KESİTLERLE İLGİLİ TEMEL KURALLAR

1. GirişBu standard, ISO 5456-2’de belirtilen dik iz düşüm metotlarını takip eden bütün teknik resim tiplerinde (makina, elektrik, mimari, inşaat mühendisliği vb.) kullanılan kesitlerin gösterilişi ile ilgili genel prensipleri kapsar.

2. Terimler veTariflerKesit düzlemi : Gösterilen cismi, içinden geçerek kesen hayali düzlem.Kesit çizgisi: Bir kesit düzleminin konumunu veya iki veya daha fazla kesit düzlemi olduğu durumdaki kesit eksenlerini gösteren çizgi.Kesit görünüş: Kesit gösteriliş,ek olarak,kesit düzleminin arkasındaki dış çevre çizgileri. Kesit: Bir cismin sadece bir veya daha fazla kesit düzlemine değen çevre çizgilerini gösteren görünüş.Yarım kesit: Bir cismin merkez çizgisi ile ayrılan yarısının görünüş ve yarısının da kesit çizildiği gösteriliş.Kısmi kesit: Bir cismin sadece bir bölümünün kesit çizildiği gösteriliş.3. GenelHer bir kesit,ilgili kesit için bakış yönünü gösteren bakış oklarının her birinde bir kez,kesit çizgisi uçlarında iki kez aynı büyük harfle açık olarak tanıtılmalıdır.Bu tanıtım,teknik resmin alt tarafından okunacak konumda olmalıdır. Çizilen kesit,kesit düzlemindeki alınışına bakılmaksızın yerleştirilebilir.Söz konusu kesitlerin tanıtımı,ilgili görünüşün hemen üzerine yerleştirilir.Düz bir kesit düzlemi, okunaklılık bakımından uygun bir uzunlukta çizilmelidir (Şekil 1). Kesit düzlemi yön değiştirdiğinde,kesit çizgisi,sadece kesit düzleminin yön değiştirme yerlerinde,kesitdüzleminin uçları gibi çizilir (Şekil 2). Okunaklılık için gerektiğinde kesit çizgisi tam uzunlukta çizilebilir.

Şekil 1. İnşaat alanından örnek.

Şekil 2. Makine alanından örnek.

4. Yerinde döndürülmüş kesitlerYanlış anlamaya meydan vermediğinde,bir kesit, ilgili görünüşünde döndürülebilir.Kesitin dış çevre çizgileri,ISO 128-24 veya ISO 128-23’e uygun 01.1.16 tipi dar sürekli çizgilerle çizilir;Bu durumda başka tanıtım gerekmez [Şekil 3a) ve Şekil 3b)].Not - Kesitin görünüşündeki döndürme yönü belirsizdir.

Şekil 3. Yerinde döndürülmüş kesitler.

5. Simetrik parçaların kesitleriSimetrik parçalar,yarım görünüş ve yarım kesit çizilebilir (Şekil 4).

Şekil 4. Simetrik parçanın yarım kesiti.

6. Kısmi kesitKısmi kesit,bir tam veya yarım kesit gerekmediğinde çizilebilir.Kısmi koparma,ISO 128-24’e uygun 01.1.19 veya 01.1.18 tipi veya ISO 128-23’e uygun 01.1.14 tipi bir dar sürekli zikzaklı veya serbest elle çizgi ile gösterilir(Şekil 5).

Şekil 5. Kısmi kesit.

7. Makina teknik resminde kesitler

Kural olarak takviye kanatları (destek,kaburga), bağlama elemanları(pim,perçin,perno,civata,vida,saplama vb.), kollar(dişli çark,volan, kasnak, tekerlek vb.’nin)vb. Boyuna(uzunlamasına) kesitlerinde kesilmez ve taranmaz(bu yüzden kesit olarak gösterilmez). Görünüşlere benzer şekilde kesitler,herhangi bir konumda gösterilebilir,bunların bakış doğrultusu için oklarla belirtme başka türlüdür.Kesit düzlemleri, Şekil 6 ve Şekil 7’de gösterilmiştir.

Şekil 6. Bir düzlemde kesit.

Şekil 7. Bir düzlemde kesit.

İki paralel düzlemdeki bir kesit, Şekil 8’te gösterilmiştir.

Şekil 8. İki paralel düzlemde kesit.

Bitişik üç düzlemdeki bir kesit, Şekil 9’te gösterilmiştir.

Şekil 9. Bitişik üç düzlemde kesit.

İz düşüm düzlemine bir döndürme yapılmış kesişen iki düzlemdeki bir kesit,Şekil 10’de gösterilmiştir.

Şekil 10. Kesişen iki düzlemde kesit.

Kesitlerinde, gösterilişe göre bir çember üzerinde düzenli aralıklı, fakat kesit düzleminde bulunmayan parçalar, yanlış anlamaya meydan vermemek şartıyla, kesit düzleminde döndürülerek gösterilebilir (Şekil 11).

Şekil 11. Kesit düzleminde bulunmayan bir çember üzerindeki düzenli aralıklı parçaların döndürülmüş kesiti

Kesit düzlemi, bazen, kısmen cismin dışında konumlanması gerektiğinde dar noktalı uzun kesik çizginin gösterilmesi gerekmez(Şekil 12).

Şekil 12. Cismin kısmen dışında konumlanmış kesit düzlemi

7.1 Yeri değiştirilmiş kesitlerKesitlerin bir görünüşte yeri değiştirildiğinde,bu,bu görünüş yakınına yerleştirilir ve dar noktalı uzun kesik çizgiyle birleştirilir(Şekil 13).

Şekil 13. Bir görünüşte yeri değiştirilmiş kesit

7.2 Birbirini izleyen kesitlerin düzeniBirbirini izleyen kesitler,Şekil 14-Şekil 16’daki örneklere benzer bir şekilde düzenlenerek gösterilebilir. Teknik resimde açıklığa katkıda bulunmadıkça, kesit düzleminin arkasındaki çevre çizgileri ve kenarlar ihmal edilebilir.

Şekil 14. Birbirini izleyen kesitler-Örnek 1

Şekil 15. Birbirini izleyen kesitler-Örnek 2

Şekil 16. Birbirini izleyen kesitler-Örnek 3

8. TaramaTarama, dar sürekli çizgiler ile, kesitlerin çevre çizgilerine veya simetri çizgilerine uygun bir açıda (tercihan 450) yapılır (Şekil 17).

Şekil 17. Kesit alanlarında tarama - Örnekler

Aynı bileşenin bir kesitindeki ayrı kesit alanları, özdeş bir şekilde taranır. Bitişik bileşenlerde tarama, farklı yönlerde veya farklı aralıklarda belirli özellikte çizgiler devamlı kullanılarak yapılır.

Şekil 18. Bitişik alanlarda tarama.

Tarama çizgileri arasındaki aralık taranan alanların büyüklüğü ile oranlı olarak seçilir. Aynı parçanın yan yana gösterilen paralel kesitlerinde, tarama özdeş yapılır (Şekil 19), ancak önemli açıklık için kesitler arasındaki ayırma çizgisi boyunca paralel kaydırılmış olabilir.

Şekil 19. Paralel kesit alanlarında tarama.

Büyük bir alanda tarama, alan çevresini izleyen bir bölgede sınırlandırılmış olarak yapılabilir (Şekil 20).

Şekil 20. Büyük alan çevresinde tarama.

Bir alan içindeki yazılar için tarama, kesikli (koparılmış) olmalıdır (Şekil 21).

Şekil 21. Yazı için kesikli tarama.

9. Gölgelendirme veya boyama (tonlama)Gölgelendirme, bir nokta modeliyle veya alanın baştan başa boyanmasıyla (tonlanmasıyla) olabilir (Şekil 22).

Şekil 22. Noktalanarak veya boyanarak gölgelendirme.

Noktalar arasındaki aralık, gölgelendirilen bir alanın büyüklüğü ile orantılı olarak seçilir. Büyük bir alanda gölgelendirme, alanların çevresini izleyen bir bölgede sınırlandırılmış olabilir (Şekil 20). Bir alan içindeki yazılar için gölgelendirme veya boyama kesikli (koparılmış) yapılır (Şekil 21).

10. Çok geniş sürekli çizgiKesit alanları, vurgulama için, çok-geniş sürekli çizgi ile çizilebilir (Şekil 23).

Şekil 23. Vurgulamak için çok-geniş sürekli çevre çizgisi

11. İnce kesitlerİnce kesitler, bütünüyle siyah gösterilebilir (Şekil 24).

Şekil 24. İnce kesitler

12. Bitişik ince kesitlerKatı kesitler, bütünüyle siyah gösterilebilir. Bu tip bitişik kesitler arasında, 0,7 mm’den az olmayan bir boşluk bırakılır (Şekil 25).

Şekil 25. Bitişik ince kesitler

13. Özel malzemelerÖzel gösterilişlerin farklı tipleri, özel malzemelerin gösterilişleri kullanılarak yapılabilir. Özel bir gösteriliş kullanıldığında, bunun anlamı teknik resimde (meselâ bir yazı ile veya ilgili standardlara atıfla) açık olarak belirtilir.

Ek AGrafik sembollerBu standardda gösterilen grafik sembollerin boyutları,teknik resimde diğer yazılar ile (ölçülendirmeler, toleranslar vb.) uyumluluğu için, ISO 81714-1’de verilen kurallar uygulanır. Kesit tanıtım harf yüksekliği,h,teknik resimdeki normal harflerden √2 kat daha büyük olmalıdır. Şekil A.1 ve Şekil A.2’de,ISO 3098-0’a uygun,B tipi dik yazı kullanılır.Diğer yazı tipleri de kullanılabilir. 30º lik kesit okları için Şekil A.1’e ve 90º lik kesit okları için Şekil A.2’ye bakınız.

Şekil A1.

Şekil A2.