KİMYASAL MADDELER İLE GÜVENLİ ÇALIŞMA...Kimya Y. Mühendisi İSG Uzmanı (A) KİMYASAL MADDELER İLE GÜVENLİ ÇALIŞMA. 29.03.2017 2 KAYHAN KUBAT Kimya Y. Mühendisi Bütün

Kayhan KUBAT

Kimya Y. Mühendisi

İSG Uzmanı (A)

KİMYASAL MADDELER İLE

GÜVENLİ ÇALIŞMA

29.03.2017 2 KAYHAN KUBAT Kimya Y. Mühendisi

Bütün maddeler zehirdir,

zehirle ilacın tek farkı dozdur.

Paracelsus


KİMYASAL MADDE:

Doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımlar.

29.03.2017 KAYHAN KUBAT Kimya Y. Mühendisi

5

Beslenmemizi, sağlımızı, yaşam kalitemizi doğrudan ve dolaylı olarak etkilerler.

Kimyasal maddelerin bir kısmı canlı yaşamı için olmazsa olmaz iken bazıları da canlı yaşamı için son derece tehlikelidir.


6

KİMYASAL MADDELERİN FİZİKSEL HALLERİ

1-KATI (tozlar)

2-SIVI

3-GAZ

Kimyasal bir maddenin fiziksel biçimi

maddenin vücudunuza nasıl girdiğini ve bir ölçüde de yaptığı

tahribatı etkileyebilir. 29.03.2017

KAYHAN KUBAT Kimya Y. Mühendisi 7

1. Katı Maddeler

Kimyasal zehirlenmeye yol açma olasılığı en düşük olan kimyasal maddeler katı biçimde olanlardır.

Ancak katı kimyasal maddelerin bazıları deriye ya da yiyeceklerimize bulaştığında ve de bunlar yutulduğunda zehirlenmeye sebep olabilir.

Katı biçimdeki kimyasalın yutulmasını önlemek için kişisel hijyen önemlidir.


8

Katı biçimdeki kimyasal maddeler solunabilen toksik buharlar çıkartabilir, toz üretebilir, yanıcı ve patlayıcı olabilir, deriyi aşındırabilir.


9

Toz,

kendisinden hasıl oldukları maddelerle aynı bileşimde olan ve hava içerisinde dağılma

veya yayılma özelliği gösteren

0,1 – 100 mikron büyüklükte olan katı parçacıklardır.

Sağlık için en zararlı olanları 0,1-5 mikron arasında olanlardır. Bunlar akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşarak, kimyasal yapılarına göre etki ederler.

29.03.2017


Tozlar kendisini meydana getiren maddelerin

yapısına ve tozun fiziki yapısına göre 7 grupta

adlandırılır.

→Organik Tozlar

→ Anorganik Tozlar

→ Fibrojenik Tozlar

→ Kanserojen Tozlar

→ Rodyoaktif Tozlar

→ Allerjik Tozlar

→ İnert Tozlar 29.03.2017


2. Sıvılar

Asitler ve çözücüler gibi tehlikeli maddelerin çoğu normal ısıda sıvı haldedir.

Sıvı kimyasalların çoğu, solunabilen ve kimyasal

maddenin türüne bağlı olarak çok toksik olabilen buharlar çıkartır.


12

Sıvı kimyasallar deri yoluyla absorbe olabilir, deriden geçerek doğrudan doğruya kana karışabilir ve vücudun çeşitli bölgelerine ulaşarak buralarda tahribata yol açabilir.


13


3. Gazlar

Gazlar 4 grupta toplanır.

→Basit Boğucu Gazlar

→Kimyasal Etkili Boğucu Gazlar

→ Tahriş Edici (irritan) Gazlar

→Sistemik Etki Gösteren Zehirli Gazlar


15

Basit Boğucu Gazlar;

Normal şartlarda kimyasal olarak boğucu değildirler. Fakat ortamda çok yoğun bulunmaları durumunda havadaki oksijenin yerini alarak oksijenin daha az solunmasına sebep olduklarından, oksijen yetersizliği sebebi ile boğulmalara sebep olabilirler.


16

Bazıları, özellikle petrol türevi olanlar hafif narkotiktir. Karbondioksit, metan, etan, propan, hidrojen vb. yaygın olarak kullanılan basit boğuculardır.


17

Kimyasal Etkili Boğucu Gazlar;

Kimyasal özellikleri sebebi ile solunum ve dolaşımı engelleyerek etkili olan gazlardır.

Karbon monoksit, hidrojensülfür, hidrojen siyanür bu tip gazlardır.


18

Tahriş Edici (İrritan) Gazlar

Asidik özellikleri ve suda çözünürlükleri sebebiyle, solunum sistemleri üzerinde tahriş edici etki gösterirler. Özellikle üst solunum yolları ile akciğerlere ulaşan bu tür buharlar, derinin ve dokuların nemi ile asidik çözelti oluşturarak temas ettikleri dokuları tahriş ederler.


19

Sistemik Etki Gösteren Zehirli Gazlar

Vücudun belirli sistemleri üzerinde toksik etki yapan gaz ve buharlardır. Akciğer zarları üzerine tesir eder veya doğrudan dolaşıma girerler. Böbrek ve karaciğerler üzerinde, bazıları da kemik iliği üzerinde etkirler. Karbontetra klorür ve nitroparafinler böbrek ve karaciğerlerde, benzen buharları kemik iliği üzerinde, kurşun buharları kan sistemi üzerinde etkilidir.


20

Kimyasal maddelere karşı kendimizi korumak

için yapacağımız ilk iş, çalıştığınız maddelerle

ilgili mümkün olduğunca fazla bilgi edinmek ve

bu maddelerin ne kadar güvenli olduğunu

düşünürseniz düşünün, ya da bu maddelerin ne

kadar güvenli olduğu söylenirse söylensin,

bunlara maruz kalmayı önlemektir.


21

Parlayıcı,

Patlayıcı

Oksitleyici,

Reaktif

Zehirli

Tahriş edici,

Aşındırıcı

Hassasiyet oluşturucu

Kanserojen olan

Üremeyi etkileyen

Mutajenik etkileri

olan kimyasallar

olarak sınıflandırılır.


22

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE :

a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay

alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı,

aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen,

üreme için toksik ve çevre için tehlikeli

özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler,


23


b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara

girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal

veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya

işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile

işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk

oluşturabilecek maddeler,


c) Mesleki maruziyet sınır değeri

belirlenmiş maddelerdir.

PATLAYICI MADDE (E): Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir.


26

Oksitleyici madde (O) : Özellikle

yanıcı maddelerle olmak üzere diğer

maddeler ile de temasında önemli

ölçüde ekzotermik reaksiyona neden

olan Maddelerdir.


27

Çok kolay alevlenir madde (F+): 0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.


28


Kolay alevlenir madde (F): a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen, b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki, c) Parlama noktası 21 °C 'nin altında olan sıvı haldeki, d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.

Alevlenir madde (F): Parlama noktası

21 °C - 55 °C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.


30

Çok toksik madde (T+): Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.


31


Toksik madde (T): Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

Zararlı madde (Xn): Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

Aşındırıcı madde (C): Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.


33


Tahriş edici madde (Xi): Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir.


Allerjik madde:(Xn-Xi) Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.

Kanserojen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

Kategori 1 T

İnsan için Kanserojen Olduğu Bilinen Maddeler.

Kategori 2

İnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler

Kategori 3 Xn

İnsanda Kanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat Verilerin Yetersiz Olduğu Maddeler


36

Mutajen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

Kategori 1 T

İnsan için Mutajen Olduğu Bilinen Maddeler.

Kategori 2

İnsan için Mutajen Sayılabilen Maddeler

Kategori 3 Xn

İnsanda Üremeyi Etkileyen Maddeler.


37

Üreme için toksik madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.


38

Çevre için tehlikeli madde (N):

Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.


39

Etiket var/yok

Ne yapmalıyız

Bu kadar bilgi bize yeter mi


Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi (TMFB)

Kimyasalın Etiketinde Bulunması Gereken Bilgiler Kimyasalın,

Ticari adı Kimliği Tedarikçi firmasının adı/adresi/telefon numarası Tehlike etiketleri Kullanımının doğasından kaynaklanan riskler Alınması gereken güvenlik önlemleri Kimyasal güvenlikle ilgili ek bilgilerin işverende

bulunduğuna dair ifade Sınıfı (Ulusal yasalarla belirlenen)


41


42

Zararlılık İşaretleri

Uyarı

kelimesi

Madde Kimliği

Tedarikçi bilgisi

zararlılık ve önlem ifadeleri


43


Kimyasal Maddelerin Kimliklerinin Belirlenmesi Her bir kimyasal endüstride değişik adlarla bilinebilir. Bu da karışıklıklara neden olmaktadır. En basit olarak Sülfürik Asit; hidrojen sülfat, zac yağı, kaplan, karate gibi 50’ye yakın isim ile bilinir.


45


Bu karışıklığın önüne geçmek için Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) geliştirilmiştir. Ayrıca CAS numaraları da bu amaçla kullanılmaktadır.

MSDS’te Bulunması Gereken Bilgiler Kimyasalın adı ve üreticinin adresi Ürünün kompozisyonu Materyalin sebep olabileceği zararlar İlkyardım tedbirleri Kaza sonucu yayılmalarda yapılması gerekenler Kullanma ve depolama talimatları Maruz kalma kontrolleri (gerekli KKD’ler de dahil) Fiziksel ve kimyasal özellikler (karalılık ve reaktivite

özelliği de dahil) Zehirlilik bilgisi ve insan vücuduna girme yolları Taşıma bilgisi Mevzuat bilgisi


47


METAL TEMİZLEME SOLVENTİ - TÜRKÇE.pdf





Kimyasalların Sağlık Üzerindeki Etkileri Etkiler geçici rahatsızlıklardan kalıcı hasarlara kadar geniş bir aralıktadır. Bu etkiler kimyasalın vücuda ne kadar alındığına ve ne kadar zehirli olduğuyla alakalıdır.


49

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

-SOLUNUM -ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER) -SİNDİRİM


50

Vücuda Giren Kimyasallar Dolaşım Sistemine Girerek Bütün Vücuda Yayılır. Bu Yolla Sadece Etkiye Maruz Kalan Organ Değil Doğrudan Bu Etkiye Hiç Maruz Kalmayan Organları da Etkileyebilir Ve Plesenta Yoluyla Anne Karnındaki Bebeğe de Geçebilir.


51

Kimyasallar İşyeri Havasında Toz, Sis, Duman, Gaz Ve Buhar Şeklinde Dağılmış Olabilir Ve Solunabilir


52

Kimyasal Maddenin Zararlı Miktarları Deri Yolu İle Absorblanabilir

Bazı kimyasal maddeler tahrişe neden olan NaOH vb. Maddelerin Aksine Hiçbir Etki Uyandırmadan Deriden Geçebilir. Derinin Koruyucu Dış Tabakası Toluen, Seyreltik Soda Vb. Maddelerle Temas Sonucu İncelebilir Ve Deriden Absorblama Kolay Hale Gelebilir.


53

Kimyasal Maddenin Zararlı Miktarları Gözler Tarafından Absorblanabilir

Gözler Sıçrama Veya Buhar Şeklinde Bulunan Maddeleri Absorbe Edebilir.


54

Ortam Havasında Bulunan Tozların Yutulması, Kimyasal Madde Bulaşmış Ellerin Temizlenmeden Yemek Yenilmesi, Sigara İçilmesi Yoluyla, Yanlışlıkla Yutma Yoluyla, Yanlışlıkla İçme yoluyla Gaz, Toz, Buhar, Duman Sıvı Veya Katı Kimyasal Maddeler Vücuda Girebilirler.


55

Akut etki,

Bir maddenin yüksek konsantrasyonuna kısa süreli (genellikle bir vardiyada) maruziyetin yarattığı etki,


56

Kronik etki,

Bir kimyasala uzun süreli ve tekrarlanabilir maruziyetin yarattığı etki. Bu etki uzun zamandan sonra hissedilir.


57

Primer Tahriş Ediciler: Asitler, Alkaliler, Klor, Flor, brom, Fenol, vs. (Sert sabun, deterjan, asitler ve bazlar, reçineler) Allerjen Maddeler: (Azo boyaları azot oksitleri, Gazolin, Kerozin, alkol, Kömür katranı türevleri vs)

ÇÖZÜCÜLER:


58

Çözücülerin büyük kısmı genel olarak solventlerdir.

Solvent nedir? Endüstride hemen hemen her üretim sektöründe yağ giderme ve temizlik vb. işlemlerde solvent kullanılır.

Halojenli ve halojensiz olmak üzere ikiye ayrılırlar,

Halojensiz Solventlere, alifatik ve aromatik hidrokarbon bileşimleridir.

Halojenli solventler, metilklorit, etilkorit, etilenklorit, trikiloretanol, kloroform, kloretan bileşikleri, klorlanmış benzinler ve klorlanmış fenoldir.

Solvent içeren ürünler nelerdir? Temizleme ve yağ giderme maddeleri, Boya çıkarıcılar, Boya, vernik, cila ve reçineler, Yapıştırıcılar Mürekkep ve mürekkep çıkarıcılar, Pestisitler, Kozmetikler,…


59

Solventlerin yarattığı tehlikeler, İçerdiği kimyasala göre değişir. Solventlere maruz kalındığında, kaza olma ihtimali artabilir.

Uzun süreli etkilerde, Deri iltihabı oluşumu,

Endüstride, oldukça yaygın olarak kullanılan organik solventlerle cilt temas ettiğinde egzama oluşur.

Halojenli solventlerden bazıları, beyin, böbrek ve karaciğer zararına neden olabilir.

Metilpentanon gibi bazı solventler, düşük konsantrasyonlarda bile gözde ve burunda tahrişe ve baş ağrısına neden olur.


60

Solventlerin birçoğu yanıcı, uçucu, kolay buharlaşıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karışımları verebilen özelliğe sahiptir.

Bazı solventlerin kanserojenik, ekotoksik, mutajenik ve uyuşturucu etkileri olabilir.

Bunun dışında solventler su için zehirlidir.

Özellikle halojen içeren solventler, yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazlar oluşturur.


61

GAZ VE BUHARLAR: (Gaz:20oC ve 760mm(1atm) basınçta fiziksel olarak gaz halinde olan maddeler.)

1-Boğucu Gazlar:

a)Basit Boğucu Gazlar: CO2, H, He, Metan, Propan, Azot, Asetilen

b)Kimyasal Boğucu Gazlar: CO, H2 S, HCN, vs.(Karbon

monooksit, Hidrojen sülfür, Hidrojen siyanür, vb.)

2-Tahriş Edici Gazlar: Asit, Alkali, Cl2, NH3, CrO3, Azot oksitleri, SO2

Klor, Amonyak, fosgen(COCl2), asit buharları, Kükürtdioksit,,

3-Sistemik Zehirler:

a)İç organlara zararlı maddeler: CCl4 Kloroform, Alkol

Karbontetra klorür, Nitroparafinler, Alkoller,

b)Kan yapıcı sisteme etki edenler: Kurşun, Benzen (Benzen

buharları, kurşun buharları

4-Narkotik (uyuşturucu) Buharlar: Karbon sülfür. Toluen Trikloretilen,

vb çözücüler.


62

1- BOĞUCU GAZLAR: a- Basit Boğucu Gazlar:

KARBON DİOKSİT:Şarap mahzenlerinde devamlı fermantasyon sonucu havaya fazla miktarda karışabilir. Karbonlu maddelerin tam yanması sonucu oluşur. Karbondioksitin basınç altında kuru hale getirilmesiyle elde edilen kuru buz (dry ice) soğutucularda kullanılırsa, soğutulan depolarda C02 oranı yükselebilir. Renksiz kokusuz gazdır. MAK değeri 5000 PPM dir. 9000 mg/m3 Etkisi: karbondioksit artması solunum miktarını arttırır. %6-10 yoğunlukta, baş dönmesi, görme bozuklukları, şuursuzluk başlar. %10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2 fazlalığından çok, oksijen azlığından olur. Korunma : İşyeri havasındaki miktar kontrol edilir. Solunum aygıtları kullanılır. Etkilenme olduğu takdirde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir, suni solunum yapılır. 29.03.2017


a- Basit Boğucu gazlar:

Metan (CH4) (e.l:5,3 -14,0): Bataklık gazı olarak bilinir, çünkü bitkilerin çürümesi ve ayrışması sonucu oluşur. Yurdumuzda en sık kömür ocaklarında karşılaşılmaktadır. Etan (C2H6) : Çeşitli kimya sanayinde karşılaşılır. Propan ve bütan (C3H8 ve C4H10) bütan için (e.l: 1,9 - 8,5): Evlerde ve işyerlerinde kullanılan sıvılaştırılmış petrol gazıdır (LPG). L.P.G. :1000 ppm; 1800 mg/m3. Asetilen (C2H2), (e.l: 2,5 -81): Kaynak işlerinde ve bazı kimya endüstrisinde kullanılır. Hidrojen ( e.l: 4,0-75), Akü şarj odalarında açığa .çıkabilir. Azot, Argon, Neon, Helyum, Etilen ve Propilen gibi gazlar da bu sınıfa girer.


64

b-KİMYASAL BOĞUCU GAZLAR Kimyasal Zehirler)

KARBONMONOOKSİT: Renksiz, kokusuz, tahriş etkisi olmayan, çok zehirli gaz. Hemoglobine oksijenden 200-300 kat daha fazla ilgilidir. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) yapar. Böylece kanın dokulara oksijen taşıma kapasitesini bloke eder. Etkisi; Havadaki miktarına, maruziyet süresine ve kişinin duyarlılık derecesine göre değişir. Buhar yoğunluğu (hava = 1) : 0,97 MAK değeri: 50 ppm= : 55 mg/m3 Konsantrasyon: 12,5 - 74 yanıcıdır. Tehlikeli Seviye: Zehirlenme belirtilerini gösteren biri var ise genellikle 100 ppm ve üstü


65

Kronik Zehirlenme;

Düşük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda yorgunluk, baş ağrıları, mizaç değişikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza bozukluğu görülür.

Korunma;

İşyeri havasındaki miktarı kontrol edilir. Sigara yasaklanır. Kısa süreli çalışmalar uygulanır, gerekirse maske kullanılır.

Tedavi: Etkilenen biri derhal temiz havaya çıkarılır oksijen verilir. Beyin ödemine karşı hipertonik çözeltiler uygulanır.


66

Kimyasal Zehirler) HİDROJEN SÜLFÜR (H2S)

Lağım kanallarında, foseptiklerde, eritme tesislerinde, bulunur. Tipik kokuludur. Havadan ağırdır MAK değeri 10ppm veya 15mg/m3 tür. Etkisi; Havada %0,0001 konsantrasyonda tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda bir süre sonra koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz olur. Solunum yolu ile alınan H2S toksik tesir gösterir Mokozoları tahriş eder. Hücre içindeki fermentleri inhibe eder. Hemoklobinle birleşir. Zehirlenme belirtileri 200cc/m3 te başlar, 600cc/m3 te kısa süre içinde ölüm gelir.


67

Hidrojen sülfür, Orta düzeydeki konsantrasyonlarına bile maruz kalmada ani ölümlere neden olan gazların arasında hidrojen sülfür önemli bir yer tutar. Kükürt içeren maddelerle çalışma olan yerlerde, işçilere bu gazın süratle boğarak öldürme özelliği olduğu öğretilmelidir. Burada gözden uzak tutulması gereken bir durum da; düşük düzeyde ki hidrojen sülfür konsantrasyonuna maruz kalmaya alışık kişilerde yüksek düzeylerde (konsantrasyonlarda) koku alma duyuşunun uyarıcı olmayacağıdır. Yani salt duyu organlarıyla gazın arttığını sezinleyemez. Eğer hidrojen sülfür olan bir alanda işçilerden biri düşerse diğer işçiler o alanda uygun solunum yolları koruyucusu kullanmadan kazalıyı kurtarmaya girmemelidir. H2S hayvansal ve bitkisel atıkların kokuşması sonucu oluşur. Kimya ve boya endüstrisinde, viskoz ve rayon ipliği yapımı gibi işlerde de karşılaşılabilir.


68

H2S ile kronik zehirlenme kabul edilmemektedir.

Korunma; Havadaki miktarı kontrol edilmeli, çevre tedbirleri ile birlikte, kişisel koruyucular kullanılmalı. Tehlikenin fazla olduğu yerlerde periyodik muayenelerle sinirsel bozukluklar aranmalı.

Zehirlenme halinde; suni solunum yaptırmalı, %5 CO2 içeren oksijen (Karbojen) verilmeli, gözler iyice yıkanmalıdır.

Akut olaylarda amilnitrit (kapsül) koklatılması veya %3 lük sodyumnitrit enjektesi yararlıdır.


69

Hidrojen siyanür (HCN); 10 ppm,

Sentetik lif ve plastik üretiminde, elektrolizle metallerin kaplanmasında, siyanür tuzları ve nitritlerinin üretiminde, böcek ve kemiricilere karşı öldürücü ilaç olarak kullanılır.

b-KİMYASAL BOĞUCU GAZLAR

Kimyasal Zehirler


70

2-TAHRİŞ EDİCİ GAZLAR:

AMONYAK: (NH3): Endüstride bazı sentez işlerinde, tekstil sanayi, üre, nitrik asit, gübre ve bazı boyaların imali ile soğutucularda kullanılır. Havadan hafiftir. Suda erir TLV : 14 mg/m3- 20 ppm STEL: 36 mg/m3 50 ppm Etkisi: Dağlayıcı yakıcıdır. 5000 ppm-10.000 ppm

lik miktarlar kısa sürede öldürücü olur Akut Zehirlenme: Gözler, Mukozalar ve solunum yoları üzerinde tahriş edici yakıcı etki gösterir. Kornea üzerinde körlüğe kadar giden lezyonlar oluşur. Bronşit ve akciğer ödemi görülür.


71

Kronik zehirlenme: Kesin olmamakla birlikte çok uzun süreli etkilenmelerde kronik bronşit olabileceği söylenmekle birlikte tartışmalıdır.

Korunma: çevre tedbirleri , maske kullanımı, ortam kontrolü.

%75 oranında NH3 çözeltisi ile temas halinde vücudun derhal yıkanması gerekir. Klasik yanık tedavisi uygulanır.


72

FORMALDEHİT: (HCHO); (FORMALİN): Akıcı, renksiz, boğucu , keskin kokulu bir sıvıdır. Endüstride %35-40 lık çözeltisi (Formalin) kullanılır. MAK:(Par.Pat.Tüz): 5mg/m3, MAK:(ABD): 5,6 mg/m3

Kullanıldığı yerler: Sentetik reçinelerde, kimyasal sentezlerde, Tıpta(dezenfektan), patlayıcılarda, dericilikte (koruyucu-sertleştirici) Tekstil ürünleri ve şeker kamışında (koruyucu) aynaların sırlanmasında, biracılıkta, su geçirmez kağıt yapımında, suni tutkal ve çeşitli plastik madde üretiminde, metallurjide........


73

Vücuda Etkısi: Solunum yolu ve deri ile tesir eder. Burun, boğaz ve solunum yollarında ve deride tahriş yapar. Yüksek konsantrasyonlarda idrar tutukluğu (anuri) yapar. Tırnaklarda yumuşaklık mide ve barsak rahatsızlığı görülebilir. Sık, sık temas deride allerji ve dermatitler yapar.

Korunma: Buharlarının solunmasından ve deriye

temasından kaçınmalıdır. Kapalı sistem çalışılmalı, mümkün olmazsa kişisel koruyucular kullanılmalıdır.


74

FORMİK ASİT: (HCOOH) Renksiz, nüfuz edici, keskin kokulu, dumanlı bir sıvı. KN.100,8oC, Alevlenme Nok. 68,9oC. Su, alkol ve eterde çözünür. Sınır değer; 9 mg/m3- 5 ppm Kullanıldığı yerler: tekstil ve kağıt sanayiinde, boyama ve aprede, tütsülemede, insektisitlerde, soğutucularda, lakta, yiyeceklerin korunmasında, deride, şarapta fermente edici, kauçukta pıhtılaştırıcı olarak.............. Etkisi: Solunum ve deri teması ile tesir eder. Gözlerde burunda ve boğazlarda tahriş yapar. Deriye sıçraması halinde tahriş yapar. Aşındırıcı sıvıdır.


75

Klor ( CI2 ), 1 ppm , (3 mg/m3): Tekstil ve kağıt endüstrisinde beyazlatıcı olarak, su ve sıvı atıkların dezenfeksiyon gibi işlerde, alüminyum pres döküm işlerinde ( dezoksidan olarak ) karşılaşılabilir. FOSGEN:( COCI2), 0,1 ppm ,(0,4. mg/m3): Klorlu bileşiklerin yüksek ısıyla etkileşimi sonucu (istenmeyen bir tepkime biçiminde) oluşur. 1. Dünya savaşında silah olarak kullanılmış boğucu bir gazdır. Havadan ağırdır. Ozon (03): 0,1 ppm, (0,2 mg/m3) : Ark kaynakçılığında, röntgen odalarında, un, nişasta, şeker, kumaş v.b. maddelerin beyazlatılmasında kullanılır.


76

SİYAN GAZI: En zehirli gazlardandır. Siyan asidi buharını iki-üç defa koklamakla solunum durur ve ölüm olur. Siyanizasyon ile altın ve gümüş elde edilmesinde kullanılır.


77

Sistemik etki göstermezler, Uyuşukluk ve uyku hali verdiğinden dikkat dağılır ve kaza riski artar. Devamlı maruziyet halinde narkotik etki bağımlılık yapabilir. Yağlı yüzeylerin temizlenmesinde benzin, toluen, triklor etilen vb. kullanılır.

4- NARKOTİK (UYUŞTURUCU)

BUHARLAR;


78

Trikloro Etilen: Sanayide yağ uzaklaştırma,ilaç ve parfüm yapımı, boya endüstrisi, ve kuru temizlemede kullanılır. Vücuda solunum yolu ile alınır. Yüksek konsantrasyonda narkoz etkisi yaparak koma ile öldürür.

Trikloroetilenin zevk verici bir kokusu vardır, bu nedenle de çalışanlarda zamanla koklama alışkanlığı oluşur ve kronik zehirlenmeler yol açar. Çalkalanma, akıtma sırasında statik elektrik üretebilir. Bu madde güçlü alkalilerle temasta diklorasetilen çıkararak yangın tehlikesini artırır. Magnezyum, alüminyum, titanyum ve baryum gibi metal tozlarıyla güçlü reaksiyona girer.

TLV: 50 ppm


79

Benzen : Endüstride çok yaygın kullanılan çözücülerden biridir. Vücuda deri ve solunum yolu ve sindirim ile girer. Deri yolu zehirlenme açısında çok önemli değildir. Sindirim yolu ile alımında da zehirler ise de çok enderdir. Zehirlenmeler daha çok solunum yolu ile olur. Buharı havadan daha ağır olması bu riskini daha da arttırır. Hem akut hem de kronik zehirlenmeler yapar.


80

Metil alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan dolayısı ile de zehirlenme riski yaratan bir çözücüdür. İş kazası olarak akut zehirlenmesine rastlanması enderdir daha çok kaçak içki olarak ve ağızdan alınması halinde rastlanır. Kronik zehirlenmesi ise solunum yolu ile alınması halinde gelişir.

Etil Alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan diğer bir çözücüdür. İş kazası olarak zehirlenmeden söz edilmez. Alkollü içki alımı ile akut zehirlenmeleri görülür. Bağımlılık yapar. Uzun süreli kullanımlarında kronik zararları da ortaya çıkar.


81

PESTİSİTLER

INSEKTISIT : Küçük canlıları öldürürler.

HERBİSİT : Zararlı bitkileri yok edenler.

RODENTİSİT: Fareler için kullanılır.

FONGOSİTLER: Mantarlar

Günümüzde Pestisid olarak satılan 1200 kimyasal bileşik ve 30 bin değişik formül vardır.

Sindirim ve solunum yoluyla, bazen de deriyle alınabilirler. Kronik maruz kalma sonucu deride irritasyon gelişebilir. Kanser oluşumu görülebilir. Teratojenik etkileri de vardır.


82

İşverenin Yükümlülükleri İşveren, kimyasal maddelerle çalışmalarda, işçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek, bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek ve tehlikelerinden korumak için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür.


83

Tehlikeli Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Alınacak Önlemler

İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılacaktır.

En uygun yöntem ve makineler seçilecek. İşçilerin maruziyeti en az seviyede olacaktır. Üretim alanında gereğinden fazla tehlikeli

madde bulundurulmayacaktır.


84

Tüm diğer yöntemler yetersiz kaldığında işçiler Kişisel Koruyucu Donanımlarla (KKD) korunacaktır.


85

AMBALAJLAMA •içeriği dışarıya sızdırmayacak şekilde olmalı, •Ambalajı ve kapatma aksamını oluşturan malzemeler, ambalajın içindekilerin neden olacağı hasarlara karşı hassas veya içindekiler ile birlikte zararlı bileşikler oluşturmaya yatkın olmamalı •Ambalaj ve kapatma aksamı, sağlam ve dayanıklı olmalı, •Değiştirilebilir kapatma aksamıyla donatılmış ambalajlar, içindekiler dışarıya çıkmadan yeniden kapatılabilecek şekilde tasarımlanmalı,


86

Kimyasalların Taşınması Büyük trajediler kimyasalların taşınması sırasında olmaktadır. Varillerin yerde yuvarlanması kimyasalların ortama dökülmesine sebep olabilir. Birbiriyle reaksiyona girebilen kimyasallar bir arada taşınmamalıdır.


87

Kimyasalların Depolanması Dikkat Edilmesi Gerekenler

En az miktarda kimyasal depolanmaya çalışılmalı, görevli olmayanların depo alanına girmesi önlenmeli.

Bazı kimyasallar neme, bazıları ısıya, bazıları güneş ışınlarına, bazıları ise şoklara duyarlıdır. Depolama yapılırken bunlar göz önünde bulundurulmalıdır.


88

Depolanan tüm şişe, kutu ve variller etiketlenmelidir.

Yangın güvenliği malzemeleri ve KKD’ler depolama bölgesinde bulundurulmalıdır.

Sigara içmek, yemek yemek ve bir şeyler içmek depolanma alanında yasaklanmalıdır.

Birbiriyle uyuşmayan kimyasallar bir arada depolanmamalıdır. Ciddi tehlikelere sebep olabilir


89

KİMYASAL MADDELERİN DEPOLANMASI SIRASINDA ALINACAK

ÖNLEMLER

Zararlı kimyasallar özelliklerine göre güvenliği

s a ğ l a y a c a k ş e k i l d e d e p o l a n m a l ı d ı r .

Kanserojen, mutajen veya teratojen (Anne

karnındaki çocukta kalıtsal olmayan bozukluklara

neden olakimyasallar) kimyasallar çok sıkı kontrol

altında tutulmalıdır.


90

http://teknoser-ltd.com/images/polyester,.jpg

http://www.webrehberi.net/resim/ilanlar/15805.jpg

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Depolar özellikleri itibariyle;

-Kimyasal madde deposu işyerinin diğer bölümlerinden ayrı

bağımsız bir bölüm halinde,

-Taban, tavan ve duvarları yanmaz malzemeden yapılmış (yangına

dayanıklı),

-Tavan ve pencereler herhangi bir basınçta kolay dışarı açılacak

şekilde hafif malzemeden,

-Bütün kapı ve pencereler dışa açılır nitelikte, sürgülü kapılarda

ayrıca dışa açılır kanatlı kapılı,

-Tabanı, içine konulacak kimyasal maddelerden etkilenmeyecek

nitelikte,herhangi bir yangın halinde kullanılabilecek su ve benzeri

söndürücüleri akıtacak özellikte drenaja sahip,

-Tabanında, depolanan farklı özellikte maddelerin birbiri ile

karşılaşmamaları için, farklı drenaj yolları ile ayrılmış bölümlere

konulmuş, olmalıdır.

-Kimyasal madde depoları içinde elektrik tesisatı bulunmaması tercih

ed i lme l i , a yd ın l a t ma i s e ı ş ı k d ış a r ıdan ya n s ı t ı l a rak

yapılmalıdır.İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu olan

hal lerde ise tesisat exproof ve kapalı s istem olmalıdır. 29.03.2017


-Havalandırma hem alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.

-Cebri çekişli havalandırma sistemi bulunan depoların elektrik motorları

exproof olmalıdır.

-Depo dışında ve uygun bir uzaklıkta, depo içinde nelerin bulunduğu,

herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve yöntemlerle, ne şekilde

müdahale edileceği bilgilerini ihtiva eden bir uyarı levhası konulmalıdır.

-Depoların drenaj hattı çevre kirliliğine sebep olmaması için, yağmur

kanalı veya şehir pis su kanalına doğrudan bağlanmamalıdır.

-Drenaj hattı toplama çukurlarına bağlanmalı, burada toplanan atıklar

usulüne uygun olarak bertaraf edilmelidir.

-Bazı kimyasal maddeler bir araya geldikleri zaman birbirleriyle çok

şiddetli reaksiyona girerler. Dolayısıyla sızıntı, yangın, kaza vb.

durumlarda ambalajları, taşma kapları hasara uğrayabilir ve böyle

durumlarda birbirleriyle reaksiyona girebilirler. Şayet belli bir miktardan

fazla iseler, bunların beraberce depolanmasına izin verilmemelidir.

Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde depolanmalıdır.


92


93


94

Kimyasalların Fabrika İçerisinde Taşınması

Mümkün olduğunca çok, kimyasallar mekanik yollarla taşınmalıdır.


95

Kimyasalların Kullanılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Tehlikeli kimyasalların kullanılması sırasında tehlikenin ortadan kaldırılması için mümkünse kimyasaldan vazgeçilmesi, değilse kimyasalın daha az zararlı ya da zararsız bir başka kimyasal ile değiştirilmesi önemlidir.


96

Acil Durum Prosedürü Kimyasallarla çalışanlar her zaman için acil durumlarla karşılaşmaya hazır olmalıdır. En yaygın kazalar şu şekillerde oluşur: ○ Zararlı gazların ya da diğer kimyasalların kaza sonucu ortama yayılması


97

Kişinin kimyasalla yoğun bir şekilde temas etmesi sonucu ciddi yaralanmalar veya sağlık problemleri olabilir. ○ Kimyasalların yangın veya patlamalara sebep olması


98

Tahliye Acil bir durum oluştuğunda birinci öncelik insanların güvenliği olmalıdır.

Acil durumu belirtmek için bir alarm sistemi kurulmalıdır.

Kolaylıkla ulaşılabilen, uygun bir şekilde aydınlatılmış çıkış kapıları bulunmalıdır.

Kurtarma ve acil durum prosedürlerini bilen ve uygulayabilen görevli personel bulunmalıdır.

Kurtarma ekibine yeterli miktarda KKD sağlanmalıdır.


99

İlk Yardım ve Tıbbi Prosedür

Kimyasallardan etkilenme durumlarında yapılacak ilk yardımla ilgili bilgi malzeme güvenlik bilgi formunda mevcuttur, hatta bazen kimyasalın etiketinde de bu bilgiler bulunmaktadır. İlk yardım konusunda daha önceden eğitim almış personel tarafından ilk yardım yapılmalıdır. 29.03.2017


Ortama Yayılan Kimyasallar İçin Yapılması Gerekenler

Ortama yayılan kimyasallarla nasıl mücadele edileceğine dair detaylı bilgi her kimyasalın kendi Malzeme Güvenlik Bilgi Formunda (MSDS) bulunmaktadır.

Gerekli KKD’ler ortama yayılan kimyasalları temizleyen personelde bulunmalıdır.


101

Cildin kimyasala maruz kalması durumunda: Etkilenen bölgedeki giysiler çıkarılır ve bol suyla en az 15 dakika yıkanmalıdır.

Gözün kimyasala maruz kalması durumunda: Göz duşuyla en az 15 dakika yıkanmalıdır.

Solunması durumunda: Etkiler hemen gözlenemeyebilir bazen saatler sonra ortaya çıkabilir. Kişi sağlık görevlilerinin gözetimi altında tutulmalıdır.

Yutulması durumunda: İstifrağ ettirmek çoğu zaman doğrudur. Bu gibi durumlarda MSDS’e bakılmalıdır.


102

KİMYASALLARDAN

KORUNMA

YÖNTEMLERİ


103

A- BİRİNCİL KORUMA I- TIBBİ KORUNMA ÖNLEMLERİ:

a- İşe giriş tıbbi kontrolleri b- Periyodik tıbbi kontrolleri


104

1-Kullanılan zararlı maddenin

değiştirilmesi (İkame)

2-Kapalı çalışma yöntemi

3-Ayırma

4-Havalandırma:

a) Genel havalandırma

b) Lokal havalandırma

5-Islak (nemli) çalışma yöntemi

(tünellerde taş ocaklarında vs.)

II- TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ


105

6-Sürekli temizlik ve bakım

7-Güvenli depolama ve taşıma

8-Atıklar için gerekli önlemler

9-İşyeri ve üretim planlaması (otomasyona geçerek

çalışanın hiper ventilasyonunun (fazla soluma)

azaltılması)

10-İşyeri düzeni

11-İşyeri ortamının periyodik olarak analizinin yapılması.

TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ


106

I- Tıbbi korunma; ERKEN TEŞHİS, TEDAVİ, HASTALIK İLERLEMESİNİN DURDURULMASI çalışmalarını ihtiva eder.

1-Erken teşhis sonucu, işçi, tozsuz yere nakledilmelidir.

2-Çalışanlarda, tüberküloz ve kanser gibi hastalıklar da aranarak, bu hastalıkların erken teşhis edilmesi sağlanır.

3-Erken teşhis neticesi tedavi imkanına kavuşulur.

4-Teşhiste gecikilirse hastalık yerleşir, bu tür hastalarda hasta tozsuz yere alınsa dahi bazen hastalığın devam ettiği görülmektedir.

B- İKİNCİL KORUMA


107

II- KİŞİSEL KORUYUCULARIN SEÇİMİ VE KULLANILMASI:

Kimyasallarla çalışılırken uygun kişisel koruyucuların seçilmesi ve kullanılması çok önemlidir. (Koruyucu toz maskelerinin hangi büyüklükteki tozları tuttuğu bilinmelidir. İnsana en çok zarar veren 0,5 mikron ile 5 mikron arasında tane büyüklüğü olan tozları tuttuğundan emin olunmalı ve bu tür uygun maskeler kullanılmalıdır.)


108


109

KİMYASAL ETKİLERE KARŞI TAM DONANIMLI KORUYUCULAR


110


111

TEMİZ HAVA TÜPLÜ SOLUNUM SETLERİ


112

HM 910 -

Negatif

basınçlı temiz

hava kiti.

KOMBİNE FİLTRE ÜNİTESİ. Su, Partikül

ve Ciğerler İçin Tedavi Edilmez Zarara

Neden Olan Yağ Buğusunu Filtre Eden

Sistem. Ön Filtresi, Su ve Yağ Filtresi ile

Karbon Filtresi Vardır. Karbon Filtresi

Tükendiğinde Pembeye Dönüşerek

Uyarır


113

http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Asbestos2USGOV.jpg

http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Asbestos3USGOV.jpg

GM 900 -Tam Yüz Maskesi EN 136


114

http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Asbestos_lungs.jpg

TEMİZ HAVA BAŞLIĞI. Hafif Saronex Maddesinden Mamul, Başı ve Omzu Koruyan EN 166 B3 Polikarbonat Vizörlü Başlık


115

http://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Birli%C4%9Fi

T O Z M A S K E L E R İ

FİLTRE


116

G A Z M A S K E L E R İ


117

HAVA BESLEMELİ SOLUNUM CİHAZI TEMİZ HAVA MASKESİ


118

a) İŞVERENLER: İşçilere ve temsilcilerine, GENEL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİLGİLERİ ile birlikte aşağıdaki bilgileri de vermek zorundadırlar.

Risk değerlendirmesinden elde edilen bilgiler,

Çalışma şartlarında değişiklikte yeni bilgiler,

K. Maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik

riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri,

İşçilerin kendilerini ve diğer çalışanları

korumaları için alınması gerekli önlemler,

MSDS formları,

Bölümler, kaplar, boru tesisatı etiketleme ve işaretleme


119

b) Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar,

boru tesisatı ve benzeri tesisat ilgili mevzuata uygun

olarak ve içindeki maddeyi ve tehlikelerini açıkça

belirtecek şekilde etiketlenecek veya işaretlenecektir.

c) Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri,

işverenin talep etmesi halinde, risk değerlendirmesi

için gerekli olan, hususlar ile ilgili tüm bilgileri vermek

zorundadır.

EĞİTİM VE BİLGİLENDİRME


120

Documents

KİMYASAL MADDELER İLE GÜVENLİ ÇALIŞMA...Kimya Y. Mühendisi İSG Uzmanı (A) KİMYASAL MADDELER İLE GÜVENLİ ÇALIŞMA. 29.03.2017 2 KAYHAN KUBAT Kimya Y. Mühendisi Bütün