kimyasallar ve tehlikeli atıklar

GEPOSB – KİMYASALLAR VE TEHLİKELİ ATIKLAR EL KİTABI Ağustos 2006

KİMYASALLAR VE TEHLİKELİ ATIKLAR

BİRİNCİ BÖLÜM Tanımlar, İlkeler

Tanımlar Tehlikeli Atık: Bu el kitabında tehlikeli atık, atık ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, TAKY olarak ifade

edilecektir. 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü

Yönetmeliği (TAKY) (EK 7) de (A) işareti ile gösterilmiş atıkların herhangi tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın

tehlikeli atık sınıfına girerken, aynı listede (M) işareti ile gösterilmiş atıklar (EK 6) da verilen tehlikeli atıkların eşik

konsantrasyonu üzerinde bir değere sahipse tehlikeli atıktır. Ayrıca doğal karakterleri yada oluşmalarına neden olan

aktiviteye bağlı olarak (EK 3-A) da bulunan veya (EK 3-B) de bulunup (EK 4) de verilen maddeleri içeren atıkların, (EK 5)

teki özelliklerden bir veya birkaçına sahip olmaları ve (EK 6) da verilen tehlikeli özelliklerinden bir veya daha fazlasını

içermesi göstermeleri durumunda tehlikeli atık olarak sınıflandırılan atıkları,

Bertaraf: TAKY (Ek 2) de yer alan işlemlerden herhangi birini veya birkaçını,

Bertaraf Tesisi: TAKY (Ek 2) de yer alan işlemlerden bir veya birkaçını yapmak üzere kurulmuş tesisi,

Atık Yönetimi: Atığın kaynağında azaltılması, özelliğine göre ayrılması, toplanması, geçici depolanması, ara

depolanması, geri kazanılması, taşınması, bertarafı ve bertaraf işlemleri sonrası kontrolü ve benzeri işlemleri,

Tehlikeli Atık Yönetim Planı: Atıkların çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimini sağlamak üzere hazırlanan kısa ve

uzun vadeli program ve politikaları,

Acil Durum Planı: Tesiste ve taşıma işlemleri esnasında olabilecek kazayı sonuçlarıyla birlikte değerlendirerek kaza

oluşumunda tesiste ve civarında yapılacak işlemleri ayrıntılı olarak belirleyen planı,

Üretici: TAKY (Ek 7) de yer alan faaliyetler sırasında tehlikeli atık üreten gerçek ve tüzel kişiler, atığı üretenin

bilinmemesi durumunda ise bu atıkları zilyetliğinde veya mülkiyetinde bulunduran gerçek ve tüzel kişileri,

Bertaraf Eden: Atıkların bertaraf işlemini yapan veya yaptıran gerçek ve tüzel kişileri,

Taşıyıcı: Yurtiçi ve yurt dışında atıkların taşınması işleminin tümünü veya bir bölümünü gerçekleştiren gerçek ve

tüzel kişileri,

Atık Taşıma Formu: Üretici ve taşıyıcı tarafından ortak doldurulacak, üretim noktasından atık bertaraf tesisine kadar

kayıt ve beyanları içeren, TAKY (Ek 9 A-B) de yer alan formları,

Atık Beyan Formu: TAKY (Ek 8) de yer alan formu,

Ön Lisans: Bu Yönetmelik gereğince, atık bertaraf tesisi kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin bakanlıktan

almaları gereken kuracakları tesisle ilgili her türlü plan, proje, rapor, teknik veri, açıklamalar ve diğer dokümanlara ilişkin

tesisin projelendirilmesine ilişkin izni,

Geçici Çalışma İzni: Atık bertaraf tesisi işletmecisinin lisans başvurusu yaptığında işletme esnasında bu Yönetmelik

esaslarına uygun olarak çalıştığını belgelemesi için Bakanlıkça belirlenecek bir süre için tesise verilen izni,

Lisans: Bu Yönetmelik gereğince atık taşımacılığı yapmak isteyenlerin valilikten, atık bertaraf tesisi ve ara

depolama tesisi kurmak isteyenlerin, konu ile ilgili yeterli uzman ve teknolojik imkanlara sahip olduğunu belirten belgeyi,

Ara Depolama: Atıkların geri kazanım ve nihai bertaraf tesislerine ulaştırılmadan önce atık miktarı yeterli

kapasiteye ulaşıncaya kadar güvenli bir şekilde depolanmasını,

Geçici Depolama: Atıkların ara depolama, geri kazanım ve nihai bertaraf tesislerine ulaştırılmadan yada tesiste

tekrar kullanmadan önce, atık üreticisi tarafından tesis içinde, tesis içinde uygun yer bulunmaması durumunda üreticiye ait

uygun bir alanda güvenli bir şekilde depolanmasını,


İlkeler

Atıkların yönetimine ilişkin ilkeler şunlardır;

a) Her türlü atığın ithali, TAKY’in 41 inci maddesinde belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla yasaktır,

b) Atıkların kaynağında en aza indirilmesi esastır,

c) Atık yönetiminin her safhasında sorumlu kişiler, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek tedbirleri alırlar,

d) Atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı atık üreticileri, taşıyıcıları, bertaraf

edicileri kusur şartı aranmaksızın sorumludurlar. Adı geçen sorumluların, meydana gelen zararlardan ötürü genel

hükümlere göre de tazminat sorumluluğu saklıdır.

e) Atıkların yönetiminden kaynaklanan her türlü çevresel zararın giderilmesi için yapılan harcamalar kirleten öder

prensibine göre atıkların yönetiminden sorumlu olan gerçek ve tüzel kişiler tarafından karşılanır. Atıkların yönetiminden

sorumlu kişilerin çevresel zararı durdurmak, gidermek ve azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin

yetkili makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 21/7/1953

tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre atıkların yönetiminden sorumlu

olanlardan tahsil edilir,

f) Atıkların, Bakanlıktan lisans almış bertaraf tesisleri dışında üçüncü kişiler tarafından ticari amaçlar ile toplanması,

satışı ve bertaraf edilmesi, diğer yakıtlara karıştırılarak yakılması yasaktır,

g)Atıklar fiziksel, biyolojik ve kimyasal ön işlemler haricinde kesinlikle doğrudan başka bir madde veya atıkla

karıştırılamaz ve seyreltilemez,

h) Bertaraf tesislerine tehlikeli atıkla karışık atık gelmesi durumunda öncelikle ayrıştırılmalıdır. Ayrıştırmanın

mümkün olmadığı durumda atığın tamamı tehlikeli atık olarak bertaraf edilmelidir.

ı) Atıkların geçici depolanması işleminin atığı üreten tesis içinde yapılması esastır. Ancak tesis içinde uygun yer

bulunamaması durumunda üreticiye ait, gerekli koşullara sahip uygun bir alanda geçici depolama yapılması mümkündür.

İKİNCİ BÖLÜM Özellikler

Özellikler

Kullandığımız birçok kimyasal madde tehlikeli madde olma özelliğini taşıyor ve ambalajı üzerinde bu özelliğini

belirten çeşitli işaretler görüyoruz. Tehlikeli maddeler; patlayıcı, parlayıcı, kolay yanıcı, yakıcı, zehirli, mikrop bulaştırıcı,

radyoaktif, aşındırıcı, kendi kendine tutuşan, ıslandığında yanan ve diğer tehlikeleri oluşturan mad-delerdir. Üretim

prosesinde kullandığımız birçok ürün bu özellikleri taşıyor. Belki bunun bilincindeyiz ve bu maddeleri kullanırken,

depolarken dikkatli davranıyoruz. Belki de kullandığımız maddenin bu özelliğini bilmiyoruz ve oluşturduğu tehlikenin

farkında değiliz.

Tehlikeli maddelerin özellikleri

11.7.1993 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerin Kontrolü

Yönetmeliği’nde tehlikeli madde özellikleri aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır:

Patlayıcı: Belli bir sıcaklık ve basınçta herhangi bir hızda gaz oluşturarak kimya-sal reaksiyon oluşturan ve bu yolla

çevre-sindekilerin zarar görmesine neden ola-bilecek katı veya sıvı halde madde veya maddelerin karışımı demektir.

Parlayıcı sıvılar: Parlayıcı kolay yanabilen demektir. Kapalı hazne deneyinde 60.50C, açık hazne deneyinde de

65.60C altındaki sıcaklıklarda parlayıcı buhar bırakan sıvılar, sıvı karışımları, çözeltide ve-ya süspansiyonda katı madde

karışımları ihtiva eden sıvılardır. (Örneğin, boya, vernik, cila gibi maddeleri içerip tehlikeli özellikleri nedeniyle başka bir

sınıfa dahil edilmeyen maddeler içeren maddeler)


Parlayıcı katılar: Patlayıcı sınıfından ayrı olarak, taşıma şartları altında kendiliğinden kolayca yanabilen veya

sürtünme sebebiyle yangına veya yangın başlamasına sebep olan katılardır.

Kendiliğinden yanmaya müsait katılar: Normal taşıma koşullarında veya havayla temas halinden ısınmaya ve bu

şekilde yanmaya müsait maddeler.

Suyla temas halinde parlayıcı gazlar bırakan maddeler: Suyla temas durumunda kendiliğinden parlayan veya

tehli-keli sayılabilecek miktarda parlayıcı gazlar bırakan maddeler.

Oksitleyici: Kendilerinin yanıcı olup ol-mamasına bakılmaksızın, oksijen verme yoluyla diğer maddelerin

yanmasına neden olan veya katkıda bulunan maddeler.

Organik peroksitler: Kendi kendine hızlanan ekzotermik bozunmaya uğrayabilecek olan ısıl açıdan dengesiz

organik maddelerdir.

Toksik (zehirli) : Yutulması veya solunması sonucu insan vücudunda düşük oranlarda bulunması ile yada deriyle

temas etmesi halinde öldürücü etkiye sahip akut etkiler gösterebilecek maddeler.

Enfekte edici maddeler: Yaşayan mikro-organizmalar veya onların toksinlerini içe-ren ve bu nedenle de insan ve

hayvanlarda hastalık yaptığı bilinen ya da tahmin edilen maddelerdir.

Korozif maddeler: Canlı dokuyla temas halinde kimyasal olarak, geri dönüşlü ya da geri dönüşsüz ciddi zararlar

verebilen, su veya hava ile temasında korozif duman yayan, sızıntı halinde diğer mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar

verebilen hatta tümüyle tahrip edebilen veya başka türden tehlikeler yaratabilen maddeler.

Hava veya suyla temas halinde toksik gaz yayılması: Hava veya su ile temas halinde tehlikeli sayılacak miktarda

toksik gazlar yayan maddeler.

Ekotoksik: Serbest halde bulunmaları durumunda, biyoakümülasyon yoluyla çevre üzerinde ani veya gecikmeli

olarak olumsuz etkiler yaratan veya yaratabilecek olan ve/veya biyotik sistemlerde toksik etkiler yaratan veya yaratması

muhtemel maddelerdir.

Bu tehlikeli özellikleri taşıyan maddelerin depolanması ve taşınması sırasında, maddenin çevre için olan

tehlikelerini, koruma tedbirleri ve tehlikeli özelliğini belirten işaret ve yazıları taşıyan etiketlerin üzerinde bulunması

gerekmektedir.

Tehlikeli maddelerin etiketlenmesi

Zararlı madde veya ürünleri kullanan kişiler, bunların özelliklerine göre etiketlenmesinden sorumludur. Üreticiler,

bu etiketlerde üreticinin adı ve adresi, maddenin kimyasal ve kapalı formülü, ürünlerin ticari adı, amaçlanan kullanım

alanları ve içeriğine giren maddelerin tehlike sembollerini, özel tehlikelere

karşı dikkat çekici “çok şiddetli patlayıcı”, “şiddetli zehir” gibi ikazlar ve

maddeler ait olan risk ve güvenlik önlemleri hakkında bilgiler, tehlike

sembolü, kimyasal tanımı ve etkin madde yüzdesi hakkında bilgiler vermekle

yükümlüler. Bu maddelerin kullanıldığı işletmelerde de kullanıcılar, bu

sembolleri bilmeli ve ürün buna göre işlem görmeli ve depolanmalı. Böylece,

maddelerin oluşturacağı tehlike ve risklere karşı gerekli önlemler alınarak,

güvenli bir kullanım sağlanır. Bu etiketler kabın büyüklüğüne uygun ve

görünebilir boyutlarda olmalıdır.

Tehlikeli özellikleri gösteren etiketler de şunlardır:


Depolama

Tehlikeli maddeler, taşıma ve depolama esnasında çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde

ambalajlanmalıdır. İçinde bulunan maddenin özelliklerini gösteren etiketler kap üzerinde bulunmalı ve bu ikazlara uygun

olarak depolanmalı ve kullanılmalıdır.

Tehlikeli maddelerin konduğu depolar, depolanan maddenin oluşturabileceği zararlar göz önüne alınarak, gerekli ısı,

izolasyon, yıldırımdan koruma, havalandırma, alarm, yangın söndürme gibi sistemlerle donatılır ve amaca uygun

malzemeyle inşa edilmelidir. Depolara ve bunların yakınına, depolanan madde veya ürünlerin yükleme, boşaltım ve

kullanımları esnasında ortaya çıkabilecek tehlikeler ve bu tehlikelere karşı korunma önlemleri ile ilgili uyarı işaretleri

asılmalıdır. Yönetmelikte tehlikeli maddelerin depolanması ile ilgili olarak yapılan sınıflandırma aşağıdaki gibidir:

1. Patlayıcılar: Patlayıcılar; darbe, ısı, sürtünme ile yüksek ısı ve basınç oluşturan maddelerdir.

1.1 Kitle halinde ve birden patlayanlar Örn: Dinamit, TNT, barut .

1.2 Mermi, şarapnel parçası ve benzeri fırlatabilen, fakat kitle halinde

patlama-yanlar. Örn: Fişek, kapsül.

1.3 Patlama şiddeti hafif, az da olsa parça fırlatma tehlikesi mevcut, fakat kitle

ha-linde patlamayanlar. Örn: Havai Fişek.

1.4 Önemli bir zarar arz etmeyen patlayı-cılar. Örn: Fünye, Maytap, Oyuncak

kapsül.

1.5 Patlaması çok zor, fakat kitle halinde patlayabilenler. Örn: Amonyum

nitrat-Fuel oil karışımı.

1.6 Diğer patlayıcı maddeler.

2. Basınçlı gazlar: Bütün gazlar basınç altında depolanır ve taşınır.

Dolayısıyla potansiyel "fiziksel patlama" tehlikesi oluştururlar.

2.1 Yanıcı gazlar; kapalı hacimde tüm yanıcı gazlar kimyasal patlama

tehlikesi oluşturur. Hepsinin alt (LEL) ve üst (UEL) patlama sınırları vardır.

Örn: LPG, hidrojen, asetilen.

2.2 Yanıcı ve zehirli olmayan basınçlı gazlar. Sadece fiziksel patlama

tehlikesi: Azot, argon. Ayrıca yakıcılık (oksitleyicilik) tehlikesi: Oksijen

2.3 Zehirli ve boğucu gazlar; oksijenin dı-şındaki bütün gazlar boğucu etkileri

nedeniyle zehirli kabul edilir. Zehirli: Karbondioksit. Tahriş edici gazlar:

Klor, formik asit. Toksik gazlar: Fosgen, hidrojen florür

3. Yanıcı sıvılar:

3.1 Parlayıcı sıvı, tutuşma noktası 21o C’- den az olan maddelerdir. Örn:

Benzin, benzol, toluol, etil asetat, butanon.

3.2 Parlayıcı sıvı, tutuşma noktası 21-55o C arasında olan maddelerdir. Örn:

Tere-bentin, gazyağı, motorin, butanol, aseton, metil alkol, toluen, asetik

anhidrit.

3.3 Yanıcı sıvı, tutuşma noktası 55-100o C arasında olan maddelerdir. Örn: Katran, fuel oil, motor yağları

4. Yanıcı katılar:

4.1 Alev alabilen ve kolay tutuşan katı maddeler: Kırmızı fosfor, magnezyum, proksilin plastikleri, naftalin, kükürt, ağaç

tozu, kömür tozu, un, selüloit.


4.2 Kendi kendine tutuşabilen maddeler, açık havada kaldığında kendi kendine tutuşurlar ve kuvvetli şekilde yanarlar.

Uygun ambalajlar içinde havasız ortamda saklanırlar. Örn: Beyaz Fosfor, sodyum-potasyum-kalsiyum fosfor bileşikleri,

alüminyum tozları

4.3 Su ile reaksiyona girerek yanıcı gaz oluşturan maddeler, su ile hatta havanın nemi ile reaksiyona girerek yanıcı ve pat-

layıcı olan hidrojen ve asetilen gazlarını açığa çıkarırlar. Örn: Sodyum, potasyum, kalsiyum metalleri, bu metallerin perok-

sitleri, kalsiyum karpit

5. Oksitleyici (yakıcı maddeler):

Oksitleyici (Yakıcı) maddeler, kendileri yanıcı olmadıkları halde bünyelerinde yanma için gerekli olan oksijeni

bulundurduklarından yanabilen maddelerle temas edince reaksiyon başlatırlar. Örn: Hidrojen peroksit, perklorik asit,

sodyum-potasyum nitratlar, bu metallerin peroksitleri, per-manganatları, kloratlar, perkloratlar, kalsi-yum karbonat, kromik

asit, amonyum nitrat. Organik peroksitler, kendiliğinden par-layarak parçalanma, çok hızlı yanma, şok veya sürtünme

etkisine duyarlı olan maddelerdir. Başka maddelerle hızlı bir şekilde birleşme ve göze zarar verme özellikleri gösterirler.

Örn: Benzoil peroksit, perasetik asit, asetil peroksit çözeltisi.

6. Zehirli maddeler:

6.1 Zehirleyici sıvı ve katı maddeler: Anilin, arsenik, metil bromid, karbon tetraklorid, çinko fosfit, hidrosiyanik asit,

talyum tozları, kurşun bileşikleri, magnezyum ve kalsiyum kloratlar, cıva bileşikleri, dimetil sülfat, baryum sülfür, metil

alkol

6.2 Mikrop bulaştırıcı maddeler: Antraks, zararlı mikroorganizmalar.

7. Radyoaktif maddeler: İyonize ışınlar yayarak atom ve moleküllerdeki elektronları yerinden koparmak suretiyle ışın

hastalıkları oluştururlar. Örn: Radyoterapi işleminde kullanılan aktif gama kaynakları, kobalt, nükleer tıp

laboratuarlarındaki kaynaklar, teknesyum, iyot, paratonerler de bulunan radyoaktif maddeler.

8. Aşındırıcı sıvılar: Kuvvetli asitler ve bazlardır. Demir, alüminyum gibi bazı metalleri aşındırdıkları gibi canlıları

dağlayıcı özellik gösterirler. Örn: Asitler: hidroklorik asit (tuzruhu), sülfürik asit, nitrik asit (kezzap), Bazlar: sodyum

hidroksit (kostik), potasyum hidroksit, sodyum hipoklorit.

9. Diğer tehlikeli maddeler: Yukarıdaki sınıflandırmanın dışında kalan tehlikeli maddeler. Örn: Asbest, malathion (Pesti-

sid), amyant.

Tehlikeli maddelerin kullanımı esnasında, üretici tarafından verilen kullanma talimatındaki dozaj kurallarına ve

dozajda, istenilen ve yeterli etki için gerekli miktarların gösterilmesi, özel durumlardaki kullanım ve özel şartlar altında

dozaj gerektirdiğinden, izin verilen miktarlara uyulmalıdır. Madde veya ürünün depolanması, herhangi bir dökülme veya

sızıntı anında zararsız duruma getirilmesi ve imha edilmesi ile ilgili talimatlara uyulmalıdır.

Tehlikeli maddelerin kullanılması esnasında yapılması gerekenler

Kolay tutuşabilir maddeler buhar ve havayla birleşince patlayabilen karışımlar oluştururlar. Oluşan buhar görünmez

ve ta-bana çöker. Kanalizasyonlarda patlama tehlikesi oluşturur. Solunum organları ve cildi tahriş eder. Nefes alma,

yutkunma ve kolay tutuşabilir maddeler buhar ve havayla birleşince patlayabilen karışımlar oluştururlar. Oluşan buhar

görünmez ve tabana çöker. Kanalizasyonlarda patlama tehlikesi oluşturur. Solunum organları ve cildi tahriş eder. Nefes

alma, yutkunma ve deri ile temasta zehirlidir. Bu nedenle kullanırken:

♦ Ateş kaynaklarından uzak tutulmalı, sigara içilmemeli.

♦ Kanalizasyona dökülmemeli.

♦ Uzun süre maruz kalındığında sağlığa zarar verdiğinden dolayı maruz kalmaktan kaçınılmalı.

♦ Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kaçınılmalı.


♦ Tabanda teknik olarak havalandırma yapılmalı.

♦ Kaplar sıkıca kapalı tutulmalı.

♦ Basınçlı sprey kutuları 500C üzerindeki sıcaklıktan ve güneş ışığından korunmalı. Aleve karşı ve kor halindeki

maddelere püskürtülmemeli.

Sağlığa zararlı maddeler deriyle temasta ve yutkunmada zarar verirler.

♦ Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kaçınılmalı. Koruyucu eldivenler ve gözlükler kullanılmalı.

♦ Açığa çıkan küçük miktarlar bağlayıcı madde ile emdirilmeli.

Aşındırıcı maddeler ciddi yanıklara neden olurlar. Organik doku ve tekstil maddelerini yok ederler. Bu nedenle

kullanımları sırasında:

♦ Gözlerle, deriyle veya kıyafetlerle temastan kesinlikle kaçınılmalı. Sızdırmaz, asit geçirmez koruyucu kıyafetler

(eldivenler, gözlük, önlük ve gerekirse yüz koruyucu) kullanılmalı.

♦ Asit dumanı oluşumlarından kaçınılmalı.

Patlama tehlikesi olan maddeler darbe, sürtünme, ateş veya diğer ateş kaynaklarından dolayı patlama tehlikesi gösterirler.

♦ Isıdan ve darbeden uzak tutulmalı.

♦ Üreticinin özel talimatlarına dikkat edilmeli.

♦ Çevrede sadece eğitilmiş personel bulundurulmalı.

Bu maddelerden kalan ve atık olarak nitelendirilen maddeler, tehlikeli atık olarak işlem görmeli ve evsel atıklara karıştırıl-

madan ayrı toplanmalıdır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Toksisite ve Sağlığa Etkileri

Toksisite

Toksisite zehirlilik anlamına gelmekte olup, kimyasal maddelerin organizmalar üzerinde doğurduğu kötü etkiler

olarak tanımlanmaktadır. Katı maddeler, tozlar, fümeler, sıvılar, buharlar, mistler ve gazlar belli başlı toksik madde

formları arasında sayılabilir.

Toksik maddeler vücuda dört ayrı yolla girerler:

1. (ABS=Absorption) Absorpsiyonla deriden,

2. (ABS=Absorption) Absorpsiyonla göz den,

3. (ING=Ingestion) Sindirim ile ağızdan,

4. (INH=Inhalation) Solunum ile ciğer-lerden.

Her kimyasal madde için vücuda giriş yolu veya yolları farklıdır. Belli başlı toksik madde formları:

Katı maddeler: Katı formdan toz ve fümelere dönüşmeleri ile zararlı hale gelirler. Örneğin poliüretan köpük, yakıldığında

siyanür fümeleri meydana getirir. Soluma (ciğerler), sindirim (tükürük) ve absorpsiyon (deri) yoluyla vücuda girer.

Tozlar: İnce katı partiküller halinde bulunurlar. Örnekleri; çimento tozu ve del-me işlemlerinden oluşan metal tozlarıdır.

Toksik maddelerin ciğerlere solunmasıyla vücuda girerler.

Fümeler: Metallerin ısıtılması, buharlaşması ve yoğunlaşmasından oluşmuş ince partiküllerdir. Örnekleri; galvanizli

metallerin kaynağı sırasında oluşan çinko oksit fümeleridir. Soluma (ciğerler), sindirim (tükürük), absorpsiyon (deri)

yoluyla vücuda girer.


Sıvılar: Asitler ve solventler, sıvı toksik maddelerdir. Örnekleri; benzen, sülfirik asit ve TCA’ dır. Absorpsiyon (deri) ve

buharların solunmasıyla vücuda girerler.

Buharlar: Sıvıların buharlaşması ve katıların süblimasyonuyla oluşurlar. Örneği; fosgendir. Soluma (ciğerler) ve ab-

sorpsiyon (deri) yoluyla vücuda girerler.

Mistler: Havadaki sıvı zerrecikleridir. Örnekleri; elektrokaplamadaki asit mistleri ve sprey boyamadaki solvent mistleridir.

Soluma (ciğerler) ve absorpsiyon (deri) yoluyla vücuda girerler.

Gazlar: Uzayda yer kaplayan formsuz akışkanlardan klor ve karbondioksit toksik gazlara örnek verilebilir. Soluma (ci-

ğerler) yoluyla vücuda girerler.

Toksisite şekilleri

Toksisite, zararın meydana gelmesi için geçen süreye göre akut (kısa vadeli etki) ve kronik (uzun vadeli etki) olmak üzere

ikiye ayrılmaktadır.

Zehirli maddeler beyin ve sinirleri hedef aldıklarında nörotoksisite olarak tanımlanmaktadır. Bu etkiyi yapabilen kimyasal

madde örnekleri olarak; DDT, klorlu hidrokarbon pestisitleri, malathion, parathion, GB ve VX gibi organofosfat pestisitler

ve sinir gazları verilebilir.

Metabolik zehirlenme denildiğinde ise; dokuların etkisiz hale gelmesi anlaşılmaktadır. Siyanür ve flor gibi kimyasallar bu

tür etkiler yapmaktadırlar. Kronik toksisite türleri ise şu şekillerde ortaya çıkmaktadırlar:

Kanser: Vücutta tümör gelişimidir. Ben-zen, benzo(a)piren, DMBA

Sağlığa Etkiler

Kimyasallar, insan yapımı hatta doğal olsalar bile insan sağlığı ve güvenliği açısından tehlikeli olmaktadırlar.

Gereği gibi taşındıkları, depolandıkları ve kullanıldıklarında minimal tehlikeye sahiptirler fakat riskin sıfır olduğu hiçbir

zaman söylenemez. İstenmeyen bir takım olayların oluşma ihtimali ise büyük ihtimalle sıfırdan büyüktür. İhtimal

değerlendirme çalışmalarında, her zaman veya asla kelimelerinin kullanımından kaçınılır.

Kimyasalların sebep olabileceği tehlikeli durumlara maruz kalma engellenemez ama minimize edilebilir ve bundan

dolayı ki, bu maddelerle çalışanların tam olarak ne çeşit tehlikeli maddelerle çalıştıklarını bilmeleri gerekmektedir. Aynı

zamanda çalışma ortamı koşulları ve dış ortam güvenliği de göz önüne alınmalıdır.

Genel anlamda düşünülürse, kimyasalların dört çeşit tehlike yarattıkları söylenebilir.

1. Dokuları yakma, tahriş etme

2. Şiddetli reaksiyonlara sebep olma

3. Alev aldırma

4. Toksik etkilere sebep olma

Toksisite Sınıfı LD50, mg/kg Örnek Yetişkin Öldürücü Doz Aşırı toksik 5 TCDD* 10 damla Çok fazla toksik 5-50 Strychnine 5 mL Çok toksik 50-500 DDT 20 mL Orta toksik 500-5000 Morfin 250 mL Hafif toksik 5000-15000 Etanol 500 mL Nispeten zararsız 190000 Su 12 L


Bazı kimyasallar ise çoklu tehlike özelliklerini tek başlarına gösterebilirler. Buna örnek olarak fenol verilebilir.

Oldukça korozif, toksik ve tutuşturucu özellik göstermektedir. Bundan dolayı insan bünyesinde yaratabileceği kronik ve

akut etkiler aynı anda gözlenebilir. Kimyasal karışımların bileşenlerini bilmek çok önemlidir. Karışımlara ait bilgiler saf

kimyasallara oranla daha azdır. Genelde, karışımlardaki bileşiklerin ağırlık ve hacim yüzdeleri temel alınarak diğer

hesaplamalara geçilir. Bileşiklere ait Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında ağırlık ve hacim oranları yüzde olarak

verilmektedir. Aynı zamanda da kimyasalların sebep olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan

sistemin bir parçasıdır. Böylece hem bu maddelerle çalışanların hem de acil durumlarla karşılaşıldığında müdahale etmesi

gereken personelin uygun şekilde hareket etmelerini sağlayacak bilgilerin hazır olması sağlanmış olur. Değişik formatlar

kullanılarak hazırlanabilen MSDS’ ler aşağıdaki bilgileri içermelidir. İşverenler de bu bilgileri çalışanlara aktarmakla

yükümlüdürler.

• Kimyasal maddenin tanımı

• Bir karışım ise bileşenleri

• Fiziksel özellikleri (görünüş, koku, kaynama noktası gibi)

• Sağlık üzerine bilinen etkileri ve koruma yolları

• Etkilenme düzeyleri

• Kanser yapma olasılığı

• Acil durum ve ilk yardım bilgileri

• MSDS’ i hazırlayan kişi ve kuruluşların ismi

Burada önemli olan nokta, söz konusu kimyasala ait piyasada bulunan MSDS’ lerin o ülkenin dilinde yazılı olması

gerektiğidir.

İnsanlar üzerinde toksik etkilere sebep olan kimyasallar

Uygarlaşmanın birçok avantajı vardır fakat bunun bedeli nedir?

Günümüzde insanlar doğal ve antrofojenik (insan yapımı) maddelerin sağlık ve güvenlikleri üzerindeki etkilerini

bilmek istemektedirler. Araştırmacılar, kimyasal tehlikelere yönelik zihinlerdeki üç temel soruya cevap aramaktadırlar:

• İnsanların maruz kaldığı kimyasalların tehlike derecesi nedir?

• Kimyasalların sağlık üzerine beklenen etkileri nelerdir?

• Kimyasalların sebep olabileceği sağlık problemlerinin büyüklüğü ne olabilir?

Birçok organ kimyasallardan doğrudan etkilenmektedirler. Sistematik şekilde toksik maddelere maruz kalanlarda

çeşitli semptomlar görülmeye başlar. Sistematik zehirlenme belirtileri; baş dönmesi, solunum yollarının tahriş olması,

idrara kan karışması, kilo kaybı, uyuşukluk ve ilgisizlik, sinirlilik ve mide-bağırsak rahatsızlığıdır. Sağlık etkilenmeleri

çeşitlidir. Bunlar;

1- Süreye, vücuda alınan maddenin dozuna ve alınış hızına

2- Sıklığına ya da hangi sıklıkta maruz kalındığına bağlıdır.

Akut halde maruz kalmalar tipik olarak tek bir olaya yöneliktir, kısa zamanlıdır ya da gün içinde birkaç dakika

sıklığında olabilir. Kronik maruz kalmalarda, zaman içindeki maruz kalma sıklığı daha düşüktür, sene içinde aylara

dağılmış haldedir. Düşük doz alındığında eliminasyon hızı ya da içeri alınan miktarın kalan kısmının atılma hızı yavaştır.

Ama aynı doz birkaç kez alındığında sağlık sorununa sebep olacaktır. Tablo 1’de karşılaştırma amacıyla bazı bileşikler ve

LD 50 (öldürücü doz) değerleri verilmiştir. Diğer bazı bileşiklerin LD 50 değerleri ise Tablo 2’de verilmiştir.

Alkoller, alifatik hidrokarbonlar ve klorinlenmiş hidrokarbonlar uyuşturucu etki göstermektedirler. Bu maddelerin

yarattığı narkoz etkisi ise merkezi sinir sistemi üzerinde depresyona sebep olur. Bu depresyon ise bilinç kaybı yapabilir ve


doz arttırıldığı takdirde ise farkında olmaksızın bilinç kaybı artar. Başlangıçta narkoz etkisi yaratan alkoller, uyuşukluğa,

konsantrasyon bozukluğuna ve ruhsal durumda değişikliklere sebep olur fakat aşırı miktardaki alımlarda koma hatta

ölümlere kadar giden sonuçlar doğurabilir.

Toksidite LD 50 Bileşikler

Çok toksik 1 mg/kg

üzeri

Dioksin

Toksik 1-50 mg/kg Striknin

Orta derece

toksiklik

50-500

mg/kg

DDT

Az toksik 0.5-5 g/kg Morfin

Kısmen

toksik değil

>5 g/kg Viski

Tablo 1

Tablo 2

Endüstrinin sebep olduğu ve en çok karşılaşılan zehirlenme türleri de karaciğer ve böbrek zehirlenmeleridir. Kara-

ciğer rahatsızlığı yapan maddeler tarafından birçok yara açılabilir ya da kara-ciğerin maruz kaldığı maddenin yoğunluğuna

ve süresine bağlı olarak metabolizma doğru orantılı olarak etkilenebilir. Hafif alkol zehirlenmelerinde olduğu gibi tesirlerin

bir çoğu da çift yönlü-dür fakat bazı etkiler de uzun süreli olmaktadır.

Böbreklere zarar veren kimyasallar tam anlamıyla anlaşılamamışlardır. Fakat bazı belli kimyasalların (1,3-

dikloropropan, disiklopentadien, etil silikat, hegzaklorobütadien, metil isobütil keton ve çözünebilir uranyum bileşikleri)

zarar verdiği düşünülmektedir. Böbrekler, insan vücudundaki toksinleri ayıran önemli organlardan biridir. Bunun yanında,

pH dengesini, elektrolit konsantrasyon dengesini ve sekretin hormon dengesini kontrol eder. İnsan vücuduna alınan zararlı

kimyasal maddeler hücrelerde değişim başlattıklarında öncelikle hücrelerde gelişme olur, daha sonra bu gelişme tüm

organa yayılır. Bundan dolayı insan vücuduna alınan tehlikeli kimyasal maddelerin metabolizma tarafından tolere edilebilir

değerlerde olmalarına dikkat etmek gerekmektedir.

Kanser

Kadın hastalar ve laboratuar hayvanları üzerinde yapılan geliştirilmiş çalışmalar sonucunda, yüksek

konsantrasyondaki klorinlenmiş pestisitlere ya da diğer klorinlenmiş kimyasallara maruz kalan kadınların göğüs kanserine

yakalanma riski, kabul edilebilir konsantrasyon değerleri içinde maruz kalanlardan 10 kez daha fazladır. Bu çalışmalar,

klorinler ve kanser arasında doğrudan bir bağ olduğunu göstermektedir.

Kansere dokulardaki hücrelerin anormal çoğalması sebep olur. Dokularda oluşan yeni hücreler, eski hücrelerin

yerlerini alıp görevlerini gerçekleştiremiyorlarsa ve bu hücreler kontrol dışı iseler bu oluşuma tümör ya da neoplazma

denmektedir. Kanser de neoplazmanın bir dizi haline gelmiş şeklidir.

LD 50 Değerleri LD 50 mg/kg

Şeker (Sukroz) 29.700

Viski (Etanol) 14.000

Tuz (Sodyum klorid) 3.000

Vitamin A 2.000

Vanilya özü 1.580

Aspirin 1.000

Kloroform 800

Bakır sülfat 300

Kafein 192

DDT 113

Sodyum nitirt 85

Nikotin 53

Sodyum siyanit 6


Kimyasalların kanser üzerindeki etkileri

Kimyasallar, içerdikleri kompleks yapı ve sonuçları hakkında yetersiz bilgiye sahip olduğumuz prosesler

yapmaları yüzünden kansere sebep olurlar. İki basamak, başlangıç ve gelişme, kimya-salların kanserin gelişmesine sebep

olduğunu düşündürmektedir.

Başlangıç: Kimyasal madde doğrudan ya da dolaylı bir yolla insan DNA’sı ile reaksiyona girdiğinde diğer nesillere

aktarılabilecek düzeyde DNA’da bozulmalara, bir anlamda mutasyona sebep olmaktadırlar. Alınan kimyasal maddeler

hücre içinde sınırsız büyümeye sebep olduklarında başlangıç reaksiyonu oluşmuştur. Eğer DNA üzerine elektrofilik ya da

metabolik kimyasal bağlanma olursa bu mutasyona sebep olur.

Gelişme: Bu evrede hücreler sınırsız çoğalmaya başlar. Kimyasal teşvik ediciler sayesinde tümör sayısı ya da gelişme hızı

artar. Teşvik ediciler, başlatıcılar gibi DNA yapısına bağlanmaz ve tek başlarına kansere sebep olmaz. Teşvik edici

kimyasal maddeler, aktif halde peroksit, süoeroksit ve hidroksiller gibi oksijen radikalleri oluşturarak dolaysız yoldan

DNA’yı etkilerler.

Mutajenik Etki

Gen mutasyonları ve kromazomsal etkiler mutajenik etki olarak adlandırılır. Fakat mutajenik etkileri başka

rahatsız- lıklardan ayırmak zor olmaktadır. Epidemilojik veriler göstermiştir ki, zararlı kimyasal maddelere maruz kalan

insanlarda mutajenik etkiler ve kalıtsal mutasyonlar olmaktadır. Esas problem bunun gibi verileri elde etmektir çünkü bazı

partiküler mutasyonlara çok az rastlanmaktadırlar. Binlerce potansiyel insan geni içinde sadece az bir kısmı mutajenik

değişiklikleri incelemek için işaretlenebilmiştir. Klorlanmış içme suyu ki, bu tüketicileri çeşitli bakteri enfeksiyonlarından

korumaktadır, mutajen oluşumunu arttırmaktadır. Anlaşıldığına göre klor suda doğal halde bulunan bazı bileşiklerle

reaksiyon vererek insanlar için mutajen etkiye sebep olan formları oluşturur. Bunlardan biri 3-kloro-4 (di-klorometil)–5

hidroksi-2(5H)-furanone’dur ve kısaca MX olarak adlandırılmaktadır. Bir diğer bileşik de klor ve humik asitlerin

reaksiyonu ile oluşan 2-kloro-3-(di-klorometil)-4-oxobütanoik asittir. Kısa adı da E-MX’tir. MX güçlü bir mutajendir, E-

MX ise ona göre daha az zehirlidir. MX ve E-MX flotasyon ve koagülasyon yöntemi ile sudan kolayca uzaklaştırılabilir ya

da karbon adsorpsiyon yöntemi uygulanabilir. Humik asitle tepkime veren klor suyun dezenfektasyonunu sağlar.

Kanserojen kimyasallar

Bileşikler Faktör (mg/kg gün)

Arsenik 14.0

Benzen 0.052

Kadmiyum 6.65

Karbon tetraklorür 0.13

Krom (IV) 41.0

Poliklorinlenmiş bifeniller 4.34

Tetrakloro etilen 0.0531

1,1,2-Trikloroetan 0.0573

Trikloroetilen 0.0126

Tehlikeli reaksiyon veren kimyasallar

Birçok kimyasal madde tehlikeli reaksiyon vermektedirler. Birçok tehlikeli reaksiyon da normal sıcaklık ve basınç

altında bir veya daha fazla katalizör gerektirir. Bundan dolayı da reaksiyon koşulları her zaman kontrol altında tutulmalı ve

reaksiyon ihtiyacı olmaksızın kimyasallar bir araya getirilmemelidir. Reaksiyonların şiddetini kontrol altında tutmak için

ise reaktantlar, non-reaktif ortamda seyreltilebilir. Bu yöntem her zaman için bir alternatif değildir fakat saf su genel olarak


seyreltmede kullanılır. Reaktantların karışım oranları da reaksiyon şiddeti için önemli bir faktördür. Reaktantların

zamanından önce karışması engellenmelidir. Aynı zamanda reaksiyon sıcaklığı da yukarıda sözü edilen iki sebepten dolayı

büyük önem taşımaktadır.

Reaksiyon özellikleri

Katalizör

Non-reaktif ortamdaki seyreltme faktörü

Karışım oranları

Reaksiyon sıcaklığı

Reaktantların fiziksel özellikleri

Kabın basıncı

Serbest gaz ya da buharın nitel analizi

Karışım hızı

Reaksiyon hızı

Gerekli aktivasyon enerjisi

Şiddetli reaksiyonlarda termal olarak maruz kalınabilecek ısı miktarı bilinmeli ve hesap edilmelidir. Diğer taraftan

ise reaksiyon sıcaklığı da reaksiyonun başlaması için gereken miktarda olmalıdır. Bu tip reaksiyonlarda katı, sıvı ya da gaz

reaktantlar eklendiğinde ani enerji çıkışları olabilir. Basınç diğer önemli bir faktördür. Tehlikeli reaksiyonların başlamasını

engellemek için bazen bir ya da daha fazla reaktif madde yüksek basınç altında muhafaza edilmelidir fakat diğer

zamanlarda reaktantlar, reaksiyon yüksek basınç ihtiyacı duyuncaya değin atmosfer basıncı altında muhafaza edilmelidir.

Kimyasal yapılar ve şiddetli reaksiyonlar arasında bir bağlantı vardır. Güçlü yükseltgen ve indirgen maddeler

reaktif maddeleri düşündürmektedirler. Yükseltgen maddeler oksidasyon derecesini arttırır yani elektron alırlar, indirgen

maddeler ise oksidasyon derecesini azaltır yani elektron verirler. Yükseltgenme ve indirgenme reaksiyonları genelde

beraber yürüyen reaksiyonlardır.

Bazı bileşikler flor, brom, klor tuzları kendinden oksitleyici aynı zamanda hem yükseltgen hem de indirgen olarak

davranabilen maddelerdir. Bundan dolayı BrCl, BrF5, BrF3, ClF5, ClF3, IF5 bir-çok bileşik yapabilir ya da yapmayabi-lirler.

Bu bileşikler su ile reaksiyon vererek asit tuzları (HBr, HCl, HF, HI) ve elemanter oksijen (O) açığa çıkarırlar.

Tehlikeli reaksiyonların özellikleri

Adyabatik sıcaklık artması

Limit oksijen değeri

Reaksiyon sıcaklığı

Kararsızlık

Gaz değişimi

Termal bozunma

Termal kararlılık

Ürünlerin tehlikeli bozunmaları

Spesifik sıcaklık

Etki testi

Kurşun blok testi

Diferansiyel termal analiz


DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS)

Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (Material Safety Data Sheet-MSDS)

Hemen her işletmede gerektiği şekilde kullanılmadığı takdirde insan ve çevre sağlığı için tehlike yaratabilecek

kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Ancak işletmelerin çoğunda hangi maddelerin hangi tehlikeleri yaratabileceği

bilinmez. Bu konuda Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan tebliğe göre hazırlanması zorunlu olan “güvenlik bilgi

formları” önemli bilgiler içermektedir.

Günümüzde hemen hemen her sektörde oldukça fazla kullanılan tehlikeli bir takım kimyasal maddelerin yara-

tabileceği tehlikeler aşikârdır. Bu maddelerin yaratacağı tehlikeler tam olarak bilinmezse önlem almakta güçleşir.

Avrupa’da her kimyasal ürün için üretici firma tarafından müşterilere ücretsiz olarak verilmesi ve söz konusu ürün

kullanılırken dikkat edilmesi gereken hususları içeren malzeme güvenlik formları artık ülkemizde de Çevre Bakanlığı

tarafından Avrupa Birliği’ne uyum çerçevesinde 11.03.2002 tarihli ve 24692 sayılı resmi gazetede yayınlanarak zorunlu

hale getirilmiştir. Böylelikle, hem bu maddelerle çalışan işçiler hem de acil durumlarda müdahale etmesi gereken personel

için uygun şekilde hareket etmelerini sağlayan bilgilerin hazır olması amaçlanmıştır.

Çevre Bakanlığı’na göre güvenlik bilgi formları neleri içermeli?

Güvenlik bilgi formları tehlikeli kimyasalların yönetimine hakim 11.07.1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi

Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği” ve bağlı tebliğler ile özelllikle bu tebliğin

uygulanmasına yönelik güncelleme eğitimi de dahil olmak üzere uygun eğitim almış kişiler tarafından düzenlenir.

Güvenlik bilgi formlarında bulunması gereken bilgiler iki kısım halinde düzenlenir. Birinci kısmında madde adı,

formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat, formun hazırlama tarihi, formda yeniden düzenleme yapılmış ise en son

düzenlemenin yapıldığı tarih ve kaçıncı düzenleme olduğu, sayfa numarası ve form numarası ayrı ayrı düzenlenir. Form’un

birinci kısmında yer alacak bilgiler;

a) Madde / müstahzar adı olarak; madde / müstahzarın kimyasal ve / veya varsa ticari adı,

b) Formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat olarak; ‘’ 91 / 155 / EC ve Güvenlik Bilgi Formu hazırlama Usul ve

Esasları Tebliği (yayım tarih ve sayısı)’ ne uygun olarak hazırlanmıştır. ‘’ifadesi,

c) Form numarası olarak; üretici tarafından verilen form numarası,

d) Sayfa numarası olarak; ‘’sayfa numarası / formun toplam sayfa numarası‘’ yazılır.

Güvenlik bilgi formunun ikinci kısmında ise 16 standart başlıktan oluşan aşağıdaki bilgiler yer alır.

1. Madde/müstahzar ve şirket/iş sahibinin tanıtımı

Bu bölümde maddenin etiket bilgileri, Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği çerçevesinde belirlenmiş olan etiket

değerleri ile aynı olmalıdır. Madde/müstahzarın amaçlanan veya önerilen kullanım biçimlerini/alanları bilindiği kadarıyla

belirtilmelidir. Malzemeyi piyasaya sunan üretici, ithalatçı ve mümkünse dağıtıcının adı, firma adı, açık adresi, telefonu ve

faks numaraları belirtilir. Ayrıca firmanın acil telefonları da belirtilir.

2. Bileşimi/içindekiler hakkında bilgi

Bu kısımda malzemenin bileşiminin konsantrasyonu ve genel tanımının verilmesi yeterlidir. 11.7.1993 tarih ve

21634 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’nde belirtilen usullere göre

tehlikeli olarak sınıflandırılan kimyasallarda bulunan çevreye veya insan sağlığına zararlı olan ve işyeri maruz kalma

limitleri belirlenmiş olan maddeler, konsantrasyon veya konsantrasyon aralıkları ile belirtilir. Malzemelerin isimleri ve


Çevre Bakanlığının 24692 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan tebliğine göre güvenlik veri formlarında neler bulunmalıdır?

8. Maruz kalma kontrolleri/kişisel

korunma 9. Fiziksel ve kimyasal özellikler 1. Kararlılık ve reaktivite 2. Toksikolojik bilgi 3. Ekolojik bilgi 4. Bertaraf bilgileri 5. Taşımacılık bilgisi 6. Mevzuat bilgisi 7. Diğer bilgiler

1. Madde/müstahzar ve şirket/iş sahibinin tanıtımı 2. Bileşimi/içindekiler hakkında bilgi 3. Tehlikelerin tanıtımı 4. İlk yardım tedbirleri 5. Yangınla mücadele tedbirleri 6. Kaza sonucu yayılmaya karşı tedbirler 7. Kullanma ve depolama

EEC (Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanter Numarası) numaraları 11.7.1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi

Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’ne göre yazılır. Ayrıca CAS (Kimyasal

Kuramlar Servisi tarafından verilen numara) numarası ve mümkünse IUPAC (Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya

Birliği’nce verilen ad) adı da yazılır.

3. Tehlikelerin tanıtımı

Bu başlık altında malzemenin Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’nde belirtilen hususlara göre sınıflandırması

belirtilir. Malzemenin insan ve çevreye olan zararı açıkça belirtilir. Tehlikeli olan ve olmayan malzemelerin ayrımı net bir

şekilde yapılmalıdır.

4. İlk yardım tedbirleri

Bu kısımda ilk yardım

tedbirleri tanımlanır ve acil tıbbi

müdahale veya uyarı gerekiyor

ise ilk olarak bu durum mutlaka

belirtilmelidir. İlk yardım

gerektiren bilgiler kısa, kazazede

ve kazazedenin yanındaki

görevlilerce kolayca anlaşılır

olmalıdır. İlk yardım

konusundaki bilgiler kimyasalın;

• Teneffüs edildiğinde

• Yutulduğunda

• Göz ve deri ile temas ettiğinde

yapılması gerekenleri içermelidir.

Bu bölümde ayrıca doktorun olası etkilenmeleri saptamasında yardımcı olacak bilgiler ile tedavide kullanılacak yöntem ve

dikkat edilecek diğer hususlar bulunur.

5. Yangınla mücadele tedbirleri Bu bölümde malzemenin kendinden kaynaklanacak veya etrafında çıkabilecek yangın ile mücadele şartları belir-

tilir. Mücadele yöntemleri; uygun yangın söndürücüler ve yangınla mücadelede kullanılacak özel söndürme yöntemi,

kullanılmaması gereken yangın söndürücüler ve yöntemleri, malzemenin kendisine, yanma ürünlerinden ve gaz-

laşmasından ortaya çıkan gazlara maruz kalınması halindeki özel zararları ve yangınla mücadele edenler için özel koruyucu

ekipmanı belirtilmelidir.

6. Kaza sonucu yayılmaya karşı tedbirler

Bu bölümde malzemenin kaza sonucu yayılmasına karşı önlemler ve temizleme metodları belirtilir. Önlemler;

• Kişisel önlemler

• Çevresel önlemler

• Temizleme metodları

olarak üç grupta belirtilir.


7. Kullanma ve depolama

Bu bölümde yer alacak bilgiler; sağlık, güvenlik ve çevrenin korunmasını teminen işverenin tehlikeli kimyasallarla

çalışılan yerlerde alınacak tedbirlerle ilişkin mevzuata uygun olarak işyerindeki çalışma usullerini planlamasına ve örgütsel

tedbirlerini almasına yardımcı olacak bilgilerdir.

8. Maruz kalma kontrolleri/kişisel korunma

Mesleki maruz kalma limit değerleri ve/veya biyolojik limit değerler dahil olmak üzere halen uygulamada olan

özel kontrol parametreleri belirtilir. Bu bölümde ayrıca mesleki maruz kalma kontrollerinde solunum sisteminin ko-

runması, ellerin korunması, gözlerin korunması ve cildin korunması ile ilgili korunma tedbirleri ve çevrenin korun-masına

yönelik kontrol bilgilerine yer verilir. Çevre ile ilgili olarak özellikle çevrenin korunmasına yönelik mevcut mevzuat

çerçevesinde yükümlülüklerini tam olarak yerine getirilebilmesini teminen gerekli bilgiler belirtilmelidir.

9. Fiziksel ve kimyasal özellikler

Bu bölümde işyerlerinde düzenli kontrol tedbirlerinin alınabilmesini temin etmek amacıyla kimyasal malzemenin

görünüş (fiziksel hali ve rengi), koku tanımı yapılmalıdır. Ayrıca önemli çevre, sağlık ve güvenlik bilgilerine (pH, kaynama

noktası, parlama noktası, alev alma sıcaklığı, patlayıcı özelliği, nispi yoğunluk, oksitleme özelliği, çözünürlüğü, dağılım

katsayısı, akışkanlığı, buhar yoğunluğu, buharlaşma hızı, oranı değerleri) yer verilir.

10. Kararlılık ve reaktivite

Birçok ürün ayrışma ve diğer ürünlerle tehlikeli olabilecek reaksiyonlara girme özelliği gösterir. Bu bölümde

tehlikeli reaksiyonlar, ayrışma sonucunda oluşan tehlikeli maddeler ve özel olarak kaçınılması gereken şartlar (yüksek sı-

caklık, tutuşmaya yol açabilecek kaynaklar) konusunda bilgiler yer almaktadır. Özellikle;

• Stabilizatörlere ihtiyaç olup olmadığı ve mevcut stabilizatörler

• Tehlikeli egzotermik reaksiyon olasılığının bulunup bulunmadığı

• Malzemenin güvenlik belirleyicisi olarak eğer varsa fiziksel görünümünde olabilecek değişiklik

• Su ile temas halinde eğer varsa oluşacak herhangi bir tehlikeli bozunma ürünü

• Bozunma ile kararsız ürünler oluşma olasılığı

belirtilmelidir.

11. Toksikolojik bilgi

Bu bölümde kullanıcının malzeme ile temas etmesi halinde ortaya çıkabilecek çeşitli toksikolojik etkileri

tanımlanmalıdır. Bu bilgiler veri bankalarına, literatürdeki verilerin kapsamlı bir şekilde araştırılması ve doğrudan yapılan

testlere dayanır. Toksikolojik bilgiler şu verileri içerir;

• Akut zehirlilik (yutma, inhalasyon ve deri yoluyla alınmalarda ayrı ayrı)

• Deri ve göze zararlı etkiler

• Hassasiyet

• Kronik zehirlilik

• Genlere verilen zarar • Kanserojen etki

Bu etkilerin hemen veya gecikmeli olarak ortaya çıkan bilinen etkileri ve ayrıca kısa ve uzun süre maruz kalınması halinde

çıkan kronik etkiler de belirtilmelidir.


12. Ekolojik bilgi

Bu bölüm altında malzemenin havada, suda ve/veya toprakta yapacağı muhtemel etkiler, davranışları ve çevresel akıbeti

belirtilir. Bu bölümde özellikle malzemenin;

• Ekotoksisite

• Hareketlilik

• Kalıcılık ve bozunabilirlik

• Biyobirikim potansiyeli

• Diğer ters etkilerine

yer verilmelidir.

13. Bertaraf bilgileri

Bu bölümde malzemenin atık özelliği kazanması sonrası veya tahmin edilen kullanımı sonrası ortaya çıkabilecek

atıklarının bertarafı herhangi bir tehlike oluşturuyor ise atıkların tehlikelerinin tanımlanması ve güvenli biçimde yönetimi

konusunda bilgiler verilmesi gerekmektedir. Malzeme atıkları ile malzeme bulaşmış ambalaj ve malzemelerin güvenli

bertarafına ilişkin uygun yöntemler açıkça belirtilmelidir.

14. Taşımacılık bilgisi

Bu bölümde kullanıcılara tesisleri içinde ve/veya dışında malzemenin taşınması ve nakliyesi sırasında uyulması

gereken veya bilinmesi gereken özel tedbirlerin verilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki kurallar bu anlamda önem taşır;

• RID (Tehlikeli Maddenin Demiryolu ile Uluslararası Taşınması)

• ADR (Tehlikeli Maddenin Karayolu ile Uluslararası Taşınması)

• ADNR (Nehirlerde Tehlikeli Yük Taşınmasına İlişkin Düzenleme)

• IMDG (Denizlerde Tehlikeli Yük Taşınmasına İlişkin Düzenleme)

• ICAO-TI ve IATA-DGR (Uluslararası Hava Taşımacılığı)

Bu bilgilerin yanısıra malzemenin ;

• UN numarasını

• Sınıfını

• Sisteme uygun sevk ismini

• Ambalaj grubunu

• Denizi kirletici maddesini

• Diğer uygulanabilir bilgileri

ayrı ayrı belirtmek gerekmektedir.

15. Mevzuat bilgisi

Bu bölüm malzemenin Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’nde öngörülen usul ve esaslara göre hazırlanmış olan

etiketinde yer alan sağlık, güvenlik ve çevreye ilişkin bilgileri içerir. Malzemenin satışı, kullanımı, kullanım alanlarına ve

miktarlarına, çevre ve insan sağlığının korunmasına teminen yasaklama ve kısıtlama getirilmiş ise bunlarla ilgili ya-sal

mevzuatların açıklanması gerekmektedir.


16. Diğer bilgiler

Bu bölümde kullanıcının sağlık ve güvenliği ile çevrenin korunmasını temin etmek amacıyla üretici ve ithalatçılar

tarafından önemli olduğu tespit edilen ve kullanıcıların bilgilendirilmesi gerektiği düşünülen diğer bilgilere yer verilir.

Örneğin;

• İlgili risk durumları liste halinde belirtilebilir.

• Malzemenin kullanımına yönelik eğitim önerileri belirtilebilir.

• Yazılı referanslar ve/veya teknik olarak irtibat kurulabilecek kişi/kuruluşlar belirtilebilir.

Materyal Özellikli Bilgi Bankası

Materyal özellikli bilgi bankasının oluşturulması için, tehlikeli maddelerin Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının

(MSDS) oluşturulması yada tedarikçi firmalardan elde edilmesi gereklidir.

Materyal özellikli bilgi bankası işletmede yangın-patlama, sağlık ve reaktiflik açısından çeşitli sınıflandırma

metodolojileri kullanılarak sınıflandırma yapılabilmesi içinde çok önemlidir. (Örneğin;DOW Yangın ve Patlama İndeksi,

MOND Tehlike İndeksi, NFPA-Tehlike Derecelendirme Endeksi, HMIS- Tehlike Derecelendirme Endeksi vb.)

Bu tür bir tehlike sınıflama ve derecelendirme neden önemlidir?

Bir işletmede girdi ve çıktı olarak bir çok kimyasal maddenin kullanıldığını, ya da çok geniş bir alanda tehlikesi

yüksek bir kimyasalın kullanıldığını düşünelim. Böyle bir durumda kimyasal maddelerden kaynaklanan tehlikelerin

kontrolü çok güç olacak, hatta imkansız hale gelecektir.

Tehlike derecelendirme ve sınıflaması, işyerinde doğru sağlık kontrollerinin yapılmasını, kimyasallardan

kaynaklanan yangın, reaktiflik ve meslek hastalığı risklerinin çok daha kolay kontrol edilmesini ve gerekli korunma

yöntemlerinin doğru seçilmesini sağlar.


NFPA Tehlike İşaretleme Sistemi

NFPA 704 İşaretleme Sistemi - The National Fire Protection

Association (NFPA) kimyasalların sağlık, yanıcı ve reaktif tehlikelerini

göstermek için bir sistem geliştirmiştir. Kimyasallar, spesifik tedbir

sembolleri ile sınıflandırılmışlardır. Bu kodlamaya göre

işletmede/işyerinde bulunan tüm hammaddeler ve ürünler veya yardımcı

malzemenin (temizlik malzemesi gibi) sağlık, yanıcılık, reaktiflik ve eğer

var ise özel notlar bulunur. Mikro ayrıştırma algoritmasına göre aynı

algoritma içinde bulunan kimyasal maddelerinin kodları tehlike matrisi

içine yazılır ve yükseltme yapılır. Bulunan yeni kod artık o algoritmanın

yeni kodudur ve bu koda göre korunma önlemleri, acil eylem planı ve ilk

yardım uygulamaları tanımlanır.

The National Fire Protection Association (NFPA) Tehlike Derecelendirme Endeksi aşağıda verilmiştir.

Tehlike Derecelendirme Endeksi: Sağlık- MAVİ

Materyal çok sınırlı maruz bırakmada dahi ölüme neden olabilir veya acil tıbbi müdahaleye rağmen giderek

artan büyük düzeyde zarar meydana getirir. Bu maddelere özel koruyucu ekipman olmadan yaklaşmak çok çok

tehlikelidir. Bu derece şunları içerir:

Materyale kısa-süre maruz kalmada dahi ciddi geçici veya acil tıbbi müdahaleye rağmen artan düzeyde

zarar meydana getirir. Bu maddelere yaklaşırken tüm vücudun kontağını engelleyen koruyucu ekipman gerekir.

Materyale şidettli veya sürekli maruz kalma sonucunda geçici güçten düşme veya havalandırma tesisatı

olmaması ve acil tıbbi müdahalede bulunulmaması durumunda muhtemel artan zararlar meydana getirir.

Materyalle maruz kalma sonucunda tahriş edicidir fakat yanlızca küçük artan düzeyde zarar verir, kapalı tip

gaz maskesi kullanılması gerekir.

Tehlike Derecelendirme Endeksi: YANICILIK- KIRMIZI

Bu materyaller, atmosfer basıncında ve normal çevre sıcaklığında çabucak veya tamamen buharlaşan ya da

kolaylıkla havaya yayılan ya da yanan maddelerdir. Normal ortam sıcaklığı ve atmosfer basıncı altında çok çabuk

veya tamamen buharlaşabilen veya havada kolayca yayılabilen ve kolaylıkla yanabilen maddelerdir.

Bu tür sıvı ve katı materyaller, hemen hemen tüm çevre sıcaklıklarında tutuşabilirler.

Hava ile tehlikeli karışımlar oluştururlar.

Bu tür materyaller normal şartlar altında hava ile patlayıcı karışımlar oluşturmazlar, ancak yüksek çevre


sıcaklıklarında ya da çok az ısıtılmaları halinde yeterli miktarlarda buhar salarak hava ile patlayıcı karışımlar oluştururlar.

Genellikle içerdikleri oksijen sebebi ile (kuru nitroselüloz ve birçok organik peroksit gibi) çok hızlı bir şekilde yanan

maddeler ve hava ile temasta kendiliğinden tutuşan maddelerdir.

Orta derecede parlayıcı madde

Aşağıdaki özelliklerin bir veya bir kaçına sahiptir. Tutuşmanın gerçekleşmesi için önce orta derecede ısıtılması

veya ortam sıcaklığının üstünde bir sıcaklığa maruz bırakılması gereken maddelerdir.

Bu tür materyaller az parlayıcı maddelerdir. Bu materyallerin tutuşması veya yanması için tüm çevre sıcaklık

şartları altında çok ısıtılması gerekir.

Not: Yanmayan maddeler: Parlama noktası yoktur. 1500°F (815.5°C)’ a 5 dakika maruz bırakıldığında yanmayan

maddelerdir.

Tehlike Derecelendirme Endeksi: REAKTİFLİK- SARI

Bu materyaller normal ortam sıcaklığı ve basınç altında kolaylıkla ve şiddetli bir şekilde patlamaya ya da

patlayıcı ayrışmaya (Dekompoze) ya da patlayıcı reaksiyon vermeye yetenekli maddelerdir.

Bu materyaller, patlamaya ya da patlayıcı ayrışmaya (detone olabilir) veya patlayıcı reaksiyon verebilmeye

yeteneklidir ancak bunlar için ısıtılması veya kuvvetli bir ateşleme kaynağına ihtiyaç vardır.

Bu materyaller, normal şartlarda genellikle dayanıksız, kolaylıkla şiddetli kimyasal değişime uğrayan fakat

patlama yapmayan maddelerdir. Normal sıcaklılarda ve basınçlarda çabuk enerji açığa çıkışı ile kimyasal değişime

uğrayan maddeler ya da yüksek sıcaklıklarda ve basınçlarda şiddetli kimyasal değişime uğrayan maddelerdir.

Bu materyaller, normal şartlarda stabil olan ancak yüksek sıcaklık ve basınçla kararsız hale geçen veya su ile bir

miktar enerji çıkışına neden olabilecek pek şiddetli olmayan bir reaksiyona girebilen maddelerdir.

• Önlem: Böyle maddelerin yangınlarına dikkatli bir şekilde yaklaşarak su tatbik edilmelidir.

Tehlike Derecelendirme Endeksi: Özel Notlar - BEYAZ

Oksitleyici maddeyi belirtir. Bu bileşikler diğer bileşiklerdeki elektronları çeker veya hidrojeni alır ve kolayca

oksijen verirler. Başka bir ifade ile diğer bileşiklerle karıştırıldıkları zaman yanabilir veya patlayabilirler.

Gösterilen materyal su ile reaksiyon verir. Bu bileşiklerin su ile temas halinde hızlı enerji çıkışı gerçekleşir. Başka

bir ifade ile su ile temasta yanabilir veya patlayabilirler.

Polimerizasyon Asit Alkali Korozif, vb.


Tablo-13 NFPA Tehlike Sınıflama Özeti

SIVILARIN SINIFLAMASI:

1. TUTUŞUCU SIVILAR:

I SINIF : Kapalı kap parlama noktası 100°F’den (37.8°C) aşağıda ve basıncı 40 psia’yı (2068.6 mmHg) geçmeyen

sıvı

IA. SINIF : Parlama noktası 73°F’den (22.8°C) ve kaynama noktası 100°F’den (37.8°C) aşağıda olan sıvı.

IB. SINIF : Parlama noktası 73°F’den (22.8°C) aşağı ve kaynama noktası 100°F’de (37.8°C) veya yukarıda olan sıvı.

IC.SINIF : Parlama noktası 73°F’de (22.8°C) veya yukarı fakat kaynama noktası 100°F’den (37.8°C) aşağıda olan

sıvı.

2. KOLAY YANICI SIVI:

II. SINIF: Parlama noktası 100°F’den (37.8°C) yukarı ve 140°F’den (60°C) aşağı

IIIA. SINIF: Parlama noktası 140°F’den (37.8°C) yukarı ve 200°F’den (93°C) aşağı

IIIB.SINIF: Parlama noktası 200°F’den (93°C) yukarı

HMIS Tehlike Sınıflaması

Kimyasal tehlikeleri tasnif etmek için kullanılan kodlardan biri de HMIS’dir. Bu

etiketler kullanıcı ve bilgilendiricilere kimyasal tehlikelerin hızlı bir özetini sunar. Etiketler


gerekli tüm bilgiyi içermez. Tehlikeli veya potansiyel olarak tehlike içeren kimyasalların tam mahsurlarını öğrenmek

amacıyla MSDS’e başvurulmalıdır.

Özellikle birçok kimyasalın aynı ortam içinde kullanıldığı alanlarda, mikro ayrıştırma algoritmasına göre aynı

algoritma içinde bulunan kimyasal maddelerinin kodları aynen NFPA tehlike kodunda olduğu gibi tehlike matrisi içine

yazılır ve yükseltme yapılır. Bulunan yeni kod artık o algoritmanın yeni kodudur ve bu koda göre korunma önlemleri, acil

eylem planı ve ilk yardım uygulamaları tanımlanır.

Etiketlerde renklerle kodlanmış çubuklar bulunmaktadır ve bunların tehlikelerle ilişkilendirilmesi aşağıdaki gibidir.

Mavi = Sağlık Kırmızı = Tutuşuculuk Sarı = Reaktiflik Beyaz = Kişisel Koruyucu Ekipman

Etiketler Sağlık, Tutuşuculuk ve Reaktivite kısımlarındaki tehlikeleri 0 en az tehlikeli, 4 en tehlikeli olmak üzere 0

ila 4 arasında bir skalada değerlendirir.

SAĞLIK - MAVİ

0. ASGARİ TEHLİKE: Bu madde sağlık için bir tehlike içermez. Malzeme Bilgi Güvenlik Formu (MSDS) üzerinde

aşağıda belirtilen asgari güvenlik uyarıları bulunur: Solumak, yemek veya deri yoluyla alınması tehlikeli olabilir. Gözde

tahrişe yol açabilir. Deride tahrişe yol açabilir.

1. YÜZEYSEL TEHLİKE: Bu madde tahrişe sebep olabilir veya gözle, deri ile, mukoza veya solunum organlarıyla

teması halinde minör, kısa sürede tedavisi mümkün rahatsızlıklara yol açabilir. Bu kategorideki maddeler, MSDS’de

“yutulduğunda tehlikelidir” notuyla yer alırlar.

2. ORTA SEVİYELİ TEHLİKE: Bu maddeler geçici veya minör, kısa sürede tedavi edilebilen rahatsızlıklara yol açar.

Bu maddeler MSDS’de “yutulduğunda, solunduğunda, veya deri yoluyla alındığında tehlikelidir” notuyla belirtilir.

3. CİDDİ TEHLİKE: Bu maddeler temas edildiğinde acil ilk yardım uygulanmadığı ve tıbbi tedavi yapılmadığı takdirde

majör rahatsızlıklara neden olur. Bu maddeler MSDS’de şiddetli tahrişe veya geniş kapsamlı doku hasarına neden olan

maddeler olarak kategorize edilirler.

4. ŞİDDETLİ TEHLİKE: Bu maddeler kalıcı doku hasarına, major doku hasarına yol açabilir, bir veya bir kaç maruziyet

ile hayat kaybına neden olabilirler. Bu maddeler MSDS’de en az bir doku için çok zararlı veya yutulduğunda,

solunduğunda, veya deri temasıyla alındığında ölümcül olabilir notuyla listelenir.

1 veya [ ]* KRONİK SAĞLIK ETKİSİ: Bu maddeler kronik (müzmin, uzun vadeli) sağlık sorunlarına yol açar veya

kanserojen olabilir. Bu superscrip notasyon, yukarıda belirtilen sıralamaya ilave anlamına gelir.

Ağızdan (oral) alındığında tehlikeli olan maddelere kıyasla solunma veya deri temasıyla alındığında tehlikeli olan

maddelere daha yüksek seviyeli bir tasnif uygulanır. Çünkü tehlikeli maddenin ağız yoluyla alınması durumuna normal

çalışma koşullarında nadiren rastlanır. 1 ve 2 numaralı hasarlar büyük ölçüde geçici ve telafi edilebilir tehlikelerdir, buna

mukabil 3 ve 4 numaralı hasarlar kalıcı hasara neden olabilir.


YANICILIK

0. ASGARİ TEHLİKE: Bu madde normal şartlar altında dengelidir ve ısıtılmadığında yanmaz.

1. YÜZEYSEL TEHLİKE: Bu maddenin tutuşması için ısıtılması gerekir. Bu kategorideki yanıcı sıvıların 200º F (NFPA

Class IIIB) veya daha yüksek parlama noktaları (tutuşmanın oluşabileceği en düşük sıcaklık derecesi) bulunur.

2. ORTA SEVİYELİ TEHLİKE: Bu maddelerin tutuşmaları için orta derecede ısıtılmaları gerekir. Parlama noktası 100º

F ila 200º F arasında bulunan yanıcı sıvılar bu kapsama dahildir (NFPA Class II & Class IIIA).

3. CİDDİ TEHLİKE: Bu maddeler hemen hemen tüm normal sıcaklık derecelerinde tutuşma riskine sahip maddelerdir.

Parlama noktası 100º F altında ve kaynama noktası 100º F üzerinde bulunan yanıcı sıvılar (NFPA Class IB & Class IC).

4. ŞİDDETLİ TEHLİKE: Bu maddeler tutuşma riski çok yüksek olan gazları veya parlama noktası 73º ve kaynama

noktası 100º F altında olan uçucu sıvıları kapsamaktadır (NFPA Class IA).

REAKTİFLİK

0. ASGARİ TEHLİKE: Bu madde normal şartlar altında hatta yangın durumunda bile dengelidir ve su ile reaksiyona

girmez.

1. YÜZEYSEL TEHLİKE: Bu madde normalde dengeli olmasına rağmen yüksek sıcaklık dereceleri ve yüksek basınç

altında dengesiz olabilir. Bu maddeler su ile reaksiyona girebilir ancak enerji açığa çıkışı şiddetli değildir. Bu kategorideki

maddeler neme (rutubete) hassas madde olarak sınıflandırılırlar.

2. ORTA SEVİYELİ TEHLİKE: Bu maddeler normalde dengesizlerdir. Ani ve şiddetli kimyasal değişime uğrarlar ancak

patlamazlar. Bu maddeler su ile ani reaksiyona girer ve su ile temas sonucu tehlikeli madde formasyonu yaratabilirler.

3. CİDDİ TEHLİKE: Bu maddeler patlama veya patlayıcı reaksiyon kapasitesite sahiptir ancak patlama öncesinde güçlü

bir tetikleyici mekanizma gerekir ya da kapalı ortamda iyice ısıtılmaları gerekir. Bu katagorideki maddeler arasında su ile

reaksiyonlarında patlayan maddeler de yer alır.

4. ŞİDDETLİ TEHLİKE: Bu madde normal sıcaklık derecelerinde ve normal basınç altında patlama veya patlayıcı

bozunma özelliklerine sahiptir.

[ ]1 SPESİFİK DURUM ETKİSİ: Bu madde, bazı depolama durumlarında veya bazı diğer spesifik maddelerle karıştırıldığında şiddetli reaksiyon veya patlama riski ihtiva eder. Detaylar için MSDS’e başvurulmalıdır.(dipnotlar dahil).

KİŞİSEL KORUNMA

A. Bu maddelerle çalışırken güvenlik gözlüğü kullanılmalıdır. Bu her hangi bir madde için belirlenen en düşük kategoridir.

B. Güvenlik gözlüğü ve koruyucu eldven kullanılmalıdır. Bu sınıflama, deri tahrişine neden olan ya da deri absorbe

edildiğinde tehlikeli sonuçlar doğuran maddelere verilir.


C. Güvenlik gözlüğü, koruyucu eldiven ve labaratuvar önlüğü kullanılır. Bu maddelerin sıçrama özellikleri bulunur ve

SAĞLIK TEHLİKE SINIFI 2 veya DAHA YÜKSEK’tir.

D. Yüz maskesi, gözlük, koruyucu eldiven, labaratuvar önlüğü ve egzost korunma başlığı kullanılmalıdır. Patlama riski

bulunan maddeler bu kategoridedir. REAKTİVİTE TEHLİKE KATEGORİSİ 3 veya 4 olan tüm maddeler burada

değerlendirilirler.

E. Güvenlik gözlüğü, koruyucu eldiven ve egzost korunma başlığı kullanılır. Bu sınıflama, tehlikeli buhar ve buğu

çıkmasına sebep olan ve havaya toz yayan maddeler içindir.

H. Koruyucu gözlük, labaruvar önlüğü, koruyucu eldiven ve egzost korunma başlığı kullanılmalıdır. Bu tasnif, tehlikeli

buhar ve buğu çıkmasına sebep olan ve havaya toz yayan bunlara ilave olarak aynı zamanda sıçrama özelliği taşıyan

maddeler içindir. Güçlü asitler, güçlü bazlar, kuvvetli organik çözücüler bu kategoriye girer.

DİKKAT : Bazı Spesifik Maddelerle Reaksiyona Girme Durumuna İlişkin Önemli Bilgiler İlgili MSDS’lerin

Dipnotlarında Belirtilmektedir.

Dow ve MOND Yangın ve Patlama ve Toksitite İndeksi (Dow FEI –MOND FEI) Dow ve MOND Yangın ve Patlama İndeksi (Dow FEI)

The Dow Chemical Company’nin bu indeksi, en çok kullanılan indekstir. Bu indeks başlangıçta daha ziyade

yangın önleme yöntemlerinin belirlenmesinde kullanılan bir kılavuz olmuştur. Yangından korunma önlemlerini belirlemeye

yarayan yangın ve patlama indeksinin hesaplanmasına dayanmakta, muhtemel azami temel mal hasarını hesaplamakta

kullanılan hasar faktörü ile birlikte kullanılmaktadır.

Mond Yangın, Patlama ve Toksisite İndeksi (Mond FETI)

Mond FETI indeks Dow indeksin bir uzantısıdır. Tehlikelerin, Dow FEI’de yapılış biçimine benzer şekilde, bir ön

değerlendirmelerinin yapılması esasına dayanmakla birlikte, toksisite gibi tehlikeler de dikkate alınır.

Mond İndeks Dow Yangın ve Patlama İndeksinin 1973 yılı versiyonundan geliştirilmiştir. Dow yöntemine kıyasla

getirilen temel değişiklikler aşağıdakileri kapsar.

1. Daha geniş kapsamlı prosesler ve depolama tesisleri ele alınmaktadır,

2. Patlayıcı özellikleri olan kimyasal maddelerin işlenmesini kapsar,

3. Hidrojen tehlikeleri geliştirilerek ele alınmaktadır,

4. İlave özel proses tehlikeleri ele alınmaktadır,

5. Tehlike değerlendirmesi kapsamına toksisite de ilave edilmiştir.

Dow İndeksi Ünite Tehlike Faktörü ile Malzeme Faktörü’nün (MF) ürünüdür. Olabilecek en kötü senaryo dikkate

alınarak, proses ünitesinde bulunan en tehlikeli maddenin malzeme faktörü MF dikkate alınır. MF, proseste yer alan en

tehlikeli maddeden veya dikkate değer miktardaki maddelerin karışımından ortaya çıkan enerjinin yoğunluğunu gösteren

bir sayıdır. MF, maddelerin tutuşuculuğu veya reaktivitesinden elde edilir. Proses ünitelere bölünür. Malzeme Faktörü her

ünite için ayrı ayrı hesaplanır.


Proses ünitesi için Ünite Tehlike Faktörü, genel ve özel proses tehlikelerinin bir ürünüdür. Genel proses

tehlikelerinin penaltıları, değişik ısıveren kimyasal reaksiyonlar, ısıalan kimyasal reaksiyonlar, malzeme kullanımı ve nakli,

tesis veya bina içindeki proses üniteleri, alana ulaşım, drenaj ve sızma kontrolü ile ilgilidir. Buna mukabil özel proses

tehlikeleri, toksik maddeler, atmosfer basıncından düşük prosesler, tutuşma menzili içinde veya yakınındaki operasyon,

toza maruz kalma, serbest bırakma basıncı, düşük ısı, tutuşucu ve dengesiz maddeler, korozyon ve erozyon, yan yana

depolanan veya paketlenen malzemelerdeki sızma, ateşli ısıtıcıların kullanımı, sıcak su sistemleri ve dönen ekipman vs.

faktörleri dikkate alınır.

Bu faktörlerin sayısal değerleri Dow Yangın ve Patlama Tehlike İndeks Sınıflama Kılavuzu’ndan elde edilir.

Bir sonraki aşamada ise işletmenin/işyerinin analizinin yapılması ve özellikle çalışanlardan kaynaklanan risklerin

yönetilmesi güç olan işletmelerde/işyerlerinde kişisel tehlikelerin belirlenmesi gerekir.

Bilgi isteyiniz!

İşletmenizde kullandığınız kimyasal maddeler için güvenlik veri kâğıtlarını mutlaka isteyiniz. Çünkü ancak bu şe-

kilde kullandığınız ürünün oluşturabileceği tehlikeleri bilir ve kontrol altına alabilirsiniz. Talepleriniz Türkçe Güvenlik

Veri Formlarının hazırlanmasını hızlandırabilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM Tehlikeli Atıklar

Tehlikeli Atıklar

Tehlikeli atık, ölüm oranını arttırıcı etkisi olan, ciddi problemlerde geri dönüşümsüz, dayanıklı yapıya sahip,

elverişsiz arıtma, depolama, taşıma, bertaraf ve diğer işlemlerde, insan ve çevre sağlığı için tehlike içeren maddeler olarak

tanımlanmaktadır.

Tehlikeli atık terimi, birçok nedenden dolayı, tehlikeli etkileri olan, toksik içeriği bulunan (yani kolay tutuşan,

patlayıcı ve reaktif) maddelerin genel adı olarak kullanılır.

RCRA(U.S.Resource Conservation and Recovery Act of 1976)’ ya göre tehlikeli atık karakteristikleri: • Tutuşabilirlik • Koroziflik • Reaktiflik • Toksisitedir.

Tutuşabilirlik: Aşağıdaki özelliklerin bir çoğunu gösteren katı atık, tutuşabilirlik özelliği nedeniyle tehlikeli atık olarak

değerlendirilir:

• %24’ ten az alkol içeren sulu çözeltiler hariç, 60 0C (140 0F)’ nin altında tutuşma sıcaklığına sahip olmak, • Normal şartlar altında akışkanlık eğilimi olmayan kendiliğinden ve sürekli yanmak, • Birleşmiş Milletler Taşıma Departmanı’ nın (DOT) Yönetmelikleri’ ndeki (40 CFR 261.21) (D001) sıkıştırılmış tu-

tuşabilir gazlardan olmak, • Birleşmiş Milletler Taşıma Departmanı’ nın (DOT) Yönetmelikleri’ ndeki oksitleyicilerden olmak.

Koroziflik: Aşağıdaki özelliklerden birçoğunu gösteren katı atık, koroziflik özelliği nedeniyle tehlikeli atık olarak

değerlendirilir:

• pH’ sı 2’ ye eşit, 2’ den küçük veya pH’ sı 12,5’ a eşit veya daha büyük pH’ lı sulu materyaller,

• 55 0C (130 0F)’ de korozyona uğramış akışkan çelik değeri yıllık 0,25 in.’ den büyük olan materyaller.


Reaktivite: Aşağıdaki özelliklerden bir-çoğunu gösteren katı atık, reaktivite özelliği nedeniyle tehlikeli atık olarak

değerlendirilir:

• Patlama olmaksızın, normalde kararsız ve şiddetli tepki veren maddeler,

• Suyla şiddetli tepkime veren maddeler,

• Patlayıcı formda sulu karışımlar,

• Suyla karıştığında toksik gaz, füme veya buhar oluşturma, siyanür veya sülfit içermek,

• Sınır değerler altında veya güçlü kaynaklarla ısıtıldığında patlamaya eği-lim,

Standart sıcaklık ve basınç altında patlamaya eğilim,

• A sınıfı ve B sınıfı patlayıcılar olarak DOT’ de listelenmek.

Toksisite: Kimyasal maddelerin organizmalar üzerinde doğurduğu kötü etki-ler olarak tanımlanabilir.

EPA’ nın hazırlamış olduğu tehlikeli atık listesi; özel bir kaynağı olmayan, özel bir kaynağı olan ve ticari amaçlı üretilen

kimyasallar olmak üzere üç ayrı bölümden oluşmaktadır.

Özel bir kaynağı olmayan atıklar, ‘F’ olarak isimlendirilmiştir. Çünkü EPA atık kimlik kodları F ile başlayan atıklar,

genellikle endüstriyel proses ve imalat ürünleridir.

Özel bir kaynağı olan atıklar yani ‘K’ kodlu atıklar, genellikle özel endüstriler-den (örneğin; ahşap koruma, petrol rafine

etme, organik kimyasal üretim endüstrileri) gelen atıklardır.

Ticari amaçlı üretilen kimyasallar (‘P’ ve ‘U’ kodlu atıklar), özel ticari amaçlı kim-yasal ürünleri ve ara kimyasalları

içermektedir.

Tehlikeli atık tanım örnekleri

1. A. B. D. (RCRA)

Miktarı, konsantrasyonu, fiziksel, kim-yasal veya enfeksiyon yapma özellikleri nedeniyle ölümlerdeki yükselmeye önemli

ölçüde katkıda bulunan veya geri dönüşsüz tahribat ve hastalıklar doğurabilen, insan sağlığına veya uygun şekilde

yönetilmedikleri takdirde çevre için muhtemel tehlikeler yaratabilen atıklardır.

2. KANADA

Tehlikeli atık; üretim yerinde depolanmasında, toplanmasında, taşınmasında arıtılmasında veya bertarafında özel tedbirler

gerektiren ve insana, patlama, yanma, buharlaşma, radyoaktivite, zehirleme ve hastalık yapma şeklinde istenmeyen

tehlikeler doğurabilen atıklardır.

3. İSVEÇ

Birçok Avrupa ülkesi gibi İsveç de liste yaklaşımında bir tanımlama yapmıştır. İsveç mevzuatındaki liste: (1) atık yağ, (2)

atık solvent, (3) boya, vernik, tutkal atığı, (4) derişik asit veya alkali atık, (5) kaplama işlerinden oluşan Cd, Cu, Cr, Ni, Sn

ve Zn ihtiva eden atıklar, (6) matbaa ve fotoğrafçılık sanayilerinden oluşan Ag ve Zn ihtiva eden atıklar, (7) Hg ihtiva eden

atıklar, (8) siyanür ihtiva eden atıklar, (9) PCB ihtiva eden atıklar, (10) biyolojik aktiviteyi durdurucu kimyasal maddeleri

ihtiva eden atıklar.

4. ALMANYA

Almanya mevzuatında ‘özel atık’ olarak nitelendirilen tehlikeli atıklar: (1) halojenli organik bileşenler, (2) organik kükürt,

(3) izosiyanatlar, (4) nitritler, (5) siyanür ve florürler, (6) fenol ve türevleri, (7) solventler (halojenli olanlar hariç), (8) tar ve

tar ürünleri, (9) organik ve inorganik asit asit, baz ve anhidritler, (10) metaller, metal bileşikleri veya metal ihtiva eden

inorganik ve organik bileşikler (özellikle Hg, Pb, As, Be, Sb, Cr, Se ve Cd), (11) aldehit ve ketonlar, (12) diğer atıklar

(asbest, sitiren ve denitro fenol)


5. AVRUPA TOPLULUĞU

Avrupa Topluluğu’ nun, kimyasal gruplar esasında kabul ettiği liste: (1) As ve bileşikleri, (2) Hg ve bileşikleri, (3) Cd ve

bileşikleri, (4) Tl ve bileşikleri, (5) Be ve bileşikleri, (6) Cr(VI) bileşikleri, (7) Pb ve bileşikleri, (8) Sb ve bileşikleri, (9)

fenol ve bileşikleri, (10) organik ve inorganik siyanürler, (11) izosiyanatlar, (12) halojenli organik bileşikler, (13) klorlu

solventler, (14) organik solventler, (15) biyolojik aktiviteyi durduran bileşikler, (16) tar ve tar türü distilasyon bakiyeleri,

(17) farmasetükel bileşikler, (18) peroksit, klorat, perklorat ve asitler, (19) eterler, (20) kimya laboratuvarı atıkları, (21)

asbest, (22) Se ve bileşik-leri, (23) Te ve bileşikleri, (24) aromatik polisilik bileşikler, (25) metal karboniller, (26)

çözünmüş Cu bileşikleri, (27) metal işleme, yüzey kaplama işlemle-rinde kullanılmış asit ve baz maddeler.

Tehlikeli atıkların sınıflandırılması

Atıkları sınıflandırmak için birçok yöntem mevcuttur. Bu yöntemler; atık kaynağına, atık bileşimine veya atık

zehirliliği ile bürokratik tanımlama esaslarına göre olabilmektedir. Atıkların tehlikeli olarak belirlenmesinde kullanılan

listeler,

a. Maddelerin atılma nedenlerine göre,

b. Atılma işlemlerine göre,

c. Tehlikeli atıkların kökenlerine göre,

d. Tehlikeli atık olmasına neden olan bileşenlerine göre,

e. Tehlikeli özellikler listesine göre,

f. Atık yaratan faaliyetlere göre hazırlanabilmektedir.

Birleşmiş Milletler tehlikeli atıklar için bir sınıflandırma getirmiş ve bu sınıflandırmada 97 ürün, 9 ana sınıf içinde

belirtilmiştir.

Sınıf 1- Patlayıcılar

Sınıf 2- Gazlar

Sınıf 3- Yanıcı sıvılar

Sınıf 4-Yanıcı katı maddeler

Sınıf 5- Oksitleyici maddeler

Sınıf 6- Zehirli ve hastalık yapan maddeler

Sınıf 7- Radyoaktif maddeler

Sınıf 8- Korozif maddeler

Sınıf 9- Diğer tehlikeli maddeler.

Bir atığın tehlikeli olup olmadığına karar vermede esas alınan kriterler, atığın bileşimi, atık içindeki bileşenlerin

miktarları, atık içindeki bileşenlerin kimyasal reaktifleri, atığın fiziksel durumu, atığın çevredeki etkileri ve kalıcılığı

şeklinde özetlenebilir. Kısaca tehlikeli atık, zararlı madde içermesi veya kimyasal reaksiyon ortaya çıkarması nedeniyle katı

atık ile birlikte bertaraf edilemeyen atıktır.

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'ne göre; tehlikeli atıklar evlerden, endüstri kuruluşlarından ve ticari

işyerlerinden kaynaklanan ve yönetmeliğin 1, 4, 5 ve 6. eklerinde verilen tehlikeli özelliklerden en az birini taşıyan atıklar

veya tehlikeli atıklarla kontamine olmuş malzeme veya maddelerdir. Yönetimi ve denetimi ayrı esaslar gerektiren tıbbi

atıklar, cips atıkları, termik santral külleri ise aynı Yönetmelik' te özel atıklar olarak tanımlanmıştır. Bu atıkların özellikleri,


oluştukları kaynaklar, üretim teknolojilerine ve üretime giren maddelere göre tehlikeli veya tehlikesiz özellikler

göstermekte, yönetim esas ve usulleri de buna göre farklılık göstermektedir.

Radyoaktif Atıklar

Radyoaktif atıklar, her türlü radyoaktif maddenin değişik alanlarda kullanımları sonucu meydana gelmektedir. Bu

atıkları diğer toksik endüstriyel atıklardan ayıran en belirgin özellik radyoaktif olmalarıdır. Radyoaktif maddeler tıp,

endüstri, tarım alanlarında kullanıldığı gibi, büyük ölçüde ısı ve elektrik enerjisi üretiminde de kullanılmaktadır. Bu

faaliyetler sonucu oluşan radyoaktif atıkların meydana geliş şekillerini üçe ayırabiliriz.

1. Nükleer yakıt çevrimi (uranyum madenciliği, uranyum cevheri zenginleştirilmesi, nükleer yakıt yapımı, reaktör

işletmesi ve kullanılmış yakıtların reprosesi),

2. Nükleer yakıt çevrimi tesislerinin devreden çıkarılması,

3. Tıp, endüstri, tarım ve araştırma alanlarında radyoaktif maddelerin kullanılması.

Radyoaktif atıklar, zararlı birtakım iyonlayıcı radyasyon yaydıklarından, çevreyi bu radyasyon tehlikesinden korumak

için önlemler alınması zorunludur. Radyoaktif atıklardan gelecek bu zararlı radyasyon etkilerden korunmak üzere bu

atıkların işlenmesi, taşınması, depolanması ve gömülmesinde kullanılan teknik ve idari işlemlerin tümüne "radyoaktif atık

yönetimi" adı verilmektedir.

Türkiye bu konuda ilk adımını 1956 tarihinde yürürlüğe giren 6821 sayılı "Atom Enerjisi Komisyonu Kurulması

Hakkında Kanun" ile atmıştır. Atom Enerjisi Komisyonu İstanbul Küçükçekmece gölü kenarında 1 MW ısıl güçte TR-1

araştırma reaktörünü kurmuş ve bu reaktör çevresinde kurulan araştırma laboratuvarlarıyla Çekmece Nükleer Araştırma ve

Eğitim Merkezi oluşturulmuştur. Ayrıca ülkemizdeki radyoaktif atıkların güvenli bir şekilde işlenmesi, taşınması, geçici

veya sürekli olarak depolanması için gereken önlemleri almak veya aldırmak görevi 2690 sayılı yasa ile Türkiye Atom

Enerjisi Kurumu'na verilmiştir.

Tıbbi Atıklar

Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıkların, insan sağlığına ve çevreye zarar vermeden toplanması, depolanması,

mümkünse geri kazanılması, taşınması ve nihai bertarafları ile ilgili kurallar 1993 yılında yürürlüğe giren "Tıbbi Atıkların

Kontrolü Yönetmeliği"nde düzenlenmiştir. Yönetmeliğe göre hastane, hekimlik eğitimi veren ve tıbbi araştırma yapan

kurumlar, tıbbi tahlil laboratuvarları gibi tıbbi atıkların oluşabileceği yerlerden kaynaklanan atıkların oluşması aşamasında

sınıflandırılması, toplanması, geçici olarak depolanması, ünite içinde taşınması aşamalarının özel ekipler tarafından

yapılması, enaz atık oluşmasını sağlayacak sistemlerin kurulması öngörülmektedir.

Yönetmelik' te bu tesislerde oluşan evsel atıkların tıbbi atıklardan ayrı olarak plastik torbalarda toplanmasına ve Katı

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nde belirtilen kurallara göre yok edilmesine ilişkin hükümler yer almaktadır. Ayrıca bu iş

için eğitilmiş özel personel tarafından diğer atıklardan ayrı olarak toplanarak tıbbi atıkların türlerine göre (patojen, enfekte,

radyoaktif tehlikeli kimyasal madde atığı) hangi işlemlere tabi olarak taşınacağı, geçici olarak depolanacağı ve bertaraf

edileceği ayrıntılı olarak belirlenmektedir.

Tıbbi atıkların, tesislerdeki geçici depo veya konteynerlerden alınarak taşınması, nihai depolanma veya yakılma

suretiyle bertaraf edilmesinden ve bu işleri yapacak özel personelin eğitilmesinden büyükşehir belediyeleri, belediyeler


veya bu yetkilerin devredildiği kuruluşlar müteselsilen sorumludurlar.Yönetmelik'te taşıma personelinin özel giysileri ve

tıbbi atıkların taşınmasına ilişkin kurallar atık taşıma araçlarının teknik özellikleri ayrıntıyla belirlenmiştir.

Yönetmeliğe göre tıbbi atıkların yakılarak bertarafı esastır. Yakma tesisleri belediyeler veya bu konuda yetkilerin

devredildiği kuruluşlar tarafından tesis edilebileceği gibi, Çevre Bakanlığı'nın uygun görüşü alınarak atıkların oluştuğu

hastane veya tesislerde de kurulabilmektedir. Yakma tesislerinin teknik özellikleri, bunların yer seçimi izinleri, inşaat ve

işletme ruhsatları ve denetlenmeleri, bu ruhsatların iptali ayrıntılı kurallara bağlanmıştır.

Kimyasal Maddeler

Çevre ve insan sağlığı için zararlı olan kimyasal maddelerin kontrol altına alınması amacıyla hazırlanan "Zararlı

Kimyasal Madde Ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliği" 1993 yılında yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin amacı; hava, su ve

toprağa karışarak, kısa veya uzun dönemde ekolojik dengeyi bozan, çevre ve insan sağlığı açısından zararlı kimyasal madde

ve ürünlerinin kontrol altına alınabilmesine yönelik idari, teknik ve hukuki prensip, politika ve programlarının belirlenerek

uygulanmasını sağlamaktır. Yönetmelik, çevre ve insan sağlığı açısından zararlı kimyasal madde ve ürünlerinin ticareti,

üretimi ve ambalaj ve etiketlenmesi, depolanması, taşınması ve kullanılması faaliyetlerine ilişkin esasları kapsamaktadır.

Teknolojik gelişme ve ekonomik kalkınma sonucu çevrenin kirlenmesi hükümetlerin tehlikeli atıkların sağlıklı

yönetimi için programlar yapılması konusunda yöneltmiştir. Tehlikeli atıklar, bertaraf edilmesi gereken veya bertarafı

tasarlanan maddelerdir. Bertaraf operasyonları ise kaynak geri kazanım, yeniden kullanılabilir hale getirme, ıslah etme,

doğrudan geri kullanımlar veya alternatif kullanımlardır.

Türkiye'de tehlikeli atıkların bertarafı için kullanılan yöntemler henüz ilgili mevzuatta belirlenen düzeye ulaşmamıştır.

Endüstri kuruluşları bu atıklarını belediye çöplüklerinde veya kendi alanlarında gömerek yada yakma tesislerinde yakarak

bertaraf etmektedirler. Düzenli bertaraf tesislerinin bulunmaması nedeniyle belediye çöplüklerine de gönderilmeyen atıklar

endüstri kuruluşları tarafından tesislerindeki özel depolarda ve konteynerlerde geçici olarak depolanmaktadır. Bu

uygulamalar endüstri tesislerindeki kullanım alanlarını azaltmakta ve büyük sıkıntılar yaratmaktadır.

Atık azaltılması teknikleri dört bölümde incelenmektedir. Bunlar envanter yönetimi, üretim proseslerinde yapılacak

değişiklikler, hacim azaltılması, yeniden kullanım ve geri kazanım olarak özetlenebilir.

Tehlikeli Atıkların Taşınması

Basel Sözleşmesi tehlikeli atıkların uluslararası hareketini büyük ölçüde kısıtlamıştır. Tehlikeli Atıkların Kontrolü

Yönetmeliği de yurt dışında üretilen tehlikeli atıkların Türkiye'ye ithalini yasaklamıştır. Ancak Çevre Bakanlığı'nca, bu

atıkların sağlık, araştırma, yakıt ve benzeri amaçlarla kullanıldığını belgeleyenlere ithalat izni verilebilmektedir.

Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın "Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Madde ve Atıklara

İlişkin Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği" çerçevesinde Çevre Bakanlığı'nca belirli kriterler doğrultusunda bazı

hurdaların ithalatına izin verilmektedir.

Atıkların ihracı konusunda ise Yönetmelik'te bir hüküm bulunmaktadır. Buna göre, atıklar, ülkemizde atıkların

bertarafı için gerekli teknik kapasiteye sahip tesislerin bulunmaması halinde ve sözkonusu atıkları ithalatçı devletin yetkili

otoritesinin kabul etmesi durumunda ihraç edilebilir. Bu durumda, Çevre Bakanlığı, atıkların sınırlarötesi taşınımına izin

verilmeden önce transit devletlerin ve atığı ithal edecek devletin yazılı onaylarını almaktadır. Bakanlık, ihracatçı tarafından


doldurulmuş bildirim formunu ithalatçı devletin ve transit devletlerin yetkili makamlarına göndermekte, bu tarihten

başlayarak 60 gün içinde yazılı onay verilmezse ihracat işlemi başlatılamamaktadır.

Ülkemizin transit devlet olması durumunda, Çevre Bakanlığı'na taşımanın planlandığı tarihten en az 60 gün önce

bildirimde bulunulması zorunludur. Bakanlık söz konusu transit taşıma işlemine şartlı veya şartsız izin verebilir, izin

vermeyi reddebilir veya en geç 60 gün içinde bildirimde bulunan taraftan bilgi isteyerek yazılı cevabını bildirir. Bakanlığın

izni alınmadan transit geçiş yapılmaz, ulusal yetki alanımız içinde atık yükü limbo yapılmaz ve aktarılmaz.

Yönetmeliğe göre tehlikeli atıkların uluslararası taşınımına uygulanacak usul ve esaslar şunlardır:

a. Taşıyıcı, doldurulan taşıma belgesini, atıkların taşınımına başladığı andan itibaren nihai bertaraf yerine kadar

taşıma süresince yanında bulundurmak ve bu belgeyi istendiğinde güvenlik ve taşıma ile ilgili makamların

incelemesine sunmak zorundadır.

b. Atıkların sınırlar ötesi taşınımında sorumlu olan kişiler, sözkonusu atıkların teslim edilmesi veya teslim alınması

sırasında taşıma belgesini imzalamakla yükümlüdür.

c. Bertaraf eden, sözkonusu atıkları teslim almış olduğunu ve işlemin bildiriminde belirtildiği şekilde

tamamlandığını gösteren belgeyi ihracatçıya ve Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. İhracatçı bu belgeyi almadığı

taktirde Bakanlık kanalıyla bu durumu ithalatçı devlete bildirir.

d. Atıkların sınırlar ötesi taşınımında uluslararası paketleme, etiketleme ve taşıma standartlarına uyulur.

e. Atıkların sınırlarötesi taşınımının yönetmeliğe göre tamamlanamadığı durumlarda, ihracatcı devlet, ithalatçı

devletin bilgi verdiği tarihten itibaren 90 gün içinde veya ilgili devletlerin mutabık kalacakları başka bir süre

içinde geri almayı temin eder.

Yönetmelik gereğince tehlikeli atıkların geri kazanımı veya nihai bertarafları amacıyla taşınması, ilgili valilik

tarafından verilecek "lisans"a sahip araçlarla yapılır. Lisansa esas olacak hükümler, Çevre Bakanlığı'nca 19 Kasım 1996 ve

9 Eylül 1997 tarihli genelgeler ile valiliklere ve ilgili kurumlara bildirilmiştir. Buna göre, atıkların taşınacağı araçların

teknik donanımları, etiketlenmeleri ve yüklenmeleri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, 22 Ekim 1976 tarihli "Tehlikeli

Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında Yönetmelik" hükümleri doğrultusunda yapılmalıdır. Valiliklerin lisans

vermelerine esas bilgi ve belgeler ise; a) Lisans alacak her bir araç için TSE'den alınacak "Uygunluk Belgesi" b) Atık

taşıyacak araçları kullanacak şoförlerin sahip olması gereken uluslararası ADR eğitimi sertifikasıdır. Atıkların taşınması

sırasında araç sürücüleri bu belgelerin yanısıra, ulusal atık taşıma formu ve taşıdıkları atıkların özelliğine bağlı olarak

hazırlanmış kaza anında ilk yardım ve müdahalede kullanılacak "Türkçe Bilgi Formları"nı yanlarında bulundurmakla

yükümlüdürler.

Atık taşımacılığı için Yönetmelik ile belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi son derece önemlidir. Sürücülerin

yanlarında taşıyacakları ulusal atık taşıma formlarında yer alacak bilgiler, atıkların taşımacılık kurallarına uygun araçlarla;

lisanslı bertaraf tesislerinde; kurallara uygun ve denetimli olarak bertaraf edilip edilmediğini ortaya çıkaracak bilgilerdir.

Ancak taşımacılık konusundaki çalışmalar arzu edilen düzeye getirilememiştir.

Tehlikeli Atıkların Depolanması

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nin yürürlüğe girmesiyle tehlikeli atıkların belediye çöp alanına kabulü

yasaklanmıştır. Lisanslı atık bertaraf tesislerinin henüz olmaması ve yönetmelik gereğince üreticilerin atıklarını tesis içinde

geçici depolama olanaklarının sınırlı olması, illerde uygun "ara depolama" tesisleri kurulmasını gündeme getirmiştir.


Atıkların nihai bertarafı için uygun yer bulunamaması yada depolamadan önce bazı fiziksel ve kimyasal işlemlerin

yapılması nedeniyle, atıklar ara depolarda geçici olarak depolanabilir. Bu depolarda bekleme süresi bir yılı aşamaz. Ancak

bu süre zorunlu hallerde valiliğin izni ile uzatılabilir. Ara depolama tesisleri ayrı alanlarda yapılabileceği gibi, işleme

tesisleri içerisinde de yapılabilir.

Ara depolama ve işleme tesislerinde;

a. Giriş, depolama ve çalışma kısımları,

b. Yangın söndürme sistemleri,

c. Boruların, hazne ve kapların temizlenmesi için temizleme sistemleri,

d. Taşan ve dökülen atıkların toplanması için yeterli absorban nötralizan bulundurulur.

Herhangi bir kaza halinde derhal müdahale edilebilmesi için atık taşıyan borular ile depolama konteynerlerinin yer

üstüne kurulması zorunludur. Kirli su kaçağının mümkün olduğu tesis bölgelerinde, kirli suyun yer altına sızmaması ve

etrafındaki toprakları kirletmemesi için gerekli sızdırmazlık tedbirleri alınmalıdır.

Tehlikeli Atıkların Nihai Bertarafı

Atıkların geri kazanılmasının ve tekrar kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda atıklar, çevre ve insan

sağlığına zarar vermeden bertaraf edilir. Bertaraf sistemleri atık özelliklerine uygun teknolojilere göre seçilir.

Yakma Yöntemi : Uygun kriterlere sahip olduğu tesbit edilen tehlikeli atıklar, gereken yakma sıcaklığını haiz

tesislerde Bakanlığın uygun görüşü ile yakılabilir. Atıkların yakılması sırasında uyulması gereken esaslar ve limit değerler

aşağıda belirtilmiştir:

1. Tesislerde yanma odasına bağlı bir son yanma bölümünün bulunması, yakma fırınındaki ilk bölme sıcaklığının en az 900 C

derecede tutulması, sıcaklığın sürekli kaydedilerek kontrol edilmesi, son yanma bölümünde ek bir brülörün bulunması, sıcaklık

alt sınırın altına düşünce brülörün otomatik olarak devreye girmesi, bu bölümde en düşük yakma sıcaklığının 1200 C derece ve

alıkoyma süresinin en az 2 saniye olması zorunludur.

2. Yakma tesisinde işletme sırasında yanma gazındaki CO için aşağıda verilen limit değerler aşılmaz.

a. Günlük ortalama değer olarak yanma gazında, 50 mg/m,

b. Tüm ölçümlerin en az % 95'inin 10 dakikalık periyotlarda belirlendiği yanma gazında, 150 mg/m veya herhangi 24

saat zaman periyodunda tüm ölçümlerin en az % 95''inin yarım saatlik ortalama değerler olarak belirlendiği yanma

gazında, 100 mg/m.

3. Yakma tesisleri, baca gazlarında Yönetmelikte belirtilen emisyon limit değerlerini geçmeyecek biçimde tasarlanır, donatılır ve

işletilir.

4. Dioksin ve furan emisyonları en ileri tekniklerle azaltılır. Minimum altı saat ve maksimum sekiz saatlik örnekleme süresinde

tüm ortalama değerler 0.1 mg/m limit değerini aşamaz.

Deneme Yakması : Bir atık yakma tesisinin işleticisi lisans almadan önce, tesiste yakılacak atığı analiz etmek ve atık besleme hızına bağlı olarak ortaya çıkacak emisyonların standartları sağladığını ispat etmek amacıyla deneme yakması yapmakla yükümlüdür. Farklı özelliklerdeki atıkların bertarafının yapılacağı ticari yakma tesisleri için deneme çalışmasında, yüksek klor bileşeni, yüksek kül bileşeni ve en düşük yanma ısısı gibi en olumsuz koşullar esas alınır. Yakma tesislerinde kapasite artırılması veya izin alınan atıkların haricinde atık yakılması söz konusu olduğunda, yeni bir deneme yakması yapılması zorunludur.

Düzenli Depo Tesisleri : Depolama işlemi sırasında alınan önlemlerin yeterli olduğu veya atığın özelliği sebebi ile depolama işleminde çevrenin olumsuz yönde etkilenmeyeceğinin ispat edilmesi hallerinde atıklar depolanabilir veya bu


amaçla depo tesisi kurulmasına izin verilebilir.Atıkların evsel katı atıklardan ayrı olarak işleme tabi tutulması ve depolanması esastır.


T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI

ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIK YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI-Tehlikeli Atıklar Şubesi

LİSANS VEYA GEÇİCİ ÇALIŞMA İZNİ ALAN GERİ KAZANIM/BERTARAF TESİSLERİ

Güncelleme tarihi: 18.04.2006

FİRMA ADI ADRESİ LİSANS BAŞVURU

TARİHİ

FAALİYET KONUSU

TESİSTE İŞLENECEK ATIK TÜRLERİ

LİSANS/İZİN LİSANS NO

LİSANS/İZİN SON TARİHİ

İZAYDAŞ

Solaklar Köyü Mevkii KOCAELİ Tel: 0262 368 53 04 Faks:0262 368 52 72

06.5.1996 Tehlikeli ve Tıbbi Atık Depolama

Tehlikeli Sanayi Atıkları ve Tıbbi Atıklar

D5 410003 15.12. 2006

İZAYDAŞ Klinik ve Tehlikeli Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi

Solaklar Köyü Mevkii KOCAELİ Tel: 0262 368 53 04 Faks:0262 368 52 72

13.10.2000

Atık Yakma Tesisi

Yakılabilir nitelikli atıklar D1 04 10005 23.08.2008

ÇİNKANLAR KİM.MAD.TİC. VE SAN LTD. ŞTİ.

Ansızca Köyü Akkoca Mevkii Ege Seramik Karşısı Kemalpaşa İZMİR Tel:0232 878 33 33 Tel:0 232 878 88 71 Faks: 0232 878 81 18

15.12.2005 (Lisans yenileme)

Geri kazanım tesisi Tesise alınacak atık türleri Lisans belgesi arkasında yer almaktadır.

TA R2 35001 09.02.2009

EUROGOLD MADENCİLİK

Bergama/İZMİR Tel: 0312 466 19 42

23.08.2000 Özel İşlemli Depolama

Proses çamuru D5,D9 350002

25.10.2007

DİNÇ KİMYA

Dilovası Organize sanayi bölgesi, kocamezarlık mevkii 39 pafta Gebze

KOCAELİ TEL: 0262 754 57 23 FAX. 0262 754 65 84

22.03.2005 Geri kazanım Kullanılmış Varil ve plastik bidon

Geçici Çalışma izni 11.07.2006


FİRMA ADI ADRESİ LİSANS BAŞVURU

TARİHİ

FAALİYET KONUSU




BERK KİMYA TİC.TAAH. VE PAZ.SAN. LTD.ŞTİ.

Derince Sanayi sitesi sok. No:16/1 Derince KOCAELİ

24.07.2002 Geri Kazanım Çürük asit geri kazanımı R2 410008 26.05.2007

SAHA METAL SANAYİ TİC. LTD. ŞTİ.

OSB Dökümcüler Sitesi 11.sok. No: 137 Sincan/ANKARA Tel: 0312 267 36 72 Fax. 0 312 267 36 73

12.07.2002 Geri kazanım Çinko külü R4 06 0004 28.05.2006

İSKEN İSKENDERUN EN. ÜR. TİC. A.Ş.

Turan Emeksiz Sk. No.3/3 B Blok 06700 Gaziosmanpaşa-ANKARA Tel: 0312 468 92 21 Fax: 0312 468 91 12

24.04.2003 Düzenli depolama Tesisi

Santralden kaynaklanan alçıtaşı çamuru ve Bakanlıkça uygun görünen tehlikeli atıklar depolanabilir.

D5 10 002 10.07.2006

HEPŞEN KİMYA SAN. TİC. LTD.ŞTİ

RIHTIM Cad. Derya İş Mrk. No:28/56 A Blok Kat. 3 81300 İSTANBUL Tel:0 228 216 06 18 Fax:0 228 216 06 19

14.02.2005 Geri kazanım Çinko içerikli atıklardan çinko oksit geri kazanımı

Şartlı Lisans aldı TA R4 Ş 11 001

15.03.2009

ÇİNKANLAR KİM.MAD.TİC. VE SAN LTD. ŞTİ.

Ansızca Köyü Akkoca Mevkii Ege Seramik Karşısı Kemalpaşa İZMİR Tel:0232 878 33 33 Tel:0 232 878 88 71 Faks: 0232 878 81 18

20.07.2005 Geri kazanım tesisi Atık sac varil geri kazanımı Geçici çalışma izni 18.04.2006


FİRMA ADI

ADRESİ LİSANS BAŞVURU

TARİHİ

FAALİYET

KONUSU




İZEL KİMYA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

Şeyhli San. Mah. Atatürk Cad. Burak Sk. No:11 Pendik İSTANBUL Tel: 0216 378 56 57

24.04.2002 Geri Kazanım Tesisi

Tar benzoik asitten fitalik anhidrit eldesi

R2 34 0002 27.10.2006 YENİ

YÖNETMELİĞE GÖRE TEKRAR BAŞVURMASI GEREKİYOR

METOKS MADENCİLİK TŞM.

M.Çakmak Cad. Paola Ap. A Blk. No:53/1 İskenderun/ HATAY Tel: 0326 6140717 Fax: 0326 617 24 12

20.08.2003 Geri Kazanım Baca Külü baca külü ve filtre tozundan çinko ve kurşun ve ramat çamuru geri kazanımı geri kazanımı

Geçici Çalışma İzni 17.06.2006

SERDAR Mühendislik ve Müşavirlik

Kazan /ANKARA Tel: 0 312 287 35 11 Faks:0 312 287 35 12

26.05.2005 Gümüş Geri Kazanım

Rontgen ve Fotograf Banyo Sularından Gümüş Geri Kazanımı

R4.06.004 13.12.2008

GÜRPET PETROL ÜRÜN. OTOM.

İNŞ.SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

ADRES: Atatürk Organize San. Bölgesi 10032 sk. No:12 Çiğli / İZMİR Tel: 0.232.328 26 97 Faks: 0.232. 328 26 98 www.gurpetoils.com.tr e-mail: [email protected]

18.11.2003 Geri Kazanım Atık solventler, boya çamuru

R2,R3,R5 35 0009 05.09.2008

İZVAR AMBALAJ SAN. VE TİC. A.Ş.

Pelitli 41490 Gebze KOCAELİ Tlf: 0262 7512131 Faks: 0 262 751 1789

06.11.2003 Varil Yıkama Tesisi

Tehlikeli atıklarla kontamine olmuş varil ve IBC’ler

R 13 41 0009 20.08.2007

MEB METAL VE BİLEŞİKLERİ SAN.TİC.LTD.ŞTİ

Barış Mah. Koşuyolu Cad. No:90 Gebze/KOCAELİ TEL: 0 262 641 77 10 646 30 55 FAX: 0 262 646 53 45

29.08.2002 Geri Kazanım Çinko oksit ve yemlik çinko oksit

R4 41 0010 30.12.2007


MAZHAR TANRIKULU

Varlık Mah. No:1 Sekilli YERKÖY YOZGAT TEL: 0354 547 51 54 FAX:0354 547 52 41

24.03.2005 Geri kazanım Çinko külleri ve drosları R4, R11 66 001 01.04.2008

FİRMA ADI ADRESİ LİSANS

BAŞVURU TARİHİ

FAALİYET KONUSU




SERDAR MÜH.MÜŞAVİRLİK

Kazan ANKARA Tel: 0 312 287 35 11(pbx) Fax. 0 312 287 35 12

19.10.2004 Tehlikeli Atık Ara Depolama

Tehlikeli Atık (radyoaktif ve tıbbi atık hariç)


ÖZVAR AMBALAJ

Muttalip Köyü 4.Cad. No:25 ESKİŞEHİR Tel: 0222 338 05 94-338 14 15 Faks:0 222 33812 44

15.09.2004 Geri kazanım Atık yağ ve kimyasal maddelerle kirlenmiş varil,

IBC (15 01 10)

Belge No: TA R12 Ş 26001

06.01.2009

MUTLU METAL

Merkez MaH.. Kehribarcı Sk. No.35 GOP İSTANBUL TEL. 02121491 456 FAX:0212 581 8802

17.02.2005 Geri kazanım Galvanizli matlardan külçe çinko ve çinko oksit geri kazanımı


MELTEM KİMYA TEKSTİL

SAN.İTH. İHR. TİC. LTD. ŞTİ

Büyükdikili Mevkii Adana Mersin Batı Otoban Bağlantısı Seyhan ADANA Tel: 0 322 485 62 67 Faks: 0 322 485 62 03

27.01.2006 Geri Kazanım Akıcı yıkama sıvıları ve çözeltiler, diğer durgun dip tortusu ve reaksiyon kalıntıları ve PET-polyester atıkları

Belge No: TA R3, R6 01 001

09.02.2009

BULTAŞ KİMYEVİ

MADDELER SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

Demirkapı Cad. No:36 Demirkapı 34150 Eyüp İSTANBUL Tel:0 212 544 74 49 (pbx) Fax. 0212 544 74 21

18 Ekim 2004 Geri kazanım Çürük asitten demir III Klorür geri kazanımı


DÖNMEZ VARİL VE PLS.

AMBALAJ ÜRETİM GERİ

Küçük Sanayi Sitesi 24/1 Sok. No:3 Ulucak/Kemalpaşa/İZMİR Tel: 02324798074 Faks:0232 479 51 59

28.12.2004 Geri kazanım Atık varil ve IBC Geçici çalışma izni 06.05.2006


KAZANIM SAN.


BAŞVURU TARİHİ

FAALİYET

KONUSU




KAHYAOĞLU Hurda San.

İstanbul TUZLA DERİ OSB Tel: 0 216 394 05 25 Faks: 0216 394 05 28

Geri kazanım Kullanılmış varil, plastik, IBC geri kazanımı

R4,R5,R11 34 0003 28.06.2008



BAŞVURU TARİHİ

FAALİYET KONUSU

TESİSTE İŞLENECEK ATIK

TÜRLERİ



ÇİNKO DESTİLASYON SAN.

–ALİ İHSAN ÇİLE

Gülçırpı Mevkii 7L-86 Görece-Menderes/İZMİR Tel: 232-7812210 Faks: 232 781 22 11

07.11.2005 Alüminyum Geri kazanım

Ramat, Alüminyum curufu ve talaşı


EKMEKÇİOĞLU

OSB 5.Cad. ÇORUM TEL:0 264 254 97 60 FAX:0 264 254 97 65

Geri kazanım Galvaniz atıkları, ramat çamuru geri kazanım

R4,R11 19 001 18.02.2008

METPLAST İstanbul Deri Organize Sanayi Yan Bölgesi YB-41 Parsel-Tuzla Tel:0216 591 06 28 Fax:0216 591 0627

09.11.2004 Varil temizleme, boyama

Kullanılmış varil Lisans Belge No:TA R12 Ş 34 001

27.02.2009

BURAK METAL ÇİNKO ÜRÜNLERİ

Molla Fenari Akören Köyü GEBZE TEL: 0262 7273060 FAX.0262 7273050

Geri kazanım Külçe çinko ve aktif çinko oksit geri kazanımı


ABS AYDIN BOYA KİMYA SANAYİ

Yaylacık Köyü Aşağıçakıllar Mevki Nilüfer BURSA TEL:0 224 428 25 25 FAX:0224 482 22 06

29.12.2004 Geri kazanım boya çamurundan antipas boya geri kazanımı

R5 16 0001 17.05.2008

GÜM SAN GÜMÜŞ PAZ. SAN.

TİC. LTD. ŞTİ.

Adres: Talatpaşa Bulvarı Turan Mh. Engin Sk. No:1/A-B TEL: 0-312-3108545

14.09.2004 Gümüş Geri kazanımı

Röntgen ve Fotograf Banyo Suyundan Gümüş Geri Kazanımı

R4, 06 003 26.05.2008

LEVENT HİPO TİCARET

59. Sk. No:42/A Bahçelievler ANKARA TEL:223 78 28

01.02.2005 Geri Kazanım Rontgen ve fotograf banyo sularından gümüş geri kazanımı

Lisans aldı. TA R4 06 001

06.03.2009

VARTEM GERİ KAZANIM

DEPOLAMA VE NAK. SAN. TİC.

LTD. ŞTİ

Sefa Sirmen Bulvarı 3. km Peuget Showroom arkası İzmit/ KOCAELİ TEL:0262 335 56 68 TEL: 0262 335 40 47 FAX:0262 335 56 69

30.12.2005 Kullanılmış varil ve IBC temizleme ve geri kazanım

Sac Varil, IBC TA R12 41 001 08.02.2009


BTM Bitümlü Tecrit Malz. A.Ş.

PK:30 Kemalpaşa 35170 İZMİR Tel: 0-232-877 04 02 Faks: 0-232-8770410

14.06.2005 Geri Kazanım Slaç Geçici Çalışma İzni 28.05.2006

KARDELEN METALURJİ SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ.

407/2 Sok. No:16 Pınarbaşı İZMİR TEL:0232 479 90 50 FAKS:0232 479 22 95

08.09.2005 Geri Kazanım Alimünyum hurda ve curuf geri kazanımı


CAN VARİL A.Ş. Marmara Geri Dönüşümcüler Sitesi 241 ada No:13 Gebze /KOCAELİ Tel: 0 212 595 34 44 Faks: 0 212 595 34 45

Saç varil , IBC tank ve Plastik Bidon

Saç varil , IBC tank ve Plastik Bidon


ERBOSAN A.Ş. Boğazköprü Mevkii MelikGazi KARYSERİ Tel: 0 352 311 35 11 (5 HAT) Faks:0 352 311 35 16

Çinko-Oksit Geri Kazanımı

Demir Çelik fabrikalarının ark

fırınlarından çıkan baca külü


AKKİM KİMYA SANAYİ TİCARET

A.Ş.

Çiftlikköy Mevkii, Denizçalı Köyü YALOVA Tel: 0 226 353 25 33 Faks: 0 226 353 25 39

Geri Kazanım Sıyırma tesisleri (parlatma asitleri) çürük

asit

TA R6 77 001 17.03.2009

SATE GIDA VE KİMYA SAN.TİC.LTD. ŞTİ

Ansızca köyü Arapalanı Mevkii No:163 OSB Kemalpaşa-İZMİR Tel: 0232 877 04 53 Faks: 0232 877 00 90

02.02.2000

Geri Kazanım tesis

Tarbenzoik asitten fitalik anhidrit Kirli tiner, atık solvent geri kazanımı Boya çamurundan antipas boya eldesi

Geçici çalışma izni 06.04.2006

YILDIRIM METAL SANAYİ VE TİCARET

Kuyu yolu No:1 Muallimköy Gebze KOCAELİ

TEL:0 262 759 10 58-59 FAX:0262 759 10 60

14.06.2005 Geri kazanım Galvanizli mat ve çinko külünden çinko oksit ve metalik çinko üretimi



BAŞVURU TARİHİ

FAALİYET KONUSU

TESİSTE İŞLENECEK ATIK

TÜRLERİ




META BOYA KİMYA SANAYİ

Cumhuriyet Cad. Hadımoğlu Mevkii Kepez Küçük Sanayi Sitesi

Kepez/ÇANAKKALE TEL: Daha sonra girilecek FAX: Daha sonra girilecek

31.08.2005 Geri kazanım Atık boya, atık tiner, atık solventten antipas

boya eldesi


ÇOLAKOĞLU KİMYA

Tuzla Mermerciler OSB Tem yanı No:88 Tuzla İSTANBUL

TEL: 0216 593 00 77(5 HAT) FAX.0216 593 00 80

09.05.2005 Geri kazanım Galvaniz fabrikalarının atıklarından çinko sülfat geri kazanımı

Geçici Çalışma İzni. 06.09.2006

GÜL GALVANİZ Sultançiftliği 2. Cebeci Yolu No:40 GOP İSTANBUL Tel:0212 594 17 21 Faks: 0212 594 17 21

Geri Kazanım Galvanizli mattan külçe çinko ve çinko oksit

geri kazanımı


SAHA METAL SANAYİ TİC. LTD. ŞTİ.

Sincan OSB Dökümcüler Sitesi 2.sok. No:13 Sincan/ANKARA Tel: 0312 267 36 72 Fax. 0 312 267 42 05

14.03.2006 Geri kazanım Galvanizli mattan külçe çinko ve çinko oksit geri kazanımı


ÖZDENİZCİLİK

Hacıveli Mah. 40. Sk. No:50 Bağarası Küçük Sanayi Sitesi E. Foça/İZMİR

02.02.2005 Geri kazanım Hurda kablodan bakır ve plastik geri kazanımı



Documents

kimyasallar ve tehlikeli atıklar