BEYAZ CBEYAZ CCELER, CELER,

NNTRON YILDIZLARI TRON YILDIZLARI VEVE

KARADELKARADELKLERKLER

BEYAZ CCELER, NTRON YILDIZLARI VE KARADELKLER, EVRMLERNN SON SAFHALARINDA OLAN YILDIZLARDIR.

BR YILDIZ ANAKOLDAK EVRM BOYUNCA, EKRDENDEK HDROJEN TERMONKLEER TEPKMELER LE HELYUMA EVREREK ENERJ

RETR.

MERKEZNDEK HDROJENN TAMAMINI YAKARAK TKETM OLAN BR YILDIZ ARTIK ANAKOL

EVRMNN SONUNA GELMTR.

BU AAMADAN SONRA YILDIZ GENLEYEREK BR KIRMIZI DEV HALN ALIR.

KIRMIZI DEV AAMASINA GELM OLAN YILDIZIN EVRMNN BUNDAN SONRASINI BELRLEYEN

KRTER O ANK KTLESDR.

Gne

KrmzDev

TPK BR KIRMIZI DEV LE GNEN BYKLKLERNN KARILATIRILMASI. SA ST KEDE EREVE ERSNDE GNE GRLMEKTEDR.

KIRMIZI DEVLERN YAPISI ANAKOL YILDIZLARINDAN (GNENKNDEN) OLDUKA

FARKLIDIR.

YILDIZ MADDESNN BYK BR KISMI MERKEZDE TOPLANMI, DI KATMANLAR SE GENLEM,

YILDIZIN YARIAPI MUAZZAM LDE ARTMITIR.

MERKEZDE HERHANG BR ENERJ RETMOLMADIINDAN; EKRDEKTE TOPLANAN MADDE

KEND KTLE EKM SONUCU NE DORU KMEYE BALAR.

KIRMIZI DEVN EKRDENN KEND ERSNE DORU KMES, MERKEZDEK YOUNLUUN VE

SICAKLIIN HIZLA ARTMASINA NEDEN OLUR.

YILDIZIN SONUNU BELRLEYEN TE BU KMENN NEREDE VE NE ZAMAN DURACAIDIR.

ASTRONOM BLGLERMZE GRE YILDIZLARIN DRT ET SONU VARDIR:

1. GL BR PATLAMA SONUCU YILDIZ TAMAMEN YOKOLUR

2. YILDIZ BR BEYAZ CCE OLUR

3. YILDIZ BR NTRON YILDIZI OLUR

4. YILDIZ BR KARADELK OLUR

BEYAZ CBEYAZ CCELERCELER

KIRMIZI DEV EVRESNE GELM, GNE KTLELBR YILDIZDA, EKRDEN BZLMES SONUCU MERKEZDEK SICAKLIK ARTARAK YAKLAIK 100 MLYON DERECEYE ULATIINDA HELYUM TEPKMELER BALAR:

3 He C + Enerji

starryskies.com/articles/2004/02/diamond.html

http://starryskies.com/articles/2004/02/diamond.html

MERKEZDEK HELYUM TAMAMEN YANARAK KARBONA EVRLDNDE YILDIZIN EKRDE

TEKRAR BZLMEYE BALAR.

GNE KTLESNDEK BR YILDIZ N EKRDEN BZLMES, MERKEZ SICAKLII KARBON

TEPKMELERN BALATACAK KADAR YKSELTEMEZ VE YILDIZ, DI KATMANLARINDAK MADDEYATARAK BRKA YZBN YIL ERSNDE BR

KARBON OKSJEN BEYAZ CCES HALNE GELR.

ENERJ RETMEK N BR KAYNAI OLMAYAN BEYAZ CCE, SOUYARAK BRKA MLYAR YIL

SONRA BR KARA CCE HALNE GELR.

Normal Gaz

Dejenere madde (Helyum, Karbon veya dier reaksiyon rnleri olabilir)

KTLES BRKA 0.1 GNE KTLES CVARINDA OLAN KK KTLEL YILDIZLAR SE

EKRDEKLERNDEK HELYUMU KARBONA EVREN TEPKMELER BALATAMAZLAR VE EVRMLERNN SONUNDA BRER HELYUM BEYAZ CCES OLURLAR.

casa.colorado.edu/~ajsh/astr2030_06/images.html

0.05 M

1 M

10 M

30 M

Krmz DevGezegenimsi Bulutsu

Beyaz Cce

Sperdev

Sperdev Ntron Yldz

Karadelik

Gne kk ktleli bir yldzdr. Gne evrim yolu boyunca, nce krmz dev aamasna gelecek ardndan da nova patlamasyla bir beyaz cceye dnecektir.

http://casa.colorado.edu/~ajsh/astr2030_06/images.html

BYK KTLEL YILDIZLAR SE; KTLELERNN BYKLNE GRE NCE KARBONU YAKIP

OKSJEN, NEON, SODYUM VE MAGNEZYUM GBELEMENTLERE, DAHA SONRA DA BUNLARI YAKARAK

DEMR GRUBU ELEMENTLERE EVRRLER.

BU TR DEMR EKRDEK OLUTURABLEN YILDIZLARIN DAHA SONRAK EVRM SAFHASI SE BR

SPERNOVA PATLAMASIDIR.

SPERNOVA PATLAMASI SONUCUNDA GERYE KALAN KK VE YOUN EKRDEK BR NTRON

YILDIZIDIR.

BR SPERNOVA KALINTISI OLAN CYGNUS LOOP. PATLAMA SONUCU YIDIZLARARASI ORTAMA YAYILAN MADDE DARESEL

BR YAPI GSTERMEKTEDR.

BEYAZ CCELER, YILDIZLARDAN OK DAHA KK, YALNIZCA ORTALAMA BR GEZEGEN BOYUTUNDA

CSMLERDR.

RNEN 1 GNE KTLESNDEK BR BEYAZ CCE KABACA DNYAYLA AYNI BYKLKTEDR.

BUNA GRE BR BEYAZ CCENN YOUNLUU ORTALAMA OLARAK 1.000.000 gr/cm

MERTEBESNDEDR. YAN 1 cm BEYAZ CCE MADDESYERYZNDE TARTILSA 1 TON GELR.

GNE VE ONUNLA AYNI KTLEYE SAHP BR BEYAZ CCENN BYKLKLERNN KARILATIRILMASI.

DEMRDEN 150.000 KAT DAHA YOUN OLAN BU MADDEY KEND KTLE EKMNE KARI DENGEDE

TUTAN KUVVET NE OLABLR?

BUNUN CEVABI; YKSEK YOUNLUK ALTINDA TAMAMEN SERBEST KALARAK, YKSEK HIZLARLA HAREKET EDEN ELEKTRONLARIN OLUTURDUU

ELEKTRON GAZ BASINCIDIR

NNTRON YILDIZLARITRON YILDIZLARIEER KIRMIZI DEV EVRESNDEN GEEN YILDIZIN KTLES 1.4 - 1.5 GNEKTLES CVARINDA SE BU SAFHADEN SONRAK EVRM NE OLUR ONA BAKALIM:

BU DURUMDA YIDIZIN KENDKTLE EKM LE BZLMES, ELEKTRON GAZININ BASINCI LE DENGELENEMEYECEK KADAR DDETL OLUR VE YILDIZ BYK BR KUVVETLE KMEYE DEVAM EDER.

ucsdnews.ucsd.edu/.../science/compactjets06.asp

http://ucsdnews.ucsd.edu/newsrel/science/compactjets06.asp

YILDIZIN EKRDEK MADDES, YOUNLUU ORTALAMA 1014 gr/cm MERTEBESNE ULAINCAYA KADAR KMEYE DEVAM EDER. BU ANDA YIDIZ YAKLAIK OLARAK 10 KLOMETRELK BR APA

SAHPTR.

1 cm LK KISMI DNYADA TARTILSA 150 MLYON KLOGRAM GELECEK OLAN BU MADDE O KADAR

YOUNDUR K, MADDEY OLUTURAN ATOMLARIN PROTON VE ELEKTRONLARI BRLEEREK NTRON

OLUTURURLAR.

ARTIK BU MADDE DEJENERE (YOZ) BR GAZDIR VE OLUTURDUU BYK BASIN KUVVET, YILDIZIN

KEND MERKEZNE DORU OLAN KMESNDURDURUR.

NTRON YIDIZLARI, KEN YILDIZ EKRDEKLER, AYNI ZAMANDA DA SPERNOVA PATLAMALARININ

KALINTILARIDIR.

OK BYK MANYETK ALANA SAHP (TGauss MERTEBESNDE) VE SON DERECE HIZLI DNEN BAZI NTRON YILDIZLARI, PULS (NABIZ) EKLNDE VE OK DZENL RADYO SNYALLERGNDERMEKTEDRLER.

BU DZENL YAPIYI SALAYAN, YILDIZ DNERKEN MANYETK EKSEN DOGRULTUSUNUN DZENLOLARAK YERYZDORULTUSUNDAN GEMESDR.

BU NTRON YILDIZLARINA PULSAR (ATARCA) ADI VERLMEKTEDR.

PULSARIN YAYINLADII RADYO IINIM, MANYETK KUTUP DORULTUSU BOYUNCA YAPILDII N;

MANYETK EKSEN DORULTUSU LE BAKIDORULTUMUZ AKITII ZAMAN RADYO SNYALN

ALIRIZ.

PULSARLAR OK HIZLI DNEN (EN HIZLILARI SANYEDE 1000 TUR, EN YAVALARI SANYEDE TUR) CSMLER OLDUKLARI N; ALINAN RADYO SNYALDE BR ANLIK PULS (ATMA) EKLNDE OLMAKTADIR.

PEK OK SPERNOVA KALINTILARININ ERSNDE BU TR RADYO SNYALLER YAYAN PULSARLAR

BULUNMUTUR.

PULSAR (ATARCA)

KARADELKARADELKLERKLERNKLEER ENERJS TKENM VE HIZLA KENDERSNE KMEKTE OLAN BR YILDIZ EKRDE; 3 GNE KTLESNDEN DAHA BYK KTLELYSE O ZAMAN NE OLUR?

BU DURUMDA PROTONLARLA ELEKTRONLARIN BRLEEREK OLUTURDUU YOUN NTRON GAZININ BASINCI DAH BU KMEYDURDURMAYA YETMEZ.

YILDIZ EKRDENN KMES DEVAM ETTKE YARIAP KLR, YOUNLUK SON

DERECE BYK DEERLERE ULAIR.

g = MG/R

YASASINA GRE KTLE EKM HIZLA ARTAR VE SONUNDA YLE BR DEERE ULAIR K ARTIK

BU EKM GCNDEN IIK BLE KAAMAZ.

KARADELN KARA OLMASININ NEDENBUDUR.

KARADELK ERSNDE BLDMZ FZK YASALARI ARTIK GEERL DELDR.

KARADELK GEREKTEN DE KARA OLDUUNA GRE ONU NASIL GRECEZ?

BR KARADEL GRMENN TEK YOLU, ONU ETRAFINDAN MADDE YUTARKEN GZLEMEKTR.

YAPILAN GZLEMLER, PEKOK GALAKSNN MERKEZNDE OK BYK KTLEL BR

KARADELK OLDUUNU GSTERMEKTEDR.

EVRESNDEN MADDE TOPLAYAN KARADELK MODEL. KIRMIZI DEVDEN YUTULAN MADDE, KARADELK ZERNE

DERKEN SARMAL BR YAPI GSTERR.

KARADELK ZERNE DEN MADDENN SARMAL YAPISININ STTEN GRNM.

KARADELK ZERNE DEN MADDENN SARMAL YAPISININ DEK BR AIDAN GRNM.