Konsep dan Jenis-Jenis BilikDarjah

Konsep bilik darjah berubah-ubahmengikut perkembangan pendidikandari semasa ke semasa.

• Pada zaman sebelum kedatangan kerajaanBritish, tidak ada sebuah bilik darjah yangsesuai.

• Sebatang pohon besar, sebuah padang,pondok kecil, kawasan pekarangan rumah, dlldijadikan sebagai sebuah kelas.

• Kanak-kanak Melayu belajar ayat-ayat Qurandaripada seorang Imam di surau atau dipondok.

• Konsep bilik darjah ditafsirkan mengikut fungsi pendidikanatau ciri penyusunan fizikalnya.

• Antaranya termasuklah:-i. Sebuah bilik di bawah jagaan seorang guruii. Sebuah padang digunakan untuk PJKiii. Sebuah makmal sains untuk ujikajiiv. Sebuah dewan untuk mendengar ceramahv. Sebuah makmal komputer untuk mencari

maklumat.Pada dasarnya, sebuah bilik darjah biasanya dilengkapidengan kemudahan kerusi-meja mengikut kehendak aktivitiP&P, papan-tulis, ABM dan murid-murid.

Jenis dan Ciri-Ciri Utama Bilik Darjah

• Antara jenis bilik darjah yang telah dikenal pastiialah:

i) Bilik Darjah Tradisi

ii) Bilik Darjah terbuka

iii) Bilik Darjah Bercantum

iv) Bilik Darjah Prasekolah

v) Bilik Darjah KBSM/KBSR

vi) Bilik Darjah Multimedia

vii) Bilik Darjah Khas Mata Pelajaran

Bilik Darjah Tradisi

• Bilik darjah tradisi di negara kita telah lamadigunakan untuk mendidik kanak-kanak dibawah program ‘Kurikulum Lama SekolahRendah’ dan ‘Kurikulum Lama SekolahMenengah’ diperkenalkan.

• Kaedah ini sesuai apabila seorang gurumenyampaikan pengajaran denganpenggunaan ‘Kaedah Keseluruhan Kelas’.

Bilik Darjah Terbuka

• Bilik Darjah Terbuka lahir daripada konsep ‘PendidikanTerbuka’.

• R.S. Barth (1976) dalam buku berjudul ‘Open Educationand The American School’ menghuraikan konsepPendidikan Terbuka sebagai suatu pendekatan pendidikanyang sedia terbuka kepada:i. Bidang Kurikulumii. Pendekatan Pengajaran & Pembelajaraniii. Ruang-Ruang Pembelajaraniv. Bahan-Bahan Pelajaranv. Murid-murid akan memilih bahan pelajaran yang mereka

hendak belajar.

• Murid-murid akan menentukan danmerancang aktiviti P&P sendiri.

• Pengajaran guru dikurangkan pada peringkatyang minimum.

• Guru cuma akan menjadi penasihat denganmembimbing dan melaksanakan aktivitipembelajaran secara kumpulan atau secaraindividu.

• Biasanya pendekatan ‘Pengajaran Berpasukan’ yangmelibatkan beberapa orang guru terlatih dalampelbagai bidang pelajaran untuk membimbing murid-murid dalam ‘Bilik Darjah Terbuka’.

• Situasi P&P adalah berbentuk Informal.

• Ruang dan rekabentuk bilik darjah diubahsuai untukmembolehkan murid-murid bergerak dengan bebasdari satu tempat ke tempat lain, memilih bahan-bahanpelajaran yang diminati serta menjalankan aktiviti P&Pselepas berbincang dengan guru.

Ciri-Ciri Bilik Darjah Terbuka

• Aktiviti P&P biasanya dijalankan secara kumpulanatau individu.

• Berbagai-bagai aktiviti P&P dilakukan dalam bilikdarjah secara serentak.

• Murid-murid dapat mengikuti berbagai-bagaiaktiviti P&P mengikut jadual waktu pelajaransendiri.

• Persekitaran bilik darjah terbuka dilengkapkandengan alat-alat dan bahan pelajaran untukmemudahkan murid menggunakannya.

• Persekitaran bilik darjah terbuka dilengkapkandengan alat-alat dan bahan pelajaran untukmemudahkan murid menggunakannya.

• Tiada kurikulum ditetapkan dan kebebasan diberikepada murid untuk memilih, merancang danmelaksanakan aktiviti pembelajaran yangdiminati.

• Murid-murid juga bebas memilih kumpulan ataumelaksanakan projek secara individu.

• Pendekatan pengajaran guru adalah berdasarkankebolehan, perbezaan, emosi serta minat murid.

• Ujian, peperiksaan, pemberian markah ataugred tidak diutamakan, malah dikurangkankepada peringkat minimum.

• Kaedah penyelesaian masalah dan kaedahinkuiri-penemuan diutamakan dalam aktivitipembelajaran.

• Hubungan antara guru-murid, murid-muridadalah jujur, saling percayai-mempercayai danhormat-menghormati.

Bilik Darjah Bercantum

• Kelas Bercantum merupakan kelas yangmengandungi murid-murid yang terdiri lebihdaripada Satu Tahun Persekolahan.

• Misalnya, sebuah Kelas bercantum mungkinmengandungi murid-murid daripada Dua TahunPersekolahan (Tahun 1 dan Tahun 2) atau TigaTahun Persekolahan iaitu (Tahun 1, 2, dan 3).

• Kelas Bercantum diwujudkan kerana bilanganmurid dalam satu tahun persekolahan adalahkurang daripada 15 orang.

• Mengikut peraturan, bilangan murid seperti initidak mencukupi untuk membentuk sebuah kelasbiasa.

• Dasar Pendidikan Kerajaan adalah ditentukanbahawa setiap kanak-kanak yang telah cukupumurnya akan diberi peluang belajar di tempatyang berhampiran dengan kawasan tempattinggalnya.

• Bilik Darjah Bercantum biasanya terdapat dikawasan terpencil dan kawasan pedalaman yangmana bilangan penduduknya tidak banyak.

• Kelas Bercantum akan wujud dengan mencantumkan dua atau tigakumpulan murid yang terdiri daripada tahun-tahun persekolahanyang berlainan.

• Kelas Bercantum biasanya terdapat di sekolah-sekolah yang tidakmempunyai bilangan murid yang melebihi 145 orang.

• Bilangan guru termasuk guru besar pula tidak melebihi 5 orang.• Seseorang guru akan mengajar lebih daripada satu tahun

persekolahan secara serentak dalam sesebuah Kelas Bercantum.• Kelas Bercantum ini biasanya didapati di sekolah-sekolah yang

terletak di kawasan terpencil dan pedalaman khususnya di Sabahdan Sarawak.

Kriteria Percantuman

• 1. Umur Murid:

Biasanya, percantuman murid-murid dilakukanmengikut umur yang sama.

• 2. Keperluan Murid:

Murid-murid Tahun 1 yang baru masuk sekolahmemerlukan perhatian dan layanan yang lebihdaripada guru. Murid-murid Tahun 6 akanmenduduki UPSR. Kalau boleh, Kelas Tahun 1dan 6 tidak dicantumkan dan menjadi kelasbiasa masing-masing.

• 3. Bilangan Murid:

Sekiranya, jumlah murid dalam tiga tahunpersekolahan tidak melebihi 14 orang muridmaka tiga tahun persekolahan hendaklahdicantumkan.

• 4. Bilangan Bilik Darjah:

Contohnya, jika terdapat 2 bilik darjah sahaja,sebuah Kelas Bercantum terdiri daripada tigatahun persekolahan.

• 5. Bilangan Tenaga Pengajar:

Kriteria bercantum juga bergantung kepadatenaga pengajar yang sedia ada. Contohnya,sebuah sekolah yang mempunyai 3 orang guruboleh mencantumkan murid-murid daripada 3tahun persekolahan.

Ciri-Ciri Kelas Bercantum

i.Umur murid-murid dalam sebuah KelasBercantum adalah berlainan mengikut tahunpersekolahan mereka. Kelas Bercantummengandungi murid-murid Tahun 1, 2 dan 3.Lingkungan umur murid adalah antara 7hingga 9 tahun.

ii. Bilangan murid dalam satu tahunpersekolahan tidak melebihi 14 orang.

• iii. Guru terpaksa mengajar murid-murid daripada duaatau tiga tahun secara serentak dalam kelas yang sama.

• iv. Strategi P&P dalam Kelas Bercantum adalahtersendiri dan berlainan daripada kelas biasa.

• v. Bilangan guru dalam sekolah yang mempunyai KelasBercantum biasanya tidak melebihi 5 orang.

• vi. Kemudahan bangunan sekolah biasanya kuranglengkap.

• vii. Sekolah yang mengamalkan sistem KelasBercantum biasanya terletak di kawasan terpencil.

Bilik Darjah Prasekolah

• Pendidikan Prasekolah merupakan asas pendidikanbagi kanak-kanak berumur 4-6 tahun sebelum merekamemulakan alam persekolahan secara formal diSekolah Rendah.

• Pendidikan Prasekolah penting untuk menyuburkanperkembangan kanak-kanak dari segi JERIS melaluiaktiviti Pembelajaran dan Permainan denganmenggunakan deria penglihatan, pendengaran, rasa,hidu dan sentuh mereka.

• Dalam bilik darjah Prasekolah, kerusi-meja disusunmengikut bilik dajah KBSR.

• Aktiviti berbentuk permainan menjadi aktivitipembelajaran utama untuk kanak-kanak Prasekolah.

• Sebuah bilik darjah Prasekolah yang lengkapmempunyai:i. Sudut Bacaan (Bahasa)

ii. Sudut permainan Matematik dan Teka-Tekiiii. Sudut Manipulatifiv. Sudut Sainsv. Sudut Muzik

vi. Sudut Lukisanvii. Sudut Agama (Kanak-kanak Islam)

Ciri-Ciri Bilik Darjah Prasekolah

• i. Bilik darjah dikhaskan untuk kanak-kanakdalam lingkungan umur 4-6 tahun.

• ii. Ia merupakan tempat melatih kanak-kanaksecara informal dan melalui aktivitipermainan.

• iii. Meja-kerusi disusun mengikut kumpulanseperti bilik darjah KBSR Tahap Satu.

• iv. Dinding sekeliling bilik darjah Prasekolahdihiasi pelbagai carta dan kad gambar yang berwarna-warni.

• Sesebuah bilik darjah Prasekolah moden puladilengkapi dengan ruang membaca, peralatanpermainan bercorak pendidikan asas,komputer, televisyen, dll.

• Pendidikan Jasmani melalui aktiviti permainandi padang permainan kanak-kanak berdekatanbilik darjah prasekolah adalah diutamakan.

• Bilangan murid Prasekolah biasanya tidakmelebihi 25 orang.

Bilik Darjah KBSR

• Bilik Darjah KBSR mula diperkenalkan padatahun 1982.

• Bilik Darjah KBSM mula diperkenalkan padatahun 1988.

• Program KBSR menekankan aktivitipembelajaran murid secara kumpulan dan:

• Interaksi antara Guru dengan Murid serta

Interaksi Murid dengan Murid diperkenalkan.

Ciri-Ciri Bilik Darjah KBSR

• i. Kerusi-meja disusun mengikut kumpulan.• ii. Murid-murid dibahagikan kepada beberapa

kumpulan mengikut kebolehan masing-masing.

• iii. Penglibatan murid-murid dalam aktiviti P&P digalakkan.

• iv. Suasana pembelajaran yang kondusif dapatdiperhatikan melalui pameran hasil kerjamurid serta ABM mengajar yang berkaitan.

• v. Ruang-ruang pembelajaran disediakan untukmemudahkan murid-murid menjalankan aktivitipembelajaran.

• vi. Aktiviti murid berada dalam keadaan aktif.

Bilik Darjah Multimedia

• Penggunaan Komputer dalam pendidikan telah membawakepada perkembangan sistem pendidikan yang semakincanggih.

• Komputer telah membawa ‘Reformasi’ sertaperkembangan baru dalam pelbagai bidang pendidikankhasnya dalam:i. Teknologi Pendidikanii. Teori Pendidikaniii. Teori P&Piv. Pengurusan Sekolahv. Sistem Pentadbiran Pendidikanvi. Kemahiran dan Latihan Asas

• Penubuhan Sekolah-Sekolah Bestari (SmartSchools) pada awal abad ke-21 mendorongkepada penubuhan banyak bilik darjahMultimedia.

• Penubuhan Sekolah-Sekolah Bestari ialah salahsatu projek daripada Tujuh ‘FlagshipApplications’ dalam (‘Multimedia SuperCorridor’, MSC).

• Dr. Mahathir Mohammad telah mengisythiarkanpenubuhan Sekolah Bestari pada bulan Ogos,1995.

• Mengikut Rancangan Kementerian Pendidikan, 4 buahsekolah Bestari (2 Sekolah Menengah dan 2 SekolahRendah) akan didirikan sebagai Sekolah ‘Prototype’(Model) di dalam ‘Multimedia Super Coridor’.

• Sebanyak 4 mata pelajaran iaitu Bahasa Melayu,Bahasa Inggeris, Matematik dan Sains diperkenalkandi Sekolah Bestari dengan menggunakan Teknologiterkini.

• Semua bentuk Perisian direka oleh ‘PusatPerkembangan Kurikulum’ bersama dengan BahagianTeknologi Pendidikan, KPM.

• Mengikut ‘Pelan Induk Sekolah Bestari’, antara jenisSekolah Bestari yang ditubuhkan ialah:i. Model A (Sekolah Bestari Baru)

ii. Model B+ (Sekolah Asrama Penuh)iii. Model B (Sekolah Menengah dan Sekolah

Rendah)Sekolah-sekolah Bestari akan menjadi ‘Sekolah Model’di seluruh Malaysia dalam awal kurun ke-20.Sekolah Bestari merupakan sekolah yang dapatmelahirkan pelajar yang cerdik dan berpengetahuandan mampu bersaing bagi menghadapi cabaranWawasan Negara.

Matlamat dan Objektif SekolahBestari

• Menghasilkan tenaga kerja yang berilmupengetahuan dan mahir dalam bidang Sains danTeknologi.

• Menambah peluang penyertaan anggota-anggotayang terlibat termasuk ibubapa dan komunitipersekitaran.

• Memperkukuh kebolehan dan kelebihan pelajar.• Memperkembang potensi pelajar secara

menyeluruh dari segi JERIS.• Mendemokrasikan pendidikan.

Sistem Pengelolaan Sekolah Bestari

• Projek ‘Sekolah Bestari’ diperkembang dandilaksanakan melalui satu sistem komprehensifyang dikenali sebagai ‘Smart School IntegratedSolution’ (SSIS).

• Terdapat 5 aspek utama iaitu:-i. Bahan P&P termasuk Bahasa Melayu,

Bahasa Inggeris, Sains dan Matematik.ii. Sistem Pengurusan Sekolah meliputi Lembaga

Pengelola, Hal Ehwal Pelajar, SumberPendidikan, Sumber Luar, Prasarana, Teknologidan Pengurusan Asrama.

• iii. Prasarana Teknologi yang merangkumiperkakasan dan perisian teknologikomputer, peralataan bukan teknologi

maklumat, Jaringan tempatan dan antaranegeri.

• iv. Sistem Integrasi di antara sub-sistem,proses, data integriti dan keselamatanpersekitaran, sekolah bestari denganaplikasi ‘flagship’ (penting) yang lain.

• v. Perkhidmatan Sokongan seperti perkhidmatan‘Help Desk,’ penyelenggaran dan sokongan.

Prasarana IT dalam Sekolah Bestari

• Prasarana IT ini merangkumi 8 aspek yang utama iaitu:-

i. Bahan kursus multimedia dan prasaranabilik darjah iaitu komputer, alat audio-visual dan e-mel.

ii. Pusat Media (database) yang mengandungibahan-bahan multimedia, network atauinternet.

iii. Makmal Komputer

• iv. Pusat Perkembangan Multimedia untukperkembangan dan perekaan peralatanuntuk bahan-bahan multimedia.

• v. Studio sebagai bilik kawalan yang dilengkapidengan alat audio-video, video-conferencing, pratonton dan tayangan ‘disklaser’ (LCD).

• vi. Bilik guru yang dilengkapi dengan prasarana

pengurusan maklumat dan sumber, e-mel,kategori bahan-bahan kursus dan ‘database’.

• vii. Pejabat Pentadbiran yang dilengkapidengan database untuk pengurusan guru,murid dan inventori, sumber sertapengedaran maklumat dan notis.

• viii. Bilik Khidmat sebagai pusat khidmat,keselamatan dan sistem telekomunikasidan internet.

• Pemasangan prasarana IT tersebut bukan sahajamembolehkan sekolah bestari menggunakannya untukP&P tetapi berkomunikasi dengan ibu-bapa, perolehmaklumat, menghubungi PPD, JPN dan KPM melaluiJaringan (Network) misalnya LAN, MAN dan WAN.

Ciri-Ciri Sekolah Bestari

• Sistem Sekolah Bestari bertujuan menginovasikansistem pendidikan di peringkat sekolah, termasukpolisi, amalan P&P, pengurusan, prasarana, ibubapa dan komuniti.

• Sistem ini menggalakkan pelajar-pelajarmenggunakan pemikiran secara Kritis dan Kreatif(KBKK).

• Setiap murid akan dapat belajar mengikutkeperluan, kebolehan dan gaya pembelajaranmasing-masing.

• Guru digalakkan mengadaptasikan kurikulumkebangsaan berdasarkan keperluan, kebolehan,gaya pembelajaran dan pengalaman individu.

• Penilaian pembelajaran murid adalahberdasarkan kepada ‘On-line’ dan ‘On-going’yang akan memotivasikan pembelajaran terus-menerus mereka.

• Guru Besar atau Pengetua di sekolah merupakanpentadbir yang berwibawa.

• Pihak pentadbir sekolah akan menggunakan ‘e-mel’ untuk berkomunikasi dengan ibu bapa sertakomuniti persekitaran serta ‘video-conferencing’dengan staf dan pegawai pendidikan.

• Guru Sekolah Bestari mampu memainkanperanan sebagai fasilitator dengan membimbingpelajarnya menggunakan prasarana IT untukmemperoleh ilmu pengetahuan dan kemahiranmengikut kurikulum.

• Lazimnya, integrasi prasarana IT dalam aktivitipengajaran dan pembelajaran merangkumiperkara-perkara berikut:i. Perancangan aktiviti P&Pii. Pengurusan bilik darjah multimedia yang

dilengkapi dengan prasarana IT.iii. Pemilihan bahan pembelajaran sesuaiiv. Penyampaian arahan yang tepat serta

memainkan peranan sebagai pemudahcarayang berkesan.

• Bilik darjah Sekolah Bestari dilengkapi denganbilangan komputer yang mencukupi untuk P&P.

• Bahan pembelajaran disediakan dalam bentukcakera padat.

• Murid digalakkan untuk menggunakan internet.

• Strategi P&P yang digunakan adalah berpusatkanmurid dan bahan.

• Guru sebagai fasilitator.

• Interaksi murid dengan komputer adalah lebihbanyak daripada interaksi sosial.

• Terdapat juga pembelajaran secara ‘Kolaboratif’.

• Penglibatan ibu bapa, komuniti dan sekolahpersekitaran adalah digalakkan sepertiperbincangan guru dengan ibu bapa tentangprestasi anak mereka melalui e-mail, pertukaranmaklumat dengan komuniti dan sekolahpersekitaran melalui ‘Network’.

Tanggungjawab dan Peranan GuruSekolah Bestari

• Bagi sekolah-sekolah bestari yang baruditubuhkan, tenaga pengajar dan pentadbirnyaakan dipilih oleh Ketua Pasukan Bertugas SekolahBestari di bawah Bahagian Sekolah, KementerianPendidikan Malaysia.

• Guru bestari adalah dikehendaki melengkapkandiri dengan kemahiran penggunaan komputerdan alat teknologi terkini serta pedagogi baruuntuk menghadapi cabaran sekolah Bestari.

• Pengajar Bestari alaf baru harus memperolehpengetahuan dan kemahiran mengurus TeknologiMaklumat dan Komunikasi (ICT) seperti berikut:

1. Asas Penstukturan Sistem Maklumat danRangkaian:

(a) Komponen perkakasan dan perisiandigunakan

(b) Menyelenggarakan sistem: membaiki pulihperingkat awal (rangkaian dan perkakasan)

• 2. Konsep Local Area Network (LAN), Wide Area Network (WAN) dan Internet seperti:

(a) Fungsi dan jenis perkhidmatan

(b) Definisi jenis rangkaian

(c) Reka bentuk laman web baru dengan:

. Menggunakan perisian dan aplikasipembinaan laman Web;

. Komponen reka bentuk laman web

• Pengajar Bestari harus menguasai kemahirandalam:

i. Menggunakan perisian dan aplikasi:

(a) Perisian Pemprosesan Perkataan,

(b) Perisian “Spreadsheet” (hamparanelektronik),

(c) Perisian Persembahan,

(d) Sistem Komputer,

(e) Sistem Pengkalan Data.

• 2. Mengurus logistik makmal komputerseperti:

(a) menyediakan buku log dan laporan(b) stok inventori(c ) laporan kerosakan(d ) Rekod penggunaan(e) Peraturan penggunaan(f) Penggunaan kata laluan; dan(g) Keselamatan peralatan dan perisian.

• 3. Mengurus data seperti:(a) Data Retrieval(b) Data Processing4. Menjaga kewibawaan institusi dengan

mematuhi peraturan penggunaan ICT berikut:

(a) Undang-undang Siber(b) E-mail etiquette(c ) Website etiquette(d ) Copyright etiquette

Bilik Darjah Mata Pelajaran Khas

• Di bawah rancangan KBSM, terdapat beberapajenis bilik darjah mata pelajaran khas seperti:

i. Bilik Makmal Sains

ii. Bilik Ekonomi Rumah Tangga

iii. Bilik Seni Perusahan

iv. Bilik Pusat Sumber

v. Bilik mata pelajaran khas seperti Geografi,

Matematik, Sejarah, Pendidikan Seni, dll.

Ciri-Ciri Bilik Darjah Mata PelajaranKhas

• Bilik darjah digunakan untuk menguruskan kerjaamali atau melaksanakan sesuatu projek yangditentukan.

• Meja-kerusi disusun mengikut corak kumpulan.• Bilik darjah dilengkapi dengan pelbagai alatan

untuk menjalankan kerja-kerja amali.• Tempat disediakan untuk menyimpan alatan dan

mempamerkan hasil kerja murid.. Sebuah peti televisyen, video dan projektor

diletakkan di satu sudut di depan untukmemudahkan guru mengendalikannya.

• Buku-buku, majalah dan buku-buku rujukan bolehdisimpan dalam rak buku yang terletak dibelakang.

• Sinki dan paip dipasang untuk tujuan kerja amali.

• Bilik darjah mata pelajaran khas tidak hanyadikhaskan untuk sebuah kelas sahaja tetapidihadiri oleh murid-murid setiap kelas mengikutjadual waktu yang ditetapkan untuk matapelajaran tertentu.

Implikasi Jenis-Jenis Bilik DarjahDalam Pengurusannya Untuk P&P

• Dalam Bilik Darjah Tradisi, penyusunan kerusi-meja adalah rigid dan mengikut baris demi baris.

• Interaksi guru-murid hanya boleh dilakukansehala dan penglibatan murid dalam aktiviti P&Pamatlah kurang.

• Program Pemulihan dan Pengayaan sukar dapatdilaksanakan.

• Peluang interaksi murid-guru hampir tiadalangsung.

• Peluang interaksi antara murid dengan muridhampir tiada.

• Oleh itu, potensi sosial murid sukar untukdikembangkan.

• Suasana bilik darjah tradisi tidak banyakmendorong proses pengajaran dan pembelajaran.

• Perbezaan individu dari segi intelek, sosial danjasmani tidak banyak diambil kira dalam prosespengajaran serta pembelajaran.

• Bilik Darjah KBSR dan KBSM disusunmengikut kumpulan.

• Berbagai aktiviti kumpulan sepertiperbincangan, sumbangsaran, pemulihan danpengayaan dapat dijalankan denganmenggunakan kaedah kumpulan.

• Murid-murid dapat berinteraksi di antara satusama lain dan potensi mereka dapatdikembangkan kepada peringkat maksimum.

• Dalam Bilik Darjah Terbuka, pendekatanpengajaran berpasukan digunakan untukmelaksanakan aktiviti kumpulan atau aktivitiindividu.

• Kebebasan diberikan kepada murid untukmemilih bahan-bahan yang diminati.

• Murid-murid dapat dilatih menjalankan aktivitipembelajaran dan menyelesaikan masalah sendiridengan menggunakan Kaedah Inkuiri-Penemuanuntuk mengkaji sesuatu yang diminati.