2

@ûc VòKYûeòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei^þ

GPþ@ûARò-26, ùK-6, ù`Rþ-2, Kkòw aòjûe, bêaù^gße-751019 (IWÿògû)ùUfò`ûKè:(0674) 2475410, 2475652

E-mail: rcdcbbsr@gmail.com | Website: www.rcdcindia.org, www.banajata.org

iµû\Kúd

Rwf I Rk _âiwKê ù^A PkòZ ahð _ûkòZ ùjûA[ôfû aògß a^ \òai ûRwfe _â[c I ùgh @le ùjCQò Rf û Rk @Qò Z Kûfò @Qò û _êYò MZRê þ 5 aògß _eòùag \òaiùe a^ýR«ê PûfûYKê _âZòjZ Keòaûe iõKÌ

ò@û~ûA[ôfû û Rwf I RúaR«ê _eÆe _eò_ìeK û Lû\ý gévk aRûdeLôôaûùe Rúa I Cnò\e @a\û^ @^ÊúKû~ðý û Rk I Rwf ùlZâKê ù^A@ûeþiòWòiò Kû~ðýeZ û Rwfe MêeêZß _âûKéZòK i«êk^ C_ùe Gjûe _âbûaI icÉuê iaê icdùe iVòKþ cûZâûe Rk C_f²Zû \òMùe @ûeþiòWòiò\êA \g§òeê C¡ßð icd ]eò Kû~ðý Keò@ûiêQò û G \êA _âcêL _âiw C_ùeiùPZ^Zû, a^ý I a^ý_âûYú iêelû \òMùe ùMûÂú iõMV^ MêWÿòKêcûMð\gð I Rwf bò©òK RúaòKûe iêelû _ûAñ aýû_K iùPZ^Zû I R^IKòfûZò MXÿòùZûkòaû _ûAñ "@ûc Rwf @ûce', "Rk Rúa^ i´û\',"Kcêý òUò `ùeÁâò' ^ûcùe _Zâ_ZòâKû _âKûg^ \òMùe ¤û^ \ò@û~ûAQò ûùKùZK KûeYeê Gjûe òdcòZZû elû Keû~ûA _ûeò ò û ùi[ô_ûAñ @ûùc\êüLôZ û _ûVK, gêùbzê Z[û ijù~ûMúcû^u Vûeê _ZòâKû MêWÿòKe òdcòZZû_ûAñ ajê C_ûù\d _eûcgð I cZûcZ @û]ûeùe _êYò Gjûe _âKûg _ûAñ¤û^ ù\CQê û Gjò _âKòâdûùe @û_Ycû^u _ìaðaZþ ijù~ûM Rûeò ejòùf_ZòâKûUòe @ûcôòK I @ûwòK Kùkae icé¡ ùjûA_ûeòa û

G iõLýûùe @ûùc a^ýR«ê gòKûe, Rkaûdê _eòa©ð ùe Rwf Gaõ cjòkûZ[û @ûc Rwf ù~ûR^û iõ_KòðZ iìP^û @û]ûeùe aòhd òaðûP^ KeòQê û@ûgû Gjû @û_Ycû^uê bf fûMòa û cZûcZ RYûAaû _ûAñ òùa\^ û

ùK÷kûi P¦â \ûgKû~ðý òaðûjú òùŸðgK

G iõLýûùe... _éÂû

iµû\Kúd 2

aòùgh _âiwaò_\ùe a^ýR«ê 3

_âiwÊz I aòhcêq ùZf C_ôû\^ùeMâûcúY cjòkûu @a\û^ 8

Rkaûdê _eòa©ð ùe Rwf Gaõcjòkû 13

icìjGjû _âùjkòKû êjñ: @ûùc _ûeòaê 16

@ûA^ Kû^ê^þ@ûc Rwf ù~ûR^û:iêelòZ RúaòKûe _âZògâëZò 18

aòZKða^ Mâûce aý[û 21

_eòPdaòek Äòceþ Gùa cjû^\ú _Vûùe 24

_âKûgKeòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei^þ

iµû\^û cŠkúùK÷kûi P¦â \ûgKÌ^û cògâ_âbûZ Kêcûe cògâ\òfäú_ iêaê¡òaòck _âiû\ _ûŠò@û@ce Kêcûe ùMøWÿeûcKé¾ cjûeYû

@kueYeûcKé¾ cjûeYû

Gjò _ZâòKûùe _âKûgòZ Z[ý, iìP^û I cZûcZ ùfLKu ^òRÊ û G[ô_ûAñ @ûeþiòWòiò \ûdú ^êùjñ û

3

RúaR«êu iêelû _ûAñ ieKûe MXÿòQ«òIßûAfØ fûA` KâûAcþ Kù<âûf ùifþ ûiò@ûAWò Gaõ KâûAcþ aâû*uê \ò@û~ûAQò\ûdòZß û RûZúd C\ýû^ I @bdûeYý@ûL_ûLe 52Uò ù_ûfòi [û^ûeKcðPûeúuê \ò@û~ûAQò _âgòlY û Kû~ðýKûeúùjCQò a^ýR«ê (iêelû) @ûA^ û Giaêiù©ß [cò ^ûjó R«ê gòKûe û aûN, bûfê,jûZúu ij cû ò@ûu fùXÿAùe R«êUò _âûYjeûCQò û cìfýaû^ aélfZû MêÌe ùa@ûA^Kûeaûe ùR÷a aòaò]ZûKê CRûWÿò ù\CQò û^Á ùjaûùe fûMòQò Lû\ý gévk û _âûKéZòK_eòiõiÚû Á ùjaûe _eòYûc cjûaò_©òKêWûKò @ûYêQò û a^ýR«ê @_eû]úu _âZò RòùeûUfeû^è ù_ûhY _ûAñ @ûjßû^ KeòQ«òcêLýcªú û cêLýcªúu Gbkò ^òùŸðgiZùe K'Y Kû~ðýKûeú ùjûA_ûeòa!ZéYcìk Éeúd a^ KcðPûeúu aûCñg fûVòcû`ò@ûu GùK iòeòRþ eûA`f @ûMùeKòbkò aû cêKûaòfû Keò_ûeòa ZûjûKê ù^AGùa CVòQò _âgÜ û

IßûfØ IßûAWþ `Šþ-AŠò@û Uâû`òKþ ùifþecêLý ù\ge a^ýR«ê gòKûeúcû^u ijùPûeû @È ùa_ûeú I CMâ_ Úúu iµéqòKêù^A ù~ùZùaùk iìP^û ù\ùfùiùZùaùk @]ôKûõg aeò @]ôKûeúGjûKê jiùe CWÿûAù\ùf û Gjû GKKù_ûkKÌòZ KûjûYú I Gj _Qùe iûcû^ýiZýZû [ôaû iù`A ù\A[ôùf Kò«ê 23@ùKÖûae 2012ùe fòWþùKû eùwûUò^ûcK @ûiûce RùY gòKûeú iÚû^údcûRòùÁâUu iûc^ûùe Vò@ûùjûACMâ_^Úúu ^òùŸðgùe 6Uò MŠû gòKûeKeò[ôaû ÊúKûe Keòaû _ùe iûeû ù\gùe

aò_\ùe a^ýR«êaXÿêQò ùa@ûA^ gòKûe, aò_~ðýÉ ùjCQò _eòiõiÚû

Pjk _Wÿ òMfû û ÆÁ ùjûAMfû ù~@ûiûce aYýR«ê gòKûeúu ijCMâ_^Úúcû^u c¤ùe iõ_Kð ejòQò ûùKak GZòKò ^êùjñ, ^ûMûfûŠ \òcû_êeù_ûfòi RùY gòKûeúu _ûLeê aòù\gúGùK iòeòRþe eûA`f RaZ _ùe Icûeû[^ ùReû _ùe ùPûeû @È ùa_ûeúuùPe iõelòZ Rwfùe @ùa÷] _âùag IgòKûe Keê[ôaû @_eû]úcû^u _~ðý«_j*ô iûeò[ôaû RYûMfû û KûùUðU UûAMeeòRbðeê ]eû _Wÿò[ôaû gòKûeúcûù^ ùPûeû@È ùa_ûeúu Reò@ûùe cûeYûÈ Kòbkò_û@û«ò Zûe iìP^û Gjò gòKûeú RYKù\A[ôùf û

aò_\ Kcþ, fûb @]ôK~\ò @ûùc aògße _û*Uò _âcêL fûbR^Kaýaiûd C_ùe ^Re _KûAaû ùZùa@ûùc @ùa÷] R«ê PûfûY Kòbkò gúhðùe

@Qò RûYò_ûeòaû û WâM èiàMfòw, cûeYûÈ Kûeaûecû^a PûfûY Zêk^ûùe a^ýRúaR«ê PûfûY @]ôK`ûA\û iûaýÉ ùjûA[ôaûIßûfØ I ß ûAWþ `Šþe GKaòaeYúeê RYû~ûG û aòMZ KòQò ahð c¤ùeRúaR«ê PûfûY aXÿ òQ ò û ieKûe,@û«üeûÁâúd iõMV^ I iòbòfþ ùiûiûAUòMêWÿòKe C\ýc iù©ß _âZòjZ Keû~ûA_ûeò ò Gbkò NUYû û

2011ùe aògßùe iaðû]ôK jûZú gòKûeùjûA[ôaû ùaùk MŠû gòw, jûZú\û«,aûN^Le aòek iõMâj [ôaû aWÿ aWÿiõMâjûkdeê ùPûeò NUYû c¤ aé¡ò _ûAQò û2012ùe @ûAdêiòG þe (A<e^ýûi^ûfþdê^ò@^þ `eþ K¬eùbi^þ @`þ ù^Peþ)iìP^û @ ê~ûdú iaêVê @]ôK @û òâKúd jûZú

céZ cû' jûZúKê RMò ejòQò gûaK jûZúUòG

4

gòKûe Keû~ûAQò û 7.4 _âZògZ jûZúgòKûe ùjûAQò ~ûjûKò jûZú iõLýûeMYòZKê ]ßÉ Keò_KûAQò û iµâZòjûZúcû^u ÊûbûaòK iõLýûe aòKûg 5_âZògZ jûeùe ùjC[ôaû ùaùk 7.4_âZògZ gòKûe Gjò aògûkKûd RúaUòeiÚòZòKê aò_^Ü Keò_KûAQò û iµâZò ù~Cñjûeùe MŠû gòKûe PûfòQò Zûjû ~\ò@aýûjZ eùj ùZùa 2016 ùgh ùakKêùicû^ue R à iõLýû Vûeê céZêý iõLýûU_ò ~ûA_ûùe û

cûQKê aû\þ ù\ùf iûeû aògßùe RúaR«êuKûeaûe aûhòðK 8eê 10 aòfòd^ Wfûe@ZòKâc KeòQò û 2007ùe \û« ùa_ûeù~ZòKò [ôfû Gùa Zûe \êAMêYû ùjûAQò ûùaRòõe _[_ûgßð aRûeùe jûZú \û«eKòùfûMâûc _âZò \e 2.205 WfûeùeKûeaûe ùjC[ôaû ùaùk MŠû gòwe Kòùfû_âZò \e 66.139 Wfûeùe KòYûaòKûùjCQò ~ûjû iê û I _æûUò cþ Vûeê cjwûùaûfò \gðûAQò IßûfðWþ IßûAWþ `Šþ û

aògßùe 2010 ùakKê aûN iõLýû 95_âZògZ jâûi _ûAiûeòQò û gòKûe I aiZòiÚk CRêWÿò ~òaûeê cjûak ùjûAQò akjú^ ûiµâZò aògße _âûKéZòK Rwf MêWÿòKùe

3,200 aûN ZòÂò ejò[ôaû WaäëýWaäëýG þGaõ @ûAdêiòG^þ _â\© Z[ýùeKêjû~ûCQò û Gùa iõelY AZòjûi KWÿùfCUûA[ôaû \gðûA 3900 Rwfú aûN[ôaû Kêjû~ûCQò û \êüLe K[û Gùa_âR^^lc ùMûUòG aò aûNêYú dêGiþeRwfùe ZòÂò ejò_ûeò ^ûjó û aYýR«êu_eò @ù^K _âKûee cìfýaû^ aélfZûCnò\ MêÌ Rwf _eòùageê fêY× ùjûA

ò½òjÜ ùjaûùe fûMòQò û @[ð ùfûbùe _WÿòG Kûeaûe Keê[ôaû gòKûeúcû^u VûeêCMâ_^Úúu _~ðý« ibòñG Rwfe i´kC_ùe Rêfc cûZâû]ôK Éeùe _j*ôfûYò û

IWÿògû _ûfUòQò gòKûee jUþÆUþ2016, Rê þ \ßòZúd i¯ûjùe aew_êeRòfû a^ aòbûM _êYò[ùe aûN PcWÿû aòKòâKeê[ôaû ùa_ûeúuê ]eòQò û ùicû^u^òKUeê 4 Kfeû _Zeò@û aûN PcWÿû,ùMûUòG aòek aRâKû¯û ij 4 ùcûaûAfI 4 aûAKþ RaZ KeòQò û ùa_ûeúcû^uc¤ùe 2 RY IWÿògûe ùjûA[ôaû ùaùk4 RY QZògMWÿ eûRýe û aÉe RòfûLZûe Mñûe eûc iòõ Kûgý_ Gjò \ke eòwþfòWe ùaûfò Kêjû~ûCQò û RaZ aûNPcWÿûe @û^êcû^òK cìfý @û«RðûZòKaRûeùe 30 fl ùja ùaûfò Kêjû~ûCQò û

G iµKðùe 8 Rê 2016ùe "@ûc Rwf@ûce'Kê ùUfòù`û^ Reò@ûùe iìP^ûù\A aew_êe WòG þI gâú~êq Êdõ cfäòKKjòQ«ò ù~, _ìað[e aûN PcWÿû aýaiûdiõ_Kðùe ù~Cñcûù^ iìP^û ù\A[ôùfG[e c¤ ùicû^u iìP^ûKê @û]ûe KeòZfûiò Keû~ûA[ôfû û G[ô_ûAñ GK KcòUòMV^ Keû~ûA[ôfû û ù~ûR^û cêZûaòKZfûiò Keû~ûC[ôaû ùaùk aûAKþùePcWÿû ù^A ~ûC[ôaû ùa_ûeúcûù^Z^Lôe i¹êLú^ ùjûA ]eû_Wÿò[ôùf û@bò~êqcû^u Kjòaû @ ê~ûdú QZògMWÿeaûe_êe Rwfeê gòKûe ùjaû _ùeIWÿògûùe Zûe PcWÿû aòKòâ ùjûA[ûG û RaZPcWÿûeê RYû_WÿòQò ù~ gòKûe ùjûA[ôaûaûNu adi 8eê 10 ahð ùja û

^aew_êe bkò cdìeb¬ iúcû«eûAew_êe @*keê a^ aòbûMKcðPûeúcûù^ aòbò^Ü icdùe GKû]ôKgòKûeú I @ùa÷] ùa_ûeúuê Mòe`Keòaûùe ilc ùjûAQ«ò û ùZùagòcòkò_ûk RûZúd C\ýû^ @*kùe ù~ùZ_eòcûYe gòKûe ùjCQò I ùi[ôùe ù~ùZ@_eû]ú RWÿòZ ejêQ«ò Zûe GK \gcûõg@_eû]úuê Mòe` Keû~ûA _ûeê ûjó ùaûfò\gðû«ò @ùa÷Z òK a^ý _âûYú iõelK bû êcòZâ @ûPû~ðý û

a^ýR«ê @_eû]e jUÆU _ûfUòQò IWÿògû û\ò^Kê \ò^ _gê gòKûeúcû^u C_\âaaXÿòaûùe fûMòQò û MZ 5 cûi c¤ùe @ûùc8Uò jûZúKê gòKûeúcû^u jûZùeùUKòù\AQê ùaûfò Kj«ò _eòùagaòZþaògßRòZþ cjû«ò û gâú cjû«òu iìP^û @ ê~ûdú@ûc eûRýùe _âZòahð 20eê 25Uò jûZúgòKûe ùjCQò û ~\ò Gbkò _âKòâdû Pûfêeùj, ùZùa @ûc eûRýùe [ôaû 100jûZú ^ò_ûZ ùjaûKê _û*ahð fûMòa û@ûMûcú 5 ahð bòZùe IWÿ ògû ùjajûZúgì ý û

gòcòkò_ûkùe ak jeûAQò cjûak, KUêQò òüiw Rúa^

5

MZ 5 ahð c¤ùe @[ðûZþ 2009eê2014 c¤ùe @ûc eûRýùe 1194a^ý_âûYú _âûY jeûAQ«ò û ùicû^uc¤ùe jûZúu iõLýû ùjCQò iaêVê @]ôK û5 ahð c¤ùe eûRýùe ùcûU 354jûZúu céZêý NUò[ôaû aò]û^ibûùe RwfI _eòùag cªúu C©eeê RYû_WÿòQò ûRd_êe aò]ûdK Zûeû _âiû\ aûjò ú_Zò IaWÿPYû aò]ûdK @ce _âiû\ gZ_[úu_âgÜe C©e ù\A aòbûMúd cªú aòKâcùKgeú @ûeêL cû^òQ«ò ù~, 2009-10ùe 61Uò jûZúu iùcZ 209 a^ýRúaR«êu céZêý ùjûAQò û gòKûeúcû^u\ßûeû 61Uò jûZú céZêý aeY Keò[ôaûùlZâùe RùY aò @_eû]úe ùUe_ûA_ûeò^ò aòbûM û ùijò_eò 2010-11ùe 183, 2011-12ùe 214,2012-13ùe 302 Gaõ 2013-14ùe 286 a^ý_âûYúu céZêý NUòQò û2009-10ùe 51, 2010-11ùe83, 2011-12ùe 68, 2012-13ùe 85 Gaõ 2013-14ùe 70jûZúu Rúa^ ~ûAQò û

Gjò ahðcû^uùe gòKûeúu \ßûeû 33 jûZúcéZêýaeY Keò[ôaû ùaùk aò\êýZþ iõÆgðùe@ûiòaûeê 59, \êNðUYûùe 21, ùeûMùe_Wÿò 75, ÊûbûaòK bûùa 60 Gaõ @^ýû^ýKûeYeê 78 jûZú _âûY jeûA[ôaû cªúKjòQ«ò û

KûjóKò G gòKûe...@ù^K _âKûe aýaiûd _eò aYý RúaR«êaýaiûd c¤ aýajûeKûeúu Pûjò\ûKêù^A Pûùf û ù~ûMûYKûeú @û[ôðK fûbaû^Êû[ðKê _ìeY _ûAñ G aé©òùe _û\ [ûù_ ûaòMZ KòQ ò ahð c¤ùe RúaR«êe@õgaòùghe aýajûeKê ù^A aògßaRûeùe ^ûUKúd bûùa Pûjò\û aXÿòQò ûùKûjk @ûA^, @^bòm iêelû ak, Pûjò\û[ôaû eûÁâe Kâd iûc[ðý aé¡ò I f´û aòPûe_âKòâdû KûeYeê ù\ûhú Liò~òaûe i¸ûa^û

iéÁò jêG û ùLûfû Rwfeê @aû]ùe fêY× eiêeûK _ûG ò aòbûM û _âZýl bûùa gòKûeeêiÚû^úd R^MY lZòMâÉ ùjC ^ [ôaûeê@_eû]úu iõ_Kðùe ù_ûfòiKê iìP^û\ò@«ò^ò û @ù^K ùlZâùe aYcìfKùeejê[ôaû _âbûagûkú aýqò gòKûeúKêRúaR«êe @õg Jh] Zò@ûeò _ûAñ ù\aûKê@ êùeû] Keò[ûG û

ùMûUòG _ùU _âPêe cê^û`û Gaõ @^ý_ùU ]eû_Wÿ òaûe bd Kcþ [ôaûeêgòKûeúcûù^ ^òRe \ûeò\âý jâûi, Lû\ý

ò½òZ Gaõ ]^ Vêk Z[û ]cðúd I iûõÄéZòK@ûagýKZû _ûAñ gòKûeú iûùR û

GK KòùfûMâûc MŠû gòwe @«RðûZúdKkûaRûeùe \ûcþ 60 jRûe Wfûe û~ûjû iê ûe \e Zêk^ûùe \êAMêY @]ôK ûùKûùK þ Vûeê aò MŠû gòw cìfýaû^ û Kò«êReòcû^û Zû Zêk^ûùe ajêZ Kcþ û MŠûiòwe _âKéZ cìfý ù~ZòKò Zûe Zò òbûMeêbûùM aò êùjñ Reòcû^û û \lòY @û òâKûùe5 Mâûcþ ùKûùK þ ij ]eû_Wÿòùf 5 ahðigâc Kûeû\Š \ò@û~ûC[ôaû ùaùk 60jRûe Wfûe cìfýe 1 KòMâû MŠû iòw]eû_Wÿòùf 10 jRûe Wfûe Reòcû^ûù\A @_eû]ú iê^û_òfû ùjûA[ûG ûjûZú\û«, aûNjûWÿ, MŠûiòw _ìa ð

Giò@ûùe _ûeµeòK Jh] Zò@ûeòùefûùM û aýaiûdòK C_ôû\ Zò@ûeòùeaýajéZ jêG û

G^bû^ðùc< A^ùbÁòùMi^ GùR^èò(A@ûAG) @ ê~ûdú ùK¦â Gaõ _ìað @û òâKûGaõ \lòY @û òâKû jûZú\û« I MŠûgòweiaêVê aWÿ KkûaRûe û bòGZ^ûce aRûejûZú\û«Kê gâ¡ûe ij KòYò ù^A[ûG û^êýdKð UûAcè Gaõ iòG^þG^þ ùa÷\êýZòKMYcû¤ce eòù_ûUð Kùj ù~, PûA^ûùeaûN @õgaòùghe aWÿ Kûeaûe ùjûA[ûG ûGbkò bûùa aWÿ aWÿ aRûe ij aXÿê[ôaûPûjò\û, \êaðk @ûA^ I _âPêe fûb [ôaûeêGbkò gòKûe NUYû aXÿò aXÿò PûfòQò û

^ òŸ ò ðÁ icd iúcû bòZùe Rwfaûiò¦ûcûù^ R«ê gòKûe Keê[ôùf û eûRûcjûeûRûcû^u gòKûe I AõùeRjûKòccû^u gòKûe Vûeê Gjû iµì‰ð bò Ü[ôfû û aýû_K iùPZ^Zû I Rwfùe R«êiõLýû jâûi _ûAaûeê @û\òaûiúcûù^gòKûeeê IjeòMùf û @û\òaûiúu_eµeûe `ûA\û ù^aûKê gòKûeúcûù^ùicû^u bìcòKûùe @aZú‰ð ùjûAgòKûeùe cûZòùf û ùKûeû_êU Ròfäûùeùa< gòKûe Gùa ^ûjó Kjòùf Pùk Gaõ~\ò Kñû bñû ùjC[ûG ùi[ôùe @^ýcû^u

ùPûeû PcWÿûe PcK, iê û Vûeê aò cìfýaû^

6

iõ_éqò [ôaû ^ò½òZ û ùijò_eò cdìeb¬Ròfûe ùKûjä I iû«ûk R^RûZòu @LŠgòKûe ~ù[Á cûZâûùe Kcò @ûiò[ôaû ùaùk_ùWÿûgú eûRýe R«ê gòKûeúcûù^ iKòâd[ôaû iìP^û còkêQò û

@ûA^ iûRòQò _gê jZýûKûeú: \êAùK¦âcªú cêjñûcêjó

òKUùe aòjûee ùcûKcû Ròfäûùe 250Uò^úkMûBuê Mêkò Keò cûeò \ò@û~ûAQò û GjòNUYûKê ù^A Rwf Gaõ _eòùagcªûkdKê KWÿû icûùfûP^û KeòQ«ò ùK¦âcjòkû I gògê aòKûg cªú ùc^Kû Mû§ú ûaòbò^Ü eûRýùe a^ýR«êcû^ue gòKûe_ûAñ _eòùag cªûkd @ êcZò ù\aû Zûuê@û½~ðý KeòQò ùaûfò ùc^Kû KjòQ«ò û`kùe GjûKê ù^A Rwf I _eòùag cªú_âKûg Rûùb\Ke I ùc^Kû Mû§úuc¤ùe cêjñûcêjó iÚòZò C_êRòQò ~ûjûKê ù^Aiû]ûeYùe iù¦j iéÁò KeòQò û

ùKCñ a^ýR«êuê cûeòaû _ûAñ @ûagýKZû'e ZûfòKû ù\aû _ûAñ ùK¦â _eòùagcªûkd eûRýcû^uê PòVò ùfLô_Pûeê[ôaûe _eµeû ejòQò û cªûkde

òùŸðgKâùc _½òcawùe jûZú, jòcûPk_âù\gùe cûuWÿ, ùMû@ûùe cdìecû^ugòKûe Keû~ûCQò û R«êcû^u C_\âaùeûKòaû @ûkùe ùicû^u @aû] gòKûePûfò[ôaûKê ù^A ùc^Kû C\þùaM _âKûgKeòQ«ò û Gjû ij cªûkde òùŸðgKâùccjûeûÁâùe 53Uò Rwfú aûeþjûuê gòKûeKeû~ûA[ôaûùaùk @ûC 50Uò gòKûe _ûAñ

òùŸðg \ò@û~ûAQò û RúaR«êcû^uê iêelûù\aû Rwf Gaõ _eòùag cªûkde\ûdòZß ùjûA[ôaû ùaùk Gjò aòbûM R«êgòKûeùe cûZò[ôaû bkò @bòù~ûM @ûYòQ«òùijò ieKûeùe [ôaû @ûC RùY cªú û@^ý_ùU R«êcû^u C_\âa ù~ûMêñ aò_êk`if ^Á ùjC[ôaûeê KéhKcûù^ ^ûjó^[ôaû @iêaò]ûe i¹êLú^ ùjCQ«ò û ùZYê

Gjò Rwfò R«êuê ò_ûZ Keòaû _ûAñ eûRýieKûeu @ êùeû]Kâùc G[ô_ûAñ @ êcZò\ò@û~ûCQò û G[ô_ûAñ òdc c¤ _âYd^ùjûA[ôaû _eòùag cªú _âKûgRûùb\Keu adû^Kê C¡ûe Keò _âKûgKeòQò GK RûZúd MYcû¤c û

_eµeû ñûùe cûZòQ«ò cû ò@ûRwf bòZùe Pûh I aûi @û\òaûiú I@^ýû^ý _ûeµeòK a^aûiò¦ûcû^u gjgj ahðe iõÄéZò û gûk MQùe `êf`êUòùf PAZò _að c^ûC[ôaû @û\òaûiúRúaRMZ I Cnò\ RMZ ij ic ßd elûKeò @ûiòQò û @û\òaûiúu ]cð]ûeYû,iûcûRòK Rúa^ I iõÄéZò Rwf Rúa^ ijù~ûWÿò ùjûA ejòQò û Jh]úd aýajûe _ûAñùfûWÿû _Wÿê[ôaû aélfZû Cnò\, MêÌ iõMâj_ìaðeê @û\òaûiú _ìRû Keò MQUòe iµì‰ðlZò Kò_eò ^ ùja Zûjû aòPûe Keò iõMâjKe«òû ajê @ZúZùe ù~ùZùaùk N*

]eûgûdú \«û, ejiý ùNeùe Mâûcaûiú

7

Rwf [ôfû I _gê_lúcû^u iõLýû @]ôK[ôfû ùi icdùe @û\òaûiú iõÄéZòùeùa< gòKûe _eµeû [ôfû û

@ùa÷] a^ýR«ê PûfûY I gòKûeKêùeûKû~òaû \òMùe Gùa iûeû aògß Pò«òZ ûRwf cìfKe ùfûKuê Rwf_eòPûk^ûùe ù~ûWÿò ùicû^u ijûdZûùegòKûeKê a¦ Keû~ûA_ûeòa ùaûfòaòùghmu cZ û Rwf i´§e iûcûRòKI @[ðù ÷ZòK cìfýKê ~\ò ùfûKuê RYûA\ò@û~ûC[û@û«û ùZùa jêGZ ùicûù^GMêWÿòKe iêelû I iõelY _ûAñ @ûùMA@ûiò_ûeù« û C\ûjeYÊeì_, gòcòkò_ûka^û*keê ùa_ûeúcûù^ Ne iRû~òa KjòGK _âKûe KûVQZêKê ùKRò 5 Uuû \eùeKòYò Zûjû Jh] Zò@ûeò gòÌKê ùKRò 60Uuûùe aòKòâ Ke«ò û beWÿû (Kêiêc) MQe@VûKê ùKRò _âZò 10-15 Uuû \eùe KòYòùa_ûeúcûù^ cê ûAe ad^gòÌKê aòK«ò 5MêYû @]ôK \ûcþùe û ùf]û, Y`Yû MQeQûfòùe ]ì_KûVò Zò@ûeò K*ûcûf còkê[ôaûeêZûe \ûcþ @]ôK û Kò«ê G aòhdùeiõMâjKûeúcû^u mû^ iúcòZ [ôaûeêùicûù^ Kcþ \eùe aòKò ùgûhòZ jê@«ò ûgòcòkò_ûk RûZúd C\ýû^eê KkûcêjñcûuWÿ, PòZâòZ _âRû_Zò, aòek GŠê@, K[ûKêjû gûeú aòek eYû iû_e PûfûY@aû]ùe PûfòQò û Gjû\ßûeû ùfûKue K'YlZò NUêQò Zûjû ùfûùK RûYê ^ [ôaûeê@UKûC ûjû«ò û

òKUùe aògß _eòùag \òai _ûk^ c*C_ùe cêLýcªú a^ý_âûYú @_eû]úu_âZò ùKøYiò ijû êbìZò _â\gð Keû~òa ûjóùaûfò ùNûhYû KeòQ«ò û RúaR«ê iêelû\òMùe IWÿògû gûi^e Gjò C›MðúKéZiõ_ÌKê icÉ aMð ijù~ûM Keòaû CPòZ û@_eû]úu iõ_Kðùe iìP^û ù\aûùe,còkòZ bûùa Rwf RMòaûùe, Z\ûeLKeòaûùe MâûcùMûÂúu C\ýcKê ÊúKéZòcòkòaû @ûagýK û

Jh] Zò@ûeò _ûAñ ùjCQò gòKûeùMû]ô eqùe KêÂùeûM bf jêG û gßûi_ûAñ ùKûPòfûLûA cûõi C_Kûeú û _ûeûcûõi aûZ ùeûM bf Kùe û aû\êWÿò cûõiLûAùf gßûi ùeûM \ìe jêG û aRâKû¯ûecê\ò _ò§òùf @gðùeûM C_gc jêG û@ûdêùað\ gûÈMêWÿòKùe Gbkò a‰ð û ejòQò ûùKak bûeZúd ù\gR PòKò›û _¡Zò êùjñ,Pú^ ù\ge _ûeµeòK PòKò›û _¡Zòùe aûN_ò©, aûN L, aûN jûWÿ, jûZú \û«, jûZúcûõi, MŠû gòw, aòbò^Ü _âKûe iû_ Iùawe @õgaòùgh aýajûe Keû~ûG ûPú^ùe cjûak aûNe ^L I \û« Vûeê@ûe¸ Keò aòbò Ü _âKûe @adae GùZPûjò\û ejòQò ù~ Gjû bûeZ Vûeê @ûe¸Keò acðû I [ûAfûŠ _~ðý« GK aòeûU R«êùPûeûPûfûY ù^UþIßKð iéÁò KeòQò û PòKò›û_ûAñ aòbò^Ü _âKûe @§aògßûie aga©ðúùjûA Jh] ^ûcùe a^ý_âûYúuê jZýûKeû~ûCQò û @_e_lùe PûhùlZâùeaýû_K eûiûd^òK iûe I KúU^ûgK_âùdûM `kùe _âûYúRMZ C_ùe Zûebdue _âbûa _WÿòQò û 2-3 ahð ZùkM¬ûc Ròfûe GK K_û Pûh ùlZùe\kUòG cdìeuê ceò _Wÿ ò[ ôaûù\Lû~ûA[ôfû û Pûhú Zûe ùlZùeKúU^ûgK _âùdûM Keò[ôaûeê `if ijKúU^ûgK LûA cdìecû^u céZêý _ûAñPûhúKê \ûdú Kfû a^ aòbûM û a^ aòbûM\ßûeû Pûhú Mòe` ùjaû _ùe iûcÜûKê@ûiò[ôùf Kéhòcªú _â\ú_ cjûe[ú û PûhúZûe @ck aXÿûAaû _ûAñ iûe _âùdûMKeòa û ~\ò Gjû cdìe LûA cùe, ùZùaPûhú KûjóKò a§û ùja ùaûfò cªú IKòfûZòKeòaû _ùe a^ aòbûMe @Kf MêWêcþùjûA[ôfû û

KúUKê cûeòaû _ûAñ _âùdûM ùjC[ôaûaòhùe ùKak KúU cùe ^ûjó @ûcKêC_Kûe Keê[ôaû @ù^K _gê_lú c¤ce«ò û 30-40 ahð Zùk @ûc_eòùagùe \k \k ù\Lû~ûC[ôaû gûMêYû

Gùa GK _âKûe ò½òjÜ û ifùe _âùdûMùjC[ôaû KúU^ûgK MûBùMûeê LûAaû\ßûeû ùicû^u geúe aòhûqùjûA~ûA[ûG Gaõ gûMêYû GjûKê LûAcéZêýcêLùe _ùWÿ û

a^ý_âûYúu iêelû I iõelY _ûAñ@ûA^ùe @ûagýKúd iõùgû]^ ùjaû ijRûùkYò I fNê a^RûZ \âaý iõMâj Z[ûRúaòKû _ûAñ Rwfùe Pûh I aûi Keò[ôaûùfûKu C_ùe ahð ahð ]eò Pûfò[ôaûcûcfûe `Gifû Zêe« Keû~òaû CPòZ ûRwf @]ôKûe @ûA^ùe ùMûÂú @eYýi´k C_ùe ÊúKéZò I gòùeû^ûcû _â\û^ij Mâûcý Éeúd ùR÷a aòaò]Zû KcòUòReò@ûùe @eYý i´k I Gjûe iûcûRòKI @û[ôðK cìfýûu^ ij ùR÷a aòaò]Zû_¬úKeY Keû~òaû _âKòâdû Zêe« @ûe¸Keû~ûC û eûRý ieKûe Gaõ IßûAfØ UâÁ@`þ AŠò@û iõù~ûR^ûùe jûZKê

ò@û~ûA[ôaû R^-R«ê aòaû\ I icû]û^iùbðùe a^ý RúaR«ê - _ûeÆeòK^òbðegúkZû I iÚû^úd R^MYu _ûAñùicû^u @a\û^Kê ù^A @¤d^Keû~ûC û iõelòZ Rwf, RûZúd C\ýû^,aýûNâ jÈú Kê úe _âKÌ @ûL_ûLùe [ôaûicÉ iûcûRòK iõMV^e iûc[ðý aòKûgKeû~ûA RúaR«ê PûfûY _âZòjZ \òMùe

òŸòðÁ Kû~ðýKâc _âÉêZ Keû~ûC û bûhYù\ùf ùi[ôeê MRû aûjûeò Rwf ùjûA~òa^ûjó û Rwfò Rúa I ùfûKu RúaòKûiùaðû_eò iÚû^úd _eòiõiÚûKê iêjûAfû bkòa^úKeY Keû~ûC û Pfû_[ I aûiiÚkú_eòPûk^ûùe MâûcùMûÂúu ^ò¿©òKêaòùghmcû^u \ßûeû _eúlû Keû~ûAKû~ðýKûeú ùjC Gaõ ùÊzûùiaú, a^KcðPûeú, ù_ûfòi I aòPûe aòbûMKê iõgäòÁKeûA @_eû]e _éÂbìcò I _âcûY iõMâjKeû~ûC Gaõ a^ýR«ê gòKûeúu C_ùeKWÿû Kû~ðýû êÂû^ ùjC ûò

\òfäú_ iêaê¡òù_âûMâûcþ @ òie, @ûeþiòWòiò

8

_½òc IWÿògûe Mâûcû*kùeaiaûi Keê[ôaû@]ôaûiúcû^u ùeûRMûeeC›MêWÿòKê aòùgähY KùfRYû_ùWÿ ù~, Kéhò _ùecjêf ùjCQò ùeûRMûee

\ßòZúd C›ö ùMûUòG cjêf MQ ahðKêjûeûjûeò 4eê 5 Kßò<ûf cjêf êf I 50eê80KòùfûMâûc ùUûf ù~ûMûA [ûGö Zò òeê_û* cûi cjêf êf I ùUûf ùMûUûA _âûd5000eê 8000Uuû Mâûcû*ke ùfûùKùeûRMûe Keò[û«òö ùKak ùeûRMûe

êùjñ cjêf MQ ijòZ Mâûcû*ke @[ð úZò,iûcûRòK eúZò úZò, iõÄéZò I Lû\ý_û^údc]ý ù~ûWÿò ùjûA ejòQòö cjêf MQ ijòZ_½òc IWÿògûùe aûiKeê[ôaû K§, MŠ,aòƒûf I ùiøeû _ûeµeòK @û\òaûiúcû^uùR÷aiõÄéZò, _ûeµeòK PkYú, _â[û Iaògßûie òaòWÿ iµKð ejòQòö _âKéZòKê Mbúebûùa bf _ûC[ôaû Gjò @û\òc@]ôaûiúcû^u aògßûiù~, Sò@ R^àùjfû_ùe iaêùaùk aû_Nùe ejòa^ûjóö adi ùjfû _ùe bf ae ù\Lô ZûKêaòaûj ù\aûKê _Wÿ òaö ùZYê jVûZþ_eNùe Pkòaû _ûAñ cû^iòK Éeùe Sò@Kê_âÉêZ Keòaû I icÉ _âKûee _ûeòaûeòKPû_Kê ijò GK @û\gð _eòaûe MXÿòaû _ûAñaòaûj _ìaðeê cjêf MQKê Sò@e bûaò Êûcúe_âZò^ò]ô eìù_ aòaûj Keò\ò@û~ûGö GYêcjêf MQKê ^òR Kêke c~ðýû\û eìù_]eò ò@û ~ûA[ôaûe Gjò aògßûiKê "KêYûaeû'(_òâ cýûPêeòUò cýûùeRþ Ißò[ cjê@û Uòâ)Kêjû~ûA[ûGö GjûQWÿû _½òc IWÿògûe Sò@I _ê@ aûjûNe icdùe Sò@Ne _leùfûùK _ê@Nee iõ_©ò/i´k @ûKk^

Êz I aòhcêq ùZf C_ôû\^ùe MâûcúY cjòkûu @a\û^

Kfû icdùe cjêf MQKê bf PkYòe GK_âZúK eìù_ ]eò ù^A[û«òö

Gjò @û\òc @]ôaûiúcûù^ cjêf MQKêù~ZòKò bf _û@û«ò ZûVûeê @]ôK bdKe«òö _â[û êùcû\òZ _eµeû @ êiûùeGjò MQKê Ké©òc bûùa _äûù<i^ KùfKêÂùeûM ùjaûe aògßûi ejò[ôaûeê ùKøYiò@û\òaûiú òRe Rcòùe Kò û NeaûWÿòùecjêf MQKê _äûù<i^ Keò [û«òö _âûKéZòKbûùa Gjò MQ CVòaûKê bMaû^u @a\û^eìù_ ]eò ò@û~ûA[ûGö GjûQWÿû _ê@eaûjûNe ùaùk cjêf WûkKê @Mâ_ìRûù\aû, cjêf _Zâùe ù\aúù\aZû _ûAñ@ Ü aûXÿòaû, cjêfKê Lû\ý eìù_ aýajûeKeòaû _ìaðeê cjêf Kê*òKê ù\aú _ûùLù[ûAaû bkò @ù^K iûcûRòK eúZò^úZòijòZ Lû\ý _û^úd bûùa cjêf I ùUûfaýajûe c]ý ejòQòö ùKak cjêf êfKêù^A aòbò Ü Lû\ý~[û - iòSûcjêf, bRûcjêf, ei_êUêKû, fVû I PùKf _âbéZò15eê 20_âKûee Lû\ý _âÉêZ Keòaýajûe Keê[ôaû Gjò @û\òaûiúcûù^_ûeµeòK bûùa cjêf `k(ùUûf)eêùZf _âÉêZ Keò Kûjó ùKùZ jRûe jRûeahð ]eò aýajûe Keò @ûiêQ«òö ùfûKueaògßûiù~, ùUûf ùZf cêŠùe fMûAùf@Kûkùe PêUò _ûPòa ^ûjó, _ûYòLô@û ùja^ûjó, WÿûAùaUòiþ I GiòWþ ùeûM jêG ûjóöGjûQWÿû Gjò @*ke @]ôKûõg @û\òaûiú_eòaûeue Rcò ^[ôaûeê ùicûù^ùZ÷kaúR Pûh Keò_ûeò ^[û«ò Kò û @[ð@bûaeê aRûeeê ùZfKòYò KeòLûAaûùicû^u _lùe i¸a ùjûA^[ûGö ùZYê@û\òaûiú _eòaûee cjòkûcûù^ ùUûf

iõMâj, ùUûf Wûfò _âÉêZ, ùUûf Wÿûfòeiù`A, ùZf _âÉêZò I ùZf aòùgû]^ Keògê¡ I aòhcêq ùZfe aýajûeKeò@ûiêQ«òö

PòeiÚûdú cjêf `êf I ùUûfiõMâje aò]ôRwfe êf, `k, K¦û I Lû\ý C_ùecYòhe ù~ZòKò @]ôKûe _gê, _lú, KúU,_Zw I @ùR÷a _\û[ðcû^ue c¤ ùiZòKò@]ôKûe ejòQò û Rwf RûZ \âaý iõMâjKfûùaùk icÉu bûM QûWÿò @ûc bûM@ûùc @ûYê ùZYê Z jRûe jRûe ahð ]eòRwfe _âûYúcûù^ a*ôQ«ò û ùfûbùe _WÿòicÉ `kcìk iõMâj Kùf aY _gê_lúcûù^ LûAùa K’Y? ùicû^uaûiiÚkú aòMòWÿò Mùf ùicûù^ K’Y @ûcKêgû«òùe gê@ûA ù\ùa û @ûce PûhRcòKêijRùe QûWÿòù\ùa û icÉuê a*ûA òùRa*ôaû jó PòeiÚûdú iõMâje cìkcª û

cjêf _âKâòdûKeYùe cjòkûu gâc

Kûc cûi

êf iõMâj : ù`aédûeú-cûyð

ùUûf iõMâj : cA-Rê^

ùPû_û QWÿûAaû : cA-Rê^

Leûùe gêLûAaû : cA-Rê^

Xòuòùe KêUòaû : Rê^

aòùgû]ôZ Keòaû : RêfûA

9

MâûcúY @[ð^úZò I Kéhò iõÄéZòKêcjêf MQe @a\û^Mûñe @[ð^úZò I PkYò Ée _âZò cjêfMQe @a\û^ aòùgähY ùaùk Mâûcaûiúcûù^ ù\A[ôaû Z[ý @^êiûùe24300Uò cjêfMQ aûhòðK 60750KòMâûcjêf `êf I 19440KòMâû ùUûf c¬ò_â\û^ Keò[û«ò ~ûjûe aRûe cìfý ùjCQò~[ûKâùc 1,21,500 Uuû 3,88,800Uuûö Kò«ê _½òc IWÿògûe Mâûcû*kùecjêf `êf jó aòKò â ùjûA[ûGö K*ûùUûf`k iõMâj Keû~òaû _ùe GjûeC_e @ûÉeYUòKê ZeKûeú Keò Lô@û~ûGGaõ bòZe c¬òKê gêLûA ùUûf Wûfò _âÉêZKeû~ûG; ~ûjû ùKak ùZf _âÉêZKeû~ûA aýajûe ùjûA[ûGö ùKak @Zò@bûaò _eòaûee ùUûf WûfòKê KòMâû _âZò30eê 40Uuû \eùe KêPò@ûùa_ûeúcû^uê aòKòâ Keò[û«òö cjêf MQe@[ðù^÷ZòK \òM @ù_lû @]ôK @a\û^ejòQò Kéhò iõÄéZò I iûcûRòK PkYú _âZòöùfûKu aògßûiù~, ù~Cñ @*kùe cjêfMQ @]ôK [ûG ùiVûùe ceêWò _âZò bd^[ûGö cjêf MQe ceêWÿò ijYú gqò@]ôKö Gjò MQKê @]ôK ùeûMù_ûK c]ýfûMò ^[û«òö Gjûe MQ QûAùe iûeê I@ûkê _eò `if Pûh ùjûA[ûGö cé©òKûiõelY Vûeê `ifùe ùeûMù_ûK^òdªYùe cjêf MQe bìcòKû ~ù[Á@]ôK [ûGö cjêf MQ [ôaû @*kùe @]ôK_lú aûi Keò[û«ò ~ûjû \ßûeû `ife@ òÁKûeú KúU I cìhû RûZúd _âûYúcû^uêijRùe _âûKéZòK C_ûdùe MQ [ôùfKûuWÿ, Kfeû, KLûeê I aûAMY _âbéZò_ ò_eòaû Pûh c]ý bf ùjûA[ûG; KûeYcjêf MQùe @]ôK _eòcûYùe cjêcûQòejò[û«ò ~ûjû `if MêWÿ òKe_eûMiõMcùe iûjû~ý Keò[û«òö cjêfMQ Zùk @ûùeûjú fZû RûZúd `ifKeû~ûA[ûG û iû]ûeYZü KûuWÿ, KfeûI ù_ûUk Pûh cjêfMQ [ôaû @*kùe bfùjûA[ûG ùaûfò iÚû^úd Pûhúu cZö

aò_\ùe cjêf MQcjêf MQe GùZ iaê C_KûeòZû [ûAc]ý Gjò MQUò _âZ ò Gùa aò_\ù\Lû~ûCQòö eûÉûKWÿùe I iaðiû]ûeYRcò MêWÿ òKùe eûRû cjûeûRû IRcò\ûecûù^ cjêf MQe iêelû Keò@ûiò[ôùfö Kò«ê eûÉû ^aúKeY, gûMê@û^I ^úkMòeò _äûù<i þ \ßûeû Gjò MQ GùaKcòaûùe fûMòQòö aòùghKeò 1989Vûeê1997ciòjû _~ðý« C}k `ùeÁ _âWÿKÖfòcòùUWKê 10ahð _ûAñ cjêf iõMâj _ûAñIWÿògû ieKûe fòRþ ù\fû_ùe cjêf MQC_ùe aûjý ùfûKue @ZýûPûe @ûe¸ùjfûö GKPûUò@û fòRþ \ßûeû Kµû^úZe`eê iõMâjKûeú cûù^ @ûC _ûeµeòKI _â[û êùcû\òZ PeòiÚûdú iõMâje _âKòâdûcû^òùf ^ûjóö ùZYê _âûKéZòK C_ûdùecjêf MQ iéÁòùe aýûNûZ ù\Lûù\fûö_âKûgù~ûMýù~, _ìa ðeê GVûKûe@û\òaûiúcûù^ ùUûf iõMâj ùaùkMQWûk KûUò [û«ò Kò û MQeê iµì‰ð ùUûfùZûkò ^ [û«òö ùMûUòG ùMûUòG MQùe

_âûd 4eê 5 KòMâû cjêf êf QûWò ù\A[û«òöùfûK aògßûiù~, Gjò `kKê eì_(gê@û)_lú LûAùf iÚû^úd @*kùe bfahðûùjaö aòùghKeò _ûYò_ûM @ûKk^_ûAñ gê@û \ßûeû Lò@û ~ûA[ôôaû cjêf êfKêù\Lû~ûA[ûGö GjûQWÿû _âûK éZ òKC_ûdùe SWÿò _Wÿò[ôaû cjêf `keê ì@ûMQ iéÁò ùjûA[ûGö ^ì@û Keò CVê[ôaûcjêf MQ _âZò @ûC GK aò_\ ùjfûùK¦ê_Zâ ùMûQû KùUA, ùMûQûù_ûWÿò IaY ò@ûñö @ù^K icdùe ùK¦ê_Zâ ùMûQûKùUA ùaùk cjêf MQKê KûUò \ò@û~ûGöùMûQû KùUA a\kùe ùMûQûKê ù_ûWÿòù\ùk bf ùK¦ê_Zâ @ûiòa Gaõ cìfò@ûcìfejò~òaûe ùfûb \ßûeû iÚû^úd cê þiúcûù^ùMûQû ù_ûWÿò \ò@«òö ~ûjû \ßûeû ì@û KeòCVò[ôaû cjêf MQ iµì‰ð bûùa Rkò~ûGöRwf Kjòùf a^aòbûM ùKak KûV I Uuûùaûfò bûaò[û«ò: ùZYê cjêf MQ fòRþ ù\aû,ùKak KûV Pûjò\û [ôaû MQe a^úKeYKeòaû, ùK¦ê_Zâ ùMûzû KûUòaû ùaùk ò@ûñfMûAaû I [ô òõ Käò òõ bkò _âKòâdûùe cjêf

Lû\ý I Lyðe cêLý C› ùjûAQò cjêf iõMâj

10

MQ _eò RúaòKû I iõÄéZò @û]ûeòZMQMêWÿòKê iêelû ù\aû I aõgaé¡ò Keòaû_ûAñ ùKøYiò MêeêZß ù\A^[û«ò ùaûfò RòfäûRwf c*e ibû_Zò PeY ùcùjeKj«òö

a^RûZ \âaýe KòYûaòKûùe @ûCRwf aòbûMe Rwfò eûR Pkòa^ûjó1971 ciòjû Vûeê 2016 \úNð Pûeò\g§òeê @]ôK ahð ]eò ieKûe a^RûZ\âaýe RûZúdKeY ^ûcùe @ûc \ßûeûiêelòZ Rwfeê còkê[ôaû aûCñg, ùK¦ê_Zâ

KòYûaòKû òùR KeêQ«òö ùKûUòùKûUò Uuûecê û`û CVûCQ«òö Kò«ê Gjûe PòeiÚûdúiõMâj, _ê üR^^ I Rwf _eò_ûgßðZªeaòKûg _ûAñ ùicòZò @ûLô ù\LûYò@û KûcKeò ûjû«òö ~ûjûe k Êeì_ @ûRò _âûKéZòKRwfe ÊûiÚý aòMòWÿ ò ~ûAQòö 2002ciòjûVûeê Mâûc _*ûdZKê fNêa^RûZ

cjêf I ùUûf C_ôû\^ @ûKk^Mñûe ûc cjêf MQ ùcûU cjêf cjêf C_ôû\^ ùUûf c¬ò còfþ cûfòK eLê[ôaû C_ôû\òZ

eLô[ôaû MQ (Kßò<ûfùe) C_ôû\^ eLôù\A[ôaû _òWÿò@ûe ùUûf ùZf_eòaûe iõLýû (Kßò<ûfùe) _òWÿò@û aRûe (Kò.Mâû.)

(Kò.Mâû.ùe) cìfýfŠû_[e 95 850 2125 680 226.7 1813 170

eêMêWÿò_ûfò 72 700 1750 560 186.7 1493 140

\jòcûk 45 600 1500 480 160.0 1280 120

WêùceùRûe 85 2200 5500 1760 586.7 4693 440

SòKecûk 35 450 1125 360 120.0 960 90

]Šûcûk 85 1500 3750 1200 400.0 3200 300

Wwû_Wÿû 105 1200 3000 960 320.0 2560 240

aòkûi_êe 120 1400 3500 1120 373.3 2987 280

@«ekû 130 1600 4000 1280 426.7 3413 320

_ò_k_\e 70 900 2250 720 240.0 1920 180

iûeicûk 72 800 2000 640 213.3 1707 160

@_cûe 45 600 1500 480 160.0 1280 120

_êfiLŠò 72 800 2000 640 213.3 1707 160

ùKûecûe 55 600 1500 480 160.0 1280 120

aâûjàYúùRûe 120 1400 3500 1120 373.3 2987 280

gò@ûkòùRûe 65 800 2000 640 213.3 1707 160

`_þiò 112 1200 3000 960 320.0 2560 240

Zk_ûfò 65 700 1750 560 186.7 1493 140

iŠòùRûe 35 500 1250 400 133.3 1067 100

aêXÿûaûjûf 118 1500 3750 1200 400.0 3200 300

a§_Wÿû 120 1400 3500 1120 373.3 2987 280

ùUù_â þ 80 1200 3000 960 320.0 2560 240

NûUêfWweú 45 600 1500 480 160.0 1280 120

QZû_ò_f 60 800 2000 640 213.3 1707 160

ùcûU C_ô û\^ùcûU C_ô û\^ùcûU C_ô û\^ùcûU C_ô û\^ùcûU C_ô û\^ 1 9 0 61 9 0 61 9 0 61 9 0 61 9 0 6 2 4 3 0 02 4 3 0 02 4 3 0 02 4 3 0 02 4 3 0 0 6 0 7 5 06 0 7 5 06 0 7 5 06 0 7 5 06 0 7 5 0 1 9 4 4 01 9 4 4 01 9 4 4 01 9 4 4 01 9 4 4 0 6 4 7 9 . 96 4 7 9 . 96 4 7 9 . 96 4 7 9 . 96 4 7 9 . 9 5 1 8 4 15 1 8 4 15 1 8 4 15 1 8 4 15 1 8 4 1 4 8 6 04 8 6 04 8 6 04 8 6 04 8 6 0

11

\âaýe cûfòKû^û jÉû«e ùjfû _ùea^aòbûM Ze`eê GKPûUò@û bûùa KûVPûjò\û bò©òK a^úKeY, _ZkúKeYKêMêeêZß \ò@û~ûCQòö ùjùf Gjò ]ûeû IGKPûUò@û cûfòKû^ûe ~êM a\kò ~ûAQòö2006ciòjû _ùe _ùe Rwf @]ôKûe@ûA^þe Kû~ðýKûeòZû _ùe Gùa @ûcRwfe cûfòK @ûùcö Mûñe _ûeµeòKiúcûùe [ôaû icÉ ùMûÂú Rwf i´kC_ùe Mâûc ibûe cûfòKû^û ijòZ Gjûeiêelû I iõelY \òMùe Mâûcibûe ò¿©ò@_eòa©ð úd [ôaûeê a^aòbûMe a^úKeYeûR^úZò @ûC Kûc ù\a^ûjóö GYòKò @ûcRwfe aòKûg K[û @ûùc Pò«ûKeòaê ùaûfòKj«ò iê úZû ù\Bö

iûjêKûe I cjûR^cû^u \ßûeûùZf aýaiûd eûR^úZò1990ciòjû _~ðý« Gjò @*k MêWÿòKùeùZf ù_Wÿ òaû _ûAñ KûVNYû [ôfûö

1898Vûeê 1997ciòjû _~ðý« C}k`ùeÁ _âWÿKÖ fòcòùUWKê 10ahð _ûAñcjêf iõMâj _ûAñ IWÿògû ieKûe fòRþù\fû_ùe ijeû*keê ùfûùK aòùghKeòc\ _âÉêZ Keê[ôaû Kµû^úe \fûfcûù^Mûñ MêWÿòKê _gò @ûiòùfö ùicû^u _ûLùe_âPêe @[ð [ôaûeê @]ôK cjêf MQ[ôaû @*kMêWÿòKùe c\ ù\ûKû^ I ùZfù_Wÿû ùciò þaiûAùfö _â[ùc _â[ùc cûMYûùe ùZfù_Wÿòaû, ùZf ù^aû_ûAñ cûMYûùeUòYWaû ù\aû, 50Kò.Mâûeê @]ôK c¬òù_WÿûC[ôaû PûhúKê cûMYûùe LûAaûù\aû G_eòKò ùMûUòG UâK ùUûf c¬úGKûVò Kùf Mûñeê @ûiò òùR c¬ú ù^aû I_êYò Nùe ùZf ù\A~òaûe iêaò]û @ûe¸Kùfö ~ûjû\ßûeû _âûPú^ ùZfNYû a¦ùjûAMfûö _ùe RYû_Wÿòfû ù~, ijeúiûjêKûecûù^ ùicû^u ùciò^þùeù_WÿûC[ôaû ùUûf _òWÿ ò@ûùe @]ôK_eòcûYùe ùZf QûWÿò \ò@«òö ~ûjûKò _ùe

ùicûù^ _êYò [ùe ùZfaûjûe Keò[û«òöùUûf _òWÿò@ûKê PûhòKê ù\A^[û«ò GjûKêKòMâû _òQû 8eê 10Uuû \eùe ùicûù^K<ûaû¬ú, eûd_êe, QZògMWùe [ôaûiûeKûeLû^û, iûaê þ KûeLû^û, _gêLû\ýKûeLû^û MêWÿòKê aòKòâ Keò[û«òö ~ªPûkòZùZf ù_Wÿû ùciò þKê ùZf ù_WÿûAaû _ûAñcjòkûcûù^ @]ôKûõg ùaùk ~ûA[û«ò Kò«êcêŠ ùaûSùe Kcþ _eòcûYe ùUûfWûfòù^A[ôaû ù~ûMê ñ GVûùe ùicû^uêN<ûN<û ]eò RMòaûKê _ùWÿö G_eòKòùKùa ùKcòZò 3eê 4\ò _~ðý« @ù_lûKeòaûKê _Wÿò[ûGö iû]ûeYZü aRûeeêùZf KòYòaûKê _i¦ Keê ^ [ôaûMâûcaûiúcû^uê Gjò cjûR^ cûù^aûjûee ùZf a\kûA ù^aûKê ùfûbù\LûA[û«ò Gaõ @ù^K c^MXÿû K[ûKjò[û«ò; ù~_eòKò eò`ûA^þ ùZfùebòUûcò þ cògòQò, G[ôùe ùKøYiò Rkúd @õg^ûjó, GjûKê GKû]ôK [e Mec Kùf c]ý

RúaòKûe c¬ _ûfUòQò ùR÷kaúR

12

ùZfeê bòUûcò þ ^Á jêG ^ûjó, Lû\ýùeaýajûe Kùf @]ôK iê@û\ò@û fûùM G_eò@ù^K KòQò ö KûeY aRûeùe Gbkò KòQò@_cògâòZ ùZf @Qò ~ûjû fòUe _òQû60Uuûùe còùk Gaõ Gjò ùZfKêùicûù^ iek Mâûcaûiúuê aòKòâ Keò[û«òùaûfò cjòkû iõNe ibûù^Zâú gû«òKjò[û«òö Gjò c^MXÿû K[ûùe @]ôKûõgcjòkûcûù^ iõMâj Keò[ôaû gê¡ ùUûfc¬òKê cjûR^uê ù\A aRûee @_cògâòZùZf _ýûùKUþ a\kûA @ûYò[û«òö

_ûeµeòK _â[û^êùcû\òZ cjêfc¬ú aêYûiÚû^úd @*ke ùfûùK KêÂùeûM ùjaûbdùe cjêf MQKê òR jûZùe fMûA ^[û«òö Kò«ê _â[û êiûùe GK @aòaûjòZ _ê@

òR _ò§û fêMûùe _eò_Kß I akòÂ cjêf`kKê eLô ùi[ôùe GK ùQûU Qò\âKeòGKcêjûñ Pûfòaö Gjò Qò\â cû]ýcùe

_Wÿò[ôaû c¬úeê _ea©ðú icdùe cjêfMQ ùjaö

@ûùc aò ilcGjòiaê iciýûKê @ûLô @ûMùe eLôR^ù^ZéZß aòKûg _âKò âdûùe iûcìjòKaòKûge aògßûi eLê[ôaû ù\IMûñ I iAñ«kû@*ke cjòkûcûù^ GKZâòZ ùjûA cjêfMQ iêelû, gê¡ I aòhcêq ùZf C_ôû\^_ûAñ @bò~û^ PkûAQ«òö PkòZ ahðù\IMûñe 30LŠ Mûñe cjòkûcûù^ GKûVòùjûA aòhcêq ùZf C_ôû\^ Kµû^ú MV^_ûAñ icÉ ieKûeú _âKòâdû iûeòQ«òöKµû^úe 10RY ùaûWð @ þ WòùeKÖeuê30LŠ Mû ñe cjòkûcûù^ cù^û^òZKeòQ«òö ù\IMûñ aäKe @«ðfû Mûñùecjòkûcû^u \ßûeû _âZòÂòZ ùjaûKê [ôaûùZf ù_Wÿûùciò þ I Kµû^ú _âÉêZò _ûAñKòùÁû^þ `ûCùŠi^ ijù~ûMe jûZaXÿûAQòö G[ôùe N<ûKê 150KòMâû

Mñû Éeùe cjêf I ùUûf aýaiûde _eµeûaòKòâ _eµeû ahðMñû ùa_ûeú _ûeµeòKMñû cjûR^ò@û _ûeµeòKbâûcýcûY fêYùa_ûeú _ûeµeòKcjêf MQKê bûMù\aû/a§K ù\aû _ûeµeòKMâûcaûiúcûù^ @ûagýK ùaùk ù^A[ôaûjûZ C]ûeú EY a\kùe cjêf I ùUûf a\k _ûeµeòKLêPêeû aýaiûdú 1970 ciòjû _eVûeê @ûe¸@ûAiKòâc ùa_ûeú 1990 ciòjû _eVûeê @ûe¸_ ò_eòaû I _âiû]^ iûcMâú 1990 ciòjû _eVûeê @ûe¸cjêf I ùUûf a\kùe òZò\ò ò@ûaýajûe iûcMâú 1990 ciòjû _eVûeê @ûe¸@[ð a\kùe cjêf I ùUûf KòYòaû 2000 ciòjû _eVûeê @ûe¸ùZf ù_Wÿòaû _âû_ý aûa\Kê còfþ cûfòK_ûLùe _òWÿò@û QûWÿòù\aû 2000 ciòjû _eVûeê @ûe¸ùZf ù_Wÿòaû _âû_ý aûa\Kê @[ð ù\aû 2000 ciòjû _eVûeê @ûe¸

ùZ÷kaúR ù_Wÿû~ûA _ûeòaö Mûñ MêWÿòKùeaò\êýZþ iêaò]û ^[ôaûeê _âû[còK @aiÚûùeWòùRfþ I Kòùeûiò òùe Gjò ùciò þ Pûfòaö_âû[còK @aiÚûùe 5.5 Kò.cò.eê 6Kò.cò.\ìeZûùe [ôaû Mâûcaûiúcûù^ GjûeC_Kûe _ûA_ûeòùaö _ea©ðú icdùeKµû^ú Ze`eê aòbò^Ü _*ûdZùe GjòùZfù_Wÿû ùciò aiû~òa_ûAñ ù~ûR^ûejòQò ùaûfò Kµû^úe ùaûWð @ þ WòùeKÖecûù^ cZ_âKûg KeòQ«òö cjêf MQ iêelû_ûAñ g_[ ù^aû_ùe cjòkûcûù^ jó Gjûei\iý ùjûA_ûeêQ«òö @ûMKê _âùZýKMû ñùe cjêf MQ iêelû, iõelY,_ûeµeòK _â[û êùcû\òZ cjêf c¬ú aêYû@bò~û^ _âbéZò Kû~ðýKâc Rûeò ejòa ùaûfòcjòkûcûù^ g_[ ù^AQ«òö

@ce Kêcûe ùMøWÿiò òde eòRòI^ûf cýûù^Re, @ûeþiòWòiò

13

iõ_âZò Rkaûdê _eòa©ð^ R^òZ _âbûaiµKðùe iaêVûùe Pyðûö @û«RðûZúdÉeeê @ûe¸ Keò @ûùc aûi Keê[ôaûMâûcû*k Gaõ ijecû^uùe Rkaûdê_eòa©ð Gaõ R^Rúa^ùe Zû’e _âbûaK[û @ûùfûP^û ùjCQòö GAiaê _âbûaùKùZK @*kùe Kcþ icd _ûAñ @ êbìZùjaû iÚùk ùKùZK @*kùe \úNð icd]eò aka©e eùjö bìÅk^, a^ýû,aûZýû, Nì‰òðSW bkò iûcdòK _âûKéZòKaò_~ðýd Gaõ _eòùage KâcûMZ bûaùeldò¾ê iÚòZò ù~ûMêñ Rkaûdêùe _eòa©ð^ù\Lû ~ûA[ûGö @ûce _âZò\ ò^eRúa^ùe Kéhò, Lû\ý iêelû, ùR÷aaòaò]Zû, RkC› (Rkûgd, Kì_, kKì_,ù_ûLeú, ^\ú, icê\â), cYòhe ÊûiÚý,aûiiÚkú, ù\gû«ee ]ûeû, gqò,_eòaj^, ùR÷aicûR Gaõ Gjûe_eòùag, gòÌ C_ùe _Wÿòaûe ù\Lû~ûGö

Rkaûdê _eòa©ð ùe Rwf Gaõ cjòkû :C_Kìk IWÿògûKê ù^A GK \éÁò_ûZ

iû]ûeYZü Zû_cûZâû, aéÁò_ûZ, aûdê_âaûj ]ûeûùe iõMVòZ _eòa©ð Kê @ûùcRkaûdê _eòa©ð Kjêö

Rkaûdê _eòa©ð^e cêLý KûeYiaêR Méj aû¿e @Zý]ôK òÃûi^ Rkaûdê_eòa©ð e KûeY c¤eê cêLý KûeYö CqMýûiMêWÿòK ~[û Kûað^ WûA@KèûAW,còù[^, ^ûAUòâKþ @KèûAWþ Gaõ ù`äûeò^þMýûi _âûKéZòK Gaõ c êhýKéZ KûeYeê iéÁòùjûA aûdêcŠkùe _âùag Keò _é[ôaúeZû_cûZâû aé¡ò Keòaûùe ijûdK ùjûA[û«òöR^iõLýû aé¡ ò ijòZ ajêiõLýûùeKkKûeLû^û I LYò Lû\û^e iõLýûaXÿòPûfòQòö `kZü _é[ôaú PZêü_ûgßðeaûdêcŠk _â\ìhòZ ùjaûùe fûMòQòöaûdêcŠk bòZeKê _~ðýû¯ _eòcûYùe]ìkòKYû _âùag KeêQòö Gjû aûdêcŠkeZû_cûZâûKê _âbûaòZ Keò[ûGö @¤d^eê

RYû_WòQò iaêRMéj aû¿cû^u c¤eêùKak 82_âZògZ ùjCQò Kûað^WûA@KèûAWö

RûkKûV, ùKûAfû, ù_ùUâûf, WòùRf I@^ýû^ý _âûKéZòK Mýûi ùZ÷ke \j^eêKûað WûA@KþiûAWþ Gaõ @^ýû^ý aòhûqMýûi iéÁò jêGö iòùc<, @ûfêcò òdc fêjûbkò KûeLû^ûMêWÿòKeê c¤ Gjò Mýûi òMðZùjûA[ûGö _eòùagùe @ûc ij ejò[ôaûaélfZû Kûað^ WûA@ûKiûAWþe KòQò_eòcûY MâjY Keò ò@«òö Kò«ê MZ ùKùZ\g§ò ]eò Rwfe KâcûMZ @ald ù~ûMêñG _eòcûY c¤ jâûi _ûAaûùe fûMòQòöRwfùe ^ò@ûñ fûMòaû c¤ RwfldeùMûùU cêLý KûeYö _âûKéZòK bûaùeRwfùe ò@ûñ fûùMö MâúhàEZêùe @^ýû^ýùR÷aòK KûeYeê Rwfùe ^ò@ûñ fûùMöcYòhe @iûa]û^Zûeê @]ôKûõg icdùe

gâújú^ ^ùjC ùj«ûk aY

14

Rwfùe ò@ûñ fûùMö @]ûRkû iòMûùeUþ,aòWò _òAiûeò ù`û_ûWòaû \ßûeû, aYùbûRòiûeò ò@ûñ ^ fòùbA Pûfò~òaû ù~ûMêñ c¤Rwfe ò@ûñ fûùMö cé©òKû @ald, KcaéÁò_ûZ, _âûKéZòK aò_~ðýd AZýû\ò c¤Rwf @ald ^òcù« \ûdúö GMêWÿòK

òeûKeY Keû~ûA_ûeòaö ùKak ieKûeKò û iûcûRòK @ êÂû^ Pûjóùf ùjA~òa^ûjóö ùfûùK iùPZ^ ùjùf G iciýûeicû]û^ ùKùZKûõgùe ùjûA_ûeòaöRwf lde _âbûa Rkaûdê _eòa©ð^C_ùe _ùWÿö

Gjò _éÂ_Uùe Rkaûdê _eòa©ð R òZ_âbûa DYû @]ôùK ùMûÂú C_ùe _ùWÿöaògße @]ôKûõg @*kùe aòùghKeòMâûcû*kùe aûi Keê[ôaû ùfûùK/@û\òaûiúùicû^u RúaòKû òaðûj _ûAñ _âûKéZòK i´kC_ùe ^òbðe Ke«òö Zûjû Rkaûdê_eòa©ð \ßûeû _âbûaòZ jêGö bûeZ bkòGK aòKûggúk eûÁâe Mâûcû*k/@û\òaûiú@]êýhòZ @*kùe aûi Keê[ôaû Cbdcjòkû Gaõ _êeêh RúaòKû _ûAñ RwfRûZ\âaý C_ùe òbðe Ke«òö UòKòG ZùkAKeò ù\Lôùf @ûùc RûYò _ûeòaû ù~

Zêk^ûcôK bûaùe cjòkûUòG _êeêh @ù_lû@]ôK _âbûaòZ jêGö iûcûRòK, eûRù ÷ZòK,@[ðù^÷ZòK _âZòa§K ù~ûMêñ ùicû^ueRkaûdê R^òZ _eòa©ð^ ijòZLû_Lê@ûAaûùe @iêaò]û C_êùRö GA_eòù_âlúùe C_Kìk IWÿ ògûe K[û@ûùfûP^û Keû~ûA_ûùeö

IWÿògû C_Kìke iÚòZòIWÿògûe C_Kìk _âûd 482Kòcò \ìeZûaògòÁö icMâ ù\ge 8_âZògZ û G[ôùe\ßú_/ùQûU \ßú__ê¬ aò @«bðêqö Gjò@*ke RcòMêWÿòK icê\â @ûWKê MWûYò@ûZ[û ajê icd ]eò Rk]ûeY KùeöC©e _½òc \òMeê Rk Gjòiaê @*kKêùaûjò@ûùiö IWÿògûe C©e I _½òc_ûgßðùe KkûjûŠò, ùKûeû_êU, afûwúe,aeMWÿ, i´f_êe, @^êùMûk AZýû\ò@*kùe _âaûjòZ ^\ú^ûk I Rk_âaûjMêWÿòKe cêjñ _ìað C_Kìk @ûWÿKêejòQòö GYê Rke _âûPê~ðý G @*kùeöC_Kìk @*k ùjûA[ôaûeê icê\âùeiûcû^ý fNêPû_ iéÁòùjùf Gjò @*kùeahðû jêGö a^ýû, aûZýû, Nì‰ò ðSW G@*ke ijPeö

Rkaûdê _eòa©ð^e _âbûa GaõcjòkûG_eòKò ù\÷ ¦ò Rúa^ a*òaûùe Lû\ý,_òAaû _ûYò, eû§òaû _ûAñ RûùkYò KûV Gaõù\j ùiKòaû ( ò@ûñ ù_ûAñaû) _ûAñ KûV_ûAñ cjòkû Rwf C_ùe òbðe Kùeö KéhòC_ùe Rkaûdê _eòa©ð e _âbûa ÆÁöaògßaýûue GK @¤d^ @^ê~ûdú C©¯Rkaûdê Gaõ @ òcdòZ aéÁò_ûZ bûeZúdKéhòKê lZòMâÉ Kùeö VòKþ ùijò_eò IWÿògûùlZâùe c¤ NùUö G eûRýe cêLýgâcùiâûZe \êA\éZúdûõg ùjùf cjòkûöLû\ý C_ôû\^, aýajûe Gaõ a<^aýaiÚûe \éXÿZû Rkaûdê _eòa©ð R òZ_âKòâdû ù~ûMêñ aû]û_âû¯ jêGö G icÉKòâdûùe cjòkûUòe iõ_éqò ejò[ûGö

Zû_cûZâû aé¡ò, a^ýû, aûZýû, ceêWÿò,@õgêNûZ ù~ûMêñ cYòhe ÊûiÚýùe ùNûe@a^Zò NUòQòö adiû]ôK aýqò, cjòkû,iõKâcòZ aýû]ôMâÉ aýqò, gògêcû^u ÊûiÚýC_ùe Rkaûdê _eòa©ð e _âbûa _ùWÿöcYòhe ÊûiÚý _ûAñ @[ð Lyð ùjaû\ßûeû Zûe@û[ôðK iÚòZò \êaðk ùjûA_ùWö @û[ôðK iÚòZòaýqòe eûRù^÷ZòK, iûcûRòK iÚòZò ijòZ@wûwúbûùa RWÿòZö Rkaûdê _eòa©ð ùe@ûWû_þùUi^þ Gaõ còU òùMi^þeùR÷aaòaò]Zûùe MêeêZß_ì‰ð bìcòKû ejòQòö_ûeµeòK bûaùe aûi Keê[ôaû ùfûKueaiZò _ûL Rwf, Rwfùe còkê[ôaû Lû\ý,Jh]ôd aél, RúaR«ê/Méj_ûkòZ _gêueLû\ý còkòaû i´§ùe Cbd cjòkû I_êeêhue mû^ [ûGö Kò«ê aýajûeòKùKûYeê ù\Lôùf cjòkûUòG @]ôK icdùeRwf ij iµéq ejê[ôaûeê Rkaûdê_eòa©ð R òZ _âbûa Zû C_ùe @]ôK_ùWÿö

G _âiwùe ‘eòRòI^ûf ùi<eþ `eþùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei þ’ iûcûRòK@^êÂû^ "_eòa©ð^' _âKÌùe 2011eê2016 _~ðý« Kû~ðý KeòQ«òö bûeZ Gaõ

C_Kìkaûiúuê WeûCQò a^ýû

15

awkûù\g G _âKÌe cêLý @õgú\ûeö"K^þi‰ð IßûfØð IßûAWþ' Gaõ "dêùeû_ò@û^dê òd þ' G _âKÌùe ijù~ûM KeòQ«òöCbd ù\gùe aùwû_iûMe C_Kìk@*kùe @aiÚ òZ ùKùZK @*k Gjò_âKÌe @«bêðqö IWÿògûe ùK¦âû_Wÿû,RMZiòõj_êe Ròfäûe \êAUò aäK 8Uò Mâûc_*ûdZùe @aiÚòZ 84Uò Mâûcùe _âKÌKû~ðýKûeú ùjûA[ôfûö IWÿògû C_Kìka©ðúiûcê\òâK @*k C_ùe Rkaûdê _eòa©ð e_âbûa I ZûKê Lû_Lê@ûA Pkòaûe ùKøgkaòKgòZ Keû~òaû _âKÌe @ûbòcêLý [ôfûöcêLý _âbûaMêWÿòK ùjfû:-

1) icê\âKìka©ðú @*kùe aýû_K cé©òKûld

2) fêYû Rwf ld3) Pûh Gaõ aiZòe ldlZò4) fNêPû_ _âbûaùe icê\âùe

Rk_©^ Cy ùjaûeê _ûeµeòKc›ýRúaú cûQ]eò ^ _ûeòaû

5) aûZýû, a^ýû _âùKû_ ù~ûMêñ @]ôKûõgbò©òbìcò aû]ûMâÉ

6) G @*keê ù\gû«ee aýû_KZû(ùaùeûRMûeú, ùaKûeú)

iû]ûeY _âbûaMêWÿòK aýZúZ cjòkûcûù^@^ý ùKùZK ùlZâùe ÊZªbûaùe_âbûaòZ ùjûAQ«òö _âKÌ @ûe¸ùe _âKÌùlZâùe iÚ òZ ò (iûcûRòK, @û[ô ðK,eûRù ÷ZòK) C_ùe @¤d^ Keû~ûA[ôfûöùi[ôeê RYûMfû _ûeµeòK bûaùecjòkûu ùlZâùe fòwùb\ùe ùb\bûa[ôfûö aò_~ðýd _ùe Gaõ _ìa ðeêcjòkûcû^u \ûdòZßùaû]ùe aé¡ò NUê[ôfûöÊûiÚý, aòùghKeò _âR^^ ÊûiÚý ùlZâùecjòkû Gaõ Kòùgûeúcûù^ @]ôK KÁ ùbûMKeê[ôùfö ù\÷ ¦ò Rúa^ a*òaû ùlZâùeiað òcÜ @ûagýKZûMêWÿòK _ìeY Keòaû_ûAñc¤ _âZò\ò^ ùicû^uê fùXÿA KeòaûKêùjC[ôfûö _òAaû _ûYò, RûùkYòKûV _ûAñaiZò _ûLeê ajê\ìeKê ~òaûKê ùjC[ôfûöeûÉûùe @^ýû^ý iciýû ijòZ ù~ø^

ò~ðûZ^ûe gòKûe ùjC[ôaûe \éÁû« ejòQò û

‘_eòa©ð^’ _âKÌe Kû~ðýû^ßd^ `kùe_ìaðeê ù~Cñiaê _âbûaKê ùfûùK ijý Keòù^C[ôùf, iùPZ^ ejò _eòiÚ òZ òecêKûaòfû Keòaû _ûAñ òR bòZùe iûjii*d Kùfö ùicûù^ ejê[ôaû icê\âC_Kìk @*kùe fêYû Rwfe iêelû Gaõ

iéÁò_ûAñ fêYû Rwf ^iðeú Zò@ûeò Kùföcjòkûcûù^ Neaûeòùe aMòPû Kùfö ]ì@ûñaòjú^ Pêfû aýajûe \ßûeû Kûc Kcþ ùjfûöGKû icdùe ]û^, cûQ Gaõ ù_ûLeújêWÿûùe `k/_eòaû Pûh Keòaû _âYûkúKê@û_YûAùfö ibûicòZò Keò cjòkûcûù^fòwùb\ùe [ôaû @icû^ZûKê iûcÜû KeòaûgòLôùfö

aògòÁ _\û[ð aòmû^ú Áòù` þ jKò þi KjòQ«ò_ecûYê ~ê¡ @ù_lû Rkaûdêe \îZ_eòa©ð , R^iõLýû aé¡ò Gaõ aûdêcŠkeZû_cûZâû aé¡ ò baòhýZùe bdûajùjûA_ûùeö aò_~ðýdKê iûc^û Keòaû _ûAñ_ìað _âÉêZò Gaõ aò_~ðýd _ea©ðú Kû~ðýKâc_ûAñ iZKð ejòaûe @ûagýKZû ejòQòö G\òMùe ieKûe ~[ûiû¤ _\ùl_cû^ù^AQ«òö iûcûRòK @^êÂû^ MêWÿ òKeMêeêZß_ì‰ð bìcòKû ejòQòö Z[û_ò R^MYuiµéqò GKû« Reêeúö iûcêjòK bûaùeiõNa¡ I iùPZ^ ejò Kû~ðýKùf òRij _eòùag, Rwf Gaõ _eòùghùeaýaiÚûKê iêelòZ eLû~ûA _ûeòaö

Rkaûdê _eòa©ð e _âbûa: bìùMûk _éÂûeê jRò~ûCQò iûZbûdû

KÌ^û cògâaeò MùahòKû, ɸKûe/ùfLôKû

16

^dûMW Ròfäûùe ùMûÂúRwf _eòPûk^ûe GKÊZª _eòPd ejòQòöRòfäûe ùKùZK MâûcGKRêU ùjûA Mûñ _ûLRwf iêelû Keòaû _ûAñ

@ûùMA @ûiòùfö Gjû ùKak Rwfiêelû êùjñ aeõ Rwf iêelû _eòPûk^ûKjòùf ùagò VòKþ ùjaö aê¡ aê¡ò@û^ú _âKéZòI _eòùag _eòh\ iõiÚû 14RY Mâûc_âZò ò]ôuê ù^A MVòZö 1982 ciòjûùeiaði¹ZòKâùc @aòbq ùMøWÿ_êUMâûc_*ûdZ (IWMûñ aäK, dûMW Ròfäû)eMâûcaûiú Mûñ _ûL Rwfe iêelû \ûdòZßjûZKê ù^ùfö IWMûñ a^û*k, ^dûMWÿa^LŠ @]ú^ùe @ûiêQòö ^dûMWÿeê22Kòcò RûZúd eûR_[ùe Mùf cêLýMâûc _ùWÿö

ibýbêq MâûcùMøWÿ_êU, UòKeû_fäú, ~\ê_êe, Lê\â

ì@û_fäú, @ûkò@ûSeò, ]ûaùkA, a§iûjò,^ì@ûa§ iûjò, Pµû_ûù¦eú, ùPùcWò,a«_êe, IÉò@û, _Wûiûjò, ^¦òMòeòö

@*ke ùbøùMûkòK iÚòZò200Mâûcaûiú (NeIßûeò)ö MCW RûZòeMéj 200, Phû-100, Kêeêc Phû-80,jeòR^-120, K§-100, iò@ûf(jeòR^)-60 Gaõ Z«ò-20ö

@û[ôðK iÚòZòKéhò C_ùe Mâûcaûiú ^òbðe Ke«òö1960-70 \g§òùe c¤c lê\âRkùiP^ _âKÌ \ßûeû Cq MâûcMêWÿòKe

Gjû _âùjkòKû êjñ: @ûùc _ûeòaê

60_âZògZ PûhRcò RkùiP^e iêaò]û_ûGö ahðû\ò^ùe \ê@û« ^\úùe Rk@ûùiö Mâûcaûiúcûù^ ]û^, cûŠò@û, cêM,aòeò, Kû¦êf, aû\ûc, ùZ÷kgiý PûhKe«òö Gjò Mâûcaûiúcûù^ Méj_ûkòZ _gêbûaùe MûBùMûeê eLôQ«òö CqMâûcMêWÿòKùe 12Uò ù_ûLeú ejòQòö ceêWÿòicdùe Gjò ù_ûLeú MêWÿòK MâûcMêWÿòK_ûAñ Rke C› bûaùe Kû~ðý Ke«òöùMûÂú Gaõ ùKùZK aýqòue @û´aMòPûejòQòö ùKùZK _eòaûe cògò @û´ aMòPûKê@^ýû^ý Kéhò`ûcð Gaõ ùZ÷kaúR giýPûhùe aýajûe KeòQ«òö

Rwf Gaõ @[ð^úZòRwf C_ùe Kéhòbò©òK òbðegúkZû ÆÁöjk, gMW, RûùkYòKûV, KûV, aûCñg _ûAñRwf C_ùe òbðe Ke«òö aûjeú/ùaZeiõ_â\ûde ùfûùK aûCñgeê Zò@ûeò iûcMâúaòKòâ Keò òRe MêRêeûY ùc<û«òö ùKùZKMâûcaûiú Rwfeê gûk_Zâ iõMâj Keòùi[ôeê ù_äUþ, \^û Zò@ûeò KeêQ«òö _û*RYMâûcaûiú ~û~ûae ùgâYúd @û\òaûiúRwfeê Lû\ý, K¦û iõMâj KeòMâûccû^uùe aòKòâ Keò[û«òö ieKûeu_leê ùMøWÿ_êU Gaõ a«_êe \êAUò Mâûcùe\êARY `ùe MûWðu @]ô^ùe \êAUò`ùeÁ aòUþ ejòQòö ahðKê [ùe `ùeÂMûWðKê ‘aUò’ (]û^ Gaõ cêM) \ò@«òöRwfeê KûV @ûYòaû _ûAñ G aUò \ò@«òöMâûcaûiúcûù^ iÚû^úd a^ aòbûMKê\ê^ ðúZ òM âÉ ùaûfò @bòù~ûM Ke«òöRûùkYòKûV, Nûi, aûCñg Gaõ @^ýû^ý@YKû \âaýùe @bûa ùjaû K[û c¤Kêj«òö

ùi @*ke ÊMðZ ù~ûùM¦â cŠk ù^ZéZßù^A Rwf iêelû \òMùe @ûùMA@ûiò[ôùfö ùi ùVwû_ûkò _âa©ð^ Keò@û´cêŠò@û fŠû_ûjûWÿùe Kû~ðý @ûe¸Kùfö ^ùa \gKùe aél I Rúae a§ê^ûcK iÚû^úd ùÊzûùiaú @^êÂû^iùPZ^Zû iéÁò Keòaûùe GK ^ò‰ðûdKbìcòKû òùbAQòö

\úNð 12ahð _ùe (1994) iÚû^údùfûùK ùVwû_ûkò cû¤cKê a¦ Keò Rwfiêelû òcù« \êARY RMê@ûkò eLôùföRMê@ûkò cûiòK U1000/ _ûCQ«òöMâûcaûiúcûù^ _âùZýK Pû¦û KeòRMê@ûkòKê \ecû ù\CQ«òö

~\ò ùKjò Mâûcaûiú Rwf iêelû òdceCfäNõ^ Kùf ùijò Mâûce Mâûc KcòUòKêLae \ò@û~òaö Mâûc KcòUò aýqòe \ŠC_ùe ò¿©ò MâjY Keòùaö @ÈgÈ ~\òaýajûe ùjûA[ôa Zûjûùjùf RMê@ûkòùiiaê RaZ Keòùaö _ùe ùiiaê@ÈgÈ òfûc ùjaö

1998ciòjû _eVê Cq iõiÚû ù_ûLeûRwf iêelû Kûc jûZKê ù^fûö ù_ûLeûRwf fŠû_ûjûWÿ @*kùe @aiÚòZö eûRÊRcò ùjA[ôaûeê iÚû^úd Zjiòf\ûe LYòL^^ _ûAñ fòRþ iìZâùe ù\A[ôùfö ùMûPebìcòe @bûa \gðûA ù_ûLeûe iêelû Kû~ðýjûZKê ù^ùfö @ êÂû^ ieKûeuê fòRþ _ûAñ@[ð ù\ùfö KûRêMQ fMûAaû @ûe¸Kùfö

17

RwfC_ùeûq Mâûc cû^ue Rwfùe100_âRûZòe aél, Mêkà, fZû @Qòö gûk,_ò@ûgûk, gògê, Kêiêc, P¦^, bûfò@û,ùaf, @ñkû, jeòWû, aûjûWû, cjêf GaõaûCñg AZýû\ò _â]û^ Z[û aûeþjû IùKûKògò@ûkò @û\ò a^ýR«ê ù\Lû~û@û«ò û

Rwfe ùlZâ k I @ûA^MZ iÚòZòRwf ùlZâ`k bòZùe @û´ cêŠò@û15ùjKÖe [ôaûùaùk 200 ùjKÖeeù_ûLeûùe ejòQò û @û´cêŠò@û iõelòZRwf ùjûA[ôaû ùaùk ù_ûLeú iêelòZùgâYúbêq @ùU û

@^êÂû^e Xû*û, i\iýZû I_âZò^ò]ôZß1999ùe iaði¹ZòKâùc Rwf iêelûcjûiõN, dûMW, RòfäûÉeúd ù^UIßûKðe_âcêL @^êÂû^ aê¡ aê¡ò@û^ú _âKéZò I_eòùag _eòh\e _ê^ðMV^ ùjfûö_âùZýK Neê RùY _êeêh Gaõ RùYcjòkûuê iõiÚûe _âû[còK i\iý bûaùeMâjY KeûMfûö ùicûù^ @^êÂû^eiû]ûeY ibû MXÿòùfö _âùZýK Mûñ, @ êý^\êARY cjòkû Gaõ Zò^ òRY _êeêh(iaðùcûU _û*RY) KäÁe _âZò ò]ô bûaùe_VûAùfö ùicû^u c¤eê Kû~ðý òaðûjúicòZò MVòZ ùjfûö \êA cûiùe [ùeAiòe ibûKû~ðý ò]û~ðý ùjfûö iû]ûeYibû ahðKê [ùe aiòaû iÚòe ùjfûö @ êÂû^_¬úKéZ ùjfûö ùcûU 75 RY i\iýuc¤eê 22 RY cjòkû, @ êiìPòZ RûZò IR^RûZòe 8 RY, @agòÁ iû]ûeY aMðe@U«ò û Gjûe Kû~ðý òaðûjú _eòh\ùe 5RY cjòkû I 14 RY _êeêh iÚû^ _ûAQ«ò û

ù^ZéZß Gaõ ^ò¿©òMâjYiaði¹ZòKâùc ò¿©ò MâjY @ êÂû^e cìkflý [ôfûö Gjû @^êÂû^ùe ù^ZéZßùlZâùe MêeêZß_ì‰ð bìcòKû MâjY Keò[ôfûöÊMðZ ù~ûùM¦â cŠk 1998_~ðý« Rwf

iêelû ùlZâùe Cq @ êÂû^ ijòR RWÿòZ[ôùfö Zû _ee iÚòZò ùiùZ C›ûj_â\ejò_ûeòfû òö

^[ô_Zâ _eòPûk^ûi\iýLûZû, ù^ûUòiþ ajò, aòaeYú GaõeòRfêýi^þ ajò, Kýûiþ aêKþ, WûK LûZû,_eò\gðKu cZûcZ, aýûuùe RcûLûZûAZýû\ò ùeKWð @^êÂû^ùe _eòPûkòZùjC[ôfûö

fûbûõg a<^Rwf iêelû @ûe¸ @bò~û^eê RûùkYòKûViõMâj _ûAñ @^êcZò [ôfûö 1992eê

aûCñge a<^ _âKòâdû @ûe¸ ùjûA[ôfûö2001eê lê\ âKûV _ûAñ c* _âÉêZùjûA[ôfûö

lê\â KûV (afþjû)NeQ_e, ceûcZò _ûAñ lê\âKûV _ûAñùfûùK ahðKê [ùe @ûYò_ûeòùa ùaûfò ò¿©ò

ò@û~ûA[ôfûö

@YKûÂR^òZ RwfRûZ \âaý iõMâjùeùKøYiò KUKYû ^[ôfûö cjêf, ùaf,@ñkû, jeòWû, aûjûWÿû, gûk_Zâ, bìAñLRêeú_Zâ AZýû\ò ùfûùK @ûagýKZû@ êiûùe Rwfeê iõMâj Keê[ôùfö

@[ð aýaiÚûicÉ @[ðaýaiÚû Êz [ôfûö Kû~ðý òaðûjúicòZò, iû]ûeY ibû Gaõ _âZò^ò]ôu

cû¤cùe icÉ Kûeaûe _eòPûkòZùjC[ôfûö @^êÂû^e @ûd ùjC[ôfûPêfòPû¦û (ibýPû¦û), RûùkYòKûV,

\âaý _eòcûY @^êcZò_âû¯ \ò^ ]û~ðý `òiþ (Uuû)RûùkYòKûV cêŠ_òQû eaòaûe Gaõ aê]aûe 2

ak\ C_ùe eaòaûe 5iûAùKfùe eaòaûe 5gMW b©òð cûiKê [ùe 20

aûCñg 100Uò ahðKê [ùe 25fNê a^RûZ \âaý 30 ahðKê [ùe 5afþjû @û\ò lê\â KûV 100 ahðKê [ùe 15

icd iúcû @ûd (Uuû) aýd (Uuû)

1.1.1999-31.12.1999 6,900.50 6,424.001.1.2000-31.12.2001 37,463.00 34,934.001.1.2001-31.12.2001 41,327.00 44,434.0031.4.2002-31.3.2003 1,04,401.00 1,01,813.001.4.2003-31.3.2004 73,371.00 73,339.0031.4.2004-31.12.2004 31,603.00 21,055.001.1.2005-31.12.2005 26,192.00 30,662.001.1.2006-31.12.2006 35,632.00 34,922.001.1.2007-31.12.2007 27,768.00 27,277.001.1.2008-31.12.2008 60,302.00 63,017.001.1.2009-31.12.2009 50,945.00 50,700.001.1.2010-31.12.2010 1,21,381.00 1,23,852.00

a©ðcû^ ùMûÂú _ûLùe ùcûU 56,503.00 Uuû ejòQò û

18

ùKCñ @^« Kûkeê cû^aicûRe iÚòZò I _âMZòùe,Rwf GK cjZß_ì‰ðbìcòKû MâjY Keò @ûiòQòöRwf iµ\Kê òR iêL IÊûQ¦ýe @bòaé¡ òùe

òùdûRòZ Keò @ûiòQò û GKicûR _âMZòe \ßûjò ù\A Rwf iµ\Kê@jej fêY×^ Keò@ûiòQòö RwfKê ]ßõicêLKê UûYòù^A cYòh @ûRò òRe ]ßõiKêc¤ WûKò@ûYòQòö @^òdcòZ ahðû, _âPŠùeø\âZû_, aòhûq aûdêcŠk, @aldòZcé©òKû @ûaeY, òcÜMûcú Rk Ée, Keûka^ýû, iaðMâûiú aûZýû bkò _âûKéZòKaò_~ðýd G icÉ ]ßõiKûeú _âûKéZòKaò_~ðýd _ûAñ _âZýl aû _ùeûlbûaùeù~Cñ KûeYUò ejòQ ò Zûjû ùjCQò@aòPûeòZ Rwf ldö

aòMZ KòQò \g§ò ]eò @ûc ù\gùe I_é[ôaúe @ù^K iÚû^ùe Rwfe @aldC\þùaMR^K bûùa aé¡ò _ûCQòö Kâca¡òð¾êR^iõLýûe iúcûjú^ @ûagýKZûKêùc<ûAaûKê ~ûA fl fl ùjKÖeRwfRcò i`ûKeò MXÿû ~ûAQò ìZ^ Mâûc,ije, PûhRcò, eûÉûNûU, KkKûeLû^û,^\úa§ ù~ûR^û PûfòQòö RûkKûV, MéjC_KeY, PûhC_KeY @û\ò ù\÷^¦ò^@ûagýKZûKê _ìeY Keòaû_ûAñ _âùZýjgj gj ùjKÖe Rwf Rcò ^ò½òj ÜùjûA~ûCQòö R^iû]ûeYu @iûa]û^ZûGaõ \ûdòZßjú^Zû ù~ûMêñ fl fl ùjKÖeRwf ò@ûñùe biàúbìZ ùjûA~ûAQòö RwfeûRÊùe @bòaé¡ò @ûYòaû _ûAñ ajê cìfýaû^aél KUû~ûCQòö RwfRûZ \âaýe @Zý]ôK

"@ûc Rwf ù~ûR^û' :iêelòZ RúaòKûe _âZògîZò

cìfýaé¡ò NUò[ôaûeê @ù^K \êaéð© iõMVòZbûaùe Gjûe fêY× KeòPûfòQ«òö G_eò@bûa^úd _eòiÚòZòùe Rwfe iÚòZò @Zý«aò_‰ð ~ûjû cû^a icûRe iÚòZò _âZò GK_âgÜaûPú iéÁò KeòQòö Gbkò iuUR^K_eòiÚòZòKê cêKûaòfû Keòaû_ûAñ KòQò \g§ò]eòRwfe C^ÜZò _ûAñ aòbò^Ü ù~ûR^ûieKûeu Ze`eê Kû~ðýKûeú Keû~ûCQòöGjò iaê ù~ûR^ûùe Rwfe iÚ òZò I_âMZòe iûcû^ý _eòa©ð ù\Lû~ûC[ôùfc¤ Gjû aòùgh bûùa _eòiÚ òZ òK êa\kûAaû _ûAñ ilc ùjC^ûjóö GjûecêLý KûeY Rwf _âZò R^iû]ûeYuc^ùe ejò[ôaû aòcêLZû, ^KeûcôK@ûbòcêLý ù~_~ðý« R^iû]ûeY,aòùghKeò Rwf ^òKUa©ðú @*kùeejê[ôaû @]ôaûiúMY RwfKê ùicû^ue

òRÊ iõ_©ò ùaûfò bûaò Zûjûe ~ ô ù^ùa^ûjó ùi _~ðý« ùKak ieKûe \ßûeûRwfe iÚòZòùe @ûLò\éÁò@û _eòa©ð^@ûiòaû i¸a ^êùjñö Gjò \éÁ òeêR^iû]ûeYuê iKò âdbûùa Rwfiê_eòPûk^ûùe iõgäòÁ KeûAaû ^òcù«Kû~ðýKûeú Keû~ûCQò @ûc Rwf ù~ûR^ûöGjò cjZûKûõlú ù~ûR^ûùe Rwfe C ÜZò^ òcù« 5000a^ iõelY icòZò(bòGiþGiþ)uê _âùZýl bûùa ^òùdûRòZKeû~òaö Gjò ù~ûR^ûùe @ûMûcú 8ahðc¤ùe _â[c PeYùe 1000a^iõelY icòZò (bòGiGi)uê @«bêðqKeû~òaûKê [ôaûùaùk \ßòZúd I ZéZúdPeYùe 2000ùfLûGñ a^ iõelYicòZò (bòGiþGiþ) @«bêðq ùjùaö Gjòù~ûR^ûùe aò^òù~ûM ùjaûKê [ô ôaû517ùKûUò Uuû c¤eê 50ùKûUò Uuû

lê\âKûV, aûCñg _ûAñ ù\A[ôaû ù\deê GaõùKøYiò ^òdce CfäõN^ _ûAñ ù\C[ôaû@û[ô ðK \Šeêö C_ùeûq iûeYúùeCfä òL ôZ @û\ûd @[ðeê j òiûa KùfRYû_Wòa ù~ @û\ûd @[ðe iòõjbûMRMê@ûkòe \ecû Gaõ @^ýû^ý _âgûi òKLyðùe Lyð ùjC[ôfûö

@ êÂû^ aûhòðK aê¡ aê¡ò@û^ú ~ûZâû (ùckû)_ûAñ Lyð Keê[ôfûö i¯ûùj aýû_ú Pûfê[ôaûGjò C›a @ld ZéZúdû \ò ùgh jêGöIWÿò@û KéhòEYe @ûdcûe¸ ijòZ G C›aiõù~ûMagZü GKZâ j êGö ùckûKê~ûC[ôaû icÉ ùfûKuê \jò_ûYò \ò@«òöcKe iõKâû«òùe @ûC GK C›a _ûkòZjêGö @^êÂû^e @]ôÂûZâú ù\aú aê¡aê¡ò@û^úu CùŸgýùe ö

GZ\þaýZúZ @^êÂû^ Äêf _òfûueiùPZ^Zû Kû~ðýKâc @ûùdûR^ Kùeö\ê@û«ò ^\ú_Vûùe gûMê@û^ aélùeû_YKû~ðý KeòQòö

@^êÂû^e baòhýZiûcìjòK jòZ _ûAñ iûcìjòK Azûe gqòùKùZ \éXÿ ùicûù^ ù\LûAQ«ò ûieKûeue iûjû~ý ùKùZ còkòQò, ùfûùK@ûMKê aXÿò ùKùZ KeòQ«ò aû Keòùa bò ÜK[û û cûZâ @ êÂû^e iê\éXÿZû _ûAñ icÉubòZùe GKZû, _eòPûk^ûMZ ^òdc,icÉue bûMò\ûeòZû baòhýZ _ûAñ @ûjßû^ùjûA ejòa û a©ðcû^ c¤ icÉu bòZùeùi CŸú_^û ejòQò û ùMøWÿ_ûUe RùYaùdûùRýû aýqò Kj«ò, “GAUû _âùjkòKû

êùjñ û @ûùc KeòQê, @ûùc Keò_ûeòaê û”

_âbûZ Kêcûe cògâiò òde ù_âûMâûcþ cýûù^Re, @ûeþiòWòiò

19

eûRý ù~ûR^û _ûY×òeê Gaõ 42ùKûUò UuûRûZúd Mâûcý RúaòKû còg^eê aò^òù~ûMùjaö ijbûMòZû bò©òùe Kû~ðýKûeúùjaûKê [ôaû Gjò Kû~ðýKâc IWÿògû Rwf@*k aòKûg _âKÌ (I.G`þ.Giþ.Wò._ò)cû¤cùe Kû~ðýKûeú ùjC@Qòö _âùZýKa^LŠùe Gjò ù~ûR^û Kû~ðýKûeú Keòaû_ûAñ GK LŠòd _eòPûk^û ùMûÂú ejòQòöùe¬þ aû a^û*k Éeùe RwfKcðPûeúcû^uê Gjò ù~ûR^û Kû~ðýKûeúKeòaû òcù« ùMûUòG ùMûUòG ùaieKûeú@ êÂû^ (G^RòI) ijûdZû Keòaû òcù«ù~ûR^û ajò @Qòö Gjò @^êÂû^ “@ûcRwf ù~ûR^û”ùe bûMò\ûeú [ôaûùMûÂúKê ùa÷hdòK Zûfòcþ I ùicû^ue\lZû aé¡òùe iûjû~ý Keòùaö ZéYcìkÉeùe @Yê ù~ûR^û ^òcðûY I GjûKêKû~ðýKûeú KeûAaûùe @ûagýKúdijù~ûM Keòùaö G icÉ Kû~ðýKâceûRýieKûeu ~êMà a^_eòPûk^û

òdcûakú @ ê~ûdú Keû~òa Gaõ GjûeòeúlY I @ êgúk^ eûRý ieKûeu \ßûeû

Z[û GK Êû]ú^ ZéZúd _l\ßûeû Keû~òaûeaýaiÚû ejòQòö

ù~ûR^ûe ùa÷gòÁý I eì_ûd^Rwf Z[û Rwf @]òaûiúcû^u C^ÜZòKùÌ Kû~ðýKûeú Keû~ûC[ôaû @ûc Rwfù~ûR^ûùe aòbò Ü _âKûee Kû~ðýKâc jûZKê^ò@û~òaûe _âÉûa ejòQ òö Rwfe_ê üC¡ûe Kû~ðýKâcùe _âûKéZòK _ì ðR^^^òcù« _eòùag iéÁò, ùLûfû @*kùe@YKûÂ, RûkKûV Gaõ ùMûLû\ý,cìfýaû^ KûV ^òcù« aòbò^Ü _âKûeeaélùeû_Y, cé©òKû Z[û Rk iõelY

òcù« aòbò Ü Kû~ðýKâc Kû~ðýKûeú Keû~òaö_âùZýK ù~ûR^û @]ô^ùe 50ùjKÖeRwf Rcòe Gjòiaê Kû~ðýKâc MâjYKeû~òaö

Rwfe C^ÜZò _ûAñ Kû~ðýKâc MâjYKeû~òaû iùw iùw Rwf i^Ü òKU@*kùe ejò[ôaû ùfûKcû^u @û[ôðK Z[ûiûcûRòK ùlZâùe C^ÜZò ^òcù« aòbò^ÜKû~ðýKâc MâjY Keû~òaö

Gjò Kû~ðýKâce i`k eì_ûd^R^iû]ûeYu \lZû aé¡ò ^òcù« aòbò^ÜZûfòcþ Kû~ðýKâc @ êÂòZ ùjaö ù~_eòKòR^iû]ûeY Rwfe iÚ òZ ò I ^òRe@ûagýKZûKê @ûLò@ûMùe eLò RwfeZ[û ùicû^ue iûcMâòK C ÜZò ù~ûR^û

òcù« òRKê òùR _âÉêZ Keò_ûeòùa GaõZûjûKê Kû~ðýKûeú Keò_ûeòùaö RwfC_eê Pû_ jâûi Keòaû _ûAñ @]òaûiúuê]ìcâjú^ Z[û C ÜZcû^e Pêfû I @^ýû^ýC_KeY ù~ûMûA \ò@û~òaö RúaòKû _ûAñRwf C_ùe òbðe Keê[ôaû ùfûKcû^uêaòKÌ RúaòKû ù~ûMûA \ò@û~òaûe aýaiÚûKeû~òaö ùi[ô^òcù« ùicû^uê

ù~ûR^ûùe R^MYu iõ_éqò _â[c @ûagýKZû

20

@ûagýKúd Zûfòcþ I C_KeY ù~ûMûA\ò@û~òaö ~ûjû `kùe ùicû^ue@[ðù ÷ZòK @aiÚûùe C ÜZò @ûiòaö

ù~ûR^ûe iê`kR^iû]ûeYu iùw _âKÌ @*ke iµKðKê

òaòW KeûAaû _ûAñ ù~ûR^ûe ^ûñ @ûcRwf ù~ûR^û ùaûfò eLû~ûA@Qòö Gjû`kùe Rwf _âZò R^iû]ûeYu c^ùe

òR òR bûae Cù\âK ùjaö

Gjò _âKÌ Kû~ðýKûeú Keû~ûC[ôaû @*kùeaòbò Ü _âKûee cìfýaû^ aél R^iû]ûeYucû¤cùe ùeû_Y Keû~òa ~ûjûe C_~êqelYûùalY ùjûA_ûeòùf baòhýZùeGjûe aòKòâ f² @[ðeê iµéq Mâûcaûiúcûù^@õgaòùgh _ûA_ûeòùaö Gjò @*kùeaýû_K RûkKûV ^òcù« CŸòÁ aélcû^ùeû_Y Keû~òaû `kùe R^iû]ûeY^òRe aýqòMZ aýajûe _ûAñ RûkKûViêaò]ûùe _ûA_ûeòùaö @YKû RwfRûZ\âaýe C_ôû\^ aXÿûAaû _ûAñ _âKÌ@*kùe aýû_K aélfZû ùeû_Y Keû~ûAGjûe ~ ô ò@û~òaö @YKû RwfRûZ\âaýe iõMâj I ùi[ôeê _âÉêZ \âaýKêa òK ò âKeò RúaòKû ^òa ð ûj Keê[ôaûR^iû]ûeYuê RúaòKû òaðûje ìZ^ _ Úûù~ûMûA \ò@û~òaö _âKÌ @*kùe aòbò Ü_ âKûee Jh]úd aélfZû ùeû_YKeû~ûA ùiMêWÿ òKe ~^ô ^ò@û~òaö

~ûjû`kùe ùijò @cìfý iµ\e iõelYc¤ ùjûA_ûeòaö _âKÌ @*kùe aýû_KaûCñg Gaõ iÚk aòùghùe ùaZùeû_YKeû~ûA ùiMêWÿ òKe elYûùalYKeû~òaö `kùe iµéq @*ke Méj^òcðûY, Méj C_KeY ^òcù« _â~ðýû¯_eòcûYùe aûCñg C_f² ùjaû iùwiùw aòbò^Ü aûCñg ^òcð òZ C_KeY^òcðûYKeò RúaòKû ^òa ð ûj Keê[ôaû_eòaûecûù^ C_KéZ ùjùaö _âKÌ @*kc¤ùe aòbò^Ü Êõd ijûdK ùMûÂúuêaòùghbûùa cjòkû Êdõ ijûdKùMûÂúcû^uê iKòâdbûùa aòbò Ü Kû~ðýùe^òùdûRòZ Keòaûe aýaiÚû ejòQ òö_eòaûee @[ðù^÷ZòK @bòaé¡ò ^òcù«ùicû^uê C_~êq Zûfòcþ Gaõ cìk]^ù~ûMûAù\A ùijò @*kùe ùjûA_ûeê[ôaûlê\â aýaiûdKê ù_âû›ûj^ù\aûe aýaiÚûKeû~ûCQòö ~ûjû`kùe ùicûù^ gò@ûkú_Zâ iõMâj I Lfò_Zâ ^òcðûY, `êfSûWêiõMâj I ^òcðûY, ùZ«êkò iõMâj I_âKòâdûKeY _ûkê@, cjê @û\ò a^RûZ\âaýe iõMâj I Gjûe _âKòâdûKeY, aòbò Üa^Jh]ò I Gjûe _âKò âdûKeY @û\òKû~ðýùe òRKê òùdûRòZ Keò, òRe Z[û_eòaûee @û[ôðK @aiÚûùe C ÜZò @ûYòaûiùwiùw iµéq @*ke @[ð úZòùe GKcj©ß_ì‰ð bìcòKû òaðûj Keò_ûeòùa û Gjû`kùe ùicû^u iûcûRòK iÚòZòùe c¤C ÜZò NUòaö Gjò ù~ûR^ûùe Kû~ðýKûeúKeû~ûC[ôaû aòbò Ü cé©òKû I Rk iõelYKû~ðýKâc \ßûeû iµéq @*kùe cé©òKû IRke @aldKê òdªY Keû~ûA_ûeòaöiµéq @*kùe Rk]ûeY lcZû aXÿòùfPûh _ûAñ Z[û ^òZý aýajû~ðý Rke@bûa ejòa ^ûjóö `kùe Kéhò cû^ùeC^ÜZò NUòa Gaõ G[ò iùwiùw iµéq@*ke @û[ôðK aòKûg c¤ ùjûA_ûeòaö

GVûùe @^ý GK \òMeê ù\Lôùf Gjòù~ûR^ûUò a^ iõelY icòZò \ßûeû_eòPûkòZ ùjaûe ù~Cñ aýaiÚû eLû~ûCQò

Zûjû \ßûeû iûcûRòK ùlZâùe c¤ C ÜZò@ûiòaö eûRý ieKûeu òdc @ ê~ûdúa^ iõelY icòZòùe @¡ðû]ôK ibý cjòkûaMðeê ejòaû iùw iùw @ êiìPòZ RûZò IR^RûZòe aýqòcûù^ ibý I ibýûbûùaejòùaö ~ûjû`kùe a^ iõelY icòZò(bòGiGi) \ßûeû Keû~ûC[ôaû icÉKû~ðý cû¤cùe iûcûRòK ^ýûd _âZòÂûùjûA_ûeòaö a^ iõelY icòZò(bò.Giþ.Giþ) MYZûªòK _¡ZòùeMâûcibû \ßûeû MVòZ ùjC[ôaûeê GjûMâûcaûiúcû^ue @ûbòcêLýKê C_~êqbûùa_âZò`kòZ Keò_ûeòaö Gjû\ßûeûKeû~ûA[ôaû icÉ Kû~ðý Rwfe Z[ûicMâ Mâûcaûiúcû^ue KfýûY ^òcù«CŸòÁö Gjò KûeYeê ‘@ûc Rwfù~ûR^û’Kê a^ iõelY icòZò (bòGiGi)cû¤cùe eì_ûd^ Keû~òaûe aýaiÚûejòQòö

ùcûU C_ùe ‘@ûc Rwf ù~ûR^û’ Rwf@*k _ûAñ GK ajêaò] C ÜZòe iõKÌ ù^A@ûiòQò ~ûjûe i`k eì_ûd^ òbðe KeêQò,R^iû]ûeYu @û«eòKZû I iKò âdijù~ûM C_ùe û Gjò ù~ûR^û i`keìù_eì_ûdòZ ùjûA_ûeòùf iµéq @*kùeRwf @bòaé¡ ò ùjaû iùw iùwR^iû]ûeYu @[ðù^÷ZòK I iûcûRòKRúa^ùe c¤ ajêaò] C ÜZò @ûiò_ûeòaöeûRý iaêR iê¦e I iêL icé¡òùe eê¡òc«ùjûA_ûeòaö

@ùgûK Kêcûe cògâG.iò.G þ, bêaù^gße_âYcý...

21

cdìeb¬ Ròfäû _û*_úXÿ C_LŠVûKêecêŠû aäKe 6Uò Rwf Mâûc eûRÊMâûce cû^ýZû _ûAñ GKûVò ùjûA @ûMKêaXÿêQ«òö iµéq Mâûcaûiúcû^u \ûaòKêaòPûeKê ù^A Ròfäû _âgûi^ I Mâûc_*ûdZ G \òMùe _âKòâdû @ûe¸ KeòQòöLêaþ gúNâ Gjò 6Uò Mûñ eûRÊ Mâûce cû^ýZû_ûAaûKê ~ûC[ôaûeê Mâûcaûiúcûù^ òReLêiò aýq KeòQ«ò Kò«ê _ìeû eûRýùe [ôaûicÉ a^Mâûc iµKðùe ieKûe I _âgûi^Cbd úeaö

cdìeb¬ Ròfäûe iaêVê _Qê@û Z[û \êMðc@*kbûùa _eòPòZ VûKêecêŠû aäKebûfò@ûWûk Mâûc _*ûdZ @]ú^ùe [ôaû@iêeLûf, SeSeú, aCkû I RûcaYú IgûkPê@û _*ûdZe Kêù¦A I PûCkSeúMûñö ahð ahð ]eò Gjò Mûñ Rwf aòbûM@]ú^ùe [ôaûeê aòKûg _âKò âdûVûeêGKeKc \ìeùeö Mâûc _*ûdZKû~ðýûkdVûeê @iêeLûfe \ìeZû 6KòcòùjûA[ôaûùaùk aCkûe \ìeZû 10Kòcò,SeSeú 8Kòcò I RûcaYú Mâûc_*ûdZVûeê 15Kòcò \ìeùe @aiÚòZö@iêeêLûfùe ùcûU 176_eòaûeu c¤eêicÉ _eòaûe @ êiìPòZ R^RûZò aMðeöSeSeúe 46_eòaûe c¤eê 42_eòaûe;aCkûe icÉ 50 _eòaûe I RûcaYúeiõLýû]ôK _eòaûe @^êiìPòZ R^RûZòaMðeö gZKWÿû 96bûM @^êiìPòZR^RûZò iõ_â\ûde ùjûA[ôùf ùjñ RwfMâûc ùjûA[ôaûeê MûñMêWÿòKùe iWÿK, aòRêkòI _ûYò _eò ùcøkòK @ûagýKZûe iêaò]û^ûjóö ahð ahð ]eò PûhKê cêLý RúaòKûbûùa MâjY Keò @ûiò[ôaû aûiò¦ûcû^uê òR

a^ Mâûce aý[ûVûKêecêŠûeê @ûe¸ ùjfû @ûA^eê jKþ _ûAaûe fùXÿA

Pûh I aiZò C_ùe gòùeû^ûcû _â\û^Keû~ûA_ûeò ^ûjóö GjûKê ù^A iµéqMâûcaûiúcûù^ ahð ahð ]eò _âgûi^e\ßûeiÚ ùjûA @ûiê[ôùf iê¡û ùicû^u \ûaòCù_lòZ ùjûA ejòQòö ~ûjûKê ù^AMâûcaûiúcû^u c^ùe aWÿ \êüLö

2014ciòjûùe @ûeiòWòiò _leê Gjò iaêMûñ MêWÿòKùe Kûc @ûe¸ ùjaû _ùe_â[c[e _ûAñ Mâûcý Rwf @]ôKûe KcòUòMXÿûMfûö aûi I aiZòe @]ôKûe _ûAñRwf @]ôKûe @ûA^ùe _âûa]û^ ejò[ôaûù^A Mâûcaûiúcûù^ _â[c[e _ûAñ@ûeiòWòiò KcðK©ðûcû^u Vûeê gêYòaû _ùeG \òMùe @ûMâj _âKûg Kùfö @ûA^MZbûùa ùicû^u MâûcKê eûRÊ Mâûcecû^ýZû _ûAñ Ròfäû _âgûi^ ij iµKð elûKùfö bûfò@ûWûk Mâûc _*ûdZe ie_*_âbûiò ú ùj âc Ròfäû_ûkuê _é[Kþ \ûaò_Zâcû¤cùe \éÁò @ûKhðY KeûA[ôùfö

Rwf @]ôKûe @ûA^, 2006 @ êiûùe_âùZýK Rwf Mâûc aû _WÿûKê eûRÊMâûcùe _eòa©ð^ Keò ÊúKéZò ù\aû_ûAñaýaiÚû [ôaû iù©ß C_ùeûq 6Uò MâûcKêKûjóKò eûRÊ Mâûce cû^ýZû còkò_ûeòa ûjó_âgÜ CVûA[ôùfö @_e _ûgßðùe ^ùb´e15,2015ùe @iêeLûf I SeSeú18ùe RûcêaYú Gaõ 19^ùb´eùeaCkû Mâûcùe Mâûcibûe @ûùdûR^Keû~ûA[ôfûö Rwf @]ôKûe @ûA^-2006e ]ûeû 3(K) @ ê~ûdú _û*_úXÿC_Ròfäû_ûk Ke¬ò@ûu _ZâiõLýû 9211Zû 26.10.2015eòL cùZ VûKêecêŠûZjiòf\ûe bûfò@ûWûk _*ûdZùe 4Uò

Rwf Mâûcùe aò]ôa¡ bûùaMâûcibû _ûAñ ù^ûUòiþ RûeòKeò[ôùfö _âùZýKMâûcibûùe ie_*_âbûiò ú ùj âc, 19^õ Ròfäû_eòh\ ibý ùiø\ûMe_ûZâ, icòZò ibý còeû þ Kê\ûZû, cjêfWòjûa^_ûk eaú¦â Kêcûe cjû«, eûRÊ^òeúlK iZýaû\ú ùaùjeû Gaõ@ûeþWòiòe iÚû^úd Kû~ðýKâc @]ôKûeú @û^¦ùiVú _âcêL Gjò _âKòâdûùe @õgMâjYKeò[ôùfö _âùZýK Rwf Mâûce aûiiÚû^@*kKê Rò_òGiþ \ßûeû eòWòõ ù^A cýû_þ I_eòaûe ZûfòKûe aòaeYú _âÉêZò òcù«

ò¿©ò ò@û~ûA[ôfûö

RûcaYúùe 112 _eòaûe aûi Ke«òöùcûU ùfûKiõLýû 570ö icùÉ@û\òaûiú iõ_â\ûdeö 106 _eòaûeKêRwf Rcò @]ôKûe @ûA^ @^ê~ûdúaýqòMZ gòùeû^ûcû còkòQòö eûRÊ MâûceÊúKéZò ^ còkòaû ù~ûMêñ aûiò¦ûcûù^ òRejKþ _ûAaûeê ahð ahð ]eò a*òZ ùjûA[ôaûMâûcibûùe \gðûA[ôùfö ùijò_eò aCkûMâûcùe 50 _eòaûee 299 ùfûK aûiKeò[û«òö 40ahð Zùk GVûùe aiZò MXÿòCVò[ôfûö a©ðcû^ iê¡û 30_eòaûeKêRwf Rcò gòùeû^ûcû còkòQòö @[P eûRÊMâûcbûùa cû^ýZû còkò_ûeò ûjóö @ êiìPòZR^RûZò I @^ýû^ý _ûeµeòK a^aûiò¦û(Rwf @]ôKûe ÊúKéZò) iõùgû]ôZ^òdcûckú 2012e ]ûeû 3(1)(5)@]ú^ùe icÉ Rwf Mâûc, _êeûZ^@ûaûiiÚkú iùaðlY ùjûA ^[ôaû Mâûcicìj @û\òKê eûRÊ Mâûcùe _eòa©ð^

22

Keû~òaû iµKðùe ùK¦â ieKûeu@û\òaûiú aýû_ûe cªûkde _ZâiõLýû23011/33/2010 Gaõ @ûeG/8/11/2013ùe ùMûÂúMZ Rwf @]ôKûe\ûaò, Rwf MûñKê eûRÊ Mâûc ùNûhYû _ûAñ_âÉûa MéjúZ ùjûA[ôaû iù©ß cdìeb¬eGbkò @Ì aòKgòZ MûñMêWÿòKê ùMûÂú @eYýi´ke @]ôKûe còkò ^[ôaû @ûc \éÁòKê@ûiòaû _ùe @ûeiòWòiò _leê G \òMùeaýû_K iùPZ^Zû Kû~ðýKâce @ûùdûR^Keû~ûA[ôfûö

aCkû, @iêeLûf I RûcaYúe MâûcaûiúuêRwf @]ôKûe @ûA^ akùe aûiiÚû^eÊúKéZò ûcû còkò[ôùf ùjñ SeSeú MñûùeG @]ôKûe KûjûeòKê \ò@û~ûA ûjó û aCkû,@iêeLûf I RûcaYúe ùKøYiò _eòaûePûhRcòe gòùeû^ûcû _ûA^ûjû«ò û aCkûMâûcùe 2008eê _âû[còK aò\ýûkd iÚû_^ùjûA[ôùf c¤ òRÊ ùKûVûNe ^ [ôaûeêG \òMùe Mâûcaûiú aûe´ûe @bòù~ûMKeò@ûiê[ôùf û Gùa cûùi ùjfû G KûcPûfòQò û SeSeú MâûcKê iaê\ò ò@û eûÉû^ûjó û bûfò@ûWûkeê @iêeLûf eûÉû

òcðûYùe aû]K iûRòQò a^aòbûM û aûN@bdûeYýe iúcû ù\LûA Mñûcû^uêaò\êýZþ iõù~ûM \ò@û~ûA ^ûjó û

Mûñ cû^uùe Rwf @]ôKûe KcòUòcû^MXÿû~òaû _ùe aýqòMZ I ùMûÂúMZRwf Rcò @]ôKûe _ûAñ @ûùa\^KeûMfûö Mâûcaûiú I Mâûc _*ûdZ _leêRòfäû _âgûi^ _ûLKê \ûaò_Zâ ù_âeYKeûMfûö _û*_úXÿ C_Ròfäû_ûk \ûaò_Zâ_ûAaû _ùe ÊZª Mâûcibû Reò@ûùe_âÉûa MéjúZ KeûAaû _ûAñ òùŸðg ù\ùfö_é[K _é[K bûùa 4Uò Mûñe Mâûcibû@ûùdûR^ KeûMfûö ^ò¿©ò _âgûi^KêRYûAQê Kj«ò ie_* _âbûiò ú ùj âcö

Rwf @]ôKûe @ûA^ _âYd^ I Kû~ðýKûeúùjaû_ùe ahðahðe iciýû \ìe

ùjûA_ûeòaûe @ûgû iõPûe ùjûAQòöa^MâûcKê eûRÊ Mâûc eìù_ _eòa©ð^ùjûA_ûeòa ùaûfò bûaêQêö

RûcêaYú Rwf @]ôKûe KcòUòe ibû_ZògâúKû« _A\û iõ_û\K ewû]e \ûi,ibý bq _A\û, @Rêð \ûi, _êeêùhû©c\ûi, Kê[ô aògßûk Kj«ò @ûeiòWòiòeKcðK©ðûcûù^ MûñKê @ûiò @ûcKê aêSûA KcòUòMXÿòaûeê @ûù¸ Rwf Rcòe gòùeû^ûcû_ûAñ _âcûY_Zâ ù~ûMûWÿ Kfê Gaõ aýqòMZ\ûaò I ùMûÂú Rwf i´k C_ùe \ûaò_ZâC_iÚû_^û Kfêö @iêeLûf Rwf Rcò@]ôKûe KcòUòe ibû_Zò c\^ iûcûWÿKj«ò @ûùc aòMZ 60ahðeê D¡ßð ]eò GMûñùe ejò@ûiò ~ûjû Keò_ûeê^[ôfê cûZâùMûUòG ahð c¤ùe GKûVò ùjûA \ûaòKeòaûeê Zûjû _ûA_ûeòQêö

Rwf MâûcKê eûRÊMâûc bûùa cû^ýZûù\aû_ûAñ ùfûKu \ûaòKê _âgûi^ MêeêZßù\AQòö @ûA^ @^ê~ûdú _é[Kþ _é[KþMâûcibû Keû~ûAQòö eûRÊ aòbûMeKcðK©ðûcû^u ij Rwf aòbûMeKcðK©ðûcûù^ còkòZ ùjûA G \òMùe ZßeòZ_âKòâdû @ûe¸ KeòQ«òö Ròfäûe Gjò 4Uò Mûñ_â[c[e _ûAñ a^Mâûceê eûRÊ Mâûcùe_eòYZ ùjaûKê ~ûCQò ùaûfò @ûeþiòWòiòeKû~ðýKâc @]ôKûeú @û^¦ ùiVú KjòQ«òö

Mâûce ^ûc _eòaûe ùfûKiõLýûRûcêaYú 112 570aCkû 58 299@iêeLûf 176 616SeSeú 46 2015

iõlò¯ @ZúZ1970ciòjû _ìað _~ðý« Gjò Q@Uò MûñeùfûKu _eòPd bò^Ü [ôfûö ùicûù^icùÉ ùK¦êSe Ròfäûe aûiò¦û [ôùfö PûhI cûQKê aé©ò Keò Pkê[ôùfö VòKYû [ôfûùK¦êSe Ròfäû jûUWòjò aäK aeaûjûkò

_*ûdZùeö 1970ùe ùicû^ue PûhI aiZò C_ùe òcðûY KeûMfû j\MWWýûcþö Wýûcþ ùjaû `kùe ùicû^uêaòiÚû_òZ KeûMfû @[P [A[û^ KeûMfû^ûjóö

45ahð ùjfû aòiÚû_òZ ùfûKcû^u \ßûeûù~Cñ aiZò iéÁò ùjfû ZûjûKê eûRÊ Mâûcbûùa _eòPòZ \ò@û ^ ~ûA Rwf MâûceVòKYûùe _eòPòZ KeûMfûö aòiÚû_^e\êüLVûeê akò _Wÿòfû C Üd^ ^ ùjaûe\êüLö bòUûcûUò jeûA[ôaû aòiÚû_òZ GjòMâûcaûiúcûù^ aòMZ 40ahðeê D¡ßð ]eò_âgûi^ I eûRù^Zûu ^òKUùe LŠòGùbûUþ aýZúZ @^ý KòQò ùjûA_ûeòùf ûjóö

@ûA^ @Qò Kû~ðýKûeú ùjC òaCkû, RûcaYú, @iêeùLûf I SeSeúbkò Rwf MâûcKê eûRÊ Mâûce cû^ýZûù\aû_ûAñ ieKûe _âKò âdû @ûe¸Keò[ôaûùaùk eûRýùe icÉ a^MâûcKêeûRÊ Mâûcbûùa ùNûhYû Keòaûe _âKòâdûicû^ icdùe Keû~òaûe [ôfûö Gùa aòeûRýe @ù^K a^Mâûc I @Y iùbð MâûceiìP^û eûRý ieKûe _âKûg Keê ûjû«òöbûeZ ieKûeu @ êiìPòZ RûZò I R^RûZòaòKûg cªYûkde @Še ùiùKâUûeú _ZâiõLýû 40373 Zû 21.112008ùea^ I @Yiùbð Mâûcùe Rwf @]ôKûeKcòUò MV^ òùŸðg ù\A[ôaû iù©ß ZûjûKê_ûk^ Keû~ûC^ûjóö

iìP^û @]ôKûe @ûA^ akùe jûifùjûA[ôaû iìP^û @ ê~ûdú aew_êe Ròfäû_û_WÿûjûŠò aäKþe G.aò.Wò.I _Zâ iõLýû1733 Zû 26.7.2011ùe \gðûAQ«òù~ Rwf I @Yiùbð Mâûcùe Rwf@]ôKûe KcòUò MV^ _ûAñ Zûu òKUùeùKøYiò iìP^û ^ûjóö _û_WÿûjûŠò aäKùe27Uò a^Mâûc [ôaû ùi iìPûAQ«òö@_e_lùe eûRýùe cûZâ 20Uò a^Mâûc[ôaû ùNûhYû Keû~ûAQò ùK¦â @û\òaûiú

23

aýû_ûe cªYûkde ùIßaiûAUþùeö ùK¦â@û\òaûiú aý_ûe cªYûkd VòKþ KjêQò ^û_û_WûjûŠò GaòWÿòI VòKþ KjêQ«ò RYû_Wê òö

ù\aMWÿ Ròfäû eò@ûcûk [û^û a^ûùKfþùjCQò G_eò GK a^Mâûc ù~CñVòaûiò¦ûcûù^ òRe LŠòG Rcò_ûAñ @ûA^Züilc ùjûA _ûeê^ûjû«òö ùewûfòRkaò\êýZþ _âKÌ _ûAñ bòUûcûUò jeûA[ôaûa^ûùKf Mâûcaûiúuê GVûùe1982ciòjûùe [A[û^ Keû~ûA[ôfûöMâûcUòe _eòaûe iõLý ùiùZùakKê 53[ôfû Gùa ~ûjû 80ùe _j*ôQòö

350 ùfûKiõLýûe aiZò a^ûùKf Mûñùe24 _eòaûe Phû, 25 _eòaûe ù]ûaû,18 _eòaûe Seû, 3 _eòaûe cûkò I 3_eòaûe jêWû iõ_â\ûdeö Mûñ Uò ahð ahð]eò Rwf aòbûM òdªYùe ejòQòö ~êMàRwf _eòPûk^û @ ê~ûdú Mâûcaûiú Mûñ

_â]û^ UòùK eêl bûaùe Kj«ò @ûùc GeûRýe _âRû ù^ûjêñö _âRû ùjûA[ôùf K'YaYê@û R«êu \ßûeû lZòMâÉ ùjûA iê¡ûlZò_ìeYeê a*ôZ ùjC[û«ê?

a^ûùKf Mûñe PûhRcò Rwf aòbûM^òdªYùe ejòQòö _âZòahð jûZú `ifCRûWÿò ù\CQòö @Y iùbð Mûñ ùjûA[ôaûeêlZò_ìeY eûgò còkê [ôaû Kj«ò MâûcaûiúöRwf aòbûM ^òdªYùe [ôaû @YiùbðMâûcMêWÿòKùe Rwf @]ôKûe KcòUò MXÿòaûij eûRÊMâûc bûùa ùNûhYû Keòaû _ûAñRwf @]ôKûe @ûA^ùe _âûa]û^ ejòQòöGjû iù©ß G \òMùe _\ùl_ KûjóKò

ò@û~ûC^ûjó ?

@û^¦ ùiVúù_âûMâûcþ @ òie, @ûeþiòWòiò

ùKCñVò ùKùZ a^Mâûc

c¤_âù\g - 893C©e_âù\g - 13QZògMWÿ - 425MêRêeûU - 199SûWÿLŠ - 24ùcNûkd - 23@ûiûc - 499còùRûeûc - 85IWÿògû - 20Zòâ_êeû - 62C©eû*k - 61_½òcaw - 170

C›: http://www.tribal.nic.in

_ûLùe [ôaû Rwf iêelû _ûAñ _âÉûaù\aûeê a^aòbûM GjûKê @Mâûjý Keòù\aûNUYû ùagú aû]ô [ôfû ùaûfò Kj«ò MûñeRùY aûiò¦û _ì‰ðP¦â ùaùjeûö 76ahðadÄ Mûñe RùY _êeêLû Pûhú iõKhðY

eûRÊ

Mâûc

e cû

^ýZû

@ù_

lûùe

IWÿò

gûe

a^Mâû

c

aòek Äòce Gùa cjû^\ú _Vûùe

Rê þ -2016

C©e _âù\ge P´f @bdûeYýKê @Šû\û^ _ûAñ aûQò[ôaû ‘iàòce’ GùaIWÿògûKê KeòQò \ßòZúd aûiiÚkúö K òKû, ]ûceû, kaY I iûZùKûgò@ûùeù\Lû~ûC[ôaû Gjò iê¦e PùXÿAUò _â[c [e _ûAñ cjû^\úe cêŠêkò i ÜòKUaûfêKû g~ýûùe @Šû\û^ NUYû eûRýe a^ý_âûYú ù_âcú I a^ aòbûMKcðK©ðûcû^uê C›ûjòZ KeòQòö

aòfê _âûd _lú Äòce _â[c [e _ûAñ @Šû\û^ Keò[ôaû I G[ôeê 181 gûaK R à ùjaû\éÁòeê cêŠkú ^\ú g~ýûKê còkòQò ì@û _eòPòZö

a^ aòbûMe _âcêL iPòa iêùeg cjû_ûZâ I _â]û^ a^ iõelK (a^ý _âûYú) iò¡û«\ûi G iõ_Kðùe iìP^û _â\û^ Keò KjòQ«ò ù~ AŠò@û þ Äòce aòek _lúö A<e^ýûi^ûfK¬eùbi^ @ þ ù^Pe (@ûA dê iòG þ) _leê GjûKê aòfê _âûd ùNûhYû Keû~ûAQòöMZ 10ahðùe ù\gùe Gcû^u iõLýû 30_âZògZ jâûi _ûAQòö icMâ aògßùe Gcû^uiõLýû cûZâ \gjRûe [ôaû ùeKWð Keû~ûAQòö _ûKòiÚû^ Vûeê cò@ûñcûe c¤ùe Gcûù^ù\Lû~û@û«òö aWÿ aWÿ ^\ú _Vûùe Gcûù^ @Šû ù\A aõg aòÉûe Keò[û«òö C©e I\lòY bûeZùe ^\ú _â\ìhY ù~ûMê Gcûù^ IWÿògû @ûWÿKê cêjûñAQ«òö cjû^\úecêŠkúVûùe ùQûUùQûU aûfò Uû_êùe @Šû ù\AQ«òö ù`aédûeú-G_òâf c¤ùe _âR^^_âKòâdû @ûe¸ ùjûA[ûGö @ŠûKê cû’ _lú aûfò ùNûWûA RMò aùiö @]ôK Mec ùjùfP*êùe _ûYò @ûYò @ŠûKê òŸòðÁ Zû_cûZâû bòZùe eùLö 27\ò _ùe @Šûeê Qê@û aûjûeòaû_ùe cû’ _lú Qê@ûu ~ ô ù^A[ûGö

41eê 43 ùi.cò. aògòÁ, Kkû I ]kû eõM cògâòZ Mâúaû I cêŠ Kckû I jk\ú eõM cògû[<e Gjò iê¦e PùXÿAUò bûeZ, _ûKòiÚû^ awkûù\g, cò@ûñcûe I ùKùa ùKcòZòù^_ûkùe ù\Lû~ûGö cò@ûñcûe, Kûù´ûWò@û, bòGZ^ûcùe GK\û ajêk bûùa Äòce[ôùfö Gùa bì_é Rk C›MêWÿòKe _â\ìhY Gjò iê¦e PùXÿAUòKê ò½òjÜZû @ûWKê aûUKùXÿA ù^AQòö aògßùe aòek ùjûA @ûiê[ôaû Äòceu @Šû I gûaKu iêelû \òMùe@ûL_ûL Mûñ cû^uùe iùPZ^Zû ij G \òMùe R^MYuê iµéqò Keû~ûCö

ijûdZû

iµû\^û:eòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ

ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei^þGPþ@ûARò-26, ùK-6, ù`Rþ-2

Kkòw aòjûe, bêaù^gße-751019ù`û^þ-0674-2475410, 2475652

@ûeþ.iò.Wò.iò. afûwòeeû]ôKû ^Me, RkùiP^ Kùfû^ú i^ÜòKU

afûwòe-767001

@ûe.iò.Wò.iò. ^aew_êeMaòâ@ûfþMêWÿû, bòRòfû^þiþ @`òiþ ^òKU

^aew_êe-764059ù`û^þ-06858-223792

ùKak NùeûA _âiûeY _ûAñ