Kiedy dusza choruje a ciało mówi. Kiedy ciało choruje a

PSYCHOLOGIA ZDROWIA I

CHOROBY.

KIEDY DUSZA CHORUJE A CIAŁO MÓWI.

KIEDY CIAŁO CHORUJE A DUSZA CIERPI.

Związki ciała i psychiki w psychosomatyce.

CO JUŻ WIEMY?

Psychologia zdrowia i jej historia

Model biopsychospołeczny

Związki z innymi dziedzinami

Zdrowie i jego wyznaczniki

Wymiary zdrowia

Model Ogińskiej-Bulik (2008) – osobowość –

stres i radzenie sobie – zachowania

zdrowotne – zdrowie – satysfakcja z życia

CO JUŻ WIEMY?

Zasoby osobiste

Psychologia pozytywna

Jak dbać o zdrowie

Czynniki sprzyjające chorobie

Osobowościowe czynniki ryzyka

Sytuacyjne czynniki ryzyka

Behawioralne czynniki ryzyka

Osobowość wieńcowa

Zespół psychosomatyczny

CO JUŻ WIEMY?

Skala wydarzeń życiowych

Stres i jego wpływ na stan fizyczny organizmu

Skutki długotrwałego działania stresu

Psychoneuroimmunologia

Wzór zachowania A, B i C

Wieloczynnikowe uwarunkowania chorób

psychosomatycznych

Czynniki wpływające na odporność

PLAN SEMINARIUM

Zależności psychosomatyczne

Zaburzenia pod postacią somatyczną

Zależności somatopsychiczne

KIEDY DUSZA CHORUJE A CIAŁO MÓWI

Dusza / psyche / psychika

Wzór zachowania (A, B, C, D)

Sytuacyjne czynniki ryzyka

Osobowościowe i temperamentalne

uwarunkowania

Poznawcze wzory percepcyjne

Wzory reagowania emocjonalnego

KIEDY DUSZA CHORUJE A CIAŁO MÓWI

Soma / ciało / organizm

Wzory reagowania wegetatywno –

somatycznego

Zwiastuny choroby

Choroba

ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE (LUBAN-PLOZZA I INNI, 1992)

1. Objawy konwersyjne Wtórne reakcje somatyczne w następstwie

konfliktu nerwicowego

Charakter symboliczny objawów

Dotyczą narządów ruchu i zmysłów

2. Objawy czynnościowe Objawy somatyczne dotyczące układu sercowo-

naczyniowego, przewodu pokarmowego, układu ruchu, układu oddechowego lub moczowo-płciowego

Bez uszkodzenia tkanki

Zmiany towarzyszące emocjom jako zaburzenia czynności ciała


3. Zaburzenia psychosomatyczne:

U podstaw pierwotna fizyczna reakcja na

sytuację konfliktową lub stres

Reakcji towarzyszą uchwytne zaburzenia

morfologiczne i zmiany organiczne

Dolegliwości fizyczne nasilane przez sytuacje

emocjonalne

KLASYFIKACJA

ENGELA (1967)I HEIMA (1966)

1. Zaburzenia psychogenne – zjawiska pierwotnie psychiczne, które nie dotyczą ciała lub dotyczą tylko w wyobrażeniu Objawy konwersyjne

Reakcje hipochondryczne

Reakcje na zaburzenia psychopatologiczne

2. Zaburzenia psychofizjologiczne – reakcje somatyczne wyzwalane przez czynniki psychiczne Objawy fizjologiczne towarzyszące emocjom i stanom

afektywnym

Zaburzenia organiczne nasilane przez stres

KLASYFIKACJA

ENGELA (1966)I HEIMA (1966)

3. Zaburzenia psychosomatyczne Początek choroby w każdym wieku

Czynnikiem wyzwalającym stres psychiczny

Uderza niezachwiany stan psychiki

4. Zaburzenia somatopsychiczne – reakcje

psychiczne na zaburzenia somatyczne

REAKCJA PSYCHOSOMATYCZNA

Zawroty głowy po nagłej ucieczce

Urata apetytu po stracie kogoś bliskiego

Bicie serca na widok ukochanej osoby

KAŻDY DOŚWIADCZA REAKCJI

PSYCHOSOMATYCZNYCH - NIE SĄ

WARUNKIEM WYSTĄPIENIA ZABURZEŃ

PSYCHOSOMATYCZNYCH

PRZYPADEK W SZPITALU W BALTIMORE

W 1976 roku oszalała z przerażenia młoda kobieta

zgłosiła się do szpitala w Baltimore na kilka dni przed

swoimi 23. urodzinami błagając o pomoc. Kobieta i

dwie inne dziewczynki, córki różnych matek, urodziły

się w piątek 13. pod opieką akuszerki która rzuciła na

nie klątwę. Pierwsza miała umrzeć przed 16.

urodzinami, druga przed 21. a trzecia przed 23.

PRZYPADEK W SZPITALU W BALTIMORE

Pierwsza zginęła w wypadku samochodowym przed

ukończeniem 16 lat, druga została zastrzelona w 21.

urodziny w klubie nocnym. Trzecia z nich oczekiwała

w panice na swoją śmierć. Z pewnym sceptycyzmem

została przyjęta do szpitala na obserwację.

Następnego dnia, dwa dni przed swoimi 23.

urodzinami znaleziono ją martwą w łóżku szpitalnym.

PRZYPADEK W SZPITALU W BALTIMORE.

JAK WYJAŚNIĆ ZDARZENIE?

1. Nagła śmierć z powodu dysfunkcji układu krążenia

2. Niewydolność serca z powodu jego pierwotnej słabości lub silnego stresora

3. Epizod sercowy jako rezultat uszkodzenia mięśnia sercowego w wyniku przewlekłego stresu

4. Artymia serca – zaburzenie rytmu serca w wyniku trzepotania czyli bardzo wysokiego tempa uderzeń serca lub w wyniku migotania czyli nieskoordynowanych uderzeń serca

DEFINICJA

MIĘDZYNARODOWEJ ORGANIZACJI ZDROWIA:

Wg WHO choroba psychosomatyczna – ostry lub przewlekły uraz psychiczny jest

Jedynym czynnikiem powstania (jadłowstręt psychiczny, wymioty nawykowe, łysienie plackowate)

Podstawowym, ale nie jedynym czynnikiem (choroba wrzodowa, nadciśnienie tętnicze)

Istotnie znaczącym czynnikiem zaostrzenia objawów (cukrzyca, łuszczyca)

CHOROBY PSYCHOSOMATYCZNE A OSOBOWOŚĆ

A. Określony typ osobowości sprzyja rozwojowi określonej choroby psychosomatycznej

B. Określony zespół objawów predysponuje do chorób psychosomatycznych

C. Każda choroba psychosomatyczna jest raczej rezultatem zależności: sytuacja trudna – stres psychologiczny – ujawnienie choroby, niż jakichkolwiek cech osobowości


1. Astma oskrzelowa

2. Nadciśnienie

3. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

4. Reumatoidalne zapalenie stawów

5. Neurodermatitis

6. Choroba wrzodowa dwunastnicy

7. Anoreksja

ZWIĄZKI PSYCHOFIZJOLOGICZNE LEŻĄCE U

PODSTAW CHORÓB PSYCHOSOMATYCZNYCH

1. Odruch warunkowy

2. Reakcje alarmowe

3. Stres

ODRUCH BEZWARUNKOWY

Nabyte odruchy, które umożliwiają przystosowanie się do świata zewnętrznego

Badania u świnek morskich (Petzold, Reindell, 1977) – wywoływanie napadów astmy poprzez podawanie histaminy przy jednoczesnym sygnale dźwiękowym, który następnie sam był zdolny do wywołania napadów

Schaefer (1976) – emocje wywołane przez sytuacje prowokują wydzielanie się soków żołądkowych, co w rezultacie może doprowadzić do powstania wrzodów

Czynnikiem sprawczym zmiany patologicznej – sposób reagowania na daną sytuację przez osobę

REAKCJE ALARMOWE

W stanach zagrożenia organizmy żywe wykazują gotowość do walki lub ucieczki (Cannon, 1934) – stymulacja układu współczulnego

Wzrost poziomu adrenaliny i noradrenaliny (aktywacja podwzgórza)

Objawy somatyczne:

Wzmożenie akcji serca

Wzrost ciśnienia krwi

Wzrost poziomu cukru we krwi

Wzrost napięcia mięśni szkieletowych

Zmniejszenie dopływu krwi do skóry i mięśni

REAKCJE ALARMOWE

Dłuższy czas trwania stanu zagrożenia –

wyczerpanie zasobów organizmu

Potencjalne zagrożenie zdrowia

STRES

Selye (1946, 1950) : „niespecyficzna reakcja organizmu, powstająca w

odpowiedzi na działanie bodźców szkodliwych (stresorów)”

Stadia:

1. Stadium reakcji alarmowej – mobilizacja sił

2. Stadium odprężenia – przystosowanie do stresora

3. Stadium wyczerpania – długi okres trwania silnego stresora

STRES

Zmiany fizjologiczne w poszczególnych

stadiach:

1. Spadek ciśnienia krwi, spadek ciepłoty ciała

2. Wzrost ciśnienia krwi, wzrost ciepłoty krwi

3. Wzrost ogólnego pobudzenia organizmu,

rozregulowanie funkcji fizjologicznych, spadek

zdolności obronnych (w skrajnych przypadkach

zmiany mogą prowadzić do śmierci)

CHOROBY PSYCHOSOMATYCZNE.

ASTMA OSKRZELOWA.

Powiązana z chorobami skóry – atopowa (alergiczna) i nieatopowa (zakażenia, wysiłek fizyczny)

Połączenie licznych, wzajemnie zazębiających się czynników organicznych i emocjonalnych

Problemy emocjonalne - tłumienie własnych emocji dotyczących bliskich relacji

Przykład: Osoba uczulona na pyłek kwiatów zacznie kichać

na widok sztucznych kwiatów

(Luban-Plozza i inni, 1995)


ZESPÓŁ HIPERWENTYLACJI.

Zaburzenie emocjonalne, w którym szybkiemu i głębokiemu oddechowi (świadomemu lub nieświadomemu) towarzyszy uczucie braku powietrza i duszność lub ucisk w klatce piersiowej

Towarzyszące objawy sercowo-naczyniowe i bóle brzucha

Cechy lękowe z napadami paniki - mechanizm błędnego koła: Czynnik spustowy / hiperwentylacja/niedobór

CO2/zasadowica/skurcz oskrzeli/wrażenie duszenia się/ lęk/hiperwentylacja itd..



CHOROBY NACZYŃ I SERCA.

Napadowy częstoskurcz nadkomorowy Patologiczne unerwienie autonomiczne przedsionków serca połączone z

wysokim napięciem emocjonalnym

Pacjenci z tłumioną wrogością i wybuchami agresji

Choroba niedokrwienna serca Połączenie czynników somatycznych (cholesterol, nadciśnienie, cukrzyca,

otyłość, palenie, brak wysiłku fizycznego) i psychicznych (wzór zachowania A)

Bezpośrednią przyczyną zawału – zwężenie tętnicy wieńcowej i powstanie zakrzepu

Nadciśnienie samoistne Zależne od warunków środowiska, które mogą powodować

tendencje do utrwalania zwyżkowania ciśnienia

Trudności z wyrażaniem emocji, powściągliwość w wyrażaniu negatywnych i pozytywnych emocji

Brak skutecznych strategii radzenia sobie ze stresem



JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY (ANOREKSJA)

Zaburzenia odżywiania powstające na bazie celowej utraty wagi zaburzeń emocjonalnych: Brak łaknienia – zmniejszenie masy ciała

Zaburzenia endokrynne

Zaburzenie obrazu własnego ciała (także jako kobiety)

Perfekcjonizm

Próby kontroli własnego świata i radzenia sobie z trauma

Lęk przed przybraniem na wadze

Zaburzony krytycyzm dotyczący sytuacji



JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY (ANOREKSJA)

Zmiany fizyczne i psychiczne u osób chorujących na anoreksję: Wyniszczenie

Zwolnienie czynności serca i tętna

Niskie ciśnienie krwi

Wzdęcia

Zaparcia

Obrzęki dłoni i stóp

Sucha, łuszcząca się skóra

Bóle i zawroty głowy

Zaburzenia hormonalne



ZABURZENIA ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE.

Głownie zespół jelita drażliwego, wrzodziejące zapalenie jelit, choroba Leśniewskiego-Crohna

Nasilanie się dolegliwości bólowych, zaparć, biegunek w warunkach stresu i napięcia emocjonalnego

Wysoki poziom lęku i cech obsesyjno-kompulsywnych powiązanych z poczuciem kontroli

Tłumiona agresja jako cecha dominująca (Luban-Plozza i inni, 1995)

ZABURZENIA WYSTĘPUJĄCE POD POSTACIĄ

SOMATYCZNĄ - SOMATOFORMICZNE

Zasadnicza cecha – objawy fizykalne, które mogą wskazywać na choroby ogólnomedyczne.

Nie dają się wytłumaczyć obecnością żadnej choroby somatycznej, działaniem jakiejś substancji chemicznej ani inną chorobą psychiczną.

Różnią się od chorób psychosomatycznych / objawów fizykalnych kształtowanych przez czynniki psychologiczne (np. nadciśnienia indukowanego przez stres) tym, że nie istnieje dająca się rozpoznać jednostka chorobowa, która wystarczająco tłumaczy objawy somatyczne (Williams, Harding, Fallon, 2005)

ZABURZENIA CZYNNOŚCI ORGANIZMU

WSKUTEK:

1. Uwarunkowań emocjonalnych

2. Konfliktów wewnętrznych

3. Mechanizmów nerwicowych

4. Czynników psychoreaktywnych

KONWERSJA.

KONCEPCJE PSYCHODYNAMICZNE

Freud:

Reakcje konwersyjne np. chód histeryczny

Objawy wegetatywne towarzyszące nerwicom np.

palpitacje serca

Alexander :

Reakcje histeryczno-konwersyjne

Przystosowawcze zmiany w czynności wegetatywnej

wywołane napięciem emocjonalnym

KONWERSJA WG ALEXANDRA

Symboliczna ekspresja emocji, które nie są

werbalizowane

Wyparcie lub tłumienie przez poczucie winy

lub wstydu

Usunięcie ze

świadomości myśli,

uczuć, wspomnień,

impulsów, fantazji

Świadome

odwrócenie uwagi

od pewnej treści

psychicznej

WYPARCIE I TŁUMIENIE

Wyparcie: „Pracownik nie dopuszcza do siebie myśli o możliwości zwolnień

grupowych, o których mówi się w firmie. Czuje się dzięki temu lepiej (zmniejszenie frustracji), ale będzie kompletnie nieprzygotowany, jeśli zwolnienia nastąpią”

Tłumienie: „W czasie rozmowy z drugą osobą przychodzi na myśl pewien

drażliwy temat, który w luźny sposób łączy się z treścią dotychczasowej rozmowy. Jednakże stwierdzam, że treść nowego wątku będzie niestosowna w tej rozmowie, dlatego ją pomijam”

NERWICA WEGETATYWNA WG ALEXANDRA

(1950)

Wzrost ciśnienia krwi w stanie złości jako jego fizjologiczny składnik

ALE:

Kiedy nierozładowane z powodu braku reakcji zewnętrznej, stopniowy rozwój nerwicy

Początkowo odwracalne zmiany funkcjonalne przekształcają się w nieodwracalne zmiany somatyczne

Ciągły stan gotowości organizmu

KONWERSJA (DYSOCJACJA)

Częściowa lub całkowita utrata prawidłowej

integracji między wspomnieniami z

przeszłości, poczuciem własnej tożsamości,

bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą ruchów

dowolnych ciała (ICD, 1993)

ZABURZENIA KONWERSYJNE WEDŁUG ICD-10

generowanie przez nieświadomość rozmaitych (pozornych lub rzeczywistych) dolegliwości fizycznych

celem uzasadnienie niepodejmowania działań przez jednostkę lub odwrócenia jej uwagi od niechcianych myśli i uczuć

pojawienie się objawów uszkodzenia fizycznego lub utraty kontroli, czasowej drastycznej modyfikacji cech osobowości albo poczucia tożsamości, w celu uniknięcia przykrych uczuć i myśli

ZABURZENIA KONWERSYJNE W ICD-10

Objawy zwykle ustępują po zaniku stresującej sytuacji

Występują również u zdrowych jednostek, w zetknięciu się z trudnymi sytuacjami życiowymi

Jeśli nie przekraczają granicy uciążliwości, działają w zdrowym organizmie w sposób mobilizujący (np. towarzyszące wydzielanie się adrenaliny)

RODZAJE

1. Amnezja dysocjacyjna

2. Fuga dysocjacyjna

3. Osłupienie dysocjacyjne

4. Dysocjacyjne zaburzenia ruchu

5. Osobowość naprzemienna

SENSORYCZNE REAKCJE DYSOCJACYJNE

Anastezja – zanik wrażliwości czucia

Hipestezja – częściowy zanik wrażliwości

Hiperstezja – nadwrażliwość

Analgezja – zanik wrażliwości na ból

Parestezja – niezwykłe odczucia (łaskotanie,

gorąco)

OBJAWY ZABURZENIA KONWERSYJNEGO

1. zaburzenia lub utrata funkcji określonego narządu, których symptomatologia sugeruje obecność choroby somatycznej (DSM-IV, 2000)

2. ślepota, podwójne widzenie, psychogenne niepadaczkowe napady drgawkowe, zaburzenia czucia, utrata głosu (afonia) oraz zaburzenia pamięci i tożsamości (Feinstein, 2011)

3. niedowłady, porażenia i zaburzeń chodu i równowagi oraz trudności w połykaniu (Gelder, Andreasen, Lopez-Ibor, Geddes, 2011)

ZABURZENIA HIPOCHONDRYCZNE

Przez minimum 6 miesięcy silne przekonanie o byciu chorym na chorobę somatyczną (minimum dwie, z których jedna jest wyraźnie nazwana)

Utrwalone cierpienie

Zakłócenie funkcjonowania

Poszukiwanie leczenia

Brak akceptacji zapewnień lekarzy o braku fizycznej przyczyny (bez objawów somatycznych)

Brak innych przyczyn natury psychicznej (np. zab.afektywne)

HIPOCHONDRIA - PRZYPADEK

58-letni prawnik wielokrotnie hospitalizowany na oddziale

dermatologicznym. Powodem wizyty były za każdym

razem trudne do rozpoznania zmiany skórne, o których

złośliwości pacjent był przekonany. Przed 7 laty usunięcie

dwóch zmian typu raka podstawnokomórkowego –

aktualnie wyniki bez odchyleń od normy. Konflikty na

oddziale w związku z konsultacjami młodych lekarzy –

wątpliwości pacjenta co do ich kompetencji.

HIPOCHONDRIA - PRZYPADEK

Na początku rozmowy pacjent zapewnił o swojej wiedzy medycznej w związku ze związkiem z lekarką. Wielokrotnie odpowiadając na pytania mierzył sobie puls, martwił się swoją dziedziną arytmią – w związku z tym zrezygnował z wielu swoich planów. Nerwowo zareagował na prośbę o opowiedzenie o troskach chorobowych – według niego były to realne choroby. Każdy doświadczany objaw powoduje niepokój u pacjenta – może on być zapowiedzią poważnej choroby somatycznej. Lęk jest specyficzny – powoduje szukanie informacji o konkretnej chorobie. Zazwyczaj chodzi o skupienie się na dyskretnych objawach zawsze według pacjenta związanych ze schorzeniem.

(Lieb, Hesslinger, Jacob, 2007)

ZABURZENIA SOMATYZACYJNE

Rozliczne i zmieniające się dolegliwości somatyczne, utrzymujące się min. 2 lata – nie mogą być wyjaśnione określoną chorobą

Przewlekły lęk i zamartwianie się (stopniowe narastanie)

Utrwalone poczucie cierpienia

Liczne konsultacje lekarskie

Brak akceptacji wyjaśnień lekarzy, że nie ma przyczyny występujących objawów fizycznych

Prośba o pomoc lekarską jako pierwotny środek obrony przed zagrożeniem

Objawy żołądkowo-jelitowe, sercowo-naczyniowe, moczowo-płciowe, skórne, bólowe

ZABURZENIA SOMATYZACYJNE - PRZYPADEK

Od ponad dwóch lat 27-letnia kobieta skarży się na dolegliwości somatyczne o zmiennej lokalizacji – nie udało się stwierdzić żadnego odchylenia od normy w badaniach. Uzyskano bardzo dokładne opisy objawów, począwszy od ciężkiego zapalenia oskrzeli, po którym rozpoczęły się silne bóle w klatce piersiowej. W tym okresie pacjentka była bardzo zestresowana i dochodziło do licznych konfliktów z mężem. Następnie pojawiły się bóle stawowe, osłabienia słuchu, mrowienia, słaby oddech, bóle przy oddawaniu moczu. Podczas rozmowy pacjentka często chwytała się za brzuch, szukając zgrubienia, które według niej często się tam pojawiało (lekarz nie stwierdził niczego).

ZABURZENIA SOMATYZACYJNE - PRZYPADEK

Zapewnienia lekarki na chwilę uspokajały pacjentkę, następnie znowu stawała się niespokojna. W tym czasie nie potrafiła sprostać wymaganiom w pracy, często była na zwolnieniu. W pracy często musiała robić sobie przerwy, odpoczywać. Twierdziła, że jest wykończona przez walkę z objawami i wizyty u lekarzy.


UPORCZYWE BÓLE PSYCHOGENNE

Ciężki i sprawiający cierpienie ból bez organicznej przyczyny trwający minimum 6 miesięcy

Trwa przez większość dni i skupia na sobie uwagę pacjenta

Objawy bólowe dominują w obrazie klinicznym

Ujawnia się często w związku z konfliktami/napięciami emocjonalnymi lub w przypadku ujawnienia się problemów psychospołecznych

UPORCZYWE BÓLE PSYCHOGENNE - PRZYPADEK

Do lekarza zgłosił się 55-letni sprzedawca z początkowym podejrzeniem depresji. Jedynym problemem są pojawiające się bóle od ponad dwóch lat, które powodują znaczne trudności. Rozpoczęły się od bólu pleców, następnie pojawiały się również w nogach i rękach. Bardzo obawia się, że bóle go nigdy nie opuszczą. Stara się unikać wysiłku fizycznego, aby nie nasilać bólów. W pracy jego kolega przejął od niego obowiązku – z powodu częstych zwolnień lekarskich. Wiele razy pacjent rozmyślał nad przyczyną bólów, ale nie ma żadnego pomysłu na ten temat.

UPORCZYWE BÓLE PSYCHOGENNE - PRZYPADEK

3 lata temu pacjent rozstał się z żoną, z którą aktualnie mieszka pełnoletnia córka – widują się sporadycznie. Sytuacja zawodowa jest względnie stabilna, ale pacjent może zostać zwolniony z powodu redukcji. Zabiega, aby z powodu dolegliwości somatycznych miał przyznaną grupę inwalidzką, a wówczas nie zostałby zwolniony.


KONWERSJA A CHOROBA SOMATYCZNA

Obecność objawów obejmujących różne

narządy i układy

Wczesny początek wystąpienia objawów i ich

przewlekły przebieg

Brak typowych nieprawidłowości w badaniu

klinicznym

KONWERSJA A NERWICA (LUBAN-PLOZZA I INNI, 1992)

W przypadku konwersji konflikt motywacyjny

Tłumione nieakceptowane impulsy,

pragnienia i fantazje objawiają się w postaci

występowania określonych czynów w

przebiegu histerii

Objawy wyrażają leżący u podłoża konflikt

Próba komunikacji z otoczeniem

PRZYKŁADY

Nagły wrzask w celu zwrócenia na siebie uwagi

Pracownik ma zostać zwolniony – zaczyna go boleć noga. Ból ustępuje kiedy znajduje nową pracę

Kobieta opuszcza własny dom, traci pamięć, rozpoczyna nowe życie (nieświadomie uciekając ze starego)

Utrata umiejętności chodzenia po traumie wiązane z wypadkiem (brak uzasadnienia medycznego)

Po kłótni z narzeczonym kobieta utraciła zdolność mówienia (mutyzm)

Życiowa szansa dla reżysera w postaci nakręcenia poważnego filmu, czemu towarzyszy olbrzymi stres i napięcie. Na następny dzień okazuje się, że mężczyzna stracił wzrok

PSYCHOFIZJOLOGICZNY MODEL ZABURZEŃ

WYSTĘPUJĄCYCH POD POSTACIĄ SOMATYCZNĄ (LIEB, HESSLINGER, JACOB, 2007)

1. czynnik spustowy lub wyzwalający – informacja o chorobie somatycznej, psychospołeczne czynniki obciążające

2. Objawy somatyczne, doznania

3. Spostrzeganie

4. Percepcja jako zagrażające oznaka choroby

5. Uwaga skoncentrowana na własnym ciele

6. Doznawanie i percepcja objawów somatycznych (więcej i częściej)

PODSUMOWUJĄC …

i. Choroba psychosomatyczna:

występowanie objawów somatycznych w etiologii których pojawiają się czynniki psychologiczne

i. Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną:

dominujące przekonanie o występowaniu objawów fizycznych przy braku ich obiektywnego uzasadnienia

Dziękuję za uwagę!

;-)

Documents

Kiedy dusza choruje a ciało mówi. Kiedy ciało choruje a