KasaysayanKasaysayan(History)(History)

Ang kasaysayan ang saksi ng Ang kasaysayan ang saksi ng panahon, ilaw ng katotohanan, panahon, ilaw ng katotohanan,

ang buhay na paalala at ang ang buhay na paalala at ang guro ng buhay at nakapagdala guro ng buhay at nakapagdala ng balita mula sa nakaraan. ng balita mula sa nakaraan.

HistoryHistory

Historia –mula sa Griyegong salita Historia –mula sa Griyegong salita na naglalaman ng mga tala ng mga na naglalaman ng mga tala ng mga tunay na pangyayari na may saysay tunay na pangyayari na may saysay at kabuluhan sa tao.at kabuluhan sa tao.

2 Bahagi ng Kasaysayan2 Bahagi ng Kasaysayan

Pre- Historic-bahagi ng kasaysayan Pre- Historic-bahagi ng kasaysayan na hindi direktang nasaulat ng tao na hindi direktang nasaulat ng tao ang mga tala.ang mga tala. ArtifactsArtifacts FossilsFossils

HistoricHistoric Bahagi ng kasaysayan na nasusulatBahagi ng kasaysayan na nasusulat Herodotus: “Ama ng Kasaysayan”Herodotus: “Ama ng Kasaysayan”

B.C.E vs CEB.C.E vs CE

B.C.E o Before Common Era o Before B.C.E o Before Common Era o Before Christ.Christ.

C.E o Common Era o mas kilala rin sa C.E o Common Era o mas kilala rin sa tawag na A.D o Anno Domini o “the year tawag na A.D o Anno Domini o “the year of our Lord”of our Lord”

Nagsimula ang C.E o A.D pagkatapos ng Nagsimula ang C.E o A.D pagkatapos ng B.C.EB.C.E

Pagkakaiba ng pagbilang ng taon sa Pagkakaiba ng pagbilang ng taon sa B.C.E at C.EB.C.E at C.E

Tatlong Panahon ng Tatlong Panahon ng Kasaysayan ng DaigdigKasaysayan ng Daigdig

1. Sinaunang Panahon1. Sinaunang Panahon

AncientAncient

2. Gitnang Panahon2. Gitnang Panahon

MedievalMedieval

3. Makabagong Panahon3. Makabagong Panahon

ModernModern

Kahalagahan ng Kahalagahan ng KasaysayanKasaysayan

Nagbibigay kaalamam sa nakaraan, Nagbibigay kaalamam sa nakaraan, maunawaan ang kasalukuyan at maunawaan ang kasalukuyan at mapaghandaan angmapaghandaan ang

Maunawaan at mairespeto ang Maunawaan at mairespeto ang kultura ng ibang tao o pangkat.kultura ng ibang tao o pangkat.

Maipagmalaki ang pinagmulang Maipagmalaki ang pinagmulang kulturakultura

Mga teorya ayon sa Mga teorya ayon sa Pinagmulan ng Pinagmulan ng DaigdigDaigdig

Ayon sa Bibliya Ayon sa Bibliya Ayon sa mga mito o Ayon sa mga mito o

Alamat Alamat Ayon sa Agham Ayon sa Agham

Ayon sa BibliyaAyon sa Bibliya

Mas kilala sa tawag na Banal Mas kilala sa tawag na Banal na teoryana teoryaCreation Myths – mga Creation Myths – mga paniniwala at salaysay ukol paniniwala at salaysay ukol sa bagay-bagay sa bagay-bagay

Creationism – sistema ng Creationism – sistema ng paniniwala na ang lahat ng paniniwala na ang lahat ng mga bagay at materyal sa mga bagay at materyal sa kalawakan ay nilikha ng kalawakan ay nilikha ng isang diyos isang diyos

Ang paglikha ay sa Ang paglikha ay sa pamamagitan ng pamamagitan ng pamamaraang: kahima-pamamaraang: kahima-himala (supenatural), himala (supenatural), makadiyos (theistic), at makadiyos (theistic), at maalamat (mythological) maalamat (mythological)

Ang mga ito ay literal na Ang mga ito ay literal na halaw sa aklat ng Genesis halaw sa aklat ng Genesis ng Bibliya. ng Bibliya.

Ayon sa creationism, ang mundo ay Ayon sa creationism, ang mundo ay ginawa diumano ng Diyos sa loob ginawa diumano ng Diyos sa loob ng anim na araw lamangng anim na araw lamang

Monotheism – paniniwala sa Monotheism – paniniwala sa iisang diyos. iisang diyos.

Animismo – pagsamba sa Animismo – pagsamba sa mga espiritung naninirahan mga espiritung naninirahan sa kalikasan. sa kalikasan.

Ayon sa Bibliya… Ayon sa Bibliya…

James Ussher – isang James Ussher – isang arsobispong Anglican ng arsobispong Anglican ng Armagh sa Ireland; Armagh sa Ireland; ipinahayag niya noong 1650 ipinahayag niya noong 1650 na ang paglikha ay naganap na ang paglikha ay naganap noong 4004 B.C.E. noong 4004 B.C.E.

Ito y batay sa kanyang Ito y batay sa kanyang pagtutuos ng numerolohiya sa pagtutuos ng numerolohiya sa Lumang Tipan o Old Lumang Tipan o Old Testament ng Bibliya. Testament ng Bibliya.

Ang kanyang kalkulasyon Ang kanyang kalkulasyon ay ginawa pang mas tiyak ay ginawa pang mas tiyak ni Dr. John Lightfoot, ang ni Dr. John Lightfoot, ang Master ng St. Catherine’s Master ng St. Catherine’s College sa Cambridge, College sa Cambridge, England. England.

Ayon sa kanya ang araw ng Ayon sa kanya ang araw ng paglikha ay naganap noong paglikha ay naganap noong ikasiyam ng umaga ng ikasiyam ng umaga ng Oktubre 23. Oktubre 23.

Ayon sa kanya ang araw ng Ayon sa kanya ang araw ng paglikha ay naganap noong paglikha ay naganap noong ikasiyam ng umaga ng Oktubre ikasiyam ng umaga ng Oktubre 23. 23.

Ang kalkulasyong Ussher – Ang kalkulasyong Ussher – Lightfoot ay nagsasaad na ang Lightfoot ay nagsasaad na ang mundo ay 6,000 taon pa lamang. mundo ay 6,000 taon pa lamang.

Ang mga fossils na natagpuan Ang mga fossils na natagpuan ay tumataliwas sa paniniwalang ay tumataliwas sa paniniwalang ito ito

Diluvial Theory – sinubukang Diluvial Theory – sinubukang sagutin ng teoryang ito ang sagutin ng teoryang ito ang ukol sa mga fossils. ukol sa mga fossils.

Alinsunod sa teoryang ito, Alinsunod sa teoryang ito, ang mga fossil ay walang iba ang mga fossil ay walang iba kundi ang mga labi ng mga kundi ang mga labi ng mga hayop na namatay bunsod hayop na namatay bunsod ng malaki at malawakang ng malaki at malawakang pagbaha. pagbaha.

George Cuvier – tinalakay George Cuvier – tinalakay niya sa kanyang niya sa kanyang Catastrophe Theory ang Catastrophe Theory ang mga nakabaong fossil sa mga nakabaong fossil sa iba’t ibang iba’t ibang magkakapatong na magkakapatong na sedimentaryo ng bato. sedimentaryo ng bato.

Sa pagkamatay ni Cuvier, Sa pagkamatay ni Cuvier, ilang kalkulasyon ang ginawa ilang kalkulasyon ang ginawa upang tukuyin ang tumapk na upang tukuyin ang tumapk na bilang ng mga kalamidad at bilang ng mga kalamidad at mga kasunod na kaganapan mga kasunod na kaganapan sa paglikha ng Diyos. sa paglikha ng Diyos.

Sinasabing may naganap na Sinasabing may naganap na 27 magkakasuno na paglikha; 27 magkakasuno na paglikha; ang iba naman ay umabot sa ang iba naman ay umabot sa 32 paglikha. 32 paglikha.

James Hutton – ayon sa James Hutton – ayon sa kanya, ang mga kanya, ang mga pwersang humubog sa pwersang humubog sa daigdig sa nakaraan ay daigdig sa nakaraan ay nagpapatuloy pa rin nagpapatuloy pa rin hanggang sa hanggang sa kasalukuyang panahon. kasalukuyang panahon.

Siyentipikong Siyentipikong TeoryaTeorya

Mula sa ekspertong pag-aaral Mula sa ekspertong pag-aaral

Teoryang NebularTeoryang NebularSi Emmanuel Kant, isang pilosoper Si Emmanuel Kant, isang pilosoper

na Aleman ang nagpanukala noong na Aleman ang nagpanukala noong hinggil sa pinagmulan ng daigdig. hinggil sa pinagmulan ng daigdig.

ang daigdig, pati na ang ibang ang daigdig, pati na ang ibang nebula, ay nagtataglay ng gas. Sa nebula, ay nagtataglay ng gas. Sa simula, ito ay malamig, ngunit sa simula, ito ay malamig, ngunit sa katagalan, ang mga partikulo sa katagalan, ang mga partikulo sa loob ng nebula ay nag-uumpugan loob ng nebula ay nag-uumpugan dahil sa puwersa ng grabidad na dahil sa puwersa ng grabidad na siya naming nagtulak sa mga ito siya naming nagtulak sa mga ito upang umikot. upang umikot.

Habang umiigting ang Habang umiigting ang masa, ito’y uminit ng masa, ito’y uminit ng uminit, hanggang sa ito’y uminit, hanggang sa ito’y naging bolang araw na naging bolang araw na naghahasik ng mga bolang naghahasik ng mga bolang gas na natanggal, dahil sa gas na natanggal, dahil sa lakas ng “centrifugal” lakas ng “centrifugal” hanggang ang mga ito ay hanggang ang mga ito ay lumamig at naging planeta. lumamig at naging planeta. Ito ay tinawag na “Nebular Ito ay tinawag na “Nebular Hypothesis”.Hypothesis”.

Ang teorya ni Kant ay Ang teorya ni Kant ay sinang-ayunan ni Pierre sinang-ayunan ni Pierre Simon Marquis de Simon Marquis de Laplace, isang sayantist na Laplace, isang sayantist na Pranses noong 1796.Pranses noong 1796.

Solar nebulaSolar nebula

isang napakalaking ulap ng isang napakalaking ulap ng mga gas na sinasabing labi ng mga gas na sinasabing labi ng isang sumabog na bituin. isang sumabog na bituin.

Ito ay patuloy na umiikot Ito ay patuloy na umiikot habang lumiliit at nauunat habang lumiliit at nauunat dahil sa pwersa ng gravity. dahil sa pwersa ng gravity.

Ang iba’t ibang bahagi ng solar Ang iba’t ibang bahagi ng solar system ay nabuo mula sa system ay nabuo mula sa napakalaking ulap na ito. napakalaking ulap na ito.

Noong halos limang Noong halos limang bilyong taon ang bilyong taon ang nakalipas, ang ulap na nakalipas, ang ulap na ito ay binubuo ng maliliit ito ay binubuo ng maliliit na bato at mga gas ay na bato at mga gas ay nagsimulang lumiit sa nagsimulang lumiit sa impluwensya ng sarili impluwensya ng sarili nitong grabitasyon. nitong grabitasyon.

Ang lumiliit na materyal na ito Ang lumiliit na materyal na ito ay nagsimulang umikot ng ay nagsimulang umikot ng mabilis na nagdulot ng mabilis na nagdulot ng pagpatag ng ulap na mistulang pagpatag ng ulap na mistulang isang disc o plaka. isang disc o plaka.

Sa loob ng umiikot na mala-Sa loob ng umiikot na mala-disc na ito ay nagkaroon ng disc na ito ay nagkaroon ng maliliit na pagbubuo ng mga maliliit na pagbubuo ng mga nuclei kung saan nabuo ang nuclei kung saan nabuo ang mga planeta. mga planeta.

Dahil sa patuloy na rotasyon, ang Dahil sa patuloy na rotasyon, ang ilang mga alikabok at mga gas ay ilang mga alikabok at mga gas ay nananatiling umiikot sa buong masa. nananatiling umiikot sa buong masa.

Nang lumaon, ang mga natirang Nang lumaon, ang mga natirang materyal ay naging walong planeta. materyal ay naging walong planeta. Ang iba namang materyal ay Ang iba namang materyal ay naisabog sa kalawakan sa naisabog sa kalawakan sa pamamagitan ng mga solar wind. pamamagitan ng mga solar wind.

Ang pagbubuo ng daigdig ay Ang pagbubuo ng daigdig ay pinaniniwalaang naganap 4.6 pinaniniwalaang naganap 4.6 bilyong taon na ang nakakalipas bilyong taon na ang nakakalipas

oMatapos ang mahabang Matapos ang mahabang panahon, nagkaroon ng panahon, nagkaroon ng atmospera ang daigdig at atmospera ang daigdig at nagbago ang komposisyon nito nagbago ang komposisyon nito na humantong sa kasalukuyan na humantong sa kasalukuyan niting kalagayan. (78% niting kalagayan. (78% nitrogen, 21% oxygen, at % nitrogen, 21% oxygen, at % argon, kabilang ang iba pang argon, kabilang ang iba pang mga bakas ng carbon dioxide mga bakas ng carbon dioxide at water vapor. at water vapor.

Capture TheoryCapture Theoryhalaw mula sa aksa ni James halaw mula sa aksa ni James Jean. Jean.

Ayon sa teoryang ito, sa Ayon sa teoryang ito, sa pagdaan ng isang protostar sa pagdaan ng isang protostar sa araw, ito ay nagdulot ng araw, ito ay nagdulot ng matinding epekto sa mga matinding epekto sa mga nagaganap na pag-alon (tides) nagaganap na pag-alon (tides) sa mismong araw. sa mismong araw.

Kaakibat nito ay ang Kaakibat nito ay ang pagkakaroon ng tinatawag pagkakaroon ng tinatawag na solar disruption sa araw. na solar disruption sa araw.

Ang mga pwersa ng alon Ang mga pwersa ng alon (tidal forces) ay nagdulot ng (tidal forces) ay nagdulot ng pagkakatanggal ng ilang pagkakatanggal ng ilang mga materyales mula sa mga materyales mula sa araw sa hugis filamentaraw sa hugis filament

Dahil sa haba at kawalang Dahil sa haba at kawalang katatagan ng filament, ito ay katatagan ng filament, ito ay nagkahati-hati at nang lumaon nagkahati-hati at nang lumaon ay nakabuo ang mga bulang ito ay nakabuo ang mga bulang ito ng tinatawag na protoplanetng tinatawag na protoplanet

Ayon sa teoryang ito, ang mga Ayon sa teoryang ito, ang mga planeta at kanilang pag-inog ay planeta at kanilang pag-inog ay nabuo mula sa pangyayaring nabuo mula sa pangyayaring ito.ito.

Big Bang theoryBig Bang theory

ayon rito, ang kalawakan ay ayon rito, ang kalawakan ay umusbong diumano mula sa umusbong diumano mula sa isang napakasiksik (dense) isang napakasiksik (dense) at napakainit na kalagayan at napakainit na kalagayan halos 14 bilyong taon na halos 14 bilyong taon na ang nakalilipas. ang nakalilipas.

. .

Ang lahat ng mga galaxy Ang lahat ng mga galaxy ay magkakapatong sa mga ay magkakapatong sa mga punto at ang puntong ito punto at ang puntong ito ay sumabog at kumalat ng ay sumabog at kumalat ng magkakalayu-layo at magkakalayu-layo at mabilisanmabilisan

Ang kasalukuyang Ang kasalukuyang lokasyon at tulin ng lokasyon at tulin ng velocity ng mga galaxy ay velocity ng mga galaxy ay bunga ng pagsabog nito bunga ng pagsabog nito

Ito ay halaw sa pag-aaral Ito ay halaw sa pag-aaral ng mga siyentista, kabilang ng mga siyentista, kabilang sina George Lemaitre at sina George Lemaitre at Carl Wilhelm Wirtz Carl Wilhelm Wirtz

Big Bang TheoryBig Bang Theory

Steady State Theory Steady State Theory

ang salitang Big Bang ay ang salitang Big Bang ay nagmula sa panuyang nagmula sa panuyang pagtawag dito ni Fred pagtawag dito ni Fred Hoyle sa pagpapanukala Hoyle sa pagpapanukala ng katunggali ng Big ng katunggali ng Big Bang Theory, ang Steady Bang Theory, ang Steady State Theory. State Theory.

Batay rito, panibagong Batay rito, panibagong sangkap (matter) ang sangkap (matter) ang nabubuo habang patuloy na nabubuo habang patuloy na nagsisilayo ang mga galaxy nagsisilayo ang mga galaxy sa isa’t isa.sa isa’t isa.

Ang kalagayan ng Ang kalagayan ng kalawakan ay kalawakan ay maihahalintulad sa maihahalintulad sa anumang yugto ng panahon anumang yugto ng panahon

Mga Karagdagang Mga Karagdagang kaalamankaalaman

Karamihan sa mga Karamihan sa mga heologo ay naniniwalang heologo ay naniniwalang ang daigdig ay nasa 4.6 ang daigdig ay nasa 4.6 bilyong taon na. bilyong taon na.

Kadalasang hinahati ng mga Kadalasang hinahati ng mga siyentista ang kasaysayan ng siyentista ang kasaysayan ng daigdig sa apat na daigdig sa apat na mahahabang panahon – mahahabang panahon – Precambrian, Paleozoic, Precambrian, Paleozoic, Mesozoic at Cenozoic. Mesozoic at Cenozoic.

Precambrian Era – nagsimula Precambrian Era – nagsimula sa pinakamatandang bato at sa pinakamatandang bato at nahati sa Hadean, Archea, at nahati sa Hadean, Archea, at Proterozoic era o ancient life Proterozoic era o ancient life

Mesozoic Era – “middle life” Mesozoic Era – “middle life” Nagtapos noong 65 milyon B.P. Nagtapos noong 65 milyon B.P. Saklaw nito nang 4% ng Saklaw nito nang 4% ng panahong heolohikal ng panahong heolohikal ng daigdig.daigdig.

Sa kasalukuyan, tayo ay nasa Sa kasalukuyan, tayo ay nasa Cenozoic Era o recent life at Cenozoic Era o recent life at bumubuo sa tinatayang 1.5% bumubuo sa tinatayang 1.5% lamang ng kabuuang edad ng lamang ng kabuuang edad ng daigdigdaigdig

Ang Paleozoic, Mesozoic Ang Paleozoic, Mesozoic at Cenozoic ay at Cenozoic ay nakapaloob sa nakapaloob sa Phanerozoic eon Phanerozoic eon

Nagsimula sa unang Nagsimula sa unang bahagi ng Paleozoic era bahagi ng Paleozoic era na tinatawag na na tinatawag na Cambrian PeriodCambrian Period

Ang penomenon ukol sa Ang penomenon ukol sa biglang pagsulpot ng mga biglang pagsulpot ng mga hayop sa panahong Cambrian hayop sa panahong Cambrian at Ordocivian ay tinatawag na at Ordocivian ay tinatawag na Cambrian Explosion Cambrian Explosion

Sa pagtatapos ng Paleozoic Sa pagtatapos ng Paleozoic era, nasaksihan ng daigdig ang era, nasaksihan ng daigdig ang pagkaubis ng maraming pagkaubis ng maraming nilalang na tinatayang 90% nilalang na tinatayang 90% ang nangamatay at nangawala ang nangamatay at nangawala sa panahon ng Permian sa panahon ng Permian Period. Period.

Isang teorya ukol sa Isang teorya ukol sa pangyayaring ito ay ang pangyayaring ito ay ang pagtama ng kometa sa pagtama ng kometa sa ating planeta ating planeta