KpYHHn: HAJ6fil.-1)1(A Ml.-1 JE opr AHCKA APX • Koja cy, no BaweM MIIIWlbethy, Ael1a KO­ja Hajyseplblllslllje 0ACI1I11Kasajy ~ac Kao apXIIITeKTY III cTsapa04a?

To je jaKo CIlO>KeHO m1Tat-be, oAHOCHO TeWKO Mill je Aa Ha t-bera oArosOPIilM. Ja cMaTpaM Aa je jeAHa 0,£1 Haj3HaYajHllljlllx CTBaplil OHO 3a WTa ce seOMa Mano 3Ha, Ha >KanOCT, jep TO HIilKora Hlllje IIIHTepecosano. Haj3HaYajHlllje je TO WTO caM ja nOCTaSIilO yeTlllplil KOHCTPYK­TIilSHa CIilCTeMa, nomYHO Hosa, a Aa ce npaK­TIilYHO TIilMe HIilKO Hlllje 6as1il0. HlllwTa 0,£1 TO­ra Hlllje MaTepllljanlll30saHo, ceM jeAHor Kojlll jecTe eKcneplIIMeHTanHo paijeH.

0,£1 Haj3HaYajHllljlllx ,£leila ja MIilCIlIilM Aa cy TO 3rpa,Qe, KOA KOjlllX caM IIIMao Haj60JbY no­ApwKY 0,£1 CTpaHe IIIHseCTIilTopa III cpet.y Aa cy 1113soijaYlil 611111111 A06plII. Ka,Qa ce TO CIlO­>Kill , oHAa je Moryt;e YPa,QIIITIil HeWTO 6e3 06-3111pa WTO cpeACTsa MOry 6111TIII OrpaHlilyeHa.

HOSaL.\ He op,peijyje speAHocT apxlIITeKType. ,ll,aKne, ja cMaTpaM Aa cy Moja Haj3HaYajHlllja ,£leila: ,ll,OM Ha PasHoj roplll, KOMaHAHIil 4eH­Tap, Kyt;a BeceIlIllHOSIilt., nanaTa "30pa" (KO­ja je y oplllrlllHanHOM npojeKTy 61111la 06110->KeHa KaMeHoM) III KyIi'a TawlIIH - 6yraplIIH, KOA Koje cy nOWTOsaHIil CSIII elleMeHTIil IIIAej­Hor, maSHor III 1113soijaYKOr npojeKTa ...

• Ha nOyeTKY Kapllljepe, a III KacHlllje CTe nospeMeHO paA"111 Y TIllMOSIllMa. 3a Koje caMOCTal1HO Ae110 6111CTe peK11111 Aa HOCIII Baw I1I11YHIII neyaT?

Hoce csa, He MOry Aa pa,QIIIM 6e31l1llYHO. Vl 3a csaKO Aello nocTOjlll noce6Ha IIIcTOplllja III noce6Ha nplilya. A 3a ose, Koje caM set. no­MeHYO, ,ll,OM Ha PasHoj roplll, Kyt;a Becelllll­HOSIilt., nanaTa "30pa", Kyt;a TawlIIH - 6yra­plllH III Kyt;a y Y1l1ll4111 CTojaHa npOTIllt.a 16 y 6eorpa,Qy, TO ce noce6Ho oAHOCIil. He roso­plilM 0 MeMopllljanlllMa, jep MIilCIlIilM Aa TO Hlllje CTsap osor ynlllTa. To MO>Ke 6111TIII npe,lJ,MeT noce6Hor pa3rosopa III OHIII TO csaKaKO 3aCIlY>Kyjy·

• Aa 11111 cy nocTojal1111 1113seCHill y30plll (MO­TIIISIII, IIIHcnlllpa4111je HeKIllM Ael1I11Ma, I1I11Y­HOCTIIIMa, CTIIII1OSIIIMa, rpa1)eslllHaMa III CI1.) KOjlll cy YT"4al1" Ha Baw apXIIITeKTOHCKIll 1113pa3? AKO jecy, y KOjlllM Ae11111Ma III OKOI1-HOCTIllMa ce jaslbajy?

He MO>Ke Aa ce AoroAIil Aa Ha MeHe Henpo­MIIIWlbeHO Aellyjy MOTIII Sill , Aa 6YAeM IIIHcnlll­plilcaH HeKIilM AellIllMa, IlIilYHOCTIIIMa, CTIilIlO­SIilMa III CIl., set. MO>Ke Aa ce Aeclll Aa je cse

14

WTO pa,QIIIM pe3ymaT 06pa30-sat-ba, Koje caM CTeKao jow Ha <DaKYIlTery, KaKO caM yYlIIO III KaKO III AaJbe YYIIIM.

3a MeHe je y30p 4ellOKYnHa Hawa npoWIlOCT. BeYHIII ayTO­plilTeT apxlIITeKrype. He MIII­CIlIilM caMO cpnCKa npOWIlOCT, set. 4e1lOKYnHa, 0,£1 Ka,Q je cseTa III seKa. WTO AaJbe III ,QY61be Tpa>KIIIM, Hana3111M slilwe IIIC­TIilHe. TaYHlllje, KnOHIilM ce YTIII4aja y3 6ec­KpajHo nOWTOSat-be CSIIIX selllllKIllX npeMIII­HylllllX HelilMapa III t-bIllXOSIIIX ,£leila. VlnaK, 1113,£1-sojlllt.y: ,ll,06pOSIilt., PajT, nlleYHIIIK.

• Aa 11111 nocTOje 0Ape1)eHIll apXIIITeKTOHC­Kill el1eMeHTIll KOjlll ce nOHaslbajy Kao MO­THS Y BaweM CTeapallaWTBY III y KOjlllM np"­Mep"Ma ce OHIII nojaslbyjy?

He, HeM aM Hili nOTpe6y Aa ce KOPIilCTIilM IIIC­TIilM elleMeTIIIMa, HIIITIil cMaTpaM Aa je TO MO­ryt;e npen03HaTIil. 6ap, ja TaKse elleMeHTe HlilcaM ycneo Aa HaijeM. Mill , nOHaSJbaM, clleAIilM IIICTe 3aKOHe III nplllH4l11ne.

• Aa 11111 ce 3a Bawy apxlIITeKTYPY MO>Ke petlll Aa y thoj npeosl1a1)yje npoMlllwlbe-

HOCT, 11111111 cMaTpaTe Aa nocToje III oAPe-1)eHIll aCneKTH KOjlll cy 611111111 pe3ymaT cnOH­TaHor 1113pa3a, ocetaja 3a cKl1aAHY 4l0PMY 11111111 YTIII4aj eMo4l11ja?

HeMoryt;e je 11136et.1II eM04111je III HeMoryt;e je He IIIHCIIICTlilpaTIil Ha CKna,QHOj <PoPMIII. Ca se­t.IIIM 11111111 Mat-bIilM ocet.ajeM, 3aSIIIClil KO KaKO pa,QlII.

Ja ce csaKaKO TPYAIilM Aa y MOjlllM AelllllMa slla,Qajy peA III nopeAaK, na je roTOSO Clilryp­HO Aa npeosllaijyje npoMlllwlbeHOCT. Ja 6ap TaKO cMaTpaM, III TO 0,£1 ce6e Tpa>KIIIM. Ka,Qa nOCTaSIilMO ce6111 nlilTat-be "WTa je apxlIITeK­rypa?", ja apxlIITeKTypy ryMaYIilM Kao cnoj Tplll pa31llllYlilTa KplilTepllljYMa: TeXHIIIKe, YMeT­HOCTIII III MlilcaOHOCTIil. HapasHo Aa ce csaKa 0,£1 OSIIIX CTaSKIil AaJbe MO>Ke 06pa3llaraTIII, anlll npOMIIIWJbat-be je MopanHo pa3Mlllwlba-

ApxnreKT'fpa 171, Maj - jyt1H 2012

I l~-' b ~ <=OJ r - " , ._> " '$j ~ J

j I: ,g;~ t·· ... ·------:=========-----\J 11 HH] ! - n

I

H>e, Jep, '-IOBeK MO)l(e Aa pa3MVlWIba VI no­rpeWHO, a MO)l(e Aa pa3MVlWIba VI Aenyje HeMopanHO.

• KaKaB je Baw CTaB no m'ITaH>Y nOBe3M­Batba rpa1)eBMHe M tbeHe OKonMHe Y CK11(JAHY 4enMHY?

,L\a, HoonxoAHO je rp~VlTVI y CKn~y ca OKO­nVlHOM, VlaKO ce 3a HeKa Moja Aena Ka>Ke Aa cy y nomYHoj cynpoTHocTVI ca OKpY)l(eH>eM. ,L\pyrVlM pe'-lVlMa, He MO)l(e ce npeHocVlTVI OHO WTO ce Bet. AoroAVlno, HVlTVI OHO WTO noCTO­jVl Ha cyceAHVlM 3rp~aMa. To ce Haj60Ibe

ApXHTeKT}'Pa 171, Maj - i'fHH 2012

-.J - - I

BViAVI Y KHe3 MVixaVinoBoj ynVll\VI 30 VlnVl KOA nanaTe "30pa".

aHa HeMa HVlWTa OA cyceAHVlx 3rp~a, '-IaK VI Aa je 6V1na MaTepVljanVl30BaHa y KaMeHY, Kao WTO je 6V1na y rnaBHOM npojeKTY, na je ca­MOBOIbOM VlHBecTVlTOpa Vl3MeH>eHO. aHa He­Ma l\VlTaTe Vl3 OKpY)l(eH>a, Bet. npeACTaBIba npaMal\ MeKeH3V1jeBor 6pOAa KOjVl je AYXOB­HO Be3aH ca npocTOpOM CnaBVIje. V'll\eo oHaj 6nOK ce TViM KIbYHOM YKOTBIbyje Ha n03V1l\VI­jy, rAe je MeKeH3V1 oA11Y'-1V1o Aa yp6aHVl3yje TV MO'-lBapy OA CnasVlje.

, " "

, ,I .j ·1

• ,Qa 11M je KOHTeKCT BpeMeHa YTM~O Ha Bawe cTBapa11aWTBo? AKO jeCTe, Ha KOjM Ha"lMH M Y KOjMM npMMepMMa?

aBe 3rp~e Koje caM HaBOO cy o'-lVirneAHVI nOKa3aTeIbVl Mor CTaBa VI Mora p~a, c TViM WTO MVlcnVlM Aa je KOHTeKcT BpeMeHa no­ry6aH. 6ap, WTO ce Me He VI Moje reHepal\Vlje TVI'-Ie. CVlpOMaWTBO APYWTBa VI cKpOMHe MO-

I ryt.HOCTVI cy YTVll\ane, VI YTVI'-Iy.

To je npVlpoAHo, VI MVI MopaMo p~VlTVI npVl­MepeHo MaTepVljanHVlM Moryt.HOCTVlMa OKo-11V1He VI oKpY)l(eH>a, anVi He MopaMO VlMaru

15

I-1CTe Kpl-1Tepl-1jYMe. V13Metjy OHora WTO npe,[l­CTaBJba OCHOBHe npl-1Hl..\l-1ne caBpeMeHe ap­XI-1TeKTYpe, neT npl-1Hl..\l-1na Kop61-13jea, 1-1 OHO­ra WTO ce ,[IaHac npojeKTYje 1-1 peanl-13yje, or­pOMHa je pa3nl-1Ka.

AaKne, nory6Ho cy YTl-1l..\anl-1 Ha Moje ,[Ieno nOnl-1TI-1Ka 1-1 MOryt.HOCTI-1 ,[IpywTBa, O,[lHOCHO HaYI-1H 1-1 BpcTa o,[lnYYI-1Bal-ba 1-1 Bpe,[lHoBat-ba. Ty cna,[lajy He3Hat-be, Heo,[lroBOPHOCT 1-13BO­tjaya 1-1 HenOWTOBat-be aYTopcKor ,[lena, Kao je,[lHa 0,[1 KaTeropl-1ja Koja je KO,[l Hac YBeK 61-1na 1-13pa>KeHa, a ,[IaHac je npeOBnatjyjyha. Kao 1-1 He3a06l-1na3Ha nOnl-1TI-1YKa nO,[l06HOCT.

• KOjH KpHTepHjYM no BaweM MHWIbet-by y HajBe1;oj MepH oApe1)yje Bawe rpa1)e­BHHe: 4>YHK4HOHaI1HOCT, 4>opMal1HH ac­neKT (eCTeTHKa), KOHTeKcTyaI1HOCT, KOH-4em HI1H HeKH APyrH?

npl-1MapHO je, ,[Ia caMO pa3YMHa apXI-1TeKTY­pa MO)Ke 61-1TI-1 ,[I06pa. Pa3YMHo je OHO WTO je pa360p1-1TO, r,[le Bna,[lajy OHI-1 npl-1Hl..\l-1nl-1 Kojl-1 cy BeoMa CTapl-1, Kao WTO cy: CBPCI-1CXO,[lHOCT, KOHCTpYKl..\l-1ja, COnl-1,[1HOCT, xapMoHl-1ja 1-1 ec­TeTI-1Ka.

YnpaBO TI-1M pe,[lOM. npBO CBPCI-1CXO,[lHOCT. V13 Tora CBe ,[IaJbe npol-13na31-1. na OH,[Ia KOH­CTpYKl..\l-1ja, Kao HajKBanl-1TeTHl-1ja, BpxyHcKa 1-1 je,[lI-1Ha npaBa 1-1 I-1CTI-1HI-1Ta ,[IeKOpal..\l-1ja, Koja oMoryt.yje I-1CKpeHOCT y 1-13pa3y. COnl-1,[1HOcT. KBanl-1TeTHe cy caMO OHe 3rpa,[le Koje 06e3-6etjyjy TPajHOCT y3 MI-1HI-1ManHe TpoWKOBe op,p­)KaBat-ba.

3rpa,[la 1-1 ,[IeTaJb Mopajy 61-1TI-1 3,[1paBI-1. 0,[1-HOC npeMa OKpY)Ket-by je OHO WTO je I-1Mnepa­TI-1B. He CMe 61-1TI-1 TaKBe arpecl-1BHOCTI-1 ,[Ia OKOnl-1Ha 360r TOra Tpnl-1. AaKne, Hanpe,[laK ,[la, HOBO ,[la, I..\I-1PKYC He. Kymypa nOYI-1Ba Ha KOpeHI-1Ma Tpa,[ll-1l..\l-1je. 3noynoTpe6a TeXHO­nOWKI-1X I-1HOBal..\l-1ja 3HaYI-1 Ha3a,[1aK apXI-1TeK­Type. npo6neMe He MO)KeMO peWI-1TI-1, roBO­Pl-10 je An6epT AjHwTajH, aKO pa3MI-1WJbaMO Ha I-1CTI-1 HaYI-1H Kao Ka,[I CMO I-1X CTBOpl-1nl-1.

.,Qa I1H 3a HeKY OA BaWHX rpa1)eBHHa MO­>KeTe Aa Ka>KeTe Aa je HMal1a cKyl1n-ry­pal1HI1 TpeTMaH H 3aWTO?

OBO je Bpno ,[IenI1KaTHO nI-1Tat-be. "nOKpeTHO I-1nl-1 HenOKpeTHO, CBe WTO 3aY31-1Ma npOCTOp jecre apXI-1TeKTYpa" (OrI-1CT nepe, 1952). WTa tieMo ca cKYnmypaMa Y yenl-1KY 1-1 y CTaKnY, Koje I-1Majy anconYTHo HynTI-1 npOCTOpHI-1 1-13-pa3? Ja MI-1Cnl-1M ,[Ia CBe WTO ce Hana31-1 y npocTOpy 1-1 I-1Ma Tpl-1 ,[II-1MeH3I-1je, I-1Ma yje,[lHO 1-1 cKYnmypanHI-1 KapaKTep.

V1Ma jaKo nyHo 3rpa,[la Koje cy CKYnmypan­He, Koje He Hoce HI-1KaKBY nopyKY 1-1 Koje cy HaKa3He. An 1-1 , y nl-1Tat-by je, CBaKaKO, t-bI-1XO­Ba n031-11..\1-1ja, O,[lHOCI-1, nponopl..\l-1je, XapMOHI-1-ja 1-1 MaTepl-1janl-13al..\l-1ja, Tj. ,[Ia nl-1 OHa I-1Ma Ta­KaB yYl-1HaK ,[Ia ,[Ienyje Kao YMeTHI-1YKO ,[Ieno, Kao MaHl-1cpeCTal.\l-1ja YMeTHOCTI-1 rpatjet-ba.

Ha npl-1Mep, KOMaH,LIH1-1 l..\eHTap. To je npBa ap­XmeKTOHCKa rpatjeBI-1Ha y Hac 1-13Be,[leHa y Yenl-1KY, aKO 1-13Y3MeMO xane, MOCTOBe 1-1 I-1H­)Ket-bepCKe KOHCTpYKl..\l-1je. To je, BepOBaTHO, HeWTO 6nl-1CKO eKCnpeCI-10HI-13MY, HajaBa HO­Bor ,[I06a y KOMe rocno,[lapl-1 eneKTpoHI-1Ka, ,[I06a 1-13Met-beHe CTBapHOCTI-1 Koje je npe,[lCKa-

16

3ao OpBen ("Benl-1KI-1 6paT", 1944.).

o OBoj rpatjeBI-1HI-1 je Bpno Mano nI-1CaHO. CBI-1 ce Tpy,[le ,[Ia je He nOMI-1t-bY, jep je He pa3yMe­jy. OCI-1M TeKCTa AapKa nOnOBl-1tia 1-1 HeKO­nl-1KO peyeHl-1l..\a y Kt-b1-131-1 Ml-1nowa nepOBl-1tia - Tajal..\. V1 TO Me jaKo pa,[lyje. Jby,[l1-1 He pa3y­Mejy 0 yeMY ce pa,[ll-1.

KaKO KOHTeKCT OHor ,[IBOpI-1WTa YTl-1ye npe­Cy,[lHO Ha O,[lnYKY ,[Ia n l-1 ,[Ia 6y,[\y BepTI-1KanHI-1 I-1nl-1 3aKOWeHI-1 31-1,[10BI-1? 3awTo HI-1KOMe He CMeTa WTO ce OHOnl-1Ka cKYnmypa Hana31-1 ycpe,[l ,[IBOpI-1WTa? KaKO je Moryt.e ,[Ia TO HI-1-KOMe He CMeTa? KOMaH,[IHI-1 l..\eHTap I-1Ma pa­BaH KPOB, HapaBHO, KOjl-1 cy y MetjYBpeMeHY npeKpl-1nl-1, npe ,[IOCTa ro,[lI-1Ha. WeHTap I-1Ma paBaH KpoB ca ne,[leceT caHTI-1MeTapa 3eMJbe, na caM npe,[ln0)K1-10 ,[Ia ce raje nanpl-1Yl-1l..\e 1-1 napa,[laj3, 3a t-bI-1XOB peCTopaH. Aa TY 6Y,[Ie 6aWTa.

V13rne,[la nomYHO HecreapHo ,[Ia je TaKO Hew­TO 1-13rpatjeHO y 5eorpa,[lY 1983. ro,[lI-1He. A 1-13rpatjeHo je jep cy o,[lnYYI-1Bat-beM PYKOBO­,[Il-1nl-1 eneKTpOHl-1yapl-1 , KOjl-1 cy Me pa3YMenl-1.

EneKTpoHl-1yapl-1 cy, no npaBl-1ny, YBeK ne,[le­ceT ro,[lI-1Ha I-1cnpe,[l npaBHI-1Ka 1-1 eKOHOMI-1CTa, a 6ap Tpl-1,[1eCeT ro,[lI-1Ha I-1cnpe,[l apXI-1TeKaTa. E, OHI-1 cy O,[lnYYI-1Banl-1 0 TOMe. no HeKI-1Ma je TO xaj-TeK, no HeKI-1Ma cKynnTYpanHl-11-13pa3. To je npBI-1 cnyyaj y cBeTY y KOMe je "Mepo" CI-1CTeM ynoTpe6JbeH ca KOPI-1CHI-1M onTepe­tiet-beM. 0,[lnyY1-10 caM ce 3a TaKBY KOHCTPYK­I..\l-1jy 360r TOra WTO rpa,[l l-1M y ,[IBOpI-1WTY aK­TI-1BHe 3rpa,[le. CBe je TO MOHTl-1paHO 3a ,[Ie­BeT He,[leIba. KOHCTPYKl..\l-1jy cy MOHTl-1panl-1 To­WI-1HI-1" MajcTOpl-1, KOjl-1 cy MOHTl-1panl-1 1-1 Mara­weB CTa,[II-10H y nOJbY,t:\Y (CnnI-1T) 1-1 TO ca an­conYTHOM npel..\1-13Howtiy.

.,Qa I1H CTe npHI1HKOM npojeKTOBatt>a He­Kor CBor Ael1a npl16erllH HeCTaHAapAHoj apTHKynal..\l1jl1 4>opMe (Ae4>0pMHcatt>y, KpHBIbett>y, 110MTbe~by 11 CI1.)? AKO jecTe, KaKaB 411Tb I1nl1 )KeTbeHI1 e4>eKaT CTe >Ke­l1el1H Aa nOCTl1rHeTe?

Ja ce rp031-1M HecTaH,[Iap,[lHe apTI-1KYnal..\l-1je, Koja ce KOPI-1CTI-1 no CBaKY l..\eHy. AKO roBO­PI-1MO 0 nanaTI-1 "30pa", CBaKI-1 cerMeHT no­KpeHYTOCTI-1 npOCTopa (He cpopMe), CBaKI-1 cerMeHT MOry ,[Ia 06pa3nO)KI-1M.

HajBetil-1 KOMnnl-1MeHT MI-1 je je,[lHOM npl-1nl-1-KOM, Ka,[Ia caM CTajao I-1cnpe,[l 06jeKTa, yny­Tl-1na rocnotja Koja je TY,[Ia npOna3l-1na. nl-1-Tana je: "MOnI-1M Bac, Ka,[Ia tie oBaj 6po,[l,[la 6y,[le 3aBpweH?". Ja caM ce 3ane,[l1-10. V1CTO caM yyo 0,[1 je,[lHOr Mor CTY,[IeHTa, Kora cy nl-1-Tan 1-1: "Ka,[Ia tie oHaj 6po,[l,[la ce 3aBpWI-1?".

OTKY,[Ia KOA apXI-1TeKaTa TO ,[Ia HeMa CBeCTI-1 ,[Ia ce YI-1Ta OKpY)Ket-be, ,[Ia ce YI-1Ta 3anpaBO opraHCKa apXI-1TeKTYpa. HeMa CBeCTI-1, jep ce opraHCKa apXI-1TeKTypa He MO)Ke HaYYI-1TI-1, HI-1TI-1 ce MO)Ke nO,[lyYaBaTI-1. To ce I-1nl-1 HOCI-1 y ce61-1, I-1nl-1 He HOCI-1. OpraHCKa apXI-1TeKTYpa je OHO WTO ce Ha O,[lpetjeHOM MecTY Ha KOMe ce Hana31-1, no CBOjl-1M KapaKTepl-1CTI-1KaMa (06- ' nl-1KY, 6ojl-1, MaTepl-1janI-1Ma), nomYHO npl-1po,[l­HO oYeKYje 1-1 MO)Ke ce CMaTpaTI-1 ,[Ia ppyr,[le Hl-1je HI-1 Morno ,[Ia 6Y,[le.

V1 jow MHoro TOra. Ka,[Ia je PaBHa ropa y nl-1-

Tat-by, CBe WTO je Ha TOM MecTY 1-1 y TOM 1-13-pa3y nOCTaBTbeHO, MO)KeW KOnl-1KO ro,[l XO­tiew ,[Ia ce TPYAI-1W, ,[Ia je pa3BpCTaW y T3B. KPI-1TI-1YKI-1 perl-10Hanl-13aM, norpewHo je. To je opraHcKa apXI-1TeKTYpa.

.,Qa I1H 3a HeKO oA BawHx Ael1a MO>Ke Aa ce Ka>Ke Aa je Y nHTatt>y ''cl1060AHa 4>op­Ma" H 3aWTO?

HI-1CaM Cl-1rypaH ,[Ia pa3YMeM WTa 3HaYI-1 "cno-60,[lHa cpopMa". Ja He MI-1Cnl-1M ,[Ia 61-1no Koja ycnewHa rpatjeBI-1Ha MO)Ke 61-1TI-1 1-13BaH 3a­KOHa apXI-1TeKTYpe 0 Kojl-1Ma caM roBOPI-10. He MI-1Cnl-1M 1-1 ,[Ia Tpe6a,[la 6Y,[le. AnI-1 aKO ro­BOPI-1MO 0 nOKpeHYTOM npocTOpy, a He cpop­MI-1, HI-1KOna A06pOBI-1ti je npBI-1 apXI-1TeKTa KOjl-1 je KO,[l Hac noYeo,[la cneKYnl-1we ca cno-60,[lHI-1M npOCTOpOM, MetjynpoCTopoM.

npe Tora je 5eprCOH npBI-1 nOCTaBI-10 Teopl-1jy o eCTeTI-1YKoj nepl..\enl..\l-1jl-1 npOCTopa 1-1 pa3Ma­Tpao ,[II-1HaMI-1YKe cxeMe. Ha OCHOBY t-beroBe TeOpl-1je, A06pOBI-1ti je KpeHyo ,[Ia TO TYMaYI-1 1-1 npeHOCI-1 y npoCTopHe OAHoce 1-1 ,[Ia rOBOpl-1 o nOKpeHYTOM npOCTOpy, npBI-1 1-1 ,[10 ,[IaHac je,[lI-1HI-1 y CBeTY.

npeTeKna ra je CMPT, He,[lOCTajano My je jow ,[IeceTaK ro,[lI-1Ha ,[Ia cBoje MI-1Cnl-1 ,[IOBe,[le ,[10 Kpaja. Ko,[l MOjl-1X ,[lena ce, TaKotje, YOyaBa nOKpeHYTI-1 npocTOp 1-1 TO je OHO Ha yeMY TO­nl-1KO I-1HCI-1CTl-1paM 1-1 yeMY caM nOCBeTI-10 MHOro BpeMeHa. To je OHO WTO caM ycneo y nanaTI-1 "30pa" ,[Ia peanl-13yjeM. To je 6po,[l 0 KOMe caM roBOPl-10 (1-1 CTOjl-1 1-1 Kpetie ce). Ta­Kotje, I-1Ma eneMeHaTa nOKpeHYTOCTI-1 npoc­Topa 1-1 KO,[l PaBHe rope, anl-1 ynpaBo je na­naTa "30pa" no TOMe KapaKTepl-1CTI-1YHa. AaK­ne, nOKpetie ce npOCTOp, a He Maca.

.,Qa 1111 nOCToje 0Ape1)eHH MaTepHjanl1 Ko­je cpaBopH3yjeTe y npojeKTHMa H 360r yera?

Ja ce YBeK TPy,[lI-1M ,[Ia 0,[1 caMor nOyeTKa npo­jeKTa I-1HBeCTI-1TOpa BO,[lI-1M 1-1 ,[Ia ra 6paHI-1M 0,[1 tt>era caMora. He Mopa ,[Ia nnatia OHO WTO Hl-1je npl-1MepeHO, a Mopao 61-1 ,[Ia nnaTI-1 OHO WTO je HeonXO,[lHO. Pel.\I-1MO, 1-130nal.\l-1jy, Ka­paKTep cpaca,[Ie, ,[IeTaJbe 1-1 HaYI-1H 06pa,[le noje,[lI-1HI-1X eneMeHaTa.

KOHCTpYKl..\l-1ja Mopa 61-1TI-1 caBpweHa. Ka,[Ia Ka>KeM caBpweHa, roBOPI-1M 0 pal..\1-10HanHoj, pa3YMHoj KOHCTPYKl..\l-1jl-1, Koja 06e36e1jyje ca­MI-1M TI-1M 1-1 xapMoHl-1jy 1-1 pe,[l. AKO rOBOpl-1MO o 3aBpwHoj 06pa,[ll-1, OH,[Ia cy CBaKaKO npl-1-pO,[lHI-1 MaTepl-1janl-1 He3aMet-bI-1BI-1, HajYI-1TJbI-1-Bl-1j 1-1 , Hajnpl-1XBaTJbI-1Bl-1jl-1 1-1 HajyrO,[lHI-1j1-1. He MOry ,[Ia cpaBopl-13yjeM HI-1 je,[laH 0,[1 MaTepl-1-jana, jep He rpa,[ll-1M CBe y I-1CTOM nO,[lHe6JbY, npocTopy 1-1 y I-1CToj ynl-1l..\l-1. 3aKOH npl-1po,[le je BPXYHCKI-1 3aKOH.

• ,Qa I1H CTe npHI1HKOM npojeKTOBatt>a He­Kor CBor Ael1a KOPHCTHI1H rpy6e H xpa­naBe MaTepl1jal1e? AKO jecTe, Aa I1H CTe HX npHMeHHI1H OyeKyjy1;H oApe1jeHI1 BH-3yel1HH e4>eKaT? AKO je OAroBOP nOTBp­AaH, KaKaB CTe e4>eKaT OyeKHBaI1H?

To je CaCBI-1M npl-1poAHo. KaKo MOry Ha PaB­HOj ropl-1 ,[Ia ynoTpe6I-1M nOnl-1paHI-1 KaMeH? OHaj KaMeH je Ha YeTp,[leceT CaHTI-1MeTapa I-1cno,[l mao CaMo ra Tpe6a OTKOnaTI-1. KaKo ca,[I,[Ia pa,[ll-1M y HeyeM ,[IpyroM?

ApXHTeKTypa 171, Maj - jYHH 2012

KOA faJlepL1je Y OnOBY, MaTepL1jaJl je, HapaB­HO, OneKa. ML1 OHa L1Ma MHOro L1HOBaTL1B­HOCTL1 Y 0AHOCY Ha OHO WTO ce cnOIba BL1AL1 . A BL1AL1 ce Pe<PJleKc 6apoKa KojL1 ce ca ceBe­pa, nOJlaKO, Kao 011OBO pa3JlL1BaO naHOHCKOM paBHL140M, CBe AO Hawer AYHasa.

He Tpe6a 3a60paBL1TL1 Aa cY L13rp3At-by CPL1-HaHCL1paJlL1 >KL1TeIbL1, ceIba4L1 L13 OnoBa, C3A Bet. AaJleKe 1970. roAL1He. OpL1rL1HaJlHa 3a­ML1caO je 6L1Jla Aa TO cBe 6YAe jeAL1HCTBeH L13JlaraYKL1 npOCTOp. fpatjeBL1HCKL1 TeXHL1yap KojL1 je P3AL1O CTaTL1Ky, HL1je Morao Aa no­CTL1rHe Aa cpeAt-ba ABa HOCaya npL1XBaTe 60YHe Koce rpeAe, Hero je Mopao Aa AOAa cry60Be. HL1je TO MeHL1 HL1WTa CMeTaJlO, je­AL1HO K3Aa ce OABL1ja HeKL1 KOH4epT ca nYHo IbYAL1, T3Aa AOHeKJle CMeTa.

• MmKeTe 11111 CBOjlllM pe'lIllMa p.a IIIHTepnpe­TlllpaTe nojaM "eKcnpeCIllOHIII3aM"? Aa 11111 je no BaweM MIIIWlbet-bY oBaj nojaM eKBIII­Ba11eHTaH nojMoBIllMa "eKcnpeclllja" III "eKcnpeCIIIBHOCT"?

Hep3AO ce 6aBL1M L1HTepnpeTa4L1jaMa OHor WTO je AaBHO nOCTaBIbeHO L1 OAOMat.eHO. CBL1 nOKpeTL1 L1 npaB4L1 A06L1JlL1 cY L1Me OA TeopeTL1yapa L1 KpL1TL1yapa, OCL1M cpyryPL13-Ma. na TaKO L1 eKcnpecL10HL13aM. l-beroBo TY­Mayet-be Y CBery CJlL1KapCTBa jeCTe onpaBAa­HO jep 06jaWt-baBa npOMeHe nOCJle L1Mnpe­CL10HL13Ma.

• Aa 11111 6111CTe 3a HeKY OA Bawlllx rpa1jeBIII­Ha Mornill p.a Ka>KeTe Aa je eKcnpeCIllOHIIIC­TIII'lKa III 360r 'lera?

Mory, aJlL1 OCTaBlbaM 8aMa Aa 04eHL1Te Koja TO jecTe L1 3aWTO. ONOBOP Me BeOMa L1HTe­pecyje.

• MO>KeTe 11111 p.a 1113ABojillTe HeKIll nplllMep apxlIITef<TYpe Y Cp6l11jlll nOC11e APyror CBeT­CKor paTa, 3a KOjlll CMaTpaTe Aa je eKcnpe­CIllOHIllCTIII'lKIll III 3awTO?

ApXHTeKT}'PB 171, Maj - jYHM 2012

Y CKJl3AY ca OHL1M WTO ce Y Hac cBpCTaBa Y eKCnpeCL10HL13aM Haj6JlL1>Ke je 06AaHL1WTe Y V1sat-bL14L1 apXL1TeKTe neTpa 8YJlOBL1lia. 360r Tora WTO HaroBewTaBa L13pa3e APyraYL1je CTBapHOCTL1 Y AeYL1joj BL13L1jL1 CBeTa KOjL1 CMO AaBHO HanYCTL1JlL1 L1 KOjL1 HOCL1MO Y L13MarnL1-4L1 celiat-ba.

• WTa 6111CTe Mornill Aa Ka>KeTe 0 CBOjOj apXIIITeKTYPIII: Aa "¢lopMa npaTIll ¢lyHK-4I11jy", "¢lYHK4I11ja npaTI/I ¢lOPMY" 11111111 Hew­TO Tpet.e?

OpraHCKa apXL1TeKTYpa, OHa nOApa3YMeBa OHO 0 yeMY roBOPL1M. TaKotje, peKao 6L1X ca-3ByYHOCT, Tj. opKeCTpa4L1ja eJleMeHaTa Y npo­CTOPY. K3Aa je apXL1TeKTYpa Y nL1Tat-by, CBe WTO je Ha t-bOj L1 Y t-bOj, iV1opa Aa 6YAe y c3Aej­CTBY, KOJlL1KO je roA TO Morylie.

YKOJlL1KO je jeAHo peaJlL130SaHO AeJlo opraH­CKa apXL1TeKTYpa, ML1CJlL1M Aa ce OHO He MO­>Ke YHanpetjL1BaTL1, HL1TL1 Ha 60Ibe Met-baTL1. MO>Ke ce, Ha >KaJlOCT, YHaKa3L1TL1 rnynoM 06-P3AOM eHTepL1jepa WTO caM AO>KL1Beo Ha 3rpa­AL1 y KHe3 ML1XaJlL1BOj 30 L1 naJlaTL1 "30pa".

• Aa 11111 CTe y CBOM CTBapa11aWTBY HeKOM nplll11I11KOM nplllMeHIII11111 CIllMeTplII'lHO pewe­H>e? AKO je OArOBOP nOTBPAaH, 3aWTO?

Aa, CL1MeTPL1YHa je Ha npL1Mep f anepL1ja y Ona­By. no AY>Koj OCL1 je CL1MeTpL1yaH L1 KOMaHA­HL1 4eHTaP. ML1 TO je AL1KTL1pao 33AaTaK, YCJlOBL1 L1 HaMeHa. AKo norneAaMo OKO ce6e, MO>KeMO Aa BL1AL1MO Aa npL1poAa CTaJlHO no­HaBJlja, aJlL1 HL1K3A ABa nYTa L1CTOBeTHO. V1 CBe je npL1BL1AHO CL1MeTpL1YHo. He nocToje, MetjYTL1M, ABa L1CTa JlL1CTa 6pe3e Ha CBL1M 6pe-3aMa Ha cBery, a 6e3 npeCTaHKa ce AL1BL1MO caBpweHcTBY npL1poAe. Y npL1poAL1 He noc­TOjL1 npaB yrao, a apXL1TeKTL1 ra L1naK npL1Me­t-byjy xL1Ib3AaMa roAL1Ha. ' • KaAa 6111cTe 611111111 y nplll111114111 Aa y oApe-1jeHoM npojeKry nplllMeHIllTe cIllMeTplII'lHO pewet-be, Kao nOTeH4I11ja11HY Moryt.HocT,

Aa 11111 6111cTe IIInaK nplllMeHIII11111 aCIllMeTplII'lHO pewet-be Kao AIIIHa­MIII'lHlllje?

YonWTe Me Ta arpecL1BHa AL1HaML1Ka He L1HTepecyje. Tora je nyH CBeT ap­XL1TeKTYpe, T3B. "AL1HaML1Ka no cBaKy 4eHY"·

AKo norneAaMo rpYKy L1JlL1 erL1naTcKy apXL1TeKTYPY, Aa JlL1 HerAe CMeTa CL1-MeTpL1ja? KaKo je Morylie Aa Ha AK­ponOIbY He nocToje napaJleJlHe paB­HL1 Metjy rpatjeBL1HaMa a npoCTOp 3pa­YL1 6o>KaHcKoM XapMOHL1jOM? CBaKa OA rpatjeBL1Ha je TOJlL1KO nOKpeHYTa KOJlL1KO je nOTpe6HO Aa ce carneAa Tpet.a AVlMeH3V1ja. CTaJlHO ce OTBa­pajy HOBe BVl3ype VI HOBL1 npocTOpVl. AL1HaMVlKa 0 KOjOj ja >KeJlVlM Aa roB­OpVlM TaMO je CTaJlHO npVlCYTHa, a CBe OA C3Ap>Kaja je nomYHo CL1MeTpL1YHo. To je sL1we Hero AOBOlbHO. V1CKyCTBa L1 ynYTCTBa npownoCTVI L1Majy Henpo-4et-bViBY BpeAHOCT .

• MO>KeTe JlIII p.a Ka>KeTe 3a HeKO cBoje Ae110 Aa je Y BVl3ye11HoM CMIIIC11Y IIIHOBaTIIIBHO, Tj. Aa je

pe3Y11TaT eKcneplIIMeHTVlCaH>a ca ¢lop­MOM?

Aa, CBa OBa AeJla Koja caM nOMeHYO cy Y BL13yeJlHOM CML1CJlY nomYHO VlHOBaTVlBHa jep ce OCJlat-bajy Ha VlcnpaBaH HaYVlH MVlWlbet-ba L1 cynpOCTaBlbajy ce nOMoAapcTBY, BJl3Aa­jylieM YKycy. YnopeAVITe Moje Ae110 ca CBVlM OHL1M WTO je HaCTaJlO y TO A06a, Ae4eHVljaMa YHa33A L1JlVl nOCJle, na AOHecVlTe cYA.

Aa JlL1 t.eTe Hat.L1 BL1We npoWJlOCTVI L1JlVl 6y­AyliHOCTVI 3aBL1CL1 caMO OA Bac. K3Aa caM jeAHoM npVlJlVlKOM, TOKOM rp3At-be KOMaHA­Hor 4eHTpa 60paBVIO Ha rp3AVlJlL1wry, Aowao je jeAaH nOJlL14aja4 ca AeBojYVl40M VI peKao: "Aowao caM caMO Aa BaM Ka>KeM HeWTO WTO lie 8aMa 6V1TVI Ba>KHO. C3Aa caM ywao ca t.epKoM y ABopVlwTe, OHa je 3aCTaJla, norne­AaJla L1 peKJla, TaTa, KaKO je AL1BHa OBa L1r­paYKa". KaKO caMO YViCTe Aywe YMejy YL1CTO Aa pearyjy. VI nomYHo CnOHTaHO.

• Aa 11V1 CTe TOKOM npojeKTOBaH>a HeKor Ae11a CBeCHO Te>KIII11111 OPlllrillHaIlHOCTlII1II aT­paKTIIIBHoCTIII? Y KOjOj Meplll HaBeAeHIll ac­neKTIll IIIMajy 3Ha'laj 3a Bawe cTBapa-11awTBo?

HeMajy HL1KaKaB 3HaYaj. npe3V1peM Heypo­TVlYHY apxVlTeKTYPY L1 AeKoHcTpYKTVlBVl3aM. npe3L1peM YL1TaBY Jlene3Y apXVlTeKaTa WVl30-cppeHL1yapa KOjL1 3aratjyjy CBeT VI Tpyjy MJla­Ae HapawTaje L1 6JlecaBe ce no npocTOpy. nowryjeM KpeaTL1BHL1 aCKeTL13aM. TOJlVlKO 0 OpVlrVlHaJlHOCTL1 VI aTpaKTVlBHOCTVI no cBaKy 4eHy. V1 H3AaM ce Aa "AOJla3V1 60Ibe CTOJle­t.e, OHO YBeK AOJla3V1" (MVlJloW L\pt-baHCKVI).

(I!1HTepBjy o6aBlbeH 07.03.2012. rOAIIIHe y aTelbey npo<fJ KpYHIII1;a y Eieorp3AY)

Eoplje AncjJMpeaMf1

17