Uniwersytet Otwarty AGH 20 listopada 2010

Spójrzmy przez okno: oto nasz świat. Pędzimy życie skrzętne, zapobiegliwe, staramy się żyć dostatniej, mieć więcej. [...] Wszyscy na swój sposób zapewniamy możliwie najlepsze warunki rozwoju i życia naszym dzieciom, wnukom. [...] Burzymy stare struktury społeczne i ekonomiczne, budujemy w ich miejsce nowe, nie oparte na tradycji, lecz na współczesnych pomysłach i poglądach. [...] Czy potrafimy - tacy, jacy jesteśmy - zrozumieć ludzi z minionych epok, którzy wyznawali inna zasadę świata [...]? Byli mieszkańcami profanum, [...] i z obszaru profanum tęsknie spoglądali w kierunku sacrum. Czy możemy to zrozumieć my, którzy sami przebywamy w sacrum, gdzie wdarliśmy się po śmierci bogów?

Czy zauważyliśmy, odurzeni pozycją, jaką zajmujemy w kosmosie, jaką sami sobie przyznaliśmy, że już przed ponad stu laty narodzili się dwaj bożkowie, a może tylko demony - Interes i Wydajność? Za jakiś czas zechcą zająć miejsce opustoszałe po prawdziwych wielkich bogach archaicznych. Jaka wówczas będzie pozycja człowieka?

Krzysztof Kowalski „Eros i kostucha” LSW Warszawa 1990 str 276

Społeczeństwo informatyczne

nowa cywilizacja?

Mariusz KLAPPER

W drugiej połowie XX wieku, a więc za życia jednego pokolenia dokonał się ogromny postęp w zakresie rozwoju i zastosowań technologii informatycznych, rozumianych zarówno jako technologie sensu stricte komputerowe, jak również wszelkie techniki i technologie wykorzystujące cyfrowy zapis informacji. Spowodował on głęboką przemianę cywilizacji stworzonej przez człowieka. Procesy te gwałtownie przyspieszyły na przełomie XX i XXI wieku. Obecny świat, w którym żyjemy bardzo różni się od świata, w którym narodziła się większość mojego pokolenia.Wielu współczesnych ludzi nie jest nawet w pełni świadomych zasięgu tych zmian, ani wpływu, jaki mają one obecnie i nadal będą miały na całe nasze życie. A jest to wpływ decydujący o losach i przyszłości całej naszej cywilizacji.

Jako zawodowy informatyk jestem świadkiem i współuczestnikiem tych procesów. Kiedy kończyłem studia i zaczynałem pracę zawodową, w Polsce zastosowania komputerów były jeszcze dziedziną dość elitarną, a ludzie kształceni w tym kierunku mogli opanować niemal kompletną wiedzę z tego zakresu. Obecnie nie byłoby to możliwe, gdyż następstwa rozwoju zastosowań technologii informatycznych zdominowały niemal wszystkie obszary współczesnej cywilizacji. Ludzie znający problem i nieco lepiej od pozostałych rozumiejący zachodzące zmiany mają moim zdaniem moralny i społeczny obowiązek dzielić się z innymi swoją wiedzą, doświadczeniem i refleksjami. Znajomość i rozumienie zachodzących zmian ma bowiem kluczowe znaczenie dla teraźniejszości i przyszłości świata w którym żyjemy.

Stąd idea, cel i misja prezentowanego wykładu

0.5

1.5

2.5

3.5

4.5

5.5

6.5

7.5

8.5

9.5

10.5

11.5

12.5

13.5Sieci światłowodowe 2002

Komputer osobisty 2000

WWW, GSM, Internet 1993

Mikrokomputer 1980

Układ scalony 1970Komputer komercyjny 1960

Tranzystor 1948

Rozbicie atomu 1930

Samolot 1905

Silnik spalinowy 1878

Elektryczność 1835

Maszyna parowa 1769

Druk 1450

Krzywa rozwoju

?

POCZĄTKII

ROZWÓJ

czylijak to się zaczęłoi co było potem…

- pierwsze idee i zastosowania maszyn liczących- rozwój zapotrzebowania na moce obliczeniowe (fizyka jądrowa; kryptografia; meteorologia; astronomia; statystyka)- programy i potrzeby militarne (budowa i rozwój broni jądrowej, wyścig zbrojeń, rywalizacja w kosmosie, technologie satelitarne)- szybki rozwój technologii elektronicznej i wynikający z niego rozwój sprzętu informatycznego (przekaźniki, lampy elektronowe; tranzystor; proste układy scalone; układy scalone wielkiej skali integracji; układy scalone specjalizowane; hybrydowe układy bio-elektroniczne)- rozwój potencjału intelektualnego związanego z teorią i praktyką maszyn liczących (idee Pascal’a, Charlesa Babbage, Alana Turinga, Johna von Neumann’a, koncepcje systemów operacyjnych, maszyny samouczące się)- wzajemny związek pomiędzy rozwojem technologii a ich zaawansowaniem (oprogramowanie wspomagające konstruowanie i rozwój sprzętu i oprogramowania)

W 1946r. w USA zbudowano maszynę liczącą, do której budowy użyto lamp elektronowych. Maszynę nazwano ENIAC (skrót od Elektronic Numerical Integrator and Computer). Twórcami urządzenia byli John Presper Eckert i John Mauchly z Moore School of Electrical Engineering (University of Pennsylvania). ENIAC był elektronicznym sumatorem i kalkulatorem cyfrowym. Były to 42 szafy o wymiarach 300x60x30 cm każda, ustawione w kształcie litery U o rozmiarze 12x6 m. Używał on 18800 lamp elektronowych, 6000 komutatorów, 1500 przekaźników, 50000 oporników. Ważył 30 ton i pobierał 140 kW mocy w ciągu godziny. Do wentylacji ENIAC-a użyto dwa silniki Chryslera o łącznej mocy 24KM. Każda szafa była wyposażona w oddzielny nawilżacz. Wbudowano także termostat, który zatrzymywał urządzenie, gdy jego temperatura przekroczyła 48°C. Komunikacja z komputerem odbywała się za pomocą kart perforowanych. ENIAC działał w systemie dziesiętnym, operował liczbami dziesięciocyfrowymi, a dodanie 5000 takich liczb zajmowało sekundę. Pamięć mieściła 20 liczb dwudziestocyfrowych.

ENIAC

IBM 650 1953

MANIAC

IBM 370 1960-70ICL 1900 1965

IBM PC 1981ZX SPECTRUM

ENIAC

Gary Kidall CP/M

Paul Alleni Bill Gates

Steve Wozniak

i Steve JobsMicrosoft Corporation

1978

APPLE

INTERNET

czyliglobalna sieć.

Na czym to polega…

- początki: sieci akademickie i militarne- rozwój technologii łącznościowych i technologii związanych z łączeniem komputerów w sieci lokalne i globalne- komputery osobiste jako istotny czynnik rozwoju sieci komputerowych- udostępnienie łączności internetowej w sieciach telekomunikacyjnych- rozwój szybkich i wydajnych połączeń telekomunikacyjnych

- cechy charakterystyczne Internetu: powszechna dostępność zasobów; szybkość, łatwość i swoboda komunikacji użytkowników; globalny zasięg informacji i kontaktów; pozorna anonimowość użytkowników; trudności z precyzyjną kontrolą przez odbiorcę faktycznych przepływów informacji z komputerów użytkowników

 - pozytywne i negatywne cechy Internetu: bardzo wygodne narzędzie uzyskiwania wiedzy i nawiązywania kontaktów; globalny zasięg sieci; indywidualne uzależnienia; łatwość rozpowszechniania treści szkodliwych; „światowy śmietnik”; wirusy i szkodliwe oprogramowanie komputerowe; przestępstwa popełniane za pośrednictwem Internetu

STAN OBECNY

czylico się stało

i co z tego wynika…

- skala zastosowań technologii informatycznych jest powszechna: informatyka; tania i sprawna łączność; medycyna; dostęp do wiedzy; gromadzenie informacji o świecie i ludziach; swoboda wymiany informacji; komunikacja międzyludzka; wsparcie i ułatwienia w pracy i życiu codziennym; powszechna dostępność dóbr kultury w zapisach elektronicznych najwyższej jakości; - T.I. stwarzają jednostkom i społecznościom możliwości jeszcze do niedawna nieosiągalne: bardzo złożone obliczenia naukowe; nowe teorie (fraktale, teoria chaosu); analiza DNA ludzkiego; tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny; diagnostyka i protezowanie medyczne; biznesowe obliczenia optymalizacyjne i analityczne; analizy i prognozy statystyczne; modelowanie zachowań i funkcjonowania organizmów i zjawisk w przyrodzie; meteorologia; projektowanie techniczne; świat wirtualny; sztuka komputerowa oraz wiele innych.

- T.I. wywołują jednak także skutki niekorzystne: utratę osobistej kontroli nad procesami; ograniczenie prywatności; podatność na niekontrolowaną inwigilację („świat Orwell’a”); silne uzależnienia od infrastruktury; całkowitą zmianę centrów i mechanizmów władzy;

- T.I. umożliwiają między innymi realokację zasobów ekonomicznych i intelektualnych w skali globalnej; stwarzają warunki dla wyrównywania szans rozwojowych społeczeństw w różnych regionach i odległych miejscach

Jednym z niekorzystnych następstw rozwoju T.I. jest elitarność ich powszechnej dostępności i nierównomierność rozmieszczenia infrastruktury. Wywołują ona i pogłębiają podziały i nierówności cywilizacyjne (społeczeństwa rozwinięte, kraje rozwijające się, „trzeci świat”)

Współczesny świat stał się „płaski”. Dawne ograniczenia i powiązania całkowicie zmieniły swój charakter. Skala zmian pozwala je określić jako nowe środowisko naturalne człowieka. Sprawne funkcjonowanie w nowym środowisku wymaga od ludzi umiejętności szybkiego przystosowywania się do gwałtownych i dynamicznych zmian. Stawia to współczesnych ludzi wobec nowych potrzeb nowych wyzwań i nowych zagrożeń.

Dziesięć „sił”, które według Friedmana „spłaszczyły świat”:

1. Upadek barier politycznych i ekonomicznych dzielących społeczeństwa

2. Upowszechnienie i usprawnienie dostępności Internetu3, Powstanie oprogramowania umożliwiającego „przepływy

pracy”4. Upowszechnienie spontanicznej twórczości użytkowników

Internetu5. Powstanie technicznych możliwości dla przepływów pracy

(outsourcing)6. Realokacja zasobów gospodarczych i pracy (off-shoring)7. Znaczące usprawnienie tzw. „łańcuchów dostaw” (supply-

chaining)8. Rozproszenie usług specjalistycznych (insourcing)9. Znaczące usprawnienie dostępności informacji w Internecie

(in-forming)10. Globalizacja poprzez Internet kontaktów i aktywności

produkcyjnej

Trzy główne czynniki „konwergencji” (ujednolicania) według Friedmana:

1. Przekształcenie odczuwanych następstw „spłaszczenia świata” w praktyczne rozwiązania zmieniające dotychczasowe nawyki i procedury2. Zmiana zasad i metod pracy wykwalifikowanej kadry zarządzającej gospodarką i tworzącej rozwój3. Wyrównywanie globalnych różnic pomiędzy różnymi regionami i społeczeństwami

Jednym z najważniejszych następstw „spłaszczenia świata” są fundamentalne zmiany w mechanizmach rządzących gospodarką i pracą. Dzięki upowszechnieniu dostępu do szybkich i wydajnych łączy telekomunikacyjnych możliwe stały się „przepływy pracy”. Znacznie poprawiły one wydajność i obniżyły koszty działalności gospodarczej. Wywołały jednak spore problemy socjalne i na rynku pracy. Szybkie i sprawne łącza telekomunikacyjne zmieniły także całkowicie logistykę przemieszczania zasobów w procesach gospodarczych. To w zasadniczy sposób poprawiło efektywność procesów wytwarzania i usług. Uzależniło jednak gospodarkę od infrastruktury technicznej, która nie zawsze jest kontrolowana i dyspozycyjna w zadawalającym stopniu.W zakresie stosunków społecznych i politycznych nastąpiły zasadnicze przemieszczenia centrów władzy oraz metod i środków wpływania na zachowania społeczne. Są to zjawiska bardzo niebezpieczne dla przyszłości społeczeństw, gdyż środkami często trudno zauważalnymi mogą doprowadzać do utraty spójności decyzji dotyczących funkcjonowania społeczeństw z rzeczywistymi ich interesami materialnymi i społecznymi.Internet jest bardzo ważnym źródłem wiedzy oraz narzędziem wymiany myśli i poglądów. Swoboda prezentowania idei poprzez Internet, połączona ze wzajemnym poszanowaniem i tolerancją, jest fundamentalnym warunkiem dla prawdy, wolności i nieskrępowanego rozwoju społeczeństw.

- rozległa skala zastosowań technologii informatycznych: informatyka; łączność; medycyna; dostęp do wiedzy; gromadzenie informacji o świecie i ludziach; swoboda wymiany informacji; komunikacja międzyludzka; wsparcie i ułatwienia w pracy; powszechna dostępność dóbr kultury w zapisach elektronicznych najwyższej jakości

- silne uzależnienie społeczeństw od dostępu do technologii informatycznych wynikające ze stopniowego zanikania tradycyjnych form więzi i przekazu informacji („tradycyjna” korespondencja, kontakty osobiste, wydawnictwa drukowane, kino, teatr, imprezy artystyczne, wspólnoty lokalne)- poważne, a często trudne do zauważenia uzależnienie jednostek i społeczeństw od zastosowań technologii informatycznych, oraz od błędów i nadużyć w ich działaniu: gigantyczne pomyłki obliczeniowe; skutki blokad serwerów sieci lokalnych i narodowych; nieoczekiwana utrata dostępu do łączy telekomunikacyjnych i do Internetu; ryzyko utraty informacji przechowywanych w komputerach; nowe i bardzo groźne źródło zagrożeń zewnętrznych (przestępczość, wrogie ataki np. terrorystyczne).

- niewyobrażalne do niedawna rozszerzenie możliwości i wsparcia działań ludzkich technologiami informatycznymi: diagnostyka, terapia i protezowanie medyczne; łączność i przekaz informacji; wygody i ułatwienia życia codziennego; odciążenie od żmudnej pracy umysłowej

Cechy technologii informatycznych

- znaczne poszerzenie technicznych możliwości ingerencji w prywatność jednostek i społeczeństw: „świat Orwell’a”; monitorowanie łaczności telekomunikacyjnej i sieciowej; gromadzenie informacji osobowych; utrata kontroli ludzi nad informacjami przechowywanymi na ich temat w komputerach; znaczne poszerzenie możliwości manipulowania opiniami i zachowaniami zbiorowości za pośrednictwem nowych narzędzi medialnych i informatycznych; możliwości tworzenia „światów wirtualnych”- pogłębianie różnicowania społeczeństw ze względu na dostępność i umiejętność korzystania z zastosowań technologii informatycznych: analfabetyzm funkcjonalny; problemy ludzi starszych i niezamożnych; silne uzależnienie dużych zbiorowości ludzkich od infrastruktury zewnętrznej; uzależnienie od jakości i poprawności oprogramowania; zagrożenie nowymi kategoriami przestępstw; uzależnienia osobnicze;- oddalanie człowieka od środowiska przyrodniczego i naturalnych warunków życia do których został on biologicznie dostosowany w procesie ewolucji; zanikanie więzi międzyludzkich- postępujące wyalienowanie jednostek i społeczeństw z naturalnych gatunkowi ludzkiemu zachowań i reguł współżycia jednostek i zbiorowości- trudno dostrzegalne ale zasadnicze zmiany centrów i mechanizmów sprawowania władzy oraz zmiany narzędzi kontroli i wpływania na życie i zachowania jednostek i społeczeństw

- podatność społeczeństw informacyjnych na nowe zagrożenia związane z technologiami informatycznymi: błędy i wadliwe funkcjonowanie technologii; nieumiejętne używanie urządzeń; łatwa i szeroka dostępność oraz napływ z Internetu treści szkodliwych lub niepożądanych; nowe formy i kategorie przestępstw i wrogich zachowań; podatność na manipulacje i przekłamania informacyjne.- utrata poczucia kontroli sytuacji i środowiska w którym się żyje; lęki i obawy związane z trudnościami w dostosowaniu się do nowych wymagań i potrzeb; uzależnienia indywidualne i zbiorowe;

KRÓTKIE PODSUMOWANI

E

czyliczas na wnioski, albo -

co ja o tym sądzę…

Jeśli jako „cywilizację” uznać zespół zasad i mechanizmów regulujących współistnienie i funkcjonowanie ludzi i społeczeństw, to NASTĘPSTWEM GWAŁTOWNEGO ROZWOJU TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH W OSTATNIM PÓŁWIECZU JEST NIEWĄTPLIWIE POWSTANIE NOWEJ CYWILIZACJI:

CYWILIZACJI SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

Sytuacja ta w istotny sposób zmienia środowisko naturalne, w którym obecnie przychodzi nam żyć.

Z jednej strony przynosi nam to wiele ważnych korzyści: ułatwia życie codzienne, rozszerza możliwości intelektualne, poprawia jakość i długość życia, umożliwia lepszy kontakt ze światem i innymi ludźmi.

Równocześnie stwarza to dla nas wiele nowych, dotychczas nieznanych problemów i zagrożeń: wymaga ciągłej nauki i ciągłego dostosowywania się do zmieniającego się otoczenia; utrudnia, lub wręcz uniemożliwia kontrolę zjawisk i procesów w których współuczestniczymy, lub którym bardziej albo mniej zmuszeni jesteśmy podlegać; oddala nas od naszej „biologiczności” powstałej w wyniku długotrwałej ewolucji

Zaszłe dotychczas i wciąż zachodzące zmiany poprawiły w sposób niezwykły możliwości intelektualne i jakość życia zarówno jednostek, jak i całych społeczności.Można uznać, że rewolucja przemysłowa w XIX wieku wyzwoliła ciało człowieka od biblijnej „klątwy Adama”, czyli uwolniła go od wykonywania ciężkiej pracy fizycznej. Rewolucja informacyjna z przełomu XX i XXI wieku wyzwoliła umysł człowieka, czyli uwolniła go od ciężaru żmudnej pracy umysłowej.Ceną, jaką ludzkość zapłaciła za rewolucję przemysłową było zniszczenie środowiska naturalnego i dehumanizacja życia codziennego.Ceną, jaką ludzkość zapłaci za rewolucję informacyjną będzie utrata harmonii pomiędzy „biologicznością” natury ludzkiej, a automatyzmem środowiska w którym człowiek będzie żył.

NA ZAKOŃCZENIE:MEMENTO

czylio czym powinniśmy pamiętać

aby przetrwać…

Gatunki, które nie potrafią w porę dostosować się do zmian warunków otaczającego je świata i nie są w stanie samodzielnie rozwiązywać swoich problemów ani prawidłowo wybierać i określać swoich interesów oraz swojego losu są skazane na wyginięcie. To jest ogólne prawo natury. Człowiek jako gatunek został ukształtowany do życia gromadnego i współpracy wewnątrz gromady. Następstwa rozwoju technologii informatycznych oddalają go od tej zasady.Za jedno z największych zagrożeń cywilizacyjnych związanych z rozwojem technologii informatycznych uważam usprawnienie, umasowienie i uatrakcyjnienie środków i narzędzi masowego rozpowszechniania informacji. W połączeniu z elitaryzacją ośrodków sterujących doborem i przepływami informacji oraz możliwościami technicznego kontrolowania i blokowania kanałów przepływu informacji powoduje to podatność odbiorców na przyswajanie informacji zafałszowanej, oraz naraża ich na zagrożenie utratą prywatności. Powszechność, taniość i łatwość dostępu do informacji zwielokrotnia ryzyko takich zagrożeń. Obok uzależnień osobniczych jest to najpoważniejsze niebezpieczeństwo dla naszego rozwoju cywilizacyjnego związane z rozwojem technologii informatycznych.

Pierwszymi „ofiarami” gwałtownego rozwoju technologii informatycznych stają się coraz częściej prywatność i prawda. Zagrożenie jest tym większe, że jest trudno dostrzegalne i jeszcze trudniejsze do indywidualnego eliminowania. Technologie informatyczne znakomicie poprawiają jakość i komfort życia. Niestety prowadzą one także do postępującej dehumanizacji życia ocenianej poprzez zgodność wrodzonych potrzeb człowieka z warunkami środowiska, w którym on żyje. „Wirtualna rzeczywistość” tworzona z wykorzystaniem T.I. może służyć do oszukiwania naszych zmysłów. Medialne środki masowego przekazywania informacji wykorzystujące narzędzia T.I. mogą służyć do oszukiwania naszej inteligencji.Nie wolno się godzić i nie wolno dopuścić do tego, aby nowe technologie zdominowały naszą biologiczną naturę, ani zastępowały nam nasze środowisko naturalne. Nie wolno dopuścić do uzależnienia podstaw naszej cywilizacji od sprawności i rzetelności środków technicznych, które powinny być jedynie narzędziem, a nie dominantą albo niekontrolowanym demiurgiem nowej rzeczywistości, w której się znaleźliśmy. Nikt nie jest w stanie uwolnić człowieka od potrzeby i obowiązku szukania prawdy jako fundamentu wolności i ładu moralnego. Nie ma prawdziwej wolności jednostek i społeczeństw bez zagwarantowania im nieskrępowanego dostępu do prawdy, oraz bezwarunkowego poszanowania ich prywatności.

„poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli” [słowa Chrystusa] . W słowach tych zawiera się podstawowe wymaganie i przestroga zarazem. Jest to wymaganie rzetelnego stosunku do prawdy jako warunek prawdziwej wolności. Jest to równocześnie przestroga przed jakąkolwiek pozorną wolnością, przed wolnością rozumianą powierzchownie, jednostronnie, bez wniknięcia w całą prawdę o człowieku i o świecieJan Paweł II encyklika Redemptor hominis (1979).Ludzie nie chcą prawdy, chcą wiary. Wiara jest tania. Prawda jest niebezpieczna, męcząca, trudna; trzeba za nią zapłacić. Trzeba dążyć, szukać jej, i nie ma gwarancji, że się ją znajdzie. Nie ma gwarancji, że gdzieś jest jakaś prawda. Może wcale nie istnieje? Ludzie chcą wiary. […] Wierzący nie jest poszukiwaczem. Wierzącemu nie chce się szukać, dlatego wierzy. Wierzący chce uniknąć poszukiwania, dlatego wierzy. […] Prawda jest indywidualna, tłum nie dba o prawdę. Obchodzi go pocieszenie i dobre samopoczucie. Tłum nie składa się z badaczy ani poszukiwaczy - ludzi, którzy zgłębiają nieznane: nieustraszonych - ryzykujących życiem, żeby znaleźć sens i znaczenie istnienia - zarówno swojego, jak i całej egzystencji, Tłum chce słyszeć słodkie stówka uspokajające i miłe,Osho „Podróż w nieznane. O życiu i umieraniu”

Jeszcze kilka cytatów…

Spójrzmy przez okno: oto nasz świat. Pędzimy życie skrzętne i zapobiegliwe; staramy się żyć dostatniej, mieć więcej. [...] Wszyscy na swój sposób zapewniamy możliwie najlepsze warunki rozwoju i życia naszym dzieciom, wnukom. [...] Burzymy stare struktury społeczne i ekonomiczne, budujemy w ich miejsce nowe, nie oparte na tradycji, lecz na współczesnych pomysłach i poglądach. [...] Czy potrafimy - tacy, jacy jesteśmy - zrozumieć ludzi z minionych epok, którzy wyznawali inna zasadę świata [...]? Byli mieszkańcami profanum, [...] i z obszaru profanum tęsknie spoglądali w kierunku sacrum. Czy możemy to zrozumieć my, którzy sami przebywamy w sacrum, gdzie wdarliśmy się po śmierci bogów?

Czy zauważyliśmy, odurzeni pozycją, jaką zajmujemy w kosmosie, jaką sami sobie przyznaliśmy, że już przed ponad stu laty narodzili się dwaj bożkowie, a może tylko demony - Interes i Wydajność? Za jakiś czas zechcą zająć miejsce opustoszałe po prawdziwych wielkich bogach archaicznych. Jaka wówczas będzie pozycja człowieka? Krzysztof Kowalski „Eros i kostucha” LSW Warszawa 1990 str 276

DZIĘKUJĘZA

SPOTKANIE

Uniwersytet Otwarty AGH 20 listopada 2010

Zapraszam 15 stycznia 2010 roku na rozważania na tematproblemów ludzi starszych w społeczeństwie informacyjnym