Embed Size (px)
Citation preview
Khai cuộc cờ vua
1. Các nước đi khởi đầu của Trắng
Phần 1. Những nước đi hoàn hảo
Tại sao lại không phải những nước đi tốt nhất ?
Theo hiểu biết về cờ hiện tại, Trắng có 5 nước đi đầu tiên hoàn hảo và không có lý do
gì để không chọn một trong năm nước đi đó để bắt đầu. Mặc dù những nước đi này là
bình đẳng về chất lượng, các thế cờ khác nhau sẽ diễn ra khi bạn chọn các nước đi
khác nhau bạn có thể chọn bất kỳ nước nào trong "5 nước hoàn hảo" này để phù hợp
với phong cách cá nhân của bạn.
1. e4
Nước đi tích cực nhất. Trắng đưa tốt vào ô e4 đồng thời tạo sức ép lên d5. Các đường
chéo được mở cho Hậu và Tượng cánh Vua và nhờ đó Tượng cánh Vua có thể được
phát triển nhanh chóng. Phát triển Tượng và Mã cánh Vua giúp cho Trắng có thể
nhanh chóng nhập thành cánh Vua. Tính chất đặc trưng của các loại khai cuộc bắt đầu
với 1. e4 là tương đối mở và linh hoạt. Nước đi này đạt được cả ba mục đích của khai
cuộc.
1. d4
Nước đi này có thể được coi là nước đi tương ứng với 1. e4 bên cánh Hậu. Trắng đưa
tốt vào ô d4 đồng thời tạo sức ép lên e5. Đường chéo được mở cho Tượng cánh Hậu
và một phần cột d được mở cho Hậu. Những nước đi tiếp theo 1. d4 thường liên quan
tới khu trung tâm và cánh Hậu. Nước đi này đạt được hai trong số 3 mục tiêu của khai
cuộc. Chiến lược là tính chất chủ yếu của khai cuộc bắt đầu với 1. d4.
1. c4 (English opening - khai cuộc kiểu Anh)
Nhìn qua nước đi này dường như không có ích gì vì nó chỉ mở đường phát triển cho
Hậu. Giá trị chủ yếu của nó là nó tạo áp lực lên d5, sẽ được tiếp viện với nước đi lôgíc
tiếp theo 2. Nc3. Khi đó Mã cánh Hậu có thể tạo sức ép tối đa lên khu trung tâm khi
tốt cột c đã được đưa lên với cùng nhiệm vụ. Khi tính cả nước đi tiếp theo 2. Nc3,
chúng ta có thể thấy 1. c4 đạt được hai mục đích của khai cuộc. Khai cuộc kiểu Anh
thường phát triển cánh Hậu với Hậu sử dụng các ô a4, b3, c2. Khai cuộc kiểu Anh là
một khai cuộc chiến lược khá tích cực (fairly active strategic opening).
1. Nf3
Đây là nước đi lý tưởng theo các khái niệm khai cuộc vì nó đạt được cả ba mục tiêu.
Trừ khi định chuyển sang một loại khai cuộc khác, Trắng sẽ tiếp tục với 2. g3, 3. Bg2
và 4. O-O. Chỉ trong 4 nước, Trắng đã nhập thành, tạo sức ép lên khu trung tâm với
Mã cánh Vua và sức ép tiềm tàng từ với Tượng cánh Vua. Phải thừa nhận rằng đây
không phải là một kết hoạch thụ động. Mặc dù vậy nó hoàn toàn phù hợp với các khái
niệm khai cuộc hiện đại. Thường thi các ván cờ bắt đầu với 1. Nf3 sẽ chuyển sang các
dạng khác: tiếp tục với 2. d4 sẽ là các khai cuộc với tốt cột d và 2. d4 dẫn tới khai cuộc
kiểu Anh.
1. g3
Mặc dù nước đi này có vẻ thụ động nhưng nó giúp Trắng đạt được cả ba mục đích.
Sau 2. Bg2 (sự phát triển của Tượng ở cánh được gọi làfianchetto), Tượng Trắng kiểm
soát 2 ô trung tâm quan trọng e4 và d5. Trong các nước đi tiếp theo, Trắng có thể tăng
cường sức ép lên d5 bằng cách đi 3. c4 và 4. Nc3 hoặc hoàn thiện phát triển cánh Vua
với 3. Nc3 và 4. O-O. Ta có thể thấy mặc 1. g3 là một nước đi rất linh hoạt, dù không
tích cực lắm, nhưng vẫn hoàn hảo.
Có một nước đi khởi đầu khác cũng gần như hoàn hảo và chỉ kém hơn 5 nước đi khởi
đầu trên một chút. Đó là 1. b3, nước đi tương ứng với 1. g3 của cánh Hậu. Sau 1. b3
Trắng sẽ tạo sức ép lên d4 và e5 với 2. Bb2. Cuối thập kỷ 60 và đầu thập kỷ 70, Bent
Larsen đã rất thành công với 1. b3 và khai cuộc loại này được mang tên ông. Tuy
nhiên, các nghiên cứu lý thuyết cho thấy 1. b3 kém hơn 1. g3 vì hai lý do sau:
1. Nó không tăng cường an toàn cho Vua vì không giúp gì cho việc chuẩn bị để nhập
thành cánh Vua (nhập thành cánh Hậu không hấp dẫn cho loại khai cuộc này).
2. Khó có thể tăng thêm sức ép lên e5 vì f4 sẽ làm yếu vị trí nhập thành của Vua.
Phần 2: Những nước đi trung bình
Nếu người chơi không muốn đi những nước hoàn hảo, tối thiểu anh ta cũng nên chọn
một trong ba khả nước đi gần hoàn hảo. Mỗi nước đó đều có điểm mạnh riêng nhưng
cũng có khiếm khuyết nên chúng chỉ xếp loại trung bình. Ba nước đó được trình bày
trong hình 4
1. b4
Với ý định đi 2. Bb2, nhắm tới kiểm soát ô d4 và e5. Thêm vào đó tốt cột b sẽ kiểm
soát c5. Tuy nhiên nó không được bảo vệ và sau những nước trả lời bình thường của
Đen như 1. ... e6 hay 1. ... e5 Trắng sẽ phải mất thời gian để đi a3. Chú ý rằng với
cùng mục đích kiểm soát trung tâm, 1. b3 có tác dụng tương tự mà không bị một chút
bất lợi nào.
1. Nc3
Mã cánh Hậu được đưa vào ô tốt nhất. Nhưng nó lại chặn đường lên trung tâm của tốt
cột c và Trắng sẽ gặp khó khăn khi muốn phối hợp hài hoà giữa chiếm trung tâm và
phát triển quân. Còn quá sớm để nói rằng "Tôi sẽ không sử dụng tốt cột c".
1. f4
Nước đi này không giúp gì cho việc phát triển quân và làm yếu cánh vua đi một chút.
Bù lại nó tạo sức ép lên ô trung tâm e5.
Phần 3: Những nước đi kém
Tất cả những nước đi còn lại là kém. Đừng đi chúng. Một lời bình luận ngắn gọn cho
mỗi nước đi kém là đủ.
1. a3, 1. a4 - những nước đi này phí phạm thời gian
1. Na3, 1. Nh3 - cả hai nước đi này đều phát triển Mã xa khỏi khu trung tâm
1. h3, 1. h4 - vừa phí thời gian vừa làm yếu cánh Vua
1. f3 - nước đi này không có tác dụng gì cho phát triển quân và làm yếu cánh Vua.
1. g4 - làm cánh Vua suy yếu nghiêm trọng
1. c3, 1. e3, 1.d3 - thụ động một cách không cần thiết. Những nước như thế có thể
dùng cho Đen nhưng không cho Trắng.
2. Các nước đi khởi đầu cho Đen
Nói chung, ta có thể nói những nước đi tốt cho Trắng cũng sẽ tốt cho Đen và những
nước đi kém cho Trắng sẽ là những nước đi còn tệ hơn cho Đen. Ví dụ như 5 nước đi
hoàn hảo của Trắng tốt đến mức mà Đen có thể đi nước đối xứng với nó! Mặt khác
những nước đi như 1. ... g5 là gần như tự tử. Tất nhiên nước đi đầu tiên của Trắng có
thể ngăn chặn một số nước trả lời và làm giảm giá trị của một số nước khác.
Phần tiếp theo sẽ cho bạn thấy Đen nên và không nên đi thế nào. Trong mọi trường
hợp, tôi cho rằng Trắng luôn đi nước hoàn hảo. Nếu Trắng không làm thế, Đen vẫn
nên chọn những nước đi tốt. Kết quả là Đen sẽ có một thế trận tốt mà tốn ít thời gian
hơn.
Phần 1: Những nước đi hoàn hảo
Những nước đi hoàn hảo là những nước hỗ trợ ít nhất một trong các mục tiêu khai
cuộc mà không có bất lợi về chiến lược hay chiến thuật nào.
A) 1. e4
Đen có 7 nước đi hoàn hảo như hình 5:
1. ... c6
Mặc dù tình cờ mở một đường chéo cho Hậu nhưng mục đích chủ yếu của 1. ... c6 là
để kiểm soát ô d5. Đen dự kiến đi 2. ... d5 và sau 2. d4 d5 3. exd5 cxd5! Đen sẽ có
quyền kiểm soát trung tâm ngang bằng với Trắng. Do đó 1. ... c6 không chỉ nhắm vào
khu trung tâm mà còn thách thức tốt cột e của Trắng. Đây là một loại khai cuộc an
toàn và hợp lý, được gọi là phòng thủ Caro-Kann (Caro-Kann Defense). Loại khai cuộc này phổ biến trong những nhà chiến lược cẩn trọng. Cựu vô địch thế giới Tigran
Petrosian là một trong những người sử dụng thường xuyên loại khai cuộc này. Một nhà
vô địch khác, Anatoly Karpov đã sử dụng loại khai cuộc này trong trận đấu năm 1975
với Spassky.
1. ... c5
Đen lập tức tạo áp lực lên d4 và sẵn sàng tăng cường sức ép với 2. ... Nc6. Đây là loại
khai cuộc nổi tiếng phòng thủ Sicilian (Sicilian Defense), một thời là vũ khí đặc biệt
của Robert J. Fischer chống lại 1. e4 và hiện tại nó cũng là lựa chọn phổ biến nhất khi
Trắng đi 1. e4. Chúng ta sẽ nghiên cứu khai cuộc này kỹ hơn trong chương 5 và 6.
1. ... d6
Đen bảo vệ ô e5 và mở đường chéo cho Tượng cánh Hậu. Thường thì nước này sẽ
được tiếp tục với 2. ... Nf6 và 3. ... g6 và khi đó được gọi là phòng thủ Pirc (Pirc
Defense). Cho đến giữa những thập kỷ 1940 nó bị cho là yếu nhưng hiện nay nó được
coi là đạt được mọi yêu cầu của khai cuộc.
1. ... e6 Nước này có thể coi là tương tự như 1. ... d6. Đen dự kiến tấn công e4 với 2. ... d5, nhờ
đó giữ chắc ô d5 đồng thời tấn công e4. Các đường chéo cho Tượng cánh Vua và Hậu
cũng được mở. Đây là khai cuộc nổi tiếng phòng thủ Pháp (French Defense). Cự u vô
địch thế giới Mikhail Botvinnik là một trong những kỳ thủ tiên phong trong loại khai
cuộc này. Đại kiện tướng Đức Wolfgang Uhlmann chuyên sử dụng nó, đại kiện tướng
Viktor Korchnoi và Lajos Portisch cũng nghiên cứu kỹ về loại khai cuộc này. 1. ... e5
Nước đi này cũng tốt như nước đi đầu của Trắng: nó chiếm e5, kiểm soát d4 đồng thời
mở đường chéo cho Hậu và Tượng cánh Vua. Mặc dù vậy tốt cột e không được bảo vệ
và Đen sẽ phải chịu áp lực tại đó. Cần có các nước đi tiếp theo để biết rằng ván cờ sẽ
rơi vài loại khai cuộc nào.
1. ... Nf6
Nói về logic chiến lược thì Mã cánh Vua đã được đưa vào ô ưa thích đồng thời tấn
công Tốt tại e4 của Trắng. Tất nhiên Trắng có thể đuổi Mã với 2. e5 và có thêm thời
gian khi tiếp tục tấn công Mã Đen. Loại phòng thủ này bắt nguồn từ cựu vô địch thế
giới Alexander Alekhine trong những ngày đầu tiên của lý thuyết mới (hypermodern)
vào những năm 1920 và do đó nó được mang tên ông. Phải qua nhiều năm tính chiến
thuật của loại khai cuộc này mới được công nhận. Nó được công nhận một cách thuyết
phục khi Fischer hai lần sử dụng nó trong trận đấu với Spassky vào năm 1972.
1. ... g6
Đen sẽ tiếp tục phát triển Tượng cánh Vua về phía trung tâm với 2. ... Bg7 đồng thời giúp Vua có thể nhập thành nhanh chóng. Do Trắng có cơ hội xây dựng khu trung tâm
mạnh nên kế hoạch này của Đen thường bị cho là không chắc chắn. Những phân tích
mới đây nhất cho thấy Đen có thể đối phó với sức ép tại trung tâm của Trắng nên 1. ...
g6 được đánh giá là hoàn hảo.
Tuy nhiên Đen cần hiểu rõ các sắc thái của loại phòng thủ này. Nếu không Trắng sẽ
bóp chết Đen với với ưu thế hơn hẳn tại trung tâm. Một số tác giả gọi loại khai cuộc
này là phòng thủ hiện đại (Modern Defense) nhưng vì những cái tên như thế sẽ gây
nhầm lẫn vài năm sau nên đối với tôi, gọi là khai cuộc Fianchet Tượng cánh Vua
(King''''s Bishop Fianchetto) hay khai cuộc Robatsch (được đặt tên theo đại kiện tướng
Áo Karl Robastch) là hợp lý hơn.__________________
B) 1. d4
Đen cũng có 7 nước trả lời hoàn hảo như hình 6:
1. ... c6
Chuẩn bị tiếp tục kiểm soát trung tâm với 2. ... d5. Sau 2. c4 d5 Đen đã chọn phòng thủ Slav (Slav Defence) của Queen''s Gambit Declined còn sau 2. e4 d5 chúng ta có
phòng thủ Caro-Kann. Mặc dù hiếm khi được sử dụng,
1. ... c6 tiếp theo với 2. ... d5 là hoàn hảo.
1. ... c5
Đen lập tức thách thức tốt cột d của Trắng. Sau nước trả lời thông thường 2. d5 Đen có
lựa chọn 2. ... e5 để tạo ra độ hình Benoni (Benoni formation) hay thách thức tốt d của
Trắng với ... e6, dẫn tới Benoni hiện đại (Modern Benoni).
Đen cần phòng thủ rất chính xác nhưng nếu thực hiện được thì viễn cảnh của Đen là
khá tốt.
1. ... d6
Nước đi này kiểm soát e5 và mở đường cho Tượng cánh Hậu. Sau 2. c4 Nf6 ta có đội
hình Vua Ấn độ (King''s Indian formation) và sau 2. e4 Nf6 ván cờ thường tiếp tục với
các biến thể của Pirc (xem Pirc ở trên). Nước đi 1. ... d6
không phổ biến nhưng thoả mãn mọi điều kiện của khai cuộc.
1. ... d5 Có cùng những điểm mạnh như nước đi của Trắng: chiếm d5, tấn công e4, mở đường
chéo cho Tượng cánh Hậu và chuẩn bị phát triển Hậu.
1. ... e6
Nước đi này kiểm soát d5 và mở đường cho cả Hậu và Tượng cánh Vua. Sau 2. e4 Đen sẽ có phòng thủ Pháp (French Defense) với 2. ... d5 còn sau 2.c4 Đen có lựa chọn
chơi Queen''s Gambit Declined với 2. ... d5 hoặc tiếp tục phát triển cánh Vua với 2. ...
Nf6.
1. ... Nf6
Đây là lựa chọn linh hoạt nhất và hiện là lựa chọn phổ biến nhất của Đen trong các giải
thi đấu. Với việc phát triển Mã
cánh Vua về phía trung tâm, Đen tiến tới đạt được tất cả các yêu cầu của khai cuộc.
1. ... g6
Cùng ý tưởng với 1. e4 g6: fianchet Tượng cánh Vua và chuẩn bị nhập thành cánh
Vua. Sau 2. d4 Bg7 ván cờ sẽ tiếp tục với các loại khai cuộc tốt cột d đóng (closed d-
pawn opening) còn sau 2. e4 Bg7 dẫn tới các loại khai cuộc thoáng hơn như tính chất
của các khai cuộc với tốt cột e (e-pawn opening).
C) 1. c4
Một lần nữa Đen cũng có 7 nước đi hoàn hảo như hình 7:
1. ... c6
Đen chuẩn bị tấn công tốt cột c của Trắng và kiểm soát d5 với 2. ... d5. Sau 2. d4 d5 ta
có phòng thủ Slav còn 2. e4 d5 dẫn tới biến thể quen thuộc của khai cuộc Caro-Kann.
1. ... c5
Cũng bắt chiếc kế hoạch logic của Trắng: Đen tạo sức ép lên ô trung tâm d4, sẵn sàng
phát triển Mã cánh Hậu lên c6 mà không sợ chặn đường phát triển của tốt và Hậu sẵn
sàng tham chiến ở cánh Hậu.
1. ... d6
Kiểm soát e5 và giải phóng Tượng cánh Hậu. Đen có thể tiếp tục với 2. ... e5, 2. ...
Nf6 hay 2. ... g6 tuỳ theo ý thích. Mặc dù không phổ biến,1. ... d6 là hoàn hảo trong
mọi phương diện.
1. ... e6
Kiểm soát d5 đồng thời giải phóng Tượng cánh Vua và Hậu. Đen sẽ tiếp tục với 2. ...
d5 hoặc 2. ... Nf6.
1. ... e5
Một kế hoạch tích cực của Đen khi Đen chiếm cứ một ô trung tâm, tấn công d4 đồng
thời giải phóng Tượng cánh Vua và Hậu.
1. ... Nf6
Một lần nữa là câu trả lời linh động nhất, thoả mãn tất cả các mục tiêu khai cuộc. Đen
có thể chọn rất nhiều loại khai cuộc với nước đi thứ hai của mình như 2. ... c6, 2. ... c5,
2. ... e6 và 2. ... g6.
1. ... g6
Đen lập tức cho thấy ý định sẽ fianchet Tượng cánh Vua. Đây là một kế hoạch rất linh
hoạt vì c4 không phải là một nước chiếm khu trung tâm chính và do đó Đen không
phải lo lắng về việc Trắng có thể chiếm ưu thế quá mức ở trung tâm.
D) 1. Nf3
Như hình 8 cho thấy, Đen có 7 nước đi hoàn hảo:
A)1. ... c6
B)1. ... c5
C)1. ... d6
D)1. ... d5
E)1. ... e6
F)1. ... Nf6
G)1. ... g6
Những nước đi này đã được nói ở những phần trên và cũng có những lợi thế như đã
phân tích trước đó. Vì 1. Nf3 không phải là một nước tấn công mạnh nên Đen không
cần phải chuẩn bị 1. ... c6 để đi ... d5. Mặc dù vậy, bạn có thể đi 1. ... c6 mà không có
vấn đề gì và thường thì cùng một ván cờ sẽ đến cùng một vị trí sau 1. .. d5. Ví dụ khai
cuộc phổ biến Reti (Reti Opening) có thể bắt đầu với 1. Nf3 d5 c4 c6 hoặc 1. Nf3 c6 2.
c4 d5.
E) 1. g3
Vì đây là nước đi ít sức ép nhất của Trắng, cả 8 nước đi tốt của Đen đều được. Như
hình 9, chúng là:
A)1. ... c6
B)1. ... c5
C)1. ... d6
D)1. ... d5
E)1. ... e6
F)1. ... e5
G)1. ... Nf6
H)1. ... g6
Mỗi nước đi trên đã được phân tích kỹ ở các phần trên và các lý do tương tự cũng áp
dụng cho trường hợp này. Đến đây độc giả cũng có lẽ đã nhận thấy các nước đi tốt lặp
đi lặp lại như thế nào. Một nước đi tốt cho một loại khai cuộc cũng thường tốt cho loại
khai cuộc khác vì chúng cùng thoả mãn các mục tiêu khai cuộc. Tám nước đi hoàn hảo
theo các nguyên tắc khai cuộc của Đen là những nước trên. Trừ khi có một lý do rõ
ràng tại sao một nước đi không có lợi, bạn sẽ không gặp bất lợi gì khi chọn một trong
tám nước trên chống lại bất kỳ nước đi mở đầu nào của Trắng.
Có một nước đi đầu của Đen đáng được chú ý đặc biệt. Vào cuối thập kỷ 1970 những
kiện tướng Anh, dẫn đầu bởi đại kiện tướng Anthony Miles và Raymond Keene bắt
đầu chơi 1. ... b6 và đạt được khá nhiều thành công. Ý tưởng của nước đi này cũng
tương tự như 1. ... g6, dựa vào Tượng được fianchet để kiểm soát hai ô trung tâm
chính. Trong trường hợp của 1. ... b6 đó là d5 và e4. Tuy nhiên so với 1. ... g6 thì 1. ...
b6 có bất lợi là nó không giúp gì cho việc tăng cường an toàn của Vua Đen (nhập
thành cánh Hậu thường là không hợp lý cho loại khai cuộc này). Sự chậm trễ trong
việc nhập thành có nghĩa là Vua Đen vẫn ở chỗ không an toàn và đòn phản công của
Đen sẽ không có sự hỗ trợ của Xe cánh Vua. Một chút bù lại là khi fianchet Tượng
cánh Hậu Đen sẽ tấn công tốt cột e của Trắng nếu Trắng muốn có khu trung tâm mạnh
và đie4 trong những nước đầu.
Vẫn còn quá sớm để có câu trả lời chính xác khả năng phòng thủ với 1. ...b6. Lý thuyết
cờ Vua luôn luôn tìm kiếm chân lý sẽ cho chúng ta câu trả lời. Tôi đoán rằng 1. ...
b6 hơi thụ động để có thể xếp vào loại nước đi hoàn hảo. Nhưng trong bất cứ trường
hợp nào nó cũng chỉ kém hơn những nước hoàn hảo một chút. Có lẽ sau 1. Nf3 Đen có
thể đi 1. ... b6 mà không có bất lợi nào.
: trong sách là 1. ... g6 nhưng có lẽ chỗ này bị in sai, 1. ... b6 thì hợp lý hơn
Phần 2. Những nước đi trung bình
Với rất nhiều nước đi hoàn hảo như trên cho Đen, tại sao lại chọn những nước khác ?
Tôi không rõ lắm nhưng có một số kỳ thủ cho rằng họ sẽ có lợi thế khi đưa đối thủ vào
tình huống không có trong sách vở. Những nước đi có một số lợi thế được xếp hạng
"trung bình" như sau:
A) 1. e4
1. ... Nc6. Mã cánh Hậu được phát triển đến ô ưa thích nhưng hơi sớm. Sau 2.
d4 Trắng có lợi thế lớn ở trung tâm cho dù Đen tiếp tục với Aron Nimzovich 2. ...
d5 hay 2. ... e5.
1. ... d5. Thách thức tốt cột e của Đen là logic nhưng vấn đề với Đen là sau 2. exd5
Qxd5 3. Nc3 Qa5 4. d4 Đen đã mất thời gian di chuyển Hậu và tốt Trắng ở d4 sẽ giúp
Trắng có lợi thế rõ ràng ở trung tâm. Mặc dù vậy, đây là một loại khai cuộc được thừa
nhận. Nó được gọi là Phòng thủ chống trung tâm (Center Counter Defense) ở các nước
nói tiếng Anh và phòng thủ Scandinavi (Scandinavian Defense) ở các nước khác.
B) 1. d4
1. ... Nc6. Vì phát triển Mã cánh Hậu quá sớm, Đen sẽ có khó khăn sau 2. c4, 2.
e4 hay 2. d5.
1. ... f5. Phòng thủ Hà Lan (Dutch Defense). Đen kiểm soát e4 và hy vọng sẽ tấn công
cánh Vua của Trắng trong tương lai. Bạn có thể dễ dàng nhận thấy điểm yếu của nước
đi này: không giúp phát triển quân và làm yếu cánh Vua. Trừ khi bạn là một đại kiện
tướng, nếu bạn sử dụng phòng thủ Hà Lan khi đi quân đen bạn sẽ vô cùng dễ dàng rơi
vào tình thế vô vọng.
C) 1. c4
Hai nước đi trung bình là 1. ... Nc6 và 1. ... f5 với phân tích tương tự như phần B.
D) 1. Nf3
Điều tốt nhất có thể nói về 1. ... Nc6 và 1. ... f5 là chúng thuộc loại trung bình. Sự phát
triển Mã cánh Hậu của Đen có thể hoạt động tốt nếu Trắng tiếp tục thụ động. Nhưng
nếu Trắng đi tích cực: 2. d4! thì Đen đã tự chặn đường phát triển tốt cột c của mình và
tạo khó khăn cho việc tạo một đội hình có thể chấp nhận được ở trung tâm.
E) 1. g3
1. ... f5 một lần nữa bỏ qua việc phát triển quân và làm yếu cánh Vua. Chống lại 1. ...
Nc6 Trắng cần đoạt ngay cơ hội để chiếm ưu thế ở trung tâm với 2. d4!. Sau đó điều
tốt nhất Đen có thể đạt được là một số biến thể không có lợi lắm về chiến chiến lược
của phòng thủ Chigorin (Chigorin Defense).
Một lần nữa bạn đọc chắc chắn đã nhận ra những nước đi trung bình cũng lặp đi lặp lại
như thế nào. Chống lại những loại khai cuộc kín (closed openings) Đen có thể chọn
phát triển Mã cánh Hậu sớm và nước đi kiểm soát trung tâm nhưng không giúp gì cho
phát triển quân 1. ... f5. Chống lại 1. e4 ngoài nước đi Mã cánh Hậu, Đen cũng có thể
chọn nước đi quá hăng hái 1. ... d5
Phần 3. Những nước đi kém
Những nước đi kém cho Trắng sẽ còn tệ hơn cho Đen. Do đó bạn đừng bao giờ đi 1. ...
a6, 1. ... a5, 1. ... Na6, 1. ... f6, 1. ... g5, 1. ... h6, 1. ... h5 hay 1. ... Nh6.
Có hai nước đi cần có giải thích tại sao chúng bị xếp hạng kém chứ không phải trung
bình. Nước đầu tiên là 1. ... b5 chống lại 1. d4, 1. Nf3hay 1. g3. Như bạn đọc còn
nhớ, 1. b4 của Trắng được đánh giá là trung bình. Đen với bất lợi đi sau không thể
chấp nhận vừa làm yếu cánh Hậu vừa phí thời gian để phòng thủ quân tốt không được
hỗ trợ này. Ví dụ sau 1. d4 b5 2. e4 Bb7 3. f3 Đen sẽ mất một nước để bảo vệ tốt cột b.
Nước thứ 2 là 1. ... d5 chống lại 1. c4. Có hai lý do tại sao 1. ... d5 lại tệ hơn 1. ...
d5 chống lại 1. e4:
1. Sau 2. cxd5 Trắng đã đổi tốt cột c với tốt trung tâm chính của Đen do đó Trắng có
thể xây dựng khu trung tâm mạnh hơn trường hợp Center Counter Defense. Trắng còn
cả hai tốt trung tâm chính e và d trong khi Đen chỉ còn tốt cột e.
2. Sau những nước đi thường thấy 2. cxd5 Qxd5 3. Nc3 Trắng sẽ có lợi thế trong phát
triển và trung tâm mạnh hơn với 4. d4. Và vì thế cờ tiếp tục tương đối kín, cơ hội phản
công của Đen là ít hơn so với khai cuộc Center Counter Defense.
3. Đánh giá nước đi trong thực tế
Với nước đi đầu tiên mọi thứ tương đối rõ ràng. Nếu bạn đi theo đúng những mục tiêu
của khai cuộc thì lựa chọn của bạn là tốt. Thế còn nước đi thứ 2 hay nước thứ 10 thì
sao ? Khi ván cờ tiếp diễn, thế cờ trở nên phức tạp và thường thì bạn phải suy nghĩ kỹ
hơn khi lựa chọn nước đi. Xin nhấn mạnh rằng lựa chọn của bạn sẽ tốt hơn nhiều nếu
nó cũng phù hợp với các nguyên tắc khai cuộc. Chọn một nước đi không giúp gì cho
phát triển, không có tác dụng tới trung tâm hoặc làm có hại cho sự an toàn của Vua là
điên rồ trừ khi nó có một hay nhiều lợi thế cực kỳ lớn.
Thực tế là những lợi thế đó hiếm khi tồn tại. Đa số các nước không tuân theo các
nguyên tắc khai cuộc là nước đi yếu. Tuy thế sự khát khao thử nghiệm luôn thu hút từ
đại kiện tướng đến người chơi không chuyên. Chúng ta thường xuyên nghĩ "trong thế
cờ đặc biệt này" chúng ta có thể chọn nước đi không theo các nguyên tắc khai cuộc vì
có một tình huống đặc biệt. Thống kê cho thấy những tình huống đặc biệt đó tồn tại ít
hơn nhiều so với chúng ta, với trí "tưởng bở" - thường nghĩ. Vậy chúng ta nên lấy gì làm chuẩn để đánh giá liệu một nước đi có tốt hay không ?
Hướng dẫn tốt nhất vẫn là nước đi đó phù hợp với các nguyên tắc khai cuộc. Nó cần
hỗ trợ ít nhất một trong những mục đích khai cuộc. Kiểu suy nghĩ này sẽ được trình bầy trong những ví dụ sau, minh hoạ những ý tưởng mới cũng như cổ điển. Các loại
khai cuộc chủ yếu sẽ được xem xét, trừ phòng thủ Sicilia và Queen''''''''s gambit. Hai
loại khai cuộc này sẽ được phân tích kỹ từ chương 5 đến chương 8.
Dubna 1979
RUY LOPEZ
Trắng: Georgiev - Đen: Razuvaev
1. e4 e5
2. Nf3
Phát triển Mã cãnh Vua về phisa trung tâm và tiết kiệm thời gian là một nước hoàn hảo
cho Trắng và là lựa chọn tốt nhất của Trắng tại đây.
2. ... Nc6
Tốt cột e cần được bảo vệ và vừa bảo vệ Tốt vừa phát triển Mã cánh Hậu tới vị trí tốt
nhất của nó là trả lời phổ biến nhất của Đen. Vì Đen đã chọn Tốt cột e là pháo đài
chính ở trung tâm, việc sử dụng Tốt cột c cho trung tâm là không cần thiết và cũng chưa sẵn sàng. Do đó Đen không bị bất lợi gì khi Mã cánh Hậu chặn đường tiến của
Tốt cột c trong trường hợp này.
3. Bb5
Hoàn thành việc phát triển các quân nhẹ ở cánh Vua và chuẩn bị nhập thành. Với việc
tấn công Mã cánh Hậu, Trắng tạo sức ép gián tiếp lên Tốt cột e của Đen. Do đó nước
đi này của Tượng Trắng có thể coi là một phần kế hoạch tạo ưu thế ở trung tâm của
Trắng. Nước đi thứ ba này của Trắng đưa đến khai cuộc nổi tiếng Ruy Lopez.
3. ... a6
Đuổi Tượng Trắng. Vì Trắng không thể ăn hơn một Tốt với 4. Bxc6 dxc6! 5.
Nxe5?! vì 5. ... Qd4 và Đen ăn lại Tốt với một thế trận tốt. 3. ... a6không rõ ràng là
một nước đi tốt và nó đã được kiểm tra rất kỹ trong các ván cờ của kiện tướng trước
khi giá trị của nó được công nhận.
4. Ba4
Tiếp tục đe doạ Mã Đen. Một kế hoạch khác có giá trị tương tự là 4. Bxc6 dxc6 5. O-O!.
4. ... Nf6
Phát triển Mã cánh Vua vào vị trí tốt nhất.
5. O-O
Chỉ trong vòng 5 nước Trắng đã đạt được áp lực ở trung tâm và phát triển quân đồng
thời đưa Vua đến nơi an toàn bằng cách nhập thành. Trắng không sợ 5. ... Nxe4 vì
sau 6. d4! Trắng sẽ ăn lại Tốt. Mặc dù không rõ ràng lắm nhưng kết luận này có thể
được đoán trước vì tính chất mở của thế cờ này đòi hỏi Đen phải lo đến an toàn của
Vua và cần phải nhập thành nhanh chóng. Trắng sẽ có thể ăn Tốt cột e của Đen trong
khi Đen cố gắng đuổi kịp Trắng trong việc phát triển quân.
5. ... b5
Nước đi gây ra tranh cãi. Để chống lại đe dọa Tốt cột e, Đen bảo vệ Mã cánh Hậu bằng
cách tấn công Tượng Trắng. Nhưng nước đi này đưa Tượng Trắng đến đường chéo
ngắm vào f7. Trừ khi Đen có thể nhập thành nhanh chóng, ô này có thể dễ bị tấn công.
Nước đi đã được thời gian thử thách và phổ biến nhất là sự phát triển lặng lẽ 5. ... Be7. 6. Bb3 Be7
7. Re1
Cùng với việc bảo vệ Tốt cột e bằng Xe, Trắng đưa đến thế cờ thường gặp trong khai
cuộc Ruy Lopez kín (Closed Ruy Lopez), thường đạt tới sau 5. ... Be7 6. Re1 b5 7. Bb3. Thay vì thế, Trắng có thể tấn công 7. d4! vì 7. ... exd4 8. e5 là rất khó chịu cho
Đen.
Chú ý rằng sau 7. Re1 Xe Trắng đã được đưa vào trung tâm. Hiện tại mục đích chính
của nó là phòng thủ nhưng nó cũng có thể chuyển sang tấn công ở cột e khi cần.
7. ... O-O
Vua Đen bây giờ đã an toàn.
8. c3
Chuẩn bị xây dựng khu trung tâm mạnh với 9. d4.
8. ... d6
Bảo vệ Tốt cột e và mở đường chéo cho Tượng cánh Hậu. Nếu Trắng đi tiếp 9. d4 Đen
có thể tạo sức ép mạnh lên Tốt cột d với 9. ... Bg4.
9. h3!
Mục đích duy nhất của nước đi này là để có thể đi d4 mà không bị ghim (pin) con Mã
với ... Bg4. Vì Đen không thể ngăn chặn Trắng đi d4 và Trắng không bị đe doạ trực
tiếp nào, Trắng có thể chấp nhận mất thời gian cho nước đi này. Thế cờ sau nước đi thứ 9 này của Trắng đã được phân tích rất sâu vì Đen có rất nhiều khả năng. Trước đây
biến thể Chigorin (Chigorin Variations) (i. ... Na5 10. Bc2 c5) rất phổ biến và đến thập
kỷ 1970 thì ý tưởng của Breyer 9. ... Nb8 10. d4 Nbd7 phát triển mạnh.
9. ... Bb7!?
Chỉ trong vài năm trở lại đây (tính từ khi quyển này xuất bản lần đầu - ND) nước đi
này mới xuất hiện trong các ván cờ của các kiện tướng. Tại sao nước đi này sau bao
nhiêu lâu mới được tìm ra ? Dựa trên các nguyên tắc khai cuộc, nước đi này đáng được
nghiên cứu kỹ càng. Đen hoàn thành phát triển c ác quân nhẹ và đưa Tượng cánh Hậu
tới vị trí nó có thể tấn công vào trung tâm. Bất cứ lúc nào Mã cánh Hậu di chuyển đi
nơi khác Tượng sẽ tấn công Tốt e4 của Trắng.
10. d4 Re8
Vị trí cơ bản của biến thể nhỏ (sub-variation) này. Xe Đen được đưa đến vị trí vừa hỗ
trợ Tốt e5 vừa gián tiếp tấn công Tốt cột e của Trắng. Vì Trắng vẫn có ưu thế ở trung
tâm, Trắng vẫn có một chút lợi thế. Kế hoạch chắc chắn nhất của Trắng lúc này là bắt đầu phát triển cánh Hậu với11. Nbd2. Thay vì thế, trong ván này Trắng thoả mãn với
một trận hoà với đối thủ nổi tiếng hơn. Đại kiện tướng Xô viết chơi quân Đen ở ván
này không thoải mãn với kết quả hoà nhưng với các nước đi "hạng hai" tiếp theo, anh
tránh một kết quả hoà chỉ để được kết quả thua:
11. Ng5 Rf8 12.Nf3 h6?! 13. Nbd2 exd4?! 14. cxd4 Nb4 15. Qe2 c5
16. a3 Nc6 17. dxc5 dxc5 18. e5 Nh7 19. Ne4 c4 20. Bc2 Re8?!
21. Bf4! Nf1 22. Qe3 Ng6 23. e6! Nxf4 24. exf7+ Kxf7 25. Qxf4+ Kg8
26. Qf5! Rf8 27 Qe6+ Rf7 28. Rad1 Qc8 29. Qg6 Rxf3 30. Nd6! Bxd6
31. Rxd6 Kf8 32. gxf3 Qc7 33. Rde6 Qf7 34. Qxf7+ Kxf7 35. Bg6+ Đen hàng
Hastings 1978/79
Phòng thủ ALEKHINE (ALEKHINE DEFENSE)
Trắng: Speelman - Đen: Suba
1. e4 Nf6
2. e5 Tốt Trắng cần đáp trả thách thức của Mã Đen vì để Mã Đen vị trí hiện tại sẽ cho phép
Đen dễ dàng phát triển.
2. ... Nd5
3. Nf3 Phát triển Mã cánh Vua không thể là xấu, mặc dù vậy nước đi trung tâm 3. d4 cũng tốt
không kém và được coi là linh hoạt hơn. Sau đó với 3. ... d6 Trắng có thể chọn, ví dụ,
Bốn Tốt Tấn Công (Four Pawn Attack) với 4. c4 Nb6 5. f4 hoặc nước đi chiến lược 4.
Nf3.
3. ... d6
Mở đường phát triển đồng thời thách thức tiền đồn của Trắng tại trung tâm là kế hoạch
logic duy nhất.
4. Bc4
Một ô tốt cho Tượng Trắng nhưng còn quá sớm để biết rằng nó có phải là ô tốt
nhất hay không. Nước đi bình thường, linh động 4. d4! là lựa chọn tốt hơn để giúp
Trắng giữ lợi thế.
4. ... c6
Giữ Mã ở trung tâm mà không chặn đường chéo của Tượng cánh Hậu như trường
hợp 4. ... e6.
5. Nc3?! Phát triển Mã cánh Hậu đến ô tốt nhất có nguy cơ bị Tốt chồng. Vì không có lợi thế
nào bù lại, kế hoạch này khá lờ mờ. Một lần nữa nước đi tốt nhất của Trắng đơn giản
là 5. d4.
5. ... Nxc3
6. bxc3
Ăn theo hướng này tăng cường triển vọng Tốt Trắng tại trung tâm. Điều ngược lại sẽ
xảy ra nếu Trắng ăn xa ra khỏi trung tâm với 6. dxc3?!.
6. ... d5!
Quyết định thay đổi kế hoạch chiến lược của Đen. Trắng chấp nhận Tốt chồng, hy
vọng sự vượt trội về phát triển quân nhẹ sẽ bù lại. Do đó Đen quyết định khép kín thế
cờ để có thể hoàn tất việc phát triển quân mà không để Trắng có thêm lợi thế nào. Một
khi đã phát triển xong, Đen có thể bắt đầu khoét vào điểm yếu trong cấu trúc của
Trắng: Tốt chồng cột c.
7. Be2 Bg4! Đen cần đi ... e6 để phát triển Tượng cánh Vua nhưng đi như vậy ở nước thứ 7 sẽ chặn
mất đường của Tượng cánh Hậu. Do đó Đen phát triển nó trước.
8. Rb1 Qc7
9. d4 e6
10. O-O Nd7
11. h3 Bxf3
Vì cấu trúc Tốt của Đen không hợp với Tượng ô trắng và thế cờ khá kín, Đen hoàn
toàn thoả mãn với sự đổi quân này. 11. ... Bh5 cũng được.
12. Bxf3 O-O-O
Vua Đen bây giờ đã an toàn, cấu trúc của Đen không có điểm yếu và Đen có thể phát
triển Tượng cánh Vua theo ý muốn. Trắng không có lợi thế nào bù vào Tốt chồng cột
c. Nhìn toàn cảnh, Đen có viễn cảnh tốt hơn. Ván cờ tiếp tục với Đen ở thế thắng
nhưng sai lầm ở nước 33 giúp Trắng kịp gỡ hoà:
13. Qd3 Nb6! 14. Be2 Kb8 15. Bg5 Ne4
16. Rb3 h6 17. Bh4? c5! 18. dxc5 Nd7 19. Rb2 Nxc5 20. Qd4 g5
21. Bg3 Ne4 22. Rfb1 Nxg3! 23. Ba6 b6 24. Rxb6+ axb6 25. Rxb6+ Kh8
26. Bb5 Qa7! 27. Ra6 Bc5 28. Rxa7+ Bxa7 29. Qa4 Rc7 30. Bc6+ Kb8
31. Qb5+ Kc8 32. Qa6+ Kd8 33. Bxd5! Re8?
(Đen cần đi 33. ... exd5! 34. Qf6+ Kd7 35. Kf1 Nxc3 36. Qd3+ Nd5 37. Kf1 Ke6 như Suba đưa ra)
34. Bc6 Ne2+ 35. Kf1 Nxc3
36. Qd3+ Nd5 37. c4! Rxc6 38. cxd5 Rb1+ 39. Ke2 exd5 40. Qxd5+ Kc8
41. Qa8+ Bb8 42. Qa6+ Kd7 43. Qd3+ Kc7 44. Qd6+ Hoà
Helsinki 1979
Phòng thủ Pháp (French Defense)
Trắng: Sznapik - Đen: Hort
1. e4 e6
2. d4 d5
Thế cơ bản của phòng thủ Pháp. Tốt e4 của Trắng bị thách thức và phải di chuyển
hoặc được bảo vệ. Dễ thấy 3. exd5 exd5! cho thế cờ hoàn toàn đối xứng và ngang
bằng.
3. Nd2
Cách tốt nhất để bảo vệ Tốt trong trường hợp này là với Mã cánh Hậu. Cho cùng mục đích này 3. Nc3 có vẻ lý tưởng nhưng sau đó Đen có thể đi nước khó chịu cho
Trắng: 3. ... Bb4 ghim Mã. Do đó hiện tại nước đi như sách - nguyên bản từ kỳ thủ nổi
tiếng Đức Siegbert Tarrasch rất phổ biến. Trắng tránh được nước ghim khó chịu và
Tốt cột c sẵn sàng tham chiến tại trung tâm. Nhưng nước đi này cũng có hai nhược
điểm: đường chéo của Tượng cánh Hậu bị bịt và Mã tạo ít sức ép lên trung tâm hơn
(trên ô quan trọng d5).
3. ... Nf6
Phát triển Mã cánh Vua và tiết kiệm thời gian bằng cách tấn công Tốt e4 của Trắng là
một kế hoạch tốt và logic. Nước đi lý thuyết có thể được, tuy không chắc chắn trong
thực tiễn, là bỏ không tranh chấp khu trung tâm với 3. ... dxe4 Sau 4. Nxe4 Tốt cột d
của Trắng sẽ kiểm soát nhiều ô trung tâm hơn Tốt Đen tại e6 đồng thời Tượng cánh
Hậu của Đen vẫn bị chặn đường. Một nước đi hoàn hảo khác là 3. ... c5 Đen cố gắng
lấy lợi thế do Mã cánh Hậu của Trắng ở vị trí không mạnh bằng cách thách thức cả hai
tốt trung tâm của Trắng. 4. e5
4. exd5 exd5 vẫn không có lợi gì. Do không có cách nào hoàn hảo để giữ Tốt e4, Trắng
dâng Tốt và tiết kiệm thời gian.
4. ... Nfd7
Câu trả lời tốt nhất. 4. ... Ng8 rõ ràng là phí thời gian còn 4. ... Ne4 dẫn tới nguy cơ bị
Tốt chồng sau 5. Nxe4.
5. c3
Vì Đen sẽ tấn công Tốt cột d, gốc của dãy Tốt trung tâm của Trắng, với nước đi sắp
tới 5. ... c5, Trắng tăng cường cho nó. Có giá trị tương tự là các nước phát triển 5.
Bd3 hay 5. f4 hỗ trợ Tốt e5.
5. ... c5
Chú ý sự năng động trong các nước trả lời của Đen thay đổi theo tình huống cho phép.
Đầu tiên Đen tạo áp lực lên Tốt cột e sau đó khi Tốt này đã ổn định Đen chuyển qua
tấn công Tốt cột d.
6. Bd3 Đây là nước đi logic khi đưa Tượng lên vị trí có thể tạo sức ép lên trung tâm và ngắm
về cánh Vua của Đen. Một lựa chọn khá mạnh khác là 6. f4. Với cái giá là một "tem"
đáng lẽ sử dụng để khai triển quân, 6. f4 tăng cường kiểm soát ở ô e5 và chuẩn bị cho
tình huống tấn công cánh Vua với f5. 6. ... b6
Vì cấu trúc Tốt trung tâm của phòng thủ Pháp cho Tượng ô trắng của Trắng nhiều
không gian hơn Tượng ô trắng của Đen nên Đen chuẩn bị đổi Tượng với ... Ba6. Ý
tưởng này dựa trên cơ sở các nguyên tắc chiến lược. Điểm bất lợi của nó là nó làm
Đen tốn thời gian trong thế cờ mà Trắng đã có lợi thế về không gian kiểm soát. Đen
thường đi nước chắc chắn, phát triển quân là 6. ... Nc6 đưa Mã cánh Hậu lên ô tốt nhất
đồng thời tấn công Tốt d4 của Trắng.
7. Ne2
Không có cách nào dễ dàng ngăn chặn kế hoạch ... Ba6 của Đen do đó Trắng tiếp tục
khai triển quân nhẹ. Sau nước đi này, Trắng có thể nhập thành sớm nếu muốn.
Nhưng nên đưa Mã cánh Vua đến đâu ? Đưa nó tới e2 giúp nó có thể đi tới f4 hoặc g3.
Rồi Trắng có thể tiếp tục với một nước di chuyển hậu (hầu như chắc chắn là Qg4) tấn
công cánh Vua. Thêm vào đó, Tốt cột f có thể được sử dụng khi cần thiết. Do đó nước
đi "theo sách" trên là tốt. Một nước đi khác cũng khá hấp dẫn nhưng không hiệu quả
bằng là 7. Nf3 vì sau đó Trắng sẽ gặp khó khăn khi triển khai tấn công cánh Vua của Đen. Mà trong phòng thủ Pháp thì cánh Vua của Đen là nơi có triển vọng nhất cho
Trắng.
Tuy thế, theo lý thuyết mới nhất thì nước đi mạnh nhất của Trắng lại là nước đưa Mã
xa khỏi trung tâm 7. Nh3!. Tất nhiên đây là một ngoại lệ với nguyên tắc luôn phát triển
quân về phía trung tâm. Điểm mạnh đặc biệt của nước đi này là:
1. Mã có thể đi tới cả f4 và g5, hai vị trí tấn công tốt nhất cho Mã.
2. Đường chéo d1-h5 vẫn được mở cho Hậu Trắng và do đó nó có thể dễ dàng tiến tới
ô tấn công g4 hay h5.
3. Mã cánh Vua đã được phát triển và Trắng có thể nhập thành ngay lập tức.
4. Sau khi nhập thành, f4 trở nên khả thi để tấn công cánh Vua với ý định sau đó dấn
tốt f5.
7. ... Ba6
8. Bb1?!
Có thể hiểu được Trắng không muốn đổi con Tượng ô trắng quý giá của mình nhưng rút lui khiến Trắng vừa tốn thời gian vừa để Đen có một đường chéo tốt cho Tượng
của mình. Chính xác nên đi 8. Bxa6 Nxa6 9. O-O và lợi thế về không gian cũng như
phát triển quân sẽ giúp Trắng có cơ hội tốt hơn.
8. ... Nc6
Khai triển quân đồng thời tấn công Tốt d4.
9. Nf3 b5?
Đợt xung phong bằng Tốt cột b của Đen tốn 2 "tem" mà không đạt được một lợi thế
đáng kể nào. Đen cần tiếp tục phát triển với 9. ... Be 7hoặc 9. ... cxd4 mở cánh Hậu.
Trong cả hai trường hợp Đen đều đạt được thế cờ tương đối cân bằng.
10. O-O b4
11. Re1!
Trắng đã nhập thành và cơ bản đã hoàn thành khai triển quân và giữ được lợi thế ở
trung tâm. Đen không có cách nào để đối phó với lợi thế về không gian và phát t riển
của Trắng. Mặc dù là một kỳ thủ cỡ thế giới, Đen đã bị đánh bại:
11. ... Bxe2 12. Qxe2 cxd4 13. cxd4 Qb6 14. Be3 Be7 15. Bd3 Rc8
16. Rac1 Rc7 17. h4! h5 18. Bb5! g6 19. Bxc6 Rxc6 20. Rxc6 20. Rxc6 Qxc6
21. Rc1 Qb7 22. Bg5! Bxg5 23. Nxg5 Ke7 24. Qf3 Rf8 25. Qf4 f5
26. Qd2! Rb8 27. Nh3! Nc8 28. Rc5 Nd7 29. Rc2 Nf8 30. Kh2 Ke8
31. Qc1 Kd7 32. Qh6 Ke8 33. Nf4 Qf7 34. Nd3! Qe7 35. g3 b3
36. axb3 Kf7 37. Nf4 Kg8 38. Nxg6 Qg7 39. Qxg7+ Kxg7 40. Nf4 Rxb3 và Đen xin
thua mà không chờ nước trả lời của Trắng.
Nam Phi 1979
Phòng thủ QUEEN''S INDIAN (QUEEN''S INDIAN DEFENSE)
Trắng: Unzicker - Đen: Korchnoi
1. d4 Nf6
2. c4
Là nước đi tấn công trung tâm tích cực nhất. Tốt cột c tạo sức ép lên ô d5 và Mã cánh
Hậu có thể được khai triển tới vị trí tối ưu c3 nếu Trắng muốn. Thêm vào đó, Hậu
Trắng có thể được triển khai về cánh Hậu.
2. ... e6
Tạo sức ép lên ô d5 và mở đường cho Tượng cánh Vua. Sau khi đã phát triển Tượng
cánh Vua, Đen có thể nhập thành cánh Vua.
3. Nf3
Một trong hai nước đi tốt nhất và phổ biến nhất. Mã cánh Vua được đưa tới ô tốt nhất
và mở đường nhập thành cánh Vua.
Nước đi còn lại là 3. Nc3. Nó được coi là sắc sảo hơn vì nó đe doạ tạo khu trung tâm
mạnh với e4. Nhiều kỳ thủ hiện nay không đi Nc3 vì họ không muốn bị ghim Mã
với 3. ... Bb4 và Đen có phòng thủ Nimzo-Indian (Nimzo-Indian Defense).
3. ... b6
Đây là nước đi đặc trưng của Queen''s Indian Defense. Đen sẽ fianchet Tượng cánh
Hậu và nhờ đó tạo sức ép mạnh lên d5 và đặc biệt là e4. Nhưng Đen cũng có 3 kế
hoạch logic khác:
(A) 3. ... d5 chuyển thành Queen''s Gambit Declined (xem chương 7)
(B) 3. ... c5 thách thức Tốt d4 và sau 4.d5 exd5 5. cxd5 d6 ta có Modern Benoni
Defense
(C) 3. ... Bb4+ đề nghị đổi Tượng (sau 4. Bd2) và Đen có thể nhanh chóng nhập thành.
4. g3
Trắng fianchet Tượng cánh Vua để đối đầu với Tượng Đen trên đường chéo chính.
Đây là nước đi phổ biến nhất. Nước đi cũng tốt và tuân theo các nguyên tắc khai cuộc
là 4. Nc3 và 4. e3.
4. ... Ba6!?
Cái gì thế này ? Chẳng lẽ Đen đã mất trí ? Chẳng phải mục đích của 3. ... b6 là để tiếp
túc với 4. ... Bb7 ? Câu trả lời là đúng: 4. ... Bb7 là nước đi thường thấy và dẫn đến
biến thể chính của Queen''s Indian.
Tuy thế nước đi có vẻ kỳ cục này cũng có lợi thế quan trọng và do đó nó là thay thế
xứng đáng cho 4. ... Bb7. Từ ô a3 Tượng Đen có thể tấn công Tốt c4 và câu trả lời hiệu
quả nhất của Trắng là 5. e3. Nhưng 4. g3, 5. e3 sẽ làm yếu các ô trắng ở cánh Vua và
Trắng không thể fianchet Tượng cánh Vua vì nó phải bảo vệ Tốt c4. Bạn đọc sẽ thấy
tất cả các phương pháp bảo vệ Tốt c4 đều có thiếu sót và do đó cho phép Đen có cơ
hội để tạo cân bằng.
5. Qa4
Bảo vệ Tốt c4 và tạo sức ép lên cánh Hậu của Đen. Đây là nước đi thường thấy nhất
của Trắng. Mặc dù vậy Hậu Trắng ở vị trí dễ bị tấn công và không tạo được nhiều áp
lực về trung tâm như trước. Nhưng không có nước đi nào tốt hơn. Sau 5. Qc2 hay 5.
Nbd2 Đen có thể thách thức Tốt cột d của Trắng với 5. ... c5! vì Trắng không thể đi 6.
d5 nữa. Sau 5. b3 Đen có cơ hội phản công tốt với 5. ... Bb4+ 6. Bd2 Be7! 7. Bg2 c6!
8. O-O d5.
5. ... Ne4?!
Một ý tưởng mới và thú vị nhưng hơi quá lệch để có thể làm Đen thoả mãn. Đen định
khai thác điểm yếu do vị trí không bình thường của Hậu Trắng nhưng di chuyển quân
đã được triển khai hai lần là quá phí thời gian. Sau những nước đi như đã nói ở trên: 5.
... c5 hay 5. ... c6 Đen có triển vọng đạt được cân bằng tốt hơn.
6. Bg2 Nd6
7. c5!
Trắng cần chơi tích cực để có lợi thế do phát triển quân tốt hơn. Nước đi không có tác
dụng gì là 7. Nfd2?! c6 8. Qc2 Nf5 9. Nf3 d5 10. cxd5 cxd5 với Đen ít nhất là ngang
bằng như ván giữa Trois và Tarjan, Riga Interzonal 1979.
7. ... bxc5
7. ... Nb7 8. b4 Trắng tạo sức ép mạnh lên cánh Hậu.
8. dxc5 Nb7
9. c6!
Chịu tốt chồng, Trắng phá tan kế hoạch phản công của Đen và hoàn thành khai triển
quân hiệu quả. Vì Trắng sẽ tạo sức ép mạnh lên cột c và Tốt Đen, Trắng hoàn toàn có
thể hy vọng ít nhất cũng lấy lại được những gì mình đã đầu tư.
9. ... dxc6
10. Nc3! Bd6
11. O-O O-O
12. Rd1
Chú ý Trắng đã kiên định phát triển quân về phía trung tâm như thế nào. Mặt khác, các
quân Đen, đặc biệt là hai Mã, đứng ở vị trí bất lợi. Lợi thế của Trắng dù không lớn
nhưng dễ chịu và không có nguy hiểm gì. Ván cờ tiếp tục với
12. ... Qe8 13. Nd4 Nd8 14. Be3 Bb7 15. Nb3 Nd7
16. Ne4 Nb6 17. Qa5 f5
và bây giờ thay vì 18. Nec5? không có tác dụng gì sau 18. ... Bc8 (Trắng vẫn thắng ở
thế cờ cân bằng do Đen hết thời gian ở nước 56) Unzicker cho rằng Trắng nên đi
18. Nxd4 cxd6 19. Bxb6 axb6 20. Qxb6 Qe7
21. Na5 Ra6 22. Qb4 c5 23. Qb5
Với thế cờ tích cực hơn, không có điểm yếu và lợi thế tiềm tàng từ Tốt thông cột a,
Trắng đã giữ được lợi thế từ khai cuộc đến trung cuộc. Bạn cũng có thể thấy Trắng đã
dễ dàng lấy lại Tốt đã hy sinh ở nước 9 như thế nào.
Amsterdam 1978
Khai cuộc Anh (English Opening)
Trắng: Timman - Đen: Romanishin
1. c4 e5
2. Nc3 Nf6
3. Nf3 Nc6
Những nước đi của cả hai bên cho đến lúc này là rõ ràng và hợp lý. Mỗi bên đều có
Tốt ở trung tâm và khai triển Mã đến ô tốt nhất.
4. e3
Với ý định tạo khu trung tâm mạnh với 5. d4 nhờ Tốt e3 ăn lên d4. Đen có thể chọn
thế cờ phức tạp với 4. ... Bb4 hay chọn nước phát triển khiêm tốn 4. ... Be7, kế hoạch
Karpov đã sử dụng rất thành công.
4. ... Qe7?!
Một nước đi kỳ lạ. Bằng cách ghim (pin) Tốt cột e của Trắng, Đen không cho nó ăn
lên d4. Dù vậy nước đi này tốn thời gian và không có lợi cho việc triển khai quân do
Hậu chặn mất đường phát triển của Tượng cánh Vua đồng thời Hậu không ở vị trí tốt
tại e7. Do đó kế hoạch của Đen khó lòng thành công.
5. d4! dxe4
6. Nxd4
Dù Trắng phải ăn với Mã cánh Vua, nhưng kết quả của nước thứ 4 là rõ ràng: Trắng
vượt trội trong khai triển quân và có lợi thế ở Trung tâm trong khi vị trí của Hậu khiến
Đen gặp khó khăn trong việc phát triển cánh Vua.
6. ... g6?!
Ý định fianchet Tượng cánh Vua là logic nhưng nước đi này cho phép một đợt tấn
công khó chịu vào Tốt cột c. Do đó cần đi 6. ... d6 trước.
7. Nbd5!
Thường thì trong những khai cuộc kín triển vọng của những đợt đột kích bằng kỵ binh
trong khai cuộc là không đáng kể. Tuy vậy, vị trí không thuận lợi của Hậu Đen giúp
Trắng có lợi thế phát triển và có thể tấn công sớm.
7. ... d6
8. Nd5! Nxd5
9. cxd5 Ne5
10. f4
Lợi thế về không gian và phát triển của Trắng cộng với việc Đen chưa thể nhập
thành đặt Đen vào tình thế khó chịu. Nếu bây giờ12. ... Bd7 13. Qc4! Đen rơi vào
tình huống khó xử còn [i]12. ... c6 13. dxc6 bxc6 14. Nd4 Bd7 15. Nxc6 Trắng hơn
một Tốt và có thế cờ tốt hơn hẳn. Do đó Đen chọn cách mà lợi thế của Trắng "chỉ là"
một Tốt:
12. ... Kd8 13. Nxa7! (doạ 14. Nc6+) 13. ... Qe4?! 14. Qxe5 Nxe6
15. Nxc8 Kxc8 16. Bd3 Nc5 17. Bc2 Bg7 18. a3 Re8 19. Ke2 Na4 20. Rb1 Nb6
21. Rd1 Ra5 22. Bb3 f5 23. Bd2 Ra8 Đen không có cách nào bù lại con Tốt bị mất và
Trắng thắng ở nước 75.
Sao Paulo 1979
RETI Opening
Trắng: Stean - Đen: Ljubojevic
1. Nf3 Nf6
2. g3
Trắng định hoàn thành phát triển cánh Vua trước khi tìm kế hoạch tấn công.
2. ... b5!?
Đen cũng muốn kiểm soát đường chéo a8-h1 nên cũng chuẩn bị fianchet Tượng cánh
Hậu của mình. Đen dấn Tốt cột b hai ô để có thể kiểm soát c4. Tốt cột b tương đối yếu
ở ô này nhưng do Trắng với 2. g3 đã từ bỏ ý định tấn công với Tượng cánh Vua
(Tượng cánh Vua bây giờ thuộc về g2 chứ không phải đường chéo f1-a6 nữa). Do đó
Đen có thể chơi tấn công ở đây.
3. Bg2 Bb7
4. O-O
Chỉ trong vòng 4 nước Trắng đã đưa Vua đến nơi an toàn, phát triển Mã và Tượng
cánh Vua về phía Trung tâm và chuẩn bị tấn công.
4. ... c5
Chiếm thêm không gian ở trung tâm và cánh Hậu.
5. d3
Nước đi Tốt trung tâm đầu tiên của Trắng, kiểm soát e4 và c4 đồng thời tạo đường
phát triển cho Tượng cánh Hậu.
5. ... Nc6
Tiếp tục phát triển cánh Hậu. Đen có thể trì hoãn phát triển cánh Vua do Trắng chưa
có ý định tấn công Vua Đen.
6. e4
Nước đi chủ động chiếm trung tâm đầu tiên. Trắng sẵn sàng tiếp tục với e5 nên Đen
ngăn chặn nó như bình thường.
6. ... d6
7. Nc3
Phát triển Mã cánh Hậu đồng và tiết kiệm thời gian. Tiến Tốt cột b xa hơn nữa không
có lợi gì cho Đen vì Trắng có thể làm suy yếu cánh Hậu của Đen (undermine).
7. ... b4
8. Nd5! Nd7!
Đen cần đuổi Mã Trắng và tiết kiệm thời gian. Hai nước đi kém hơn là 8. ... Nxd5 9.
exd5 với lợi thế về phát triển và không gian cho Trắng; 8. ... e6?! Nxf6+ Qxf6 10.
c3! Trắng có lợi thế về phát triển và Hậu Đen ở vị trí bất lợi.
9. c3 e6
10. Nf4
Stean cho rằng 10. e3! là nước đi chính xác hơn để chiếm trung tâm.
10. ... bxc3
11. bxc3 Nce5!
12. d4
Trắng có một chút lợi thế trong thế cờ này. Trắng phát triển tốt hơn và có nhiều không
gian ở trung tâm hơn. Mặc dù vậy Đen không có điểm yếu cơ bản nào và sau khi đổi
hai Mã gánh nặng phòng thủ của Đen giảm hẳn. Đen cần chơi sắc sảo để có thể cầm
hoà và trong ván cờ thật Đen đã làm được điều đó như sau:
12. ... Nxf3+ 13. Bxf3 Be7 14. Rb1 Rb8 15. d5 e5
16. Ng2 Ba6 17. Rxb8 Qxb8 18. Be2 Bxe2 19. Qxe2 O-O 20. Ne3 g6
21. Qa6 f5! 22. Qd3 fxe4! 23. Qxe4 Nf6 24. Qa4 Hoà
Lone Pine 1979
KING BISHOP FIANCHETTO OPENING
Trắng: Seirawan - Đen: Miles
1. g3 e5
Câu trả lời tích cực và hoàn hảo của Đen
2. c4
Nếu Trắng đi 2. Bg2 ngay lập tức, Đen có thể chiếm cứ trung tâm với 2. ... d5. Do đó
Trắng đưa Tốt lên trung tâm trước rồi mới tiếp tục kế hoạch phát triển cánh Vua.
2. ... c6
Nước đi rất táo bạo. Đen quyết tâm đi ... d5. Đen đã có Tốt e ở trung tâm nhưng còn
muốn hơn thế nữa. Kế hoạch này có thể trở thành con dao hai lưỡi vì Trắng - với lợi
thế được đi trước - có thể nhanh chóng làm suy yếu khu trung tâm có vẻ chắc chắn của
Đen.
3. Bg2 d5
4. cxd5 cxd5
5. d4!
Trắng vừa đưa Tốt chiếm trung tâm vừa thách thức Tốt e của Đen. Dễ thấy 5. ...
exd4?! là không có lợi cho Đen vì sau 6. Nf3 Trắng dễ dàng ăn lại Tốt và Tốt cột d đơn
độc của Đen sẽ là trở thành điểm yếu rất khó chịu.
5. ... d4
6. f3!
Một lần nữa thách thức Tốt cột e của Đen. Từ đầu đến giờ bạn có thể thấy Trắng thể
hiện cách kinh điển để đối phó và làm suy yếu Tốt trung tâm được dâng sớm. Nếu bây
giờ Đen đi 6. exf3?! thì 7. Nxf3, Mã Trắng đã được đưa đến ô tốt nhất và tiết kiệm thời
gian trong khi Tốt d đơn độc của Đen sẽ là điểm yếu.
6. ... f5
Không thể để mất pháo đài ở khu trung tâm. Nhưng nước đi này cũng có bất lợi: cánh
Vua cũng như các ô đen (đặc biệt là e5) bị yếu và không gian cho Tượng cánh Hậu bị
giảm.
7. Nh3!
Nhớ rằng kế hoạch chiến lược hiện tại của Trắng là hoàn thành khai triển cánh Vua. Ô
duy nhất Mã có thể đi đến được là h3 và đây không phải là một nước đi tồi vì Mã
Trắng sau đó có thể đi tới f4.
7. ... Nc6
Bình thường và tốt.
8. O-O Be7
9. Nc3
Khai triển Mã cánh Hậu tới ô lý tưởng và tạo áp lực lên Tốt cột d của Đen.
9. ... Nf6
10. Bg5!
Hoàn thành phát triển các quân nhẹ và gián tiếp tạo áp lực lên Tốt cột d của Đen. Nếu
bây giờ 10. ... O-O?! thì 11. Nf4! và Đen không thể bảo vệ Tốt cột d. Do đó Đen phải
đưa Tượng cánh Hậu lên để giúp phòng thủ trung tâm.
10. ... Be6
11. Nf4
Đưa Mã từ ngoài cạnh bàn cờ về phía trung tâm.
11. ... Bf7
12. e3
Tốt cột d của Trắng cũng cần hỗ trợ và đây là cách đơn giản nhất để cung cấp nó.
12. ... O-O
Đen cũng đưa Vua đến nơi an toàn bằng cách nhập thành. Các quân nhẹ cũng đã được
phát triển và ảnh hưởng trung tâm của Đen dường như đã được bảo vệ. Mặc dù vậy,
nước đi tiếp theo của Trắng cho thấy điểm yếu trong phòng ngự của Đen:
13. fxe4!
Vấn đề của Đen là Đen không thể ăn lại Tốt mà vẫn giữ được ảnh hưởng tới khu trung
tâm. Thực tế là nước đi ít bất lợi nhất cho Đen trong trường hợp này là 13. ... Nxe4!
14. Bxe7 Nxe7 dù Trắng vẫn có thế chủ động và điểm yếu ở Tốt cột d của Đen khiến
Trắng vẫn có lợi thế tương đối. Nước đi kém hơn là 13. ... fxd4? vì 14. Bh3! Qd6 15.
Nb5 Qd8 16. Ne6 Bxe6 17. Bxe6+ Kh8 18. Bf4 Ne8 19. Qh5 a6 20. Nc3 21. Qh3 và
Trắng tạo sức ép mạnh lên các vị trí của Đen.
Nước đi trong ván cờ, cũng kém, là 13. ... dxe4?! vì nó không chỉ cho Trắng Tốt thông
cột d ngay lập tức mà còn quan trọng hơn là nó khiến đám Tốt trung tâm của Đen dễ bị
tấn công bởi quân Trắng. Nhận ra điều này Trắng tiếp tục như sau:
14. Bh3 g6 15. g4! fxg4
16. Bxf6! gxh3 17. Bx7 Qxe7 18. Qg4 Bc4 19. Rf2 Rf5 20. Nxh3 Rh5
21. Rg2! Rh4 22. Qg3 Rf8 23. Ng5 Rh5 24. b3! Bd3 25. Nd5 Qd7
26. Nf4 Rh6 27. Rd1 Rf5 28. h4 Nxd4 (sự tuyệt vọng trong thế thua) 29. exd4 Qxd4+
30. Kh2 Qe5
31. Ngh3 Qf6 32. h5 Bb5 33. Rgd2 g5 34. Rd5! Rxd5 35. Rxd5 Qb2+
36. Ng2 Rxh5 37. Rxb5 Đen xin thua
