KROACIA: ZHVILLIME TË CAKTUARA NË LËMIN E · PDF filePenal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavi (ICTY) ... Konflikti në të cilin Kroacia ishte e përfshirë përfundoi në vitin

KROACIA

ZHVILLIME TEuml CAKTUARA NEuml LEumlMIN E DREJTEumlSISEuml TRANZICIONALE

Dhjetor 2006lowast Peumlrmbledhje ekzekutive I PROCEDURAT GJYQEumlSORE 6

A Tribunali i Hageumls 6 i Ndryshimi i qeumlndrimit 9 ii Aktakuzat e ngritura nga Tribunali i Hageumls peumlr mospeumlrfillje teuml gjykateumls 12 iii Numri i aktakuzave teuml transferuara nga Tribunali i Hageumls 13

B Gjykimet neuml gjykatat vendore 14 i Ballafaqimi me krimet kundeumlr serbeumlve 18 ii Mbrojtja e deumlshmitarit dhe peumlrfaqeumlsimi ligjor i viktimave 22 iii Bashkeumlpunimi neuml mes teuml autoriteteve dhe efikasiteti hetues 24

II KEumlRKIMI I SEuml VEumlRTETEumlS 26 III KOMPENSIMI 28

A Kompensimi material 28 B Faljet publike 32

IV MEMORIALET 32 V VERIFIKIMI DHE REFORMAT TJERA INSTITUCIONALE 33 VI PEumlRFUNDIM 34

lowast Hulumtimet si dhe peumlrpilimin e keumltij raporti e kaneuml beumlreuml Thierry Cruvellier dhe Marta Valintildeas E ka redaktuar dhe rishikuar Caitlin Reiger e ICTJ-seuml Peumlr ndihmeumln e dheumlneuml faleumlnderojmeuml edhe Suzana Grego Vesna Teršelić Nataša Kandić Refik Hodzić Matthew Steinberg Bogdan Ivanišević dhe Tiasha Paliković Ky raport eumlshteuml i treti me radheuml neuml leumlmin e drejteumlsineuml kalimtare neuml ish Jugosllavi Informata shteseuml rreth historikut teuml konflikteve neuml rajon dhe zhvillimet krahasuese neuml Serbi dhe Mal teuml Zi dhe Bosnje dhe Hercegovineuml mund teuml gjenden neuml raportet e meumlparshme teuml publikuara neuml tetor teuml vitit 2004 qeuml mund teuml merren neuml wwwictjorg Qeumlllimi i secilit studim eumlshti i kufizuar dhe ka teuml beumljeuml me ofrimin e njeuml pasqyre teuml temave teuml caktuara e jo situateumls seuml peumlrgjithshme

Peumlrmbledhje ekzekutive Qeuml nga peumlrfundimi i konfliktit neuml ish Jugosllavi Kroacia ka kaluar neumlpeumlr njeuml periudheuml teuml ndryshimeve politike dhe peumlrparimit ekonomik si dhe ka beumlreuml hapa teuml konsideruesheumlm neuml drejtim neuml hyrjes neuml Bashkimin Evropian (BE) Sidoqofteuml trasheumlgimia e lufteumlrave qeuml u zhvilluan gjateuml viteve teuml neumlnteumldhjeta eumlshteuml e dukshme dhe peumlrderisa peumlrpjekjet peumlr teuml adresuar dhe zgjidhur ccedileumlshtjet qeuml kaneuml daleuml nga shkeljet e beumlra neuml lufteumlra janeuml evidente vendi ende ballafaqohet me pengesa teuml dukshme neuml peumlrpjekjet e tij peumlr trsquou ballafaquar me teuml kaluareumln Ky studim ofron njeuml pasqyreuml teuml disa nga ccedileumlshtjet kryesore si dhe zhvillimet e fundit neuml drejteumlsineuml kalimtare neuml Kroaci Ai peumlrbeumln njeuml pjeseuml teuml seriseuml e cila ka peumlr qeumlllim teuml ofrojeuml informata dhe analiza peumlr ccedileumlshtjet me teuml cilat ballafaqohen vendet neuml tranzicion Studime teuml ngjashme janeuml publikuar peumlr disa vende tjera teuml rajonit para seuml gjithash peumlr Bosnjeumln dhe Hercegovineumln dhe Serbineuml dhe Malin e Zi Peumlrfundimet e raportit janeuml peumlrmbledheuml sikurse vijon

bull Ndjekjet penale para gjykatave ndeumlrkombeumltare Marreumldheumlniet neuml mes teuml Tribunalit Penal Ndeumlrkombeumltar peumlr ish-Jugosllavi (ICTY) dhe Kroaciseuml kaneuml qeneuml teuml tensionuara para seuml gjithash teuml prishura peumlr shkak teuml refuzimit teuml Kroaciseuml peumlr ndjekjen penale teuml disa nga zyrtareumlt e larteuml teuml ushtriseuml seuml saj Seuml fundi njeuml bashkeumlpunim i shtuar dhe arrestimi i pritur gjateuml i Ante Gotovineumls kaneuml peumlrmireumlsuar marreumldheumlniet e Kroaciseuml me Tribunalin si dhe neuml peumlrgjitheumlsi me bashkeumlsineuml ndeumlrkombeumltare Sidoqofteuml reagimet e opinionit publik ndaj Tribunalit brenda Kroaciseuml mbesin negative peumlr shkak teuml perceptimit se Tribunali eumlshteuml kundeumlr Kroaciseuml Kjo pavareumlsisht nga fakti se neuml shumiceumln e rasteve qeuml janeuml sjelleuml para Tribunalit neuml lidhje me krimet e shkaktuara neuml territorin e Kroaciseuml kaneuml qeneuml teuml akuzuar serbeumlt Edhe pse nuk duket se ka mundeumlsi teuml keteuml transferime tjera teuml aktakuzave nga Tribunali peumlr neuml Kroaci sipas Rregulleumls 11bis roli i Tribunalit neuml ndjekjen penale teuml teuml dyshuarve peumlr krime lufte para sistemit teuml gjyqeumlsiseuml neuml Kroaci megjithateuml mund teuml rritet neumlse Tribunali vendos trsquoia transferojeuml hetimet teuml cilat janeuml pjeseumlrisht teuml kompletuara gjykatave neuml Kroaci si pjeseuml e strategjiseuml seuml tij peumlrmbylleumlse

bull Gjykimet para gjykatave vendore Sistemi gjyqeumlsor i Kroaciseuml ka beumlreuml peumlrparime teuml dukshme neuml afteumlsineuml dhe gatishmeumlrineuml e tij peumlr trsquou marreuml me krimet e kryera gjateuml lufteumls Veccedilaneumlrisht vlen teuml peumlrmendet se eumlshteuml krijuar njeuml dhomeuml e specializuar peumlr trsquou marreuml me rastet e krimeve teuml lufteumls Eumlshteuml vendosur njeuml dispoziteuml e posaccedilme e cila mundeumlson transferimin e rasteve peumlr neuml qendrat rajonale peumlr ato raste kur eumlshteuml frikuar se mund teuml keteuml anime neuml gjykatat lokale Peumlrveccedil keumlsaj neuml vitin 204 Kodi Penal i Kroaciseuml eumlshteuml amendamentuar peumlr teuml inkorporuar doktrineumln e peumlrgjegjeumlsiseuml seuml komandeumls si bazeuml peumlr mbajtje teuml peumlrgjegjeumlsiseuml keumlshtu duke peumlrforcuar edhe meuml tej kompetencat e gjyqeumlsorit peumlr teuml deumlnuar krimet e lufteumls Meuml neuml fund shtimi i bashkeumlpunimit neuml mes teuml shteteve ka ndikuar pozitivisht neuml efikasitetin e hetimeve Sidoqofteuml brengeuml e

konsiderueshme mbetet pohimi i vazhduesheumlm peumlr anime nga peumlrkateumlsia etnike gjateuml shqiptimit teuml masave mbajtja e gjykimeve neuml mungeseuml teuml teuml akuzuarve mungesa e mbrojtjes adekuate teuml deumlshmitareumlve dhe peumlrfaqeumlsimi i pamjaftuesheumlm ligjor i viktimave

bull Keumlrkimi i seuml veumlrteteumls Mediat e pavarura dhe OJQ-teuml kaneuml luajtur rolin kyccedil neuml iniciativat peumlr gjetjen e teuml veumlrteteumls neuml Kroaci duke ngritur keumlshtu neuml debate publike ccedileumlshtjen e krimeve teuml kryera neuml teuml kaluareumln Neuml aneumln e saj qeveria kroate ka beumlreuml shumeuml peumlrpjekje teuml kufizuara peumlr teuml ekspozuar keumlshtu zyrtarisht dhe peumlr teuml ngriteuml veteumldijen peumlr faktet qeuml rrethojneuml krimet e kryera kundeumlr jokroateumlve Peumlr meuml tepeumlr ekziston njeuml mohim i vazhduesheumlm i ccedilfareumldo keqbeumlrje neuml aneumln e armateumls kroate dhe rolin e saj neuml spastrimet etnike teuml civileumlve serbeuml Neuml vend teuml keumlsaj qeumlndrimi zyrtar peumlrqendrohet neuml pohimin se lufta neuml Kroaci ka qeneuml lufteuml mbrojteumlse dhe legjitime sikurse edhe thuhet neuml ldquoDeklarateumln mbi lufteumln patriotikerdquo e cila eumlshteuml miratuar nga ana e parlamentit neuml tetor teuml vitit 2000

bull Kompensimi Ccedileumlshtja e kompensimit neuml Kroaci ka qeneuml kryesisht e peumlrbeumlreuml nga adresimi i shkeljeve teuml teuml drejtave proneumlsore meqeuml ato janeuml teuml ndeumlrlidhura me kthimin e refugjateumlve Ka peumlrfshireuml masa sikurse janeuml kthimi dhe rindeumlrtimi i proneumls si dhe krijimi i programeve teuml strehimit teuml drejtuar kah ish personat teuml cileumlt kaneuml pasur teuml drejteuml shfryteumlzimibanimi Politika e qeveriseuml neuml drejtim teuml personave qeuml kaneuml pasur teuml drejteuml shfryteumlzimibanimi eumlshteuml kritikuar ashpeumlr nga organizatat e teuml drejtave teuml njeriut dhe ka qeneuml neuml gjyq neuml Gjykateumln Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut Qeveria po ashtu ka beumlreuml gjeste simbolike neuml formeuml teuml pranimit zyrtar teuml dhe keumlrkimin e faljes peumlr teuml keumlqijat e beumlra neuml teuml kaluareumln peumlrfshireuml edhe keumlrkim faljet e ndeumlrsjella neuml mes teuml Kryetarit teuml Kroaciseuml Stjepan Mesiccedil dhe Kryetarit teuml Unionit Serbi dhe Mal i Zi Svetozar Marovic neuml shtator teuml vitit 2003

bull Memorialet Neuml Kroaci janeuml ndeumlrtuar disa memoriale por teuml gjitha me peumlrjashtimin e njeumlreumls janeuml ngritur peumlr teuml nderuar viktimat kroate Me peumlrjashtime teuml rralla memorialet meuml shumeuml janeuml ngritur peumlr nder teuml fitores neuml ldquoLufteumln peumlr atdheunrdquo sesa kontribut njohjes seuml peumlrbashkeumlt teuml seuml kaluareumls

bull Procesi i verifikimit dhe reformat tjera institucionale Peumlrderisa Kroacia ka beumlreuml peumlrpjekje neuml drejtim teuml reformave institucionale nuk janeuml vendosur procedura formale teuml verifikimit peumlr individeumlt teuml cileumlt thuhet se kaneuml qeneuml teuml implikuar neuml shkeljet e teuml drejtave teuml njeriut neuml teuml kaluareumln Peumlr meuml tepeumlr pavareumlsia e gjyqeumlsorit vazhdon teuml jeteuml neuml pikeumlpyetje Pakicat kombeumltare vazhdojneuml teuml jeneuml teuml neumlnpeumlrfaqeumlsuara neuml gjyqeumlsor polici dhe forcat e armatosura gjeuml qeuml pasi teuml kombinohet me mosgatishmeumlrineuml e peumlrgjithshme peumlr teuml pranuar ploteumlsisht krimet e kryera neuml emeumlr teuml Kroaciseuml kontribuon neuml mungeseumln e besimit civil neuml institucionet shteteumlrore posaccedileumlrisht neuml mesin e bashkeumlsive pakiceuml neuml Kroaci

Puna hetimore e Tribunalit teuml Hageumls neuml ndjekjen penale eumlshteuml duke u lehteumlsuar nga qeumlndrimi bashkeumlpunues si dhe gatishmeumlria dhe afteumlsia gjithmoneuml neuml rritje e gjykatave neuml Kroaci peumlr teuml ndjekur penalisht kryesit e veprave penale gjateuml koheumls seuml lufteumls Kjo

duksheumlm ka kontribuar neuml drejtim teuml llogaridheumlnies peumlr krimet e kryera neuml lufteumlrat e Kroaciseuml Peumlrveccedil keumlsaj angazhimi i vazhduesheumlm i shoqeumlriseuml civile dhe mediave teuml pavarura ka beumlreuml qeuml keqtrajtimi i kaluar dhe ai i tanisheumlm i pakiceumls serbe teuml jeteuml neuml syteuml e opinionit Megjithateuml mbeten sfida teuml konsiderueshme dhe ato janeuml tregues i deumlshtimit teuml rreumlnjosur peumlr teuml pranuar neuml meumlnyreuml peumlrkateumlse rolin e Kroaciseuml neuml shkeljet e beumlra gjateuml lufteumls Politikat qeveritare neuml lidhje me kthimin e refugjateumlve mungesat e ndryshme neuml ndjekjen penale para gjykatave vendore mungesa e reformeumls gjitheumlpeumlrfshireumlse institucionale dhe mungesa e keumlrkimit teuml seuml veumlrteteumls e sponsoruar nga shteti dhe iniciativa peumlr verifikimin e kandidateumlve janeuml pengesa drejt ballafaqimit gjitheumlpeumlrfshireumls dhe kuptimploteuml me teuml kaluareumln HYRJE Shpallja e pavareumlsiseuml seuml Kroaciseuml nga ish Jugosllavia neuml vitin 1991 eumlshteuml beumlreuml pas zgjedhjeve teuml lira neuml vend teuml mbajtura neuml vitin 1990 Kjo ka shkaktuar njeuml reagim teuml dhunsheumlm nga grupet ushtarake dhe paramilitare serbe teuml mbeumlshtetura nga Beogradi e qeuml kryesisht kaneuml qeneuml neuml rajonin e Krajineumls dhe Sllavoniseuml Lufta shpeumlrtheu neuml mes teuml forcave kroate dhe serbe neuml vitet 1991 ndash 1992 ndeumlrsa neuml vitin 1995 rezultoi neuml 20000 teuml vdekur ose teuml zhdukur qeuml janeuml raportuar si dhe qindra mijeumlra persona teuml zhvendosur dhe refugjateuml Edhe pse armeumlpushimi ishte neumlnshkruar neuml vitin 1992 dhe pavareumlsia e Kroaciseuml ishte e njohur nga Bashkimi Evropian (BE) neuml teuml njeumljtin vit kjo nuk ka ndodhur deri neuml vitin 1995 kur Kroacia morri kontrollin e shumiceumls seuml territorit teuml saj teuml pjeseumls qeuml ishte e kontrolluar nga serbeumlt gjateuml koheumls seuml lufteumls ndash peumlrafeumlrsisht njeuml teuml treteumln e vendit Kjo rimarrje e tokeumls eumlshteuml arritur me ekzodus masiv neuml teuml shumteumln e rasteve teuml dhunsheumlm teuml mbi 300000 serbeumlve teuml Kroaciseuml Konflikti neuml teuml cilin Kroacia ishte e peumlrfshireuml peumlrfundoi neuml vitin 1995 me neumlnshkrimin e dy marreumlveshjeve kryesore peumlr paqe E para marreumlveshja e Dejtonit e cila zyrtarisht peumlrfundoi lufteumln neuml Bosnjeuml dhe Hercegovineuml neuml teuml cileumln ka qeneuml e peumlrfshireuml edhe Kroacia E dyta Marreumlveshja e Erdutit rezultoi neuml krijimin e administrateumls seuml peumlrkohshme teuml OKB-seuml neuml rajonin e Sllavoniseuml lindore Kjo zgjati deri neuml vitin 1998 kur Kroacia mori sovranitetin e ploteuml mbi mbareuml territorin1

Pas vdekjes seuml Presidentit kroat Franjo Tugjman neuml vitin 1999 i cili ishte neuml pushtet qeuml nga shpallja e pavareumlsiseuml seuml shtetit qeveria kaloi nga Unioni Demokratik Kroat i Tugjmanit (HDZ) neuml duart e Partiseuml Social Demokrate neuml zgjedhjet e vitit 2000 Megjithateuml neuml vitin 2003 HDZ-ja e ktheu pushtetin neumln kryeministrin Ivo Sanader Stipe Mesiq i cili ishte figura kryesore neuml HDZ neuml vitin 1990 por qeuml meuml voneuml u largua nga partia peumlr shkak teuml mospajtimeve me Tugjmanin u zgjodh si president neuml vitin 2000 dhe u rizgjodh neuml vitin 2005 Peumlrmes zhvillimit ekonomik dhe pragmatizmit politik Kroacia tejkaloj Bosnjeumln e Hercegovineumln dhe Serbineuml e Malin e Zi duke treguar gatishmeumlri gjithmoneuml neuml rritje peumlr teuml

1 Rezoluta 1037 e Keumlshillit teuml Sigurimit teuml Kombeve teuml Bashkuara e miratuar neuml 15 janar teuml vitit 1966

bashkeumlpunuar me keumlto dy shtete2 Kroacia ka njeuml zhvillim ekonomik relativisht stabil dhe teuml konsideruesheumlm e peumlrcjellur me hapje graduale ndaj Pereumlndimit e qeuml teuml dyja keumlto kaneuml qeneuml teuml stimuluara nga perspektiva e bashkimit me BE-neuml Neuml tetor teuml vitit 2005 Kryeprokurorja e Tribunalit Ndeumlrkombeumltar Penal peumlr krimet e kryera neuml ish Jugosllavi (TPNJ) theksoi se Kroacia ishte duke ldquobashkeumlpunuar ploteumlsishtrdquo me Tribunalin e qeuml kjo menjeumlhereuml nxiti bisedimet peumlr peumlrfshirjen e Kroaciseuml ne BE3 Dy muaj meuml voneuml arresti i teuml keumlrkuarit teuml kamotsheumlm nga Tribunali i Hageumls gjeneralit Ante Gotovina neuml ishujt Kanarineuml teuml Spanjeumls meumlnjanoi njeuml nga pengesat kryesore neuml perceptimin se qeveria e Kroaciseuml bashkeumlpunon ploteumlsisht me Pereumlndimin Duke vepruar keumlshtu ata shtruan rrugeumln peumlr marreumldheumlnie meuml teuml mira Pavareumlsisht nga keumlto zhvillime teuml suksesshme mbetet njeuml brengeuml e reumlndeumlsishme peumlr procesin transitor teuml Kroaciseuml e qeuml ka teuml beumljeuml me teuml kaluareumln e saj Gjykimi i teuml dyshuarve peumlr krime lufte neuml veccedilanti peumlr krimet e beumlra kundeumlr serbeumlve teuml Kroaciseuml eumlshteuml peumlrplot me mangeumlsi dhe ka hasur neuml rezistenceuml teuml forteuml nga partiteuml kryesore dhe shumica e popullateumls Perceptimi i Tribunalit teuml Hageumls nga popullata eumlshteuml jo i keumlnaqsheumlm dhe se debatet publike peumlr abuzimet gjateuml koheumls seuml lufteumls teuml kryera nga kroateumlt janeuml kufizuar Edhe meuml tej mbetet njeuml brengeuml qeuml ka teuml beumljeuml me anshmeumlrineuml etnike neuml gjyqeumlsor Ky dokument ofron njeuml pikeumlpamje teuml disa ccedileumlshtjeve madhore dhe zhvillimet e vonshme teuml drejteumlsiseuml tranyicionale neuml Kroaci Peumlrderisa fokusi kryesor eumlshteuml neuml gjykimin e krimeve teuml lufteumls neuml Tribunalin e Hageumls dhe gjykatat kroate dokumenti gjithashtu analizon peumlrpjekjet e beumlra peumlr gjetjen e seuml teuml veumlrteteumls (ose mungeseumln e saj) kompensimin e deumlmit si dhe reformat neuml institucionet relevante nga shteti kroat

2 Neuml qershor teuml vitit 2005 Presidenteumlt e Kroaciseuml Serbiseuml e Malit teuml Zi dhe Bosnjeumls e Hercegovineumls neumlnshkruan njeuml deklarateuml teuml peumlrbashkeumlt peumlr normalizimin dhe peumlrforcimin e marreumldheumlnieve neuml mes teuml tre shteteve (peumlr qeumlllimin e tyre teuml peumlrbashkeumlt teuml aneumltareumlsimit neuml BE) Neuml keumlteuml deklarateuml ishte i peumlrfshireuml edhe bashkeumlpunimi i tyre peumlr ndjekjen e krimeve teuml lufteumls gjetja e seuml veumlrteteumls peumlr teuml kaluareumln promovimi i kthimit teuml refugjateumlve dhe sigurimi i teuml drejtave teuml pakicave kombeumltare Shiko Southeast European Times ldquoPresidenteumlt e BH Kroaciseuml Serbiseuml dhe Malit teuml Zi ngritin zeumlrin peumlr peumlrforcim teuml paqes duke u ballafaquar me konfliktin e funditrdquo 28 qershor 2005 httpwwwsetimescomcocoonsetimesxhtmlen_GBdocumentsetimesfeatures20050628feature-01 Meuml pastaj eumlshteuml beumlreuml njeuml viziteuml nga Presidenti Mesiq neuml Serbi e Mal teuml Zi neuml korrik teuml vitit 2005 gjateuml teuml cileumls ky dhe homologu i tij Svetozar Maroviq janeuml pajtuar teuml bashkeumlpunojneuml peumlr zgjidhjen e ccedileumlshtjeve teuml mbetura siccedil janeuml kthimi i refugjateumlve personat e zhdukur dhe ccedileumlshtja e proneumlsiseuml Shiko ldquoPresidenti i Kroaciseuml dhe Serbiseuml e Malit teuml Zi thoneuml qeuml problemet e mbetura duhen zgjidhurrdquo Southeast European Times 7 korrik 2005 httpwwwsetimescomcocoonsetimesxhtmlen_GBfeaturessetimesfeatures20050707feature-01 3 Ndeumlrsa neuml tetor teuml vitit 2005 i eumlshteuml beumlreuml e qarteuml prokurorit teuml ICTY-seuml seuml Kroacia e ka gjetur Gotovineumln neuml Ishujt e Kanarineumls dhe se eumlshteuml duke punuar me autoritetet Spanjolle peumlr arrestimin e tij vendimi i BE-seuml peumlr teuml vazhduar bisedimet peumlr pranim gjithashtu rastiseumln me marreumlveshjen politike neuml teuml cileumln Austria kampion i Kroaciseuml peumlrbrenda BE-seuml u pajtua teuml heq kundeumlrshtimet peumlr bisedime peumlr pranim neuml BE me Turqineuml Shih BBC ldquoBE hap bisedimet Turqiseuml peumlr aneumltareumlsimrdquo 4 tetor 2005 mund teuml gjendet neuml httpnewsbbccouk2hieurope4305500stm

I PROCEDURAT GJYQEumlSORE

A Tribunali i Hageumls

Edhe pse ka pasur peumlrparim teuml konsideruesheumlm neuml gjykimin e leumlndeumlve qeuml kaneuml teuml beumljneuml me krimet e kryera gjateuml lufteumls (teuml cilat do teuml shtjellohen meuml poshteuml) ekzistenca e vazhdueshme e Tribunalit neuml Hageuml ka vazhduar teuml ofroj kushte peumlr zhvillimet qeuml janeuml duke u beumlreuml peumlrbrenda Kroaciseuml Marreumldheumlniet neuml mes teuml Kroaciseuml dhe Tribunalit gjateuml peseuml viteve teuml fundit kaneuml qeneuml teuml tensionuara neuml mes teuml seuml cileumls ka qeneuml edhe gjykimi i disa eproreumlve kroat duke peumlrfshireuml keumltu edhe gjeneralin Ante Gotovina Duke u keumlrceumlnuar me refuzim BE-seuml peumlr teuml filluar bisedimet peumlrderisa Kroacia teuml mos bashkeumlpunon ploteumlsisht me Tribunalin e Hageumls autoritetet kroate gradualisht kaneuml adoptuar njeuml qasje meuml pragmatike dhe ambivalente Derisa gjykimi i kroateumlve ka nxitur reagimet e kroateumlve ndaj gjykateumls neuml Hageuml neuml shumiceumln e rasteve teuml sjella neuml Tribunalin e Hageumls peumlr krimet e kryera neuml territorin e Kroaciseuml janeuml teuml akuzuar serbeumlt Nga gjithsejteuml 23 rastet qeuml kishin teuml beumljneuml me krimet e kryera neuml Kroaci dhe pas teuml gjitha vendimeve gjyqeumlsore nga Tribunali i Hageumls 14 kaneuml qeneuml kundeumlr serbeumlve (duke peumlrfshireuml edhe ata nga Bosnja dhe Serbia) neuml krahasim me 5 ndaj kroateumlve4 Disa nga rezultatet e tjera teuml reumlndeumlsishme neuml rastet kundeumlr serbeumlve peumlr krimet e beumlra gjateuml lufteumls neuml Kroaci peumlrfshijneuml doreumlzimi i gjeneral Pavle Strugarit5 dhe zeumlvendeumls-admiralit Miodrag Jokiq6 qeuml teuml dy ish eproreuml neuml Armateumln Jugosllave peumlr mos parandalimin dhe ndalimin e sulmit neuml Dubrovnik neuml fund teuml vitit 1991 Eumlshteuml gjithashtu me reumlndeumlsi teuml ceket deumlnimi kundeumlrtheumlneumls me 13 vjet burgim i shqiptuar Milan Babiqit (dhe i mbeumlshtetur nga Dhoma e Apelit neuml vitin 2005) peumlr pjeseumlmarrjen e tij neuml ndeumlrmarrjen e peumlrbashkeumlt teuml krimit neuml vitin 1991 dhe 1992 qeuml kishte peumlr qeumlllim largimin e peumlrhersheumlm me forceuml teuml shumiceumls seuml popullateumls joserbe nga peumlrafeumlrsisht njeuml e treta e Kroaciseuml7 Babiqi ishte presidenti i pareuml i Republikeumls seuml Krahineumls Serbe8 teuml veteumlshpallur Ai u deklarua si fajtor peumlr krimet kundeumlr njereumlzimit dhe persekutimit Ai gjithashtu bashkeumlpunoi me Prokurorineuml ku ndeumlr teuml tjera ka deumlshmuar kundeumlr ish Presidentit Jugosllav Sllobodan Millosheviq Edhe pse bashkeumlpunonte dhe kishte keumlrkuar falje publike peumlr veprimet e tij deumlnimi i shqiptuar ka qeneuml 11 vite meuml tepeumlr se sa eumlshteuml keumlrkuar nga prokurori Me 5 mars teuml vitit 2006 Babiqi beumlri veteumlvrasje neuml qelineuml e tij teuml burgut neuml Hageuml Neuml koheumln e vdekjes seuml tij ai ishte duke deumlshmuar kundeumlr njeuml teuml akuzuari tjeteumlr Millan Martiq ndash i cili kishte

4 Neuml bazeuml teuml informatave teuml disponueshme neuml faqen e internetit teuml Tribunalit teuml Hageumls (wwwunorgicty) kateumlr rastet e mbetura janeuml njeuml shqiptar i Kroaciseuml dhe tre pjeseumltar teuml Armateumls Popullore teuml Jugosllaviseuml nga Mali i Zi 5 Prokurori kundeumlr Pavle Strugar Rasti Nr IT-01-42 Vendim i shkalleumls seuml pareuml 31 janar i vitit 2005 Strugar eumlshteuml deumlnuar me 8 vite burgim 6 Prokurori kundeumlr Miodrag Jokiq Rasti Nr IT-01-421 Vendim i dhomeumls seuml Apelit 30 gusht 2005 I akuzuari eumlshteuml deklaruar si fajtor dhe ishte deumlnuar me 7 vite burgim Personi i treteuml Vlladimir Kovaccedileviq eumlshteuml akuzuar peumlr sulm neuml Dubrovnik Rasti i tij eumlshteuml ende neuml fazeumln e para-gjykimit Prokurori kundeumlr Vlladimir Kovaccedileviq rasti Nr IT-01-422 7 Prokurori kundeumlr Millan Babiq rasti Nr IT-03-72 Vendim i Dhomeumls seuml Apelit 18 korrik 2005 8 Rajoni i Krahineumls eumlshteuml njeuml vend neuml Kroacineuml jugore

zeumlvendeumlsuar Babiqin si president i Krahineumls Serbe ndash gjykimi i teuml cilit kishte filluar neuml fund teuml vitit 20059 Kjo konsiderohej njeuml humbje e madhe peumlr prokurorineuml pasi qeuml Babiqi pritej teuml deumlshmonte gjithashtu neuml njeuml numeumlr teuml gjykimeve teuml ardhshme kundeumlr teuml akuzuarve serb duke peumlrfshireuml edhe Kreun e Sheumlrbimit teuml Sigurimit Shteteumlror teuml Serbiseuml Jovica Stanishiq10 Seuml bashku me rastin Martiq gjykimi meuml fameumlkeq dhe ndoshta meuml i publikuar i Tribunalit teuml Hageumls peumlr Kroaci eumlshteuml rasti i ldquoTreshes seuml Vukovaritrdquo Mille Mrkshiq Mirosllav Radiq dhe Veselin Shljivanccedilanin teuml gjitheuml ish eproreuml teuml Armateumls Popullore teuml Jugosllaviseuml (APJ) Keumlta tre persona ishin akuzuar peumlr ekzekutimin neuml vitin 1991 e meuml shumeuml se 260 kroateumlve teuml Kroaciseuml dhe joserbeumlve teuml tjereuml neuml fermeumln Ovccedilara afeumlr Vukovarit neuml Sllavonineuml Lindore11 Prokurori i Tribunalit teuml Hageumls fillimisht keumlrkoi qeuml rasti teuml zhvillohet neuml Kroaci ose Serbi e Mal teuml Zi por neuml qershor teuml vitit 2005 vendosi ta teumlrheqeuml keumlteuml keumlrkeseuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml mbahet gjykimi neuml Hageuml Gjykateumlsit u pajtuan duke ardhur neuml peumlrfundim se ldquonuk eumlshteuml rast peumlr transferimrdquo12 Gjykimi i teuml tre teuml akuzuarve meuml neuml fund filloi neuml tetor teuml vitit 2005 ndash pas 10 vite padie ndaj tyre13 Vendimi peumlr teuml mos e transferuar rastin neuml rajon kishte megjithateuml qeneuml si njeuml mundeumlsi e anashkaluar peumlr disa arsye OJQ-ja e stacionuar neuml Beograd Qendra peumlr teuml drejteumln humanitare (HLC) avokoi peumlr transfer duke u bazuar se Dhoma peumlr krime teuml lufteumls neuml Serbi ishte veccedilse duke gjykuar kundeumlr keqbeumlreumlsve te drejtpeumlrdrejteuml teuml nivelit teuml uleumlt qeuml kaneuml qeneuml teuml peumlrfshireuml neuml incidente teuml njeumljta neuml Ovccedilara HLC e Natasha Kandiqit argumentonte se gjykimi i Treshes seuml Vukovarit do teuml adresonte ccedileumlshtjen e peumlrgjegjeumlsiseuml seuml nivelit meuml teuml larteuml komandues teuml APJ-seuml peumlr krimet kundeumlr viktimave kroate teuml cileumlt mungonin neuml gjykimet vendore neuml Serbi Rasti mund teuml kishte ofruar njeuml rast peumlr Serbineuml dhe Kroacineuml qeuml ta thyejneuml teuml kaluareumln me bashkeumlpunim teuml veumlrteteuml peumlr trsquoiu peumlrgjigjur shkeljeve teuml teuml drejtave teuml njeriut neuml teuml kaluareumln Peumlr meuml tepeumlr peumlr familjet e viktimave dhe publikun e gjereuml kroat Treshja e Vukovarit neuml Hage eumlshteuml transmetuar peumlr publik meuml pak se sa do teuml ishte transmetuar po teuml ishte zhvilluar gjykimi neuml vend14 Peumlrderisa kjo ka mundur teuml zgjidhet peumlrmes kontakteve meuml teuml shpeshta teuml Tribunalit teuml Hageumls me publikun edhe kjo nuk do teuml mund teuml zeumlvendeumlson ndikimin e gjykimit teuml zhvilluar neuml Kroaci ndash neuml juridiksionin neuml teuml cilin janeuml beumlreuml krimet

9 Prokurori kundeumlr Millan Martiq rasti Nr IT-95-11 10 Veteumlm pas njeuml jave teuml veteumlvrasjes seuml Babiqit Sllobodan Millosheviqi vdiq natyrsheumlm gjateuml qeumlndrimit teuml tij neuml burgun e Tribunalit teuml Hageumls duke e shtuar keumlshtu turpin e Tribunalit Shih OSBE ldquoRaport Reagimi i Kroaciseuml peumlr vdekjet e Sllobodan Millosheviqit dhe Millan Babiqitrdquo 12 mars 2006 fq 1 11 Prokurori kundeumlr Mille Mrkshiq Mirosllav Radiq dhe Vesellin Shljivanccedilanin rasti Nr IT-95-131-PT 12 Prokurori kundeumlr Mille Mrkshiq Mirosllav Radiq dhe Vesellin Shljivanccedilanin rasti Nr IT-95-131-PT Vendimi interpelanceumls seuml Prokurorit peumlr teuml teumlrhequr interpelanceumln dhe keumlrkon transfer teuml gjykimit teuml teuml akuzuarit sipas Rregullit 11bis 30 qershor 2005 13 Mrkshiq u doreumlzua neuml maj teuml vitit 2002 dhe dy teuml tjereumlt u arrestuan pas njeuml viti Neuml gjykimin meuml teuml reumlndeumlsisheumlm teuml beumlreuml deri meuml ateumlhereuml nga gjykata e Serbiseuml Oda e Krimeve teuml Lufteumls e Gjykateumls seuml Qarkut me 12 dhjetor teuml vitit 2005 i deumlnoi 14 pjeseumltareuml teuml miliciseuml Serbe peumlr masakreumln neuml fermeumln Ovccedilara Teteuml nga teuml akuzuarit moreumln deumlnimin meuml teuml ashpeumlr prej 20 vjet burgim dhe tre teuml tjereumlt me nga 15 vjet burgim Dy nga 16 teuml akuzuarit ishin teuml liruar Shih Reuters ldquoSerbia burgosi 14 persona peumlr masakreumln e Vukovarit teuml vitit 1991rdquo 12 dhjetor 2005 14 Intervista e ICTY-seuml me Natasha Kandiq qershor 2006

Si shteseuml peumlr rastet e Tribunalit teuml Hageumls qeuml kaneuml teuml beumljneuml me krimet e beumlra neuml territorin kroat janeuml njeuml numeumlr i rasteve qeuml peumlrfshijneuml teuml akuzuarit boshnjakeuml teuml Kroaciseuml Shumica e keumltyre janeuml teuml lidhur me krimet e ndodhura neuml territorin e Bosnjeumls e Hercegovineumls Keumltu peumlrfshihet edhe rasti kundeumlr ldquoXhokereumlverdquo njeuml njeumlsi speciale e forcave teuml policiseuml ushtarake teuml Keumlshillit teuml Mbrojtjes seuml Kroaciseuml dhe rasti kundeumlr Ivica Rajiq15 Rastet e peumlrfunduara kundeumlr boshnjakeumlve teuml Kroaciseuml ndeumlr teuml tjera janeuml edhe teuml Tihmor Blashkiq16 Zllatko Alleksovski17 Dario Kordiq Mario Ccedilerkez18 dhe dy nga gjashteuml teuml akuzuar neuml rastin Kupreshkiq dhe teuml tjereumlt19 Por ishte padia kundeumlr disa eproreumlve teuml Armateumls Kroate ndash neuml veccedilanti padia e vitit 2001 kundeumlr gjeneralit Gotovina ndash qeuml inspiroi reagimet meuml teuml fuqishme teuml popullateumls neuml Kroaci dhe tensionet meuml serioze me Tribunalin e Hageumls20 Neuml shkurt teuml vitit 2001 rreth 150000 njereumlz demonstruan neuml Split neuml peumlrkrahje teuml gjeneralit Norac duke kundeumlrshtuar ekstradimin e tij neuml Tribunalin e Hageumls peumlr krimet e beumlra neuml vendin afeumlr Gospiqit neuml vitin 199321 Sikur Gotovina Norac shihej si njeuml hero lufte Protestat peumlrfunduan kur iu janeuml dheumlneuml zotime se ai nuk ishte subjekt i padiseuml seuml Tribunalit teuml Hageumls edhe pse neuml fakt ai ishte i paditur nga autoritetet vendase22 Megjithateuml disa muaj meuml voneuml neuml korrik teuml vitit 2001 Tribunali i Hageumls publikoi padineuml peumlr krimet e kryera kundeumlr serbeumlve teuml Kroaciseuml neuml ldquoOperacioni Stuhiardquo Pas njoftimit demonstrata teuml konsiderueshme neuml mbeumlshtetje teuml Gotovineumls janeuml mbajtur neuml mbareuml vendin kryesisht neuml Zagreb Zareuml dhe Split Gotovina ishte temeuml peumlr kateumlr vite e qeuml peumlr keumlteuml periudheuml kohore u beuml ldquopersoni i treteuml meuml i

15 Prokurori kundeumlr Ivica Rajiq rasti Nr IT-95-12 Pasi qeuml rasti i tij eumlshteuml propozuar trsquoi transferohet Odeumls peumlr Krime teuml Lufteumls neuml Bosnje e Hercegovineuml Rajiq hyri neuml marreumlveshjen peumlr shfajeumlsim me Prokurorineuml neuml tetor teuml vitit 2005 Me 8 maj 2006 ai u deumlnua me 12 vite burgim nga ICTY 16 Prokurori kundeumlr Tihomir Blashkiq rasti Nr IT-95-14 Vendimi i Odeumls seuml Ankesave 29 korrik 2004 I padituri u doreumlzua neuml Tribunal neuml vitin 1995 Deumlnimi i tij u zvogeumllua nga 45 vite burgim neuml neumlnteuml vite nga Oda e Ankesave 17 Prokurori kundeumlr Zllatko Aleksovski rasti Nr IT-95-141 Vendimi i Odeumls seuml Ankesave 24 mars 2000 Deumlnimi fillestar me dy vite e gjashteuml muaj burgim u ndryshua neuml shtateuml vite nga Oda e Ankesave 18 Prokurori kundeumlr Dario Kordiq dhe Mario Ccedilerkez rasti Nr IT-95-142 Vendimi i Odeumls seuml Ankesave 17 dhjetor 2004 Qeuml teuml dy teuml pandehurit vullnetarisht u doreumlzuan neuml Tribunal neuml tetor teuml vitit 1997 dhe u deumlnuan respektivisht 25 dhe 6 vite burgim peumlr krime teuml lufteumls kundeumlr njereumlzimit Ata fillimisht u deumlnuan seuml bashku me Tihomir Bllashkiq dhe Zllatko Alleksovski peumlr krimet euml beumlra neuml Lugineumln Llashva 19 Prokurori kundeumlr Kupreshkiq et al rasti Nr IT-95-16 Vendim i Dhomeumls seuml Apelit 23 tetor 2001 Dhoma e Apelit e ndryshoi deumlnimin kundeumlr tre teuml akuzuarve dhe e zvogeumlloi ateuml peumlr dy teuml tjereuml kryesisht neuml baseuml teuml asaj se Vendimi i shkalleumls seuml pareuml eumlshteuml mbeumlshtetur neuml identifikimin e provave teuml ofruara nga deumlshmitareuml teuml veteumlm teuml cileumlt e vendoseumln teuml akuzuarin neuml vendin e krimit Njeuml nga teuml akuzuarit e pareuml eumlshteuml shpallur si i pafajsheumlm nga instanca e shkalleumls seuml pareuml 20 Prokurori kundeumlr Ante Gotovina rasti Nr IT-01-45-I Shih gjithashtu edhe Prokurori kundeumlr Rahim Ademirasti Nr IT-01-46-I 21 Shih BBC ldquoRelli Masiv peumlr teuml Dyshimteuml peumlr Krime Lufterdquo 11 shkurt 2001 mund teuml gjendet neuml httpnewsbbccouk1hieumlorldeurope1165540stm dhe BBC ldquoProtestuesit Kroat Ngriteumln Bllokadardquo 12 shkurt 2001 gjendet neuml httpneeumlsbbccouk1hieumlorldeurope1182987stm Pro-Norac protestat ishin sheumlnuar nga 15000 demonstrues neuml mbeumlshtetje teuml gjykimit teuml krimeve teuml lufteumls dhe abuzimit teuml teuml drejtave teuml njeriut BBC ldquoMijeumlra Mbrojneuml Sundimin e Ligjit teuml Kroaciseumlrdquo 19 shkurt 2001 mund teuml lexoni neuml httpnewsbbccouk2loeumleurope1179124stm 22 Norac doreumlzohet vullnetarisht pas siguriseuml qeuml i ofrohet se mund teuml mos i doreumlzohet ICTY-seuml Ai eumlshteuml gjykuar dhe deumlnuar nga Gjykata e Qarkut teuml Rijekeumls Pas pak kohe ai eumlshteuml keumlrkuar nga ICTY dhe eumlshteuml doreumlzuar peumlr paraqitjen e tij fillestare Rasti i tij tani eumlshteuml transferuar prapa neuml gjykatat vendore Shih diskutimin neuml faqen 15 infra

keumlrkuarirdquo pas Radovan Karaxhiqit dhe Ratko Mlladiqit Mosdoreumlzimi i Gotovineumls teumlrhoqi me vete ndeumlshkime ndeumlrkombeumltare dhe ngadaleumlsoi progresin e Kroaciseuml peumlr hyrje neuml BE23 Keumlshilli i Sigurimit i OKB-seuml vazhdimisht keumlrkonte bashkeumlpunim teuml autoriteteve kroate peumlr ta arrestuar teuml arratisurin24 25 Neuml njeuml shembull tjeteumlr teuml rezistenceumls seuml kroateumlve ndaj Tribunalit teuml Hageumls autoritetet qeveritare refuzuan teuml ekstradojneuml gjeneralin e akuzuar Janko Bobetko i cili eventualisht vdiq neuml Zagreb neuml vitin 2003 Neuml qershor teuml vitit 2005 Carla Del Ponte Kryeprokurorja e Tribunalit teuml Hageumls shprehi iritimin e saj ndaj mungeseumls peumlr bashkeumlpunim seuml Kroaciseuml peumlr sjelljen e teuml arratisurve para drejteumlsiseuml

i Ndryshimi i qeumlndrimit

Neuml shkurt teuml vitit 2004 gjeneraleumlt Ivan Čermak dhe Mladen Markač po ashtu janeuml akuzuar peumlr krime kundeumlr njereumlzimit dhe shkelje teuml zakoneve dhe dokeve teuml lufteumls teuml kryera neuml vitin 1995 kundeumlr popullateumls serbe gjateuml ldquoFushateumls Stuhiardquo26 Sidoqofteuml qeuml teuml dy teuml akuzuarit menjeumlhereuml iu doreumlzuan Tribunalit Duke marreuml parasysh se ata u doreumlzuan tre muaj pasi qeuml partia nacionaliste HDZ u kthye neuml pushtet doreumlzimi i tyre eumlshteuml paraqitur si deumlshmi e autoriteteve kroate peumlr teuml bashkeumlpunuar me Tribunalin e Hageumls njeuml vit para fillimit teuml bisedimeve peumlr hyrje neuml Bashkimin Evropian27 Roli i qeveriseuml neuml keumlteuml rast kryesisht eumlshteuml peumlrbeumlreuml nga veumlnia neuml dispozicion e dokumentacionit dhe bindjes seuml teuml akuzuarve kroat peumlr trsquoiu doreumlzuar Tribunalit peumlrderisa keumlta do teuml ndihmonin me mbrojtjen28 Eumlshteuml edhe meuml e reumlndeumlsishme qeuml neuml dateumln 3 tetor 2005 Kryeprokurorja e Tribunalit teuml Hageumls Carla Del Ponte deklaroi se Kroacia tashme ldquopo bashkeumlpunonte ploteumlsishtrdquo me Tribunalin29 Kjo deklarateuml ishte njeuml shenjeuml e hershme qeuml ccedileumlshtja meuml e 23 Shih peumlr shembull BBC News ldquoSHB Shpeumlrblejneuml peumlr teuml Arratisurin Kroatrdquo 9 tetor 2003 httpnewsbbccouk2hieurope3178836stm 24 Shih psh Rezoluteumln e KS teuml OKB-seuml 1534 (2004) neuml teuml cileumln KS ldquoRikonfirmon domosdoshmeumlrineuml e gjykimit teuml personave teuml keumlrkuar nga ICTY dhe peumlrseumlrit keumlteuml peumlr teuml gjitha Shtetet posaccedileumlrisht peumlr Serbineuml e Malin e Zi Kroacineuml dhe Bosnjeumln e Hercegovineumln dhe peumlr Republikeumln Serbe peumlrbrenda Bosnjeumls e Hercegovineumls teuml intensifikojneuml bashkeumlpunimin dhe teuml ofrojneuml gjitheuml ndihmeumln e nevojshme ICTY-seuml posaccedileumlrisht peumlr doreumlzimin e Radovan Karaxhiqit dhe Ratko Mlladiqit si dhe Ante Gotovineumls dhe teuml teuml keumlrkuarve teuml tjereuml neuml ICTY dhe beumln thirrje peumlr teuml gjitheuml teuml keumlrkuarit nga ICTY qeuml teuml doreumlzohen neuml ICTYrdquo 25 Neuml qershor teuml vitit 2005 duke iu adresuar Keumlshillit teuml Sigurimit Dell Ponte tha ldquoPeumlr fat teuml keq keumlto zhvillime pozitive [neuml ICTY] janeuml zbehur nga deumlshtimet e vazhdueshme teuml autoriteteve relevante peumlr teuml arrestuar dhe transferuar 10 teuml arratisur duke peumlrfshireuml ata qeuml janeuml cekur disa hereuml nga Keumlshilli i Siguriseuml neuml Rezoluteumln e saj neumln Kapitullin VII teuml Karteumls Peumlr derisa Radovan Karaxhiq Ratko Mlladiq dhe Ante Gotovina ia dalin trsquoi ikin drejteumlsiseuml dhe sfidojneuml komunitetin ndeumlrkombeumltar puna e Tribunalit do teuml jeteuml e pakryerrdquo Shih Deklarateuml peumlr Shtyp e ICTY-seuml ldquoFjalimi i Karlla Dell Ponte Prokurore e Tribunalit Ndeumlrkombeumltar teuml Krimeve peumlr ish Jugosllavi peumlr Keumlshillin e Siguriseumlrdquo 13 qershor 2005 26 Prokurori kundeumlr Ivan Ccedilermak dhe Mladen Markaccedil Leumlnda nr IT-03-73 Momentalisht neuml fazeumln para fillimit teuml gjykimit 27Human Rights Watch ldquoRaporti boteumlror peumlr vitin 2005rdquo Jan 2005 pp 364-368 28 Qeveria e Kroaciseuml eumlshteuml e bindur se pafajeumlsia e tyre do teuml ofrojeuml teuml gjitha mjetet ligjore teknike si dhe mjete tjera peumlr mbrojtjen e tyrerdquo ka deklaruar Ministri i Drejteumlsiseuml i Kroaciseuml Vesna Shkare-Ozhbolt BBC World ldquoGjeneraleumlt Kroat teuml Doreumlzohenrdquo 8 mars 2004 httpnewsbbccouk2hieurope354275729 Shiko peumlr shembull BBC ldquoBE nis bisedimet me Kroacineumlrdquo 4 tetor 2005 httpnewsbbccouk1hieumlorldeurope4305682 Kryeprokurorja e Tribunalit ka beumlreuml njeuml deklarateuml teuml ngjashme meuml hereumlt neuml vitin 2004 e cila eumlshteuml rishikuar neuml muajin neumlntor neuml teuml njeumljtin vit neuml njeuml raport drejtuar Keumlshillit teuml Sigurimit teuml OKB-seuml neuml teuml cilin eumlshteuml theumlneuml se Kroacia do teuml bashkeumlpunojeuml ploteumlsisht veteumlm kur gjenerali Gotovina trsquoi doreumlzohet Tribunalit teuml Hageumls

ndjeshme neuml mes teuml Tribunalit dhe Kroaciseuml ishte gati peumlr trsquou zgjidheuml Dhe me teuml veumlrtet pas dy muajsh neuml dateumln 7 dhjetor 2005 Ante Gotovina eumlshteuml arrestuar neuml ishujt Spanjolle teuml Kanarieve30

Edhe pse keumlto ngjarje duket se tregojneuml ndryshimin e qeumlndrimit zyrtar ndaj Tribunalit teuml Hageumls disa faktoreuml tregojneuml meumldyshjen neuml aneumln e HDZ-seuml sa i peumlrket marreumldheumlnieve teuml Kroaciseuml me Tribunalin e Hageumls Rritja e bashkeumlpunimit me Tribunalin ka siguruar peumlrmireumlsimin e marreumldheumlnieve me bashkeumlsineuml ndeumlrkombeumltare por po ashtu ka veumlneuml Qeverineuml neuml konflikt me disa nga peumlrkraheumlsit e saj peumlrfshireuml keumltu edhe veteranet e lufteumls Rruga teuml cileumln e ka ndjekur HDZ-ja pas arrestimit teuml Gotovineumls ka reflektuar keumlteuml situateuml teuml palakmueshme Sikurse edhe ka veumlrejtur njeuml aneumltar i Tribunalit teuml Hageumls ldquoKroacia fshihet nga Haga por kjo iu kthye asaj me rastin e Gotovineumlsrdquo Peumlr keumlteuml arsye neuml javeumln e pareuml pas arrestimit teuml Gotovineumls njeuml program i popullarizuar televiziv i cili kishte transmetuar kritika teuml ashpra peumlr kryetarin e ndjereuml Tugjman eumlshteuml ndaluar pasi qeuml ka shkaktuar debate teuml nxehteuml neuml parlament peumlr dy diteuml teuml plota ldquoPeumlrshtypja ime eumlshteuml se [debati neuml parlament] ka pasur peumlr qeumlllim qeuml teuml teumlrheq veumlmendjen prej rastit teuml Gotovineumls dhe peumlr teuml zvogeumlluar presionin HDZ-ja toleron [Kryeministrin] Sanader por lehteuml mund trsquoi kthehet ideologjiseuml seuml meumlparshme teuml [saj]rdquo ka veumlrejtur njeuml udheumlheqeumls politik i opoziteumls31 Kjo ngjarje sugjeron tentativeumln e HDZ-seuml qeuml peumlrseumlri trsquoi peumlrkushtohet trasheumlgimiseuml seuml Tugjmanit dhe keumlshtu teuml qeteumlsoj votuesit teuml cileumlt sipas teuml gjitha gjasave kishin ikur pas arrestimit teuml Gotovineumls Neuml njeuml leumlvizje teuml ngjashme neuml dateumln 10 janar 2006 Kryeministri Ivo Sanader u takua me avokateumlt mbrojteumls teuml teuml gjitheuml gjeneraleumlve teuml Kroaciseuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml pajtohen peumlr ldquonjeuml strategji teuml peumlrbashkeumltrdquo peumlr mbrojtjen e tyre para Tribunalit teuml Hageumls32 Meumlnyra se si eumlshteuml raportuar rasti i Gotovineumls neuml televizionin e Kroaciseuml neuml dhjetor teuml vitit 2005 edhe meuml tej ilustron paqeumlndrueshmeumlrineuml e marreumldheumlnieve teuml autoriteteve teuml Kroaciseuml me Tribunalin e Hageumls Ploteumlsisht ndryshe nga praktika e Bosnjeumls dhe Serbiseuml deumlgjimet neuml Tribunalin e Hageumls peumlrfshireuml keumltu edhe gjykimin e Millosheviqit neuml peumlrgjitheumlsi nuk janeuml transmetuar ploteumlsisht neuml televizionin kroat Meqeuml televizioni mbetet burimi primar i informatave peumlr shumeuml njereumlz ka pasur njeuml injorim neuml maseuml meuml teuml madhe teuml Tribunalit teuml Hageumls neuml Kroaci sesa neuml vendet tjera teuml rajonit33 Kjo u ka lehteumlsuar politikaneumlve teuml manipulojneuml me perceptimet e publikut peumlr

30 Komunikateuml peumlr shtyp e Tribunalit teuml Hageumls ldquoFjalim nga Carla Del Ponte Prokurore e Tribunalit Ndeumlrkombeumltar Penal peumlr ish Jugosllavi drejtuar Keumlshillit teuml Sigurimitrdquo 15 dhjetor 2005 31 Intervisteuml me ICTJ Zagreb 20 dhjetor 2005 32 Shiko Transitions Online ldquoBeteja e fundit e Gotovineumlsrdquo 16 janar 2006 Neuml keumlteuml botim eumlshteuml shkruar se ldquomarreumlveshja neuml mes teuml qeveriseuml dhe avokateumlve mbrojteumls para seuml gjithash peumlrfshin edhe qasjen neuml teuml gjitha dokumentet zyrtare me urdhrat dh planet rreth veprimeve neuml vitin 1995rdquo dhe se ldquoqeveria ka ndaluar disa eksperteuml ligjor dhe historianeumlhellip neuml peumlrpjekjen e saj peumlr teuml hedhur poshteuml pohimet e tribunalit se Operacioni Stuhia ka shkaktuar spastrimin etnik teuml popullsiseuml serbe nga Kroaciardquo Meuml tutje peumlrmend se ldquoEkipi mbrojteumls i Gotovineumls do teuml jeteuml i peumlrbeumlreuml prej dy avokateumlve nga Shtetet e Bashkuara Greg Kehoe dhe Luka Mišetić Kehoe ka keumlshilluar tribunalin qeuml ka gjykuar ish diktatorin irakian Saddam Hussein neuml Bagdad Ai po ashtu ka sheumlrbyer si prokuror neuml Tribunalin e Hageumls neuml gjykimin e gjeneralit Kroat teuml Bosnjeumls Tihomir Blaškićrdquo 33 Peumlr shembull neuml anketeumln e Komisionit Evropian teuml vitit 2005 neuml pyetjen se si Kroateumlt e perceptojneuml BE-neuml 80 thaneuml se marrin informatat e tyre nga televizioni krahasuar me 44 nga shtypi ditor dhe 31 nga radio Eurobarometeri i Komisionit Evropian ldquoEuroBarometri 634 Raport Kombeumltar Peumlrmbledhje ekzekutive minus Kroaciardquo Pranvera 2005 httpeceuropaeupublic_opinionarchivesebeb63eb63_exec_hrpdf

procesin gjyqeumlsor34 ldquoAtyre iu peumlrshtatet peumlr teuml mos e treguar Gjykateumlnrdquo ka beumlreuml me dijeuml njeuml redaktor i gazeteumls lokale35 Megjithateuml ccedilfareuml eumlshteuml e jashteumlzakonshme dhe peumlr arsye teuml cilat nuk janeuml shpjeguar qarteuml paraqitja e pareuml e Gotovineumls neuml Hageuml neuml dateumln 12 dhjetor eumlshteuml transmetuar drejtpeumlrdrejteuml dhe ploteumlsisht neuml televizionin kroat Ngjasheumlm edhe pse ka pasur disa indikacione teuml ndryshimit teuml mendimit publik neuml peumlrgjitheumlsi popullata e Kroaciseuml neuml rastin meuml teuml mireuml mbetet ambivalente peumlr marreumldheumlnien e saj me Tribunalin e Hageumls dhe neuml peumlrgjitheumlsi peumlr ndeumlshkimet e krimeve teuml lufteumls Njeuml shenjeuml e peumlrparimit mund teuml veumlrehet neuml faktin se janeuml duke u zvogeumlluar mbeumlshtetjet e publikut peumlr teuml akuzuarit peumlr krime lufte Edhe pse demonstratat neuml mbeumlshtetje teuml gjeneralit Gotovina janeuml mbajtur pas arrestimit teuml tij minus posaccedileumlrisht neuml qytetin e tij teuml Zareumls dhe neuml qytetin e Splitit ku ai konsiderohet nga shumica si hero i lufteumls minus shumeuml veumlzhgues kombeumltar dhe ndeumlrkombeumltar janeuml pajtuar se masa meuml e vogeumll neuml keumlteuml rast dhe koheumlzgjatja e protestave neuml Kroaci neuml muajin dhjetor 2005 (rreth 40000 persona janeuml mbledhur neuml rrugeumlt e Splitit me siguri tre hereuml meuml pak sesa neuml vitin 2001) sugjerojneuml evolucionin e kasteumls politike neuml vitet e fundit36 Sikurse eumlshteuml beumlreuml me dije nga njeuml zyrtar i larteuml i Prokuroriseuml shteteumlrore ldquoneuml vitin 2000 ka pasur 150000 njereumlz teuml cileumlt kaneuml protestuar neuml mbeumlshtetje teuml Noracit Sot ka pasur veteumlm 50000 peumlr Gotovineumln Neuml vitin 2002 ka pasur demonstrata ccedildo diteuml para gjykateumls neuml lidhje me rastin Lora Sot nuk ndodh asgjeuml Gjeumlrat po ndryshojneuml krejteumlsishtrdquo37 Sidoqofteuml numri meuml i vogeumll i demonstruesve nuk eumlshteuml deumlshmi e mjaftueshme e ndryshimeve teuml thella dhe teuml qeumlndrueshme keumlshtu qeuml nuk ekziston njeuml perceptim i qarteuml peumlr mendimin publik neuml drejtim teuml peumlrcaktimit teuml llogaridheumlnies peumlr krimet e kryera neuml teuml kaluareumln Neuml muajin shkurt eumlshteuml themeluar fondi peumlr mbrojtjen e kroateumlve teuml akuzuar nga Tribunali i OKB-seuml38 Ky fondacion me mbeumlshtetjen e njeuml klubi lokal futbollistik ka raportuar se ka mbledhur 140000 euro neuml muajin maj teuml vitit 200639 Edhe familja e Gotovineumls ka themeluar njeuml fond ku njereumlzit do teuml mund teuml kontribuonin peumlr mbrojtjen e gjeneralit40 Peumlrfundimi i puneumls seuml Tribunalit teuml Hageumls tani eumlshteuml neuml horizont ldquoStrategjia peumlr peumlrfundimin e puneumls seuml gjykateumlsrdquo e doreumlzuar Keumlshillit teuml Sigurimit neuml vitin 2003 peumlrmban njeuml plan sipas teuml cilit Gjykata do teuml peumlrfundojeuml teuml gjitha gjykimet deri neuml vitin 2008 ndeumlrsa apelet deri neuml vitin 2010 Pavareumlsisht nga mbyllja e tij e afeumlrt ndikimi i tribunalit brenda Kroaciseuml eumlshteuml i theksuar nga ana e shoqeumlriseuml civile mediave gjyqeumlsorit dhe partive 34 Po ashtu i reumlndeumlsisheumlm neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml meumlnyra sensacionale se si shtypi ka shkruar peumlr Tribunalin e Hageumls ndash shumica e gazetave kryesore kroate peumlrdorin ton ironik ose neumlnvlereumlsues kur shkruajneuml peumlr Tribunalin e Hageumls si dhe shpesh peumlrqeshin Kryeprokuroren gjyqtareumlt dhe personelin 35 Intervisteuml me ICTJ 21 dhjetor 2005 36 ldquoKa qeneuml veumlshtireuml peumlr trsquou marreuml me Gotovineumln Neuml vitin 2001 [udheumlheqeumlsit e HDZ-seuml] beumlnin thirrje peumlr rreumlzimin e qeveriseuml Peumlr kateumlr vite kaluan nga kjo neuml madheumlshtimin e Tribunalit teuml Hageumls Neuml vitin 2005 ata qeuml organizuan demonstrata dhaneuml ccedilfareumldo qeuml mundeumln peumlr ta beumlreuml keumlteuml puneuml teuml madhe por megjithateuml peumlrgjigja ishte e vogeumll Arsyeja kryesore ishte se HDZ-ja nuk i kishte organizuar ato Por sidoqofteuml kjo tregon se vendi ka ecur peumlrparardquo theksoi njeuml udheumlheqeumls i partiseuml opozitare Intervisteuml me Zagreb 20 dhjetor 2005 37 Intervisteuml e ICTJ me Zyreumln e Prokurorit teuml Peumlrgjithsheumlm Zagreb 23 dhjetor 2005 38 Agence France Presse ldquoDinamo e Zagrebit mbledh 140000 euro peumlr teuml dyshuarin peumlr krime lufterdquo 4 maj 2006 39 Id 40 Id

politike teuml cilat kaneuml avokuar tash e sa vite qeuml shkeljet e teuml drejtave teuml njeriut neuml teuml kaluareumln teuml pranohen dhe teuml ndjeken penalisht41 Neuml njeumlreumln aneuml duket se Tribunali i Hageumls eumlshteuml perceptuar nga shumica si sfideuml jolegjitime e pothuajse meumlnyreumls gati teuml shenjteuml teuml ldquoLufteumls peumlr atdherdquo qeuml eumlshteuml mbjelleuml neuml Kroaci si dhe pengeseuml e paarsyeshme neuml qasjen neuml Bashkimin Evropian42 Neuml aneumln tjeteumlr gjykata u ka mundeumlsuar atyre qeuml kundeumlrshtojneuml perspektiveumln nacionaliste njeuml instrument shumeuml teuml nevojsheumlm peumlrmes teuml cilit ccedildohereuml do teuml veneuml neuml pyetje diskursin zyrtar derisa shoqeumlria ose autoritetet teuml mos tregojneuml meuml shumeuml gatishmeumlri peumlr teuml menduar neuml meumlnyreuml kritike Njeuml udheumlheqeumls i partiseuml politike e ka peumlrmbledheuml keumlteuml neuml keumlteuml meumlnyreuml ldquoEdhe neumlse njereumlzit thoneuml se ka pasur shumeuml presion mbi Kroacineuml kjo prani konstante e ndjekjeve penale ka ndihmuar shumeuml neuml kufizimin e mitit teuml heroit Tribunali i Hageumls e ka mbajtur teuml hapur debatin [gjeuml qeuml] besohet se nuk do teuml ndodhte [pa pranineuml e tij] Institucionalisht ne nuk kemi qeneuml teuml forteuml as sa duhet Ka qeneuml e dobishme teuml kemi [ndjekje penale qeuml janeuml beumlreuml] jashteuml [Kroaciseuml]rdquo43

ii Aktakuzat e ngritura nga Tribunali i Hageumls peumlr mospeumlrfillje teuml gjykateumls

Prapeumlseprapeuml neuml vitin 2005 edhe njeuml rast tjeteumlr meuml i jashteumlzakonsheumlm para Tribunalit teuml Hageumls ka shkaktuar polemikeuml edhe brenda e edhe jashteuml Kroaciseuml minus kur Tribunali i Hageumls ngriti aktakuzeumln kundeumlr peseuml gazetareumlve kroat dhe ish kreut teuml Sheumlrbimit teuml Fshehteuml teuml Kroaciseuml peumlr mospeumlrfillje teuml gjykateumls 44 Teuml akuzuarit gjoja kaneuml zbuluar identitetin dhe deumlshmineuml e dy deumlshmitareumlve teuml mbrojtur teuml Tribunalit neuml rastin Bllashkiq duke publikuar keumlshtu emrat dhe deklaratat e tyre neuml gazetat kroate Teuml dy deumlshmitareumlt iu janeuml neumlnshtruar urdhrit peumlr masa mbrojteumlse dhe kaneuml deumlshmuar neuml seanceumln e mbyllur Edhe pse pati shumeuml pak njereumlz qeuml leumlvduan publikimin e emrave teuml deumlshmitareumlve teuml mbrojtur ose motivet politike teuml gazetareumlve teuml akuzuar organizatat e respektuara qeuml angazhohen peumlr lirineuml e shprehjes kaneuml treguar veumlshtireumlsi kur u meumlsua se teuml dy deumlshmitareumlt nuk ishin viktima deumlshmitareuml por kryetari i tanisheumlm i Kroaciseuml dhe njeuml ish epror i armateumls seuml Holandeumls 45 ldquome keumlteuml komprometohet i teumlreuml sistemi i mbrojtjes seuml deumlshmitareumlve Tani 41 Intervisteuml e ICTJ me peumlrfaqeumlsuesit e OJQ-ve udheumlheqeumls teuml partive politike aneumltar teuml gjyqeumlsorit dhe gazetar lokal 19 ndash 23 dhjetor 2005 42 Njeuml anketeuml neuml Jutarnji List njeuml nga gazetat ditore neuml Kroaci i botuar menjeumlhereuml pas lajmit peumlr hapjen e bisedimeve peumlr hyrje neuml BE (tetor 2005) ka treguar rritje teuml shpejteuml teuml mbeumlshtetjes peumlr BE-neuml nga 40 neuml 635 Sipas njeuml raporti teuml Reutersit kjo anketeuml reflekton[ka reflektuar] besimin se mbeumlshtetja e uleumlt peumlr hyrje neuml BE ka qeneuml thjeshteuml njeuml reagim ndaj problemeve me Tribunalin e Hageumls peumlr krime te lufteumls dhe ndaj refuzimit teuml meumlhersheumlm teuml BE-seumlldquo (Reuters ldquoMbeumlshtetja kroate peumlr BE-neuml rritet pas fillimit teuml bisedimeverdquo 6 tetor 2005) Sipas njeuml ankete tjeteumlr teuml organizuar nga Standard Barometer neuml muajit maj ndash qershor 2005 dhe teuml publikuar neuml fillim teuml shtatorit 2005 Besimi i qytetareumlve kroat neuml BE eumlshteuml ulur neuml 28 kundrejt 42 sa keuml qeneuml neuml anketeumln e meumlhershme Anketa ka treguar se qeumlndrimet e kroateumlve neuml drejtim teuml BE-seuml mbesin teuml paqeumlndrueshme dh eumlt ndikuara nga politika ditore tha delegacioni i BE-seuml (HINA News Agency ldquoBesimi i qytetareumlve kroat neuml BE sheumlnon njeuml reumlnie teuml konsiderueshme ndash Anketeuml ndeumlrkombeumltarerdquo 10 shtator 2005) 43 Intervisteuml me ICTJ Zagreb 20 dhjetor 2005 44Prokurori kundeumlr Jović Križić Šešelj dhe Margetić Leumlnda nr IT-95-14-R774 Aktakuzeuml e konsoliduar httpwwwunorgictyindictmentenglishbla-con_3ai051014pdf 45Shiko Komisioni peumlr teuml mbrojtur gazetareumlt ldquoKomunikateuml peumlr shtyprdquo 7 tetor 2005 httpwwwcpjorgneeumls2005Croatia07oct05nahtml Raportuesit pa kufij ldquoKomunikateuml peumlr shtyprdquo 7 tetor 2005 httpwwwrsforgarticlephp3id_article=15230 ldquoGjykata e OKB-seuml keumlrkon arrestimin e

mua meuml duhet teuml mbroj keumlta gazetareumlrdquo tha njeuml aktivit i njohur i teuml drejtave teuml njeriut neuml Kroaci46 Neuml dateumln 10 mars 2006 teuml dy akuzuarit e pareuml Ivica Marijaccediliq dhe Markica Rebiq janeuml shpallur fajtor dhe secili eumlshteuml deumlnuar me nga 15000 euro Vendimi unanim i Tribunalit konkluduar se shkelja me dashje e urdhrit teuml gjykateumls ka rrezikuar qeuml teuml neumlnvlereumlsohet afteumlsia e Tribunalit teuml Hageumls teuml garantojeuml sigurineuml e deumlshmitarit dhe peumlr keumlteuml arsye kjo konsiderohet si peumlrzierje neuml administrimin e drejteumlsiseuml47 Sidoqofteuml gjateuml gjykimit dyditor teuml dy gazetareumlve teuml akuzuar neuml janar teuml vitit 2006 njeumlri nga gjyqtareumlt e Tribunalit teuml Hageumls ka shprehur brenga rreth ldquopeumlrdorimit teuml papeumlrshtatsheumlm teuml mjeteve teuml gjykateumlsrdquo48 Peumlrderisa gjykimi i kateumlr gazetareumlve tjereuml eumlshteuml caktuar peumlr muajin korrik neuml dateumln 15 qershor Tribunali ka miratuar keumlrkeseumln e Prokuroriseuml peumlr teuml teumlrhequr aktakuzat kundeumlr tre prej tyre duke cituar ldquointeresat e drejteumlsiseuml dhe ekonomiseuml gjyqeumlsorerdquo49 Ccedilfareumldo qofteuml rezultati i rastit teuml mbetur sipas teuml gjitha gjasave kjo episode nuk do teuml promovojeuml perceptimin e favorsheumlm teuml zhvillimit teuml procedureumls seuml Tribunalit neuml Kroaci meqeuml gazetareumlt e akuzuar kaneuml peumlrdorur keumlteuml peumlr teuml daleuml meuml shpesh neuml opinion dhe kaneuml portretizuar veten si kampioneuml teuml teuml drejtave teuml njeriut Sidoqofteuml disa komentatoreuml kaneuml beumlreuml me dije se ccedileumlshtja e aktakuzave dhe deumlnimi i Marijaccediliqit dhe Rebiqit ka deumlrguar porosi teuml forta deumlshmitareumlve teuml tanisheumlm dhe atyre neuml ardhsheumlm minus qofshin ata zyrtareuml teuml larteuml ose dhe qytetareuml teuml reumlndomteuml minus se identitetet e tyre do teuml ruhen fuqisheumlm50

iii Numri i aktakuzave teuml transferuara nga Tribunali i Hageumls Deri meuml tani eumlshteuml transferuar veteumlm njeuml rast nga Tribunali i Hageumls peumlr neuml Kroaci neumln Rregulleumln 11bis teuml Rregullave teuml procedureumls dhe deumlshmive teuml Tribunalit teuml Hageumls qeuml mundeumlson qeuml rastet teuml transferohen neuml gjykatat kombeumltare pasi trsquoi jeneuml neumlnshtruar disa kushteve51 Sipas zyreumls seuml Prokurorit neuml Tribunal teuml Hageumls dhe Zyreumls seuml Prokurorit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Zagreb rasti kundeumlr Mirko Noracit dhe Rrahim Ademit52 minus teuml akuzuar gazetarit kroat The New York Times 2 tetor 2005 dhe Peumlrfaqeumlsuesi peumlr Lirineuml e medieve i OSBE-seuml ldquoKomunikateuml peumlr shtyprdquo 11 tetor 2005 httpwwwosceorgitem16565html 46 Intervisteuml me ICTJ Zagreb 23 dhjetor 2005 47Prokurori kundeumlr Marijačić dhe Rebić Leumlnda nr IT-95-14-R772 httpwwwunorgictyblaskicrebic_contemptreb-tcj050310epdf 48 Agjencia SENSE ldquoFillon gjykimi sipas aktakuzeumls peumlr mospeumlrfillje teuml gjykateumlsrdquo 18 janar 2006 Gjyqtari Bonomy pavareumlsisht nga shqeteumlsimet qeuml i ka dheumlneuml nuk eumlshteuml ndareuml nga kolegeumlt e tij peumlr teuml shqiptuar deumlnimin Peumlr komente teuml meumltutjeshme shiko Misionin e OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaporti Tribunali i Hageumls deumlnon dy kroat peumlr mospeumlrfillje teuml Tribunalitrdquo 18 mars 2006 49 Rasti kundeumlr Marijačić dhe Rebić eumlshteuml para Dhomeumls seuml Apelit Shiko edhe vendimin e dateumls 20 qershor 2006 peumlr trsquoi miratuar Prokurorit keumlrkeseumln peumlr teumlrheqje kundeumlr Šešelj Margetić dhe Križić dhe mendimin e ndareuml teuml gjyqtarit Bonomy httpwwwunorgictyBlaškićtrialc1decisions-e060620pdf 50 Koalicioni peumlr drejteumlsi ndeumlrkombeumltare ldquoRastet e Kroaciseuml peumlr mospeumlrfillje teuml Tribunalit teuml Hageumls ccedileumlshtjet dhe analizatrdquo 18 tetor 2005 httpwwwcijorgindexcfmfuseaction=vieeumlReportampreportID=703amptribunalID=1 51 Rregullat e procedureumls dhe deumlshmiteuml IT32Rev 36 Tribunali ndeumlrkombeumltar penal peumlr ish Jugosllavi Shteti teuml cilit i transferohen leumlndeumlt duhet teuml keteuml juridiksion dhe Tribunali i Hageumls duhet teuml jeteuml i bindur se neuml ateuml vend nuk zbatohet vendimi me vdekje dhe se i akuzuari do teuml keteuml gjykim teuml drejteuml 52 Prokurori kundeumlr Mirko Norac dhe Rrahim Ademi Leumlnda nr IT-04-78 Vendimi peumlr transferim tek autoritetet neuml Republikeumln e Kroaciseuml sipas Rregulleumls 11 bis 14 shtator 2005 httpwwwunorgictyademitrialcdecision-e050914htm Mirko Norac ka qeneuml i deumlnuar neuml vitin 2003

peumlr krime kundeumlr njereumlzimit dhe krime kundeumlr civileumlve jokroate neuml Xhepin e Medakut neuml vitin 1993 minus sipas teuml gjitha gjasave do teuml jeteuml aktakuza e vetme e referuar neuml Kroaci sipas rregulleumls 11bis53 Megjithateuml strategjia peumlr mbylljen e Tribunalit teuml Hageumls mund teuml ndikojeuml gjithmoneuml e meuml shumeuml qeuml peumlrpjekjet e Kroaciseuml peumlr teuml ndjekur penalisht teuml dyshuarit peumlrmes transferimit teuml hetimeve teuml cilat janeuml teuml peumlrfunduara pjeseumlrisht nga Tribunali peumlr neuml Kroaci Prokurori Shteteumlror i Kroaciseuml dhe Prokurori i Tribunalit teuml Hageumls kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml peumlrgatitur transferimin e rasteve tjera ku deri meuml tani nuk ka pasur aktakuzeuml (rastet nga kategoria ldquoBrdquo ose ldquo2rdquo) Miratimi i legjislacionit nga parlamenti i Kroaciseuml neuml vitin 2003 i cili mundeumlson peumlrdorimin e deumlshmive teuml mbledhura nga Tribunali i Hageumls neuml gjykatat vendore do teuml duhej teuml kontribuojeuml neuml zbatimin meuml teuml shpejteuml teuml keumltij aspekti teuml strategjiseuml peumlr mbylljen e Tribunalit teuml Hageumls si dhe do trsquoi jep njeuml mbeumlshtetje teuml reumlndeumlsishme peumlrpjekjeve vendore neuml keumlteuml leumlmi54 Numri i rasteve dhe individeumlve teuml peumlrfshireuml nuk eumlshteuml i ditur dhe zyrtareumlt nuk kaneuml qeneuml teuml gatsheumlm teuml japin parashikime teuml sakta Sipas burimeve neuml Tribunal teuml Hageumls do teuml duhej teuml jeneuml diku rreth 10 deri 25 raste teuml kategoriseuml ldquo2rdquo dhe Zyra e Prokurorit do teuml mund trsquoi jepte kolegeumlve teuml tyre neuml Kroaci leumlndeumlt e gatshme peumlr fillimin e gjykimit peumlr 40 deri 50 individeuml55 Pengeseuml kryesore ndash sikurse edhe eumlshteuml rasti me referimet e ngjashme neuml Bosnje dhe Hercegovineuml edhe pse neuml njeuml shkalleuml shumeuml meuml teuml madhe ndash paraqet mosgatishmeumlria e Tribunalit teuml Hageumls peumlr transferimin e deumlshmive dhe informatave teuml tilla ldquoTribunali i Hageumls nuk eumlshteuml themeluar peumlr teuml ndihmuar institucionet tjerardquo tha njeuml ish prokuror i Tribunalit teuml Hageumls56 Me afrimin e fundit teuml mandatit teuml Tribunalit teuml Hageumls teuml tjereumlt kaneuml pranuar se keumlsaj ccedileumlshtje i kushtohet pak reumlndeumlsi ldquoA duhet qeuml kjo teuml jeteuml prioritet Administrata thoteuml se po na kalon mandati dhe se nuk kemi para peumlr keumlteuml [njeuml lloj transferi] Absolutisht ka teuml drejteuml por ccedilfareuml do teuml beumljmeuml ne me keumlto rasterdquo ka pyetur njeuml tjeteumlr aneumltar i prokuroriseuml neuml Tribunalin e Hageumls57 Pasi qeuml Tribunali i Hageumls dhe bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare ka harxhuar aq shumeuml mjete neuml hetimin e krimeve teuml kryera neuml ish Jugosllavi ekziston brenga se ata mund teuml mos shfryteumlzojneuml peumlrfitimin nga potenciali peumlr investim neuml sistemet gjyqeumlsore kombeumltare peumlrderisa neuml teuml njeumljteumln koheuml do teuml zvogeumllonin numrin e rasteve teuml Tribunalit teuml Hageumls

B Gjykimet neuml gjykatat vendore

Hapeumlsira e afteumlsiseuml dhe gatishmeumlriseuml seuml Kroaciseuml peumlr tu marr peumlrmes sistemit teuml veteuml teuml drejteumlsiseuml me krimet e kryera gjateuml lufteumls e ka teumlrhequr veumlmendjen e organizatave

nga gjykata e qarkut neuml Rjekeuml peumlr krimet e kryera kundeumlr popullsiseuml jokroate dhe neuml koheumln e transferimit ka qeneuml duke kryer burgimin neuml Kroaci 53 Intervistat e ICTJ me Prokurorineuml e Tribunalit teuml Hageumls dhe zyreumln e Prokurorit Publik teuml Kroaciseuml Zagreb 19 ndash 23 dhjetor 2005 54 Ligji mbi Implementimin e Statutit teuml Gjykateumls Ndeumlrkombeumltare Penale dhe Ndjekja Penale peumlr Veprat kundeumlr Ligjit Humanitar Ndeumlrkombeumltar Narodne novine [Gazeta Zyrtare] Nr 1752003 4 neumlntor 2003 55 Intervisteuml e ICTJ-seuml me puneumltorin e prokuroriseuml seuml Tribunalit teuml Hageumls 19 dhjetor 2005 56 Intervisteuml e ICTJ-seuml me ish puneumltorin e prokuroriseuml seuml Tribunalit teuml Hageumls Sarajeveuml 28 tetor 2005 57 Intervisteuml e ICTJ-seuml me puneumltorin e prokuroriseuml Zagreb 19 dhjetor 2005

ndeumlrkombeumltare dhe vendore teuml interesuara me ccedileumlshtjen e peumlrgjegjeumlsiseuml dhe krijimin e sundimit teuml ligjit Ky interesim eumlshteuml peumlrforcuar tani qeuml Tribunalin e Hageumls eumlshteuml duke arritur fazeumln e vet peumlrfundimtare pasi qeuml arsyeshmeumlria e transferimeve teuml Tribunalit teuml Hageumls varet nga njeuml vlereumlsim i teuml dyjave pajtueshmeumlrineuml me ligjin dhe shanset peumlr gjykim teuml drejt neuml shtetet marreumlse Vlereumlsimi i performanceumls seuml Kroaciseuml neuml ndjekjet penale vendore ka evoluar nga shumeuml kritikuese gjer neuml optimizeumlm teuml matur Peumlrmireumlsime teuml caktuara janeuml mireumlpritur qeuml eumlshteuml meuml e reumlndeumlsishmja krijimi i Dhomave Speciale peumlr tu marr me rastet e krimeve teuml lufteumls58 Megjitheumlse Kroacia ka beumlreuml njeuml progres teuml konsideruesheumlm lidhur me keumlteuml gjateuml viteve teuml fundit njeuml varg ccedileumlshtjesh vazhdojneuml teuml jeneuml breng peumlr organizatat vendore dhe ndeumlrkombeumltare teuml drejtave teuml njeriut dhe ato monitoruese Peumlrveccedil anshmeumlriseuml seuml vazhdueshme etnike neuml gjykime shqeteumlsimi kryesor lidhet me gjykimet neuml mungeseuml peumlrfaqeumlsimi ligjor i viktimave efikasiteti neuml hetime dhe bashkeumlpunimi neuml mes autoriteteve kombeumltare dhe rajonale Neuml tetor 1996 njeuml vit pas peumlrfundimit zyrtar teuml lufteumls Kroacia miratoi Ligjin mbi Amnestin e Peumlrgjithshme neuml meumlnyreuml qeuml teuml siguroj ri integrimin paqeumlsor teuml Sllavoniseuml Lindore Si rezultat veteumlm ato raste teuml peumlrjashtuara nga amnistimi do teuml bien neumln juridiksionin e gjykatave vendore Ky ligj ofron ldquoamnisti nga ndjekja penale dhe gjykimet peumlr kryereumlsit e veprave kriminale teuml kryera gjateuml agresionit rebelimin e armatosur ose konfliktet e armatosura neuml Republikeumln e Kroaciseumlrdquo neuml periudheumln nga 17 gushti 1990 gjer me 23 gusht 199659 Megjithateuml ligji nuk ofron amnisti teuml ploteuml pasi qeuml peumlrjashton ldquokryereumlsit e shkeljeve meuml teuml meumldha teuml ligjit humanitar teuml cilat kaneuml karakter teuml krimeve teuml lufteumlsrdquo60 kryereumlsit e veprave kriminale teuml terrorizmit (megjitheumlse me kaveat qeuml duhet teuml jeteuml akt terrorist siccedil eumlshteuml definuar neuml ligjin ndeumlrkombeumltar) dhe ldquoveprat kriminale teuml deklaruara neuml Kodin Penal Themelor teuml Republikeumls seuml Kroaciseuml () teuml cilat nuk ishin kryer gjateuml agresionit rebelimit teuml armatosur ose konflikteve teuml armatosura dhe [teuml cilat] nuk janeuml neuml lidhje me agresionin rebelimin e armatosur ose konfliktet e armatosura neuml Republikeumln e Kroaciseumlrdquo 61 Peumlrderisa disa asociacione teuml viktimave kaneuml

58 Shiko peumlr shembull Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci Raporti i Prapaskeneumls Gjykimet Vendore teuml Krimeve teuml Lufteumls 2005rdquo 13 shtator 2006 httpwwwosceorgdocumentsmc20060920668_enpdf 59 Narodne Novine [Gazeta Zyrtare] No 8096 teuml 27 shtatorit 1996 (ldquoLigji mbi Amnistin e Peumlrgjithshme) Neni 1 Njeuml peumlrkthim jo zyrtar i tekstit teuml Ligjit mbi Amnistin e Peumlrgjithshme eumlshteuml neuml dispozicion neuml httpwwwhelpicrcorgihl-natnsf0FB701EC56DF58C9B412565FB005755AC 60 Keumlto peumlrfshijneuml aktet vijuese siccedil janeuml teuml radhitura neuml Kodin Themelor Penal teuml Republikeumls seuml Kroaciseuml (Narodne Novine Nr 3193 ndash versioni i korrigjuar nr 3593 10895 dhe 1696) aktet kriminale dhe gjenocidi (Neni 119) krimet e lufteumls kundeumlr popullateumls civile (Neni 120) krimet e lufteumls kundeumlr teuml plagosurve dhe teuml seumlmure (Neni 121) krimet e lufteumls kundeumlr teuml burgosurve teuml lufteumls (Neni 122) organizimi i grupeve dhe nxitja neuml gjenocid dhe krime teuml lufteumls (Neni 123) vrasjet ilegale dhe plagosja e armikut (Neni 124) konfiskim i paligjsheumlm i pasuriseuml nga teuml vrarit dhe teuml plagosurit neuml fusheumlbetejeuml (Neni 125) peumlrdorimi i mjeteve teuml ndaluara neuml luftim (Neni 126) kundeumlrvajtjet parlamentare (Neni 127) trajtim jo njereumlzor i teuml plagosurve teuml seumlmure dhe teuml burgosurve teuml lufteumls (128) shtyrje e paarsyeshme e riatdhesimit teuml burgosurve teuml lufteumls (Neni 129) shkateumlrrimi i monumenteve kulturore dhe historike (Neni 130) Nxitja e lufteumls agresore (Neni 131) abuzimi i emblemave ndeumlrkombeumltare (Neni 132) diskriminimi racial dhe tjeteumlr (Neni 133) krijimi i skllaveumlriseuml dhe transportimi i personave teuml peumlrshireuml neuml skllaveumlri (Neni 134) terrorizmi ndeumlrkombeumltar (Neni 135) rrezikimi i personave neumln mbrojtje ndeumlrkombeumltare (Neni 136) dhe marrje e pengjeve (Neni 137) 61 Ligji mbi Amnistin e Peumlrgjithshme sipeumlr sheumlnim 60 Neni 3

thirrur peumlr anulim teuml amnistimit dhe peumlr diskutime teuml meumltutjeshme mbi ligjin si duket nuk ka gatishmeumlri politike peumlr ta ri pareuml ccedileumlshtjen nga frika peumlr destabilizimin e paqes62

Peumlrbrenda Kroaciseuml Gjykatat Vendore kaneuml juridiksion mbi rastet e krimeve teuml lufteumls dhe vendimet e tyre mund teuml apelohen neuml Gjykateumln Supreme63 Neuml tetor 2003 ishte nxjerr ligji qeuml parashikonte krijimin e Keumlshillit teuml Krimeve teuml Lufteumls neuml secileumln Gjykateuml Vendore ekzistuese 64 Ndoneumlse Ligji i 2003 ishte miratuar kryesisht peumlr teuml zbatuar Statutin e Gjykateumls Ndeumlrkombeumltare teuml Krimeve ai po ashtu krijoj dhoma teumlreumlsisht teuml specializuara vendore teuml peumlrbeumlra nga tre gjykateumls meuml peumlrvojeuml neuml rastet komplekse kriminale65 Ligji po ashtu lejon kalimin e rasteve teuml caktuara teuml krimeve teuml lufteumls nga Gjykatat Vendore me juridiksion territorial neuml Gjykatat Vendore teuml kateumlr qyteteve meuml teuml meumldha neuml Kroaci (Zagreb Osijek Rjekeuml dhe Split) Kjo eumlshteuml e lejueshme kurdo qeuml Prokurori i Shtetit ka demonstruar qeuml ldquorrethanat neumln teuml cilat eumlshteuml kryer krimi dhe urgjenca e gjykimitrdquo e arsyeton ateuml dhe qeuml i neumlnshtrohet peumllqimit teuml kryetarit teuml Gjykateumls Supreme66 Neuml korrik 2005 Kryetari i Gjykateumls Supreme lejoj keumlrkeseumln e pareuml teuml tilleuml peumlr njeuml rast qeuml teuml kalon nga Vukovari neuml Zagreb67 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme rasti kundeumlr Branimir Glavashit (shtjelluar meuml poshteuml) ishte transferuar neuml Zagreb peumlr teuml shmangur njeumlanshmeumlrineuml e mundshme nga gjykata me seli neuml Osijek68

Kjo maseuml e transferimit ka rezultuar neuml debat teuml konsideruesheumlm neuml mes teuml monitoreumlve vendor teuml gjykimeve dhe peumlrbrenda gjyqeumlsorit Neuml peumlrgjitheumlsi si duket ekziston njeuml debat me shtrirje teuml ploteuml neumlse jo unanime peumlrkrahje (nga teuml dy gjyqeumlsori dhe OJQ-teuml) peumlr teuml gjitha rastet e krimeve teuml lufteumls teuml sjelleumln para kateumlr Gjykatave Vendore kryesore Kjo peumlrpjekje peumlr teuml adresuar shqeteumlsimet qeuml kateumlr gjykatat tjera mund teuml mos jeneuml neuml gjendje teuml mbajneuml gjykime teuml drejta ose ti rezistojneuml presionit neuml rastet meuml teuml ndjeshme69 C Rastet tanimeuml janeuml zhvendosur prej njeumlreumls neuml gjykateumln tjeteumlr neuml disa raste neuml teuml kaluareumln70 Neuml shteseuml teuml forumit teuml duhur peumlr gjykime si duket ka peumlrkrahje peumlr zhvendosjen e teuml gjitha hetimeve teuml krimeve teuml lufteumls neuml njeumlsit e specializuara peumlrbrenda kateumlr Gjykatave Vendore kryesore dhe kur eumlshteuml e nevojshme posaccedileumlrisht neuml Zagreb Me teuml veumlrtet posaccedileumlrisht neuml lidhje me krimet e kryera kundeumlr serbeumlve hetimet policore neuml Osijek dhe Split nganjeumlhereuml janeuml konsideruar jo efikase ose teuml penguara qartazi peumlr shkak teuml presionit lokal nga figurat e fuqishme teuml cileumlt mund teuml jeneuml ndjereuml teuml keumlrceumlnuar ldquoPolicia lokale dhe

62 Intervista e ICTJ me OJQ Kroate korrik 2006 63 Ka Gjykata Vendore neuml secileumln prej 21 qarqeve teuml Kroaciseuml qeuml merren me rastet e krimeve serioze neumln Kodin Penal teuml 1993 64 Ligji mbi Zbatimin e Statutit teuml Gjykateumls Ndeumlrkombeumltare peumlr Krime dhe neuml Ndjekjen Penale teuml Veprave Kriminale kundeumlr Ligjit Ndeumlrkombeumltar Narodne novine [Gazeta Zyrtare] No 1752003 4 neumlntor 2003 (ldquoLigji mbi Zbatimin e GjNKrdquo) 65 Id Neni 13 (2) 66 Shiko nenin 12 teuml Ligjit mbi Zbatimin e GjNK dhe po ashtu ldquoDrejteumlsia neuml Rrezik Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroaci Bosnjeuml dhe Hercegovineuml dhe Serbi e Mal teuml Zirdquo tetor 2004 Vol 16 No 7 (D) p 7 67 Rasti kundeumlr Slobodan Davidović I dyshuar peumlr krime lufte neuml Bosnje dhe Hercegovineuml Shiko Missioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaport mbi Ndjekjen Penale teuml Krimeve Brenda venditrdquo 12 gusht 2005 p 4 68 Balkan Insight ldquoKroacia mund teuml Liderin e Lufteumls kundeumlr Vdekjeve Serberdquo 8 korrik 2006 69 Intervista e ICTJ meuml aneumltareumlt e OJQ-ve dhe gjyqeumlsineuml neuml Osijek 20 dhjetor 2005 dhe neuml Zagreb 22 23 dhjetor 2005 70 Peumlr shembull rasti kontrovers i vitit 2001 kundeumlr Norac Orešković Grandić and Gredelj (Rasti Kz 98503-9) ishte transferuar nga Gospić neuml Rjeka

gjyqeumlsia lokale janeuml shumeuml afeumlr popullateumlsrdquo tha udheumlheqeumlsi i grupit peumlr teuml drejtat e njeriut neuml Zagreb71 Neuml rrethana teuml tilla transferimi i hetimeve neuml kryeqytet ka deumlshmuar meumlnyreumln meuml teuml mireuml peumlr ti shmangur pengesat72

Neuml korrik teuml vitit 2004 njeuml ndryshim (amendament) i reumlndeumlsisheumlm ishte beumlreuml neuml Kodin Penal teuml Kroaciseuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml i peumlrfshijneuml parimet e peumlrgjegjeumlsiseuml komanduese peumlr parandalim teuml deumlshtimit apo deumlshtim peumlr teuml deumlnuar krimet sipas Ligjit Ndeumlrkombeumltar73 Neumlse keumlto dispozita do teuml aplikohen neuml meumlnyreuml retroaktive neuml teuml ardhmen neuml seancat peumlr krimet e lufteumls teuml kryera gjateuml lufteumls neuml vitet 1991-1995 eumlshteuml ccedileumlshtje peumlr diskutim peumlr neuml peumlrgjitheumlsi eumlshteuml konsideruar si e pagjaseuml Kjo eumlshteuml pjeseumlrisht peumlr faktin se eumlshteuml dukeuml u zhvilluar njeuml debat neumlse aplikimi i ligjit (parimit) teuml peumlrgjegjeumlsiseuml peumlr urdheumlrim do teuml shkeleuml ndalimin ligjoreuml neuml peumlrgjitheumlsi neuml aplikim e ligjit retroaktivisht Por faktoreumlt tjereuml mund ta sqarojneuml gjithashtu74 Gjykateumlsi neuml Zagreb ka pranuar qeuml ldquo eumlshteuml njeuml ngurrim i peumlrgjithsheumlm sepse eumlshteuml i rirdquo qeuml mund teuml sugjeron njeuml ambivalenteuml lidhur me ndryshimin e praktikave teuml vendosura meumlnjaneuml nga pyetjet e ligjshmeumlriseuml75 Peumlr meuml tepeumlr Gjykateumlsit dhe Prokuroreumlt Kroat mund teuml jeneuml ngurrues qeuml teuml i vazhdojneuml rastet qeuml peumlrfshijneuml peumlrgjegjeumlsin komanduese me frikeumln neuml konfrontimit teuml shtetit vetvetiu76 Duhet teuml ceket megjitheumlse neuml vitin 2002 Gjykata Supreme Kroate ka sugjeruar qeuml akuzat kriminale duke u bazuar ne peumlrgjegjeumlsi komanduese mund teuml deumlshmojneuml nga ldquo teoriteuml vendase teuml peumlrgjegjeumlsiseuml kriminale peumlr deumlshtim peumlr teuml vepruar neuml ndeumlrthurje me Nenet 86 dhe 87 teuml Protokollit ploteumlsues 1 teuml Konventave teuml Gjeneveumls teuml viti 1949rdquo77

71 Intervista e ICTJ me peumlrfaqeumlsuesit e OJQ-ve Zagreb 22 dhjetor 2005 72 Shiko shtjellimin e meumlposhteumlm neuml rastin Glavash Megjithateuml sipas njeuml raporti teuml OSBE-seuml neuml prill 2005 80 peumlrqind e rasteve teuml mbetura teuml krimeve teuml lufteumls mbesin neuml gjykatat tjera vendore Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci Raporti i Prapaskeneumls Gjykimet vendore teuml Krimeve teuml Lufteumls 2004rdquo 26 prill 2005 p10 73 Kodi Penal Themelor i Republikeumls seuml Kroaciseuml ( Narodne Novine (Gazeta popullore) Nr 3193 ndash versioni i korrigjuar nr 3593 10895 dhe 1696) Neni 167a 74 Republika Socialiste Federative e Jugosllaviseuml ka miratuar Protokollin e pareuml ploteumlsues teuml vitit 1977 teuml Konventeumls seuml Gjeneveumls me 11 Mars 1977 dhe Protokollin e dyteuml ploteumlsues me 11 Qershor 1977 Neni 87 i Protokollit teuml pareuml ploteumlsues cakton vendos detyrat e Komandanteumlve ( urdheumlruesve) peumlrgjegjeumlsia e komandimit eumlshteuml themeluar neuml nenin 21 teuml Udheumlzimeve neuml Zbatimin e Rregullave teuml Ligjeve Ndeumlrkombeumltare dhe Zakoneve teuml Lufteumls neuml Forcat e Armatosura teuml RSFJ teuml peumlrveteumlsuara neuml vitin 1988 Peumlr analiza krahasuese neuml lidhje me Serbin shiko Qendreumln Ligjore Humanitare ldquo Peumlrgjegjeumlsi e komandimitrdquo ldquoLigji Bashkeumlkohoreumlrdquo 23 Shkurt 2004 neuml dispozicion neuml adreseumln neuml vijim httpwwwhlcorgyuenglishEumlar_Crimes_Trials_Before_National_CourtsSerbiaindexphpfile=729 Kroacia ka peumlrmendur qeumlllimin e saj qeuml teuml lidhetmbeumlshtetet me Protokollin e pareuml ploteumlsues peumlr arsye teuml dokumenteve ligjore teuml saj teuml radhitura teuml depozituara (ruajtura) meuml 14 Korrik 1993 75 ICTJ intervista me Gjykateumlsin Kroat Zagreb neuml 22 Dhjetor 2005 Shiko gjithashtu Amnesty International ldquo Brenga e AIrsquos neuml zbatimin e ldquo kompletimit peumlrmbushjen e strategjiseuml) teuml Tribunalit (Gjykateumls) Ndeumlrkombeumltare peumlr ish Jugosllavineuml 6 qershor 2005 AI Indeksi EUR 050012005 76 Neuml Serbin fqinje kjo eumlshteuml cituar si njeuml problem i vazhduesheumlm ldquo Nuk eumlshteuml e sigurt qeuml profesioni ligjor eumlshteuml emancipuar vetvetiu nga udheumlheqeumlsit politikrdquo vendimi neuml peumlrgjegjeumlsit komanduese Nuk ka pasur guxim qeuml ta formuloj pozicionin e tijrdquo Intervista e ICTJ me njeuml Gjykateumls neuml Beograd 25 Neumlntor 2005 77 Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquo Raporti Seancat e Krimeve teuml lufteumls neuml Kroaci dhe peumlrfundimet nga Monitorimi i Gjykimeverdquo 22 Qershor 2006 Shiko gjithashtu RH RH v Milan Strunjaš [ Gjykata vendore e Karlovcit ] Gjykata Supreme I-Kz 58802-9 17 Tetor 2002

Organizata monitoruese ende e konsiderojneuml teuml jeteuml i pakeumlnaqsheumlm numri dhe lloji i krimeve teuml lufteumls qeuml janeuml gjykuar nga Gjykatat Kroate78 Neuml pajtim me udheumlzimet e Zyreumls se Prokurorit teuml Shtetit Kroat teuml gjitha hetimet janeuml shqyrtuar neuml vitin 2004 duke ccediluar neuml ndeumlrprerjen e seancave teuml rasteve gjyqeumlsore ndaj 485 personave Nga viti 2005 sheumlnimet kaneuml treguar qeuml 603 persona janeuml deumlnuar peumlr krime lufte ndashedhe pse shumica prej tyre kaneuml qene deumlnime neuml mungeseuml ndeumlrsa 245 persona janeuml liruar79 Neuml Dhjetor teuml viti 2005 Zyra Prokurorit Shteteumlror ka theumlneuml qeuml ka pasur rreth 1200 teuml dyshuar gjysma prej teuml cileumlve kaneuml qeneuml neumln hetime dhe gjysma tjeteumlr kaneuml vazhduar neuml fazeumln e padiseuml Zyra Prokurorit Shteteumlror ka peumlrmendur qeuml nuk pret qeuml numri i hetimeve teuml rritet

i Ballafaqimi me krimet kundeumlr Serbeumlve

Njeuml zhvillim tjeteumlr i konsideruesheumlm neuml gjykimet neuml Kroaci ka teuml beumlj me peumlrpjekjet peumlr teuml adresuar perceptimin e njeumlanshmeumlriseuml etnike neuml gjykata Neuml vitin 2005 seancat gjyqeumlsore ishin udheumlhequr neuml lidhje me gjashteumlmbeumldhjeteuml raste teuml krimeve teuml lufteumls gjenocidit ose vrasjeve teuml paligjshme dhe plagosje teuml armikut80 Shumica e keumltyre seancave ishin sjelleuml si rezultat i vendimeve teuml Gjykateumls Supreme neuml teuml cilat rigjykimi i rasteve teuml meumlparshme ishte urdheumlruar Gjykata Supreme ka treguar gatishmeumlri qeuml ti anuloj shfajeumlsimin e meumlparsheumlm teuml aneumltareumlve teuml ushtriseuml Kroate dhe teuml forcave policore teuml akuzuara peumlr krime lufte dhe krime kundeumlr njereumlzimit Kjo ishte e dobishme si hapeuml i pareuml neuml ri adresimin e njeumlanshmeumlriseuml neuml gjykata Hetimet e krimeve teuml lufteumls dhe ndjekja penale neuml Kroaci gjer tani janeuml kritikuar qeuml teuml jeneuml neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme ldquoEtnikisht teuml njeumlanshmerdquo81 Neuml vitin 2004 organizatat peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut kaneuml veumlrejtur qeuml prokuroreumlt kaneuml iniciuar raste kundeumlr Kroateumlve dhe kundeumlr Serbeumlve neuml proporcion prej 1 neuml 5 zakonisht Kroateumlt akuzoheshin peumlr vepra teuml vogla82 dhe avokateumlt mbrojteumls lejoheshin teuml shfaqnin pozicion

78 21Neuml fjaleumlt e Human Rights Watch ( Vrojtimi i teuml Drejtave teuml Njeriut) Mungeseuml neuml vitin 2005 peumlr vitin e dyteuml me radheuml teuml ndonjeuml padie ndaj teuml akuzuarve Kroat ngrit brenga serioze lidhur me sinqeritetin e peumlrpjekjeve mbi peumlrgjegjeumlsin teuml Qeveriseuml Kroaterdquo Human Rights Watch ldquo Raporti Boteumlror i vitit 2005rdquo Janar 2005 pp 347-351 Reumlnia neuml numeumlr e seancave neuml keumlto raste eumlshteuml sheumlnuar gjithashtu nga OSBE-ja neuml vitin 2005 Misioni i OSBE-se neuml Kroaci ldquo Raporti i gjendjes No17 i progresit Kroat neuml Peumlmbushjen e Angazhimeve Ndeumlrkombeumltare qeuml nga Korriku i viti 2005 ldquo 10 Neumlntor 2005 p 15 dhe Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquo raporti i prapaskeneumls lidhur me Ndjekjen penale te Krimeve vendore te Lufteumls Bartja Transferimi i ICTY Ndjekjet Penale dhe Personat e Zhdukurrdquo 12 Gusht 2005 p 2 79 Kruhonja K (Ed) ldquoMonitorimi i Gjykimeve Vendore teuml Krimeve teuml Lufteumls Raporti Vjetor 2005rdquo Osijek Qendra peumlr Paqe Jo Dhuneuml dhe teuml Drejta teuml Njeriut 2005 80 Id 81 EU ldquoGjetjet kyccedile teuml vitit 2005 Raportet e Zhvillimit neuml Kroacirdquo 9 Neumlnt 2005 Sipas Human Rights Watch neuml 2004 ldquoGjykatat Kroate kaneuml gjykuar veteumlm dy raste qeuml peumlrfshijneuml krimet e lufteumls teuml kryera kundeumlr Serbeumlve etnikrdquo Human Rights Watch ldquoRaporti Boteumlror 2005rdquo Jan 2005 pp 364-368 neuml meumlnyreuml teuml ngjashme OSBE ka nxjerr neuml pah qeuml neuml vitin 2002 83 peumlrqind e Serbeumlve ishin shpallur fajtor neuml gjykimet peumlr krime lufte dhe veteumlm 18 peumlrqind e Kroateumlve ishin deumlnuar Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaporti i Prapaskeneumls Gjykimet Vendore teuml Krimeve teuml Lufteumls neuml 2002rdquo Mars 1 2004 p 3 Sipas OSBE-seuml nga peseuml akuzat e reja peumlr krime lufte qeuml ishin leumlshuar neuml vitin 2005 teuml gjitha peumlrfshinin akuzimin e Serbeumlve Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaporti i Prapaskeneumls Gjykimet Vendore teuml Krimeve teuml Lufteumls neuml 2005rdquo 13 shtator 2006 p 39 82 Human Rights Watch ldquoDrejteumlsia neuml Rrezik Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroaci Bosnjeuml dhe Hercegovin dhe Serbi e Mal teuml Zirdquo Tetor 2004 Vol 16 No 7 (D) pp 12 dhe 13

keumlrceumlnues ndaj deumlshmitareumlve neuml rastet kundeumlr Kroateumlve83 Gjersa ky proporcion nuk tregon dhe vetvetiu nuk deumlshmon njeumlanshmeumlrineuml etnike seuml paku mund teuml veumlrehet qeuml numri i peumlrgjithsheumlm i Kroateumlve teuml dyshuar peumlr kryerjen e krimeve kundeumlr Serbeumlve nuk eumlshteuml neuml proporcion me numrin e peumlrgjithsheumlm teuml Kroateumlve teuml hetuar dhe teuml ndjekur penalisht Neuml veccedilanti eumlshteuml peumlrmendur njeuml rast neuml meumlnyreuml qeuml teuml ilustrohet njeumlanshmeumlria e pretenduar etnike Neuml rastin Savić neuml vitin 2004 Gjykata e Vendit e Vukovarit e ka deumlnuar njeuml grua 78 vjeccedilare serbe teuml Kroaciseuml me kateumlr vjet e gjysmeuml burgim me akuza peumlr krime lufte Ajo ishte akuzuar qeuml kishte ldquokalleumlzuarrdquo tre Kroat teuml cileumlt mandej ishin transferuar nga Vukovari neuml kampin e teuml arrestuarve neuml Serbi dhe ishin neumlnshtruar trajtimit jo njereumlzor dhe qeuml vet ajo kishte keumlrceumlnuar dhe neumlnshtruar keqtrajtimit te njeuml gruaje Kroate teuml cileumln ajo supozohet se e ka shtyreuml teuml gatuaj peumlr ateuml Ky vendim ishte kritikuar seuml tepeumlrmi deumlshmia qeuml peumlrkrahte ateuml supozohej se ishte e pamjaftueshme deumlnimi ishte konsideruar si posaccedileumlrisht i ashpeumlr neuml lidhje me krimin e supozuar dhe po ashtu peumlr shkak se nuk ekzistojneuml sheumlnime teuml rasteve teuml krimeve teuml lufteumls kundeumlr Kroateumlve teuml bazuara neuml pretendimet peumlr ashpeumlrsi teuml njeumljteuml84 Prej 2001 njeuml ndryshim gradual eumlshteuml shfaqur kur Zyra e Prokurorit Shteteumlror filloj teuml akuzoj aneumltareumlt e ushtriseuml kroate dhe teuml forcave policore85 Rasti i Paulin Dvor dhe rasti Gospić ishin ilustrime te keumltij trendi teuml ri Neuml prill 2004 rasti Paulin Dvor Nikola Ivanković ish aneumltar i ushtriseuml kroate ishte deumlnuar nga Gjykata Vendore e Osijekut me 12 vjet burg peumlr vrasjet e dhjetorit 1991 teuml 19 serbeumlve teuml Kroaciseuml dhe civileve Hungarez neuml Paulin Dvor86 Neuml mars 2003 rasti Gospić Gjenerali i ushtriseuml kroate Mirko Norac Stjepan Orešković dhe Stjepan Grandić ishin shpallur fajtor peumlr krime lufte dhe ishin deumlnuar nga Gjykata Vendore e Rjekeumls me 12 15 dhe 10 vite burgim gjegjeumlsisht peumlr vrasjen e 50 civileumlve teuml cileumlt kryesisht ishin Serb neuml vitin 1991 neuml Gospic87 Dy raste teuml tjera teuml reumlndeumlsishme lidhur me keumlteuml janeuml rasti i Korana Ures88 dhe rasti Lora 89 Neuml rastin e Korana Ures Gjykata Supreme kishte urdheumlruar rigjykimin e treteuml qeuml nga 83 Kruhonja K (Ed) ldquoMonitorimi i Gjykimeve peumlr Krime teuml Lufteumls Raporti Vjetor 2005rdquo Osijek Qendra peumlr Paqe Pa dhuneuml dhe peumlr teuml Drejta teuml Njeriut 2005 p 29 84 Shiko Human Rights Watch ldquoDrejteumlsia neuml Rrezik Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroaci Bosnjeuml dhe Hercegovin dhe Serbi e Mal teuml Zirdquo tetor 2004 Vol 16 No 7 (D) p 9 dhe Human Rights Watch ldquoRasti i Ivanka Savić Dokumenti Udheumlzuesrdquo korrik 19 2004 OSBE po ashtu ka veumlrejtur se neuml ndjekjen e krimeve teuml lufteumls ldquoende ka disa pabarazi neuml baza teuml origjineumls kombeumltare Meuml e theksuara eumlshteuml dallimi neuml llojin e kryerjeve peumlr teuml cilat Serbeumlt dhe Kroateumlt janeuml akuzuar peumlr ateuml qeuml Serbeumlt ishin akuzuar peumlr njeuml gameuml teuml gjereuml teuml kryerjeve gjersa Kroateumlt janeuml pothuajse teuml akuzuar veteumlm peumlr vrasjerdquo Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaporti i Prapaskeneumls mbi Ndjekjen Penale Vendore teuml Krimeve teuml Lufteumls Transferimi i Gjykimeve teuml Tribunalit teuml Hageumls dhe Personat e Zhdukurrdquo 12 gusht 2005 p3 85 Kruhonja K (Ed) ldquoMonitorimi i Gjykimeve teuml Krimeve teuml Lufteumls Raporti Vjetor 2005rdquo Osijek Qendra peumlr Paqe Pa dhuneuml dhe peumlr teuml Drejta teuml Njeriut 2005 p 16 86 Vendimi i gjykateumls Vendore teuml Osijekut 1803 8 prill 2004 duhet teuml theksohet ndoneumlse disa teuml cileumlt kaneuml ndjekur gjykimin kaneuml kritikuar reumlnd faktin qeuml gjykata nuk ka dashur teuml hetoj se kush ka dhen urdhrat peumlr vrasje dhe peumlr largimin e trupave Ata po ashtu kaneuml peumlrshkruar presionin keumlrceumlnues neuml deumlshmitareumlt Shiko Kalimet Online ldquoImuniteti Mbizoteumlronrdquo 8 dhjetor 2005 87 ldquoIsh Gjenerali i Deumlnuar neuml Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroacirdquo Southeast European Times Mars 25 2003 neuml dispozicion neuml httpwwwsetimescomcocoonsetimesxhtmlen_GBfeaturessetimesfeatures200303030325-SVETLA-001 Shiko diskutimin e meumlsipeumlrm neuml faqe 5 88 Akuza nga Zyra e Prokurorit Vendor nga Karlovac No KT-4891

viti 1992 Rasti kishte teuml beumlnte me Mihajlo Hrastov aneumltar i forcave policore kroate i akuzuar peumlr vrasjen e meuml shumeuml se njeuml duzine teuml burgosurve serb Neuml rastin Lora aneumltar teuml policiseuml ushtarake kroate ishin akuzuar peumlr torturim dhe vrasje teuml civileumlve serb neuml burgun ushtarak teuml Loras neuml Split neuml vitin 1992 Pas shfajeumlsimit e teuml gjitheuml teuml akuzuarve neuml gusht 2004 Gjykata Supreme urdheumlroj rigjykimin i cili filloj para Gjykateumls Vendore teuml Split neuml shtator 200590 Me 2 mars 2006 teuml gjitheuml teteuml teuml akuzuarit - peumlrfshireuml kateumlr neuml mungeseuml ndash ishin shpallur fajtor dhe deumlnuar prej gjashteuml gjer neuml teteuml vjet burgim 91 Organizatat e teuml drejtave teuml njeriut dhe lidereumlt e minoritetit serb neuml Kroaci kaneuml mireumlpritur peumlrkrahjen e rritur te qeveriseuml kroate peumlr ndjekjen penale vendore teuml krimeve teuml lufteumls teuml kryera nga aneumltareumlt e shumiceumls kroate92 ldquoKa zhvillime teuml ngadalshme por teuml dukshme Sot 1000 serb i janeuml neumlnshtruar hetimeve Dy vite meuml pareuml ishin 4000 Prej keumltyre 1000 njereumlzve 500 gjer neuml 600 janeuml neuml dosjet e policiseuml pa mbikeumlqyrje teuml gjyqeumlsorit Kjo eumlshteuml ajo neuml teuml cileumln ne jemi duke punuar tani pastrimi i dosjeve teuml policiseuml Prokurori i Shtetit eumlshteuml pajtuar teuml punoj neuml keumlteumlrdquo deklaroi lideri i partiseuml politike teuml serbeumlve teuml Kroaciseuml93 Neuml mesin e aktivisteumlve teuml drejtave teuml njeriut dhe gazetareumlve teuml intervistuar nga ICTJ ekziston njeuml ndjenjeuml e peumlrbashkeumlt qeuml pranimi publik dhe debati lidhur me krimet e kryera kundeumlr serbeumlve teuml Kroaciseuml eumlshteuml ngritur gjateuml disa viteve teuml kaluara OSBE e ka neumlnvizuar brengeumln e saj qeuml ldquopjeseumlmarrja neuml Lufteumln peumlr Atdherdquo vazhdon teuml peumlrdoret nga gjykatat e Kroaciseuml si faktor lehteumlsues neuml zvogeumllimin e deumlnimeve kundeumlr kroateumlve teuml akuzuar94 Kjo mund teuml shpjegoj deklarateumln e redaktorit teuml famsheumlm kroat ldquo Prandaj sot mund teuml thuhet qeuml meuml nuk eumlshteuml sekret peumlr askeumlnd qeuml kroateumlt po ashtu kaneuml kryer krime teuml lufteumls por eumlshteuml beumlreuml aq pak peumlr ti deumlnuar atardquo95 Megjithateuml neuml dhjetor 2005 dy incidente demonstrojneuml qeuml ende ka presion nga ata qeuml janeuml peumlrgjegjeumls peumlr krimet kroate Seuml pari me 6 dhjetor gazetari udheumlheqeumls hulumtues i gazeteumls seuml pavarur Feral Tribune Drago Hedl ka marr keumlrceumlnime me vdekje neuml e-mail ndash qeuml kaneuml qeneuml teuml drejtuara ndaj atij si deumlshmitar i cituar neuml njeumlrin prej artikujve teuml tij Qeuml nga fundi i 1990 Hedl ka botuar tregime teuml pakrahasueshme peumlr krimet e kryera nga ushtria kroate kundeumlr serbeumlve teuml Kroaciseuml Neuml raportin e publikuar neuml korrik teuml vitit 2005 ai botoi deklaratat e deumlshmitarit lidhur me peumlrfshirjen e mundshme teuml Branimir Gllavashit udheumlheqeumls i fuqisheumlm politik ish komandant i forcave mbrojteumlse neuml Osijek dhe kryetar aktual i Keumlshillit Komunal dhe aneumltar i opoziteumls neuml Parlament96 Neuml nateumln e

89 Akuza nga Zyra e Prokurorit Vendor neuml Split No KTO 13102 teuml25 marsit 2002 90 Shiko Southeast European Times ldquoGjykimi i Krimeve teuml Lufteumls seuml Teteuml ish Policeumlve Ushtarak Ri hapet neuml Kroacirdquo 13 shtator 2005 neuml dispozicion neuml wwwsetimescomcocoonsetimesxhtmlen_GBfeaturessetimesfeatures20050913feature-01 91 Shiko Qendreumln Ligjore Humanitare ldquoRi Gjykimi i Suksessheumlm i Rastit Lorardquo 3 mars 2006 neuml dispozicion neuml httpwwwhlcorgyuenglishFacing_The_Pastindexphpfile=1312html 92 Human Rights Watch ldquoDrejteumlsia neuml Rrezik Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroaci Bosnjeuml dhe Hercegovin dhe Serbi e Mal teuml Zirdquo tetor 2004 Vol 16 No 7 (D) p 5 93 ICTJ intervista me politikanin Serb teuml Kroaciseuml Zagreb 19 dhjetor 2005 94Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaporti i Prapaskeneumls Gjykimet Vendore teuml Krimeve teuml Lufteumls neuml 2005rdquo 13 shtator 2005 p28 95 Kalimi Online ldquoImuniteti Mbizoteumlronrdquo 8 dhjetor 2005 96 Keumlrceumlnimet me vdekje teuml raportuara e than qeuml ldquone do teuml vrameuml qeuml teuml dy juve dhe deumlshmitarinrdquo Agjencia e lajmeve France Press ldquo Keumlrceumlnimi me Vdekje Ndaj Gazetarit Kroat qeuml Raporton mbi Lufteumlnrdquo 7 dhjetor 2005 me 11 maj njeuml diteuml pasi Parlamenti hoqi imunitetin peumlr Glavashin Hedl ishte abuzuar verbalist

18 dhjetorit 2006 kryetari i Komitetit Civil peumlr teuml Drejtat e Njeriut njeuml organizateuml me seli neuml Zagreb ishte sulmuar peumlrball shteumlpiseuml seuml tij ldquoNe e dimeuml se kush je ti ne jemi veteraneumlt nga Vukovari ne e dijmeuml se si teuml merremi me ty dhe ccedilfareuml teuml beumljmeuml me tyrdquo u raportua teuml i keneuml theumlneuml sulmuesit97

Neuml keumlteuml kontekst sfida meuml e madhe peumlr drejteumlsineuml kroate neuml lidhje me krimet kundeumlr Serbeumlve eumlshteuml pa dyshim hetimi i supozimeve qeuml vazhdojneuml kundeumlr Branimir Gllavashit Glavash aneumltar themelues i Bashkimit Demokratik Kroat konsiderohet si njeumlri ndeumlr politikaneumlt meuml teuml fuqisheumlm neuml vend gjateuml 15 viteve teuml kaluara Neuml qershor 2005 hetimet neuml rastin kundeumlr tij ishin hequr nga policia e Osijekut dhe ishin vendosur neumln kompetenceuml teuml policiseuml seuml Zagrebit Neuml fund teuml vitit 2005 gjersa hetimet kundeumlr Gllavashit ishin than se po peumlrparojneuml shpejt dy incidente ngriteumln shqeteumlsime serioze peumlr shoqeumlrineuml civile Seuml pari kryebashkiaku i Osijekut njeuml aleat i ngushteuml politik i Gllavashit zbuloi emrat e 19 deumlshmitareumlve teuml akuzeumls gjateuml njeuml konference peumlr shtyp98 Konferenca mandej ishte transmetuar nga Televizioni i Osijekut kateumlr hereuml neuml dy diteuml Ishte theumlneuml se kateumlr deumlshmitar kishin thirrur policin peumlr teuml theumlneuml se meuml nuk janeuml teuml gatsheumlm teuml deumlshmojneuml Ky incident ka quar Komitetin Kroat teuml Helsinkit peumlr teuml Drejtat e Njeriut teuml shpall se situata qeuml e rrethon hetimin ishte e barazvlefshme me ldquoatmosfereumln linccedilueserdquo99 Seuml dyti ashtu siccedil eumlshteuml peumlrmendur meuml hereumlt meuml pak se njeuml javeuml pas konferenceumls gazetari udheumlheqeumls hulumtues Drago Hedl kishte pranuar keumlrceumlnime me vdekje qeuml thuhej se ishin drejtpeumlrdrejt teuml lidhura me raportimin e tij lidhur me hetimet e Gllavashit Parlamenti i Kroaciseuml hoqi imunitetin e Gllavashit meuml keumlrkeseuml teuml Zyreumls seuml Prokurorit Shteteumlror e cila ishte peumlrkrahur nga Gjykata e Apelimit100 Qeuml nga ateumlhereuml rasti i eumlshteuml dheneuml njeuml gjykateumlsi hetues i cili ka hapur njeuml hetim zyrtar teuml krimeve teuml lufteumls kundeumlr Gllavashit me keumlrkeseuml teuml prokuroreumlve teuml shtetit teuml cileumlt supozojneuml qeuml ai ka urdheumlruar vrasjen e dy serbeumlve dhe torturimin e tre teuml tjereumlve101 Pas refuzimit fillestar teuml mocionit teuml gjykateumlsit peumlr arrestimin paragjyqeumlsor teuml Gllavashit Komisioni peumlr Privilegje dhe Kredenciale neuml fund dha mocionin me 26 tetor 2006 pjeseumlrisht prej brengeumls qeuml Gllavash mund teuml ndikonte tek deumlshmitareumlt102 Gllavash u doreumlzua neuml teuml njeumljteumln diteuml pasi qeuml policia leumlshoi njeuml urdheumlr peumlr arrestimin e tij103 Pas greveumls seuml uriseuml 37 diteumlsh si protesteuml peumlr ateuml qeuml ai pretendon se eumlshteuml rast politikisht i motivuar qeuml nga janari 2007 gjykateumlsi hetues vendosi qeuml peumlrkoheumlsisht teuml

peumlrfshireuml keumlrceumlnimin me vdekje neuml rrugeumlt e Osijekut Shiko HINA Agjencia Kroate e Lajmeve HND Kritikon Keumlrceumlnimet me Vdekje Gazetarit teuml Osijekut 10 maj 2006 97 Zoran Pusić i cili ishte sulmuar po ashtu tha se ai nuk mendonte se sulmi ishte i organizuar Intervista e ICTJ-seuml me Zoran Pusić Zagreb 18 dhjetor 2005 98 Anto ETHapic krye bashkiak i Osijekut eumlshteuml po ashtu kryetar i Partiseuml Kroate teuml Djathteumlve 99 HINA Agjencia e Lajmeve ldquoHuman Rights Watchdog Urges Croatia to Stop Violence Against Journalistsrdquo 8 dhjetor 2005 100 HINA Agjencia e Lajmeve ldquoGjykata Kroate e jap lejen peumlr hetimin peumlr krime teuml lufteumls kundeumlr zyrtareumlve teuml lartrdquo 5 korrik 2006 101 VOA Lajmet ldquoGjykatat Kroate fillojneuml Hetimin peumlr Krime Lufte teuml Deputetitrdquo 13 korrik 2006 102 IWPR ldquoGlavashi meuml neuml fund pas grilaverdquo 27 Tetor 2006 neuml dispozicion neuml httpiwprnetp=triamps=fampo=324905ampapc_state=henptri 103 Id

suspendoj hetimin dhe teuml liroj Gllavashin neuml baza se ai nuk ishte i sheumlndetsheumlm ti qeumlndroj gjykimit edhe pse prokuroreumlt kishin apeluar vendimin104

Meumlnjan nga rigjykimet e peumlrmendura meuml lart nuk kishte padi teuml reja kundeumlr aneumltareumlve teuml ushtriseuml kroate ose teuml forcave teuml policiseuml me akuza peumlr krime lufte neuml vitin 2005105 Megjithateuml shumeuml raste teuml meumlparshme kundeumlr ish aneumltareumlve teuml ushtriseuml dhe teuml forcave teuml policiseuml kaneuml pas prirje teuml ngarkohen peumlr krime konvencionale se sa peumlr krime teuml lufteumls edhe pse ato mund teuml jeneuml teuml lidhura ngushteuml me lufteumln106

ii Mbrojtja e deumlshmitarit dhe peumlrfaqeumlsimi ligjor i viktimave Mbrojtja e deumlshmitareumlve eumlshteuml ccedileumlshtje periodike e shqeteumlsimit neuml gjykimet peumlr krime lufte neuml Kroaci Seuml fundi ka pasur zhvillime teuml reumlndeumlsishme legjislative dhe institucionale neuml keumlteuml leumlmi miratimi i Ligjit peumlr Mbrojtjen e Deumlshmitareumlve107neuml tetor 2003 krijimi i programit peumlr mbrojtjen e deumlshmitareumlve neuml Ministrin e Puneumlve teuml Brendshme si dhe krijimi i njeumlsiseuml peumlr peumlrkrahje teuml veccedilanteuml teuml deumlshmitareumlve peumlrbrenda Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml neuml vitin 2005 Frika eumlshteuml shprehur nga deumlshmitareumlt neuml rastet kundeumlr aneumltareumlve teuml ushtriseuml kroate dhe forcave policore posaccedileumlrisht neuml rastet qeuml kaneuml marr veumlmendjen e madhe publike siccedil janeuml gjykimet Norac Lora dhe Paulin Dvor Akte serioze teuml frikeumlsimit dhe keumlrceumlnime verbale gjateuml keumltyre gjykimeve108 dhe neuml hetimin e rastit Gllavash109 janeuml deumlshmi teuml lidhjes dhe zhvillimit teuml legjislativit dhe teuml institucioneve

104 BBC Lajmet ldquoDeputeti i Burgosur Kroat neuml Greveuml Urierdquo 27 tetor 2006 HINA Agjencia e Lajmeve ldquoProkuroreumlt Apelojneuml Vendimin peumlr Suspendimin e Hetimeve kundeumlr Glavashit neuml Rastin Garazhardquo 4 janar 2007 105 Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaporti Statusor No17 mbi Progresin Kroat neuml Peumlrmbushjen e Angazhimeve Ndeumlrkombeumltare qeuml nga korriku 2005rdquo 10 neumlntor 2005 p16 106 Kruhonja K (Ed) ldquoMonitorimi i Gjykimeve peumlr Krime Lufte Raporti Vjetor 2005rdquo Osijek Qendra peumlr Paqe Pa dhuneuml dhe peumlr teuml Drejta teuml Njeriut 2005 p 16 107 Ligji mbi Mbrojtjen e Deumlshmitarit Narodne novine [Gazeta Zyrtare] No 1632003 16 tetor 2003 108 Neuml vitin 2002 gjykimi i pareuml neuml rastin Lora i cili ishte anuluar nga Gjykata Supreme neuml vitin 2005 disa deumlshmitar deklaruan neuml gjykateuml se ata i ishin neumlnshtruar keumlrceumlnimeve dhe disa teuml tjereuml refuzuan qeuml teuml vijneuml nga Serbia ose Bosnjeuml Hercegovina peumlr teuml deumlshmuar neuml gjykim (neuml ri gjykim qeuml u mbajt neuml fund teuml vitit 2005 dhe neuml fillim teuml vitit 2006 dhjeteuml deumlshmitar erdheumln nga Serbia dhe BeH) Shiko Human Rights Watch Human Rights Watch ldquoDrejteumlsia neuml Rrezik Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroaci Bosnjeuml dhe Hercegovineuml dhe Serbi e Mal teuml Zirdquo tetor 2004 Vol 16 No 7 (D) p 23 Shiko po ashtu Kruhonja K (Ed) ldquoMonitorimi i Gjykimeve peumlr Krime Lufte Raporti Vjetor 2005rdquo Osijek Qendra peumlr Paqe Pa dhuneuml dhe peumlr teuml Drejta teuml Njeriut 2005 po ashtu eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml peumlrmendet qeuml Milan Levar deumlshmitar i mundsheumlm neuml rastin Gospić ishte vrareuml neuml vitin 2000 pasi qeuml i dha deklarateuml Zyreumls seuml Prokurorit teuml Tribunalit teuml Hageumls (Tribunali Ndeumlrkombeumltar peumlr Krime ne Jugosllavi) dhe pasi qeuml publikisht kalleumlzoi teuml akuzuarit neuml ateuml rast neuml Kroaci Shiko Raportimin e Institutit peumlr Lufteuml dhe Paqe ldquoDeumlshmitari i mundsheumlm vdeseuml neuml Kroaci ndash Mjeti Eksploziv vret Milan Levar jashteuml shteumlpiseuml seuml tijrdquo Azhurnimi i Tribunalit 188 (28 gusht ndash 2 shtator 2000) neuml dispozicion neuml eumleumleumlieumlprnetp=triamps=fampo=164533ampapc_state=hsritri2000 109 Pasi qeuml krye bashkiaku i Osijekut publikisht i dha emrat e deumlshmitareumlve neuml hetimin e Glavashit Tribunali i Hageumls neuml Kroaci Shiko HINA Agjencia e Lajmeve Tribunali i Hageumls i alarmuar nga deumlshtimi i Kroaciseuml peumlr teuml mbrojtur deumlshmitareumltrdquo 17 dhjetor 2005 Seuml fundi Glavash publikoj emrat e deumlshmitareumlve teuml mbrojtur neuml faqen e vet teuml internetit Associated Press ldquoGjykateumlsi refuzon thirrjet peumlr teuml burgosur aneumltarin e ish partiseuml neuml pushtet neuml Kroaci i akuzuar peumlr vepra mizore gjateuml koheumls seuml lufteumlsrdquo 21 korrik 2006

Prandaj sfida meuml e madhe me teuml cileumln ballafaqohet autoritetet kroate eumlshteuml zbatimi i keumltyre masave teuml reja Peumlrkundeumlr krijimit teuml mekanizmave peumlr mbrojtjen e deumlshmitarit neuml vitin 2005 ka qeneuml e veumlshtireuml qeuml teuml sigurohet qeuml vet deumlshmitareumlt ti peumlrmbahen masave mbrojteumlse110 posaccedileumlrisht duke marr parasysh madheumlsineuml e vogeumll teuml vendit qeuml e beumln meuml teuml lehteuml zbulimin e deumlshmitareumlve teuml zhvendosur Ccedileumlshtja eumlshteuml meuml e spikatur neuml qytete teuml meumldha siccedil eumlshteuml Zagrebi por ishte theksuar qeuml niveli i frikeumls dhe frikeumlsimit neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml eumlshteuml ende e theksuar neuml fshatra Gjykimi Ovčara neuml Serbi po ashtu ka dheumlneuml argumente teuml reja peumlr ata qeuml avokojneuml se viktimat duhet teuml jeneuml pjeseuml e gjykimit si paditeumls civil se sa veteumlm deumlshmitar111 Ligji kroat thoteuml qeuml viktimat mund teuml keneuml peumlrfaqeumlsimin e vet ligjor neuml gjykime Megjithateuml neuml praktik ata nuk kaneuml pasur njeuml peumlrfaqeumlsim teuml tilleuml Peumlr meuml tepeumlr peumlr dallim nga Serbia ku paleumlt civile mund teuml peumlrfaqeumlsohen nga jo avokateumlt peumlrfaqeumlsimi neuml Kroaci duhet teuml jeteuml nga njeuml avokat i thirrur nga Oda e Avokateumlve dhe shpesh eumlshteuml shumeuml shtrenjteuml peumlr viktimat qeuml t`ia mundeumlsojneuml vetes112 Sipas monitoruesit teuml larteuml teuml gjykimeve neuml Kroaci neuml 13 gjykimet peumlr krime lufte teuml monitoruara veteumlm dy prej 235 viktimave teuml implikuar kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor113 Argumentet qeuml peumlrkrahin peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml viktimave neuml gjykime peumlrfshin qasje meuml teuml mireuml teuml interesave teuml tyre specifike si dhe njohje meuml teuml mireuml teuml leumlndimit qeuml ata kaneuml vuajtur Argumentet qeuml e kundeumlrshtojneuml ateuml janeuml rreziku i vonimeve teuml meumltutjeshme teuml gjykimit konflikti i mundsheumlm me prokurorin e peumlrgjithsheumlm dhe nevojeumln qeuml peumlrfaqeumlsimi i viktimeumls teuml jeteuml i kufizuar neuml seanceumln e vendimit Draft ligji aktual mbi ndihmeumln ligjore ofron pa pageseuml ndihmeuml ligjore peumlr secilin me teuml hyra mujore meuml teuml vogla se 1800 kuna (afeumlr 250 euro) Megjithateuml eumlshteuml e paqarteuml se sa njereumlz mund teuml kualifikohen peumlr keumlteuml Disa teuml tjereuml ende mendojneuml qeuml sistemi i drejteumlsiseuml dhe me teuml veumlrtet shoqeumlria si e teumlreuml ende nuk eumlshteuml ldquopjekurrdquo mjaft peumlr teuml peumlrfshireuml viktimat neuml procesin gjyqeumlsor Ata theksojneuml qeuml neuml kontekstin e ndjesheumlm teuml Kroaciseuml 110 Neuml rastin e veteumlm teuml dokumentuar teuml deumlshmitarit i cili ishte pranuar neuml programin special teuml mbrojtjes seuml deumlshmitarit dhe ishte zhvendosur nga qyteti i vet i lindjes deumlshmitari i zhvendosur neuml meumlnyreuml teuml peumlrseumlritshme ka kontaktuar mediat nga vendndodhja e tij e re Intervistat e ICTJ-seuml me Zyreumln e Prokurorit teuml Peumlrgjithsheumlm dhe me organizatat lokale teuml drejtave teuml njeriut Zagreb 22 dhe 23 dhjetor 2005 111 Neuml keumlteuml etapeuml teuml rastit para Dhomeumls peumlr Krime Lufte teuml Gjykateumls seuml Qarkut neuml Beograd 14 Serb ishin deumlnuar 2005 peumlr krime kundeumlr teuml burgosurve teuml lufteumls Teuml paditurit ishin akuzuar peumlr keqtrajtim dhe vrasje teuml 192 individeumlve neuml fermeumln e Ovqares afeumlr Vukovarit neuml vitin 1991 ata ishin deumlnuar me burgim prej 5 gjer neuml 20 vjet Dy teuml akuzuar teuml tjereuml ishin shfajeumlsuar Padia KV No 01-2003 Gjykimi filloj neuml mars 2004 dhe ishte gjykimi i pareuml peumlr krime lufte i mbajtur para Gjykateumls seuml Veccedilanteuml neuml Serbi Shiko Southeast European Times ldquoGjykimi i Pareuml peumlr Krime Lufte teuml Hapet neuml Marsrdquo 20 jan 2004 neuml dispozicion neuml httpwwwsetimescomcocoonsetimesxhtmlen_GBfeaturessetimesfeatures200401040120-SVETLA-001 112 Njeuml avokat zakonisht do teuml keumlrkoj 2000 kuna (afeumlrsisht 270 euro) peumlr paraqitje njeuml ditore neuml gjykateuml Sipas avokatit Kroat qeuml mbron Serbeumlt e Kroaciseuml neuml padit civile avokateumlt neuml Kroaci janeuml teuml lidhur nga kodi i tyre i etikes dhe nuk mund teuml punojneuml pro bono (vullnetarisht) ose teuml zbatojneuml ccedilmime meuml teuml uleumlta Peumlr meuml tepeumlr neumlse njeuml avokat eumlshteuml punonjeumls me pageuml i njeuml ndeumlrmarrje ose OJQ ai ose ajo nuk mund meuml teuml paraqitet si avokat gjyqeumlsor neuml rastet kriminale Intervista e ICTJ me avokatin Kroat qeuml mbron Serbet e Kroaciseuml neuml paditeuml civile Zagreb 22 dhjetor 2005 113 Intervista e ICTJ me Qendreumln peumlr Paqe Zagreb 22 dhjetor 2005

aktgjykimet e paanshme do teuml jeneuml meuml teuml veumlshtira teuml arrihen me pjeseumlmarrje teuml ploteuml dhe teuml drejtpeumlrdrejt teuml viktimave Njeuml aktivist i dalluar i teuml drejtave teuml njeriut e ka peumlrmbledhur situateumln

Neuml afat teuml gjateuml drejteumlsia nuk ekziston neumlse viktimat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara Ne jemi si neuml sandviccedil [ne jemi] neuml mes teuml njeuml drejteumlsie qeuml mund teuml kemi sot dhe njeuml qeuml mund teuml kemi neuml meumlnyreuml ideale Nuk eumlshteuml ccedileumlshtje e parimit por e teuml qenit realist Sot eumlshteuml e arsyeshme peumlr drejteumlsineuml neuml Kroaci qeuml viktimat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara Situata neuml Serbi eumlshteuml ndryshe Atje nuk kishte lufteuml dhe njereumlzit nuk e kaneuml peumlrvojeumln e njeumljteuml teuml lufteumls114

Megjithateuml Qendra per teuml Drejteumln Humanitare e sheh rolin e vet neuml peumlrfaqeumlsimin e viktimave gjateuml gjykimeve neuml Serbi si ateuml teuml mbrojteumlsit teuml drejtave teuml njeriut qeuml mund teuml veuml neuml dukje meuml shumeuml peumlrgjegjeumlsin e teuml akuzuarit ndash dhe lidhjet me institucionet shteteumlrore siccedil janeuml policia dhe ushtria ndash se qeuml mund teuml beumljeuml prokurori i peumlrgjithsheumlm keumlshtu duke peumlrgatitur dokumente shteseuml teuml krimeve115

iii Bashkeumlpunimi neuml mes teuml autoriteteve dhe efikasiteti hetues

Bashkeumlpunimi neuml mes teuml autoriteteve eumlshteuml thelbeumlsor neumlse hetimet do teuml beumlheshin si duhet neuml teuml dy nivelet neuml ateuml kombeumltar dhe ateuml rajonal Bashkeumlpunimi gjyqeumlsor ndeumlrshteteumlror seuml fundi ka treguar shenja premtuese teuml zhvillimit meuml pareuml njeuml bashkeumlpunim i tilleuml ka qeneuml i lidhur me puneumln e paragjykimit peumlrmes shkeumlmbimit teuml informatave dhe deumlshmive gjateuml hetimeve Por seuml fundi ka arritur fazeumln e gjykimit me ardhjen e deumlshmive teuml deumlshmitareumlve peumlrtej kufirit Njeuml peumlrmireumlsim i tilleuml i cili ishte i pamundur teuml imagjinohej veteumlm dy vite meuml pareuml ishte i duksheumlm posaccedileumlrisht neuml rastin Lovas116 para Gjykateumls Vendore teuml Vukovarit dhe rasti Ovqara117 para Dhomeumls peumlr Krime teuml Lufteumls teuml Gjykateumls seuml Qarkut teuml Beogradit Ishte beumlreuml e mundur nga korniza mbi bashkeumlpunimin e gjyqeumlsorit neumlnshkruese e teuml cileumls eumlshteuml Kroacia Kjo kornizeuml peumlrfshin marreumlveshjen neuml mes teuml Kroaciseuml dhe Bosnjeuml Hercegovineumls mbi bashkeumlpunimin e gjyqeumlsorit neuml ccedileumlshtjet kriminale teuml neumlnshkruar neuml vitin 1996118 marreumlveshja neuml mes teuml Kroaciseuml dhe Serbiseuml e Malit teuml Zi neuml ndihmeumln e dyanshme neuml ccedileumlshtjet civile dhe kriminale teuml neumlnshkruar neuml vitin 1998119 Konventa 114 Intervista e ICTJ me aktivistin kroat teuml drejtave teuml njeriut Zagreb 23 dhjetor 2005 115 Intervista me Nataša Kandić HLC korrik 2006 116 Neuml tetor teuml vitit 2005 Prokurori Shteteumlror peumlr Krime teuml Lufteumls neuml Serbi deklaroj qeuml do teuml kryej hetimet mbi personat e keumlrkuar neuml rastin Lovas qeuml dihet se gjinden neuml territorin e saj Shiko Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquoRaporti Statusor No17 mbi Progresin Kroat neuml Peumlrmbushjen e Angazhimeve Ndeumlrkombeumltare qeuml nga korriku 2005rdquo 10 neumlntor 2005 p 17 117 Neuml keumlteuml rast neuml teuml cilin teuml paditurit ishin akuzuar peumlr krime lufte kundeumlr popullateumls etnike Kroate neuml Vukovar neuml vitin 1991 Prokurori Serb dhe gjykateumlsi hetues me prokurorin peumlr Krime teuml Lufteumls neuml Zagreb dhe grumbulluan informata teuml reumlndeumlsishme dhe deumlshmi peumlr rastin Shiko Human Rights Watch ldquoDrejteumlsia neuml Rrezik Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroaci Bosnjeuml dhe Hercegovineuml dhe Serbi e Mal teuml Zirdquo tetor 2004 Vol 16 No 7 (D) p 19 118 Marreumlveshja neuml mes teuml Qeveriseuml seuml Bosnjeuml Hercegovineumls dhe Qeveriseuml seuml Federateumls seuml Bosnjeumls dhe Qeveriseuml seuml Republikeumls seuml Kroaciseuml mbi Ndihmeumln Ligjore neuml Ccedileumlshtjet Civile dhe Kriminale Gazeta zyrtare e Republikeumls seuml BeH (Gazeta Zyrtare e Bosnjeuml Hercegovineumls) ndash Botimi Special Marreumlveshjet Ndeumlrkombeumltare 27 maj 1996 119 Marreumlveshja neuml mes teuml Republikeumls seuml Kroaciseuml dhe Republikeumls Federale teuml Jugosllaviseuml mbi Ndihmeumln Ligjore neuml Ccedileumlshtjet Kriminale dhe Civile Narodne Novine (Gazeta Zyrtare e Republikeumls seuml Kroaciseuml No 61998 10 prill 1998

Evropiane mbi Ekstradimin dhe Konventa Evropiane neuml Ndihmeumln e Dyanshme neuml Ccedileumlshtjet kriminale pjeseuml e seuml cileumls eumlshteuml Kroacia120 Seuml fundi Zyra e Prokurorit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Kroaciseuml neumlnshkroi njeuml marreumlveshje me Gjykateumln Shteteumlrore teuml Bosnjeuml Hercegovineumls peumlr teuml peumlrmireumlsuar bashkeumlpunimin neuml nivelin e ndjekjeve penale neuml rastet e krimeve teuml lufteumls dhe krimit teuml organizuar121 Njeuml marreumlveshje e ngjashme eumlshteuml neumlnshkruar me Kryeoprokurorin Shteteumlror teuml Malit teuml Zi122 Peumlrmireumlsimi i bashkeumlpunimit teuml gjyqeumlsorit po ashtu ishte mundeumlsuar nga OJQ-teuml lokale veccedilaneumlrisht Qendra peumlr teuml Drejteumln Humanitare (HLC) e Beogradit Neuml gjykimin Ovqara qeuml eumlshteuml mbajtur neuml Beograd HLC e cila mori peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml viktimave teuml organizuar peumlr afeumlr 20 aneumltar teuml familjeve teuml viktimave nga zona e Vukovarit peumlr teuml peumlrcjell seancat gjateuml periudheumls njeuml vjet e gjysmeuml ldquoHLC na ka kontaktuar Neuml fillim familjet nuk donin teuml shkonin dhe mendonin se ishte farseuml Por besimi neuml HLC ishte vendimtar Ne u pajtuam dhe i bindeumlm deumlshmitareumlt qeuml teuml shkojneuml neuml Serbirdquo tha njeumlri prej peumlrfaqeumlsuesve teuml viktimave teuml Kroaciseuml123 Iniciativa ishte lavdeumlruar si e arritur e madhe peumlr viktimat si dhe peumlr komunitetet neuml teuml dy aneumlt e kufirit ldquo Eumlshteuml njeuml prej shembujve meuml teuml mireuml se si duhet teuml merret me krimet e lufteumls tha njeuml peumlrfaqeumlsues i komunitetit serb neuml Vukovar124 OJQ-ja udheumlheqeumlse monitoruese e gjykimeve theksoi qeuml pas keumlsaj peumlrvoje ldquoasociacioni i viktimave ka ndryshuar ploteumlsisht retoriken e tyre tani thoneuml se eumlshteuml neuml rregull neumlse [teuml akuzuarit] gjykohen neuml Beograd Sot me pak ndihmeuml eumlshteuml e mundur teuml imagjinosh shkuarjen e deumlshmitareumlve neuml Serbi dhe anasjelltas Frika ende ekziston por mund teuml kontrollohetrdquo125

Dy deumlshmitareuml po ashtu deumlshmuan peumlrmes video lidhjes nga Kroacia neuml Gjykimin Ovqara neuml Bosnjeuml Hercegovineuml deumlshmuan para Gjykateumls Vendore neuml Split neuml neumlntor 2005 dhe janar 2006 Rasti Lora ishte shembulli i pareuml i deumlshmitareumlve serb qeuml donin teuml udheumltonin neuml Kroaci teuml inkurajuar nga teuml dy Zyra e Prokurorit teuml Serbiseuml dhe HLC Mbrojtja e viktimave ishte siguruar nga teuml dy policiteuml e Serbiseuml dhe Kroaciseuml126 Gjykimet e ardhshme kundeumlr aneumltareumlve teuml ldquoShkorpioneumlverdquo njeumlsia speciale e Ministriseuml seuml Puneumlve teuml Brendshme teuml Serbiseuml do teuml paraqes edhe njeuml test tjeteumlr teuml reumlndeumlsisheumlm neuml bashkeumlpunimin neuml rritje neuml mes teuml autoriteteve teuml gjyqeumlsorit nga Kroacia Serbia dhe Mali i Zi127 120 Human Rights Watch ldquoDrejteumlsia neuml Rrezik Gjykimet e Krimeve teuml Lufteumls neuml Kroaci Bosnjeuml dhe Hercegovineuml dhe Serbi e Mal teuml Zirdquo tetor 2004 Vol 16 No 7 (D) p 18 121 Protokolli mbi Marreumlveshjen neuml Realizimin e Bashkeumlpunimit teuml Dyansheumlm neuml Luftimin e teuml Gjitha Formave teuml Krimeve Kapitale teuml neumlnshkruar neuml mes teuml Zyreumls seuml Prokurorit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Republikeumls seuml Kroaciseuml dhe Prokurorit Shteteumlror teuml Republikeumls seuml Bosnjeuml Hercegovineumls Human Rights Watch ldquoKeumlrkimi i Drejteumlsiseuml Dhoma peumlr Krime teuml Lufteumls neuml Bosnjeuml dhe Hercegovineumlrdquo shkurt 2006 neuml dispozicion neuml httphrworgreports2006ij0206ij0206eumlebpdf 122 HINA Agjencia Kroate e Lajmeve ldquoMali i Zi dhe Kroacia teuml bashkeumlpunojneuml neuml ndjekjen penale teuml dyshuarve peumlr krime teuml lufteumlsrdquo 27 korrik 2006 123 Intervista e ICTJ me peumlrfaqeumlsuesin e viktimave Kroate Zagreb 23 dhjetor 2005 124 Intervista e ICTJ me peumlrfaqeumlsuesin e viktimave Serbe Vukovar 21 dhjetor 2005 125 Intervista e ICTJ me OJQ Kroate Zagreb 22 dhjetor 2005 126 Intervista me Nataša Kandić korrik 2006 127 Megjitheumlse Shkorpioneumlt nuk kaneuml lidhje me Kroacineuml Autoritetet e gjykateumls Kroate kaneuml ndareuml dokumentacionin me Dhomeumln Serbe teuml Krimeve teuml Lufteumls peumlr rastin

Bashkeumlpunimi ndeumlr shteteumlror eumlshteuml po ashtu fundamental neuml zvogeumllimin e numrit teuml gjykimeve teuml mbajtura neuml mungeseuml Gjykata Supreme dhe Prokurori Shteteumlror i Kroaciseuml kaneuml dheumlneuml udheumlzime peumlr teuml ndareuml gjykimet kundeumlr teuml paditurve teuml cileumlve ju dihet vendndodhja nga ata qeuml janeuml neuml ikje Peumlrkundeumlr keumlsaj neuml vitin 2005 peumlrafeumlrsisht 60 peumlrqind e teuml paditurve dhe afeumlrsisht 75 peumlrqind e teuml gjitheuml teuml paditurve serb ishin gjykuar neuml mungeseuml128 Numri i madh i gjykimeve neuml mungeseuml eumlshteuml pjeseumlrisht rezultat i grupit teuml madh teuml padive qeuml vazhdojneuml neuml gjykime edhe kur disa nga teuml akuzuarit janeuml ende neuml liri Baza peumlr keumlto padi teuml peumlrbashkeumlta eumlshteuml shpesh aneumltareumlsia e teuml akuzuarit neuml njeumlsi teuml veccedilanteuml teuml policiseuml ose ushtriseuml dhe nganjeumlhereuml fakti i thjesht qeuml teuml paditurit e shumeumlfishteuml ishin prezent neuml vendndodhjen e teuml njeumljtit krim

II KEumlRKIMI I SEuml VEumlRTETEumlS

Mediat e pavarura dhe OJQ-teuml kaneuml luajtur njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml iniciativat e keumlrkimit teuml seuml veumlrteteumls neuml Kroaci Peumlr dallim veteumlm peumlrpjekje teuml kufizuara janeuml beumlreuml nga autoritetet kroate peumlr teuml veumlneuml neuml pah publikisht dhe ti publikojneuml faktet qeuml rrethojneuml ngjarjet qeuml kaneuml ndodhur gjateuml lufteumls neuml territorin e Kroaciseuml gjateuml viteve teuml 90-ta Neuml mars teuml vitit 2005 njeuml qendeumlr zyrtare e quajtuar Qendra Memoriale dhe Dokumentacionit neuml Lufteumln Mbrojteumlse peumlr Atdhe ishte themeluar peumlr teuml grumbulluar dhe peumlrpunuar dokumentacionin peumlrkitazi me lufteumln Qendra parashihej si ldquoinstitut publik shkencorrdquo po ashtu planifikon teuml kryej hulumtime lidhur me ccedileumlshtje teuml ndryshme teuml lufteumls129 Eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml theksohet megjitheumlse qeuml historiani Ante Nazor drejtor i Qendreumls e ka beumlreuml teuml qarteuml se ai beson se ldquoLufta peumlr Atdherdquo eumlshteuml njeumlra prej periudhave meuml teuml reumlndeumlsishme teuml Kroaciseuml dhe se Operacioni Shkreptima dhe Furtuna ishin veprime ligjore dhe legjitime nga ushtria e Kroaciseuml peumlr teuml ccedilliruar territoret e okupuara 130

Rezultati i lufteumls neuml vend fillimisht ishte perceptuar si fitore e mbrojteumlsve neuml ldquoLufteumln e Atdheutrdquo mbi agresoreumlt serb Kjo e kombinuar me kontekstin e veccedilanteuml teuml pas lufteumls teuml sheumlnuara me zhvillim ekonomik dhe me lidhje relativisht teuml afeumlrta me Pereumlndimin i ka lejuar shtetit teuml shmang konfrontimin serioz dhe teuml paansheumlm me teuml kaluareumln e saj ldquoDeklarata e Lufteumls Patriotikerdquo e miratuar nga Parlamenti neuml tetor teuml vitit 2000 eumlshteuml njeuml shembull i keumlsaj Deklarata thoteuml qeuml ldquoRepublika e Kroaciseuml ka zhvilluar njeuml lufteuml teuml drejt dhe legjitime mbrojteumlse dhe ccedillirimtare dhe jo lufteuml agresore dhe okupuese kundeumlr ndokujt neuml teuml cileumln ajo mbrojti territorin e saj nga agresori i madh serb peumlrbrenda kufijve teuml saj teuml njohur ndeumlrkombeumltarrdquoGjersa nuk e mohon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml ndonjeuml krim teuml lufteumls teuml kryer nga forcat kroate si njeuml deklarateuml zyrtare ajo konfirmon njeuml pasqyreuml teuml pakompletuar teuml lufteumls pasi qeuml nuk ka pranim ekuivalent zyrtar teuml spastrimit etnik kundeumlr civileumlve serb etnik Posaccedileumlrisht geumlzon fakti lidhur me keumlteuml qeuml teuml gjitha paditeuml e Tribunalit teuml Hageumls kundeumlr teuml akuzuarve kroat peumlr krime gjateuml ldquoLufteumls peumlr Atdherdquo ndash qeuml do teuml thoteuml

128 Kruhonja K (Ed) ldquoMonitorimi i Gjykimeve teuml Krimeve teuml Lufteumls Raporti Vjetor 2005rdquo Osijek Qendra peumlr Paqe Pa dhuneuml dhe peumlr teuml Drejta teuml Njeriut 2005 p 10 dhe Misioni i Kroaciseuml neuml Kroaci Raporti Statusor No17 mbi Progresin Kroat neuml Peumlrmbushjen e Angazhimeve Ndeumlrkombeumltare qeuml nga korriku 2005rdquo 10 neumlntor 2005 p 16 129 ldquoNeuml gjurmim teuml veumlrteteumls peumlr Lufteumln peumlr Atdherdquo Ushtari Kroat 7 shkurt 2006 neuml dispozicion neuml httpwwwhrvatski-vojnikhrhrvatski-vojnik0722006nazorasp 130 ldquoHulumtimi i lufteumls peumlr Atdhe pa monopolrdquo Nedjeljni Vjesnik 24 pril 2006

ato kundeumlr Norac dhe Ademi Markač Čermak Gotovina dhe Bobetko minus supozon jo veteumlm kryerjen e krimeve nga ushtria kroate por ekzistenceumln e Ndeumlrmarrjes seuml Peumlrbashkeumlt Kriminale aneumltar teuml seuml cileumls shtrihen neuml postet meuml teuml larta teuml shtetit kroat Megjithateuml sipas studimit teuml UNDP-seuml ldquoDeklarata mbi Lufteumln peumlr Atdherdquo neuml shteseuml teuml faktit qeuml ajo eumlshteuml ligjeumlrisht e vlefshme po ashtu reflekton konsensusin e peumlrgjithsheumlm teuml opinionit publik neuml vend131 Neuml keumlteuml maseuml duket se ka pak gatishmeumlri publike ose zyrtare peumlr teuml pranuar dhe peumlr teuml marr peumlrgjegjeumlsin peumlr sheumlnimet e nuancuara dhe historikisht komplekse teuml rolit teuml vet Kroaciseuml Peumlrveccedil kontributeve teuml reumlndeumlsishme por teuml kufizuara teuml gjykimeve neuml Tribunal teuml Hageumls dhe neuml gjykatat vendore neuml themelimin e fakteve teuml caktuara qeuml lidhen me lufteumln peumlrpjekjet meuml teuml dukshme neuml keumlrkimin e seuml veumlrteteumls janeuml ndjekur nga OJQ-teuml vendore dhe ndeumlrkombeumltare Keumlto OJQ kaneuml luajtur rol vendimtar neuml peumlrpilimin e dokumenteve dhe grumbullimin e deumlshmive teuml viktimave dhe ata kaneuml ndihmuar krijimin e hapeumlsireumls peumlr debate publike neuml keqtrajtimet e kaluara teuml drejtave teuml njeriut neuml vend Megjithateuml neuml lidhje me perspektiven e krijimit teuml mekanizmit meuml formal siccedil eumlshteuml komisioni i seuml veumlrteteumls OJQ-teuml e kaneuml pranuar peumlr shume koheuml siccedil e shpreh njeumlri prej peumlrfaqeumlsuesve teuml tyre kryesor qeuml ldquonuk ka absolutisht mundeumlsi qeuml Parlamenti ta peumlrkrah ateuml dhe ne nuk kemi peumlrkrahje publikerdquo132 Njeumlra prej arsyeve teuml dheumlna peumlr keumlteuml situateuml eumlshteuml fakti qeuml ndryshe nga Bosnja dhe Serbia Kroacia fitoj lufteumln e vet Njeuml veteran i angazhuar neuml peumlrpjekjet peumlr ndeumlrtimin e paqes tha Ne jemi fituesit e lufteumls Tregimi i keumlsaj poeme epike [njeumlra prej tyre] mbulohet me lavd Pra ccedilfareuml tjeteumlr mund teuml thuhet peumlr ateuml Kushdo qeuml shpreh kritika eumlshteuml i dyshuar lidhur me motivet e tijrdquo133 Rrjedhimisht OJQ-teuml lokale siccedil eumlshteuml Documenta kaneuml drejtuar peumlrpjekjet e tyre neuml grumbullimin e informacionit dhe promovimin e iniciativave teuml gjetjes seuml fakteve Neuml kryerjen e keumlsaj pune ata janeuml fokusuar fuqimisht neuml qasjen rajonale teuml keumlrkimit teuml veumlrteteumls ndash peumlr teuml dyja si peumlr mungeseuml teuml progresit neuml nivelin kombeumltar dhe po ashtu peumlr shkak teuml dinamikes rajonale qeuml ka luajtur rol neuml konflikt134

Raportet e mediave teuml publikuara nga mediat kyccedile teuml pavarura peumlrfshireuml Feral Tribune kaneuml qeneuml guximtar neuml ngritjen e debatit publik lidhur me ccedileumlshtjen e krimeve teuml kaluara posaccedileumlrisht ato krime teuml kryera kundeumlr serbeumlve Keumlto media teuml hapura kaneuml luajtur njeuml rol teuml dobisheumlm neuml ngritjen e veteumldijes dhe neuml shtyrjen peumlr peumlrgjegjeumlsi teuml atyre qeuml janeuml peumlrgjegjeumls Peumlr shumeuml vite lista zyrtare kroate e teuml zhdukurve reflektonte veteumlm viktimat kroate Neuml bashkeumlpunim me Komitetin e Kryqit teuml Kuq Ndeumlrkombeumltar qeveria ndeumlrmori njeuml projekt neuml peumlrpilimin e njeuml liste teuml vetme teuml personave teuml zhdukur keumlshtu qeuml zeumlvendeumlsoj dy listat

131 UNDP ldquoDrejteumlsia Kalimtare Analizeuml e Vlereumlsimeve teuml Kushteve neuml Ish Jugosllavirdquo Beograd 2006 p 154 132 Intervisteuml e ICTJ me peumlrfaqeumlsuesit e OJQ-ve 23 dhjetor 2005 133 Intervista e ICTJ me veteranin e lufteumls 23 dhjetor 2005 134 Documenta ndash Qendra qeuml Merret me teuml Kaluareumln neumlnshkroi ldquoProtokollin mbi bashkeumlpunimin rajonal peumlr qeumlllim teuml hulumtimit dhe dokumentimit teuml krimeve teuml lufteumls neuml vendet e pas Jugosllaviseumlrdquo neuml partneritet me Qendreumln Keumlrkimore dhe Dokumentues nga Sarajeva dhe Qendreumln Ligjore Humanitare me seli neuml Beograd

ekzistuese kryesisht listat njeuml etnike ndash njeuml nga 199192 dhe tjetra nga 1995135 neuml mars teuml vitit 2006 qeveria arriti njeuml marreumlveshje me Bosnjeuml-Hercegovineumln dhe Serbineuml dhe Malin e Zi mbi njeuml seri teuml listave me emra teuml peumlrafeumlrsisht 2500 personave teuml zhdukur136 Komiteti i Kryqit teuml Kuq Ndeumlrkombeumltar tregoi se do teuml konsolidoj keumlto lista neuml njeuml publikim teuml veteumlm teuml emeumlruar ldquoLibri i teuml Zhdukurverdquo me njeuml dateuml teuml pritshme teuml botimit neuml fund teuml vitit 2006137 neuml teuml njeumljteumln koheuml neuml korrik 2005 qeveria miratoi dekretin mbi themelimin e komitetit peumlr personat e burgosur dhe teuml zhdukur qeuml teuml sheumlrbej si organ konsultativ peumlr qeverineuml138 Mosmarreumlveshjet dhe mungesa e bashkeumlpunimit neuml mes teuml asociacioneve teuml serbeumlve dhe kroateumlve peumlr personat e zhdukur si rezultat i kuptimeve teuml ndryshme nga e kaluara dhe ndarjet e deumlshmuara teuml fuqishme neuml shoqeumlri janeuml ende teuml thella dhe sjellin pengesa serioze neuml procesin e keumlrkimit teuml veumlrteteumls139

III KOMPENSIMI

A Kompensimi material

Ccedileshtja e kompensimeve neuml Kroaci ka konsistuar kryesisht neuml adresimin e shkeljeve teuml teuml drejtave proneumlsore puneuml kjo ngushteuml e lidhur me kthimin e refugjateumlve Kompensimet peumlr pronat e deumlmtuara apo teuml humbura janeuml prekur neuml njeuml maseuml teuml madhe nga masat e aprovuara nga shteti dhe ne disa raste peumlrmes ankesave peumlr deumlme teuml sjellura para gjykatave veumlndore dhe ndeumlrkombetare Mungesa e politikeumls seuml vazhdueshme teuml qeveriseuml neumlnkupton qeuml Gjykata Evropiane peumlr te Drejtat e Njeriut vazhdon teuml jeteuml njeuml forum i reumlndeumlsisheumlm ku keumlto mosmarreumlveshje ligjore teuml gjata vendosen 140

135 Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquo2006 Raporti Rishikues mbi Progresin Kroat neuml Peumlrmbushjen e Angazhimeve Ndeumlrkombeumltare qeuml nga viti 2001 9 korrik p 19 136 Komisioni qeveritar peumlr personat e Burgosur dhe teuml Zhdukur ldquoRaporti peumlr Personat e Zhdukur dhe teuml Burgosur (janar 2004- mars 2006)rdquo neuml dispozicion neuml httpeumleumleumlvladahrdoeumlnload20060309147-3pdf 137 Misioni i OSBE-seuml neuml Kroaci ldquo2006 Rishikimrdquo 9 korrik 2006 p26 138 Bashkeumlpunimi ndeumlr shteteumlror neuml fusheumln e personave teuml zhdukur mund teuml peumlrmireumlsohet duke marr parasysh garanciteuml e fundit teuml Kroaciseuml dhe Serbiseuml peumlr ti bashkuar peumlrpjekjet neuml peumlrshpejtimin e procesit Shiko ldquoKroacia Serbia-Mali i Zi teuml intensifikojneuml peumlrpjekjet peumlr qarteumlsimin e fatit teuml personave teuml zhdukurrdquo Southeast European Times 3 shkurt 2006 neuml dispozicion neuml httpwwwsetimescomcocoonsetimesxhtmlen_GBnewsbriefssetimesnewsbriefs20060203nb-05 139 Shifrat e ofruara nga asociacionet Kroate dhe Serbe peumlr personat e zhdukur ndryshojneuml vazhdimisht dhe shpesh janeuml konfuze Numri i peumlrgjithsheumlm i Serbeumlve teuml Kroaciseuml teuml zhdukur qeuml pretendohet nga organizata me seli neuml Beograd Veritas eumlshteuml 2805 Shiko ldquoRegjistrinrdquo Veritas neuml dispozicion neuml httpwwwveritasorgyuengleskilistingshtm Kjo shifeumlr eumlshteuml peumlrseumlritur nga organizata simoteumlr e Veritas Asociacioni i Personave Serb teuml Zhdukur me seli neuml Vukovar e cila eumlshteuml vetmja e llojit teuml vet neuml Kroaci Aleanca peumlr Ushtareumlt dhe Personat e Zhdukur me seli neuml Zagreb 1991-96 pretendon qeuml 1043 persona janeuml teuml zhdukur nga viti 1991 (peumlrfshireuml 200 Serb dhe 400 lufteumltar Kroat) dhe veuml numrin e personave teuml zhdukur pas vitit 1995 neuml 2023 (Kroat dhe Serb) KNKK llogarit numrin e personave teuml zhdukur nga Operacioni Stuhia neuml vitin 1995 neuml mes teuml 850 e 900 personave Sipas raportit teuml fundit teuml Komisionit Qeveritar qeuml mbulon periudheumln nga 1 janari 2004 gjer meuml 1 mars 2006 1140 Kroat janeuml ende teuml zhdukur dhe 915 Serb httpwwwvladahrDownload20060309147-3pdf 140 Njeuml hap i reumlndeumlsisheumlm drejt bashkeumlpunimit rajonal neuml adresimin e ccedileshtjes seuml kthimit teuml refugjateumlve eumlshteuml ndeumlrmarreuml peumlrmes aprovimit teuml Deklarateumls Ministrore peumlr Kthimin e Regugjateumlve nga qeveriteuml e Bosnjeuml Hercegovineumls Kroaciseuml dhe Serbiseuml e Malit te Zi neuml Sarajeveuml me 31 Janar 2005 e njohur si ldquoProcesi i Sarajeveumls neuml Kthimin Rajonal teuml Refugjateumlverdquo meuml objektiv teuml ldquozgjidhjes seuml ccedileshtjeve teuml mbetura peumlrmes

Midis 300000 dhe 350000 serb teuml Kroaciseuml eumlshteuml vlereumlsuar qeuml kaneuml leumlshuar shteumlpiteuml e tyre neuml Kroaci gjateuml lufteumls141 Sipas Organizateumls peumlr Bashkeumlpunim dhe Siguri neuml Evropeuml (OSBE) prej prillit 2006 mbi 120000 nga 300000 serb teuml Kroaciseuml dhe 218000 nga 221000 kroat jovullnetarisht teuml zhvendosur gjateuml lufteumls janeuml kthyer neuml Kroaci142 Politikat e qeveriseuml kroate sa i peumlrket kthimit teuml refugjateumlve dhe kompensimit teuml shkeljeve teuml teuml drejtave proneumlsore janeuml peumlrmbyllur me kthimin e proneumls rindeumlrtimin e proneumls seuml deumlmtuar apo shkateumlrruar143 dhe formimin e programeve peumlr kujdes banesor drejtuar neuml ish mbajteumlsit e teuml drejteumls seuml banimitqiradheumlnjeumls Procesi i kthimit teuml proneumls pritet teuml peumlfundoj neuml 2006 Midis 1995 dhe 1998 peumlrafeumlrsisht 19500 shteumlpi private qeuml u peumlrkasin serbeumlve teuml Kroaciseuml kaneuml qeumlneuml peumlrkoheumlsisht teuml alokuara peumlr perdorim peumlr persona tjereuml nga shteti kroat kryesisht peumlr refugjateumlt kroat teuml Bosneumls Sipas OSBE-seuml prej prillit 2006 si rezultat i peumlrpjekjeve peumlr kthim veteumlm 219 teuml keumltyre shteumlpive mbesin teuml banuara nga peumlrdoruesit e peumlrkoheumlsheumlm144 Sa i peumlrket rindeumlrtimit teuml shteumlpive private teuml deumlmtuara apo shkateumlrruara eumlshteuml raportuar se deri neuml fund teuml vitit 2003 qeveria kroate ka rindeumlrtuar 123000 njeumlsi banimi145 ku peumlrfituesit kryesor kaneuml qeumlneuml aplikanteumlt kroat146 Veteumlm nga ajo koheuml serbeumlt e Kroaciseuml janeuml beumlreuml peumlrfitues teuml rendeumlsisheumlm edhe pse pas vazhdimit teuml afatit kohor peumlr doreumlzimin e keumlrkesave peumlr rindeumlrtim neuml fund teuml 2005 kaneuml mbetur ende 6500 keumlrkesa teuml pazgjidhura dhe 12000 ankesa147 Mbase sfida e tashme meuml e madhe e ballafaquar nga qeveria kroate neuml keumlteuml fusheuml eumlshteuml ccedileshtja e ish mbajteumlsve teuml drejteumls peumlr shfryteumlzimbanim psh njereumlzit qeuml kaneuml jetuar neuml banesat prona teuml shtetit dhe qeuml kaneuml ikur gjateuml apo pas lufteumls148 Ky eumlshteuml rasti peumlr ccedilasjes seuml bashkeumlrenduar rajonalerdquo Shih peumlrshembull BBC ldquoKriza Ballkanike e refugjateumlve lehteumlsohetrdquo 18 Mars 2005 neuml dispozicion tek httpnewsbbccouk1hiworldeurope4360555stm 2 Human Rights Watch ldquoRaporti Boteumlror 2005rdquo Jan 2005 fl 364-368 142 Teuml dheumlna nga UNHCR dhe Zyrja peumlr Refugjateuml dhe Persona teuml Zhdukur publikuar ne Misionin e OSBE-seuml neuml Kroaci ldquo2006 Raporti i Rishikimit mbi Progresin e Kroaciseuml neuml Takimin e Peumlrkushtimeve Ndeumlrkombeumltare prej 2001rdquo 9 Qershor 2006 f 13 Sidoqofteuml eumlshteuml gjeumlreumlsisht e besuar seuml keumlta numra nuk reflektojneuml de facto numrin e teuml kthyerve qeuml jetojneuml neuml Kroaci pasi qeuml shumeuml nga ta janeuml kthyer neuml Serbi e Mal teuml Zi apo Bosnjeuml-Hercegovineuml pasi qeuml njeumlhereuml janeuml regjistruar zyrtarisht neuml Kroaci 143 Ndihma neuml Rindreumlrtim ishte e rregulluar me Ligjin peumlr Rindeumlrtim 1996 (Gazeta popullore nr 241996 26 Mars 1996) Neuml meumlnyreuml qeuml teuml adresohen keumlrkesat qeuml ky ligj ishte ldquodiskriminuesrdquo kundeumlr Serbeumlve Kroat eumlshteuml ploteumlsuar neuml 2000 (Gazeta popullore no 572000 9 Qershor 2000) Sipas verzionit teuml ploteumlsuar ky ligj ldquorregullon rindeumlrtimin e teuml mirave materiale teuml shkateumlrruara apo deumlmtuara neuml Republikeumln e Kroaciseuml teuml cilat ishin teuml ekspozuara aktiviteteve destruktive dhe efekteve nga fillimi i agresionit te Madh Serb deri teuml kompletimi i reintegrimit paqeumlsor [Januar 1998]rdquo Shiko Human Rights Watch ldquoPremtimet e Thyera Pengesat peumlr Kthimin e Refugjateumlve neuml Kroacirdquo Shtator 2003 Kap 15 Nr 6 (D) f 45 144 Si pjeseuml e keumltij procesi qeveria ka siguruar banim alternativ peumlr peumlrdorues teuml peumlrkoheumlsheumlm dhe eumlshteuml zotuar teuml kompenzoj pronareumlt peumlr deumlmeumlt e pronave qeuml kthehen peumlrmes ndihmeumls neuml riparim apo granteve neuml kesh organizer nga shteti Shiko OSBE Misioni neuml Kroaci ldquo2006 Raporti i Rishikimit mbi Progresin e Kroaciseuml neuml Takimin e Peumlrkushtimeve Ndeumlrkombeumltare prej 2001rdquo 9 Qershor 2006 f 15 145 Njeumlsia e Intelegjenceumls seuml The Economist ldquoProfili i Vendit 2004 Kroaciardquo Londeumlr 2004 f 19 146 Neuml 2003 tre teuml kateumlrtat e shteumlpive teuml rindeumlrtuara ishin teuml teuml kthyerve Serb Ibid 147 Misioni neuml Kroaci ldquoRaporti i Statusit Nr17 mbi Progresin e Kroaciseuml neuml Takimin e Peumlrkushtimit Ndeumlrkombeumltar prej Korrik 2005rdquo 10 Neumlntor 2005 f 7 148 BE ka neumlnvizuar se ldquoka pasur zhvillime positive neuml kthimin e refugjateumlve por progresi ka qeumlneuml veccedilaneumlrisht i dobeumlt neuml implementimin e programeve teuml kujdesit teuml banimit peumlr ish mbajteumlsit e teuml drejteumls seuml

shumiceumln e refugjateumlve teuml mbetur dhe peumlrsonave teuml zhvendosur brenda teuml cileumlt ende nuk kaneuml ccedilasje neuml banim149 Sipas Aktit Banesor Kroat teuml vitit 1985 dhe seriseuml seuml ligjeve pausese shteti lejohet ti jap fund teuml drejteumls peumlr shfryteumlzimbanim teuml atyre qeuml kaneuml leumlshuar shteumlpiteuml e tyre dhe nuk janeuml kthyer peumlr gjashteuml muaj150 Paradoksalisht peumlrderisa ka ende procedime gjyqeumlsore neuml veprim neuml gjyqet vendore peumlr dheumlnien fund teuml keumltyre teuml drejtave qeveria ka aprovuar programe peumlr peumlrkujdesje banesore151 teuml cilat kaneuml filluar ngadaleuml teuml implementohen152

Njeuml rast i sjellur para Gjyqkateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat teuml Njeriut neuml lidhje me keumlteuml ccedileshtje Blccediliq v Kroaciseuml eumlshteuml beumlreuml veccedilaneumlrisht e fameumlshme peumlr shkak teuml protestave teuml organizatave peumlr teuml drejtat e njeriut kundeumlr vendimit teuml gjykateumls neuml korrikut teuml vitit 2004 Aplikanti refugjat serb nga Kroacia ka patur teuml ndeumlrprereuml teuml drejteumln e qiradheumlnjeumls me arsyen se ka munguar neuml apartamentin e saj peumlr meuml tepeumlr se gjashteuml muaj pa ndonje arsye teuml ligjeumlshme Dhoma e shkalleumls seuml pareuml e Gjykateumls Evropiane ka mbeshtetur vendimin e gjyqit kroat se ndeumlrprerja e teuml drejteumls seuml qiradheumlnjeumls ka qeumlneuml e arsyeshme dhe peumlrderisa kjo eumlshteuml sfiduar meuml pas peumlrmes apelit eumlshteuml refuzuar seuml fundi neuml bazeuml procedurale Peumlrderisa rasti eumlshteuml pareuml nganjeumlhereuml si mbeshtetje e legjitimimit teuml legjislacionit banesor relevant (peumlrfshireuml Aktin Banesor teuml 1985) duhet teuml peumlrmendet se vendimi ka qeumlneuml i kufizuar neuml rastin konkret dhe jo neuml skemeumln legjislative si teumlreumlsi Sidoqofteuml vendimi eumlshteuml kritikuar peumlr ndikimin negativ neuml procesin e kthimit teuml refugjateumlve153

Neuml 2003 qeveria kroate aprovoi dy ligje qeuml adresojneuml deumlmeumlt jo-proneumlsore teuml koheumls seuml luftes Ligji peumlr peumlrgjegjeumlsiteuml peumlr deumlmeumlt e shkaktuara nga aktet terroriste dhe demonstratat publike154 (ldquoLigji peumlr Deumlmeumlt Terroristerdquo) dhe Ligji peumlr peumlgjegjeumlsineuml e Republikeumls seuml Kroaciseuml peumlr deumlmeumlt e shkatuara nga aneumltareumlt e Forcave teuml Armatosura teuml Kroaciseuml dhe policies gjateuml Lufteumls Atdhetare (ldquoLigji peumlr Deumlmeumlt e Forcave teuml

qiradheumlniesrdquo Shiko BE ldquoTeuml gjeturat themelore te Raportit teuml Progresit peumlr 2005 neuml Kroacirdquo 9 Neumlntor 2005 149 Misioni neuml Kroaci ldquoRaporti i Statusit Nr17 mbi Progresin e Kroaciseuml neuml Takimin e Peumlrkushtimit Ndeumlrkombeumltar prej Korrik 2005rdquo 10 Neumlntor 2005 f6 150 Akti i Banimit teuml 1985 (Zakon o stambenim odnosima Gazeta Zyrtare no 511985 421986 221992 701993) Shiko poashtu ldquoLigji peumlr marrjen e peumlrkoheumlshme dhe Administrimi i Proneumls Specifikerdquo (Zakon o privremenom preuzimanju i upravljanju određenom imovinom Gazeta Zyrtare 731995 71996 10097) dhe ldquoLigji mbi Qiradheumlnien e Banesave neuml Territoret e Ccedilliruarardquo (Zakon o najmu stanova na oslobođenim područjima Gazeta Zyrtare no 731995 repealed 1011998) 151 Keumlto programe parashohin mundeumlsineuml e ish mbajteumlsve teuml DOQ-ve neuml qytetet e caktuara teuml meumldha ldquoteuml leumlshojneuml me qira apo teuml blejneuml apartamente teuml ndeumlrtuara nga shteti neumln ccedilmimin e tregutrdquo Shiko Human Rights Watch ldquoRaporti Boteror 2005rdquo Jan 2006 f 364-368 dhe OSBE Misioni neuml Kroaci ldquoRaporti i Statusit Nr17 mbi Progresin e Kroaciseuml neuml Takimin e Peumlrkushtimit Ndeumlrkombeumltar prej Korrik 2005rdquo 10 Neumlntor 2005 f6 152 Veteumlm disa ish mbajteumls teuml DOQ kaneuml peumlrfituar nga keumlto programe deri neuml Neumlntor 2005 Human Rights Watch ldquoRaporti Boteumlror 2006rdquo Jan 2006 f 347-351 153 Bleccediliq v Kroaciseuml Apl Nr 5953200 Gjykata Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut (ldquoGEDNrdquo) mbeshteti vendimin e gjyqit Kroat peumlr ti dheumlneuml fund teuml drejteumls peumlr qiradheumlnie teuml aplikuesit i cili e kishte leumlshuar shteumlpineuml e saj neuml Zareuml me 1991 dhe nuk eumlshteuml kthyer Brenda gjashteuml muajsh periudheuml e peumlrshkruar nga ligji Kroat Tek deumlgjimi i ankeseumls me 8 Mars 2006 GEDN vendosi qeuml rasti ishte i papranuesheumlm peumlr arsyen se ishte jasht juridiksionit teuml peumlrkoheumlsheumlm teuml GEDN-seuml dhe nuk ka proceduar teuml determinoj meritat e keumlrkeseumls qe e drejta e aplikantit peumlr zoteumlrim eumlshteuml shkelur 154 Narodne novine [Gazeta Zyrtare] Nr 1172003

Armatosurardquo)155 Dispozitat e keumltyre dy ligjeve dhe lidhja e tyre me ligjet mbi deumlmeumlt proneumlsore kaneuml nxitur kritika nga individeumlt dhe orgaizatat peumlr teuml drejtat e njeriut dhe kaneuml shaktuar dyshime peumlr potencialin e tyre peumlr ofruar riparime efektive viktimave dhe teuml afeumlrmeumlve teuml tyre Arsyeja peumlr polemikeuml mbeshtetet neuml faktin se Ligji peumlr Deumlmeumlt Terroriste aplikohet veteumlm neuml rastet e leumlndimeve personale dhe deklaron se teuml gjitha deumlmeumlt materiale duhet teuml kompensohen neuml pajtim me Ligjin peumlr Rindeumlrtim Pasi qeuml i fundit peumlrjashton nga fusheumlveprimi i tij rastet neuml teuml cilat prona eumlshteuml deumlmtuar apo shkateumlrruar nga ldquoaktet terroristerdquo (psh aktet teuml cilat nuk janeuml kryer nga njeumlra nga paleumlt ndeumlrluftuese) shumeuml individ teuml cileumlve prona u eumlshteuml deumlmtuar janeuml leumlneuml pa ndonjeuml kompenzim ligjor156 Keumlto brenga janeuml adresuar pjeseumlrisht nga vendimet e Gjykateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml rastin e Zadro v Kroaciseuml157 i cili eumlshteuml peumlrmbyllur duke theumlneuml se procedimet neuml bazeuml teuml Ligjit peumlr Rindeumlrtim dhe atyre neuml bazeuml teuml Ligjit mbi Deumlmeumlt Terroriste do teuml konsiderohen ndaras duke kuptuar se teuml hershmeumlt janeuml teuml natyreumls administrative dhe teuml vonshmet janeuml teuml natyreumls gjyqeumlsore Kjo do teuml thoteuml se kompenzimi i lidhur me proneumln mund teuml keumlrkohet paralelisht me kompenzimin peumlr lendime personale Njeuml kritikeuml tjeteumlr eumlshteuml hedhur kundeumlr Ligjit peumlr Deumlmeumlt e Forcave teuml Armatosura i cili meumlton teuml ofroj njeuml definicion meuml teuml ngushteuml peumlr ldquodeumlmtimrdquo ndash duke limituar peumlrgjegjeumlsineuml e shtetit neuml krahasim me formulimin e Ligjit mbi Marreumldheumlniet Obligative teuml vitit 1996 158

Individeumlt kaneuml ushtruar keumlrkesa kompenzimi neuml procedure civile para gjykatave vendore Neuml disa raste kompenzimi u eumlshteuml caktuar teuml mbijetuarve serb peumlr vrasjet e qeumlllimta neuml procedurat kundeumlr aneumltareumlve teuml armateumls kroate dhe forcave teuml policiseuml159

Neuml nivel ndeumlr-shteteumlror me 1999 Kroacia ka parashtruar keumlrkesa kompenzimi neuml Gjykateumln Nderkombeumltare teuml Drejteumlsiseuml kundeumlr Republikeumls Federale teuml Jugosllaviseuml peumlr shkeljet e Konventeumls mbi Parandalimin dhe Denimin e Krimeve teuml Gjenocidit pretenduar qeuml janeuml beumlreuml midis viteve 1991 dhe 1995160 Njeuml padi e ngjajshme eshteuml paraqitur nga Bosnja dhe Hercegovina kundeumlr Serbiseuml e Malit teuml Zi do teuml ofroj njeuml test krucial peumlr aplikacionin e Kroaciseuml161 Vendimi i Gjykateumls pritet neuml fillim teuml 2007 Neuml zhvillimet interesante teuml fundit Kroacia dhe Mali i Zi neumlnshkruan marreumlveshje bilaterale me 27 korrik 2005 sipas teuml cileumls Mali i Zi zotohet peumlr pageseumln e kompensimit prej 400000 eurove Kroaciseuml peumlr shkateumlrrimin e fermave gjateuml lufteumls neuml rajonet afeumlr kufirit162

155 Narodne novine [Gazeta Zyrtare] Nr 1172003 156 OSBE Misioni neuml Kroaci ldquoUdheumlzimet peumlr teuml kthyerit neuml Kroacirdquo Dhjetor 2004 157 Zadro v Kroaciseuml Apl Nr 2541002 Vendimi i 26 Majit 2005 158 Shiko OSBE Misioni neuml Kroaci ldquoUdheumlzimet peumlr teuml kthyerit neuml Kroacirdquo Dhjetor 2004 159 Neuml vijim janeuml shembujt e rasteve teuml tilla Skendzhiq v Republika e Kroaciseuml and Karleusha v Republika e Kroaciseuml Teuml dyjat neuml Gjykateumln Komunale teuml Otoccedilac and Ljubiccediliq v Republika e Kroaciseuml neuml Gjykateumln Komunale teuml Kroaciseuml 160 Lista e Peumlrgjithshme e GjND Nr 118 Shiko GjND Komunikateuml peumlr Shtyp 9938 2 Korrik 1999 Teksti i aplikacionit eumlshteuml neuml dispozicion neuml httpwwwicj-cijorgicjwwwidocketicryicry_ordersicry_iapplication_19990702PDF 161 Rasti neuml lidhje me Aplikimin e Konventeumls mbi Parandalimin dhe Deumlnimin e Krimit teuml Gjenocidit (Bosna e Hercegovina v Serbiseuml dhe Malit teuml Zi) Gjyqi Ndeumlrkombeumltar i Drejteumlsiseuml Lista e Peumlrgjithshme e GND Nr 91 Peumlr meuml tepeumlr informata shiko httpwwwicj-cijorgicjwwwidocketibhyibhyframehtm 162 Southeast European Times ldquoKroacia Mali i Zi pritet teuml arrijneuml marreumlveshje peumlr pageseumln e kompensimit teuml koheumls seuml lufteumlsrdquo 27 Korrik 2005 neuml dispozicion httpwwwsetimescomcocoon setimesxhtmlen_GBdocumentsetimesnewsbriefs20050727nb-06

B Faljet publike Si shteseuml e kompensimit teuml paguar ka njeuml rritje teuml njohjes se masat riparuese mund teuml peumlrfshijneuml mes gjeumlrave tjera pranim zyrtar dhe faljet peumlr gabimet neuml teuml kaluareumln163

Sa i peumlrket lufteumls neuml Kroaci kaneuml qeumlneuml dy instanca teuml faljes publike Me 25 qershor 2000 Kryetari i Malit teuml Zi Milo Gjukanoviq i keumlrkoj falje Kroaciseuml peumlr peumlrfshirjen e shtetasve teuml tij neuml bombardimin e Dubrovnikut me 1991164 Me 10 shtator 2003 Kryetari i Kroaciseuml Stjepan Mesiq gjateuml viziteumls seuml pare pas lufteumls neuml Beograd ka shkeumlmbyer keumlrkim falje me Kryetarin e Unionit teuml Serbiseuml dhe Malit teuml Zi Svetozar Maroviq peumlr veprimet e qytetareumlve teuml tyre gjateuml konfliktit 1991-95165 Teuml dy keumlrkim faljet josheumln debat publik teuml konsideruar Disa i mireumlpriteumln komentet si gjest historik teuml rendeumlsiseumlm teuml tjereumlt theksuan se faljet nuk kaneuml kuptim perderisa kryesit e krimeve mbahen neuml peumlrgjegjeumlsi dhe e veumlrteta pranohet zyrtarisht Edhe pse thjesht ccedileshtje protokoli keumlrkim faljet duket teuml keneuml kontribuar normalizimit teuml marreumldheumlnieve neuml mes shteteve166

IV MEMORIALET

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml tregohet respekt peumlr peumlrkujtimin dhe vuajtjet e viktimave teuml lufteumls njeuml numeumlr memorialeve eumlshteuml ndertuar neuml Kroaci shumica e tyre duke nderuar viktimat kroate Sipas Aleanceumls peumlr Ushtareumlt dhe Personat e Zhdukur e udheumlhequr nga kroateumlt 47 monumente teuml tilla janeuml ndeumlrtuar tash meuml Ato peumlrfshijneuml ato teuml lufteumltareumlve siq eumlshteuml ai Varrezave Memoriale teuml Viktimave teuml Lufteumls Atdhetare neuml Vukovar dedikuar atyre qeuml rezistuan dhe vdiqeumln gjateuml rrethimit serb tre-mujor teuml qytetit167 Disa nga memorialet janeuml ngritur neuml vendet ku krimet e lufteumls janeuml kryer Me siguri se meuml mire i njohur neuml mesin e keumltyre eumlshteuml memoriali neuml fermeumln e Ovqareumls afeumlr Vukovarit ku mbi 200 kroat kryesisht pacienteuml teuml spitalit janeuml vrareuml nga ushtareumlt serb neuml 1991

163 Shiko teuml aprovuar se fundi ldquoPrincipet themelore dhe udheumlzimet peumlr teuml drejteumln peumlr teuml rregulluar riparimin e viktimave teuml shkeljeve teuml meumldha teuml ligjit ndeumlrkombeumltar peumlr teuml drejtat e njeriut dhe shkeljet serioze teuml ligjt ndeumlrkombeumltar humanitarrdquo Rezoluta peumlr teuml Drejtat e Njeriut 200535 neuml dispozicion tek httpapohchrorgdocumentsECHRresolutionsE-CN_4-RES-2005-35doc 164 Tranzicionet Online ldquoFaljet Gjithandejrdquo 18 Shtator 2003 neuml dispozicion tek httpwwwtolczlookBRRarticletplIdLanguage=1ampIdPublication=9ampNrIssue=1ampNrSection=6ampNrArticle=10672 165 Kryetari Maroviq deklaroj ldquoNeuml emer teuml seuml kaluareumls qeuml ne nuk mund ta ndryshojmeuml Uneuml si Kryetar i Serbiseuml dhe Malit teuml Zi keumlkoj falje peumlr teuml gjitha teuml keumlqijat qeuml qytetareumlt e vendit tim i kaneuml beumlreuml kujtdo neuml Republikeumln e Kroaciseumlrdquo Kryetari Kroat pranoj keumlrkimfaljen dhe ofroj teuml tijeumln ldquoUneuml keumlrkoj falje teuml gjitheuml atyre teuml cileumlve qyterareumlt e Kroaciseuml u shkaktuan dhimbje duke shkelur ligjin dhe abuzuar pozitat e tyre neuml cileumln do koheuml teuml periudheumlsrdquo BBC ldquoKryetareumlt keumlrkoneuml falje rreth lufteumls Kroaterdquo 10 Shtator 2003 neuml dispozicion httpnewsbbccouk2hieurope3095774stm 166 Intervisteuml me ICTJ Korrik 2006 167 Vukovari peumlrfundimisht ra neuml forcat Serbe me 18 Neumlntor 1991 Shiko HRT ldquo14 Vjetori i Lufteumls Atdhetare teuml mundimshme neuml Vukovarrdquo 18 Neumlntor 2005 neuml dispozicion tek httpvijestihrthrShowArticlesaspxArticleId=2672

Njeuml memorial tjeteumlr neuml Zagreb ka qeumlneuml subjekt i disa polemikave neuml 2005 Gjateuml lufteumls familjet e viktimave filluan teuml vendosin tulla secila me emer teuml viktimeumls neuml teuml neuml kalldreumlmin para ndeumlrteseumls seuml OKB-seuml neuml kryeqytet U beuml e njohur si ldquomuri i dheumlmbjesrdquo dhe ka mbetur qeuml nga ateumlhereuml si memorial ad hoc Neuml qershor 2005 gjateuml bisedimeve neuml mes teuml autoriteteve lokale dhe organizatave teuml viktimave rreth ndeumlrtimit teuml memorialit meuml formal ldquomuri i dheumlmbjeumlsrdquo u largua papritmas nga autoritetet Disa denoncuan mos ndjeshmeumlrineuml e autoriteteve dhe shpreheumln dhuneuml peumlrderisa ca tulla u thyen gjateuml procesit dhe nuk u peumlrpilua asnjeuml listeuml me emrat e viktimave Teuml tjereumlt pohuan se mediat manipuluan mbulimin e incidentit dhe se tullat neuml fakt do teuml ishin pjeseuml e njeuml memoriali teuml ri i cili do teuml jeteuml peumlrfaqeumlsim masiv i dyerve teuml hapura neuml teuml cilin ldquoka hapeumlsireuml teuml mjaftueshme peumlr 14000 emra168

Veteumlm njeuml memorial peumlr vrasjen e civileumlve serb eumlshteuml e njohur teuml ekzistoj neuml Kroaci Eumlshteuml me lokacion ne fshatin Kistanje afeumlr Varivode neuml Dalmaci ku rreth 10 civil serb teuml Kroaciseuml janeuml vrareuml neuml gusht teuml 1995169 Deficiti i memorialeve peumlr civileumlt serb demaskohet ccedilka eumlshteuml njeuml trend i madh neuml Kroaci rezistent kryesisht neuml nocionin se kroateumlt kaneuml beumlreuml ndonjeuml krim lufte170 Neuml keumlteuml kuptim shumica e memorialeve ekzistuese sheumlrbejneuml meuml tepeumlr si haraccedil festues peumlr fitoren neuml ldquoLufteumln Atdhetarerdquo se si kontribute teuml falenderimit teuml peumlrbashkeumlt teuml seuml kaluareumls Neuml menyreuml teuml ngjajshme Fitorja dhe Dita e Falenderimeve Atdhetare festohet si festeuml publike kombeumltare me 5 gusht duke shenuar dateumln e vitit 1995 kur qyteti i Kninit eumlshteuml ri-marreuml nga Operacioni Stuhia Peumlrkundeumlr faktit teuml shkateumlrrimeve teuml meumldha nga forcat kroate teuml shteumlpive teuml serbeumlve teuml cileumlt u larguan dhe vrasjes seuml qindra civileumlve teuml moshuar teuml cileumlt mbeteumln mbrapa udheumlheqeumlsit e shtetit vazhdojneuml teuml peumlrjeteumlsojneuml verzionin heroic zyrtar teuml lufteumls duke vazhduar se veteumlm individ mashtrues kaneuml qeumlneuml peumlrgjegjeumls peumlr krimet kundeumlr jo-kroateumlve171

V VERIFIKIMI DHE REFORMAT TJERA INSTITUCIONALE Nuk ka patur peumlrpjekje peumlr verifikime sistematike publike neuml forcat e siguriseuml kroate ose ne sfereumln politike apo teuml drejteumlsiseuml Ne vend me tepeumlr ccedilasje jo-formale eumlshteuml zgjedhur peumlr tu marreuml me individ supozuar teuml jeneuml teuml implikuar neuml abuzimet e kaluara dhe mbajtur pozita ne forcat e armatosura polici apo drejteumlsi Ky proces i verifikimit jo-formal mori formeumln e pensionimit zeumlvendeumlsimit apo thjesht ri-caktimit172 Neuml nivelin politik sidoqofteuml nuk ka patur perpjekje teuml ngjajshme peumlr teuml larguar individeumlt teuml cileumlt kan mundur teuml jeneuml teuml involvuar neuml abuzime neuml teuml kaluareumln Meuml tutje njeumlanshmeumlria etnike neuml drejteumlsi

168 Intervista e ICTJ me Aleanceumln (Kroate) peumlr persona teuml zhdukur Zagreb 22 dhe 23 Dhjetor 2005 169 Intervista e ICTJ me lidereumlt politik Serb Zagreb 19 Dhjetor 2005 170 UNDP ldquoDrejteumlsi e Peumlrkoheumlshme Anketeuml Vlereumlsimi peumlr Kushtet neuml Ish-Jugosllavirdquo Beograd 2006 f 154 171 HINA Agjenci e Lajmeve 5 Gusht 2006 ldquoKryetari Kroat thoteuml se Krimet e Operacionit Stuhia u Kryen nga Individeumltrdquo 172 Si shembull i kuotuar shpesh i keumlsaj neuml intervistat me ICTJ eumlshteuml ish kryetari I Gjykateumls Supreme Milan Vukoviq i cili deklaroj se ishte e pamundur teuml kryhen krime lufte neuml lufteuml mbrojteumlse Ai me voneuml eumlshteuml levizur neuml Gukateumln Kushtetuese i cili peumlrderisa nuk u largua nga zyra ishte pareuml si maseuml teuml qeteuml teuml ri-caktimit teuml tij neuml njeuml poziteuml meuml pak prominente neuml teuml cileumln ai nuk do teuml mundte meuml teuml vendos peumlr rastet e krimeve teuml lufteumls

(detajuar me larteuml) eumlshteuml trasheumlgim i 1990-ave teuml hershme kur jo-nacionalisteumlt dhe jo-kroateumlt nuk janeuml ri-emeumlruar neuml postet neuml drejteumlsi Ajo trasheumlgeumlmi ka leumlneuml mungeseuml teuml pakicave kombeumltare neuml drejteumlsi Neuml 2004 pakicat kombeumltare peumlrfaqeumlsuan veteumlm 54 peumlrqind teuml gjykateumlsve neuml gjykatat kroate173 Edhe neuml fund teuml vitit 2005 serbeumlt e Kroaciseuml kaneuml peumlrbeumlreuml veteumlm 24 peumlrqind teuml stafit teuml drejteumlsiseuml kroate ku sipas regjistrimit teuml 2001 ata peumlrbeumljneuml 45 peumlrqind teuml popullsiseuml seuml peumlrgjithshme174

Megjithateuml keumlto probleme duhen teuml shihen neuml kontekst meuml teuml gjeumlreuml teuml reformeumls institucionale qeuml ka ndodhur ne Kroaci dhe ka qeumlneuml faktor i reumlndeumlsisheumlm neuml progresin e Kroaciseuml drejt arritjes seuml standarteve ndeumlrkombeumltare teuml keumlrkuara peumlr aneumltareumlsim neuml BE Peumlr shembull forcat e policiseuml dhe drejteumlsia kaneuml shkuar neumlpeumlrmes njeuml procesi gradual teuml reformeumls Edhe pse pavareumlsia e drejteumlsiseuml Kroate shpesh eumlshteuml veumlneuml neuml pikeumlpyetje175 strategjia peumlr reformeumln e drejteumlsiseuml eumlshteuml aprovuar neuml Shtator 2005176 dhe amandamentet e dy ligjeve Ligjit mbi Keumlshillin Shteteumlror teuml Drejteumlsiseuml (trup qeuml eumlshteuml peumlrgjegjeumls peumlr emeumlrimin dhe disciplinimin e gjyqeumltareumlve) dhe draft ligjit neuml provizionet e ndihmeumls ligjore janeuml neuml diskutim e sipeumlr177 Paralelisht qeveria ka elaboruar njeuml ldquoHarteuml Rrugorerdquo peumlr teuml reformuar forcat e policiseuml peumlr teuml cileumln llogariteuml neuml ndihmeumln e OSBE-seuml peumlr teuml dheumlneuml tranime dhe keumlshilla178 Sidoqofteuml deumlshtimi peumlr teuml rishikuar me kritikeuml peumlrbeumlrjen e drejteumlsiseuml forcave teuml armatosura dhe policiseuml eumlshteuml me tutje deumlshmi e mosvullnetit peumlr teuml pranuar ploteumlsisht krimet e kryera neuml emeumlr teuml Kroaciseuml Kjo mbetet njeuml pengeseuml peumlr njeuml llogaridheumlnie teuml gjeumlreuml si dhe zhvillimin e besimit civil ne institucionet shteteumlrore veccedilaneumlrisht peumlr komunitetet pakiceuml teuml Kroaciseuml

VI PEumlRFUNDIM

Tribunali i Hageumls ka peumlrfunduar hetimet dhe nuk do teuml leumlshoj padi teuml metutjeshme kundeumlr individeumlve teuml dyshuar qeuml kaneuml kryer krime lufte apo krime kunder njereumlzimit neuml Ballkan gjateuml viteve teuml hershme teuml 1990-ave Sidoqofteuml kaneuml ndodhur ndryshime teuml reumlndeumlsishme gjateuml viteve teuml fundit pasi qeuml vendet e ish Jugosllaviseuml kaneuml marreuml peumlrgjegjeumlsiteuml peumlr sjelljen neuml llogaridheumlnie teuml qindra teuml dyshuarve teuml koheumls seuml lufteumls teuml cileumlt meuml pareuml i kaneuml ikur drejteumlsiseuml Pasi qeuml Dhoma e re e Krimeve teuml Lufteumls neuml Bosnjeuml dhe Hercegovineuml teuml fillojeuml gjykimet e sajeuml teuml para teuml meumldha neuml Sarajeveuml dhe meuml Dhomeumln e Krimeve teuml Lufteumls 173 ldquoKomentet e Qeveriseuml seuml Kroaciseuml neuml Opinionin e Dyteuml teuml Komiteit Keumlshillues mbi Implementimin e Konventeumls Kornizeuml peumlr Mbrojtjen e Pakicave Kombeumltare neuml Kroacirdquo 13 Prill 2005 neuml dispozicion tek httpwwwminorityrightsorgadminDownloadpdfCroatiaMicro2005pdf 174 Departamenti i SHB ndash Biroja peumlr Demokraci Teuml Drejtat e Njeriut dhe Puneumls ldquo2005 Raporti peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml Kroacirdquo Mars 2006 neuml dispozicion tek httpwwwstategovgdrlrlshrrpt200561642htm CIA Libeumlr faktesh httpswwwciagovciapublicationsfactbookgeoshrhtmlPeople175 Njeumlsia e Intelegjenceumls se The Economist ldquoProfili i Vendit 2004 Kroaciardquo Londeumlr 2004 f 14 176 Kjo reformeuml peumlrfshineuml masat neuml lidhje me Gjyqet Administrative dhe teuml tjera me tendenceuml teuml reduktimit keumlmbeumlnguleumls teuml rasteve teuml pakryera teuml cilat kaneuml qeumlneuml neuml bazat e shumeuml gjykateumlsve teuml GEDN neuml shkeljen e Kroaciseuml mbi teuml drejteumln e gjykimit teuml drejta neuml koheuml teuml arsyeshme Shiko BE ldquoTeuml gjeturat themelore te Raportit teuml Progresit 2005 mbi Kroacineumlrdquo 9 Neumlntor 2005 dhe OSBE Misioni neuml Kroaci ldquoRaporti mbi Statusin Nr17 mbi Progresin e Kroaciseuml ne Takimin e Perkushtimeve Ndeumlrkombeumltare prej Korikut 2005rdquo 10 Neumlntor 2005 f 11 177 OSBE Misioni neuml Kroaci ldquoRaporti mbi Statusin Nr17 mbi Progresin e Kroaciseuml ne Takimin e Perkushtimeve Ndeumlrkombeumltare prej Korikut 2005rdquo 10 Neumlntor 2005 f 11 178 Ibid f 19

neuml Gjykateumln e Qarkut teuml Beogradit tregojneuml vullnet teuml ri peumlr teuml zbatuar drejteumlsineuml Kroacia poashtu ka ofruar sinjale teuml vazhdueshme peumlr tu kyqur neuml keumlteuml peumlrpjekje rajonale Peumlrkushtimi i rritur i udheumlheqeumlsve politik Kroat peumlr teuml peumlrfunduar mosndeumlshkimin neuml rajon ka neuml maseuml teuml madhe qeumlneuml peumlr shkak teuml presionit teuml jokompromisit nga komuniteti ndeumlrkombeumltar dhe eumlshteuml mesazh i qarteuml se bashkeumlpunimi me Tribunalin e Hageumls dhe ndjekja penale e krimeve teuml lufteumls neuml nivel kombeumltar eumlshteuml e keumlrkuar pa kusht peumlr pranim ne Bashkimin Evropian Neuml keumlteuml drejtim teuml pakteumln mund teuml thuhet se autoritetet Kroate janeuml teuml udheumlhequra kryesisht nga pragmatizmi politik

Megjithateuml prograsi i qarteumlsidoqofteuml i ngadaleumlsheumlm eumlshteuml beumlreuml neuml drejteumlsineuml Kroate peumlr teuml ofruar gjykime teuml drejta dhe hetime efektive neuml shumiceumln e rasteve teuml ndieshme Rritja e bashkeumlpunimit neuml mes teuml prokuroreumlve nga Kroacia Serbia dhe Mali i Zi dhe Bosnja e Hercegovina shpesh ne nivel jo-formal dhe me veteuml iniciativeuml dhe jo si detyrim i politikeumls zyrtare eumlshteuml zhvillim premtues neuml teuml dyja ndjekjen penale teuml krimeve teuml kaluara dhe zhvillimin e drejteumlsiseuml seuml pavarur ne rajon Megjithateuml ndjekjet penale vendore tl krimeve teuml lufteumls kaneuml nevojeuml peumlr forcim teuml meumltutjesheumlm Ne veccedilanti mbrojtja e deshitareumlve ka nevojeuml teuml beumlheumlt me efektive instancat e njeumlanshmeriseuml etnike nevojitet teuml adresohet dhe se sfidat e shkaktuara nga gjykimet neuml mungeseuml duhet teuml arriten Pavareumlsisht progresit teuml arrritur ne fusheumln e drejteumlsiseuml kriminale pjeseuml teuml vendit ne veccedilanti rajonet meuml teuml prekura nga lufta siq eumlshteuml Vukovari mbetet thelleumlsisht i ndareuml neuml vija etnike dhe keq-pregaditur dhejteuml vjet pas peumlrfundimit teuml lufteumls peumlr tu peumlrballur me trasheumlgeumlmineuml ploteumlsisht Kroacia ka ende teuml peumlrballet me historineuml peumlrmes dialogut dhe debatit teuml hapur peumlrfshireuml rishikimin e histories seuml politizuar teuml konfliktit e cila eumlshteuml ende prezente shkollat Kroate Presionet keumlrceumlnimet dhe izolimet janeuml ende shumeuml aktivisteuml teuml guximsheumlm teuml teuml drejtave teuml njeriut dhe gazetareuml teuml cileumlt hetojneuml dhe informojneuml peumlr krimet e beumlra gjateuml lufteumls (veccedilaneumlrisht neumlse pretendohet se janeuml beumlreuml kundeumlr ushtriseuml Kroate) dhe mbi diskriminimet kundeumlr pakiceumls etnike Serbe Peumlrpjekje serioze dhe zyrtare peumlr teuml hetuar dhe publikisht pranuar krimet e teuml kaluareumls ende mungojneuml neuml Kroaci Peumlrpjekje teuml tilla mund teuml peumlrfitojneuml peumlr teuml qeumlneuml teuml integruar marreumlveshje rajonale teuml keumlrkim-drejteumlsiseuml Ccedileshtja e kompensimit ka qeumlneuml objekt i programeve dhe legjislacionit teuml fundit teuml Qeveriseuml Kroate Sidoqofteuml brengat mbesin mbi shumeuml raste teuml pa zgjidhura teuml pronave teuml yeumlna peumlr teuml cilat gradualisht pak veumlmeumlndje po i kushtohet Ccedildo zotim serioz peumlr teuml siguruar kthim efektiv teuml refugjateumlve duhet teuml sigurojeuml se kompensimet vazhdojneuml teuml jepen neuml pajtim me standardet ndeumlrkombeumltare Reforma institucionale shumica e mbikqyrur deri me tani do ti kontribuoj sigurimit teuml llogaidheumlnjeumls seuml gjeumlreuml peumlr abuzimet e kryera dhe poashtu edhe neuml tejkalimin e vazhdimit teuml njeumlanshmeumlriseuml neuml funcionimin e institucioneve Neuml kontrast teuml shumeuml vendeve tjera teuml ish Jugosllaviseuml Kroacia ka peumlrfituar nga rruga relativisht e lehteuml drejteuml aneumltareumlsimit neuml BE Me Gotovineumln tash neuml pritje te gjykimit neuml Hageuml dhe bisedimet peumlr hyrje neuml BE formalisht teuml nisura neuml tetor teuml 2005 presioni ndeumlrkombeumltar neuml Kroacineuml tashmeuml eumlshteuml lehteumlsuar Neuml teuml njeumljteumln koheuml shumica e peumlrmireumlsimeve teuml detajizuara neuml keumlteuml raport kaneuml qeumlneuml neuml maseuml teuml madhe ose peumlr shkak teuml peumlrshtateumlshmeumlriseuml politike neuml aneumln e qeveriseuml Kroate ose teuml peumlrpjekjeve teuml organizuara

nga OJQ-teuml dhe individeumlt Ballafaqimi serioz neuml lidhje me paisjet ushtarake teuml teuml kaluareumls seuml Kroaciseuml mbetet i pa cenuar Deumlshtimi i Kroaciseuml qeuml ploteumlsisht teuml ballafaqohet me abuzimet neuml teuml kaluaren mund teuml rrezikoj stabilitetin e paqes seuml saj dhe legjitimitetin e institucioneve teuml saj Eumlshteuml pra esenciale qeuml rruga e sukseshme e Kroaciseuml drejt pranimit neuml BE teuml mos hedh hije neuml teuml metat dhe pengesat me teuml cilat vendi ende ballafaqohet neuml veprimet e saj me abuzimet e kaluara Peumlr Kroacineuml qofteuml brenda apo jashteuml BE-seuml njeuml vlereumlsim i peumlrgjithsheumlm mbi teuml kaluareumln keumlshtu mbetet sfideuml dhe imperativ




iii Numri i aktakuzave teuml transferuara nga Tribunali i Hageumls



ii Mbrojtja e deumlshmitarit dhe peumlrfaqeumlsimi ligjor i viktimave



III KOMPENSIMI


B Faljet publike

IV MEMORIALET

V VERIFIKIMI DHE REFORMAT TJERA INSTITUCIONALE

VI PEumlRFUNDIM

Peumlrmbledhje ekzekutive Qeuml nga peumlrfundimi i konfliktit neuml ish Jugosllavi Kroacia ka kaluar neumlpeumlr njeuml periudheuml teuml ndryshimeve politike dhe peumlrparimit ekonomik si dhe ka beumlreuml hapa teuml konsideruesheumlm neuml drejtim neuml hyrjes neuml Bashkimin Evropian (BE) Sidoqofteuml trasheumlgimia e lufteumlrave qeuml u zhvilluan gjateuml viteve teuml neumlnteumldhjeta eumlshteuml e dukshme dhe peumlrderisa peumlrpjekjet peumlr teuml adresuar dhe zgjidhur ccedileumlshtjet qeuml kaneuml daleuml nga shkeljet e beumlra neuml lufteumlra janeuml evidente vendi ende ballafaqohet me pengesa teuml dukshme neuml peumlrpjekjet e tij peumlr trsquou ballafaquar me teuml kaluareumln Ky studim ofron njeuml pasqyreuml teuml disa nga ccedileumlshtjet kryesore si dhe zhvillimet e fundit neuml drejteumlsineuml kalimtare neuml Kroaci Ai peumlrbeumln njeuml pjeseuml teuml seriseuml e cila ka peumlr qeumlllim teuml ofrojeuml informata dhe analiza peumlr ccedileumlshtjet me teuml cilat ballafaqohen vendet neuml tranzicion Studime teuml ngjashme janeuml publikuar peumlr disa vende tjera teuml rajonit para seuml gjithash peumlr Bosnjeumln dhe Hercegovineumln dhe Serbineuml dhe Malin e Zi Peumlrfundimet e raportit janeuml peumlrmbledheuml sikurse vijon

bull Ndjekjet penale para gjykatave ndeumlrkombeumltare Marreumldheumlniet neuml mes teuml Tribunalit Penal Ndeumlrkombeumltar peumlr ish-Jugosllavi (ICTY) dhe Kroaciseuml kaneuml qeneuml teuml tensionuara para seuml gjithash teuml prishura peumlr shkak teuml refuzimit teuml Kroaciseuml peumlr ndjekjen penale teuml disa nga zyrtareumlt e larteuml teuml ushtriseuml seuml saj Seuml fundi njeuml bashkeumlpunim i shtuar dhe arrestimi i pritur gjateuml i Ante Gotovineumls kaneuml peumlrmireumlsuar marreumldheumlniet e Kroaciseuml me Tribunalin si dhe neuml peumlrgjitheumlsi me bashkeumlsineuml ndeumlrkombeumltare Sidoqofteuml reagimet e opinionit publik ndaj Tribunalit brenda Kroaciseuml mbesin negative peumlr shkak teuml perceptimit se Tribunali eumlshteuml kundeumlr Kroaciseuml Kjo pavareumlsisht nga fakti se neuml shumiceumln e rasteve qeuml janeuml sjelleuml para Tribunalit neuml lidhje me krimet e shkaktuara neuml territorin e Kroaciseuml kaneuml qeneuml teuml akuzuar serbeumlt Edhe pse nuk duket se ka mundeumlsi teuml keteuml transferime tjera teuml aktakuzave nga Tribunali peumlr neuml Kroaci sipas Rregulleumls 11bis roli i Tribunalit neuml ndjekjen penale teuml teuml dyshuarve peumlr krime lufte para sistemit teuml gjyqeumlsiseuml neuml Kroaci megjithateuml mund teuml rritet neumlse Tribunali vendos trsquoia transferojeuml hetimet teuml cilat janeuml pjeseumlrisht teuml kompletuara gjykatave neuml Kroaci si pjeseuml e strategjiseuml seuml tij peumlrmbylleumlse

bull Gjykimet para gjykatave vendore Sistemi gjyqeumlsor i Kroaciseuml ka beumlreuml peumlrparime teuml dukshme neuml afteumlsineuml dhe gatishmeumlrineuml e tij peumlr trsquou marreuml me krimet e kryera gjateuml lufteumls Veccedilaneumlrisht vlen teuml peumlrmendet se eumlshteuml krijuar njeuml dhomeuml e specializuar peumlr trsquou marreuml me rastet e krimeve teuml lufteumls Eumlshteuml vendosur njeuml dispoziteuml e posaccedilme e cila mundeumlson transferimin e rasteve peumlr neuml qendrat rajonale peumlr ato raste kur eumlshteuml frikuar se mund teuml keteuml anime neuml gjykatat lokale Peumlrveccedil keumlsaj neuml vitin 204 Kodi Penal i Kroaciseuml eumlshteuml amendamentuar peumlr teuml inkorporuar doktrineumln e peumlrgjegjeumlsiseuml seuml komandeumls si bazeuml peumlr mbajtje teuml peumlrgjegjeumlsiseuml keumlshtu duke peumlrforcuar edhe meuml tej kompetencat e gjyqeumlsorit peumlr teuml deumlnuar krimet e lufteumls Meuml neuml fund shtimi i bashkeumlpunimit neuml mes teuml shteteve ka ndikuar pozitivisht neuml efikasitetin e hetimeve Sidoqofteuml brengeuml e

III KOMPENSIMI

IV MEMORIALET

VI PEumlRFUNDIM