KARBONHİDRAT KARBONHİDRAT METABOLİZMASIMETABOLİZMASI

GlukozGlukoz

En önemli enerji kaynağıdır ve En önemli enerji kaynağıdır ve vücutta en yaygın bulunan vücutta en yaygın bulunan karbonhidratıdırkarbonhidratıdır..

Fonksiyonları:Fonksiyonları:• Suya çevrilerek enerji üretimiSuya çevrilerek enerji üretimi• Kc’de glikojen olarak yada yağ Kc’de glikojen olarak yada yağ

dokusunda trigliserit olarak dokusunda trigliserit olarak depolanmadepolanma

• Ketoasitlere, A.A’re ve proteine Ketoasitlere, A.A’re ve proteine çevrilme ile sonuçlanır.çevrilme ile sonuçlanır.

Glukoz HomeostazıGlukoz Homeostazı

Kan Glukoz Konsantrasyonunun Kan Glukoz Konsantrasyonunun DüzenlenmesiDüzenlenmesi

Kanda glukoz Kanda glukoz konsantrasyonu hormonlar konsantrasyonu hormonlar tarafından düzenlenir.tarafından düzenlenir.

- Kan glukozunu düşüren Kan glukozunu düşüren İNSÜLİNİNSÜLİN- Kan glukozunu arttıran Kan glukozunu arttıran

GLUKAGON,GLUKAGON, EPİNEFRİN, EPİNEFRİN, KORTİZOLKORTİZOL ve ve BÜYÜME BÜYÜME HORMONUHORMONU

Normal Glukoz DüzenlenmesiNormal Glukoz Düzenlenmesi-Pankreasın insülin salgılama -Pankreasın insülin salgılama

yeteneğineyeteneğine-İnsülinin glukozun periferal -İnsülinin glukozun periferal

dokulara alınımını sağlamasına dokulara alınımını sağlamasına -İnsülinin hepatik glukoz üretimini -İnsülinin hepatik glukoz üretimini

baskılamasına bağlıdır.baskılamasına bağlıdır.İNSÜLİN’İNSÜLİN’ in hedef organları Kc, in hedef organları Kc,

iskelet kası ve yağ dokusudur. iskelet kası ve yağ dokusudur.

Kan Glukoz Konsantrasyonunun İnsülinle Kan Glukoz Konsantrasyonunun İnsülinle DüzenlenmesiDüzenlenmesi

Pankreas Langerhans adacıklarının Pankreas Langerhans adacıklarının ββ-hc’leri tarafından -hc’leri tarafından üretilen bir hormon,üretilen bir hormon,

Glukozun yağ ve kasa alınımını uyararak, depolanmak Glukozun yağ ve kasa alınımını uyararak, depolanmak üzere glikojen ya da yağa çevrilmesini sağlayan,üzere glikojen ya da yağa çevrilmesini sağlayan,

Kc’de glukoz üretimini inhibe eden,Kc’de glukoz üretimini inhibe eden, Protein sentezini uyaran,Protein sentezini uyaran, Protein parçalanmasını inhibe eden hormondurProtein parçalanmasını inhibe eden hormondur

Karşıt/Zıt Etkili Düzenleyici Karşıt/Zıt Etkili Düzenleyici HormonlarHormonlar

Glikojenin glukoza parçalanmasını Glikojenin glukoza parçalanmasını arttırarak ve sonra glukozun arttırarak ve sonra glukozun sentezini uyararak hepatik glukoz sentezini uyararak hepatik glukoz üretimini arttırırlar.üretimini arttırırlar.

Düşük kan glukozuna vücudun Düşük kan glukozuna vücudun başlangıçtaki yanıtı başlangıçtaki yanıtı glukagonglukagon ve ve epinefrinepinefrin tarafından uyarılan, tarafından uyarılan, glukoz üretiminde bir artıştırglukoz üretiminde bir artıştır

Zamanla büyüme hormonu ve Zamanla büyüme hormonu ve kortizol glukoz mobilizasyonu kortizol glukoz mobilizasyonu arttırır ve glukoz kullanımını arttırır ve glukoz kullanımını düşürür.düşürür.

GlukagonGlukagon

Pankreas Pankreas αα-hc’den salgılanan bir -hc’den salgılanan bir polipeptitdir.polipeptitdir.

Glukagon için başlıca hedef organ hc içi Glukagon için başlıca hedef organ hc içi AMP ve kalsiyumunu arttırdığı Kc’dirAMP ve kalsiyumunu arttırdığı Kc’dir

Glukagon, glikojenoliz ve Glukagon, glikojenoliz ve glukoneogenez yoluyla Kc’de glukoz glukoneogenez yoluyla Kc’de glukoz üretimini uyarır.üretimini uyarır.

Stres, egzersiz ve A.A glukagon Stres, egzersiz ve A.A glukagon salınımını indüklersalınımını indükler

EpinefrinEpinefrin

Epinefrin adrenal medulla tarafından Epinefrin adrenal medulla tarafından salgılanan bir katekolamindirsalgılanan bir katekolamindir

Glikojen parçalanmasını uyarır, glukoz Glikojen parçalanmasını uyarır, glukoz kullanımını düşürür, böylece kan glukoz kullanımını düşürür, böylece kan glukoz konsantrasyonunu arttırır.konsantrasyonunu arttırır.

Pankreastan glukagon sekresyonunu uyarır Pankreastan glukagon sekresyonunu uyarır ve insülin sekresyonunu inhibe eder.ve insülin sekresyonunu inhibe eder.

Fiziksel yada ruhsal stres epinefrin üretimini Fiziksel yada ruhsal stres epinefrin üretimini arttırır ve enerji için glukoz salınırarttırır ve enerji için glukoz salınır

Büyüme HormonuBüyüme Hormonu

Ön hipofiz bezi tarafından salgılanan Ön hipofiz bezi tarafından salgılanan bir polipeptittir.bir polipeptittir.

Glukoneogenezi uyarır, lipolizi arttırır Glukoneogenezi uyarır, lipolizi arttırır ve insülinle uyarılmış glukoz alınımını ve insülinle uyarılmış glukoz alınımını antogonize eder.antogonize eder.

KortizolKortizol

Adrenal korteksten ACTH’a yanıt Adrenal korteksten ACTH’a yanıt olarak salgılanır.olarak salgılanır.

Glukoneogenezi uyarır ve yağ Glukoneogenezi uyarır ve yağ parçalanmasını arttırır.parçalanmasını arttırır.

Cushing sendromlu bireyler adrenal Cushing sendromlu bireyler adrenal korteksin tümör yada hiperplazisinden korteksin tümör yada hiperplazisinden dolayı artmış kortizol dolayı artmış kortizol konsantrasyonuna sahiptirler ve konsantrasyonuna sahiptirler ve hiperglisemik olabilirlerhiperglisemik olabilirler

TiroksinTiroksin

Tiroid bezi tarafından salgılanırTiroid bezi tarafından salgılanır Glukoz homeostazisinde direkt Glukoz homeostazisinde direkt

olarak yer almaz fakat olarak yer almaz fakat glikojenolizi uyarır ve mide glikojenolizi uyarır ve mide boşaltma hızını ve intestinal boşaltma hızını ve intestinal glukoz emilimini arttırır.glukoz emilimini arttırır.

SomatostatinSomatostatin

K.H metabolizmasında direkt bir K.H metabolizmasında direkt bir etkiye sahip olmamasına rağmen etkiye sahip olmamasına rağmen hipofiz bezinden büyüme hipofiz bezinden büyüme hormonunun salınmasını,hormonunun salınmasını,

Pankreastan da glukagon ve Pankreastan da glukagon ve insülin sekresyonunu inhibe eder. insülin sekresyonunu inhibe eder. Böylece bu iki hormon arasındaki Böylece bu iki hormon arasındaki karşılıklı ilişkiyi ayarlar.karşılıklı ilişkiyi ayarlar.

İnsülin ve Glukagonun İnsülin ve Glukagonun Pankreatik Sekresyonuyla Kan Pankreatik Sekresyonuyla Kan

Glukoz KontrolüGlukoz Kontrolü

Açlık Kan ŞekeriAçlık Kan Şekeri

Açlık kan şekeri Açlık kan şekeri 70-100 mg/dL70-100 mg/dL arasında değişir.arasında değişir.

Yemeklerden sonra kan şekeri düzeyi Yemeklerden sonra kan şekeri düzeyi 160 mg’a kadar yükselebilirse de bu 160 mg’a kadar yükselebilirse de bu düzey genellikle 130 mg’ı geçmez.düzey genellikle 130 mg’ı geçmez.

Yükselen kan şekeri düzeyi 2 saat Yükselen kan şekeri düzeyi 2 saat içinde tekrar normal düzeyine iner. içinde tekrar normal düzeyine iner.

Kan şekerinin yüksek oluşuna Kan şekerinin yüksek oluşuna hiperglisemihiperglisemi,, düşük oluşuna ise düşük oluşuna ise hipoglisemihipoglisemi adı verilmektedir.adı verilmektedir.

GLUKOZUN VÜCUT DIŞINA GLUKOZUN VÜCUT DIŞINA ATILMASIATILMASI

Normal olarak idrarda çok az miktarda glukoz bulunur. Normal olarak idrarda çok az miktarda glukoz bulunur. Bu miktar %0.1-0.01 arasındadır.Bu miktar %0.1-0.01 arasındadır.

Bu düşük düzey idrarda glukoz ölçen test Bu düşük düzey idrarda glukoz ölçen test yöntemleriyle pozitif test vermez.yöntemleriyle pozitif test vermez.

İdrarda glukoz bulunmasına İdrarda glukoz bulunmasına glukozüri glukozüri adı verilir.adı verilir. Kandaki şeker düzeyinin artışı glukozüri’ye neden Kandaki şeker düzeyinin artışı glukozüri’ye neden

olmaktadır.olmaktadır. Genel olarak kan şekeri düzeyi Genel olarak kan şekeri düzeyi 160 mg/dL160 mg/dL yi aşarsa yi aşarsa

idrarda glukoz görülür.idrarda glukoz görülür. Bu değere Bu değere böbrek eşiğiböbrek eşiği denmektedir.denmektedir. Renal diabet denilen durumda kan şekeri düzeyi Renal diabet denilen durumda kan şekeri düzeyi

normal olduğu halde idrarda glukoz görülür. Bu normal olduğu halde idrarda glukoz görülür. Bu hastalarda böbrek bozukluğu nedeniyle eşik değer hastalarda böbrek bozukluğu nedeniyle eşik değer düşüktür.düşüktür.

DIABETES MELLITUSDIABETES MELLITUS

Diabetes mellitus, çeşitli etyolojik nedenlerle insülinin yetersiz salınması ve/veya yetersiz etkisi sonucu ortaya çıkan ve hiperglisemi ile belirlenen kompleks sistemik, metabolik ve endokrin bir hastalıktır.

İnsülin yetersizliğine bağlı olarak İnsülin yetersizliğine bağlı olarak karbonhidratlardan yeterince yararlanılamaz, karbonhidratlardan yeterince yararlanılamaz, glikojenoliz ve glukoneogenez metabolik glikojenoliz ve glukoneogenez metabolik yollarının artışına bağlı olarak hiperglisemi yollarının artışına bağlı olarak hiperglisemi ve glukozüri ortaya çıkar.ve glukozüri ortaya çıkar.

Diabetli kişiler glukozdan yeterince Diabetli kişiler glukozdan yeterince faydalanamayınca enerji olarak yağlardan faydalanamayınca enerji olarak yağlardan yararlanmaya başlar. yararlanmaya başlar.

Yağlar hidroliz edilerek yağ asitlerinden Yağlar hidroliz edilerek yağ asitlerinden enerji elde edilir.Yağların hidrolizine ve yağ enerji elde edilir.Yağların hidrolizine ve yağ asidi yıkımının artışına bağlı olarak keton asidi yıkımının artışına bağlı olarak keton cisimlerinin konsantrasyonu artar ve cisimlerinin konsantrasyonu artar ve kolesterol sentezi artar.kolesterol sentezi artar.

Hastalık ilerlediğinde;Hastalık ilerlediğinde;

-Retinopati-Retinopati

-Nefropati-Nefropati

-Nöropati-Nöropati

-Ateroskleroz gibi -Ateroskleroz gibi

durumları kapsayan durumları kapsayan komplikasyonlar meydana gelebilirkomplikasyonlar meydana gelebilir

ASİDOZİS-KETOZİSASİDOZİS-KETOZİSDIABETES MELLITUSDIABETES MELLITUS

YÜKSEK GLUKOZ SEVİYESİYÜKSEK GLUKOZ SEVİYESİ

TRİAÇİLGLİSEROL MOBİLİZASYONUTRİAÇİLGLİSEROL MOBİLİZASYONU

AŞIRI KETON CİSİMCİĞİ OLUŞMASI (AŞIRI KETON CİSİMCİĞİ OLUŞMASI (acetoacetic acid, hydroxybutyric acid)

ASİDOZİSASİDOZİS

KOMA ve ÖLÜM KOMA ve ÖLÜM (insüline bağlı diabette )(insüline bağlı diabette )

acetoacetic acid, hydroxybutyric acid = zayıf asitAnyonlarına (acetoacetate ve hydroxybutyrate) ve hidrojen iyonuna ayrılır, dolayısıyla hücresel pH normal sınırların altında kalır ve sonuç

ketoasidozis

Tissue interrelationships during fasting. 1. Blood glucose levels drop, decreasing insulin and raising blood glucagon levels. 2.Glycogenolysis is induced in the liver to raise blood glucose levels. 3. The brain uses the glucose released by the liver, as do the red blood cells (4). 5. Adipose tissues are induced to release free fatty acids and glycerol from stored triglycerides. 6. The muscle and liver use fatty acids forenergy. 7. The liver converts fatty acid derived acetyl-CoA to ketone bodies for export, which the muscles (8) and brain can use for energy. 9. Protein turnover is induced in muscle, and amino acids leave the muscle and travel to the liver for use as gluconeogenic precursors. 10. The high rate of amino acid metabolism in the liver generates urea, which travels to the kidney for excretion. 11. Red blood cells produce lactate, which returns to the liver as a substriate for gluconeogenesis. 12. The glycerol released from adipose tissue is used by the liver set gluconeogenesis. KB ketone bodies;

DM SınıflandırılmasıDM Sınıflandırılması

Tip 1 DM (İnsüline bağımlı-IDDM)Tip 1 DM (İnsüline bağımlı-IDDM)

-İmmün aracılı-İmmün aracılı

-İdiyopatik-İdiyopatik Tip 2 DM(İnsülinden bağımsız-Tip 2 DM(İnsülinden bağımsız-

NIDDM)NIDDM)

-Diğer spesifik diyabet tipleri-Diğer spesifik diyabet tipleri

-Gebelik diabetes mellitusu-Gebelik diabetes mellitusu

-Bozulmuş glukoz toleransı-Bozulmuş glukoz toleransı

Tip 1 Diabetes MellitusTip 1 Diabetes Mellitus

-İnsüline bağımlı DM-İnsüline bağımlı DM-DM’li bireylerin %5-10’u tip 1 diyabetlidir-DM’li bireylerin %5-10’u tip 1 diyabetlidir-Semptomlar poliüri, polidipsi, hızlı kilo -Semptomlar poliüri, polidipsi, hızlı kilo

kaybıdır ve genellikle akut olarak ortaya kaybıdır ve genellikle akut olarak ortaya çıkar.çıkar.

-Pankreas adacık -Pankreas adacık ββ-hc’ri kaybından dolayı -hc’ri kaybından dolayı diyabetik bireylerde insülinopeni diyabetik bireylerde insülinopeni (insülin eksikliği) mevcut olduğundan (insülin eksikliği) mevcut olduğundan insüline bağımlı yaşamak zorundadırlar.insüline bağımlı yaşamak zorundadırlar.

-Çocuklukta ve erişkinlerde sık görülür, -Çocuklukta ve erişkinlerde sık görülür, %75’inde 30 yaşından önce hastalık %75’inde 30 yaşından önce hastalık başlar.başlar.

Tip 2 Diabetes MellitusTip 2 Diabetes Mellitus

-İnsüline bağımlı olmayan DM-İnsüline bağımlı olmayan DM-Bireylerin yaklaşık %90’ı Tip 2 DM dur.-Bireylerin yaklaşık %90’ı Tip 2 DM dur.-İnsülin salınımı yetersizdir.-İnsülin salınımı yetersizdir.-Obezite sıklıkla bu durumla birlikte -Obezite sıklıkla bu durumla birlikte

bulunur, kilo kaybı çoğunlukla tek bulunur, kilo kaybı çoğunlukla tek başına hiperglisemiyi düzeltir.başına hiperglisemiyi düzeltir.

-Hiperglisemiyi kontrol etmek için diyet -Hiperglisemiyi kontrol etmek için diyet manuplasyonu, oral bir hipogisemik manuplasyonu, oral bir hipogisemik ajan yada insüline gereksinim ajan yada insüline gereksinim duyulabilirduyulabilir

Gestasyonel diabetes mellitus

Gebelikte glukoz intoleransının başlaması ya da saptanması

Normal gebelik özellikle ikinci trimesterin geç dönemleri ve üçüncü trimesterde artmış insülin direnciyle beraberdir.

Oral Glukoz Tolerans Testi Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT)(OGTT)

Rastgele glukoz konst. 140 mg/dL ve Rastgele glukoz konst. 140 mg/dL ve açıklanmamış nefropati, nöropati veya açıklanmamış nefropati, nöropati veya retinopatisi olan hastaların retinopatisi olan hastaların değerlendirilmesi için yapılan bir testdeğerlendirilmesi için yapılan bir test

Test saat 07.00 ve 09.00 arasında Test saat 07.00 ve 09.00 arasında başlamalıdır.başlamalıdır.

Plazma glukozu açlık sırasında, oral Plazma glukozu açlık sırasında, oral glukoz yüklemesinden (erişkinler için glukoz yüklemesinden (erişkinler için 75 g/300 ml) sonra 2 saat boyunca her 75 g/300 ml) sonra 2 saat boyunca her 30 dk da bir ölçülmelidir30 dk da bir ölçülmelidir

Glikojen Depo HastalıklarıGlikojen Depo Hastalıkları

Glikojen birçok dokuda bulunur, ama asıl Glikojen birçok dokuda bulunur, ama asıl Kc ve iskelet kasında depolanır.Kc ve iskelet kasında depolanır.

Açlık sırasında, Kc glikojeni tüm vücut Açlık sırasında, Kc glikojeni tüm vücut için enerji sağlamak amacıyla glukoza için enerji sağlamak amacıyla glukoza çevrilirçevrilir

İskelet kasında G-6Paz bulunmaz ve kas İskelet kasında G-6Paz bulunmaz ve kas glukojeni lokal enerji için kullanılırglukojeni lokal enerji için kullanılır

Glikojen depo hastalığı, glikojenin Glikojen depo hastalığı, glikojenin dokularda biriktiği nadir görülen 10 kadar dokularda biriktiği nadir görülen 10 kadar kalıtsal hastalığı içeren genel bir isimdir.kalıtsal hastalığı içeren genel bir isimdir.

von Gierke von Gierke == Kc ve böbrekte G-6Paz Kc ve böbrekte G-6Paz enzim eksikliği, gilkojenden glukozun enzim eksikliği, gilkojenden glukozun salınımında yetersizlik.salınımında yetersizlik.

Pompe Pompe == asit- asit-αα -1,4 glukozidaz enzim -1,4 glukozidaz enzim eksikliği, kas hastalığı (iskelet kası eksikliği, kas hastalığı (iskelet kası etkileniyor)etkileniyor)

Cori Cori == Enzim eksikliğinde glikojen molekülü Enzim eksikliğinde glikojen molekülü anormal bir yapıya sahip oluyor ve glikojenin anormal bir yapıya sahip oluyor ve glikojenin yıkımı bozuluyor.yıkımı bozuluyor.

AndersonAnderson = = Brancher enzim Brancher enzim eksikliğinde genetik bir bozukluk eksikliğinde genetik bir bozukluk (glikojen birikmesi)(glikojen birikmesi)

McArde McArde == Fosforilaz enzim Fosforilaz enzim eksikliği, kaslarda fosforilaz enzim eksikliği, kaslarda fosforilaz enzim eksikliğinde, enerji sağlamak için eksikliğinde, enerji sağlamak için iskelet kasında glikojenden glukoz iskelet kasında glikojenden glukoz sağlanamaması sağlanamaması

KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİKARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ

Nişasta: Nişasta: αα-1,4 ve -1,4 ve ; ; αα-1,6 glikozidik -1,6 glikozidik bağlarla birbirine bağlı polisakkarit.bağlarla birbirine bağlı polisakkarit.

Laktoz: Laktoz: ββ-1,4 glikozidik bağlarla birbirine -1,4 glikozidik bağlarla birbirine bağlanan glukoz ve galaktoz’dan oluşan bağlanan glukoz ve galaktoz’dan oluşan disakkarit.disakkarit.

Sukroz: Sukroz: αα-1,2 glikozidik bağlarla -1,2 glikozidik bağlarla birbirine bağlanan glukoz ve fruktoz’dan birbirine bağlanan glukoz ve fruktoz’dan oluşan disakkarit.oluşan disakkarit.

KARBONHİDRATLARIN KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİSİNDİRİMİ

Sindirim Süreci: Sindirim Süreci: Diyetteki K.H’ların Diyetteki K.H’ların tamamını, şekerler arasındaki glikozidik bağları tamamını, şekerler arasındaki glikozidik bağları hidroliz ederek monosakkaritleri oluşturmakhidroliz ederek monosakkaritleri oluşturmak