KONTABILITETFINANCË

&AUDITIM

36 (2/2014)

QERSHOR 2014

KRYETAR I KËSHILLITTË BOTIMIT DHE KRYEREDAKTOR

Hysen ÇELA

KËSHILLI I BOTIMIT

Kledi KODRABardhyl PELINKUBerti PASHKOOrfea DHUCILeandro HAXHI

PERMBAJTJA E LENDES

KONTABILITET & RAPORTIM FINANCIARKONTABILITET & RAPORTIM FINANCIAR

Një informacion i përmbledhur mbi Direktivën e re të Kontabilitetit 2013/34/EU .......................3

AUDITIM E DHËNIE E SIGURISËAUDITIM E DHËNIE E SIGURISË

Roli i Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit në ekonominë globale dhe përdorimi i tyre edhe për auditimin e pasqyrave financiare të Sektorit Publik ..............................................11

Reforma e BE-së lidhur me tregun e auditimit ligjor ..............................................20

MBIKËQYRJA PUBLIKE E PROFESIONITMBIKËQYRJA PUBLIKE E PROFESIONIT

Mbikëqyrja Publike e profesionit të audituesit......31

PUBLIKIME TE IFAC PUBLIKIME TE IFAC

Si të përballeni me presionin për të ulur tarifat ...40

Rritja e cilësisë dhe efiçencës në auditimet e njësive të vogla .............................................44

VEPRIMTARI TË IEKA-VEPRIMTARI TË IEKA-s

Kualifikimi i Vijueshëm i Anëtarëve të IEKAs - sezoni i parë 2014............................ 47

Informacion mbi provimet për EKR dhe KM të kryera gjatë vitit 2014...................................48

2

1. IN – International 2. NDK - Ndërkombëtar

LISTA E SHKURTESAVEACCA Association of Chartered Certified Accountants (IN) Shoqata e Kontabilistëve të Certifikuar të Regjistruar

AICPA American Institute of Certified Public Accountants (USA) Instituti Amerikan i Kontabilistëve Publikë të Çertifikuar (SHBA)

CNCC Companie Nationale des Commissaires aux Comptes (FR) Kompania Nacionale e Kontrollorëve të Llogarive (Francë)

CPA Certified Public Accountant (IN) Kontabilist Publik i Miratuar (auditues i autorizuar)

ED Exposure Draft (IN1) Projekt Paraqitje (NDK2)

FASB Financial Accounting Standards Board (USA) Bordi i Standardeve të Kontabilitetit Financiar (SHBA)

FEE Fédération Européenne des Experts Comptables (EU) Federata Europiane e Ekspertëve Kontabël (BE)

IAASB International Auditing and Assuarance Board (IN) Bordi i Standardeve të Auditimit dhe të Sigurisë (NDK)

IAESB International Accounting Education Standards Board (in) Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël (NDK)

IAS International Accounting Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit (NDK)

IASB International Accounting Standards Board (IN) Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (NDK)

IASC F International Accounting Standards Committee Foundation (IN) Fondacioni i Komitetit të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (NDK)

IES International Education Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Edukimit

IFAC International Federation of Accountants (IN) Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve (NDK)

IFRS International Financial Reporting Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar (NDK)

IKM Albanian Institute of Certified Accountants Instituti i Kontabilistëve të Miratuar të Shqipërisë

IPSAS International Public Sector Accounting Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik (NDK)

ISA International Standards on Auditing (IN) Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (NDK)

ISQC International Standards on Quality Control (IN) Standardi Ndërkombëtar i Kontrollit të Cilësisë (NDK)

OEC Ordre des Experts – Comptables (FR) Urdhëri i Ekspertëve Kontabël (Francë)

SEC Securities and Exchange Commission (USA) Komisioni i Bursës dhe Letrave me vlerë (SHBA)

SMO Statement of Membership Obligation Deklaratat e Detyrime te Anëtarësisë

US GAAP United States Generally Accepted Accounting Principles (USA) Parimet e Kontabilitetit Përgjithësisht të Pranuara në Shtetet e Bashkuara (SHBA)

3

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

Një informacion i përmbledhur mbi Direktivën e re të Kontabilitetit 2013/34/EU1

Direktiva e Kontabilitetit e vitit 2013 e cila ishte rrjedhojë e bashkimit në një direktivë të vetme të Direktivave 4 dhe 7, përcakton kuadrin ligjor për pasqyrat financiare individuale dhe ato të konsolidura të entiteteve të biznesit në Bashkimin Europian (BE). Kjo direktivë duhet të transpozohet në legjislacionin kombëtar të çdo vendi anëtar të BE-së, duke filluar nga data 20 Korrik 2015.

Në vijim po japim një permbledhje të çështjeve, opsioneve që parashikon Direktiva e re e Kontabilitetit e vitit 2013.

Pak historiPak histori

Direktivat 4, dhe 7 të kontabilitetit të BE-së, edhe pse të ndryshuara dhe të zgjeruara gjatë viteve, përsëri datojnë në vitin 1978 sa i takon llogarive individuale (“Direktiva 4”) dhe në vitin 1983 për llogaritë e konsoliduara të kompanive (“Direktiva 7”). Në vitin 2007, Komisioni Europian publikoi një komunikim, i cili përcaktoi vizionin e tij për thjeshtimin e rregullave të BE-së në ligjin e kompanive, të kontabilitetit dhe të auditimit, me qëllim që të pakësoheshin kostot administrative për entitetet e biznesit në BE, duke kombinuar për këtë qëllim:

• Shfuqizimin e Direktivave të ligjit të kompanive që kishin të bënin kryesisht me situata të brendshme apo heqjen e disa kërkesave për dhënie informacionesh shpjeguese për kompanitë dhe degët;

• Thjeshtëzimin e kërkesave për dhënie informacionesh shpjeguese për kompanitë dhe degët;

• Reduktimin e mëtejshëm në kërkesat e raportimit dhe kërkesat e auditimit për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme.

Pas një procesi konsultativ të gjerë që zgjati disa vite, u arrit të konkludohej me një Direktivë të re të Kontabilitetit që mbulon llogaritë individuale dhë ato të konsoliduara. Direktiva e re e propozuar ju nënshtrua një procesi legjislativ që çoi në publikimin në datën 26 Qershor 2013 të Direktivës 2013/34/EU (referuar si “Direktiva 2013”).

Direktiva e kontabilitetit e vitit 2013 është disponibël në gjuhët e të gjitha vendeve anëtare të BE-së.

Dispozitat e Direktivës 2013, së pari do të zbatohen për pasqyrat financiare për vitet financiare që fillojnë më ose pas datës 1 Janar 2016. Ato do të zbatohen nga të gjitha kompanitë me përgjegjësi të kufizuar publike dhe private dhe gjithashtu, nga kompanitë me përgjegjësi të pakufizuar dhe ortakëritë, ku të gjithë anëtarët kanë përgjegjësi të kufizuara. Direktiva nuk zbatohet për organizatat jofitimprurëse.

1. Directive 2013/34/EU of the European Parliament and of the Council of 26 June 2013 on the annual financial statements, consolidated financial statements and related reports of certain types of undertakings, amending Directive 2006/43/EC of the European Parliament and of the Council and repealing Council Directives 78/660/EEC and 83/349/EEC.

4

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

Direktiva 2013 parashikon, për herë të parë, një listë të plotë të të gjitha formave ligjore të ndërmarrjeve që mbulohen prej saj, të cilat duhet të detajohen nga çdo shtet anëtar i BE-së.

Përmbledhje e ndryshimeve kryesore Përmbledhje e ndryshimeve kryesore

Direktiva e kontabilitetit e vitit 2013:• është një ri-paraqitje e Direktivave 4 dhe 7 më shumë se sa një

rishkrim i plotë konceptual. Si pasojë, shumë prej dispozitave dhe, në të vërtetë, teksti i Direktivës 2013, është bartur nga direktivat 4 dhe 7;

• ndjek një qasje më të strukturuar përsa i takon paraqitjes dhe bën një reduktim të vogël në numrin e opsioneve në dispozicion të shteteve anëtare;

• bazohet në qasjen “poshtë-lart”, nis fillimisht me kërkesat për ndërmarrjet e vogla dhe më pas shton kërkesa suplementare për kontabilitetin dhe raportimin për ndërmarrjet që kalojnë kufijtë dhe bëhen ndërmarrje të mesme dhe të mëdha;

• përmban pragje të reja për ndërmarrjet e vogla, të mesme dhe të mëdha, të cilat jo vetëm që ndikojnë në kontabilitetin e tyre dhe në kërkesat e raportimit, por edhe në kërkesat për të përgatitur pasqyra financiare të konsoliduara dhe për të pasur auditim. Ajo gjithashtu përmban një kategori të re të mikro-ndërmarrjeve;

• formalizon tetë parimet themelore të kontabilitetit (me disa opsione për shtetet anëtare);

• përmban kërkesa të reja, të zbatueshme sipas vendeve të ndryshme, për raportimin (jashtë pasqyrave financiare) të detajeve për të gjitha pagesat që tejkalojnë shumën prej € 100 000 për një vit financiar, të bëra për qeveritë nga ndërmarrjet e mëdha dhe entitetet me interes publik që operojnë në industritë pyjore dhe nxjerrëse.

Disa konsiderata më të hollësishme në Direktivën e vitit 2013Disa konsiderata më të hollësishme në Direktivën e vitit 2013

Direktiva ka përcatuar kritere të reja sa i takon pragjeve të klasifikimit të ndërmarrjeve (ose grup ndërmarrjeve) në të mëdha, të mesme, të vogla dhe mikrondërmarrje. Në mënyrë të përmbledhur treguesit janë dhënë në tabelen më poshtë:

Qarkullimi (Xhiro) Totali i Bilancit Nr.mesatar i punonjësve

Ishte Bëhet Ishte Bëhet Ishte Bëhet Milion Milion Milion Milion Milion Milion Euro Euro Euro Euro Euro Euro

Mikro ndërmarrjet N/A 0.7 N/A 0,35 N/A 0.10

Ndërmarrjet e vogla 8.8 8 4.4 4 50 50

Ndërmarrjet e mesme 35 40 17.5 20 250 250

Ndërmarrjet e mëdha > 35 > 40 > 17.5 > 20 > 250 > 250

5

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

• Për tù klasifikuar në njërën nga kategoritë e mësipërme, ndërmarrja duhet të jetë brenda dy nga tre treguesit e pragut për dy periudha kontabël të njëpasnjëshme;

• Pragjet e vendosura për qarkullimin (xhiron) dhe totalin e bilancit për ndërmarrjet e vogla janë respektivisht € 8 milion dhe € 4 milion.

• Megjithatë, shtetet anëtare kanë opsionin për të rritur njërin ose të dy këto pragje për ndërmarrjet e vogla deri në një maksimum prej përkatësisht € 12 milion dhe € 6 milion.

• Këto kufij (pragje) të reja do të përdoren qoftë për të përcaktuar se cilin regjim kontabël duhet të ndjekë kompania, ashtu edhe për faktin nëse ajo duhet të përgatisë pasqyra financiare të konsoliduara dhe gjithashtu, për të vlerësuar nëse kërkohet të kryhet një auditim i pasqyrave financiare të ndërmarrjes.

Parimet kontabël themelore Parimet kontabël themelore

Elementët që paraqiten në pasqyrat financiare duhet të njihen dhe maten në përputhje me parimet e përgjithshme të mëposhtme:

• Ndërmarrja supozohet se kryen veprimtarinë e saj ekonomike në vijimësi (kjo duhet të shpjegohet tek pjesa e politikave kontabël);

• Politikat e kontabilitetit dhe bazat e matjes duhet të zbatohen në mënyrë të qëndrueshme midis periudhave kontabël;

• Njohja dhe matja do të bazohen në kujdesin e duhur, dhe në veçanti: o Do të njihen vetëm fitimet që në datën e bilancit janë të realizuara, o Të gjitha detyrimet që lindin gjatë vitit financiar të njihen edhe

madje nëse këto evidentohen në periudhën midis datës së bilancit dhe datës në të cilën bilanci është përpiluar;

• Shumat e njohura në bilanc dhe në llogarinë e humbje fitimeve do të llogariten mbi bazën akruale;

• Bilanci i çeljes për çdo vit financiar duhet të korrespondojë me bilancin e mbylljes të vitit të mëparshëm financiar;

• Komponentët e aktiveve dhe detyrimeve, do të vlerësohen veç e veç; • Ndalohet të bëhet kompensim midis aktiveve dhe detyrimeve, apo

ndërmjet elementeve të të ardhurave dhe shpenzimeve; • Të gjitha elementet që duhet të merren dhe paraqiten në llogari duhet

të mbajnë parasysh thelbin e transaksionit ose të marrëveshjes; • Elementët do të maten në përputhje me parimin e çmimit të blerjes ose

kostos së prodhimit; dhe • Materialiteti do të zbatohet për njohjen, matjen, paraqitjen, dhënien

e informacioneve shpjeguese dhe konsolidimin.

Megjithatë, shtetet anëtare mund të përdorin opsione në lidhje me disa nga këto parime: Për shembull:

• Paraqitja me vlerë neto: mund të lejohet në trupin e pasqyrave financiare, megjithatë, shumat bruto duhet të shpjegohen në shënime;

• Substanca mbi formën: mund të mos zbatohet; • Materialiteti: mund të kufizohet vetëm në prezantimin dhe shpjegimet; • Kujdesi: mund të lejohet ose kërkohet njohja e të gjitha detyrimeve të

parashikuara dhe humbjet e mundshme në lidhje me një vit financiar,

6

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

vetëm në qoftë se këto evidentohen midis datës së pasqyrave financiare dhe datës në të cilën është hartuar bilanci.

Matja me vlerën e drejtë Matja me vlerën e drejtë

Në Direktivën 2013 janë hequr referencat në metodat e vlerësimit që synojnë të mbajnë parasysh efektet e inflacionit si edhe përdorimi i metodës së vlerës së zëvendësimit (për aksionet dhe aktivet fikse) të cilat ishin përfshirë në Direktivën e 4-ët.

Megjithatë, sipas Direktivës 2013, shtetet anëtare kanë mundësinë për të: a. Lejuar ose kërkuar që ndërmarrjet të rivlerësojnë aktivet fikse; b. Lejuar ose kërkuar që ndërmarrjet të vlerësojnë instrumentet financiare

me vlerën e drejtë; c. Lejuar ose kërkuar që ndërmarrjet të matin disa kategori të caktuara

të aktiveve, që ndryshojnë nga instrumentet financiare, me vlerën e drejtë.

Përbërja e pasqyrave financiare Përbërja e pasqyrave financiare

Sipas Direktivës 2013 Pasqyrat Financiare duhet të përfshijnë një bilanc, llogarinë e fitimit dhe humbjes dhe shënimet e zgjedhura për pasqyrat financiare.

Shtetet Anëtare kanë mundësi që të kërkojnë që ndërmarrjet e mesme dhe të mëdha të përfshijnë edhe pasqyra të tjera si pasqyra e rrjedhës së parasë, ose edhe pasqyrën e të ardhurave të tjera gjithpërfshirëse.

Elementët e bilancit Elementët e bilancit

Disa nga ndryshimet më të rëndësishme dhe opsionet për Shtetet anëtare në lidhje me zërat e bilancit janë si më poshtë:

• Ka ndryshim përsa i takon trajtimit të emrit të mirë, i cili sipas Direktivës 2013 duhet të amortizohet gjatë një minimumi prej 5 vjet deri në maksimumin e jetës së tij të dobishme ekonomike. Në qoftë se jeta e dobishme ekonomike nuk mund të përcaktohet, atëherë ai duhet të amortizohet gjatë një periudhe të zgjedhur midis 5 dhe 10 vitesh;

• Trajtimi i aktiveve të tjera jo-materiale në përgjithësi ndjek trajtimin e emrit të mirë;

• Ka një opsion për shtetet anëtare për të lejuar apo kërkuar që kostot të cilat lidhen me huamarrjen t`ì shtohen kostos së aktiveve aftagjata (fikse) dhe afatshkurtëra;

• Kapitali i nënshkruar i papaguar duhet të trajtohet si një aktiv, ose i treguar veçmas ose nën elementët e debitorëve.

Llogaria e humbje fitimeve Llogaria e humbje fitimeve

Disa nga ndryshimet më të rëndësishme dhe opsionet e Shteteve anëtare në lidhje me llogarinë e humbje fitimeve janë si më poshtë:

• Formatet e lejuara të llogarisë së humbje fitimeve janë zvogëluar nga

7

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

katër opsione në dy. Janë hequr opsionet që lejonin paraqitjen e “shpenzimeve” para “të ardhurave”;

• Ndërmarrjet janë të lejuara të japin më shumë detaje nga sa kërkohet në trupin e llogarisë së humbjes dhe fitimit dhe Shtetet Anëtare kanë mundësitë që të kërkojnë informacione shtesë ose për zëra të tjera të kombinuar. Shtetet Anëtare gjithashtu, lejohet të kufizojnë devijimet nga formatet standarde përsa kjo ndihmon dhe lehtëson paraqitjen elektronike;

• Në formatet standarde nuk ka emërtim për elementët e jashtëzakonshëm.

Mikro-ndërmarrjet Mikro-ndërmarrjet

Shtetet Anëtare nuk kanë opsion në përcaktimin e kritereve të madhësisë për mikro-ndërmarrjet, por kanë opsionin nëse ato duan ose jo të mundësojnë përdorimin e thejshtëzimeve kontabël të mëposhtme:

• Të përgatisin një bilanc në një format të shkurtuar;• Të përgatisin një llogari të humbje fitimeve në një format të shkurtuar

(duke nisur me “Fitimi bruto ose humbjen”);• Të përgatisin shënime për pasqyrat financiare të cilat përfshijnë

vetëm:o Politikat kontabël;o Rivlerësimet dhe rregullimet sipas vlerës së drejtë në vlerat e

aktiveve;o Angazhimet financiare;o Ngjarjet e pritshme;o Detyrimet të cilat maturohen për një afat kohor më të gjatë se 5

vjet;o Numrin mesatar të punonjësve;o Kreditë dhe angazhimet që kanë të bëjnë me anëtarët e organizmit

drejtues;• Të përjashtojnë përgatitjen e një raporti të drejtimit ose të lejojnë

përgatitjen e një raporti të shkurtuar (duke përjashtuar treguesit kryesorë jo-financiarë të përformancës);

• Të përjashtojnë publikimin e një llogarie të fitimeve dhe humbjeve në raportin e drejtimit.

Ndërmarrjet e mesmeNdërmarrjet e mesme

Ndërmarrjet e mesme duhet të plotësojnë të gjitha kërkesat që kanë të bëjnë me ndërmarrjet e vogla dhe më tej, të japin edhe informacione shtesë. Për sa i përket informacionit shtesë, shtetet anëtare kanë mundësinë të zbatojnë disa, të gjitha ose asnjë nga thjeshtëzimet që jepen në vijim:

• Të përgatisin një llogari të humbje fitimeve në një format të shkurtuar (duke nisur me “Fitimi bruto ose humbjen”);

• Të përgatisin një raport drejtimi të shkurtuar;• Të përgatisin një bilanc në një format të shkurtuar;• Të publikojnë shënime të pasqyrave financiare në një format të

shkurtuar. Këtu përfshihen të gjitha shënimet që kërkohen për entitetet

8

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

e vogla, plus:o Lëvizjet në aktivet afatgjata materiale (fikse ose të trupëzuara);o Rregullimet e bëra në vlerën e aktiveve si rezultat i ndryshimeve

në legjislacionin tatimor;o Pagat e drejtorëve, etj.;o Analizën e kostove të stafit;o Detaje në lidhje me pjesëmarrjet (interesat) në shoqëritë e lidhura,

filialet;o Provizionet për tatimet e shtyra dhe lëvizjet përkatëse;o Aksionet e nënshkruara (sipas klasave dhe garancive, nëse është

e përshtatshme);o Çdo ndërmarrje, anëtar i të cilës është me detyrime të pakufizuara;o Palën e fundit kontrolluese dhe vendndodhjen ku gjenden llogaritë

e konsoliduara;o Destinimin e fitimit ose humbjes;o Marrëveshjet jashtë bilancit;o Ngjarjet pas bilancit të parregulluara;o Transaksionet me palët e lidhura (Shtetet Anëtare kanë mundësinë

të kufizojnë informacionin vetëm për ato transaksione, të cilat nuk janë kryer në kushtet normale të tregut).

Shtetet Anëtare kanë mundësinë që t’u kërkojnë ndërmarrjeve të mesme që të japin informacion në pasqyrat financiare përveç atij të specifikuar në Direktivën e vitit 2013.

Ndërmarrjet e mëdha dhe entitetet me interes publik Ndërmarrjet e mëdha dhe entitetet me interes publik

Entitetet me interes publik (EIP-ët) janë: entitetet letrat me vlerë të të cilave tregtohen, institucionet e kreditit, kompanitë e sigurimit dhe të tjera siç specifikohet nga një Shtet Anëtar. Ky klasifikim duhet të jetë në pajtim me përkufizimin e një EIP-je të dhënë në Direktivën e re për Auditimin Ligjor që pason marrëveshjen e përkohshme në trilogji me reformën në sektorin e auditimit të 17 Dhjetor 2013.

• Nuk ka opsion thjeshtëzimi për këtë grup entitetesh. Përveç kërkesave në lidhje me raportimin për ndërmarrjet e mesme, ndërmarrjet e mëdha dhe EIP-ët, janë të detyruara të publikojnë edhe shënimet në vijim për pasqyrat financiare:

o Analizë e nivelit të qarkullimit sipas shtrirjes gjeografike dhe llojit të aktivitetit;

o Detaje të pagesave të bëra për audituesit;Shtetet Anëtare kanë mundësinë që t’u kërkojnë EIP-ve dhe ndërmarrjeve

të mëdha që të japin informacion në pasqyrat financiare përveç atij të specifikuar në Direktivën e vitit 2013.

Pasqyrat financiare të konsoliduaraPasqyrat financiare të konsoliduara

• Kërkesat e paraqitura në Direktivën e vitit 2013 janë tërësisht të pandryshuara krahasuar me ato të Direktivës së 7-të.

• Grupet e vogla duhet të përjashtohen nga përgatitja e pasqyrave financiare të konsoliduara dhe Shtetet Anëtare mund të përjashtojnë

9

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

grupet e mesme (përveçse, në të dyja rastet, kur grupi ka në përbërje një entitet me interes publik).

Raportet e drejtimitRaportet e drejtimit

• Ka ndryshuar Emërtimi nga “raport vjetor” që ishte në Direktivën e 4-ët, por kërkesat janë pothuajse të njëjta. I vetmi ndryshim i rëndësishëm është fakti që është hequr kërkesa për të dhënë një përshkrim të ngjarjeve të rëndësishme që kanë ndodhur që nga fundi i vitit – edhe pse ky përshkrim është subjekt i një shënimi në pasqyrat financiare të ndërmarrjeve të mesme dhe të mëdha.

Përmbatja e raportit të drejtimitPërmbatja e raportit të drejtimit

Raporti i drejtimit do të përmbajë:1. Një paraqitje të drejtë të zhvillimit dhe të performancës të biznesit që

zhvillon ndërmarrja dhe të pozicionit të tij, së bashku me një përshkrim të rreziqeve kryesore dhe të pasigurive me të cilat ai përballet. Paraqitja duhet të jetë një analizë e balancuar dhe gjithëpërfshirëse dhe duhet të përfshijë treguesit kryesorë përkatës financiarë dhe jo-financiarë.

2. Raporti i drejtimit do të japë gjithashtu, informacion në lidhje me:a. zhvillimin e mundshëm të ndërmarrjes në të ardhmen;b. aktivitetet në fushën e kërkimit dhe të zhvillimit;c. informacion për blerjet e aksioneve të ndërmarrjes;d. ekzistencën e degëve të ndërmarrjes; dhee. përdorimin e instrumentave financiarë nga ana e ndërmarrjes,

dhe në rastet kur ky përdorim është material:i. objektivat dhe politikat për menaxhimin e rrezikut financiar

të ndërmarrjes, duke përfshirë politikën e saj për t’u mbrojtur nga çdo lloj kryesor transaksioni të parashikuar; dhe

ii. ekspozimin e ndërmarrjes ndaj rrezikut të çmimit, rrezikut të kreditimit, rrezikut të likuiditetit, dhe rrezikut të fluksit të parasë.

Gjithashtu audituesi i ndërmarrjes duhet të shprehë një opinion nëse:• Raporti i drejtimit është në koherencë me pasqyrat financiare;• Raporti i drejtimit është përgatitur në pajtim me kërkesat ligjore të

zbatueshme;• Bazuar në dijen dhe në të kuptuarit e audituesit, nëse ka ndonjë

anomali materiale në raportin e drejtimit.

Pagesat për qeveritëPagesat për qeveritë

Kjo është një kërkesë krejtësisht e re që prek ndërmarrjet e mëdha dhe entitetet me interes publik që operojnë në industrinë e nxjerrjes dhe atë pyjore. Ajo kërkon që të jepet informacion në lidhje me ndonjë pagesë (ose seri pagesash) të bëra për qeverinë, që kapin vlerën 100,000 EUR ose më shumë në total gjatë një viti financiar. Pagesat do të përfshijnë tatimin, honoraret dhe, në rrethana të caktuara, dividendët.

10

Një informacion vjetor kërkohet që të jepet në një raport publik i cili është jashtë pasqyrave financiare vjetore. Raportimi duhet të bëhet në bazë shteti ose projekti. Nuk ka kërkesa për përfshirjen e auditesit të ndërmarrjes.

Kërkesat e auditimitKërkesat e auditimit

Pasqyrat financiare të të gjitha entiteteve me interes publik dhe të kompanive të mesme e të mëdha duhet të auditohen. Direktiva e vitit 2013 nuk kërkon auditimin e pasqyrave financiare të ndërmarrjeve të vogla por i lejon Shtetet Anëtare që të kërkojnë auditim, pasi kanë marrë në kosideratë kushtet specifike dhe nevojat e ndërmarrjeve të vogla dhe përdoruesve të pasqyrave financiare të tyre.

Bashkëveprimi me Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar Bashkëveprimi me Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar (SNRF)(SNRF)

Direktiva e vitit 2013 përfshin të gjitha kompanitë që drejtohen nga ligji i Shtetit Anëtar ndërsa Rregullorja e SNK-ve e vitit 2002 e bëri të detyrueshëm zbatimin e SNRF-ve për pasqyrat financiare të konsoliduara të kompanive të listuara në tregjet Europiane të letrave me vlerë. Ka një rrethanë që duhet vëzhguar për ndërmarrjet që zbatojnë në mënyrë të plotë SNRF-të:

o Nëse SNRF-ët nuk prononcohen për një çështje, atëherë për trajtimin e saj duhet t’i drejtohemi Direktivës;

o Nëse ka ndonjë konflikt ndërmjet SNRF-ve dhe Direktivës, trajtimi i paraqitur në SNRF merr përparësi.

Bashkëveprimi me Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar Bashkëveprimi me Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar për Entitetet e Vogla dhe të Mesme (SNRF-ët për EVM-ët)për Entitetet e Vogla dhe të Mesme (SNRF-ët për EVM-ët)

Direktiva e vitit 2013 nuk përfshin ndonjë referencë specifike lidhur me SNRF-të për EVM-të – qëndrimi i mëparshëm i Komisionit ishte që SNRF-të për EVM-të nuk do të përfshihen në objektivat për thjeshtësim dhe në pakësimin e ngarkesës administrative siç përcaktohet nga BE.

Për Shtetet Anëtare nuk ka ndalesa për të lejuar ose për të kërkuar që SNRF-ët për EVM-ët të përdoren nga ndërmarrjet e tyre të vogla dhe të mesme, por Direktiva e vitit 2013 ka ende dy fusha potenciale mospërputhje me SNRF-ët për EVM-ët. Një nga fushat e mospërputhjes është trajtimi i periudhave të amortizimit për emrin e mirë për të cilin jeta e pritshme e dobishme nuk mund të përllogaritet – SNRF për EVM-ët kërkon një amortizim për 10 vjet ndërsa sipas Direktivës së vitit 2013 një Shtet anëtar ka mundësinë që të zgjedhë në rrethana të tilla ndërmjet 5 dhe 10 vjet. Për rrjedhojë, në varësi të zgjedhjes së Shtetit Anëtar, kjo mund të përbëjë ose jo një çështje.

Mospërputhja tjetër ka të bëjë me trajtimin e kapitalit të nënshkruar të papaguar, të cilin Direktiva e vitit 2013 kërkon që të trajtohet si një aktiv, ndërkohë që SNRF-ja për EVM-ët kërkon që të kompensohet në kapital. Siç duket qartë, kjo është vetëm një çështje për ndërmarrjet të cilat e gjejnë veten në një situatë të tillë. BSNK nuk e ka zgjidhur këtë mospërputhje në draftin e standardeve të tij të publikuar në Tetor 2013.

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

11

Roli i Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit në ekonominë globale dhe përdorimi i tyre edhe për auditimin e pasqyrave financiare të Sektorit Publik

AbstraktAbstrakt

Standardet Ndërkombëtare të Auditimit kanë pësuar ndryshime esenciale gjatë dekadës së fundit. Ato sot janë bërë jo vetëm më të qartësuara, më të kuptueshme, por edhe më të dobishme dhe më të përdorshme nga audituesit dhe përdoruesit e tjerë. Përdorimi i gjerë i tyre ka rritur ndjeshëm besimin tek Federata Ndërkombëtare e Kontabilisteve (IFAC), Bordet e pavarura të të cilës, ndjekin me vëmendje zhvillimet dhe hartojnë standarde që kontribuojnë drejtpërdrejt në përmirësimin e cilësisë së auditimit dhe për rrjedhojë kontribuojnë drejtpërdrejt në përmirësimin e cilesisë së raportimit financiar.

Në të gjitha standardet, udhëzuesit dhe direktivat e praktikave të auditimit të publikuara nga IAASB-ja, pavarësisht orientimit të tyre kryesisht në raportimin financiar në sektorin privat, gjithmonë janë dhënë vlerësime dhe janë zhvilluar metoda për përdorimin e tyre edhe për sektorin publik.

Organizatat ndërkombëtare, qeveritë qëndrore dhe lokale, por edhe entitetet e sektorit publik në të gjitha nivelet, sot kanë prirjen drejt përdorimit të standardeve të ngjashme të raportimit, dhe kjo shihet që nga modifikimet e bazës kontabel të arkëtim pagesave e deri tek zbatimi i plotë i bazës së të drejtave e detyrimeve të konstatuara.

Përvojat në këtë drejtim janë të shumta. Më shumë progres në këtë proces është bërë nga disa organizma ndërkombëtare, si edhe nga qeveritë në vende të tilla si Australia, Zelanda e re, por edhe Franca, Gjermania, etj.

Qëllimi kryesor i këtij punimi është përpjekja për të analizuar zhvillimet më të fundit në standardet ndërkombëtare të auditimit, duke bërë një paraqitje të shkurtër të këtyre zhvillimeve dhe duke theksuar nevojën për të hartuar procedurat e duhura që ato të jenë të zbatueshme edhe në sektorin publik.

HyrjeHyrje

Puna për të hartuar një paketë të vetme të standardeve ndërkombëtare për auditimin nisi në vitin 1969 kur nga një Grup Studimor Ndërkombëtar i Kontabilistëve u publikuan disa raporte të përqëndruara në auditimin ndërkombëtar, duke bërë krahasimin e situatës në Kanada, Britani e Madhe dhe SHBA. Disa vjet më vonë, në vitin 1973, krijimi i Komitetit të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit, stimuloi nevojën për krijimin e një organizmi të ngjashëm edhe për frontin e auditimit. Në fund të viteve 70, Këshilli i Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve (IFAC) krijoi Komitetin e Praktikave Ndërkombëtare të Auditimit (KPNA) në cilësinë e një komiteti të përhershëm i Këshillit të IFAC, për të ardhur deri në ditët tona kur ky Bord është i pavarur nga IFAC dhe mbulon auditimin, sigurinë, shërbimet e lidhura dhe çështje të tjera.

Hysen ÇelaProf.As. Dr., EKR

Greta AngjeliMsC, EKR

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

12

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

1 ISAs - International Standards on Auditing (Standardet Ndërkombëtare të Auditimit)2 IFAC – International Federation of Accountants (Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve)

Auditimi i pasqyrave financiare, por edhe auditimi në përgjithësi i informacioneve financiare historike, në shumë prej juridiksioneve realizohet ose duke zbatuar plotësisht kërkesat e Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit, ose duke përdorur standarde lokale, të cilat në pjesën më të madhe të tyre, janë mjaft të përafërta me SNA1-të, pasi rrjedhin nga një proces i mirëpërcaktuar e rigoroz i adoptimit të tyre.

Roli kryesor në hartimin e SNA-ve i përket IAASB-së (Bordi i Standardeve Nërkombëtare të Auditimit e Dhënies së Sigurisë), i cili është një Bord i pavarur i hartimit të standardeve, që ka si fokus primar shërbimin ndaj interesit publik. IAASB-ja luan një rol të rëndësishëm dhe jep kontribut për:

• hartimin e standardeve me cilësi të lartë të cilat përdoren për auditimin, rishikimin, dhënien e sigurive të tjera, kontrollin e cilësisë dhe shërbime të tjera të lidhura;

• lehtësimin dhe ndihmesën për konvergimin apo zvogëlimin e ndryshimeve midis standardeve ndërkombëtare e atyre lokale/kombëtare;

• përmirësimin e cilësisë së auditimit në mbarë botën dhe për rritjen e forcimin e besimit publik tek raportimi financiar.

IAASB ka në përbërje 17 anëtarë, një kryetar me kohë të plotë, disa këshilltarë teknike dhe tre vëzhgues të përhershëm, të cilët kanë të drejtë të diskutojnë e të japin mendime në mbledhjet e tij. IAASB organizon katër takime në vit, të cilat zgjasin nga një javë secili.

Objektivi IAASB-se është hartimi i standardeve cilësore të cilat i shërbejnë auditimit dhe fushave të lidhura me të. Hartimi dhe publikimi i këtyre standardeve kalon përmes një konsultimi global me palët e interesuara, ndjekjes së një procesi të duhur dhe transparent, realizimit të takimeve të hapura për publikun dhe natyrisht ai i nënshtrohet mbikëqyrjes nga Bordi i Mbikëqyrjes me Interes Publik (PIOB).

Një proces i tillë rigoroz, transparent dhe i duhur, në hartimin e SNA-ve, kontribuon drejtpërdrejt në mbrojtjen e interesit publik. Gjithashtu, kryerja e një konsultimi global dhe marrja e konsiderimi i përgjigjeve respektive nga ky proces, ndihmon të vendoset dialogu me palët e interesuara kryesore, ku përveç organizmave kombëtare të hartimit të standardeve, IAASB grumbullon edhe pikëpamjet e palëve të interesuara të tjera në nivel global, të tillë si Komiteti i Bazelit; Komisioni Europian; Bordi i Stabilitetit Financiar, IAIS, IFIAR, IOSCO, Banka Botërore, etj.

Procesi i konsultimit përfshin gjithashtu, edhe investitorët dhe përgatitësit e informacioneve financiare, por edhe disa palë të interesuara të veçanta dhe të rëndësishme siç janë: IASB, FEE, Forumi Firmave, vendet anëtare të IFAC2, PCAOB, etj.

IAASB, në cilësinë e një bordi të pavarur të IFAC-ut është autoriteti i vetëm që harton:

• Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (ISAs);• Standardet Ndërkombëtare të Dhënies së Sigurisë (ISAEs);• Standardet Ndërkombëtare të Angazhimeve për të Rishikuar (ISREs);• Standardet Ndërkombëtare për Shërbimet e Lidhura (ISRSs); dhe• Direktivat e Praktikave Ndërkombëtare të Auditimit (IAPSs).

13

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

1. Standardet Ndërkombëtare të Auditimit dhe roli i tyre 1. Standardet Ndërkombëtare të Auditimit dhe roli i tyre në ekonominë globale në ekonominë globale

Një nga projektet më madhore të IAASB3-së ka qënë padyshim ai i qartësisë të SNA-ve, përfundimi i të cilit në vitin 2010 konsiderohet një zhvillim i rëndësishëm ndërkombëtar me impakt të drejtpërdrejtë në globalizimin e procedurave dhe të standardeve të auditimit. Gjatë këtij procesi u arrit të ridraftohen (rishkruhen) të 36 SNA-të dhe SNKC 1 (Standardi ndërkombëtar për Rishikimin e Cilësisë).

Rrjedhojë e këtij projekti madhor ishte qartësia më e madhe e SNA-ve, kuptueshmëria dhe koherenca e tyre përsa i takon zbatimit në juridiksione të ndryshme. Standardet e reja paraqiten me një strukturë të re, e cila është më e lehtë për t`u lexuar në mënyrë efektive, dhe po ashtu, ajo paraqitet më praktike për t`u zbatuar nga përdoruesit. Paraqitja e qartësuar e SNA-ve ka përforcuar më tej kryerjen e auditimit bazuar në gjykimim profesional të audituesve; ajo kontribuon gjithashtu, në rritjen e cilësisë së auditimit në shumë drejtime.

SNA-të e qartësuara, ndryshe nga më parë, janë më shumë të bazuara në parime dhe e vendosin theksin në gjykimin e skepticizmin profesional të audituesve. Kërkesat e SNA-ve të qartësuara janë më shumë të fokusuara në çështje të tilla si:

• Vlerësimi i rrezikut të anomalive materiale – çka nëkupton një fokus më të madh te SNA-ve tek rreziku i auditimit. SNA-të japin udhëzime të rëndësishme për të vlerësuar e gjykuar ndaj të gjitha llojeve të rreziqeve që lidhen me raportimin financiar, në mënyrë që ndaj tyre të reagohet siç duhet.

• Auditimi i atyre shumave, të cilat në pasqyrat financiare përcaktohen me çmuarje apo edhe të shumave dhe shpjegimeve që lidhen me transaksionet që kryhen me palët e lidhura.

• Materialiteti dhe përdorimi i tij gjatë vlerësimit të anomalive materiale – Materialiteti sipas SNA-ve konsiderohet gjithashtu, një çështje kritike për auditimin e bazuar në rrezik.

• Evidenca e auditimit dhe vlerësimi i saj, sa i takon mjaftueshmërisë (sasisë) dhe përshtatshmërisë (cilësisë), si edhe të mënyrave apo metodave që përdoren për sigurimin e saj.

• Përdorimi i punës së tjerëve (kryesisht i audituesve të tjerë në rastin e auditimit të pasqyrave financiare të grupit) dhe përdorimi në auditim i ekspertëve apo i audituesve të brendshëm të klientëve, parë në kontekstin e rritjes së përgjegjësisë së audituesit, kur ai ka nevojë dhe përdor punën e të tjerëve për qëllime të auditimit të pasqyrave financiare.

• Raportimi i auditimit dhe sidomos komunikimet me organet e drejtimit dhe ato të ngarkuara me qeverisjen - një çështje që aktualisht ndodhet në një proces rishikimi që synon drejt rritjes së gamës së identifikimit të çështjeve të rëndësishme që duhet të raportohen e komunikohen për publikun, etj.

3 IAASB – International Auditing and Assurance Standards Board (Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit dhe Dhënies së Sigurisë)

14

Standardet e qartësuara të IFAC-ut krijojnë më shumë hapësirë për një zbatim në mënyrë proporcionale, apo edhe për adoptimin e tyre në të tjera kontekste, duke ruajtur përcaktimin e IFAC-ut, sipas të cilit “një auditim është një auditim” pavarësisht nga forma, madhësia apo, rëndësia e entiteteve.

Trajtimi në formën e qartësuar shërben gjithashtu, për të dhënë një impakt pozitiv sidomos kur ato zbatohen për të audituar pasqyrat financiare të SME4-ve, pasi në këto raste kërkohet që të mënjanohen kostot shtesë qoftë mbi SME-të ashtu edhe mbi firmat e praktikave të vogla të auditimit të njohura me termin SMP5.

Gjatë punës për hartimin e SNA-ve të qartësuara, IAASB mbajti parasysh se një auditim i mirë është është një “auditim që përdor logjikën apo gjykimin” – pra një auditim në të cilin audituesi i jep rëndësi, vlerëson dhe gjykon duke mbajtur parasysh rrethanat. Dhe që të arrihet kjo duhet të përcaktohen objektiva të qarta, të cilat luajnë një rol të rëndësishëm në këtë drejtim.

Objektivat e vendosura qartë e ndihmojnë audituesin që ai të kuptojë qëllimin e punës së tij; për të përdorur gjykimin profesional në aplikimin dhe kuptimin për punën që duhet të bëhet në rrethanat specifike të angazhimit; për të kuptuar qëllimin e kërkesave/rezultatit në të cilat fokusohen/drejtohen kërkesat; dhe që të formulojë procedurat e nevojshme në përputhje me kërkesat. Ato ndihmojnë që audituesi të rishikojë punën e kryer me qëllim që të vlerësojë nëse është arritur ose jo qëllimi, dhe për të marrë vendime për çfarë mund dhe duhet të bëjë më tepër për të arritur objektivat në rrethanat e veçanta të auditimit dhe për të vlerësuar nëse është marrë evidenca e mjaftueshme dhe e përshtatshme e auditimit.

Objektivat luajnë një rol shumë të rëndësishëm në përcaktimin e përpjekjeve, dhe audituesit vlerësojnë dobinë e tyre në të gjitha fazat e auditimit. Është e rëndësishme të theksohet se IAASB pranon se aplikimi i duhur i kërkesave të një SNA-je pritet të sigurojë një bazë të mjaftueshme për arritjen e objektivave të deklaruara. Megjithatë, SNA-të nuk mund të mbajnë parasysh të gjitha rrethanat që shoqërojnë angazhimet e veçanta dhe për këtë arsye, nuk është në interes të publikut që audituesi të japë një sens të rremë të sigurisë sipas të cilit SNA-të adresojnë të gjitha procedurat e nevojshme të auditimit në të gjitha rrethanat.

Është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se objektivat duhet të kuptohen në kontekstin e objektivave të përgjithshme të audituesit. Në ato raste kur një objektiv i caktuar nuk mund të arrihet, audituesi duhet të vlerësojë nëse kjo pengon arritjen e objektivave të përgjithshme të tij. Në këto raste SNA-të kërkojnë që audituesi të modifikojë opinionin e tij ose të tërhiqet nga angazhimi. Gjithashtu, një çështje e rëndësishme mbetet dokumentimi i duhur i pengesës që krijohet.

Vlen gjithashtu të theksohet fakti që struktura e SNA-ve të qartësuara u ndikua shumë nga nevojat e SME-ve dhe SMP-ve. Ndryshimet kryesore të bëra në paraqitjen e re përfshijnë strukturën e përgjithshme të SNA-ve, ku vërehet një ndarje e qartë midis kërkesave të standardeve dhe udhëzimeve për zbatimin e tyre, çka kontribuon që audituesit të fokusohen në gjërat kryesore që ata kanë nevojë të dinë dhe të bëjnë, çka bën që kërkesat e

4 SME – Small and Medium sized Entities (Entetet e vogla dhe të mesme)5 SMP - Small and Medium Practices (Firmat profesionale të vogla dhe të mesme)

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

15

standardeve në SNA-të e qartësuara të mund të lexohen dhe të kuptohen më lehtë.

Kërkesat e SNA-ve nga IAASB janë përcaktuar të atilla që ato të jenë përgjithësisht të zbatueshmë në të gjitha llojet e angazhimeve përfshirë këtu edhe angazhimet për entitetet e sektorit publik. Udhëzimet nga ana e tyre përveç shpjegimeve, japin konsiderata të veçanta në rastin e auditimit të pasqyrave financiare të SME-ve, por edhe për përdorimin e SNA-ve në sektorin publik. Termi i mëparshëm i pikëpamjes apo qëndrimit të standardit në rastin e zbatimit të tij në sektorin publik, në standardet e reja të qartësuara, është bërë pjesë e shpjegimit përkatës.

Edhe pse SNA-të janë të hartuara për tu përdorur për entitetet e të gjitha madhësive, kjo nuk do të thotë që çdo auditim kryhet në të njëjtën mënyrë. Për shkak të strukturës së SNA-ve që bazohet në parime, kërkesat e tyre përqëndrohen më shumë në ato çështje që duhet të adresojë audituesi. Megjithatë, përveçse në disa raste të rralla, SNA-të zakonisht nuk specifikojnë procedurat specifike të auditimit që do të kryhen. Kjo nënkupton që procedurat specifike të auditimit për të arritur objektivat dhe për të qënë në pajtim me kërkesat e SNA-ve, mund të jenë të ndryshme në rastet kur auditohet një entitet i vogël krahasuar me ato që përdoren kur auditohen entitete të mëdha dhe komplekse.

Për më tepër, SNA-të shpjegojnë se metoda e duhur e auditimit për përcaktimin dhe kryerjen e procedurave të mëtejshme të auditimit do të varet nga vlerësimi i rrezikut të audituesit. SNA 230 vendos kërkesën për dokumentimin e çështjeve të rëndësishme që dalin gjatë auditimit dhe të gjykimeve më të rëndësishme profesionale që audituesi ka bërë në arritjen e konkluzioneve për këto çështje, pra theksi vendoset mbi çështjet e rëndësishme dhe gjykimet e rëndësishme profesionale.

Megjithatë, dokumentimi i duhur i auditimit nuk duhet të jetë një barrë e rëndë për audituesin. SNA-të e inkurajojnë audituesin për të përgatitur një dokumentacion kuptimplotë të auditimit, si edhe përdorimin e një metode sa më efektive për të arritur një dokumentim të duhur. SNA-të pranojnë se është jo realiste të pritet të dokumentohet çdo aspekt i auditimit, kështu që edhe në këtë çështje ato e inkurajojnë audituesin që ai të ushtrojë gjykimin profesional në përcaktimin e formës dhe të shtrirjes së dokumentacionit. SNA-të pranojnë gjithashtu se shkalla e dokumentimit të auditimit mund të ndryshojë në varësi të rrethanave.

Vetë SNA 230 “Dokumentimi i Auditimit” e bën fare të qartë se në parim, respektimi i kërkesave të tij do të rezultojë në një dokumentim të auditimit që është i mjaftueshëm dhe i përshtatshëm, ose i plotë (në sasi dhe në cilësi) sipas rrethanave. Të gjitha SNA-të e tjera, kur ato trajtojnë aspektin e dokumentimit, mbajnë parasysh kërkesat specifike të dokumentimit në rrethana të veçanta.

Shqipëria për gati një dekadë ndodhet në listën e vendeve që zbatojnë SNA-të (aktualisht SNA-të e qartësuara për të cilat u fol më lartë). Kryerja e auditimeve në vendin tonë ka nisur në vitin 1999, kur u hartuan si procedura auditimi rekomandimet e para teknike bazuar në përvojën e kompanisë kombëtare të audituesve të Francës, të cilat shërbyen si procedura dhe standarde të para të auditimit, që u përdorën nga disa gjenerata të ekspertëve kontabël të regjistruar, për disa vite me radhë, jo vetëm për kualifikimin

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

16

dhe përgatitjen e tyre profesionale, por gjithashtu, edhe si procedura pune praktike për të kryer auditimin e llogarive vjetore të kompanive (ekspertimin kontabël). Në vitin 2001 rekomandimet teknike u zëvendësuan me një paketë të procedurave të auditimit të fokusuara kryesisht në auditimet e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (SCAP6), ndërsa në vitin 2003 kjo paketë u zëvendësua me Standardet Ndërkombëtare të Auditimit të publikuara nga Bordi i këtyre Standardeve i Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve (IFAC), të cilat u përkthyen ne shqip dhe u shpallën të detyrueshme.

IEKA, në cilësinë e organizmit profesional të audituesve, përktheu dhe ribotoi standardet e auditimit në vitin 2007, duke përfshirë në tekstin e publikuar, të gjithë paketën e standardeve dhe të direktivave të praktikave të publikuara nga IFAC.

Në vitin 2011, IEKA përktheu dhe publikoi paketen e standardeve të qartësuara të IFAC-ut. Në drejtim të standardeve të punës dhe të aspekteve proceduriale, sot IEKA ndodhet në fazën e përfshirjes së literaturës më të fundit të IFAC-ut.

2. Përshtatshmëria e SNA-ve për auditimin e pasqyrave 2. Përshtatshmëria e SNA-ve për auditimin e pasqyrave financiare në sektorin publik financiare në sektorin publik

Raportimi financiar pavarësisht sektorit, duhet të jetë jo vetëm i besueshëm por edhe i dobishëm për t`u shfrytëzuar nga përdoruesit. Për këtë qëllim kërkohet të kombinohen më së miri, nga njëra anë standardet cilësore të raportimit me profesionistët dhe personelin e kualifikuar dhe nga ana tjetër, informacioni financiar i raportuar t`i nënshtrohet një verifikimi të pavarur për të shmangur papajtueshmëritë që si rregull, lidhen me ndjekjen e zbatimin e vlerave dhe me etikën profesionale.

Të gjitha këto kërkesa janë sanksionuar që në pjesën hyrëse të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik, të publikuar nga Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik (IPSASB), ku theksohet se standardet, por edhe prononcimet e tjera të këtij Bordi synojnë zhvillimin dhe harmonizimin e kontabilitetit, raportimit financiar dhe të praktikave të auditimit në sektorin publik. Në këtë drejtim IPSASB mban mirë parasysh edhe zbatimin e deklaratave/standardeve dhe prononcimeve të tjera, të nxjerra nga Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit e Dhënies së Sigurisë, për aq sa ato janë të zbatueshme edhe për sektorin publik.

Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (SNA) të publikuara nga IAASB nuk janë drejtpërdrejt të destinuara për sektorin publik dhe nuk zëvendësojnë standardet kombëtare autoritative të cilat mund të nxiren nga qeveritë, organet rregullatore të kontabilitetit ose ato profesionale. Megjithatë, siç u theksua edhe më lartë, duke qënë se SNA-të janë universale, ato mund të gjejnë zbatim edhe në rastin e sektorit publik, për shembull, kur auditohen pasqyrat financiare të ndërmarrjeve të biznesit në pronësi të qeverisë, ose siç do të quhen këtu e në vijim entitetet e sektorit publik. Këtu përfshihen entitete të tilla të këtij sektori që mund të paraqesin edhe interes publik, siç

6 SCAP - Small Company Audit Procedures (Procedurat e Auditimit të Kompanive të Vogla)

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

17

janë hekurudhat kombëtare, shërbimet e transmetimit dhe të shpërndarjes së energjisë e lëndëve djegëse, të ujit, shërbimet publike të telekomunikimit; por edhe entitete të tjera të sektorit publik, si shkolla, spitale, etj. Duke qënë se këto entitete kryejne në fakt veprimtari biznesi, ato operojne në të vërtetë si agjentë tregtare, pra kryejnë shpenzime dhe realizojnë të ardhura. Në këtë kuptim, aktiviteti kryesor i këtyre ndërmarrjeve të biznesit të sektorit publik është i ngjashëm me atë të ndërmarrjeve të biznesit në sektorin privat.

Ndërmarrjet e biznesit të sektorit publik, por edhe agjencitë lokale e kombëtare, përgatitin pasqyrat financiare gjithashtu për qëllime të përgjithshme, pasi këto pasqyra përdoren nga ligjvënësit dhe departamentet qeveritare, investitorët vendas e të huaj, punonjësit, kreditorët, publiku i gjerë, por edhe nga përdorues të tjerë.

Me qëllim që këta përdorues të marrin siguri të arsyeshme në lidhje me treguesit financiarë të entiteteve të sektorit publik, është e nevojshme që këto pasqyra t`i nënshtrohen auditimit, nëpërmjet të cilit merret një opionion i pavaruar nëse ato janë përgatitur në rregull, dhe nëse pasqyrojnë realitetin për veprimtarinë financiare të entitetit që i ka hartuar.

Objektivat për auditimin dhe raportimin mbi pasqyrat financiare të ndërmarrjeve të biznesit të qeverisë janë të ngjashme me ato për entitetet e sektorit privat. Parë nga ky këndvështrim për auditimin mund të zbatohen standarde të njëjta të auditimit dhe të verifikimit apo kontrollit, pavarësisht nga natyra e entitetit. Por edhe përdoruesit e pasqyrave financiare kanë të drejtë të kenë një cilësi të njëjtë të sigurisë, e cila nuk mund të realizohet nëse do të zbatoheshin standarde të ndryshme verifikuese ose të auditimit. Prandaj, auditimet e pasqyrave financiare të ndërmarrjeve të biznesit të qeverisë duhet të jenë në përputhje me SNA-të, në të gjitha aspektet e tyre materiale.

SNA- të e publikuara nga IAASB përshkruajnë çështje të tilla si: parimet themelore të cilat rregullojnë/drejtojnë përgjegjësitë profesionale të audituesit apo edhe kualifikimet ose karakteristikat thelbësore të audituesve (p.sh. nevojën për trajnimin e duhur, pavarësia dhe kujdesi i duhur për kryerjen e auditimit të pasqyrave financiare). Po kështu, edhe dokumentet shoqëruese apo shpjeguese të tyre ndonëse nuk kanë autoritetin e standardeve, japin rekomandime e udhëzime me natyrë praktike për kryerjen e auditimeve të pasqyrave financiare (p.sh. për planifikimin dhe mbikëqyrjen e përshtatshme, për vlerësimet e rreziqeve të vetvetishme dhe të kontrollit dhe ndikimin e tyre në procedurat thelbësore dhe procesin me të cilin audituesi përcakton procedurat që duhet të kryhen gjatë auditimit).

Standardet japin udhëzime edhe sa i takon formës dhe përmbajtjes së raporteve të auditimit.

Megjithatë, nisur nga veçoritë apo diferencat që vërehen midis sektorit publik e atij privat, pasqyrat financiare të entiteteve të sektorit publik mund të përfshijnë edhe informacione që ndryshojnë nga ato që jepen nga pasqyrat financiare të entiteteve të sektorit privat (p.sh. mund të ketë informacione që bëjnë të mundur krahasimin e shpenzimeve të periudhës raportuese me shifrat e buxhetuara apo me limitet e përcaktuara me ligj). Në këto rrethana, mund të kërkohet që për auditimin të bëhen modifikime sidomos në varësi të natyrës, kohës/afateve; shtrirjes së procedurave të auditimit, apo edhe raportit të audituesit që kërkohet të komunikohet.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

18

Përveç sa më sipër, disa nga entitetet e sektorit publik mund të përdorin burime shtesë, kryesisht për të përmbushur një shumëllojshmëri shtesë objektivash të tjera me shpesh natyrë jofinanciare, siç mund të jenë objektivat sociale, mjedisore, etj., të cilat tejkalojnë kërkesat e zakonshme që lidhen me plotësimin e objektivave të tyre tregtare. Ndërsa deklaratat financiare të audituara mund të tregojnë në lidhje me pozitën financiare, rezultatet e operacioneve dhe ndryshimet në gjendjen financiare, këto pasqyra financiare, në vetvete, nuk mund të raportojnë në mënyrë të përshtatshme për rezultatet e aktiviteteve me natyrë jo tregtare të përmendura më lartë. Në këto kushte në rastin e entiteteve të sektorit publik, audituesve mund t`u kërkohet për të audituar dhe raportuar edhe për informacionet në lidhje me:

• Pajtueshmërinë e entitetit me kërkesat ligjore e rregullatore (duke përfshirë pajtueshmërinë me prononcimet lokale që zbatohen për sektorin publik);

• Përshtatshmërinë e strukturës së kontrollit të brendshëm të entitetit; dhe

• Ekonominë, eficencën dhe efektivitetin e programeve, projekteve dhe aktiviteteve.

Informacionet shtesë në raportimet e entiteteve të sektorit publik mund të përfshihen ose në pasqyrat financiare ose mund të jepen veças tyre. Auditimi i këtyre informacionevea mund të kërkojë që audituesit të kryejnë punë shtesë, e cila shkon përtej asaj që kërkohet për qëllime të auditimit dhe të raportimit mbi pasqyrat financiare apo informacionet financiare historike.

Disa nga entitetet e sektorit publik mund të përfshijnë në raportet e tyre vjetore, informacione mbi ecurinë e tyre në drejtim të arritjes së objektivave të cilat maten me tregues të caktuar financiar apo edhe me tregues të tjerë. Audituesve gjithashtu, mund t’ju kërkohet të auditojnë dhe të raportojnë edhe për këto informacione shtesë që lidhen me performancën.

Një veçori dalluese, e cila ka gjetur trajtimin e duhur në standardet dhe prononcimet e IAASB-së, është pranimi i ndryshimeve dhe konsiderimi i tyre specifik në rastin e auditimeve në sektorin publik. Kështu në SNA 200, që konsiderohet edhe si standardi kuadër për auditimin e pasqyrave financiare është theksuar se: “Ligji apo rregulloret që rregullojnë veprimtaritë e auditimit të sektorit publik, përgjithësisht mandatojnë emërimin e një audituesi të sektorit publik dhe zakonisht përcaktojnë përgjegjësitë dhe kompetencat, duke përfshirë të drejtën e audituesit për të patur akses në të dhënat e regjistrave dhe në informacionet e tjera të entitetit të sektorit publik. Kur ligji ose rregullat përshkruajnë me detaje të mjaftueshme kushtet e angazhimit të auditimit, audituesi i sektorit publik mundet megjithatë të konsiderojnë se ka përfitime nëse ai harton një letër angazhimi të auditimit më të plotë se sa ajo që është trajtuar në SNA 210 “Kushtet e angazhimit të Auditimit”.

KonkluzionKonkluzion

Standardet e qartësuara të IFAC-ut, në formën e tyre të re (IAS 2010 clarified) e kanë rritur me tej kuptueshmërinë por edhe përdorimin. Duke adresuar më qartë çështjet më të rëndësishme të auditimit, dhe duke synuar përmirësimin e transparencës së informacioneve po edhe komunikimin e duhur me palët brenda e jashtë entiteteve raportuese, ato mund të zbatohen

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

19

në mënyrë proporcionale sipas madhësisë dhe kompleksitetit të entiteteve. Gjithashtu SNA-të mund të përshtaten lehtësisht për entitetet e vogla dhe të mesme, sikurse mund të zbatohen më pak modifikime edhe për entitetet e sektorit publik.

Përdorimi i SNA-ve do të ketë një shtrirje edhe më të madhe në auditimin në sektorin publik, krahas me progresin që do të bëhet nga qeveritë e vendeve të ndryshme për shtrirjen dhe zbatimin e standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit për sektorin publik, të cilat kanë në themel të tyre bazën e të drejtave dhe detyrimeve të konstatuara. Përvojat në këtë drejtim janë të shumta. Krahas shumë prej organizmave ndërkombëtare, më të avancuara në këtë proces, janë qeveritë në vende të tilla si Australia, Zelanda e re, etj, ndonëse ka zhvillime pozitive nga SHBA, Kanada, por edhe Franca, Gjermania, etj.

Natyrisht kalimi në bazën e të drejtave e detyrimeve të konstatuara për raportimin financiar, përmirëson ndjeshëm njohjen e detyrimeve dhe të drejtave dhe ndihmon jo vetëm për të buxhetuar më mirë por edhe për të përdorur me kursim burimet. Në këtë drejtim me gjithë përpjekjet e bëra, vendi ynë ka nevojë të avancojë më tej duke e ngushtuar gjithnjë e më shumë dallimin në raportim, krahasuar me IPSAS-et.

LiteraturaLiteratura

• Handbook of international public sector accounting pronouncements, published by IPSASB, 2013 edition;

• Recommended Practice Guideline Financial Statement Discussion and Analysis- published by IPSASB, 2013;

• http://www.eastafritac.org;• http://www.ifac.org;• http://www.ieka.org.al;• Ligji nr.9228, datë 29.4.2004 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare”; Ligji

10091, datë 5.3.2013 “Për auditimin ligjor, organizimin e profesionit të ekspertit kontabël të rregjistruar dhe të kontabilistit të miratuar”;

• Standardet Ndërkombëtare të Auditimit të IAASB - përkthyer dhe publikuar në shqip nga IEKA Botimi 2010, publikuar 2012;

• Exposure Draft - Reporting on Audited Financial Statements: Published by IAASB - 2013;

• Handbook of International Quality Control, Auditing, Review, Other Assurance, and Related Services Pronouncements 2013 Edition Volume I;

• ‘International Auditing Standards - 1078 ‘ Maurice Moonitz, Director of Accounting Research at AICPA;

• “The Development of International Standards on Auditing in the New York State Society of CPA’s” - CPA Journal October 1999, Robert Roussey.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

20

Reforma e BE-së lidhur me tregun e auditimit ligjor

Ku konsiston reforma? Ku konsiston reforma?

Më 17 Dhjetor 2013, Parlamenti Europian dhe shtetet anëtare arritën një marrëveshje paraprake mbi propozimin për një Direktivë që ndryshon Direktivën e auditimit ligjor (Direktiva 2006/43/EC) dhe propozimin për një Rregullore (Rregullim) mbi kërkesat specifike në lidhje me auditimin e entiteteve me interes publik. Marrëveshja e kompromisit e miratuar nga shtetet anëtare në takimin e COREPER-it të datës 18 dhjetor 2013 u adoptua nga Komiteti për Çështjet Ligjore të Parlamentit Europian më datën 21 Janar 2014.

Të dy tekstet e kompromisit u pranuan nga Parlamenti Europian në një votim plenar në Bruksel më 3 Prill 2014, dhe u miratuan nga Shtetet Anëtare në Këshill më 14 Prill 2014. Bashkë-ligjvënësit nënshkruan tekstet zyrtarisht më 16 Prill, duke e mbyllur procesin legjislativ. Publikimi i Direktivës së amenduar dhe Rregullores së re mbi Auditimin Ligjor në Fletoren Zyrtare të BE-së (OJ L 158) u bë më 27 Maj 2014. Të dy tekstet kanë hyrë në fuqi më datën 16 Qershor 2014, 20 ditë pas botimit të tyre në Fletoren Zyrtare.

Histori Histori

Pse auditim ligjor është i rëndësishëm? Pse auditim ligjor është i rëndësishëm?

Roli i audituesve ligjorë është të çertifikojnë pasqyrat financiare të kompanive, pra për t`ju dhënë palëve të interesuara si investitorëve dhe aksionerëve një opinion lidhur me saktësinë e llogarive të kompanive. Një komunitet i gjerë i njerëzve dhe institucioneve mbështeten në cilësinë e auditimit ligjor. Për këtë arsye, duke përmirësuar integritetin dhe efikasitetin e pasqyrave financiare, auditimi ligjor kontribuon në funksionimin e rregullt të tregjeve. Kështu, audituesit ligjorë përmbushin një rol të rëndësishëm shoqëror. Rëndësia e tij është pasqyruar në kërkesën ligjore që disa kompani të caktuara të kenë një auditim ligjor. Për më tepër, vetëm audituesit e miratuar mund të ndërmarrin kryerjen e këtyre auditimeve.

Cilat janë rregullat ekzistuese të BE-së për auditimin ligjor? Cilat janë rregullat ekzistuese të BE-së për auditimin ligjor?

Në nivel të BE-së, auditimi ligjor aktualisht rregullohet nga Direktiva e Auditimit Ligjor (2006/43/EC). Direktiva, e cila përcakton detyrat e audituesve ligjorë dhe firmave audituese, ka përfshirë një kërkesë për mbikëqyrjen publike të profesionit të auditimit dhe për bashkëpunim ndërmjet autoriteteve rregullatore në BE.

Përveç kësaj, disa tekste ligjore në nivel të BE-së vendosin detyrimin që të ketë një auditim ligjor, duke përfshirë sidomos Direktivën e Kontabilitetit 2013/34/EU, Direktivën për Transparencën 2004/109/EC dhe Direktivën për Aftësinë Paguese II 2009/138/EC.

Grupi i parë i instrumenteve ligjore kërkon që disa lloje të caktuara të personave juridikë (në varësi të formës së tyre ligjore) të kenë të audituara

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

21

llogaritë e tyre. Grupi i dytë i instrumenteve ligjore trajton entitetet me interes publik në varësi të veprimtarisë së tyre: dmth. institucionet financiare apo kompani të listuara.

Pse reformohen rregullat që drejtojnë auditimin ligjor? Pse reformohen rregullat që drejtojnë auditimin ligjor?

Rregullat e reja adresojnë një numër të mangësive të vërejtura në tregun e auditimit:

• Nga autoritetet kompetente të Shteteve anëtare në raportet e auditimit janë vërejtur mangësi, dhe në disa raste edhe anomali.

• Dyshimet janë shfaqur nga investitorët lidhur me kredibilitetin dhe besueshmërinë e pasqyrave financiare të audituara të bankave, institucioneve të tjera financiare dhe kompanive e listuara, sikurse kjo vërehet nga kriza ekonomike dhe financiare. Kjo ka dobësuar seriozisht besimin e investitorëve në raportet e audituesve.

• Një familjaritet i tepruar në mes të drejtimit të një kompanie dhe firmës së saj të auditimit, rreziqet e konfliktit të interesave, si dhe kërcënimet kundrejt pavarësisë së audituesve ligjor të cilat mund të sfidojnë aftësinë e audituesve ligjorë për të ushtruar skepticizëm të plotë profesional.

• Mungesa në mundësinë e zgjedhjes së firmave të auditimit që vijnë për shkak të përqendrimit të lartë të tregut të auditimit tek firmat më të mëdha.

• Një rrezik sistemik për faktin që tregu i auditimit është efektivisht i dominuar nga katër rrjetet më të mëdha të firmave.

Cilat janë objektivat kryesore të reformës së auditimit ligjor? Cilat janë objektivat kryesore të reformës së auditimit ligjor?

Reforma synon të përmirësojë cilësinë e auditimit dhe të rikthejë (rivendosë) besimin e investitorëve në informacionin financiar, një përbërës thelbësor për investime dhe rritjen ekonomike në të ardhmen.

Objektivat kryesore të reformës janë: 1. Të qartësojë më tej rolin e audituesit ligjor (të ekspertit kontabël të

autorizuar); 2. Të përforcojë pavarësinë dhe skepticizmin profesional të ekspertit

kontabël të autorizuar; 3. Të lehtësojë ofrimin e shërbimeve ndërkufitare të auditimit ligjor në

BE; 4. Të kontribuojë për një treg më dinamik të auditimit në BE; 5. Të përmirësojë mbikëqyrjen e audituesve ligjorë dhe të koordinojë

mbikëqyrjen e auditimit nga autoritetet kompetente në BE.

Përkufizimet, fushëveprimi dhe hyrja në fuqi Përkufizimet, fushëveprimi dhe hyrja në fuqi

Ç`është një entitet me interes publik (EIP)? Ç`është një entitet me interes publik (EIP)?

Në përkufizimin për EIP-të janë përfshirë kompanitë e listuara, institucionet e kreditit dhe shoqëritë e sigurimit. Përveç kësaj, Shtetet Anëtare mund të përcaktojnë si EIP ndërmarrje/entitete të tjera që janë me rëndësi të konsiderueshme publike, për shkak të natyrës së biznesit të tyre, madhësisë, apo të numrit të punonjësve të tyre.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

22

Përkufizimi i entiteteve me interes publik (EIP) është i njëjtë me përkufizimin që këtij termi i është bërë në Direktivën e Kontabilitetit (2013/34/EU).

Cilat janë elementet kryesore të reformës? Cilat janë elementet kryesore të reformës?

Kuadri i ri ligjor është i bazuar në dy instrumente legjislative: një Direktivë që ndryshon Direktivën ekzistuese të auditimit ligjor dhe një Rregullore e re mbi kërkesat specifike në lidhje me auditimin e entiteteve me interes publik. Rregullat e reja ndjekin një proces të gjerë konsultimi i cili nisi me Letrën e Gjelbër (Green Paper) të Komisionit në lidhje me politikën e auditimit në Tetor 2010 (shih IP/10/1325), dhe që rezultoi në paraqitjen e dy propozimeve të Komisionit në Nëntor 2011 (shih IP/11/1480).

Reforma mbështetet në dy shtylla, që përfshijnë si masa horizontale ashtu edhe masa specifike.

Masat e mëposhtme horizontale zbatohen për të gjithë audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit, pavarësisht nëse subjekti i audituar është një entitet me interes publik ose jo:

• Vendosja e kërkesave më të forta për pavarësinë, që shprehen në përmirësimin e kërkesave organizative të audituesve ligjorë dhe firmave të auditimit;

• Bërjen e raportit të audituesit më informues për investitorët, duke ju ofruar atyre informacione të rëndësishme në lidhje me kompaninë e audituar përtej një opinioni të thjeshtë të standardizuar mbi pasqyrat financiare;

• Përforcimin e kompetencave dhe të rolit të autoriteteve kompetente përgjegjëse për mbikëqyrjen publike të profesionit të auditimit;

• Vendosjen e një regjimi më efektiv të sanksioneve/penalizimeve duke harmonizuar llojet dhe adresuar sanksionet, si për shembull, kriteret që duhet të merren parasysh nga autoritetet kompetente gjatë aplikimit të sanksioneve;

• Dhënia e të drejtës për Komisionin Europian për të pranuar/adoptuar Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (SNA) në nivel të BE.

Përveç kësaj, për auditimet ligjore të EIP-ve zbatohen kërkesa më të forta si më poshtë:

• Futja e rrotacionit të detyrueshëm për çdo 10 vjet të audituesve ligjor dhe firmave audituese;

• Përcaktimi i një listë të shërbimeve të jo - auditimit që nuk mund të ofrohen nga audituesit ligjor apo firmat e auditimit për entitetin e audituar;

• Vendosja e kufizimeve në tarifat që ngarkohen për shërbimet e jo-auditimit;

• Përforcimi i rolit dhe të kompetencave të komitetit të auditimit, duke kërkuar përmirësimin e përbërjes së tij dhe duke i dhënë atij një rol të rëndësishëm të drejtpërdrejtë në emërimin e ekspertit kontabël të autorizuar apo firmës së auditimit, si dhe në monitorimin e auditimit;

• Forcimi kërkesave mbi raportin e auditimit, dhe përfshirja e një shtese, për një raport më të detajuar, për komitetin e auditimit, i cili të përmbajë informacion të plotë në lidhje me performancën e auditimit;

• Vendosja e një dialogu midis audituesit ligjor apo firmës audituese

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

23

të një EIP-je nga njëra anë dhe mbikëqyrësit e kësaj EIP-je nga ana tjetër.

Cilat lloje të auditimeve janë të mbuluara? Cilat lloje të auditimeve janë të mbuluara?

Kuadri i ri mbulon të gjitha auditimet ligjore të kërkuara nga legjislacioni i BE-së. Përveç kësaj, kuadri i ri mbulon gjithashtu, auditimet për ndërmarrjet e vogla dhe auditimet vullnetare të kryera nga ndërmarrjet e vogla, kur nga nga legjislacioni kombëtar janë konsideruar brenda fushës së auditimeve ligjore.

Kuadri përmban kërkesa specifike në lidhje me auditimin e EIP-ve. Megjithatë, shtetet anëtare kanë mundësi të përjashtojnë nga këto kërkesa të veçanta kooperativat dhe bankat e kursimeve.

Pse ka kërkesa më strikte për auditimin e entiteteve me interes publik Pse ka kërkesa më strikte për auditimin e entiteteve me interes publik (EIP)? (EIP)?

Kërkesat që drejtojnë auditimin e EIP-ve janë më strikte për shkak të pasojave të mundshme negative të anomalive për aksionerët, investitorët dhe më gjerësisht për shoqërinë, të cilat janë zakonisht më të mëdha krahasuar me tipet e tjera të ndërmarrjeve. Shpenzimet e mundshme të rregullave të veçanta në fjalë kompensohen me përfitimet e shmangies së problemeve të auditimit në këto entitete me interes publik.

Kur do të zbatohen rregullat e reja? Kur do të zbatohen rregullat e reja?

Direktiva ka hyrë në fuqi 20 ditë pas botimit në Fletoren Zyrtare të Bashkimit Europian (shih OJ L 158), dhe Shtetet Anëtare kanë në dispozicion dy vjet për të adoptuar dhe për të publikuar dispozitat e nevojshme për të qënë në pajtueshmëri me kuadrin rregullator të rishikuar. Rregullorja gjithashtu ka hyrë në fuqi 20 ditë pas botimit në Fletoren Zyrtare (shih OJ L 158), dhe do të aplikohet brenda dy viteve. Kjo do të sigurojë që nga koha e aplikimit të Rregullores, çdo vend anëtar do të zbatojë dispozitat e nevojshme për të qënë në pajtim me Direktivën. Si rezultat, të dy tekstet pritet të zbatohen dy vjet pas botimit të tyre.

Megjithatë, disa dispozita të veçanta do të bëhen të aplikueshme më vonë. Për shembull, periudhat e rrotacionit i nënshtrohen periudhave kalimtare të veçanta dhe të kalibruara. Në mënyrë të ngjashme, ndalimi i dispozitave kontraktuale “Vetëm për Big Four” do të zbatohen tre vjet pas hyrjes në fuqi të kësaj rregulloreje.

Çfarë do të ndryshojë: masat kryesore Çfarë do të ndryshojë: masat kryesore

I. Informacion më i përmirësuar për investitorët I. Informacion më i përmirësuar për investitorët

Pse vendosen rregulla të reja për raportin e auditimit? Pse vendosen rregulla të reja për raportin e auditimit?

Objektivi kryesor i reformës është rritja e cilësisë së auditimit ligjor. Kjo do të thotë si rritje e pavarësisë së audituesve ligjorë, ashtu edhe pajisje e investitorëve dhe aksionarëve të entiteteve të audituara me informacion më të mirë dhe më shumë të detajuar nëpërmjet raportit të auditimit.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

24

Rregullat e reja do të rritin vlerën informative të raportit të auditimit - e cila është një mjet thelbësor nga perspektiva e investitorëve. Dispozitat që shprehen për përmbajtjen e raportit të auditimit janë të përcaktuara si në Direktivë ashtu edhe në Rregullore, si reforma që diferencojnë raportet e auditimit për EIP-të dhe EIP-të dhe që imponojnë kërkesa të mëtejshme për të parat.

Për shembull, në rastin e auditimit të një EIP-je, Rregullorja paraqet kërkesën për audituesit ligjorë që auditojnë EIP-të për të raportuar mbi fushat kryesore të rrezikut të anomalive materiale të pasqyrave financiare vjetore ose të konsoliduara. Përveç kësaj, audituesit ligjorë duhet të shpjegojnë se në çfarë mase auditimi ligjor konsiderohet i aftë për zbulimin e parregullsive, përfshirë mashtrimet.

Duke përmirësuar informacionin që audituesi ligjor apo firma e auditimit i ofron entitetit të audituar, qoftë ky një EIP ose jo, reforma synon të ndihmojë në zvogëlimin e “hendekut të pritshëm” që shpesh ekziston mes perceptimeve të asaj që audituesit duhet të japin dhe asaj çfarë ata janë të detyruar të dorëzojnë.

Cili është qëllimi i raportit shtesë për komitetin e auditimit? Cili është qëllimi i raportit shtesë për komitetin e auditimit?

Raporti shtesë për komitetin e auditimit, i cili duhet të përgatitet vetëm kur auditohen EIP-të, ka për qëllim të rritë cilësinë e mëtejshme të auditimit dhe të shmangë ndonjë zbrazëti, nëpërmjet përmirësimit të komunikimit midis audituesit ligjor apo firmës së auditimit nga njëra anë, dhe komitetit të auditimit të entitetit nga ana tjetër. Raporti shtesë do t’ì sigurojë EIP-ve të audituara informacion më të detajuar mbi rezultatet e auditimit ligjor, duke përfshirë për shembull, informacion mbi metodologjinë e përdorur, mbi mangësitë e mundshme të rëndësishme të identifikuara në sistemin e kontrollit të brendshëm, mbi metodat e vlerësimit të aplikuara, etj.

Në parim, raporti shtesë nuk është publik; megjithatë Shtetet Anëtare mund të lejojnë që komiteti i auditimit të japë informacione për këtë raport shtesë, nëse kjo gjë është parashikuar në ligjin e tyre kombëtar.

Pse duhet të forcohet roli i komitetit të auditimit? Pse duhet të forcohet roli i komitetit të auditimit?

Direktiva e auditimit ligjor (2006/43/EC) paraqiti kërkesën që EIP-të të kenë një komitet të auditimit. Si pjesë e një sistemi efektiv të kontrollit të brendshëm, komitetet e auditimit ndihmojnë për të minimizuar rreziqet financiare, operacionale dhe të pajtueshmërisë. Ata gjithashtu, kanë një rol vendimtar për të luajtur në drejtim të kontribuimit për auditime ligjore me cilësi të lartë.

Rregullat e reja përforcojnë rolin e komitetit të auditimit, si në drejtim të përbërjes së tij (shumica e anëtarëve duhet të jenë të pavarur, komiteti në tërësi tani do të ketë kompetenca të rëndësishme për sektorin në të cilin vepron entiteti i audituar), ashtu edhe në drejtim të kompetencave të tij. Për shembull, komiteti i auditimit do të luajë një rol të drejtpërdrejtë në emërimin e ekspertit kontabël të autorizuar ose të firmës së auditimit. Ai gjithashtu, do të monitorojë auditimin ligjor, si edhe performancën dhe pavarësinë e ekspertit kontabël të autorizuar.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

25

A fuqizon reforma drejtpërdrejt rolin e aksionerëve në raport me A fuqizon reforma drejtpërdrejt rolin e aksionerëve në raport me audituesit? audituesit?

Rregullat e reja japin mundësinë që 5% e aksionerëve të inicojnë veprimet për të shkarkuar audituesin ligjor apo firmën e auditimit të ndërmarrjes. Kjo do t`ju japë aksionerëve një mjet të drejtpërdrejtë për të adresuar shqetësimet e mundshme lidhur me cilësinë e auditimit ligjor, pavarësisht nëse entiteti i audituar është një EIP ose jo. Përveç kësaj, në lidhje me zgjedhjen nga një EIP të një audituesi ligjor apo të një firme audituese, aksionerët do të pajisen me informacione mbi bazën e të cilave audituesi ligjor apo firma audituese është rekomanduar dhe preferuar nga komiteti auditimit, të arsyeve pse është bërë kjo zgjedhje duke ju referuar gjithashtu dokumenteve të tenderit ku përcaktohen kritere transparente dhe jodiskriminuese të përzgjedhjes. Kjo do të lejojë që aksionerët të marrin një vendim më të informuar në zgjedhjen e audituesve ligjorë apo firmave të auditimit të EIP-ve.

II. Auditimi ligjor i EIP-ve: Rrotacioni i detyrueshëm i audituesve ligjorë II. Auditimi ligjor i EIP-ve: Rrotacioni i detyrueshëm i audituesve ligjorë

Pse EIP-të duhet të ndryshojnë audituesit e tyre ligjorë ose firmat e Pse EIP-të duhet të ndryshojnë audituesit e tyre ligjorë ose firmat e auditimit? auditimit?

Ekzistojnë rreziqe të dukshme për EIP-të kur ato vazhdojnë me të njëjtët auditues apo firma të auditimit për 50 ose 100 vjet siç ndodh sot. Një marrëdhënie e tillë e gjatë profesionale mund të pengojë pavarësinë e ekspertit kontabël të autorizuar dhe të ndikojë negativisht në skepticizmin e tij profesional. Rrotacioni i ortakut kryesor të auditimit brenda një firme audituese është i pamjaftueshme për shkak se fokusi kryesor i firmës së auditimit mbetet mbajtja e klientit. Një ortak i ri do të jetë nën presion për të mbajtur një klient për një kohë të gjatë.

Rrotacioni i detyrueshëm i firmës së auditimit do të ndihmojë në uljen e familjaritetit të tepruar në mes të ekspertit kontabël të autorizuar dhe klientëve të tij, në kufizimin e rreziqeve të mbajtjes së pasaktësive të përsëritura, dhe për të inkurajuar një gjykim të ri, duke forcuar kështu kushtet për skepticizëm të vërtetë profesional.

Në këtë mënyrë rrotacioni i detyrueshëm do të kontribuojë në përmirësimin e cilësisë së auditimit.

Për të lehtësuar kalimin e qetë të audituesit të ri apo firmës së re të auditimit ligjor, rregullat e reja kërkojnë që audituesi i mëparshëm të transferojë dhe të dorëzojë një dosje me informacionin përkatës tek audituesi ligjor pasardhës.

Kur EIP-të duhet të ndryshojnë audituesit ligjorë apo firmat audituese? Kur EIP-të duhet të ndryshojnë audituesit ligjorë apo firmat audituese?

Pas hyrjes në fuqi të rregullave të reja, EIP-të do të kërkohet të ndryshojnë audituesit e tyre ligjorë apo firmat audituese maksimumi çdo 10 vjet. Kohëzgjatja e angazhimit të auditimit do të llogaritet nga data e vitit të parë financiar nënshkruar në letrën e angazhimit të auditimit.

Megjithatë, shtetet anëtare, mund të vendosin afate më të shkurtra për rrotacionin (p.sh. një maksimum prej shtatë ose tetë vjet). Përveç kësaj, shtetet anëtare mund të lejojnë që EIP-të të zgjatin angazhimin e auditimit: i) me një shtesë prej 10 vjet me tender; ose ii) me një shtesë prej 14 vjet në rastin e auditimeve të përbashkëta.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

26

Çfarë është auditimi i përbashkët? Çfarë është auditimi i përbashkët?

Auditimi i përbashkët është shprehja që zakonisht përdoret për t’iu referuar emërimit të më shumë se një audituesi ligjor apo firme auditimi nga ana e EIP-ve. Audituesit e emëruar paraqesin një raport auditimi të përbashkët për entitetin e audituar dhe mbajnë përgjegjësi të plotë për auditimin.

III. Auditimi i EIP-ve: Ndalimi i disa shërbimeve të jo-auditimit për klientët III. Auditimi i EIP-ve: Ndalimi i disa shërbimeve të jo-auditimit për klientët e auditimit EIP e auditimit EIP

Pse ndalohet ofrimi i disa shërbimeve të jo-auditimit për klientët e auditimit Pse ndalohet ofrimi i disa shërbimeve të jo-auditimit për klientët e auditimit EIP? EIP?

Objektivi i reformës është të sigurojë që audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit të jenë të pavarura për të kryer rolin e tyre primar që është dhe roli shoqëror: atë të auditimit ligjor. Kur auditohen EIP-të, ofrimi i i disa shërbimeve të caktuara të ndryshme nga ato të auditimit (shërbimet jo-audituese) krijon një kërcënim të pamohueshëm për pavarësinë e tyre dhe mund të rritë ndjeshëm rrezikun e konfliktit të interesave për audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit.

Për rrjedhojë, Rregullorja ka parashikuar një listë me shërbimet jo-audituese që audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit nuk duhet ta kryejnë për entitetin që auditohet, për shoqërinë e tij mëmë dhe për entitetet e kontrolluara prej tij brenda bashkësisë (të ashtuquajtura ‘lista e zezë’), me qëllim që të shmangen situata ku pavarësia e audituesve ligjorë apo firmave të auditimit mund të komprometohet.

Shembuj të shërbimeve të mbuluara nga “lista e zezë” janë: • Shërbimet specifike tatimore, të konsulencës, dhe shërbimet këshilluese

ndaj entitetit të audituar; • Shërbimet që kanë rol në menaxhimin apo vendimarrjen e entitetit të

audituar; • Shërbimet që kanë të bëjnë me financimin, strukturën e kapitalit dhe

alokimin e saj, dhe strategjinë e investimit të entitetit të audituar. Shtetet anëtare mund të zgjedhin të devijojnë nga lista e shërbimeve të

ndaluara të jo-auditimit për të ofruar disa shërbime të tatimeve dhe të vlerësimit kur këto shërbime janë jo-materiale ose nuk kanë efekt të drejtpërdrejtë, veçmas ose në total, në pasqyrat financiare të audituara. Shtetet anëtare gjithashtu, kanë mundësinë e ndalimit të më shumë shërbimeve të jo - auditimit krahasuar me ato që gjenden në “listën e zezë”.

A do të kenë mundësinë audituesit të japin shërbime të jo auditimit për A do të kenë mundësinë audituesit të japin shërbime të jo auditimit për EIP-të? EIP-të?

Përveç shërbimeve të jo-auditimit të listuara në Rregullore, dhe kur shtetet anëtare nuk kanë adoptuar dispozita më strikte, audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit mund të ofrojnë shërbime të tjera që ndryshojnë nga auditimi për EIP-të që ato auditojnë.

Përveç kësaj, audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit do të vazhdojë të jenë në gjendje të ofrojnë të gjitha llojet e shërbimeve të jo-auditimit për EIP-të që ato nuk auditojnë.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

27

IV. Struktura e tarifave të marra nga EIP-të IV. Struktura e tarifave të marra nga EIP-të

Pse është vendosur një limit/cak mbi tarifat për shërbimet e jo-auditimit Pse është vendosur një limit/cak mbi tarifat për shërbimet e jo-auditimit për EIP-të? për EIP-të?

Vendosja e një kufiri mbi tarifat për shërbimet e jo-auditimit për EIP-të do të forcojë pavarësinë e audituesve ligjorë dhe firmave të auditimit në raport me klientët ë tyre.

Rregullorja përcakton se kur një auditues ligjor apo një firmë auditimi ka dhënë shërbime të jo auditimit në EIP-të e audituara për një periudhë prej tre ose më shumë vite financiare radhazi, gjithsej tarifat për këto shërbime do të kufizohen deri në një maksimum prej 70% të mesatares së tarifave të paguara gjatë tre viteve të fundit financiare të njëpasnjëshme për auditimet ligjore të entitetit të audituar dhe, sipas rastit, të ndërmarrjes së tij mëmë, të ndërmarrjeve të kontrolluara prej tij dhe të pasqyrave financiare të konsoliduara të këtij grupi të ndërmarrjeve.

Të gjitha llogaritjet për kufirin duhet të bëhen në nivelin e grupit - dmth ato duhet të marrin parasysh jo vetëm entitetin e audituar, por edhe, kur kjo është e zbatueshme, ndërmarrjen e tij mëmë, ndërmarrjet e kontrolluara prej tij dhe pasqyrat financiare të konsoliduara të këtij grupi të ndërmarrjeve.

A ka ndonjë kufizim, sa i përket totalit të tarifave - duke përfshirë shërbimet e auditimit dhe të jo-auditimit që audituesit ligjorë apo firmat e auditimit mund të marrin nga një EIP që ato auditojnë?

Nuk ka kufi të caktuar në lidhje me shumën e tarifave/honorareve që një auditues ligjor apo një firmë auditimi mund të marrë nga një EIP që ai auditon. Megjithatë, ekziston një kufi në përqindje që ndihmon për të parandaluar audituesin ligjor apo firmën audituese që të bëhet shumë e varur nga një EIP i audituar.

Kështu, kur totali i honorareve të marra - si për auditimin ashtu edhe për shërbimet e jo-auditimit - nga audituesi ligjor apo një firme audituese nga një EIP i vetëm në secilin nga tri vitet e fundit të njëpasnjëshme tejkalon 15% të totalit të horareve të marra nga ky auditues ligjor apo firma audituese, ky fakt duhet tì shpjegohet komitetit të auditimit. Në një rast të tillë komiteti i auditimit duhet të konsiderojë mundësinë e paraqitjes së angazhimit të auditimit për një rishikim të kontrollit të cilësisë. Nëse honoraret e marra vazhdojnë të tejkalojnë 15%, komiteti i auditimit duhet të marrë në konsideratë faktin nëse duhet të mbahet ose jo angazhimi i auditimit; dhe nëse po, angazhimi i auditimit mund të mbahet, por për një periudhë jo më të gjatë se 2 vjet.

V. Një treg auditimi i BE-së më dinamik V. Një treg auditimi i BE-së më dinamik

A do të jetë më e lehtë për firmat audituese që ato të lëvizin brenda BE-A do të jetë më e lehtë për firmat audituese që ato të lëvizin brenda BE-së? së?

Direktiva e ndryshuar inkurajon zhvillimin e një fushë loje me një nivel për firmat e auditimit në nivel të BE-së në mënyrë që të nxitë tregjet më dinamike dhe për të hapur tregjet e auditimit. Ajo krijon një “pasaportë europiane” për firmat e auditimit në mënyrë që të lehtësojë lëvizshmërinë ndërkufitare brenda BE-së dhe për të forcuar tregun e vetëm për auditimin.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

28

Si do të ndikojnë rregullat e reja tek Entitetet e Vogla dhe të Mesme Si do të ndikojnë rregullat e reja tek Entitetet e Vogla dhe të Mesme (EVM/SME)-të? (EVM/SME)-të?

Reforma e auditimit nuk imponon ndonjë barrë të re për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme që nuk kualifikohen si EIP. Kjo është në të njëjtën linjë me përfundimet e paraqitura në “Aktin e Biznesit të Vogël”, të miratuar në Qershor 2008 dhe rishikuar në Shkurt 2011.

Përveç kësaj, në përputhje me Direktivën e re të Kontabilitetit (2013/34/EU), në nivel të BE-së, nuk ka kërkesë për ndërmarrjet e vogla që nuk janë EIP që ato të kenë një auditim, përveç nëse Shtetet Anëtare shohin nevojën për siguri dhe përcaktojnë kërkesa specifike për disa ndërmarrje të vogla.

Sipas Direktivës së auditimit ligjor të ndryshuar, kur një vend anëtar kërkon auditim ligjor për ndërmarrjet e vogla, ai ka mundësinë të vendosë kërkesa të thjeshtëzuara për të zvogëluar ngarkesën administrative për audituesin në lidhje me disa detyrime, të tilla si organizimin e brendshëm të audituesve ligjorë dhe firmave audituese, dokumentimi i të dhënave të klientit, dhe dosjet e auditimit.

Kur një ndërmarrje e vogël dhe e mesme kualifikohet si një EIP, për të do të zbatohen kërkesat e veçanta që rregullojnë auditimin e EIP-ve. Megjithatë, reforma e auditimit, duke marrë parasysh specifikat e tyre, parashikon një qasje proporcionale për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme që kualifikohen si EIP.

A do të promovojnë rregullat e reja diversitetin e tregut? A do të promovojnë rregullat e reja diversitetin e tregut?

Firmat audituese të rendit të mesëm (dmth. ato të cilët nuk janë anëtarë të rrjeteve më të mëdha) do të përfitojnë nga reforma, pasi dalin mundësi të reja të tregut. Rrotacioni i detyrueshëm, së bashku me stimujt për auditim të përbashkët dhe tenderimin, si dhe ndalimi i disa shërbimeve të jo-auditimit për klientët e auditimit - kërkojnë de facto që një tjetër firmë e auditimit t’ì japë këto shërbime - janë shembuj të masave që duhet ta bëjnë tregun më dinamik dhe në fund të fundit më pak të koncentruar.

Përveç kësaj, janë përforcuar mjetet për të monitoruar përqëndrimin e tregut të auditimit në nivel të BE-së. Rrjeti Europian i Konkurencës (ECN), një rrjet që grupon Komisionin Europian dhe autoritetet kombëtare të konkurencës të Shteteve Anëtare, do të ketë një rol në monitorimin e ndryshimeve në strukturën e tregut të auditimit. Megjithatë ECN nuk do të zëvendësojë autoritetet kompetente në fushën e auditimit.

Po në lidhje me klauzolat për palët e treta që kufizojnë zgjedhjen e Po në lidhje me klauzolat për palët e treta që kufizojnë zgjedhjen e audituesve? audituesve?

Tregu i auditimit është karakterizuar nga një shkallë e lartë e koncentrimit në pjesën e sipërme të tregut, sidomos në fushën e auditimit ligjor të ndërmarrjeve të mëdha, ku vetëm një pjesë e vogël e firmave të auditimit veprojnë. Në disa raste, zgjedhja e një firme audituese është e kufizuar më tej nga të ashtuquajturat klauzolat “vetëm për Big 4”, që palët e treta të tilla si bankat apo shoqëritë e sigurimit imponojnë mbi ndërmarrjet e mëdha. Për të nxitur zgjedhje të mëtejshme, këto dispozita kufizuese kontraktuale tani janë të ndaluara, pavarësisht nëse ndërmarrja është një EIP ose jo.

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

29

VI. Nxitja e konvergjencës dhe bashkëpunimit VI. Nxitja e konvergjencës dhe bashkëpunimit

Pse duhet të adoptohen Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (SNA) në Pse duhet të adoptohen Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (SNA) në nivel të BE-së dhe kur ato do të bëhen të detyrueshme për Shtetet Anëtare? nivel të BE-së dhe kur ato do të bëhen të detyrueshme për Shtetet Anëtare?

Si Direktiva e ndryshuar ashtu edhe Rregullorja i japin kompetencë Komisionit Europian për të adoptuar SNA-të nëpërmjet akteve të deleguara. Ndonëse SNA-të janë tashmë në fuqi në disa shtete anëtare, adoptimi i tyre në nivel të BE-së do të nxisë për të patur një fushë loje të njëjtë dhe për të shmangur çdo fragmentim të mundshëm.

Standardet kombëtare, procedurat ose kërkesat që janë në fuqi në Shtetet Anëtare do të mbeten në fuqi për sa kohë që Komisioni nuk ka miratuar Standardet Ndërkombëtare të Auditimit për mbulimin e të njëjtës fushë.

A ka ndryshime të rëndësishme sa i përket bashkëpunimit me vendet e A ka ndryshime të rëndësishme sa i përket bashkëpunimit me vendet e treta? treta?

Kuadri i kërkesave ekzistuese për nxjerrjen e vendimit të Komisionit për ekuivalencën dhe mjaftueshmërinë e vendeve të treta mbetet kryesisht i pandryshuar. Janë bërë disa ndryshime të vogla, sidomos për të theksuar nevojën për të siguruar mbrojtjen e interesave tregtare në fushën e shkëmbimit të informacionit.

VII. Përmirësimi i mbikëqyrjes në nivel kombëtar dhe europian VII. Përmirësimi i mbikëqyrjes në nivel kombëtar dhe europian

Cilat janë ndryshimet kryesore në organizimin e sistemit të mbikëqyrjes Cilat janë ndryshimet kryesore në organizimin e sistemit të mbikëqyrjes publike të auditimit? publike të auditimit?

Sipas Direktivës së ndryshuar dhe Rregullores çdo vend anëtar duhet të caktojë një autoritet të vetëm kompetent që të ketë përgjegjësinë përfundimtare për sistemin e mbikëqyrjes publike të auditimit. Kjo nuk i ndalon Shtetet Anëtare të parashikojnë mundësinë që autoritetet kompetente të delegojnë disa prej detyrave që ju janë caktuar atyre, përderisa ato do të mbajnë përgjegjësinë përfundimtare për kryerjen e këtyre detyrave. Përveç kësaj, janë zgjeruar, fuqitë dhe kompetencat e autoriteteve kompetente, duke përfshirë edhe kompetencat hetimore dhe ndëshkimore për të zbuluar, penguar dhe parandaluar shkeljet e dispozitave të Direktivës dhe Rregullores.

Pse forcohet regjimi i sanksionimit? Pse forcohet regjimi i sanksionimit?

Një sistem i sanksioneve është çelësi për të siguruar që rregullat respektohen dhe që audituesit ligjorë dhe firmat audituese do të jenë të përgjegjshëm, pavarësisht nëse ata janë auditues të EIP-ve ose jo EIP-ve. Duke patur parasysh se shumë firma të auditimit janë pjesë e rrjeteve ndërkombëtare dhe se subjektet e audituara janë gjithashtu shpesh pjesë e një grupi ndërkombëtar, vendosja e një baze minimale në lidhje me sanksionet është një hap i rëndësishëm për të siguruar konvergjencën e nevojshëm ndërmjet kuadrove të ndryshme rregullatore.

Rregullat e reja kërkojnë që Shtetet Anëtare të percaktojnë ndëshkime të duhura administrative dhe masa që mund të aplikohen për shkeljet e legjislacionit të auditimit të BE-së. Për këtë qëllim, Direktiva kërkon që Shtetet Anëtare të vendosin standarde të përbashkëta minimale për:

AUDI

TIM

E D

HËN

IE E

SIG

URIS

Ë

30

• Llojet dhe adresimin e sanksioneve; • Kriteret që duhet të merren në konsideratë nga autoritetet kompetente

gjatë aplikimit të sanksioneve; • Publikimi i sanksioneve; • Mekanizmat për të inkurajuar raportimin e shkeljeve të mundshme. Të gjitha këto dispozita nuk cënojnë dispozitat e Kodeve penale që

zbatohen nga vendet përkatëse.

Si do të përmirësohet bashkëpunimi ndërmjet autoriteteve mbikëqyrëse Si do të përmirësohet bashkëpunimi ndërmjet autoriteteve mbikëqyrëse kombëtare? kombëtare?

Mbikëqyrja e Auditimit do të vazhdojë të realizohet në nivel kombëtar. Megjithatë, bashkëpunimi dhe koordinimi do të kryhet në nivel europian nga një komitet i organeve kombëtare të mbikëqyrjes së auditimit (CEAOB), një grup ekspertësh që do të marrë përsipër detyrat e Grupit Ekzistues Europian të Organeve të Mbikëqyrjes së Audituesve (EGAOB). Detyra e tij kryesore do të jetë sigurimi i koordinimit efektiv të mbikëqyrjes së firmave të auditimit që veprojnë në të gjithë BE-në. Një rol i veçantë po u jepet Autoriteteve të Letrave me Vlerë dhe Tregjeve Evropiane (ESMA) në lidhje me bashkëpunimin mes shteteve anëtare dhe vendeve të treta në fushën e mbikëqyrjes publike të EIP-ve.

Pse i jepet Autoritetit Europian të Letrave me Vlerë dhe Tregjeve (ESMA) Pse i jepet Autoritetit Europian të Letrave me Vlerë dhe Tregjeve (ESMA) një rol i veçantë në marrëdhëniet ndërkombëtare? një rol i veçantë në marrëdhëniet ndërkombëtare?

ESMA është një Autoritet i pavarur i BE-së që kontribuon në konsolidimin e stabilitetit financiar të BE-së dhe në forcimin e mbrojtjen e investitorëve nëpërmjet një mbikëqyrje të përmirësuar. Si pjesë e mandatit të saj, ESMA forcon bashkëpunimin mbikëqyrës ndërkombëtar. Roli që i është dhënë ESMA-s brenda CEAOB ka për qëllim të nxisë bashkëpunimin ndërkombëtar midis shteteve anëtare dhe vendeve të treta në lidhje me sistemet e mbikëqyrjes publike të audituesve.

A ka ndonjë masë për të kontribuar në mënyrë specifike për stabilitetin A ka ndonjë masë për të kontribuar në mënyrë specifike për stabilitetin financiar global? financiar global?

Reforma synon të përmirësojë cilësinë e auditimit ligjor në përgjithësi, në të gjitha segmentet e ekonomisë.

Në lidhje me stabilitetin financiar në veçanti, Rregullorja kërkon që të vendoset dialogu midis audituesve ligjorë dhe Bordit Europian të Rrezikut Sistemik (ESRB). ESRB kryen monitorimin e rrezikut sistemik në Bashkimin Europian. Në kryerjen e kësaj detyre ai mund të përfitojë nga audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit të institucioneve financiare me rëndësi sistemike, të cilët i japin atij përvojën e tyre në informacionet financiare.

Për më shumë informacion: Për më shumë informacion: http://ec.europa.eu/internal_market/auditing/reform/http://ec.europa.eu/internal_market/auditing/reform/AU

DITI

M E

DHË

NIE

E S

IGUR

ISË

31

Përktheu nga anglishtja: Ljubica Llukaçej

FEDERATA EUROPIANE E KONTABILISTËVE (FEE)

Mbikëqyrja Publike e profesionit të audituesitTë Rrisim Besueshmërinë dhe të Mbështesim BashkëpuniminTë Rrisim Besueshmërinë dhe të Mbështesim Bashkëpunimin

Përmbatja Përmbatja

Në kontekstin e legjislacionit të ri Europian për auditimin, FEE kërkon që të japë një paraqitje të ndryshimeve të përfshira në dispozitat e rifreskuara të Bashkimit Europian lidhur me mbikqyrjen publike të audituesve ligjorë dhe firmave të auditimit. Këto dispozita përfshihen në dy pjesë të legjislacionit, si më poshtë:

Direktiva 2014/56/BEDirektiva 2014/56/BE1 e cila ndryshon Direktivën 2006/43/BE2 për auditimet ligjore (2006 SAD – Statutory Audit Directive) dhe që përmban një tërësi kërkesash të ndryshuara dhe të reja ku bazohet çdo auditim ligjor në Bashkimin Europian (referuar tani e në vijim si “Direktiva”),

Rregullorja Nr. 537/2014Rregullorja Nr. 537/20143 e BE e cila përmban kërkesa shtesë që kanë të bëjnë në mënyrë specifike me auditimet ligjore të Entiteteve me Interes Publik (EIP-ët), përveç atyre të cituara në Direktivë (referuar tani e në vijim si “Rregullorja”).

KohaKoha

Si Direktiva ashtu edhe Rregullorja janë publikuar në Gazetën Zyrtare të Bashkimit Europian më 27 Maj 2014 dhe kanë hyrë në fuqi 20 ditë më vonë më 17 Qershor 2014.

Direktiva duhet të përfshihet nga Shtetet Anëtare në legjislacionin e tyre kombëtar në mënyrë që të bëhet efektive. Shtetet Anëtare do të kenë dy vite kohë pas hyrjes në fuqi për të adoptuar dhe publikuar dispozitat për të qenë në pajtim me Direktivën, p.sh. deri më 17 Qershor 2014.

Si Direktiva ashtu edhe Rregullorja prezantojnë një tërësi alternativash4 të reja të ndryshuara në lidhje me mbikqyrjen publike të audituesve.

Bazat për mbikqyrjen e profesionit të audituesit në nivel kombëtar barten nga Direktiva e Auditimit Ligjor (SAD) e vitit 2006 sipas të cilës çdo Shteti Anëtar të BE i kërkohej që të organizonte një sistem të mbikqyrjes publike dhe që të emëronte një autoritet kompetent për të qenë përgjegjës për ushtrimin e mbikëqyrjes. Legjislacioni i ri i BE e çon një hap më tej këtë gjë.

1 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014L0056&from=EN2 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2006L0043:20080321

:EN:PDF3 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014R0537&from=EN4 FEE ka përgatitur tabela ku përmblidhen alternativat e paraqitura në Direktivë dhe Rregullore:

http://www.fee.be/images/publications/auditing/Option_Table_-_Audit_Directive_2014.pdfhttp://www.fee.be/images/publications/auditing/Option_Table_-_Audit_Regulation_2014.pdf

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

32

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

Emërimi, Detyrat dhe KompetencatEmërimi, Detyrat dhe Kompetencat

Referuar Direktivës së Auditimit Ligjor (SAD) të vitit 2006, Sistemi i Mbikëqyrjes duhet të organizohet nga çdo Shtet Anëtar, por përgjegjësia për mbikëqyrjen duhet t’i delegohet një ose më shumë organeve kompetente të caktuar me ligj. Emërimi i Autoritetit (eve) kompetente duhet t’i komunikohet Komisionit Europian. Shtetet Anëtare do të caktojnë një Autoritet kompetent specifik i cili mban përgjegjësinë përfundimtare.

Edhe pse teksti legjislativ nuk përfshin kërkesat për përbërjen e autoritetit kompetent, FEE mbështet një sistem mbikëqyrës që pasqyron një gamë të gjerë të palëve të interesuara dhe jo vetëm zyrtarë të qeverisë, si përfaqësues të biznesit, rregullatorë dhe aksionarë të cilët kanë njohuri në fushat përkatëse të auditimit ligjor. Përveç kësaj, siç është përcaktuar edhe më poshtë, është e mundur që të angazhohen edhe profesionistë për të kryer detyra të veçanta të cilët gjithashtu mund të asistohen nga ekspertë, kur kjo është e domosdoshme për përmbushjen e duhur të misionit të tyre. FEE gjithashtu mbështet faktin që autoritetet kompetente duhet të kenë fonde të mjaftueshme për të zhvilluar aktivitetet e tyre.

Autoritetet kompetente të emëruara kanë përgjegjësinë e fundit për mbikëqyrjen e:

• Miratimit dhe regjistrimit të audituesve dhe firmave të auditimit; • Adoptimin e standardeve (etikës profesionale, kontrollit të cilësisë

së brendshme të firmave audituese dhe auditimit), me përjashtim të adoptimit të standardeve, kur ato standarde janë adoptuar ose miratuar nga autoritetet e Shteteve të tjera Anëtare;

• Edukimin e vazhdueshëm të audituesve; dhe • Sigurimin e cilësisë, sistemet investigative5 dhe administrative të

disiplinës.

Detyrat që mund t’i delegohen Organizmave ProfesionalëDetyrat që mund t’i delegohen Organizmave Profesionalë

Shtetet anëtare mund të delegojnë, ose të lejojnë autoritetet kompetente që të delegojnë, secilën nga detyrat e tyre organizmave dhe autoriteteve6 të tjerë.

FEE pranon nevojën për të rritur pavarësinë e mbikëqyrjes publike në nivel kombëtar brenda çdo shteti anëtar. FEE është gjithashtu dakort që bashkëpunimi ndërmjet organizmave kombëtare të mbikëqyrjes në një shkallë Europiane dhe globale, aty ku është e mundur, është thelbësor për të çuar përpara objektivat e tregut të brendshëm dhe për të riforcuar besueshmërinë dhe cilësinë e profesionit të audituesit në shkallë globale. Megjithatë, përfshirja e të gjitha palëve të interesuara, veçanërisht ekspertëve, është kryesore për të siguruar një mbikëqyrje kuptimplotë e cila ndërthur njohuritë më të fundit, eksperiencën dhe praktikën.

5 Direktiva, Neni 32 (4)6 Alternativë e paraqitur në Nenin 32 (4b) të Direktivës

33

Sipas legjislacionit, duhet të plotësohen kritere të caktuara lidhur me këtë qëllim:

• Duhet të specifikohen kushtet e delegimit dhe detyrat që do të delegohen;

• Çështja e konfliktit të interesit duhet të adresohet përpara se të behet delegimi;

• Në rastet kur është autoriteti kompetent që ka bërë delegimin, ky autoritet duhet të ruajë të drejtën e rimarrjes së kompetencave të deleguara rast pas rasti, kur konsiderohet e nevojshme.

Legjislacioni përcakton delegimin e detyrave të caktuara nga autoriteti kompetent tek organizmat profesionalë. Megjithatë, ka kufizime lidhur me auditimin e EIP-ëve7.

Tabela në vijim mund të përdoret si referencë:

Mbikqyrja e: Mbikqyrja e:

Miratimit dhe regjistrimit të audituesve dhe firmave të auditimit

Adoptimit të standardeve përkatëse

Edukimit të vazhdueshëm

Sisemit të sigurimit të cilësisë

Sistemeve investigative dhe administrative të disiplinës

Jo EIP-ëtJo EIP-ët

mund të delegohet

mund të delegohet

mund të delegohet

mund të delegohet

mund të delegohet

EIP-ëtEIP-ët

mund të delegohet

mund të delegohet

mund të delegohet

nuk mund të delegohet

Shtetet anëtare kanë alternativën e delegimit të detyrave që kanë të bëjnë me sanksionet dhe masat, por vetëm një organizmi që është i pavarur nga profesioni8.

7 Alternativë e paraqitur në Nenin 24 (1) të Rregullores8 Alternativë e paraqitur në Nenin 24 të Rregullores

Mundësia për të deleguar detyra të caktuara siguron një nivel fleksibiliteti për shtetet anëtare dhe autoritetet e tyre kompetente, të cilët janë të mirë organizuar dhe mjaft kompetent për të bërë gjykime të kualifikuara lidhur me nivelin e delegimit që konsiderohet i përshtatshëm për kushtet e tyre specifike të tregut. Kjo gjë gjithashtu i mundëson autoriteteve kompetente që të veprojnë me kosto efektive dhe i ndihmon për të siguruar që këto detyra janë kryer me nivelin më të lartë të përvojës dhe ekspertizës më të fundit duke aplikuar kriteret dhe kushtet e specifikuara në Direktivë dhe në Rregullore. FEE mbështet zbatimin e kësaj alternative për Shtetet Anëtare.

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

34

Sipas FEE duhet të synohet një raport i drejtë midis nevojës për pavarësi nga profesioni i audituesit dhe aftësive e njohurive të nevojshme për detyrën e mbikëqyrjes së tij.

Një ndarje e duhur e pushteteve sipas parimit të “Ndarjes së Pushteteve” mund të shihet si një tjetër argument në favor të delegimit tek organizmat profesionalë ose organizmat e tjerë, ku të tre pushtetet ‘legjislacion’, ‘investigim’ dhe ‘sanksione’ duhet të funksionojnë në mënyrë të pavarur.

Sipas alternativave të dhëna në nenin 32 (4b) të Direktivës dhe Nenit 24 (1) të Rregullores, delegimi i detyrave nga autoritetet kompetente tek organizmat profesionalë është i mundur sipas disa kushteve të caktuara. FEE mbështet përdorimin e kësaj alternative sepse ajo lejon zgjidhje praktike të fokusuara në efektivitetin operacional dhe efi cencën e kostos, ndërsa shfrytëzon përvojën e organizmave profesionalë, duke bërë të mundur njëkohësisht ndarjen e duhur të pushteteve.

Përfshirja e ekspertëve dhe profesionistëvePërfshirja e ekspertëve dhe profesionistëve

Sistemi i mbikëqyrjes publike duhet të jetë i pavarur nga audituesit dhe firmat e auditimit dhe duhet të qeveriset nga persona që nuk e ushtrojnë profesionin të cilët kanë njohuritë dhe ekspertizën e nevojshme në fushat përkatëse. Rregullorja përcakton se të gjithë personat e përfshirë në qeverisje dhe vendim marrjen e autoritetit kompetent nuk mund, gjatë përfshirjes së tyre apo gjatë tre viteve9 të mëparshëm:

• Të kryejnë apo të kenë kryer auditime ligjore; • Të kenë, apo të kenë patur të drejtën e votës në një firmë audituese; • Të jenë, apo të kenë qenë anëtarë në një organ administrativ, drejtues

apo mbikqyrës të një firme audituese; dhe • Të kenë, apo të kenë patur një marrëdhënie kontraktuale me një firmë

audituese (përfshirë të qenët partner apo punonjës).Megjithatë, alternativa që lejon Shtetet Anëtare dhe autoritetet kompetente

që të konsultohen me ekspertët dhe profesionistët10 në disa nga detyrat e mbikëqyrjes u ruajt nga Direktiva (SAD) e vitit 2006. Ekspertët, përfshirë profesionistët, mund të kontraktohen për detyra të caktuara të autoriteteve kompetente, duke përfshirë disa detyra që kanë të bëjnë me mbikëqyrjen e audituesve të Entiteteve me Interes Publik (EIP-ët), ku delegimi nuk lejohet për rishikimin e sigurimit të cilësisë, investigimet dhe çështjet disiplinore.

FEE inkurajon zbatimin e kësaj alternative nga Shtetet Anëtare dhe autoritetet kompetente: kjo gjë do të sigurojë që organizmat mbikëqyrës të kenë një mekanizëm të përshtatshëm për të ngritur grupe ekspertësh. Kjo do të lejojë gjithashtu që organizmi mbikqyrës të identifikojë, vlerësojë dhe përdorë ekspertizën dhe përvojën më të përshtatshme dhe më të fundit të profesionistëve lidhur me punët e profesionit të audituesit dhe kryerjen e auditimeve ligjore. Përfshirja e ekspertëve dhe profesionistëve mund të bëhet duke krijuar një komitet këshillëdhënës për organizmin11 mbikëqyrës.

9 Direktiva, Neni 32 (4)10 Alternativa të paraqitura në Nenin 32 (3) të Direktivës dhe Nenin 21 të Rregullores

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

35

Sigurimi i CilësisëSigurimi i Cilësisë

Rishikimet e sigurimit të cilësisë (QAR) përbëjnë një nga elementet kryesore të mbikëqyrjes. Çdo auditues ligjor dhe firmë auditimi duhet t’i nënshtrohet një rishikimi lidhur me sigurimin e cilësisë të paktën çdo gjashtë vjet (çka është është në pajtim me SAD) dhe çdo tre vjet për audituesit e EIP-ëve.

Përveç kësaj, të dyja si Direktiva12 ashtu edhe Rregullorja13 kërkojnë që këto rishikime të kryhen më shpesh nëse konsiderohet e rëndësishme nga një “analizë rrisku”. Rishikuesit duhet të jenë në pajtim me kërkesat e përcaktuara lidhur me edukimin, eksperiencën dhe pavarësinë14.

Sipas Direktivës, qëllimi i përgjithshëm i rishikimit, si dhe kërkesat e vendosura për rishikuesit, duhet të jenë të përshtatshme dhe të pasqyrojnë shkallën dhe kompleksitetin e aktivitetit të audituesit ligjor apo firmës audituese të rishikuar, gjithashtu duke marrë parasysh shkallën dhe kompleksitetin e biznesit të entitetit15 të audituar. FEE mbështet përdorimin e masave proporcionale të përshtatshme në hartimin dhe zbatimin e Rishikimeve.

Rregullorja i referohet Rishikimeve si “inspektime” dhe e përkufizon termin “inspektor” si një person i kontraktuar nga autoriteti kompetent për të kryer rishikimin16. Rregullorja është më strikte për sa i përket kritereve për emërimin e inspektorëve, të cilët, përveç kërkesave të vendosura për rishikuesit, nuk mund të ushtrojnë profesionin e audituesit ligjor ose të asociohen pranë një audituesi ligjor apo firme auditimi në asnjë rrethanë. Megjithatë, autoriteteve kompetente i është dhënë një mundësi për të kontraktuar ekspertë për kryerjen e detyrave specifike që kanë të bëjnë me inspektimet17.

Sipas alternativës së dhënë në nenin 32 (3) të Direktivës, autoritetet kompetente mund të angazhojnë profesionistët apo të kontraktojnë ekspertët kur është e nevojshme me kushtin që ata të mos jenë të përfshirë në ndonjë vendim-marrje. FEE mbështet përdorimin e kësaj alternative.

Në përputhje me alternativën e dhënë në Nenin 24 (1) të Rregullores, delegimi i detyrave që kanë të bëjnë me inspektimet e audituesve të EIP-ëve nuk është i mundur. Megjithatë, sipas alternativës së dhënë në nenin 21 të Rregullores, autoritetet kompetente mund të konsultohen me ekspertë për kryerjen e detyrave të veçanta. Përdorimi i kësaj alternative do të sigurojë një mekanizëm të përshtatshëm për të identifi kuar, vlerësuar dhe përdorur ekspertizën dhe eksperiencën më të përshtatshme dhe më të fundit nga profesionistët në lidhje me punët e profesionit të audituesit dhe kryerjen e auditimeve ligjore.

11 Referoju seksionit mbi ‘Bashkëpunimin dhe Koordinimin e aktivitetetve mbikqyrëse në nivel BE’ për informacion të mëtejshëm. 12 Direktiva, Neni 29 (1), (h)13 Rregullorja, Neni 26 (2)14 Direktiva, Neni 26 (2)15 Direktiva, Neni 29 (3)16 Rregullorja, Neni 26 (1)17 Alterativë e paraqitur në Nenin 26 (5) të Rregullores

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

36

Rregullorja përcakton synimet minimale të inspektimit, si18: • Një vlerësim i mënyrës se si është hartuar sistemi i brendshëm i

kontrollit të cilësisë i audituesit ligjor ose firmës së auditimit; • Një testim i përshtatshëm i pajtueshmërisë së procedurave dhe

rishikimit të dosjeve të auditimit të EIP-ëve për të verifikuar efektivitetin e sistemit të brendshëm të kontrollit të cilësisë; dhe

• Në dritën e gjetjeve nga testimi i mësipërm, një vlerësim i përmbajtjes së raportit vjetor më të fundit të transparencës.

Vendosja e SanksioneveVendosja e Sanksioneve

Llojet e Sanksioneve dhe Mekanizmi i Raportimit të Shkeljeve Çështjet e investigimeve dhe sanksioneve përmenden shkurtimisht në

Direktivën (SAD) të vitit 2006: ku thuhet se shtetet anëtare do të themelojnë një sistem efektiv penalitetesh për audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit të cilat nuk kryejnë auditimet në pajtim me të gjitha kërkesat ligjore, si dhe sistemi ashtu edhe penalitetet e vendosura do të bëhen të disponueshme publikisht.

Direktiva paraqet kërkesat e hollësishme lidhur me kompetencat sanksionuese të autoritetit19 kompetent. Autoritetit kompetent duhet t’i jepen kompetenca për vënien e sanksioneve, kompetenca të cilat duhet të ndahen sipas parimit për “ndarjen e pushteteve”, dhe së paku si në vijim20:

• Një njoftim ku të kërkohet që personi fizik ose juridik përgjegjës për shkeljen të pushojë një sjellje të tillë dhe që të distancohet nga çdo përsëritje e saj;

• Një deklaratë publike, e cila tregon personin përgjegjës dhe natyrën e shkeljes, të botuar në faqen e internetit të autoritetit kompetent21.

• Një ndalim të përkohshëm deri në tre vjet, që ndalon: o Audituesin ligjor, firmën e auditimit ose partnerin kryesor të

auditimit nga kryerja e auditimeve dhe / ose nënshkrimi i raportet të auditimit;

o Një anëtar të një firme audituese apo një anëtar të një organi administrativ ose drejtues të një EIP-ëje nga ushtrimi i funksioneve në nje firmë auditimi ose EIP;

Sipas alternativës së dhënë në Nenin 26 (5) të Rregullores, autoritetet kompetente mund të kontraktojnë ekspertë për kryerjen e detyrave të veçanta për qëllime inspektimi. FEE mbështet përdorimin e kësaj alternative duke qenë se ajo i krijon autoriteteve kompetente mundësinë për të përfshirë eksperiencën më të fundit në lidhje me zbatimin e standardeve të kontabilitetit dhe auditimit dhe përvojën e profesionistëve të cilët përdorimin gjykimin e tyre profesional dhe janë në pajtim me kërkesat e dokumentimit.

18 Rregullorja, Neni 26 (6)19 Direktiva, Nenet 30, 30a-f20 Direktiva, Neni 30a (1)21 Referoju seksionit ‘Publikimi dhe Komunikimi i sanksioneve’ për informacion të mëtejshëm.

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

37

• Një deklaratë se raporti i auditimit nuk i plotëson kërkesat e BE; • Sanksionet administrative në para ndaj personave fizik dhe juridik. Shtetet anëtare kanë mundësi që t’i shtojnë kompetenca të tjera

sanksionuese listës së mësipërme22. Gjatë përcaktimit të nivelit dhe llojit të sanksionit, autoriteti kompetent

duhet të marrë parasysh të gjitha rrethanat23 përkatëse, duke përfshirë seriozitetin dhe kohëzgjatjen e shkeljes, shkallën e përgjegjësisë dhe nivelin e bashkëpunimit të personit të përfshirë. Çdo vendim i marrë nga autoriteti kompetent në lidhje me sanksionet mund të jetë subjekt apelimi24.

Për të bërë të mundur vendosjen e sanksioneve nga ana e autoritetit kompetent, kur është e nevojshme, është e rëndësishme që të krijohet një mekanizëm efektiv për raportimin e shkeljeve brenda çdo shteti anëtar.

Një mekanizëm i tillë duhet të përmbushë kriteret25 e mëposhtme: • Raportimi i shkeljeve dhe procesi i ndjekjes së tyre duhet te kryhet

sipas procedurave të përcaktuara qartësisht; • Të dhënat personale të të gjithë personave të përfshirë në procesin e

raportimit të shkeljes duhet të ruhen;• Personi i akuzuar për një shkelje duhet t’i bëhet e mundur ushtrimi i

të drejtës për t’u mbrojtur dhe për t’u dëgjuar. Firmat26 e auditimit duhet të kenë procedura specifike për raportimin e

shkeljeve me anë të kanaleve të brendshme.

PublikimiPublikimi2727 dhe Komunikimi i sanksioneve dhe Komunikimi i sanksioneve

Informacioni në lidhje me personin përgjegjës për atë shkelje dhe natyra e shkeljes duhet të publikohen në faqen e internetit të autoritetit kompetent sa më shpejt të jetë e mundur dhe duhet të mbetet në dispozicion të publikut për të paktën pesë vjet.

Sanksionet, të cilat janë ende objekt ankimimi, mund të publikohen bazuar në lejen nga Shteti28 Anëtar. Rezultati i çdo ankimimi duhet të paraqitet sa më shpejt të jetë e mundur.

Autoriteti kompetent duhet të sigurojë se publikimi i sanksioneve nuk shkel të drejtën e respektimit të jetës private dhe familjare dhe të drejtën e ruajtjes së të dhënave29 personale.

Informacioni mund të bëhet i ditur në mënyrë anonime me zbatimin e alternativës së Shtetit Anëtar për të mos përfshirë të dhënat30 personale.

Një përmbledhje vjetore e të gjithë sanksioneve të vendosura dhe masave administrative të marra nga autoriteti kompetent duhet t’i komunikohet Komitetit të Organizmave Mbikëqyrës Europianë të Auditimit (CEAOB - Committee of European Auditing Oversight Bodies), i cili do ta përfshijë këtë informacion në raportin e tij vjetor. Vendosja e një ndalimi ndaj një

22 Alternativë e paraqitur në Nenin 30a (3) të Direktivës23 Direktiva, Neni 30b (1)24 Direktiva, Neni 30d25 Direktiva, Neni 30e (2)26 Direktiva, Neni 30e (3)27 Direktiva, Neni 30c28 Alternativë e paraqitur në Nenin 30c (1) të Direktivës29 Referoju ‘Kartës së Të Drejtave Themelore të Bashkimit Europian’ 30 Alternativë e paraqitur në Nenin 30 (3) dhe Nenin 30c (3) të Direktivës

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

38

audituesi ligjor apo firme audituese siç përshkruhet në listën e kompetencave sanksionuese të dhëna më sipër duhet t’i komunikohet menjëherë31 CEAOB.

FEE pranon se qartësimi i mëtejshëm i dispozitave lidhur me sanksionet në Direktivë është një kontribut në rritjen e cilësisë së auditimit. Megjithatë zbatimi i Alternativave shtesë për Shtetet Anëtare duhet të konsiderohet me shumë kujdes nga ana e tyre.

Rritja e komunikimit ndërmjet audituesve dhe autoriteteve Rritja e komunikimit ndërmjet audituesve dhe autoriteteve kompetentekompetente

Reforma e re e auditimit i shton më tej kërkesat për komunikimin ndërmjet autoriteteve kompetente dhe audituesve ligjorë apo firmave audituese që kryejnë auditimin e EIP-ëve32.

Audituesi duhet të raportojë tek autoriteti kompetent menjëherë pasi bëhet i vetëdijshëm për të dhëna të cilat janë të lidhura me ose mund të çojnë në:

• Refuzim për të dhënë një opinioni apo në dhënien e një opinioni të kundërt;

• Shkelje materiale të ligjeve, rregulloreve ose dispozitave të tjera ligjore përkatëse;

• Kërcënime për vijimësinë e entitetit të audituar.Autoritetet kompetente që mbikëqyrin institucionet e kreditit dhe shoqëritë

e sigurimit dhe audituesit e këtyre entiteteve duhet të vendosin një komunikim efektiv dhe të ndajnë përgjegjësinë për ta bërë një gjë të tillë. Me qëllimin për ta lehtësuar këtë komunikim, Autoriteti Bankar Europian (EBA-Europian Banking Authority) dhe Autoriteti Europian i Sigurimeve dhe Pensioneve të Punësimit (EIOPA-European Insurance and Occupational Pensions Authority) duhet të nxjerrin udhëzime të veçanta për mbikëqyrjen e institucioneve të kreditit dhe të shoqërive të sigurimit.

Bordi Europian i Rrezikut Sistemik (ESRB – Europian Systemic Risk Board) duhet të informohet për të gjitha çështjet e rëndësishme që lidhen me institucionet financiare të rëndësishme sistemike. Çështjet duhet të komunikohen në një takim me audituesit ligjorë dhe firmat e auditimit të të gjitha institucioneve të rëndësishme sistemike në nivel global. Një takim i tillë duhet të organizohet nga ESRB në bashkëpunim me CEAOB.

Në mënyrë të përmbledhur FEE njeh rëndësinë e zhvillimit të komunikimit dhe dialogut ndërmjet audituesve dhe autoriteteve kompetente. Shkëmbimi i informacionit duhet në parim, të jetë në formën e një komunikimi i orientuar në tre drejtime ndërmjet autoritetit kompetent, audituesit dhe entitetit të audituar. Megjithatë mund të ketë raste kur nuk mund të jetë e përshtatshme për të përfshirë entitetin e audituar. Komunikimi më i madh dhe bashkëpunimi ndërmjet audituesve dhe autoriteteve kompetente jo vetëm që do të rezultojë në përmirësimin e cilësisë së auditimit, por edhe në një mbikëqyrje më kuptimplotë dhe efi kase të kryer nga autoritetet kompetente përkatëse në BE.

31 Direktiva, Neni 30f32 Rregullorija, Neni 12

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

39

Rritja e harmonizimit të mbikqyrjes në nivel ndërkombëtarRritja e harmonizimit të mbikqyrjes në nivel ndërkombëtar

Përtej asaj që kërkohet nga Rregullorja, një bashkëpunim më i madh në nivel ndërkombëtar - duke përfshirë organizmat mbikëqyrës jashtë kufijve të BE-së - duhet të promovohet, sidomos përmes rritjes së dialogut midis CEAOB dhe Forumit Ndërkombëtar të Rregullatorëve të Pavarur të Auditimit (International Forum of Independent Audit Regulators-IFIAR).

IFIAR33 është një organizatë e rregullatorëve të pavarur të auditimit, anëtarët e të cilit:

• Ndajnë njohuritë dhe përvojat praktike me fokus inspektimet; • Nxisin bashkëpunimin dhe qëndrueshmërinë duke azhornuar njëri-

tjetrin në punën e tyre për çështje që kanë të bëjnë me kushtet aktuale të tregut, duke përfshirë veprimet e ndërmarra për të përqëndruar inspektimin e aktiviteteve të tyre dhe për të nxjerrë udhëzime;

• Sigurojnë një platformë për dialog me organizatat e tjera të interesuara për cilësinë e auditimit, ku shkëmbehen pikëpamjet mbi cilësinë e auditimit, mbi rreziqet strukturore të tregut të auditimit dhe për transparencën dhe qeverisjen e firmave të auditimit.

33 https://www.ifiar.org/Members.aspx

Auditimi është duke ndjekur trendin e globalizimit dhe fi rmat e auditimit punojnë në një mjedis gjithnjë e më global. FEE beson se ka një nevojë në rritje për një zbatim të njëjtë të standardeve ndërkombëtare të auditimit dhe të kontrollit të cilësisë, si dhe për një dialog dhe komunikim më të afërt ndërmjet organizmave të mbikëqyrjes publike në nivel global. Këto masa do të rrisin cilësinë e auditimit dhe për rrjedhojë dhe monitorimin e njëjtë nëpërmjet një procesi inspektimi të pavarur.

Rreth FEERreth FEE

FEE (Federation des Experts - comptables Europeens - Federata Europiane e Kontabilistëve) është një organizatë ndërkombëtare jo-fitimprurëse me qendër në Bruksel, e cila përfaqëson 47 institute të kontabilistëve dhe audituesve profesionistë nga 36 vende europiane, duke përfshirë të gjitha institutet e 28 vendeve anëtare të BE.

FEE ka një anëtarësim të kombinuar të më shumë se 800,000 kontabilistëve profesionistë, që punojnë në pozicione të ndryshme në praktikën publike, në firma të vogla dhe të mëdha të kontabilitetit, biznese të të gjitha madhësive, qeveri dhe arsim - të cilët kontribuojnë të gjithë për një ekonomi europiane më efiçente, më transparente dhe më të qëndrueshme.

MBI

KËQ

YRJA

PUB

LIK

E E

PRO

FESI

ON

IT

40

Si të përballeni me presionin për të ulur tarifatKëshilla praktike për PVM-ët1

HyrjeHyrje

Ndërsa ekonomia në nivel global vazhdon të luftojë për të fituar kohën e humbur, firmat e kontabilitetit po kuptojnë se presioni për të ulur tarifat për shërbimet e tyre profesionale vazhdon të paraqesë një sfidë të rëndësishme. Ky është një nga mesazhet kryesore që vjen nga botimi i një sondazhi të kohëve të fundit të IFAC, të cilit iu përgjigjën 3,678 firma nga e gjithë bota. Kur iu kërkua të përmendnin sfidën më të madhe që firma e tyre e vogël apo e mesme po përballonte aktualisht, numri më i madh (27%) – veçanërisht ato nga Europa dhe Azia – cituan presionin për të ulur tarifat. Kjo sfidë ishte e ndjekur ngushtë nga zbatimi i standardeve dhe rregullave të reja (26%). Shiko më poshtë tabelën A për të dhënat e plota.

Ndërsa presioni për uljen e tarifave nuk është një fenomen i ri – profesioni ka hasur gjithmonë shkallë të ndryshme të këtij presioni, madje në fusha të caktuara edhe më shumë se në të tjerat – kriza ekonomike në vazhdim ka kontribuar sigurisht në rritjen e shqetësimeve rreth këtij fenomeni mes shumë PVM-ve. Shumë klientë janë përballur me kërkesën në rënie për produktet dhe shërbimet e tyre (e renditur si sfida e tretë më e madhe me të cilën janë përballur klientët e PVM-ve në sondazh). PVM-ët vazhdojnë të kërkojnë mënyra për të ulur kostot, kështu që nuk është çudi që hasim PVM të cilat gjenden përpara kërkesve për negocim tarifash ose reduktim çmimesh, ndërkohë që në të njëjtën kohë duhet të ruajnë cilësinë e shërbimeve për të cilat ato shquhen.

Për arsye të ndryshme, ky presion i rritur për tarifat kërcënon të bëhet norma e re – duke zgjatur gjatë edhe pasi ekonomia globale të ketë rimarrë veten. Së pari, klientët mund të jenë të kushtëzuar të mbajnë faturat e tyre të ulura duke ndjerë që të gjitha shërbimet profesionale, përfshirë ato ligjore dhe të kontabilitetit, mund të mos justifikojnë tarifat e paguara përpara rënies ekonomike. Së dyti, globalizimi dhe përfitimet nga kostot më të ulëta si rezultat i ofrimit të shërbimeve nga kontraktues më të lirë në zonat e lira (offshore) mund të shtyjë klientët të kërkojnë në këtë mënyrë një pjesë në kursimin e shpenzimeve. Së treti, përparimet në teknologji nënkuptojnë se programet (software-t) mund të kryejnë disa detyra gjatë ruajtjes së gjykimit të kualifikuar të njerëzve, duke bërë përsëri që disa klientë të presin të përfitojnë nga reduktimet përkatëse të kostove. Pavarësisht nëse presioni në rënie i tarifave është një fenomen i përkohshëm apo i qëndrueshëm, këshillat e mëposhtme duhet t’u vijnë në ndihmë PVM-ve në mënyrë që ato t’i kundërvihen këtij presioni ndërsa ruajnë cilësinë e shërbimeve profesionale të ofruara. Në të vërtetë, ruajtja e cilësisë së shërbimeve të ofruara përballë presionit të vazhdueshëm mbi tarifat është e rëndësishme jo vetëm për reputacionin e PVM-ve individuale, por në terma afatgjatë, dhe për reputacionin e të gjithë profesionit të kontabilitetit.

Përktheu nga anglishtja:

Edlira Tirana

1 SMP (Small and Medium Practices) – PVM (Praktikat (Firmat) e Vogla dhe te Mesme të Kontabilitetit)

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

41

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

Disa Këshilla për t’u Përballur me Presionin për uljen e Tarifës Disa Këshilla për t’u Përballur me Presionin për uljen e Tarifës 1. Adopto Mënyra të Reja në Vendosjen e Çmimeve — Për disa ofrues

shërbimesh, si biznesi i këshillimit, modeli i faturimit për orë mund të krijojë tension tek firma dhe praktika e ndjekur për tarifimin e vlerës — duke qenë se firma i vendos çmimet kryesisht, por jo vetëm, bazuar mbi vlerën e perceptuar apo të vlerësuar të shërbimit nga ana e klientit, dhe jo bazuar në koston e shërbimit apo historiku i çmimeve — gjithsesi kjo mënyrë faturimi mund të jetë pjesë e zgjidhjes për zbutjen e presionit Tarifë. Çmime të veçanta mund të ofrohen si një stimul për klientët për t’i nxitur ata që të porositin një gamë më të gjerë të shërbimeve të këshillimit. Përdorimi i çmimeve të ulura në mënyrë të vazhdueshme dhe gjerësisht, gjithsesi do të dëmtojë vlerën e perceptuar të shërbimit me kalimin e kohës, kështu që praktika të tilla duhen shmangur. Shërbimet paketë: ndonjëherë kombinimi në një paketë të vetme i shërbimeve më të dëshirueshme së bashku me shërbime thelbësore, por më pak të dëshirueshme, mund të jetë gjithashtu një mënyrë e dobishme për t’i bërë klientët të fokusohen më shumë mbi konceptin e dhënies së shërbimeve gjithëpërfshirëse se sa mbi tarifat e ngarkuara për orë.

2. Theksoju Klientëve Vlerën e Shërbimeve të Ofruara — PVM-ët duhet në mënyrë të rregullt dhe të shpeshtë të komunikojnë vlerën e shërbimeve të tyre te klientët, në mënyrë që ata të vlerësojnë përfitimet e shërbimeve që marrin. Duke ua bërë të qartë këtë vlerë klientëve mund të ndihmojë në zbutjen e presionit Tarifë. Aftësia në komunikimin e vlerës është një pjesë ë rëndësishme e tarifimit të kësaj vlere.

3. Përqëndro Përpjekjet në Klientët më të Vlefshëm — PVM-ët duhet të vlerësojnë se cilët klientë janë më të vlefshëm duke i renditur ata dhe pastaj duke i përqëndruar përpjekjet e tyre në shërbimin ndaj këtyre klientëve. Për shërbime jo-auditimi, të tilla si këshillime biznesi, taksa dhe kontabilitet, firmat mund të dëshirojnë të zbatojnë nivele të ndryshme shërbimesh (shërbime bazë, shërbime premium, etj.) për t’ju përshtatur kategorive të ndryshme të klientëve dhe për të vendosur çmimet në përputhje me rrethanat. Kjo teknikë, referuar si menaxhimi i yeld-it, është e përdorur gjerësisht në industrinë e linjave ajrore për të vendosur çmimet mbi vendet në avion. Të qënët të sigurt se kemi një shpërndarje të duhur të kapaciteteve, sipas segmenteve të ndryshme të klientelës, duke ofruar një vlerë të diferencuar brenda secilit segment, përbën një element të rëndësishëm të zbatimit të strategjive të vendosjes së vlerës. Në disa raste mund të ndihmojë për të larguar klientët më pak fitimprurës.

4. Teknologjia e Levave për të Përmirësuar Proceset dhe për Reduktimin e Kostove — PVM-ët mund përmirësojnë proceset, për të ruajtur fitimin përballë tarifave të pandryshuara apo në rënie, duke maksimizuar përdorimin e teknologjisë. Për shembull, zgjidhjet kompjuterike në rrjet ofrojnë mundësinë e shpërndarjes së shërbimeve të njëjta, të tilla si listëpagesa dhe mbajtje kontabiliteti, me më pak shpenzime. Zgjedhje të thjeshta si përdorimi i e-mail-it në vend të shërbimeve të rregullta postare dhe SkypeTM në vend

42

të telefonit apo të takimeve direkte, mund të ndihmojnë gjithashtu në uljen e shpenzimeve. Firmat mund të jenë në situatën e transferimit tek klientët e tyre të një pjese të kursimeve të lidhura me rritjen e efiçencës si rezultat i përdorimit të TI, gjë e cila do të pritet me kënaqësi nga ana e tyre.

5. Rishqyrto Shërbimet e Ofruara — PVM-ët duhet të marrin në konsideratë nëse ato mund të shtojnë vlerë (dhe kështu të rrisin edhe tarifat) nëpërmjet shërbimeve shtesë duke rritur pak koston ose të ofrojnë të njëjtat shërbime me një çmim më të ulët. Specializimi në tregjet e vogla mund t’ja vlejë sepse e bën firmën të evidentohet në treg. Për firmat e tjera, ofrimi i një game të gjerë shërbimesh këshillimi dhe i një çmuarje të vlerës (shiko lart) mund të sjellë përfitim.

6. Gjej Burime më të Lira Furnizimi — shumë furnitorë, për çfarëdo shërbimi që nga Interneti deri te pajisjet elektronike, mund t’u ofrojnë përfitime klientëve të rinj të cilët dëshirojnë të ndryshojnë furnitor. Çmimet konkuruese dhe zgjedhja e furnitorëve mund të jenë përmirësuar dukshëm qëkur biznesi zgjodhi furnitorët e tij, dhe si pasojë, e përligj një rishikim të ri.

7. Kufizo Shpenzimet e Përgjithshme — PVM-ët duhet të përpiqen që të minimizojnë humbjet dhe të përdorin në mënyrë sa më efiçente burimet, si ato njerëzore ashtu dhe ato mjedisore, duke përfshirë vendin e punës, energjinë dhe burimet e konsumueshme. Për shembull, bizneset duhet të marrin në konsideratë optimizimin e shfrytëzimit të hapësirës së zyrës së shtrenjtë dhe energjisë duke inkurajuar stafin të kryejnë shumicën e punës së tyre në zyrat e klientëve ose në shtëpi dhe të rezervojnë një hapësirë për një tavolinë në zyrë atëherë kur ajo është e nevojshme. Në mënyrë të ngjashme, firmat duhet të kërkojnë përdorimin më efiçent të stafit nëpërmjet shpërndarjes së përmirësuar të ngarkesës së punës, duke siguruar planifikim dhe mbikqyrje të përshtatshme të angazhimeve dhe duke deleguar punën në nivelet e duhura. Orët e punës fleksibile mund t’i japin mundësi firmave të shmangin shkurtimet në staf, të cilat mund të dëmtojnë moralin dhe ta bëjnë të vështirë rekrutimin e stafit të ri, në momentin kur kushtet janë përmirësuar. Duke transferuar më shumë punë rutinë mbi stafin e ri mund të ndihmojë në reduktimin e kostove, por, pa drejtimin e duhur, mundet, gjithashtu, të zvogëlojë cilësinë e rezultatit përfundimtar, e cila nga ana e saj, mund të dëmtojë emrin e firmës. Për rrjedhojë, emërimet dhe lëvizjet e stafit duhet të menaxhohen me kujdes.

Burime të IFAC: www.ifac.org/SMP

• Guide to Practice Management for Small-and Medium-Sized Practices Second Edition (veçanërisht Moduli 3; Botimi i 3-të [Dhjetor 2012] I cili do të ketë një përmbajtje më të gjerë mbi tarifimin)

• Lidhjet pa pagesë në practice management resources and tools (veçanërisht Moduli 3)

• Business Advisory Video Series, përmban këshilla nga anëtarët e Komitetit të PVM-ve

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

43

Artikull i shkruar nga Giancarlo Attolini, Kryetar, Komiteti i PVM-ve të IFAC (shiko bio) dhe Paul Thompson, Zëvendës-Drejtor, Çështjet e EVM-ve dhe PVM-ve, IFAC

Tabela A

Cila është sfida më e madhe me të cilën përballet biznesi juaj?

Zbatimi i Rregullave dhe Standardeve të reja

Tërheqja dhe ruajtja e klientëve

Aftësia për t’ju përshtatur ndryshimit të nevojave të klientit

Presioni për të ulur tarifat

Rritje e shpenzimeve

Planifikimi i mëpasshëm

Ekuilibri Punë-jetë

Tërheqja dhe ruajtja e stafit

Konkurrenca

Ndjekja e teknologjisë së re

Amerika e Veriut

(%)

4444

9

1

10

5

6

14

8

2

1

Amerika Jug-Qëndrore/

Karaibe(%)

2525

19

4

12

5

4

12

11

5

3

Europë(%)

25

20

3

3131

4

1

8

3

4

1

AfrikëLindje e Mesme

(%)

23

33

2

17

5

3

5

6

5

1

Azia(%)

23

17

2

3232

5

1

4

7

7

1

Shifrat me të zezë tregojnë përqindjet më të larta për rajon.

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

44

Përktheu nga anglishtja:

Ljubica Llukaçej

Rritja e cilësisë dhe efiçencës në auditimet e njësive të vogla

Nga Phil Cowperthwaite, Anëtar, Komiteti i Praktikave (Firmave) të Vogla dhe të Mesme (PVM-ëve) të Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve (FNK)

Shpejtësia e ndryshimit dhe kompleksiteti në rritje i standardeve të auditimit dhe të raportimit financiar gjatë viteve të fundit ka qënë dramatik dhe ka patur efekt negativ tek firmat e vogla të kontabilitetit, të cilat përgjithësisht auditojnë mikronjësitë. Kjo situatë po rëndohet akoma dhe më shumë si rrjedhojë e mjedisit ekonomik aspak të favorshëm, i cili i nxit klientët që të bëjnë presion mbi kontabilistët lidhur me uljen e tarifave të tyre. Si rezultat, po bëhet gjithnjë e më e vështirë për praktikat (firmat) e vogla dhe të mesme (PVM-ët) që të realizojnë fitim nga puna e audituesit.

Lajmi i mirë është se automatizimi, si rezultat i zhvillimeve të fundit të teknologjisë dhe përmirësimit të proceseve, mund t’i ndihmojë firmat e kontabilitetit që në të njëjtën kohë të rrisin cilësinë dhe efiçencën e punës së tyre të auditimit – gjë që në këmbim, ndihmon në uljen e kostove dhe siguron fitueshmërinë.

Rritja e Cilësisë së AuditimitRritja e Cilësisë së Auditimit

Automatizimi i praktikës (firmës) tuaj të auditimit për mikronjësitë përbën një mundësi për të përmirësuar cilësinë e auditimit si në nivel firme ashtu edhe në nivel angazhimi individual. Në nivel firme, krijimi i formateve të sandardizuar ndihmon në dhënien e sigurisë që të gjitha fazat e auditimit janë kryer në të gjitha auditimet. Listat e standardizuara me kërkesat e një auditimi mund të azhornohen sipas nevojës dhe t’i bashkangjiten dosjeve të angazhimit individuale në fillim të çdo angazhimi.

Automatizimi i dosjes së auditimit mund të rrisë gjithashtu në mënyrë të konsiderueshme cilësinë edhe në nivel angazhimi. Nëse ju importoni të dhëna nga një program tek një tjetër, gabimet në konvertimin e të dhënave duhet të eleminohen dhe gabimet matematikore dhe ato të grupimit të të dhënave mund të minimizohen.

Kujdes! Duke qënë se çdo auditim ka specifikat e veta, sigurohuni që keni përshtatur çdo dosje sipas rastit. Formati i përgjithshëm standard është një pikënisje shumë e mirë, por është vetëm fillimi. Përshtatja për aspekte si karakerisitkat e industrisë dhe kontrollet e brendshme është po aq esenciale sa automatizimi i strukturës së dosjes.

Rritja e Efiçencës së Angazhimit Rritja e Efiçencës së Angazhimit

Në pjesën më të madhe dokumentacioni i auditimit është shumë i ngjashëm nga auditimi në auditim: audituesit individë zakonisht përdorin struktura dosjesh, lista me kërkesa dhe formate të njëjta. Gjithashtu, dosja e auditimit elektronike, programet excel dhe word, dhe platformat e bazave të

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

45

të dhënave zakonisht japin mundësinë për përdorim të shpejtë të të dhënave ndërmjet aplikacionesh dhe dosjesh të klientëve. Asnjëra nga këto mundësi nuk është diçka e re, por a jeni ju duke i përdorur avantazhet që ato afrojnë në maksimum? Ka shumë mënyra të thjeshta për t’u zbatuar për rritjen e efiçencës së çdo mikronjësie. Çelësi është të qënit krijues dhe përdorimi i imagjinatës. Në vijim jepen disa sugjerime që mund t’ju vijnë në ndihmë.

Faza Para-AngazhimitFaza Para-Angazhimit

Në rast të përdorimit të software-ve, të cilët tregtohen gjerësisht, për angazhimet e auditimit të mikronjësive, ju mund të:

• Gjeni menjëherë dosjen elektronike të një viti më parë; • Telefononi klientin, ose t’i dërgoni atij një e-mail, për të diskutuar

lidhur me afatet, dhe për ta pyetur nëse ka ngjarje/ndryshime të rëndësishme gjatë vitit të sapombyllur; dhe

• Duke supozuar që nuk ka të tilla, të dërgoni me e-mail një letër angazhimi, një letër lidhur me strategjinë e auditimit, dhe një listë të materialeve që do t’ju duhen kur ju të shkoni tek klienti për të filluar auditimin. Të gjithë këto dokumenta duhet të jenë të përgatitur si pjesë e azhornimit të dosjes.

Kryerja dhe Përmbledhja e AngazhimitKryerja dhe Përmbledhja e Angazhimit

Në vijim të fazës së para-angazhimit, kërkojini klientit tuaj që t’ju dërgojë me e-mail një gjendje llogarish në një format që ju mund ta importoni në dosjen e auditmit.

Faza e Punës tek KlientiFaza e Punës tek Klienti

Një auditim i automatizuar efiçent i një mikronjësie mund të zhvillohet si më poshtë:

Vajtja pranë zyrave të klientit me dosjen e auditimit të marrë nga viti i mëparshëm. Pas një diskutimi me klientin, azhornoni skedulat e vitit të kaluar, duke dokumentuar njohuritë që ju keni për biznesin e klientit lidhur me ndonjë ndryshim që mund të ketë ndodhur që nga viti i fundit në industrinë, mjedisin ku njësia zhvillon biznesin, dhe kontrollet e brendshme të njësisë.

Programoni angazhimin dhe llogaritjet për performancën e materialitetit dhe madhësinë e kampionit, bazuar në gjendjen e llogarive të importuar.

Vlerësoni analizat në vite të llogarive (për shembull analizat e raporteve kryesore siç është përqindja e fitimit bruto), proces i cili mund të para-programohet i gjithi.

Printoni konfirmimet e nevojshme dhe jepjani klientit për firmë ndërkohë që jeni në zyrat e tij.

Kontrolloni për ndonjë përshtatje të mundshme dhe plotësoni listën me kërkesa të angazhimit. (Edhe njëherë theksojmë që duhet patur kujdes që të mos bëni thjesht një ripërsëritje të procedurave që keni kryer vitin e mëparshëm pa përdorur më parë gjykimin tuaj profesional).

Përmblidhni çështjet kryesore në një dokument për t’ia komunikuar më tej drejtimit dhe atyre që janë të ngarkuar me qeverisjen, siç kërkohet nga

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

46

Standardi Ndërkombëtar i Auditimit (SNA) 260, Komunikimi me Personat e Ngarkuar me Qeverisjen, dhe SNA 265, Komunikimi i Mangësive në Kontrollin e Brendshëm Personave të Ngarkuar me Qeverisjen dhe Drejtimin, në zyrat e klientit në momentin që këto çështje dalin dhe rishikojini ato me klientin në mënyrë që të jeni të sigurt që ju keni informacionin e saktë.

Faza e Formimit të OpinionitFaza e Formimit të Opinionit

Kontrolloni përmbledhjen pas punës tek klienti, të azhornuar në mënyrë automatike me ndryshimet që ju keni bërë gjatë auditimit.

Dërgojini me e-mail klientit tuaj gjendjen e llogarive të azhornuar dhe rregullimet që ju propozoni në lidhje me auditimin.

Dërgojini me e-mail klientit tuaj letrën e deklarimeve dhe një dokument të azhornuar lidhur me përmbledhjen e auditimit sipas SNA 260.

Dërgojini me e-mail klientit tuaj një kopje të firmosur të raportit të auditimit dhe një faturë në momentin që personeli me kompetencat e duhura ka pranuar përgjegjësinë në lidhje me pasqyrat financiare.

Sa më sipër nënkupton që ju keni harxhuar kohën e nevojshme për të standardizuar fushat e të dhënave në të gjithë dokumentat e klientit tuaj. Emrat e klientëve dhe fushat me të dhënat për adresat, datën e fundit të vitit dhe data të tjera, si dhe dokumenta të tjerë standard mund të programohen të gjithë në një dosje përmbledhëse që përmban formate standarde për korrespondencën, listën e gjërave të planifikuara për tu bërë, etj. Standardizimi është një aspekt shumë i rëndësishëm nëse ju dëshironi të maksimizoni efiçencën nëpërmjet automatizimit.

Bëj Kujdes në Lidhje me Procesin e AutomatizimitBëj Kujdes në Lidhje me Procesin e Automatizimit

Ka një tërësi aspektesh që duhen patur parasysh përpara se të nisni qoftë edhe një proces modest automatizimi.

1) Jini realist. Procesi i automatizimit në fillimet e tij mund të kërkojë më shumë kohë nga sa ju mendoni.

2) Kushtojini kohë procesit derisa të keni një rezultat të saktë. Nëse do të keni një gabim në formatin standard që ju keni krijuar, do t’ju duhet ta ndreqni atë çdo herë që ju e përdorni formatin. Kjo e rrit shumë koston e automatizimit.

3) Synoni të jeni konsistent me të gjithë klientët. Përdorimi i formateve të standardizuara për skedulat analitike, pasqyrat financiare, kodifikimin e pasqyrave, dhe indeksimin e dosjes eviton bërjen e të gjithë procesit për cdo angazhim auditimi mikronjësish.

Përmbledhje Përmbledhje

Automatizimi i firmës tuaj është një proces impenjativ i cili kërkon aftësi në fushën e menaxhimit të projekteve dhe kohë të konsiderueshme për t’u harxhuar nga ana e drejtuesve të firmës. Nëse ju keni disiplinën e nevojshme për ta bërë një gjë të tillë, ai do t’ju shpërblejë mundimin e bërë shumëfish dhe për një periudhë afatgjatë.

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

47

Kualifikimi i Vijueshëm i Anëtarëve të IEKAs - sezoni i parë 2014

Në periudhën 26-27 Qershor 2014 u zhvillua në qytetin e Vlorës Sesioni i parë i kualifikimit të Vijueshëm të Anëtarëve të IEKAs sipas programit më poshtë:

1. Azhornimet me ndryshimet në Legjislacionin Tatimor në Republikën e 1. Azhornimet me ndryshimet në Legjislacionin Tatimor në Republikën e Shqipërisë - paketa e re fiskale: Shqipërisë - paketa e re fiskale:

- Azhornimi me ndryshimet në ligjin “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë” Nr. 9920, datë 19.05.2008, dhe udhëzimeve përkatëse.

- Azhornimi me ndryshimet në ligjin “Për tatimin mbi të ardhurat” Nr. 8438, datë 28.12.1998 dhe udhëzimeve përkatëse në zbatim të ligjit.

- Azhornimi me ndryshimet në ligjin “Për tatimin mbi vlerën e shtuar” Nr. 7928, datë 27.04.1995, dhe udhëzimeve përkatëse në zbatim të ligjit.

- Azhornimi me ndryshimet në ligjin “Për akcizat në Republikën e Shqipërisë” Nr. 8976, datë 12.12.2002, dhe udhëzimeve përkatëse në zbatim të ligjit.

- Azhornimi me ndryshimet në ligjin “Për lojrat e fatit” nr 10 033 datë 11.12.2008, dhe udhëzimeve përkatëse në zbatim të ligjit.

- Azhornimi me ndryshimet në ligjin “Për sigurimin e detyrueshëm të kujdesit shëndetësor në Republikën e Shqipërisë”, Nr. 10 383, datë 24.2.2011.

- Azhornimi me ndryshimet në VKM Nr. 1114 datë 30.07.2008 “Për disa cështje në zbatim të ligjeve Nr. 7703, datë 11.05.1993”; “Për sigurimet shoqërore në Republikën e Shqipërisë”.

2. Informacion mbi disa nga zhvillimet më të fundit në profesionin e 2. Informacion mbi disa nga zhvillimet më të fundit në profesionin e audituesit, standardet profesionale dhe Direktivën Europiane të audituesit, standardet profesionale dhe Direktivën Europiane të auditimit ligjor.auditimit ligjor.

3. Komunikimi i disa problematikave të dala gjatë kontrollit të cilësisë 3. Komunikimi i disa problematikave të dala gjatë kontrollit të cilësisë 2013 dhe nga zbatimi i projektit për përmirësimin e kuadrit për 2013 dhe nga zbatimi i projektit për përmirësimin e kuadrit për dhënien e sigurisë mbi cilësinë. dhënien e sigurisë mbi cilësinë.

4. Disa çështje që lidhen me trajtimin kontabël, njohjen dhe paraqitjen 4. Disa çështje që lidhen me trajtimin kontabël, njohjen dhe paraqitjen e elementëve në rastet e rivlerësimit të aktiveve (SNK 36 - Rënia në e elementëve në rastet e rivlerësimit të aktiveve (SNK 36 - Rënia në Vlerë e Aktiveve). Vlerë e Aktiveve).

VEPR

IMTA

RI T

Ë IE

KA-

s

48

Informacion mbi provimet për EKR dhe KM të kryera gjatë vitit 2014

Në zbatim të Ligjit 10 091, datë 05.03.2009, “Për auditimin ligjor, organizimin e profesionit të ekspertit kontabël të rregjistruar dhe të kontabilistit të miratuar”, gjatë periudhës Maj – Korrik 2014 janë organizuar dhe zhvilluar provimet për EKR dhe KM në disiplinat më poshtë:

Në të pesë provimet e zhvilluara janë rregjistruar këto statistika, lidhur me numrin e kandidatëve të rregjistruar dhe rezultatet e tyre në provimet e zhvilluara:Provimi parëProvimi parë, morën pjesë në provim 390 kandidatë, dhe rezultuan fitues 28 kandidatë, nga të cilët 3 EKR dhe 25 KM.Provimi dytëProvimi dytë, morën pjesë në provim 34 kandidatë dhe rezultuan fitues 22 kandidatë, nga të cilët 5 EKR dhe 17 KM.Provimi tretëProvimi tretë, morën pjesë në provim 27 kandidatë EKR, dhe rezultuan fitues 10 kandidatë.Provimi katërtProvimi katërt, morën pjesë në provim 10 kandidatë EKR, dhe rezultuan fitues 8 kandidatë.Provimi pestëProvimi pestë, morën pjesë në provim 11 kandidatë EKR, dhe rezultuan fitues 10 kandidatë.

1.

2.

3.

4.

5.

DataData

3 maj 20143 maj 2014

24 maj 201424 maj 2014

7 qershor 20147 qershor 2014

21 qershor 21 qershor 20142014

5 korrik 20145 korrik 2014

DisiplinaDisiplina

Kontabilitet, raportim financiar dhe analiza e pasqyrave financiare.

E drejta civile, e drejtë penale, legjislacioni tregtar dhe e drejtë e punës në Republikën e e Shqipërisë, në masën që këto interesojnë auditimit ligjore të pasqyrave financiare.

Kodi i etikës për profesionistët kontabël, standardet ndërkombëtare të kontrollit të cilësisë, standardet ndërkombëtare të auditimit, direktivat e praktikave ndërkombëtare të auditimit, standardet ndërkombëtare të angazhimeve për të rishikuar, standardet ndërkombëtare të angazhimeve të dhënies së sigurisë dhe standarde për cështje specifike, të publikuara nga Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve dhe të përkthyera, si dhe rregullat e organizimit të profesionit të ekspertit kontabël, të parashikuara në këtë ligj dhe në aktet në zbatim të tij.

Organizimi, drejtimi, administrimi dhe kontrolli i brendshëm i personave juridikë, përfshirë sistemet e informacionit dhe të informatikës.

Legjislacioni fiskal në Republikën e Shqipërisë.

VEPR

IMTA

RI T

Ë IE

KA-

s