Sağlık Kurumlarında Sağlık Kurumlarında Tüberkülozdan Tüberkülozdan

KorunmaKorunma

Dr. Haluk CDr. Haluk C.. Çalışır Çalışırİstanbul Süreyyapaşa Göğüs ve Kalp Damar İstanbul Süreyyapaşa Göğüs ve Kalp Damar

Cerrahisi Eğitim ve Araştırma HastanesiCerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi

İzolasyon

Negatif basınçlı havalandırma

HEPA filtre

Laminar Akım$$$$ Çok pahalı $$$$

Bize bir şey olmaz!...

Bize bir şey olmaz!...

Sağlık kuruluşunda Sağlık kuruluşunda tüberkülozdan korunmatüberkülozdan korunma

N95 MaskeN95 Maske

Tüberküloz ve SağlıkçılarTüberküloz ve Sağlıkçılar

MorgagniMorgagni BichatBichat LaennecLaennec

Saranac Sanatorium hastalarının Saranac Sanatorium hastalarının %9’u sağlıkçı%9’u sağlıkçı

* Geiseler PJ. Et al.Tuberculosis in physicians:Acontuining problem. ARRD 1986;133:773-8

Enfeksiyon-HastalıkEnfeksiyon-HastalıkRisk FaktörleriRisk Faktörleri

Yüksek RiskYüksek Risk– AIDSAIDS 170.0170.0– HIVHIV 113.0113.0– TransplantasyonTransplantasyon 20-7420-74– SilikozisSilikozis 3030– KBYKBY 10.0-25.310.0-25.3– Baş boyun KanserBaş boyun Kanser 16.016.0– Yakın zamandaki inf.(<2yıl) Yakın zamandaki inf.(<2yıl) 15.015.0– Abnormal AC FilmiAbnormal AC Filmi 6.0-196.0-19

*Menzies D and Pourier L.:Diagnosis of tuberculosis infection and disease. In: Canadian Tuberculosis Standarts.Ed:Long R. 5th Ed. 2000

Kimler risk altında?*Kimler risk altında?* Düşük sosyoekonomik düzeyDüşük sosyoekonomik düzey Kalabalık yaşam koşullarıKalabalık yaşam koşulları Hapishanelerde, akıl hastaneleri ve Hapishanelerde, akıl hastaneleri ve

bakım evlerinde bulunanlarbakım evlerinde bulunanlar EvsizlerEvsizler Alkolikler, ilaç bağımlılarıAlkolikler, ilaç bağımlıları Kronik böbrek Kronik böbrek

yetmezliği,diabet,gastrektomiyetmezliği,diabet,gastrektomi İmmünosüpresif durumlar(örn. HİV)İmmünosüpresif durumlar(örn. HİV) Sağlık çalışanlarıSağlık çalışanları **Stead WW, Dutt AK. Epidemiology and host factors. In : Stead WW, Dutt AK. Epidemiology and host factors. In :

Schlossberg D. Tuberculosis. New York: Springer Verlag, 1994; Schlossberg D. Tuberculosis. New York: Springer Verlag, 1994; 1-12.1-12.

Hastane İçi Bulaşda Riskler Hastane İçi Bulaşda Riskler

Yayma (+) hastalarYayma (+) hastalar Tanı konulmamış hastalarTanı konulmamış hastalar İzole edilmemiş hastalarİzole edilmemiş hastalar Tedaviye başlanılmamış hastalarTedaviye başlanılmamış hastalar Akciğer, Endobronşiyal, Larenks Tb.Akciğer, Endobronşiyal, Larenks Tb. Bronkoskopi gibi öksürük doğuran Bronkoskopi gibi öksürük doğuran

işlemlerişlemler

Hastanelerde Hastalık Hastanelerde Hastalık HızlarıHızları

( (n/100 000)n/100 000) Meredith S (İngiltere)Meredith S (İngiltere) 11,8 11,8 (1988-1993)(1988-1993)

BurrillBurrill D (Kanada) D (Kanada) 26 26 (1969-1979)(1969-1979)

GeGeiseler PJ.(ABD)iseler PJ.(ABD) 140 140 (1938-1981)(1938-1981)

AshleyAshley MJ(Kanada) MJ(Kanada) 202202 (1966-1969)(1966-1969)

Kwan SYL. (Hong Kong)Kwan SYL. (Hong Kong) 393393 (1957-1987)(1957-1987)

Çeşitli Hastane Çalışanlarında Çeşitli Hastane Çalışanlarında Hastalık Hızları Hastalık Hızları (n/100 000)(n/100 000)

Tuğ T Tuğ T (Elazığ)(Elazığ) 781,3 781,3 (1996)(1996)

Seyfettin S(Seyfettin S(Diyarbakır)Diyarbakır) 252,5 252,5 (1985)(1985)

Ünsal M Ünsal M (AGHH)(AGHH) 332,2 332,2 (1991)(1991)

ÇalışırÇalışır HC (AGHH) HC (AGHH)385,1 385,1 (1985-1998) (1985-1998)

Aral B (Kayseri)Aral B (Kayseri) 423423 19941994

Atatürk GHGCM çalışanlarında 1985-1998 Atatürk GHGCM çalışanlarında 1985-1998 yılları arasında tahmini tüberküloz peryot yılları arasında tahmini tüberküloz peryot

prevalansı (n/100 000)prevalansı (n/100 000)

KadınKadın ErkekErkek

HemşireHemşire 344344 --

DoktorDoktor 182182 125125

HizmetliHizmetli 240240 8989

Genel İdareGenel İdare 189189 193193

Çalışır HC., Saka D, Bakan N, Öğretensoy M. Toplum ve Hekim. 1999,14:6, 435-40

Atatürk GHGCM’de ve Türkiye’de yıllara Atatürk GHGCM’de ve Türkiye’de yıllara göre tüberküloz insidansı n/100 000 (1985-göre tüberküloz insidansı n/100 000 (1985-

1998)1998)

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

Türkiye

Hastane

Çalışır HC., Saka D, Bakan N, Öğretensoy M. Toplum ve Hekim. 1999,14:6, 435-40

Göğüs hastalıkları klinikleriGöğüs hastalıkları klinikleri ne kadar riskli? ne kadar riskli?

ÇalışanÇalışan RRRR

HekimHekim 6.976.97

HemşireHemşire 7.867.86

Sağlık personeliSağlık personeli 7.707.70

Kılınç O,Uçan ES, Respir Med 2002;96:506-10

Harries AD, Maher D, Nunn P. Bull World Health Organ 1997;75:477-89

TB kliniğinde hemşireler %13Diğer kliniklerde çalışanlar %3

Riskli BölgelerRiskli Bölgeler

Hasta odalarıHasta odaları Müdahele odaları, AmeliyathanelerMüdahele odaları, Ameliyathaneler Otopsi salonlarıOtopsi salonları Laboratuvarlar( balgam incelemesi)Laboratuvarlar( balgam incelemesi) Acil servislerAcil servisler Poliklinik odalarıPoliklinik odaları BakımevleriBakımevleri

Hastaya ait bulaşmada önemli Hastaya ait bulaşmada önemli olan faktörlerolan faktörler

Hastalığın akciğer, Hastalığın akciğer, larenks ve larenks ve havayolunda olmasıhavayolunda olması

ÖksürükÖksürük Balgamda basil Balgamda basil

bulunmasıbulunması Kaviter lezyonların Kaviter lezyonların

bulunması ve bulunması ve yaygınlığıyaygınlığı

Öksürük sırasında Öksürük sırasında ağzın kapatılmamasıağzın kapatılmaması

Guidelines for The Prevention of Tuberculosis in Health Care Facilities in Resource-Limited Settings.WHO/TB/99.269

Sağlık personelinin bulaşa Sağlık personelinin bulaşa katkısıkatkısı

Tedaviye Tedaviye başlamada başlamada gecikmegecikme

Yetersiz tedavi Yetersiz tedavi rejimi başlamarejimi başlama

Aerosol oluşturan Aerosol oluşturan ve öksürüğe neden ve öksürüğe neden olan işlemler olan işlemler

Gereksiz hastane Gereksiz hastane tedavisitedavisiGuidelines for The Prevention of Tuberculosis

in Health Care Facilities in Resource-Limited Settings.WHO/TB/99.269

Tedaviye başlamada Tedaviye başlamada gecikme*gecikme*

Hasta gecikmesi: 82.6±70 gün (0-30)Hasta gecikmesi: 82.6±70 gün (0-30) Doktor gecikmesi:41.4 ±55.8 gün(0-Doktor gecikmesi:41.4 ±55.8 gün(0-

3)3)– Tüberküloz kliniğinde gecikme: 5.6 ±3.8 Tüberküloz kliniğinde gecikme: 5.6 ±3.8

güngün

*Çalışır HC,Yurdakul AS, Öğretensoy M. Tüberküloz kontrolünde hasta ve doktor gecikmesi. Tüberküloz ve Toraks.2001

1.İdari önlemler1.İdari önlemler

2.Mühendislik önlemleri2.Mühendislik önlemleri

3.Kişisel koruyucular3.Kişisel koruyucular

Sağlık Kurumlarında Sağlık Kurumlarında Tüberkülozdan KorunmaTüberkülozdan Korunma

Fiziksel İzolasyon

Kimyasal İzolasyon

Enfeksiyon kontrolünde temel Enfeksiyon kontrolünde temel felsefefelsefe

(İdari Önlemler)(İdari Önlemler)

Enfeksiyöz hastayı Enfeksiyöz hastayı

erkenerken

bulup,doğru tedavi rejiminibulup,doğru tedavi rejimini

erkenerken başlamak başlamak

İdari önlemlerİdari önlemler

Sağlık personelinin enfeksiyöz hasta ile Sağlık personelinin enfeksiyöz hasta ile temasını azaltılmalı.temasını azaltılmalı.

Enfeksiyon kontrolünde Enfeksiyon kontrolünde temel felsefetemel felsefe

2-3 haftadan uzun öksürüğü olanlara 2-3 haftadan uzun öksürüğü olanlara 24 saat içinde 3 balgam bakısı24 saat içinde 3 balgam bakısı

ARB (+) olanlara hemen tedavi ARB (+) olanlara hemen tedavi Hasta eğitimiHasta eğitimi Ayaktan tedavi (hastane tedavisi Ayaktan tedavi (hastane tedavisi

yerine)yerine)

Bulaşmayı kolaylaştırıcı Bulaşmayı kolaylaştırıcı FaktörlerFaktörler

Yayma (+) bir hasta ile dar bir Yayma (+) bir hasta ile dar bir mekanda yaşamamekanda yaşama

Ortam havalandırmasının yeterli Ortam havalandırmasının yeterli olmamasıolmaması

Solunan havanın yeniden sirküle Solunan havanın yeniden sirküle etmesietmesi

Hastanede İdari önlemlerHastanede İdari önlemler

Yüksek riskli alanların belirlenmesiYüksek riskli alanların belirlenmesi– Poliklinikler, servis ve koğuşlar, röntgen lb, Poliklinikler, servis ve koğuşlar, röntgen lb,

acil servis, bronkoskopi, spirometri, otopsiacil servis, bronkoskopi, spirometri, otopsi Erken tanıErken tanı Ayaktan tedaviyi teşvikAyaktan tedaviyi teşvik Hastanede tb için özel klinikler, ayrı binaHastanede tb için özel klinikler, ayrı bina Taburculuğu hızlandırmakTaburculuğu hızlandırmak MDRTB kliniğiMDRTB kliniği Hastaların izolasyonuHastaların izolasyonuGuidelines for The Prevention of Tuberculosis in Health Care Facilities in Resource-Limited Settings.WHO/TB/99.269

Özel alanlar (Röntgen)Özel alanlar (Röntgen)

Röntgen laboratuarının en iyi Röntgen laboratuarının en iyi havalanan odaya yapılmasıhavalanan odaya yapılması

Hastalara cerrahi maskeHastalara cerrahi maske Enfeksiyöz hastalara öğleden sonra Enfeksiyöz hastalara öğleden sonra

film çekilmesifilm çekilmesi

Özel alanlarÖzel alanlar

Balgam çıkarma yerleriBalgam çıkarma yerleri Cerrahi ve otopsi salonlarıCerrahi ve otopsi salonları Yoğun bakım üniteleriYoğun bakım üniteleri

Hastanede idari önlemlerHastanede idari önlemlerHastaların izolasyonuHastaların izolasyonu

Hastaların odalarından Hastaların odalarından çıkmaması teşvik edilmesiçıkmaması teşvik edilmesi

Hasta odalarının dışında Hasta odalarının dışında muayene ve işlem yapılmasımuayene ve işlem yapılması

Enfeksiyöz hastaların cerrahi Enfeksiyöz hastaların cerrahi maske takmalarımaske takmaları

Vizitlerin mümkünse açık Vizitlerin mümkünse açık havada yapılmasıhavada yapılması

İki haftadan uzun süre İki haftadan uzun süre gözetim altında tedavi gören gözetim altında tedavi gören ve klinik iyileşme gösteren ve klinik iyileşme gösteren hastaların taburcu edilmesihastaların taburcu edilmesi

Enfeksiyon kontrolü Enfeksiyon kontrolü İzlemİzlem

Guidelines for The Prevention of Tuberculosis in Health Care Facilities in Resource-Limited Settings.WHO/TB/99.269

??

????

??

?

Hastane Bulaşında ÖnlemlerHastane Bulaşında Önlemler

Kontrolden sorumlu bir görevliKontrolden sorumlu bir görevli Riskin belirlenmesiRiskin belirlenmesi Erken tanı, tedaviErken tanı, tedavi Çevresel kontrol(mühendislik)Çevresel kontrol(mühendislik) Kişisel koruyucularKişisel koruyucular Öksürük uyarıcı girişimler için önlemÖksürük uyarıcı girişimler için önlem Personel eğitimiPersonel eğitimi Tarama, erken tanıTarama, erken tanı Yeniden değerlendirmeYeniden değerlendirme

Birinci basamakta Birinci basamakta İdari önlemlerİdari önlemler

Riskli alanların belirlenmesiRiskli alanların belirlenmesi– Poliklinik odası, laboratuar, ilaç dağıtım yeri, bekleme salonuPoliklinik odası, laboratuar, ilaç dağıtım yeri, bekleme salonu

Ünitenin kendisinde ve bölümlerde yılda görülen enfeksiyöz TB Ünitenin kendisinde ve bölümlerde yılda görülen enfeksiyöz TB hasta sayısıhasta sayısı

Hastaların ilgili bölümlerde bekleme süreleriHastaların ilgili bölümlerde bekleme süreleri İşlemler (balgam çıkarma) İşlemler (balgam çıkarma)

Enfeksiyon kontrol planıEnfeksiyon kontrol planı Sağlık personelinin eğitimiSağlık personelinin eğitimi Erken tanıErken tanı Hasta eğitimiHasta eğitimi Balgam toplama (açık hava)Balgam toplama (açık hava) TriyajTriyaj Laboratuarda bulaşın önlenmesiLaboratuarda bulaşın önlenmesi Enfeksiyon kontrol önlemleriEnfeksiyon kontrol önlemleri

İşyeri Riskleri* İşyeri Riskleri*

Düşük risk Düşük risk 6 hasta/yıl dan az6 hasta/yıl dan az

Orta riskOrta risk 6 hasta/yıl dan fazla6 hasta/yıl dan fazla

Yüksek riskYüksek risk 6 hasta/yıldan fazla ve 6 hasta/yıldan fazla ve enfeksiyon ve hastalık gözlenen enfeksiyon ve hastalık gözlenen

işyerleri.işyerleri.

*CDC/NIOSH

BaşvuruTB’ den

kuşkulanmaBalgam isteme

Balgam muayenesi

Balgam sonucu

TedaviTedavi BaşlamaBaşlama

Gereksiz gecikmeler hastalığın Gereksiz gecikmeler hastalığın yayılmasına neden oluryayılmasına neden olur

Çevresel kontrol ve Çevresel kontrol ve mühendislik Önlemlerimühendislik Önlemleri

En basit yolu, doğal ventilasyonu En basit yolu, doğal ventilasyonu artırmaktır.artırmaktır.– Kapıları pencereleri açmak, tavana Kapıları pencereleri açmak, tavana

vantilatörvantilatör Biraz daha kompleks yolu ise, Biraz daha kompleks yolu ise,

pencereye aspiratör takmak, pencereye aspiratör takmak, ventilasyon sistemleri, ventilasyon sistemleri,

En pahalı ve kompleks yöntem ise, En pahalı ve kompleks yöntem ise, filtrasyon ve UV irradiyasyondur.filtrasyon ve UV irradiyasyondur.

Merkezi havalandırmaMerkezi havalandırma

KapıHasta Yatağı

Negatif Basınçlı Ventilasyon

İZOLASYON ODASI

Çevresel kontrol ve Çevresel kontrol ve mühendislik Önlemlerimühendislik Önlemleri

Enfeksiyöz damlacık Enfeksiyöz damlacık konsantrasyonunu azaltmayı amaçlarkonsantrasyonunu azaltmayı amaçlar

İdari önlemlerden sonra ikinci sırada İdari önlemlerden sonra ikinci sırada yer alır.yer alır.

İdari önlemler yetersizliğinde İdari önlemler yetersizliğinde çevresel ve mühendislik yöntemleri çevresel ve mühendislik yöntemleri

riski önlemezriski önlemez

Çevresel KontrolÇevresel Kontrol

Ventilasyon sistemiVentilasyon sistemi– Negatif basınçlı Negatif basınçlı

HEPA filtreli HEPA filtreli sistemlersistemler

– Uygun mimari yapı. Uygun mimari yapı. (antre, v.b..)(antre, v.b..)

Çevresel kontrol ve Çevresel kontrol ve mühendislik Önlemlerimühendislik Önlemleri

UV Tavan irradiasyonUV Tavan irradiasyon– Yüksekliği 2.40 m. den alçak olan yerlerde Yüksekliği 2.40 m. den alçak olan yerlerde

yapılmamalıyapılmamalı– 2,10 m. ye takılır.2,10 m. ye takılır.– Etkinliği moniterize edilmelidir.Etkinliği moniterize edilmelidir.– Duvarlar ve tavanın yansıtmaması için uygun Duvarlar ve tavanın yansıtmaması için uygun

boyaboya– Montajı uzmanlık gerektirir.Montajı uzmanlık gerektirir.

Ultraviyole kullanımıUltraviyole kullanımı– Odanın üst kısmının irradiasyonuOdanın üst kısmının irradiasyonu– Yerden 2/3 üst kısma 18 mYerden 2/3 üst kısma 18 m2 2 ye 30 wattye 30 watt

UV İrradiasyonUV İrradiasyon AvantajlarıAvantajları

– Merkezi havalandırmaya Merkezi havalandırmaya göre daha ucuzdur.göre daha ucuzdur.

– Oda oda kurulabilirOda oda kurulabilir– Büyük bir onarım, Büyük bir onarım,

v.b.gerektirmezv.b.gerektirmez– Gürültü yapmazGürültü yapmaz

DezavantajlarıDezavantajları– Hasta ve personel için Hasta ve personel için

zararlı olabilirzararlı olabilir– Etkinliği belli değilEtkinliği belli değil– Montajı özel uzmanlık Montajı özel uzmanlık

gerektirirgerektirir– Her montaj yapıldığı yere Her montaj yapıldığı yere

özgüdürözgüdür– Sadece TB a özgüdür, toz Sadece TB a özgüdür, toz

ve diğer partikülleri ve diğer partikülleri uzaklaştırmazuzaklaştırmaz

– Nemli ortamlarda etkinliği Nemli ortamlarda etkinliği düşükdüşük

– Işığı hastayı rahatsız Işığı hastayı rahatsız edebiliredebilir

– Hasta ve personeli Hasta ve personeli huzursuz edebilir.huzursuz edebilir.

1

2-3UV LAMBASI

254 nanometre18 m2 ye 30 W

Kişisel KoruyucularKişisel Koruyucular

RespiratörlerRespiratörler MaskelerMaskeler

– N95 HEPA maskelerN95 HEPA maskeler

– Cerrahi maskeler , takan kişiyi Cerrahi maskeler , takan kişiyi tüberkülozdan korumaz!tüberkülozdan korumaz!

Kişisel koruyucularKişisel koruyucular

Ortamın diğer Ortamın diğer önlemlerle önlemlerle yeterince yeterince temizlenemediği temizlenemediği durumlarda durumlarda kullanılır.kullanılır.

Kişisel koruyucularKişisel koruyucular maske tipleri maske tipleri

N: Yağa dirençli N: Yağa dirençli değildeğil

Kişisel koruyucularKişisel koruyucular

Hasta izolasyon odalarıHasta izolasyon odaları Balgam çıkarma yada işlem sırasındaBalgam çıkarma yada işlem sırasında Bronkoskopi üniteleriBronkoskopi üniteleri Otopsi salonlarıOtopsi salonları Spirometri odasıSpirometri odası

MaskelerMaskeler

0.3 micron çapında 0.3 micron çapında partiküllerin partiküllerin %95’ini filtre %95’ini filtre edebilmelidir.edebilmelidir.

Nemli yerlerde Nemli yerlerde etkinliği bozulabiliretkinliği bozulabilir

KırıştırılmamalıdırKırıştırılmamalıdır Uygunluk testiUygunluk testi

Guidelines for The Prevention of Tuberculosis in Health Care Facilities in Resource-Limited Settings.WHO/TB/99.269

Laboratuar GüvenliğiLaboratuar Güvenliği

Yayma muayenesi*Yayma muayenesi*– Yayma muayenesi ile bulaş Yayma muayenesi ile bulaş

gösterilmemişgösterilmemiş– Yayma muayenesi açık bir tezgah Yayma muayenesi açık bir tezgah

üzerinde güvenle yapılabilirüzerinde güvenle yapılabilir– Yayma muayenesi sırasında çevresel Yayma muayenesi sırasında çevresel

veya kişisel koruyucu kullanımına gerek veya kişisel koruyucu kullanımına gerek yoktur.yoktur.

* İşlem sırasında santrifüj yapılmıyorsa

Guidelines for The Prevention of Tuberculosis in Health Care Facilities in Resource-Limited Settings.WHO/TB/99.269

Laboratuar güvenliğiLaboratuar güvenliği

Basil Basil suspansiyonu hazırlanan suspansiyonu hazırlanan koşullar, aerosolkoşullar, aerosol oluşturma oluşturma potansiyelleri nedeniyle, oldukça potansiyelleri nedeniyle, oldukça risklidir.risklidir.

Santrifüj, kültür, direnç testleriSantrifüj, kültür, direnç testleri Bu işlemlerin yapıldığı yerde Bu işlemlerin yapıldığı yerde

ventilasyon artırılmalı.ventilasyon artırılmalı. Bu işlemleri yapan laboratuarların sayısıBu işlemleri yapan laboratuarların sayısı Sadece güvenlik kabinleri olan Sadece güvenlik kabinleri olan

laboratuarlarlaboratuarlar

Güvenlik KabinleriGüvenlik Kabinleri

Klas I kabinler: Sağlık çalışanını ve Klas I kabinler: Sağlık çalışanını ve çevreyi enfekte aerosollerden korur, çevreyi enfekte aerosollerden korur, materyalin kontaminasyonunu materyalin kontaminasyonunu önlemezönlemez

Klas II kabinler: Sağlık çalışanı, çevre Klas II kabinler: Sağlık çalışanı, çevre ve materyali korur.(pahalıdır)ve materyali korur.(pahalıdır)

Enfeksiyon Kontrolünün Enfeksiyon Kontrolünün TemelleriTemelleri

Erken tanıErken tanı

Etkili TedaviEtkili Tedavi

İzolasyonİzolasyon

Çevresel önlemlerÇevresel önlemler

ÖnerilerÖneriler

Hastaneler, çalışanlar için işyeridir ve Hastaneler, çalışanlar için işyeridir ve çeşitli mesleki riskler sözkonusudur.çeşitli mesleki riskler sözkonusudur.

Tüberküloz bu risklerden birisidir.Tüberküloz bu risklerden birisidir. Tüberkülozlu bir sağlık çalışanı aynı Tüberkülozlu bir sağlık çalışanı aynı

zamanda hastalar içinde risk oluşturur.zamanda hastalar içinde risk oluşturur. Gerçek anlamda işyeri hekimliği Gerçek anlamda işyeri hekimliği

uygulaması yapılmalıdır.uygulaması yapılmalıdır.

ÖnerilerÖneriler

Her çalışanın kişisel sağlık kayıtları tutulmalıdır.Her çalışanın kişisel sağlık kayıtları tutulmalıdır. İşe girişte ve sonrasında periyodik olarak İşe girişte ve sonrasında periyodik olarak

tüberküloz yönünden taranmalıdır.tüberküloz yönünden taranmalıdır. Hastane mimarisi ve alt yapısı planlanırken, Hastane mimarisi ve alt yapısı planlanırken,

mesleki riskler gözetilmelidir.mesleki riskler gözetilmelidir. Hastane içinde yüksek riskli yerler belirlenip ek Hastane içinde yüksek riskli yerler belirlenip ek

önlemler alınmalıdır.önlemler alınmalıdır. Tüberküloz meslek hastalığı olarak tazmin Tüberküloz meslek hastalığı olarak tazmin

edilmelidir.edilmelidir.

Pratik ÖnerilerPratik Öneriler

2 haftadan fazla öksürük2 haftadan fazla öksürük Bağışıklığı baskılayıcı durumlarBağışıklığı baskılayıcı durumlar Hastaya erken tanıHastaya erken tanı İzolasyon (etik ilkeler)İzolasyon (etik ilkeler) Erken tedaviErken tedavi Kuşkulu durumlarda muayene Kuşkulu durumlarda muayene

odasının penceresinin açık tutulması?odasının penceresinin açık tutulması? Hasta odalarının havalandırılması?Hasta odalarının havalandırılması?