KANSERDEN KORUNMA ve ERKEN TANI

KANSERDEN KANSERDEN

KORUNMAKORUNMA

veve

ERKEN TANIERKEN TANI

Manisa Halk Sağlık Müdürlüğü

Kanser Nedir?Kanser Nedir?

Vücutta anormal hücrelerin Vücutta anormal hücrelerin

kontrolsüz olarak çoğalması ve yayılması kontrolsüz olarak çoğalması ve yayılması

şeklinde bir hastalıktır.şeklinde bir hastalıktır.

Tedavi edilmediği zaman ölümle Tedavi edilmediği zaman ölümle

sonuçlanabilmektedir. sonuçlanabilmektedir.

100’den fazla kanser türü 100’den fazla kanser türü vardır.vardır.

Hastalık vücudun herhangi bir Hastalık vücudun herhangi bir bölümünde görülebilir.bölümünde görülebilir.

Toplumda her beş kişiden biri Toplumda her beş kişiden biri

yaşantısının bir döneminde yaşantısının bir döneminde

kanser ile karşılaşmaktadır. kanser ile karşılaşmaktadır.

Tüm yeni tedavi yaklaşımlarına karşın Tüm yeni tedavi yaklaşımlarına karşın

halen kanserden ölümler, kalp–damar halen kanserden ölümler, kalp–damar

hastalıklarının ardından hastalıklarının ardından ikinciikinci sırada sırada

yer almaktadır.yer almaktadır.

Kanser Ne Sıklıkta Görülen Bir Kanser Ne Sıklıkta Görülen Bir

Hastalıktır? Hastalıktır?

Erişkinlerden her yıl 100.000 nüfus Erişkinlerden her yıl 100.000 nüfus

için 150 ile 300 kişi kansere yakalanır.için 150 ile 300 kişi kansere yakalanır.

Ülkemizde her yıl 150.000 kişinin Ülkemizde her yıl 150.000 kişinin

kansere yakalandığı tahmin kansere yakalandığı tahmin

edilmektedir.edilmektedir.

Kanser tek bir hücreden gelişir.

Normal bir hücrenin kanser hücresine dönüşümü, hücrelerin gelişimleri ve onarımlarından sorumlu genlerdeki değişimlerden kaynaklanır.

Kanserlerin % 40’ı:-Sağlıklı beslenme,

-Kansere yol açan enfeksiyonların

engellenmesi,

-Yeterli fiziksel aktivite,

-Tütün kullanmama sayesinde

önlenebilir.

Kansere bağlı ölümlerin

%70’inden fazlası orta ya da

düşük gelirli ülkelerde

görülmüştür.

Kanser oluşumu aşağıda belirtilen Kanser oluşumu aşağıda belirtilen faktörlerle ilişkili olabilmektedir :faktörlerle ilişkili olabilmektedir :

Davranışsal Risk Faktörleri: Davranışsal Risk Faktörleri:

Biyolojik Risk Faktörleri: Biyolojik Risk Faktörleri: - Cinsiyet: - Cinsiyet:

- Yaş: - Yaş:

- Irk:- Irk:

- Cilt: - Cilt:

Çevresel Risk Faktörleri: Çevresel Risk Faktörleri:

Genetik Risk Faktörleri: Genetik Risk Faktörleri:

Davranışsal Risk Faktörleri:Davranışsal Risk Faktörleri:

Sigara içmek, diyet, egzersiz ve alkol Sigara içmek, diyet, egzersiz ve alkol

tüketimi gibi değiştirebileceğiniz risk tüketimi gibi değiştirebileceğiniz risk

faktörleridir. Sigarayı bırakmak veya faktörleridir. Sigarayı bırakmak veya

düzenli egzersizlerle kansere yakalanma düzenli egzersizlerle kansere yakalanma

riskinizi azaltabilirsiniz.riskinizi azaltabilirsiniz.

Biyolojik Risk Faktörleri:Biyolojik Risk Faktörleri:

Biyolojik Risk Faktörleri; yaş, cinsiyet ve Biyolojik Risk Faktörleri; yaş, cinsiyet ve

ırk gibi fiziksel özelliklerdir. Fiziksel ve ırk gibi fiziksel özelliklerdir. Fiziksel ve

biyolojik özelliklerin, kanser için risk biyolojik özelliklerin, kanser için risk

faktörü olup olmayacağı, kanserin tipine faktörü olup olmayacağı, kanserin tipine

bağlıdır. Belli tip kanserler için risk bağlıdır. Belli tip kanserler için risk

oluşturabilecek biyolojik ve fiziksel oluşturabilecek biyolojik ve fiziksel

özellikler şunlar olabilir.özellikler şunlar olabilir.

Cinsiyet:Cinsiyet:

Bazı kanser türleri cinsiyetle ilişkilidir. Bazı kanser türleri cinsiyetle ilişkilidir.

Örneğin prostat bezi sadece erkeklerde Örneğin prostat bezi sadece erkeklerde

olduğu için, prostat kanseri erkeklerde olduğu için, prostat kanseri erkeklerde

görülür. Meme kanseri hem kadın hem de görülür. Meme kanseri hem kadın hem de

erkeklerde görülebilir, ancak kadınların erkeklerde görülebilir, ancak kadınların

meme kanserine yakalanma riski daha meme kanserine yakalanma riski daha

yüksektir. yüksektir.

Yaş:Yaş:

Pek çok kanser türü yaşlılarda ortaya Pek çok kanser türü yaşlılarda ortaya

çıkar.çıkar.

50 yaşın üstündeki kişilerde kanser 50 yaşın üstündeki kişilerde kanser

görülme riski daha yüksektir.görülme riski daha yüksektir.

Irk: Irk:

Bazı ırklarda belli tip kanserler saha sık Bazı ırklarda belli tip kanserler saha sık

görülmektedir. Örneğin Amerikalı görülmektedir. Örneğin Amerikalı

zencilerde prostat kanseri daha sık görülür.zencilerde prostat kanseri daha sık görülür.

Cilt:Cilt:

Sarışınlarda cilt kanseri daha sık Sarışınlarda cilt kanseri daha sık

görülmektedir. görülmektedir.

Çevresel Risk Faktörleri:Çevresel Risk Faktörleri:

Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre koşulları kanser gelişimi için risk faktörü koşulları kanser gelişimi için risk faktörü olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı maddeler, kanser riskini artırır. Asbest, maddeler, kanser riskini artırır. Asbest, radon, hava kirliliği, UV radyasyon, radon, hava kirliliği, UV radyasyon, sigaraya maruz kalma çevresel risk sigaraya maruz kalma çevresel risk faktörlerindendir. faktörlerindendir.

Yine diyetle alınan bazı besinler kanser Yine diyetle alınan bazı besinler kanser gelişim riskini artırırken, bazıları da gelişim riskini artırırken, bazıları da koruyucu olabilmektedir.koruyucu olabilmektedir.

Genetik Risk Faktörleri:Genetik Risk Faktörleri:

Genetik Risk Faktörleri, aileden kalıtımsal Genetik Risk Faktörleri, aileden kalıtımsal olarak geçen genlerle ilişkilidir.olarak geçen genlerle ilişkilidir.

Aile üyelerinden birinde genç yaşta kanser Aile üyelerinden birinde genç yaşta kanser teşhis edilen bireylerde, üç veya daha teşhis edilen bireylerde, üç veya daha fazla kuşakta aynı tip kanser öyküsü fazla kuşakta aynı tip kanser öyküsü bulunanlarda, anne veya baba tarafından bulunanlarda, anne veya baba tarafından üçten fazla kanser olgusu bulunan üçten fazla kanser olgusu bulunan kişilerde ve aile bireylerinden birinde iki kişilerde ve aile bireylerinden birinde iki veya daha fazla farklı tip kanser bulunan veya daha fazla farklı tip kanser bulunan bireyler, daha yüksek risk taşımaktadırlar.bireyler, daha yüksek risk taşımaktadırlar.

Kanserle mücadeledekoruyucu sağlık hizmetleri açısındaniki faaliyet önemlidir:

1) Eğitim yoluyla kanserin erken belirtilerini tanınmasını sağlayarak erken teşhisi oranını arttırmak;

2) Tarama testleri aracılığıyla kanseri belirti vermeden önce veya erken safhada yakalamak.

(Rahim ağzı,meme ve kalınbarsak kanserlerigibi)

Kanserin erken yakalaması durumunda tedavi daha etkili olmaktadır.

Amaç kanseri vücuda

yayılmamış iken

yakalamaktır.

Kanserden Korunmak İçinKanserden Korunmak İçin

Neler Yapabiliriz? Neler Yapabiliriz?

SağlıklıSağlıklı

Beslenmek:Beslenmek:

Besinlerde Üreyen Küf ve Toksinler:

Besinlerin sıcak ve nemli koşullarda saklanması küflenmeye neden olur. Küflerin oluşturduğu mikotoksinler kanser oluşumuna neden olmaktadır.Örneğin aflotoksinin en çok özafagus ve karaciğer kanserine neden olduğu bilinmektedir.

Doğal Kanserojenler:

Nitrat ve nitritler besinlerde ve sularda bulunan maddelerdir. Nitritler bölgenin özelliğine göre sularda fazla miktarda bulunabilir. Diğer kaynakları ise etlerin korunmasında kulanılan nitrit ve nitrat tuzlarıdır.

Nitrit ve nitratın kanser riskini arttıran bileşikler oluşturduğu savunulmaktadır. Ayrıca fazla tüketilen tuz da bu tür moleküllerin oluşmasına neden olmaktadır.(Mide kanseri riski)

Sağlıklı bir insanın günlük tuz tüketimi 5-6 gramı (1 tatlı kaşığı) geçmemelidir.

Besin İşleme Yöntemleri:

Günümüzde teknolojinin gelişmesinden gıda endüstrisi de etkilenmekte ve besinler pek çok işlemden geçirilmektedir. Bu işlemlerden biri de besinlerin saflaştırılmasıdır.

Besinlerin aşırı saflaştırılması posa ve antioksidantların kaybına neden olur.

Örneğin:

Buğday kepeği ve özü alınarak

beyaz un haline getirildiğinde,

kanserden koruyucu maddelerin

%90’ı kaybolur. Tüketilen buğdayda

posa azaldığından, kolorektal

kanser riski artar.

Taze sebze ve meyveler toplandıktan sonra işleme koşullarına bağlı olarak vitamin değerlerinde azalmalar olur. Sebzeler oda ısısında ve oksijenle temas edecek şekilde bekletilirse vitamin kayıpları olur.

Bu nedenle sebze ve meyveler soğutucuda saklanmalı, kullanılacağı zaman doğranmalıdır.

Bitkisel yağlar kanserden

koruyucu antioksidan vitamin olan

E vitaminini içerirler.

E vitamini kaybını

önlemek için yağlar ışık

ve oksijenle temas

etmeyecek şekilde

saklanmalıdır.

Besin Pişirme Yöntemleri: Besin Pişirme Yöntemleri:

Pişirme yöntemleri besinlerin Pişirme yöntemleri besinlerin

yapılarında bazı değişikliklere neden yapılarında bazı değişikliklere neden

olur. Yanlış pişirme yöntemleri olur. Yanlış pişirme yöntemleri

nedeniyle besinlerde kanserden nedeniyle besinlerde kanserden

koruyucu vitamin kaybı ve koruyucu vitamin kaybı ve

kanserojenler oluşur. kanserojenler oluşur.

Özellikle protein ve Özellikle protein ve yağ içeriği fazla yağ içeriği fazla olan besinlerin (et olan besinlerin (et vb.) vb.) direk ateşdirek ateş ile ile temas ederek, temas ederek, dumanla tdumanla tütsüle-ütsüle-nerek nerek pişirilmesi ile pişirilmesi ile kanser yapıcı kanser yapıcı maddelermaddeler oluşmaktadır. oluşmaktadır.

Besinlerdeki Katkı Maddeleri:Besinlerdeki Katkı Maddeleri:

Besin maddelerinin uzun süre bozulmadan Besin maddelerinin uzun süre bozulmadan

saklanabilmesi, raf ömrününün uzatılması, saklanabilmesi, raf ömrününün uzatılması,

lezzet ve görünümlerinin değiştirilmesi lezzet ve görünümlerinin değiştirilmesi

amacıyla kullanılan amacıyla kullanılan bazı bileşikler ve renk bazı bileşikler ve renk

vericilervericiler kanser riskini artırmaktadır. kanser riskini artırmaktadır.

Bunların Bunların zararlızararlı olanlarının kulanımı olanlarının kulanımı

yasaktır. Kullanımı serbest olanlar ve yasaktır. Kullanımı serbest olanlar ve

kullanım miktarları yönetmeliklerle kullanım miktarları yönetmeliklerle

belirlenmiştir. Ancak herşeyde olduğu belirlenmiştir. Ancak herşeyde olduğu

gibi katkı maddeleri fazla miktarda gibi katkı maddeleri fazla miktarda

vücuda alındıklarında zararlı vücuda alındıklarında zararlı

olabilmektedirler.olabilmektedirler.

Tüketilen Besin Çeşitleri:Tüketilen Besin Çeşitleri:

Hamburger, yağlı etten yapılan Hamburger, yağlı etten yapılan

köfteler, sucuk, sosis, salam, köfteler, sucuk, sosis, salam,

tereyağı, içyağı, yağda kızartılmış tereyağı, içyağı, yağda kızartılmış

besinler, nitrit ve nitrat eklenmiş besinler, nitrit ve nitrat eklenmiş

besinler, doğrudan ateşte pişmiş besinler, doğrudan ateşte pişmiş

etlerin aşırı tüketilmesi kanser riskini etlerin aşırı tüketilmesi kanser riskini

artırır. artırır.

Günlük diyetimizde Günlük diyetimizde sebze, meyve ve sebze, meyve ve kurubaklagillerinkurubaklagillerin yeteri kadar yer yeteri kadar yer almaması, kanser yapıcı moleküllerin almaması, kanser yapıcı moleküllerin barsak yüzeyi ile sürekli temas barsak yüzeyi ile sürekli temas ederek kanser oluşma riskini ederek kanser oluşma riskini arttırmalarına yol açar..arttırmalarına yol açar..

Ege bölgemizin beslenme şekli olan Ege bölgemizin beslenme şekli olan

her mevsim olan her mevsim olan taze bitkilerin taze bitkilerin

zeytinyağlı pişirilmesizeytinyağlı pişirilmesi, peynir ve , peynir ve

yoğurt gibi yoğurt gibi süt ürünlerininsüt ürünlerinin bol bol

tüketilmesi, tüketilmesi, lifli gıdalarınlifli gıdaların günlük günlük

diyetlerde önemli oranda yer alması diyetlerde önemli oranda yer alması

çok uygun bir beslenme şeklidir. çok uygun bir beslenme şeklidir.



Tütün Tütün kullanımından uzak durmak:kullanımından uzak durmak:

-Sigara ve tütün ürünlerinin akciğer kanseri, ağız, -Sigara ve tütün ürünlerinin akciğer kanseri, ağız,

yutak(farinks), soluk borusu(larinks), yemek borusu, yutak(farinks), soluk borusu(larinks), yemek borusu,

pankreas, rahim ağzı(serviks), böbrek ve mesane pankreas, rahim ağzı(serviks), böbrek ve mesane

kanserlerine yol açtığı kesin olarak bilinmektedir.kanserlerine yol açtığı kesin olarak bilinmektedir.



Tütün Tütün kullanımından uzak durmakkullanımından uzak durmak

Akciğer kanserinin tedavisi oldukça güçtür. Akciğer kanserinin tedavisi oldukça güçtür.

En büyük sebebi sigaradır. En büyük sebebi sigaradır.

Sigara içenler, içmeyenlere göre 15-25 kat Sigara içenler, içmeyenlere göre 15-25 kat

daha fazla risk altındadır.daha fazla risk altındadır.

Ülkemizde kapalı ortamlarda sigara Ülkemizde kapalı ortamlarda sigara

içilmesini yasaklayan içilmesini yasaklayan 4207 no’lu yasa 4207 no’lu yasa

ile bu açıdan bir umut doğmuştur.ile bu açıdan bir umut doğmuştur.



Aşırı Alkolden Uzak Durmak:Aşırı Alkolden Uzak Durmak:

Ağız, yutak, yemek borusu, gırtlak ve Ağız, yutak, yemek borusu, gırtlak ve

karaciğer kanserleri, alkol alımıyla karaciğer kanserleri, alkol alımıyla

bağlantılı olarak artış göstermektedir.bağlantılı olarak artış göstermektedir.



Aşırı Güneş Işınlarından Korunmak:Aşırı Güneş Işınlarından Korunmak:

Aşırı düzeyde güneş ışınlarına maruz Aşırı düzeyde güneş ışınlarına maruz

kalmak, cilt kanseri riskini arttırmaktadır.kalmak, cilt kanseri riskini arttırmaktadır.

(Saat 10-15 arası açık havada bulunmamak, (Saat 10-15 arası açık havada bulunmamak, koruyucu giysi, kremler kullanmak)koruyucu giysi, kremler kullanmak)

Özellikle çocukluk çağı, en çok Özellikle çocukluk çağı, en çok korunulması gereken dönemdir.korunulması gereken dönemdir.



Fazla Kilolardan Korunmak:Fazla Kilolardan Korunmak:

Kalın barsak, meme kanseri, rahim, Kalın barsak, meme kanseri, rahim,

pankreas ve böbrek kanseri riskinin pankreas ve böbrek kanseri riskinin

obezite ile artabileceği düşünülmektedir.obezite ile artabileceği düşünülmektedir.



Düzenli Olarak Egzersiz Yapmak:Düzenli Olarak Egzersiz Yapmak:

Düzenli fiziksel egzersiz yapmanın kalın Düzenli fiziksel egzersiz yapmanın kalın

barsak kanseri ile muhtemelen akciğer, barsak kanseri ile muhtemelen akciğer,

prostat, uterus ve meme kanseri riskini prostat, uterus ve meme kanseri riskini

azaltığı düşünülmektedir.azaltığı düşünülmektedir.



Düzenli Olarak Egzersiz Yapmak:Düzenli Olarak Egzersiz Yapmak:

Haftada Haftada 3 gün en az 30 dakika3 gün en az 30 dakika yürüyüş, yürüyüş,

bisiklet, yüzme, step vb. egzersizler bisiklet, yüzme, step vb. egzersizler

yapılmalı ve ömür boyu sürdürülmelidir. yapılmalı ve ömür boyu sürdürülmelidir.

Kanser Konusunda Duyarlı Kanser Konusunda Duyarlı Olmamız Gereken Belirtiler:Olmamız Gereken Belirtiler:

Yaralar:Yaralar:

Bir darbe görmedenBir darbe görmeden

kendiliğinden çıkan birkendiliğinden çıkan bir

yara yeniden iyileşmezyara yeniden iyileşmez

ise, kansere işaretise, kansere işaret

olabilir. Cilt ve ağızolabilir. Cilt ve ağız

kanseri yara halinde kendini gösterebilir. kanseri yara halinde kendini gösterebilir.

Ben ve siğil:Ben ve siğil:

Bir ben ya da siğil büyüyor ya da Bir ben ya da siğil büyüyor ya da

görünümü değişiyorsa kansere işaret görünümü değişiyorsa kansere işaret

olabilir.olabilir.

Kitle:Kitle:

Bir kitle kanser işareti olabilir. Bazen Bir kitle kanser işareti olabilir. Bazen kitle sancılı olabilir. Meme kanseri bir kitle sancılı olabilir. Meme kanseri bir kadının tesadüfen göğüsünde bir kitle kadının tesadüfen göğüsünde bir kitle hissetmesiyle ortaya çıkar.hissetmesiyle ortaya çıkar.

Testislerdeki bir kitle hissedilebilecek Testislerdeki bir kitle hissedilebilecek başka belirti olmadan kanser olabilir. başka belirti olmadan kanser olabilir.

Sesin değişmesi:Sesin değişmesi:

İnsanda uzun süreli ses kısıklığı İnsanda uzun süreli ses kısıklığı

olması kanser belirtisi olabilir.olması kanser belirtisi olabilir.

Bu durumda hekime başvurmak Bu durumda hekime başvurmak

gerekir. gerekir.

Öksürük:Öksürük:

Nezle iseniz ya da sigara içiyorsanız Nezle iseniz ya da sigara içiyorsanız öksürmek normal olabilir.öksürmek normal olabilir.

Ama öksürük karakter değiştirir ya da Ama öksürük karakter değiştirir ya da zamanla geçmezse akciğer kanseri işareti zamanla geçmezse akciğer kanseri işareti olabilir.olabilir.

Öksürürken kan gelmesi halinde hekime Öksürürken kan gelmesi halinde hekime müracaat etmek gerekir.müracaat etmek gerekir.

Yutkunma zorluğu:Yutkunma zorluğu:

Devam eden ya da artan yutkunma Devam eden ya da artan yutkunma

zorluğu yemek borusu, mide kanserizorluğu yemek borusu, mide kanseri

işareti olabilir. işareti olabilir.

DışkılamaDışkılamaalışkanlıklarında değişmeler:alışkanlıklarında değişmeler:

Dışkılama şeklinin ishal ve kabızlık Dışkılama şeklinin ishal ve kabızlık

arasında değişmesi ya da dışkıyı arasında değişmesi ya da dışkıyı

boşaltma güçlüğü bağırsakta kanser boşaltma güçlüğü bağırsakta kanser

olması işareti olabilir. olması işareti olabilir.

Dışkıda kan:Dışkıda kan:

Dışkıda kan görülmesi bağırsakta Dışkıda kan görülmesi bağırsakta

kanser olduğunun işareti olabilir.kanser olduğunun işareti olabilir.

Ama hemorid durumunda da dışkıda kan Ama hemorid durumunda da dışkıda kan

olabildiği için kanser akla gelmeyebilir. olabildiği için kanser akla gelmeyebilir.

İki durumu ayırt etmek gerekir. İki durumu ayırt etmek gerekir.

İdrarda kan:İdrarda kan:

İdrarda kan bulunması böbrek ya da İdrarda kan bulunması böbrek ya da

idrar torbasında kanser olduğunun idrar torbasında kanser olduğunun

işareti olabilir.işareti olabilir.

Genital yoldan kan gelmesi:Genital yoldan kan gelmesi:

Düzensiz kanamaların görülmesi Düzensiz kanamaların görülmesi

rahim ya da rahim ağzı kanserine rahim ya da rahim ağzı kanserine

işaret edebilir.işaret edebilir.

Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen kanser tetkikleri nelerdir?kanser tetkikleri nelerdir?

Meme Kanseri Tespitine YönelikMeme Kanseri Tespitine Yönelik

Mamografi:Mamografi: 50 yaşından sonra 2 yılda bir50 yaşından sonra 2 yılda bir

Mamografi :Mamografi :

Mamografi :Mamografi :

Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen kanser Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen kanser tetkikleri nelerdir?tetkikleri nelerdir?

Rahim Ağzı Kanseri Tespitine Yönelik:Rahim Ağzı Kanseri Tespitine Yönelik:

Pap-smear tetkikiPap-smear tetkiki (Rahim ağzından sürüntü (Rahim ağzından sürüntü

alınması) alınması)

30 yaşından sonra 5 yılda bir30 yaşından sonra 5 yılda bir

Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen Şikayeti olmaksızın düzenli olarak önerilen kanser tetkikleri nelerdir?kanser tetkikleri nelerdir?

Kalın Bağırsak Kanseri Tespitine Yönelik:Kalın Bağırsak Kanseri Tespitine Yönelik:

Gaitada gizli kan tetkiki :Gaitada gizli kan tetkiki : 50 yaşından sonra her yıl50 yaşından sonra her yıl

Kolonoskopi :Kolonoskopi : 10 yılda bir10 yılda bir

Kansersiz Yaşam Elinizde

Documents

KANSERDEN KORUNMA ve ERKEN TANI