Kur'ani dhe Hadithi nxisin në dituri

7/30/2019 Kur'ani dhe Hadithi nxisin n dituri

1/116

Mumin Shehu

KURANI DHE HADITHI

NXISIN PR DITURI


2/116

Kaanik, 2006Autor:

Mumin Shehu

Titulli:

KURANI DHE HADITHI NXISIN PR DITURI

Recensent:

Dr. Musli Vrbani

Korrektor gjuhsor:

Pr. Mustaf Krivenjeva dhePr. Daut Shehu

Shtypi:

2


3/116

Prishtin, 2006

PARATHNIE

T gjitha falnderimet i takojn All-llahut - Zotit t gjithbotve, ndrsa paqa dhe mshira e All-llahut qofshin mbi tDrguarin e fundit - Muhammedin s.a.v.s., mbi familjen e tij, shokte tij, dhe mbi t gjith ata, t cilt e ndjekin rrugn e tij deri nDitn e Kijametit.

Ky libr, me titull Kurani dhe hadithi nxisinpr dituri, shtjellon shtjet t cilat kan t bjn mekrkuesin e dituris, me lejen e Allahut, pr ta nxitur at q t

vazhdoj n krkim t dijes, duke i ofruar ajete dhe hadithe qtregojn at se, far rndsie ka krkimi i dituris, pastaj ti njohobligimet e tija ndaj saj, pastaj ka duhet t ket kujdes si krkuesi dijs, si dhe detyrat e tjera, t cilat kan t bjn me krkuesin edituris, dhe dijetarin.

Nse dshirojm t flasim se far vlere dhe rndsie i jepKurani dituris do t shohim se numri i ajeteve t ksaj natyre etejkalon njqindshin, ndrsa sa i prket haditheve, ato jan tshumta dhe t panumrta.

Ksaj teme do tiu qasemi nga kndvshtrimi i Kuranit dhehaditheve t Pejgamberit a.s., pasi q dihet se Zoti i Madhruarpr Muhamedin a.s., n suren En-Nexhm, ajeti 3-4, thot:

Dhe ai nuk flet nga mendja e tij, Ai (Kurani) nuk sht tjetr posshpallje q i shpallet.

Temat q tregojn vlern dhe rndsin e dituris, jan

ndr temat shum t rndsishme, pasi q dihet se do shtje enjeriut, n do pore t jets, ndrlidhet me mendjen dhe diturin.

3


4/116

Andaj, nse njerzit e kuptojn vlern dhe rndsin e dituris,ather sigurisht do ti qasen krkimit t saj.

Kt tem e kam prfshir n 7 kapituj kryesor, t

zgjeruar n nntituj tjer, duke filluar nga vlera e dituris dhe edijetarve, obligimet e tyre ndaj dituris, nxitja n krkimin edituris nga ajetet Kuranore dhe hadithet e Muhamedit s.a.v.s.,duke prfshir edhe at se ka duhet t ket kujdes dijetari apokrkuesi i dituris.

N fillim t ajeteve Kuranore t prkthyera n gjuhnshqipe kam prdorur shprehjen Zoti i Madhruar n Kuran thot,kjo shprehje i dedikohet asaj q e thot Zoti i Madhruar n Kuran

n gjuhn arabe, ngase do prkthim, n do gjuh tjetr, nukmund ta prfshijn tr at q Zoti i Madhruar ka dashur t thot,si dhe do fjal dhe do shkronj e Kuranit n gjuhn arabe shtmrekulli ( muxhize ). Prandaj, prkthimi i ajeteve n gjuhn shqipesht vetm prkthimi i domethnieve t ajeteve Kuranore.

N fund mbrojtjen dhe shprblimin e krkoj vetm nga All-llahu, kurse paqa mshira dhe prshndetjet qofshin mbi

Pejgamberin s.a.v.s, ndrsa falnderimi i takon All-llahut - Zotit tgjith botve.

Mumin Shehu

28. 11. 2006

4


5/116

KAPITULLI I PAR

I

VLERA DHE RNDSIA E DITURIS DHEE DIJETARVE NGA KNDVSHTRIMI I

KURANIT DHE I HADITHEVE

- DITURIA BEGATI NGA ALL-LLAHU IMADHRUAR

- DISA NGA DOBIT E DITURIS

- DITURIA KULMINACIONI I IBADETIT

- QORTIMI I INJORANCS DHE I T

PADITURVE- DITURIA I LARTSON DIJETART MBI T

TJERT

5


6/116

6


7/116

VLERA DHE RNDSIA E DITURIS DHEE DIJETARVE NGA KNDVSHTRIMI I

KURANIT DHE I HADITHEVEKur flasim pr diturin, kemi t bjm me shtje shumt rndsishme t njeriut si krijes n natyr. Lidhja e njeriut meKrijuesin e tij, pastaj me shoqrin, rrethin ku jeton dhe menatyrn, pikrisht bhet prmes dituris. Prandaj mendja shtdhurata m e muar e njeriut nga Zoti i Madhruar.

...Ne vrtet nderuar bijt e Ademit (njerzit) ....(El-Isra, 70)

Kjo sht edhe shtja n t ciln Zoti i Madhruar e ka dalluarnjeriun nga gjallesat tjera.

do gj q ka t bj me jetn e njeriut, n veprimet e tij

ndrlidhet me mendjen dhe diturin. Zoti i Lartmadhruar nukurdhron pr nj shtje, prpos nse ajo shtje sht me vlerdhe rndsi. Prandaj, n Islam urdhri i par dhe shtje kryesoree besimit sht pr t krkuar dituri:

( ).

Lexo, me emrin e Zotit tnd , i cili krijoi (do gj). (Alak ,1)

Betimi i par i Zotit t Madhruar n Kuran sht, betimi nlapsin , penn dhe n rreshtat e tij:

( ).

Nun, betohem n penn (lapsin) dhe n at kashkruajn.( Kalem,1)

7


8/116

Prandaj, t merresh me diturin dhe t flassh pr t, bien punt m t vlefshme t njeriut, pasi q edhe Zoti nukprbetohet, vetm se n at q sht me vler dhe rndsi.

Dituria, e kundrta e saj sht injoranca (padituria). Ktojan dy gjra jo t barabarta, ashtu si nuk sht e barabart dritame errsirn. Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

Thuaj a jan t barabart ata q din dhe ata q nukdin? Po vetm t zott e mendjes marrin msim.

(Ez Zumer-9)

Prgjigjja sht se nuk jan t barabart, ngase t diturit jan nshkall m t lart. Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

( ).

All-llahu lartson ata q besuan prej jush , i lartson nshkall t lart ata t cilve u sht dhn dituri..

(El-Muxhadele, 11)

Begatia dhe vlera e dituris tregohet n formprmbledhse edhe n hadithin vijues. Nga Ebu Ed-Derdan r.a.transmetohet se ka thn:

E kam dgjuar t Drguarin e All-llahu s.a.v.s. duke thn:

..

Kush niset pr n rrug duke krkuardije , All-llahu do tia lehtsoj rrugn pr n

8


9/116

xhennet. Vrtet edhe melekt i shtrijnkraht e tyre n mbrojtje pr krkuesin edijes nga knaqsia me veprn e tij. Pr

dijetarin falje krkon do gj n qiej dhe ntok e madje edhe peshqit n uj. Vlera edijetarit ndaj robit t devotshm sht sikurq sht vlera e hns ndaj planetve ttjera. Vrtet dijetart jan trashgimtar tPejgamberve ; Pejgambert nuk kan lntrashgimi dinar as drhem, ata vrtet

kan ln pr trashgimi dijen , prandaj kushe merr , e ka marr masn (hisen) emjaftueshme.1

Transmetohet nga Ibni Umeri se Pejgamberi a.s. ka thn:

) : : , ) .

Derisa flija m kan sjell nj gotqumsht. Aq kam pir sa q kam hetuar sem sht shuar etja , sikur ajo (etja) nprthonj t m dilte . At q m mbeti ia dhashUmer b. Hattabit. O Resulull-llah, si eshpjegon ti kt? i than. Me dituri, thaPejgamberi s.a.v.s. .2

Pirjen e qumshtit n ndrr, Muhamedi a.s. e krahasoime msimin dhe grumbullimin e njohurive , duke pasur parasyshdobin e tyre pr individin dhe pr shoqrin . Qumshti shtushqim pr trupin , kurse shkenca (dija) pr ngritjen shpirtrore.

1 "Sunenu Tirmidhij", vll.5, fq.48, nr.2682,2 "Fethul Bari", Ibn Haxher el Askalani, vll.I, Fq.242, h.82 boton Darul Fikri,

botimi i pare, Bejrut 1993.

9


10/116

Dituria sht ajo q t varfrit i ka ulur n vendet ku ulenmbretrit. Transmetohet se Ibni Abbasi ka thn se Sulejmanita.s. i sht parashtruar t zgjedh: Pasurin apo Fuqin ose

Diturin. Ai e ka zgjedhur diturin, ku n saje t saj e fitoi postinmbretror (fuqin) edhe pasurin.3Me nj fjal n krkimin e dituris qndron lumturia n

kt dhe n botn tjetr.

Imam Shafiu ka thn:

Kush e dshiron kt bot le t krkoj diturin, kush e

dshiron botn tjetr le t krkoj diturin, kush i dshiron tdyjat prap le t krkoj diturin.4

Vlern dhe rndsin e dituris dhe dijetarve do tashtjellojm prmes nntitujve n vazhdim:

DITURIA BEGATI NGA ALL-LLAHU I MADHRUAR

S'ka krijes q e krijoi All-llahu dhe e nderoi m shum seatij q ia dha mendjen .

All-llahu sht Krijuesi i do krijese. Ai sht i Gjithdijshmi.

Zoti i Madhruar n Kuran thot:

(... ...)

... (Allahu) E di t tashmen q sht pran tyre dhe t

ardhmen .... (El-Bekaretu, 255)

Dija dhe njohuria e Zotit sht gjithprfshirse, epaprcaktuar n koh dhe hapsir. Ai sht i njohur pr t gjithandodhit e s kaluars, t s tashmes dhe t s ardhmes.5

3 "Ihja Ulumud din", Imam Gazali, vll.I, fq.6, botimi i dyt, 1316 hixhrij-1895,botuar n Ez-her t Egjiptit.4 E ka prmendur Imam Neveviu n "El-Mexhmu", vll.I, f.12.5 "Tefsiir Et-Taberij", vll.V, fq.396.

10


11/116

Nj studiues i mirnjohur i islamistiks n librin e tijFethul Bejan lidhur me domethnien e ksaj fjalie, thot:Dituria e Zotit prfshin t gjitha informacionet, nga Ai nuk

mund t fshihet asgj nga gjendja e gjith krijesave t Tij, bileas gjendja e buburrecit t zi, n natn e errsuar, nn gurin e

toks s pluhurosur, as peshku n thellsin m t madhe t

ujit.6

Premri lidhor ."ma"{ }, i cili n kt rast ka formn etrajts s pashquar jep t kuptosh gjeneralisimin e njohurive tZotit pr do send, i vogl qoft ai a i madh.

- All-llahu i jep dituri kujt t doj dhe sa t doj. Zoti iMadhruar n Kur'an thot:

(... ...).

nga ajo q Ai di, t tjert din vetm sa kadshiruar Ai . (El-Bekare,255)

Prmes ksaj fjalie, kuptohet fakti se njohurit e Zotitnuk mund ti zbuloj askush, prve atyre q shpalosen medshirn e Tij, pastaj qenien dhe cilsit e Tij, nuk ka dije qmund t'i prthekoj, pos asaj q Zoti vet ua ka br t njohurnjerzve.7

Me kt fjali t ksaj pjese t Kuranit demantohenmendimet e gjith atyre q mendojn se Pejgambert dhe disa

njerz t mir e kan ditur ose din gajbin (t fshehtn).Kt supozim t tyre e hedhin posht shum dshmi nga

Kurani dhe Suneti. N Kuran thuhet se engjjt nuk i dininemrat e gjrave q ua kishte paraqitur para tyre Zoti iMadhruar8; pastaj, xhint nuk dinin pr vdekjen e Sulejmanit

6 "Fethul Bejan",vll.I, fq.423.7 "Tefsir Et-Taberij", vll.V.8(shiko n Kur'an, El-Bekare, 30-33)

11


12/116

a.s.; Ademi a.s., nuk dinte pr mashtrimet e shejtanit.9Ibrahimia.s. nuk dinte paraprakisht pr rezultatin prfundimtar rreththerjes s birit t tij;10 Jakubi a.s., nuk dinte pr vendndodhjen e

birit t tij, Jusufit a.s;11

Sulejmani a.s., nuk dinte pr shkaqet emungess s Hud Hudit.12

Ngjarjet e lartprmendura jan fakte t pamohueshme, tcilat dshmojn se gajbin (t fshehtn) nuk mund ta dij askushnga njerzit, prej t cilve nuk jan prjashtuar as vetpejgambert e Zotit xh.sh., prve nse Ai i lajmron pr t.13

Prandaj, nga e tr kjo q theksuam, dshiruam taprkujtojm at se - padyshim dituria sht begati e dhuruar ngaZoti, e kjo manifestohet q nga krijimi i njeriut t par, Ademita.s..Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

( ...)

(Prkujto Muhamed) Kur Zoti yt u tha engjjve : Un pokrijoj (po prcaktoj) n tok nj zvends. (El- Bekare,30)

Melekt n fillim shprehn udi se si po e krijon at, i cili kur tandien veten t pavarur bn shkatrrime n tok. Mirpo Zoti iMadhruar e ka ditur se njeriu si mkmbs n tok sht ingarkuar me prgjegjsi t rnd .

Andaj njeriu q t ket mundsi prmbushjen e ktij amaneti,Zoti i Madhruar ia dhuroi mendjen dhe diturin:

( ...).

9(shiko n Kur'an, El-Earaf, 19-23)10(shiko n Kur'an, Es-Safat, 102-111)11(shiko n Kur'an, Jusuf, 84-86)12(shiko n Kur'an, En-Neml, 20-28)13 "Takvimi 2004" tema "Ajeti "El-Kursijj" dhe vlera e tij" Mr.Xhabir Hamiti,fq.7.

12


13/116

E ai (Zoti) ia msoi Ademit t gjith emrat (esendeve) ... (El-Bekare, 31)

Kur melekt u pyetn pr ato emra ata nuk i dinin . E si ishte

prgjigjja:

( )

(Engjjt) than: Ti je i pa t meta , ne nuk kemidije tjetr prve at q na e msove Ti. Vrtet Ti je igjithdijshmi i Urti!. (El-Bekare,32)

Prandaj, do zbulim shkencor; do e arritur; dodijeni, e shfaqur n kt bot, nuk sht gj tjetr, pos dhuratnga Zoti i Madhruar e dhn robrve t Tij.

All-llahu xh.sh. n Kuran thot:

( ).

I msoi njeriut at q nuk e dinte. (El Alak , 5)

Pra All-llahu sht dhurues i do t mire, e po ashtu edhe idituris. All-llahut i takon dija absolute, ndrsa njeriu di aq sadshiron Krijuesi i tij.

DISA NGA DOBIT E DITURISDobi kryesore e dituris sht besimi (Imani), pr kt

shohim se Kurani sa her q ka prmendur diturin, aq her e kaprmendur Imanin.

Fjala ILM (dituri), s bashku me fjaln MEARIFE, ecila ka domethnien e fjals NJOHURI, me trajtat e tyre tprsritura n Kuran, gjithsejt sht prsritur 811 her, po aqsa sht prsritur fjala IMAN (BESIM).

13


14/116

- Besimi (akideja) n Islam qndron n baz t dituris dheshkencs, jo n dorzimin verbal. Lidhur m kt Kurani thot:

( )

Ather, dije se nuk ka Zot tjetr pos Allahut, .

(Muhamed 19)

Pra besimi (imani) sht i varur nga dituria.

S'ka dyshim se dituria e vrtet udhzon n besim. Besimi ivrtet hap shtigjet, i krijon mundsit pr dituri. Andaj kta dy

(besimi dhe dituria) jan si dy vllezr q e ndihmojn njri-tjetrin.

- Gjithashtu dituria sht themeli i friks nga Zoti iMadhruar:

( )

Po All-llahut ia kan frikn nga robrit e Tij,

vetm dijetart. (Fatir, 28)- Dituria e prfituar n rrugn e drejt sht mjeti m i

fort n fuqizimin e nj bashksie , sht m i fort se do dredhiedhe e njerzve edhe e shejtanit. Vshtro rastin e Sulejmanit a.s.

Kur Sulejmani a.s. krkoi q tia sjellin fronin Belkises, athernjri prej xhinve t vrazhd (Ifriti) tha se un do ta sjell at ty,

para se t ngrihesh nga vendi yt, un pr kt kam fuqi dhe jam isigurt!

( ...).

E ai, i cili kishte dituri nga libri tha: Un ta sjelliat sa el e mbyll syt (ktij i tha sille)!.

(En Neml, 40)

14


15/116

Pra, dituria e fituar nga libri sht m e fort se do mjeshtri adredhi.

Islami i kushton rndsi t posame dituris, meq sht

baz pr prparimin e njerzve n kt bot dhe lumturi n botntjetr.

Dituria sht mjet me t cilin besimtari me veprat e tija tmira e arrin knaqsin e All llahut.

Prmes dituris njeriu prvetson mjeshtri dhe profesionet ndryshme, me t cilat arrin ta fiton rizkun e prcaktuar nga

All llahu i Madhruar; n ushqim, veshmbathje dhe nevojatjera. Gjithashtu me dituri bhen strategjit luftarake,pastaj medituri prodhohen mjete t ndryshme, pr nevoja t ndryshme. Menj fjal dituria sht themeli i do shtje q ndrlidhet mejetn e njeriut.

- Gjithashtu dituria bn q njeriu t jet i frenuar.All llahu i Madhruar i ka prshkruar pjestart e popullit t

Musait a.s., t cilt t mahnitur e shikonin Karunin, i cili kishtepasuri t madhe. Ather, ata, t cilve ua kishte ndja prpasurin e ksaj bote, than:

( )

. Ah, t kishim pasur edhe ne si i sht dhnKarunit, vrtet ai sht me fat t madh!. (El-Kasas,79)

Ndrsa, qndrimi i atyre, t cilve iu sht dhn dituri, tregohetn kt ajet:

()

E ata, t cilt ishin t zott e dituris than: T mjertju , shprblimi i All-llahut sht shum m i mir pr at q

15


16/116

besoi dhe bri vepr t mir, po at nuk mund ta arrij kushprve durimtarve!. (El-Kasas,80)

DITURIA KULMINACIONI I IBADETITa). Vlera e dituris ndaj ibadeteve vullnetare

Pasi q me fjaln IBADET (adhurim) nnkuptojm dovepr t mir me t ciln sht i knaqur All-llahu i Madhruar,ather s'ka dyshim se ktu bn pjes edhe krkimi i dituris.

Transmetohet nga Rebia ibn Enes se Pejgamberi s.a.v.s.ka thn:

.

Kush niset n rrug me qllim q tkrkoj dituri, ai sht n rrugn e All-llahutderisa t mos kthehet nga ajo rrug.14

Krkimi i dituris sht ibadet m i vlefshm se ibadetet

vullnetare (nafile).Transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

...

Krkimi i dituris sht m i mir seibadeti nafile15

Transmetohet nga Ebu Dherri dhe Ebu Hurejra r.a. se atat dy kan thn:

14 "Sunen Et-Tirmidhij", vll.V, fq.29, nr.2647, (Tirmidhiu thot se ky hadithsht hasen garib, d.m.th. e kan transmetuar disa dhe nuk e kan prcjell deri

te Pejgamberi a.s.).15 "El-Mu'xhemul Evset", Taberani, vll.4, fq.197, nr.3972, Kajro 1994.

16


17/116

Nj dituri, t ciln e mson njeriu, sht me e dashur te

un se sa ai, i cili i fal njqind rekate namaz nafile

(vullnetare).16

S'ka dyshim se me ibadete vullnetare besimtari afrohet tekAll-llahu i Madhruar, njherit shprblimi pr to sht i madh.Mirpo, duhet pasur kujdes at q ka thn Hasan El Basriju(All-llahu e mshiroft):

...Krkoni diturin n at mnyr q nuk e dmton

adhurimin, dhe krkoni adhurimin n at mnyr q nuk e

dmton diturin (shkencn) ....

17

, q do t thot, bn adhurimduke mos e ln anash krkimin e dituris.

Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

().

Nuk sht e nevojshme t dalin n luft t gjith

besimtart. E prse nga do grumbull i tyre t mos shkoj njgrup pr tu aftsuar n diturin fetare, pr ta msuar populline vet kur t kthehet tek ata, n mnyr q ata ta kuptojn (e truhen).

(Et-Tevbe, 122)

b). Vlera e dituris ndaj xhihaditN listn e vlers s dituris ndaj ibadetit (adhurimit)

sht edhe vlera e dituris ndaj xhihadit (luft pr rrugn e All-llahut), i cili sht kulmi i Islamit.

Vlera e xhihadit nuk dihet pos me dituri. Kushtet dheparimet e xhihadit nuk bhen t qarta, pos me dituri. Gjithashtu

16 Transmeton El Bezzari nr. 138.17 Miftah Dar Es-seade, botimi i vitit 1982

17


18/116

nuk mund t shpjegohet xhihadi legjitim nga ai jolegjitim, posme dituri, nuk mund t bhet dallimi i xhihadit t domosdoshmnga ai vullnetar, pos me dituri, nuk mund t bhet i ditur xhihadi

kolektiv nga ai individual, pos me dituri.Ai, i cili i shmanget dituris dhe angazhohet me xhihad

apo ibadete tjera, ka shansin t bie n mkat ose t devijoj ngarruga e drejt, duke mos e ditur fare. Prandaj, besimtari krahasxhihadit dhe ibadeteve tjera, duhet q t mson deri n vdekje.

Transmetohet se Aliu r.a. ka thn:

Dijetari sht m me vler se agjruesi, i cili prposagjrimit falet natn, po ashtu sht m i vlefshm se muxhahidi

(lufttari n rrugn e All-llahut) ....18

Sahabiu i njohur Abdull-llah Ibn Mesudi ka thn: Betohem nAt, q shpirti im sht n dorn e Tij, do t kishin dshiruar

burrat q jan vrar pr n rrug t All-llahut, dshmort, q All-

llahu ti ringjall dijetar kur ti vrejn nderimet dhe respekti q u

bhet atyre (dijetarve). 19Hasan El Basriju ka thn:

Ngjyra e shkrimit e dijetarve peshohet me gjakun e

dshmorve. Ngjyra e shkrimit e dijetarve peshon m tepr. 20

Prpos xhihadit me arm, kemi edhe xhihadin me gjuh,domethn xhihad prmes dituris. Ky lloj i xhihadit bhet me

pen, gjuh, sjellje dhe praktik t mir.Zoti i Madhruar n Kuran thot:

Sikur t kishim dashur Ne, do t drgonimpejgamber n do vendbanim. Po ti mos i dgjo jobesimtarte luftoi ata me t (Kuran) me nj luft t madhe.18 "Ihja Ulumud din", vll.I, fq.6..19 "Miftah Dar Es-seade", f.12120 "Ihja Ulumud din", vll.I, fq.5..

18


19/116

(El-Furkan, 51-52)

Lufta kundr tyre, me Kuran, sht luft e madhe, ky shtxhihadi m i madh.

Nga kjo q u cek m lart, kuptuam se krkuesi i diturissht n shkall m t lart se adhuruesi i devotshm. Kt eargumenton hadithi q e transmeton Ebu Derdan:

..Vlera e dijetarit ndaj robit

(ibadetgjiut) t devotshm sht sikur qsht vlera e hns (shklqimi i saj) ndajyjeve (planetve) tjera 21

QORTIMI I INJORANCS DHE I T PADITURVE

Pasi q urdhri i par n Kuran (n islam) sht urdhrpr dituri , ather nuk vlen t pretendoj pr islam i padituri, aii cili nuk lexon e nuk mson .

Ata , t cilt lexojn , msojn, veprojn , studiojn dhengriten n kultur , jan m afr thelbit t islamit dhe esencs sKuranit , se ata analfabet e prtac , t cilt prkundrmundsive , iu plqen t jetojn n errsir.

Paraqitja e injorancs dhe zhdukja e dituris jan ngashenjat e Kijametit.

Transmetohet nga Enesi r.a. se Pejgamberi a.s. ka thn:

.

21 "Sunen Ebu Davud", vll.3, fq.317, nr. h. 3641, Darul Fikri.

19


20/116

Shenjat e Kijametit jan: rrnjosja(zhdukja) e dituris , jetsimi i mosdijes ,pirja e alkoolit dhe prostitucioni.22

T paditurit dhe t paaftt nuk duhet t vihen n pozitaudhheqse dhe t rndsishme t shoqris, ngase injorancasht shenj e dobsimit dhe shkatrrimit t nj populli. Mosdijasht armiku m i madh i njeriut.

Transmetohet nga Abdull-llah b. Amr b. El-Asi sePejgamberi s.a.v.s. ka thn:

.

All-llahu nuk do ta zhduk dijen meheqjen e saj nga prdorimi , por shkencn(dijen) , sigurisht, do ta heq me zhdukjen e

dijetarve . Dhe, kur nuk do t ket dijetar ,njerzit do ti zgjedhin pr kryetar tpaditurit . Populli do ti pyes . E ,ata do t

japin shpjegime (fetva) pa ndonj dijeni .Ashtu ata , edhe vet do t bien nshkatrrim e edhe t tjert do ti devijojn.23

Ndr shkaqet q ndikuan q muslimant t dobsohendhe t jen n gjendjen, n t ciln jan sot, pa dyshim shtinjoranca. Po ashtu prhapja e sekteve t devijuara n mesin emuslimanve, nuk jan shkak tjetr, prpos mos prezenca edituris fetare n mesin e popullats Islame.

22 "Fethul Bari", vll.I, fq. 239, nr.80.23 "Sahihul Muslim", vll,IV, fq.2058, nr.2673, Bejrut.

20


21/116

Ebu Dardai ka thn:

Bhu nj nga kta tre: Bhu krkues i dijes (dijetar),

ose msues, ose dgjues, e mos u bn i katrti e t

shkatrrohesh.24

Ebu Hurejra r.a. thot: E kam dgjuar Pejgamberins.a.v.s. duke thn :

.

Bota sht e mallkuar dhe do gj e sajsht e mallkuar , prve t prmendurit eAll-llahut dhe vepra q e pason, dhe njeriutt ditur dhe atij q mson! 25

T qndruarit n rrethin e t paditurve mund t ketpasoja , dhe t dmtohet imani dhe morali i besimtarit, andaj ngaveprat e mira bn pjes edhe largimi nga t paditurit. Zoti i

Madhruar n Kur'an thot:

( ).

Trego mshir dhe urdhro mirsin dhe largohu prejt paditurve.

(El-Araf ,199)

Pra, besimtari analfabet , prtac , kur i ka t gjitha kushtete volitshme pr arsim, sht kundr thnieve t para t librit ttij t shenjt , kundr fes s tij , ngase ai nuk lexon e nukmson. N vend t dituris dhe puns te ai gjendet padituria dheprtacia. Nj fjal e urt arabe thot:

24 "Ihja Ulumud din", vll.I, fq.8.25 "Sunen Et-Tirmidhij", vll.IV, fq.561, nr.2322.

21


22/116

do gj sht nj send , injoranca (padituria) ssht

kurrnj send.

1. DITURIA I LARTSON DIJETART MBI TTJERT

Kurani dhe hadithi i Pejgamberit s.a.v.s. e lartsuan

diturin dhe dijetart n nj shkall t lart, saq asnj ideologji,n asnj periudh historike , t vjetr apo t re , nuk arriti tilartsoj ashtu. Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

( ... ).

All-llahu i ngre n shkall t lart ata t cilt besojn nmesin tuaj dhe ata t cilve u sht dhn dijenia. All-llahu di

se ka punoni ju . (El-Muxhadele,11)Ibni Abbasi r.a. ka thn:

Dijetart jan t lartsuar shtatqind shkall mbi besimtart,

ndrsa distanca mes dy shkallve sht, pesqind vite udhtim. 26

Transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

...

Pr dijetart bjn dua (lutje)gjithka n qiej dhe n tok, bile edhepeshqit n uj. Prparsia e dijetarve ndaj

26 "Ihja Ulumud din", vll.I, fq.5..

22


23/116

t tjerve sht sikur shklqimi i hns splot n krahasim me t yjeve,.27

Nga ky hadith, s pari nxjerrim parimin, se dituria ilartson dijetart mbi t tjert, dhe njherazi shkakton q ata tjen t dashur dhe t nderuar, si nga njerzit ashtu edhe ngagjallesat e tjera.

N hadith gjithashtu kuptohet prparsia e dijetarit ndajt tjerve, prandaj krkohet respekti dhe nderimi ndaj dijetarvengase ata kan prparsi nga t tjert. Transmetohet nga Ebu

Musa El-Eshariu se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

.

Nuk ka dyshim se prej shtjeve me tcilat nderohet Allahu sht: Nderimi i atij, icili sht thinjur pr shkak t islamit, nderimii atij, i cili e mson dhe ua mson t tjerveKuranit, nderimi i atij, i cili as nuk e tepron,por as nuk le pas dore shtjet, por islamit iprmbahet me seriozitet, dhe nderimi ikryetarit t drejt.28

Pra, madhrim i All-llahut qenka nderimi i dijetarit.

Vdekja e nj njeriu sht m pak tragjike se sa vdekja e

nj dijetari.

Transmetohet se Xhabiri r.a. ka thn:

27 "Sunen Ebi Davud", vll.III, fq.317, h.3641. Kt hadith e shnojn edheTirmidhiu, Ibn Maxheh nga Ebu Darda dhe thot Ibn Hibani e konfirmon

hadith t sakt.28 "Sunen Ebi Davud", vll.IV, fq.261, nr.4843.

23


24/116

( ): ( : )

.

Pejgamberi s.a.v.s. i varroste nga dyveta n Uhud, pastaj pyeste: Kush di mshum Kuran?, nse tregonin nga ndonjri,atij i jepte prparsi n varr.29

Nse kt post e ka pasur i dituri pasi q ka vdekur,ather shtrohet pyetja se cilin post duhet ta ket kur ai sht

gjall.Ibn Haxher El Askalani n librin e tij Fethul Bari thot seRebia ka thn :

Nuk guxon t zhduket (t humbet) ai q ka sadopak

dituri.30

Pra, nse ai, i cili ka sado pak dituri nuk guxojn ta zhdukin,

ather bhet pyetja, a guxojn at, i cili ka shum dituri tazhdukin?!

Kt tem Dituria i lartson dijetart mbi t tjert nvijim do ta shtjellojm prmes disa nntitujve:

a) Menjher pas melekve me grad jan dijetart edrejtIslami kurr nuk ka qen penges e progresit dhe

shkencs . Ai i mon aktivitetet intelektuale t njeriut gjer n atshkall, sa q i ve n nj shkall me melekt .

29 "Sahihul Buhari", vll.I, fq.454, nr.1288, botimi i dyt 1987, Bejrut.30 "Fethul Bari", vll.I, fq.239.

24


25/116


( ...).

All-llahu vrtetoi se nuk ka zot tjetr prve Tij , edshmuan edhe engjujt e dijetart , dhe se Ai sht zbatuesi idrejtsis (Ali-Imran , 18)

N kt ajet All-llahu i Madhruar i lavdroi melekt pr gradate tyre dhe pas melekve prmendi dijetart , duke i marr ata sidshmitar, t cilt pranojn njshmrin e Tij.

b) Dijetart jan pas pejgamberveZoti i Madhruar n Kuran thot:

(... ...)

e sikur tia linin at (prhapjen e lajmit) Pejgamberit dheprgjegjsve t tyre, . (En-Nisa, 83)


... .

Vrtet dijetart jan trashgimtar tpejgamberve ; pejgambert nuk kan lntrashgimi dinar e drhem, ata vrtet kanln pr trashgimi dijen , prandaj kush e

merr , e ka marr masn e mjaftueshme. 31Nga hadithi kuptojm se dijetart jan ata, t cilt vijn

dhe dgjohen pas pejgamberve, ngase ata jan trashgimtar ttyre. Pra, dijetart jan ata, t cilt i prin popullit, kurse popullii pason ata, prderisa dijetart jan pasuesit e Pejgamberits.a.v.s.

31 "Sunen Et-Tirmidhij", vll.V, fq.48, nr.2682.

25


26/116

N nj rast pasi q Pejgamberi s.a.v.s. i drejtoi safattransmetohet nga Ebi Mesud Ukbe Ibn Amr El -Bedrij El-Ensarij r.a., se Pejgamberi s.a.v.s., ka thn:

... .

Le t m pasojn (afrohen) mua tmenurit dhe m t aftit , pastaj ata q vijnpas tyre , pastaj ata q vijn pas tyre .32

Dijetari i nderuar Is-hak ibn Abdullahi ka thn:

M t afrmit e njerzve m grada te pejgambert jan

dijetart dhe lufttart , pr arsye se dijetart i udhzojn

njerzit n at, q u sht shpallur pejgamberve, kurse

lufttart me shpatat (armt) e tyre luftojn pr ta mbrojtur at,

q i sht zbritur pejgamberve.33

N prmbledhjen e Taberaniut n El Evset citohet:

.

Kujt i vjen vdekja duke krkuarditurin, ai do ta takoj Zotin, ndrsadiferenca n mes tij dhe pejgamberve nxhennet ka me qen vetm grada e

Pejgamberis.34

32 "Sahihul Muslim", vll.I, fq.323, nr.432.33 El-fekih we El-Muhfekih El-Hatib El-Bagdadi, vll.I, fq.35. Transmeton El

Hatib El Bagdadi me zingjirin e tij nga Is-hak ibn Abdullahi.34 "El-Mu'xhemul-Evset", vll.IX, fq.174, nr.9454.

26


27/116

Detyr e t paditurit sht t pasoj t diturin edhense i dituri sht m i ri se ai

N Kuran tregohen fjalt e Ibrahimit a.s. drejtuar babait t tij:

( ). O babai im , mua m sht dhn nga dituria ka ty

nuk t sht dhn, andaj m dgjo se un t udhzoj nrrug t drejt. (Merjem ,43)

Ibrahimi a.s., edhe pse ishte djal i ri, ai ishte n rrugn e vrtet

dhe m i ditur, prandaj ishte detyr e babait t tij q ta pasoj tbirin e tij.

Transmetohet nga Ibn Mesudi r.a. se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

I prin popullit (bhet imam) ai i cili elexon Kuranin m s miri. E nse jan n

lexim t njjt , m i dituri prej tyre prsunnetin e Pejgamberit s.a.v.s.. E nse jann sunnet po ashtu t njjt, ather iuprin ai i cili e ka pranuar m hert islaminprej tyre apo m i moshuari ndr ta .35

Sipas hadithit shihet se ai, i cili ka dituri sht m me vler dheka prparsi prej atij i cili sht m i moshuar.

d) Pejgambert krkojn dituri edhe te ata q jannn ta me gradTransmetohet nga Ubejj bin Kabi se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

35 Transmeton Tirmidhiu h. 235.

27


28/116

: :.

...

Pejgamberi Musa , duke u mbajturfjalim Beni Israilve , i sht shtruar pyetja:

Kush sht m i dijshmi? Ai u prgjigj :Un jam m i dijshmi. All-llahu i Madhruare qortoi (pr kt) se at njohuri nuk ia laatij, prandaj i shpalli :

sht nj rob nga robrit e Mi aty kuvendtakohen dy detet, ai sht m i ditur seti .36

N rrfimin pr Musain a.s., All-llahu i lartsuar thot:

( )

Atij (Hidrit-njeriut t mir e t dijshm ) Musai i tha:"A pranon t vij me ty , q t m msosh nga ajo q je imsuar (i dhuruar) ti; dituri t drejt e t vrtet ?

(El-Kehf, 65-66)

Musai a.s. ishte , pa dyshim, njeriu m i mir i kohs svet, dhe se Hidri nuk ishte n gradn e Musait a.s. i cili ishtePejgamber, mirpo Musa a.s. dshironte q ta shoqronte Hidrin

me qllim q t msonte nga ai.

36 "Fethul Bari", vll.I, fq.294, nr.122.

28


29/116

e) Nganjher ai q sht n grad m t ult mund tiafrohet dituris m shum se ai q sht n gradm t lart

Kjo vrehet n rrfimin Kuranor pr shpendin me emrinHudhud. Kur Sulejmani s.a.v.s. vendosi q ta ndshkojHudhudin q nuk ishte prezent , me rast ai kthehet duke iasjell lajmin vijues:

(... ).

Un kuptova at q ti nuk je i njoftuar dhe t

erdha nga Sebei me nj lajm t sigurt . (En-Neml, 22)Po ashtu , n rrfimet pr bijt e Ademit a.s., ku njeriu

msoi prej sorrs:

All-llahu drgoi nj sorr, e cila groponte n dhe ,pr ti treguar atij se si ta mbuloj trupin e t vllait , e ai tha: I mjeri un , a nuk qesh i aft t bhem si kjo sorr , e tambuloja trupin e vllait tim ? ashtu mbeti i penduar.

(El-Maide , 31)

Nga e gjith kjo kuptojm se dituria i lartson dijetart

mbi t tjert dhe se njerzit jan t varfr nga aspekti i dituris,andaj ai duhet gjat gjith jets t vazhdon me krkimin e saj.

29


30/116

30


31/116

KAPITULLI I DYT

II

APELIMI I KURANIT DHE IHADITHEVE PR HULUMTIM,

STUDIM DHE SPECIALIZIM

31


32/116

- KRKIMI I DITURIS RRUGA PR NXHENNET

- UDHTIMI PR KRKIMIN E DITURIS- SHOQRIMI ME T DITURIT

- KSHILLIMI ME T DITURIT

- DITURIA NUK KA KUFIJ

- VLERA E LEXIMIT T KURANIT,

HADITHEVE T PEJGAMBERIT s.a.v.s. DHEE DICIPLINAVE T TJERA SHKENCORE

- SHEJTANI PENGES N KRKIMIN EDITURIS

32


33/116

APELIMI I KURANIT DHE I HADITHEVEPR HULUMTIM, STUDIM DHESPECIALIZIM

All-llahu i Madhruar n Kuran thot:

(... ).

dhe thuaj o Zot ma shto diturin! (Ta ha, 114)Ky ajet v theksin se Muhamedi a.s. e lakmonte diturin mshum se pasurin. Ai krkonte gjithnj ti shtohej dijenia dheprpiqej gjithnj ti shtohej rrethi i t diturve.

Kt e dshmon ngjarja q ka ndodhur pas Lufts sBedrit, kur Pejgamberi s.a.v.s. me muslimant i kishin znshtatdhjet robr. Pejgamberi s.a.v.s. ua kishte kushtzuar atyre

33


34/116

lirimin nga robria, q secili prej tyre dhjet fmijve muslimantua msoj shkrim-leximin.37

Detyr e rinis sht q ajo t armatoset me dituri, t jep

mundin e vet n specializimin e profesionit t tij. Akoma nshum vende islame dominon analfabetizmi, dhe ende disanjerz mendojn se shkak i prapambeturis sht islami . Por,kjo assesi nuk sht e vrtet.

N kohn kur muslimant zbatuan urdhrat e Kuranit , siajetin e par, q zbriti ,

( ).Lexo (mso, studio) (El-Alak,1), ather

muslimant ishin n kulminacion t civilizimit. Civilizimi i tyree udhhoqi botn prafrsisht dhjet shekuj. Gjuha arabe ishtegjuha e shkencs , Evropa msonte prej tyre , msonte nshkollat dhe universitet e tyre. Ne duhet t kthehemi ashtu sikemi qen , e kjo nuk mund t realizohet pa e prvetsuarshkencn (diturin) dhe at n t gjitha fushat shkencore .

do lvizje islame, e cila vepron sot pr ngjalljen eislamit n mesin e muslimanve, ata patjetr duhet t pajisen medituri. Andaj, qndron rregulli i fikhut (Kaide Fikhije):

do shtje, pa t ciln vaxhibi nuk plotsohet prve

se me t, ather edhe vet shtja, e cila e plotson at sht

obligative (vaxhib).38

N hadithin e Pejgamberit a.s. thuhet:

37 Shiko transmetimin e Ibni Sadi-t nga Amr Esh-Shabiu, Tabekatu IbnSad, vll.I, fq.22, botimi i Bejrutit.

38 Sherh El-Kavaid El-Fikhije, Ahmed bin esh-shejh Muhamed Ezzerka,fq.486, botimi i dyt, 1989 Damask.

34


35/116

.

Krkimi i dituris sht detyr e secilitmusliman.39

Islami diturin e ndan n dy pjes:

1) Farzi ajn, q do t thot diturin t ciln e ka obligim qta mson do njri personalisht, p.sh., shtja e besimit;kush sht Zoti i tij? si falet namazi dhe si prishet? etj..Kjo krkohet nga donjri dhe se besimtari do tprgjigjet pr to.40

2) Farzi kifaje, sht ai obligim, t cilin nse e kryejn njgrup i muslimanve, ather muslimant e tjer lirohenprej atij obligimi, p.sh. msimi i medicins, gjeografisdhe shkencave tjera. Nse askush nga muslimant nuk imson kto shkenca, ather t gjith banort e atij vendijan mkatar.41

Ajetet dhe hadithet q nxisin besimtarin pr ta krkuarditurin , pr studim e hulumtim, jan t shumta. Prandaj, kttem Apelimi i Haditheve pr hulumtim, studim dhespecializim n vazhdim do ta shtjellojm n disa nntituj:

1. Krkimi i dituris rruga pr n XhennetNse ke krkuar dituri, ather i ke krkuar t gjitha, pasi

q dihet se dituria sht themeli i do shtjeje, e cila ndrlidhetme jetn e njeriut.

39 "Sunen Ibni Maxheh", Muhamed bin Jezid Ebu Abdullah El-Kazvini, vll.I,fq.81, nr.224, Bejrut.40 Pr m tepr shiko: "Ihja Ulumud din", vll. I, fq.5641 Pr m tepr shiko: "Ihja Ulumud din", vll.I, fq.59

35


36/116

Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se i Drguari i All-llahuts.a.v.s. ka thn:

...

Kush niset n rrug q t krkoj dituri, All-llahu do tia lehtsoj rrugn pr nXhennet.42

Nga hadithi msojm se rruga pr krkimin e diturissht ajo, e cila shkakton q All-llahu i Madhruar tia lehtsojbesimtarit n arritjen e piksynimit m t lart, e ajo sht arritja

e knaqsis s All-llahut, shprblimi i t cilit sht prfundimim i mir n xhennet, ku do t qndroj prgjithmon.

Ulja n tubimet e krkimit t dijes, sht nj kopsht ixhenetit, si ceket n hadithin, t cilin e transmeton Ibni Abbasise Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

:

: .Kur t ftoheni pr t shkuar n bashqet

e xhenetit shkoni e mos ngurroni. E pytn tDrguarin e All-llahut s.a.v.s.: Po ku janbashqet e xhenetit? Pejgamberi s.a.v.s. tha:Vendtubimet e dituris. 43

Ndr veprat m t mira pas besimit (islamit), shtkrkimi i dituris, prandaj besimtari duhet t vazhdoj nkrkimin e saj deri n vdekje.

Transmetohet nga Ebu Seid El-Hudrij r.a., se i Drguari iAll-llahut s.a.v.s. ka thn:

42 "Sunen Et-Tirmidhij", vll.V, fq.48, nr.2682.43 " El Kebir ", Taberani vll.XI, fq. 95, nr.11158, botimi i dyt 1983, Mosul.

36


37/116

Dijetari nuk ngopet me dituri, derisanuk prfundon n Xhennet. 44

Q do t thot se besimtari duhet t vazhdoj me t mira,sidomos n krkimin e dituris duke pasur parasysh se njeriu nmizanin e Dits s Gjykimit mund t jet peng i nj vepre tmir, q t shptoj n xhenet apo t hidhet n zjarr.

N lidhje me komentimin e ajeti Kuranor: Zoti ynna jep t mira n kt jet , Hasan El Basriju ka thn:Emira e ksaj bote sht dituria dhe ibadeti", kurse pr pjesn

tjetr t ajetit: dhe t mira edhe n botn tjetr , (ElBekare, 201) ai thot: e mira e bots tjetr sht xhenneti.45

2. Udhtimi pr krkimin e diturisZoti i Madhruar n Kur'an thot:

( ...).

Thuaj , udhtoni npr tok e shikoni se si filloikrijimi ,

(El Ankebut,19)

Do t thot, udhtoni dhe at q e prjetoni , ato krijesa , sendeq i shihni studioni , vreni harmonin e pashembullt , e cilambretron mes qenieve e sendeve n ekzistenc. Pastaj ajeti:

( )A nuk udhtuan ata npr tok e t ken zemra me

t cilat do t kuptojn , dhe vesh me t cilt do t dgjojn?..

(El-Haxhxh ,46)

44 "Musned Esh-Shihab", Muhamed binSelmete bin Xha'fer Ebu Abdull-llah El-

Kuda'ij, vll.II, fq.68, nr.897, botimi i dyt 1986, Bejrut.45 Miftah Es-seade,vll. I, fq. 77

37


38/116


.

Kush niset n rrug me qllim q tkrkoj dituri, ai sht n rrugn e All-llahutderi sa t mos kthehet nga ajo rrug.46

Nga hadithi kuptojm se udhtimi pr krkimin e dituris shtibadet.

Ai, i cili msyn rrugn pr krkimin e dituris sht nknaqsin e All-llahut dhe njherit gjithka pr rreth tij bnlutje pr t, ndrsa melaqet e rrethojn t knaqura me veprn etij t mir.

Transmetohet nga Safvan B. Asal El-Meradi r.a., se menj rast ka shkuar te Pejgamberi s.a.v.s., i cili ishte ulur n xhamidhe i sht drejtuar :

O Pejgamber i All-llahut , kam ardhurpr t krkuar dituri, ai prgjigjet :Mir sevjen o gjurmues i dituris, vrtet at qkrkon dituri e rrethojn melaqet dhe i bjn

hije me kraht e tyre , pastaj disa ngriten dheudhtojn derisa arrijn n qiellin e ksajbote , duke u gzuar pr krkimin e tij tdituris. 47

46 "Sunen Et-Tirmidhij", vll.V, fq.29, nr.2647. Tirmidhiu thot se ky sht

hadith hasen.47 "El Kebir", vll.VIII, fq.54, nr.7347.

38


39/116

Shembull pr udhtim n krkimin e dijes kemigjeneratat e para t muslimanve. Ata kan br udhtime tlargta pr lypjen e dituris, sjelljeve , virtyteve nga dijetart e

shquar t asaj kohe.Ibn Haxher El Askalani thot se Xhabir B. Abdull-llahu

ka br nj udhtim nj muajsh n kmb , pr te Abdull-llah B.

Unejsi , vetm pr t msuar nj hadith. 48

3. Shoqrimi me t diturit

Secili njeri ndikohet nga shoqruesi i tij. Ai qshoqrohet me njerz t thjesht dhe pleq , prej tyre fiton shumgjra nga prvoja, ai q shoqrohet me intelektual dhemendimtar , nuk sht i barabart me at q shoqrohet memasn e gjer. Transmetohet nga Ebu Musa El-Esharij r.a. se

Pejgamberi s.a.v.s. ka thn :

.{ } . .

48 "Fethul Bari", vll.I, fq.234.

39


40/116

Shembulli i ndejs me njerz t mirdhe ndejs me njerz t kqij sht sikurseshitorja e miskut (parfumeria) dhe farktorja.

Shitsi i miskut ose t jep (t eros) ose tshet , ose s paku prej tij kundrmon er ekndshme . Kurse farktari ose ti djeg teshat, ose prej tij do t vjen er e pakndshme(nga thngjilli).49

Nga hadithi kuptojm se njeriu duhet zgjedhur vetvetespr shoqrim ata q i bjn dobi dhe ia shtojn dijen . Le t

kujdeset t bj lidhje me miqt e librit , duke caktuar nj ndejt veant, ku do t shpalosin at q kan lexuar dhe t prcjellingjrat e reja. Gjithashtu edhe Llukmani a.s., e ka kshilluar birine tij: O biri im t kshilloj t shoqrohesh me t diturit dhe tdgjosh fjalt e t urtve , sepse All-llahu e ngjall zemrn e

vdekur me dritn e urtsis, mu sikurse shiu, i cili vitalizon tokn e

thar.50

4. Kshillimi me t dituritPr problemet jetsore, pengesat e ndryshme dhe pr

gjrat e pakuptueshme, krkohet q besimtari t kshillohet medijetart. Prandaj, sht thn: Ilai i padituris (xhehlit) sht tpyeturit. Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

(... ).

Pr kt pyete ndonj shum t dijshm .

(El - Furkan, 59 )

N shtje fetare pyetet dijetari prkats, n shtjetluftarake duhet ndalur n mendimin e ekspertve ushtarak, nekonomi merret mendimi i ekonomistve etj.

49 "Sahihul Buharij", vll.V, fq.2104, nr.5214, botimi i tret 1987, Bejrut.50 "El Kebir", vll.XIII, fq.236.

40


41/116

Sahabt kan qen shum t interesuar q ta pyesin Pejgamberins.a.v.s. pr problemet e paqarta.

( ) :...

Transmetohet nga Abdull-llah b. Amr b.Al-Asi , i cili ka treguar se Pejgamberi s.a.v.s.gjat Haxhit Lamtumirs ka mbetur n Minepr shkak t njerzve t cilt i kanparashtruar pyetje .51


(... ).

Ju (idhujtar) pyetni pra dijetart nse ju nuk dini.

(El-Nahl , 43)

Pra rekomandohet t pyetet eksperti pr gjrat e paqarta, me

qllim q t mos mbetemi t paditur (xhahil).

5. Dituria nuk ka kufij

Detyr e besimtarve sht q t armatosen me dituri dhekultur, tua tejkalojn t gjithve n profesionin e vet, ta japmundin e vet n krkimin e dituris, ta krkojm diturin prej

djepit deri n varr, ngase dija sht det pa brigje dhe pa fund.N ngjarjen e Musait a.s. dhe Hidrit, kur ata ishin duke

udhtuar me anije, erdhi nj shpend, u lshua n buz t anijesdhe me sqepin e tij i shpoi nj ose dy vrima. Hidri tha:

.

51 "Fethul Bari", vll.I, fq.243 nr.83.

41


42/116

O Musa, dijenia ime dhe e jotja, nkrahasim me dijenin e All-llahut sht evogl, sa vrima e ktij zogu ndaj detit.52

Besimtari duhet t vazhdon me krkimin e dituris, ngaseaq m shum q zgjerohet ishulli i njohurive, aq m teprzgjerohet deti i sekreteve.

Kurse t vrtetn e ka thn All-llahu n ajetin Kuranor.

( ).

E juve ju sht dhn fort pak dije .

(El-Isra, 85)

Besimtari nuk duhet t bhet kryelart me at q e ka msuar,dhe nuk duhet t ndihet n vete si i madh e t thot se ka arriturshum. Transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

.

Kush thot un jam m i dituri, ai shti paditur (injorant)! 53

Ndrsa Ibni Mubareku ka thn:

Njeriu nuk ndalet nga krkimi i dituris, prderisa ai

thot se e ka tubuar tr diturin, (e nse mendon kshtu)

ather ai sht br injorant.54


( ).

.At q duam Ne e lartsojm shum n dituri, e mbi secilint dijshm ka edhe m t dijshm . (Jusuf ,76)

52 "Fethul Bari", vll.I, fq.295 nr.122.53 "El-Muxhemul Evset ", vll.VII, fq.59, nr.6846.54 "Ihja Ulumud din", vll.I, fq.52.

42


43/116

Besimtari duhet t lus Zotin e Madhruar me lutjen:

O Zoti im m bn t vogl n vete dhe t madh tek Ti.

6. Dituria arm e fort kundr shejtanitBesimtari duhet t mson dhe t armatoset me dituri,

sepse n t kundrtn shum leht mundet t bie n grackat(kurthet), t cilat i prgatit shejtani i mallkuar. Prandaj, dituriasht fortifikat dhe mnyra m e mir pr mbrojtje ngashejtant e mallkuar.

a). Shejtani penges n krkimin e dituris s dobishme


.

Nj i ditur (fakih) i vetm sht m ifuqishm n luft kundr shejtanit, sesanjmij abid (adhurues). 55 Nse bhet pyetja si?,ather prgjigjen e gjejm n tregimin t cilin e transmetonIbni Abbasi r.a., i cili thot:

Shejtant i than Iblisit: Sunduesi jon, ne igzohemi vdekjes s dijetarit shum m shum sevdekjes s abidit (robr t Allahut xh.sh.), sepsedijetari na prgatit kurthe t shumta, e abidi jo.

Iblisi tha:Ejani me mua! Erdhn deri te nj abid dhee gjetn n namaz. Iblisi tha: Dshirojm dika tt pyesim: A sht sunduesi yt n gjendje ta krijojbotn n lvore t vezs? Abidi u prgjigj: Nuk e di!Ather Iblisi u tha shejtanve. A e pat kufrin(mosbesimin) n prgjigjen e tij?! Pastaj Iblisi mevllezrit e tij erdhi te dijetari t cilin e gjetn duke

55 "Sunen Ibni Maxheh", vll.I, fq.81, nr. 222.

43


44/116

br shaka n pranin e shokve t tij dhe i than:Dshirojm dika t t pyesim! Dijetari u prgjigj:Pyetni!

Iblisi i tha: A sht Sunduesi yt n gjendje ta krijojbotn n lvore t vezs? Po u prgjigj dijetari.Si! pyeti Iblisi. Dijetari lexoi ajetin q vijon:

Kur Ai dshiron ndonj send urdhri i Tij shtvetm ti thot: Bhu! ai menjher bhet . (Jasin, 82)

Pas ksaj Iblisi u tha shejtanve:

- A e pat se sa sht dallimi n mes abidit dhedijetarit?!

Abidi nuk i bn padrejtsi as vetes as t tjerve,por dijetari krahas saj me diturin e vet t madhem nnmon mua.56

Nga ky tregim kuptojm se shejtani u prgatit kurthe

besimtarve, njherit e vendos nj "bidat (risi)" n fe, e sheh atdijetari dhe ndalon prej tij , kurse robi sht i prqendruar nadhurim dhe nuk e vren at.

sht e vrtet se at ka punon (prgatit) shejtani,ndoshta me muaj e me vite dijetari e vren, e lufton dhe eshkatrron at t keqe. Nuk ka di m t vshtir pr Iblisin se sa

mbetja e nj dijetari n nj popull.

Transmetohet nga Ebi Dardai se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

...

.

56 Xhint mbrojtja dhe shrimi me Kuran dhe Sunnet, Ali Tahiri, fq.103-104,botuar m 1999, n Kamjan, Tetov.

44


45/116

Vdekja e dijetarit sht fatkeqsi epakompenzuar dhe zbrazti e cila nukmbulohet, yll i cili shuhet e nuk shklqen. M

e mir sht vdekja e nj fisi se sa vdekja enj dijetari. 57

b). Shejtani nxits n krkimin e dituris s padobishme(t dmshme)

Nga ajo q u tha m lart, kuptuam se shejtani sht

penges e krkimit t dituris s dobishme, ndrsa duhet pasurparasysh se shejtani sht edhe nxits pr krkimin e dituris sdmshme. Nga Zejd Ibn Erkam transmetohet se Pejgamberis.a.v.s. na ka msuar q ta lusim Zotin:

...

O Zot , krkoj mbshtetje te Ti nga

dituria q nuk ka dobi58

- Es-Sihru (magjia) sht nj prej metodave, me t cilat

shejtani humb njerzit, ata u msojn atyre kt dituri , e cila bnvetm dm e nuk bn dobi dhe sht rrug pr ndarjen n mes tburrit dhe gruas e q sht piksynimi i shejtanit t mallkuar.

All-llahu i Madhruar n Kuran na tregon:

(...).

(E hodhn librin e Zotit) e ndoqn at q e thoninshejtant n kohn e sundimit t Sulejmanit . Po Sulejmani

57 "Mexhmeuz-Zevaid", vll.I, fq.202, nr. 268258 "Sahihul Muslim", vll.4, fq.2088, nr. 2722.

45


46/116

nuk ishte pabesimtar , por shejtant ishin t till , sepse umsonin njerzve magjin (El Bekare , 102)

Pra, shejtant ishin ata, t cilt i msonin njerzit, por msimi i tyre

ishte i dmshm.

- E ardhmja sht fshehtsi e All-llahut , andaj krkimi idituris, gjoja pr ardhmrin sht nj der n krye t s cilsqndron shejtani i mallkuar. Islami i zhduki tentimet e njohjes sardhmris prmes fallit dhe horoskopit, sepse shtizat e shigjetatnuk e din se ku sht e mira , prandaj krkimi i dituris nga atosht prishje e mendjes dhe nxitje nga djalli i mallkuar.

E ardhmja sht fshehtsi e All-llahut t Madhruar , prkt arsye , i Drguari i All-llahut s.a.v.s., na msoi Salatul-Istiharen (namazi i zgjedhjes), kur dshirojm t udhtojm, tmartohemi , t blejm ndonj send me vler etj., me qllim q All-llahu i Madhruar t na udhzoj n at q sht m e mir pr ne .

- Ndodh q njeriu ta krkon diturin , ta msoj sheriatin dhe

t jet larg nga All-llahu i Madhruar, ngase msimin e sheriatit eprdor n ndjekjen e epshit , epshin e vet apo t tjetrit , disa herprmes knaqjes s pushtetmbajtsve , e disa her prmes knaqjess masave t gjra popullore. Me kt sjellje dituria do t jetdnim pr t, dhe kjo sht dituria, e cila nuk sjell dobi. Prandaj

besimtari duhet t krkoj nga Zoti i Madhruar dituri t dobishme,ashtu si na msoi Pejgamberi s.a.v.s.:

.O Zoti im un t lutem q t m

dhurosh dituri t dobishme, furnizim tbegatshm dhe t lutem t mi pranoshveprat e mija.59

59 "Sunen Ibni Maxhe", vll.I, fq.298, nr.925.

46


47/116

7. Vlera e leximit t Kuranit, haditheve tPejgamberit s.a.v.s., dhe disiplinave ttjera shkencore

a) Vlera e leximit t KuranitIslami e mon do deg t dituris, sidomos shkencat

islame juridike , sepse ato ndikojn m shum te njerzit q tikryejn detyrat e All-llahut xh.sh., ndaj vetes dhe ndaj shoqris,me nj prgjegjsi m t madhe.

Transmeton Muaviu r.a., se Pejgamberi a.s. ka thn:.

Atij q All-llahu ia do t mirn , eudhzon ti kuptoj parimet e fes, 60

S'ka dyshim se leximi m i preferuar, m i dobishmi e qm s shumti njerzit kan nevoj, sht leximi i librit t All-

llahut t Madhruar-Kurani. N t gjendet programi i jets snjeriut n kt bot, lumturia dhe shptimi i tij n kt dhe nbotn tjetr, ndrsa lnia pas dore e ksaj diturie sht humbjedhe shkatrrim:

Aliu r.a ka prmendur sprovat q do tngjajn n Kohn e Fundit, kurse Omeri r.a. itha: Kur do t ndodh kjo ? Iu prgjigj: Kur do

t msojn njerzit pr gjra e jo pr fe, kurdo t msojn, jo q t veprojn dhe kur dot krkojn dunjan me vepra t Ahiretit . 61

60 "Fethul Bari", vll.I, fq.221, nr.71.61 Sahihut Tergibi vet-Terhibi nga Muhammed Nasirudin Albani vll.I,

f.120, nr.106. Kt e Transmeton Abdurr- Rrezaku n Musennefin e tij Sahih.

47


48/116

Leximi i Kuranit besimtarit ia ngrit shkallt n xhennetdhe bn q ai t jet posedues i prons dhe shprblimit t madhn te.

Transmetohet nga Ibnu Amr Ibnul Asi r.a., se Pejgamberi s.a.v.s.ka thn:

:

Poseduesit t Kuranit do ti thuhet :Lexo dhe ngrihu lart , lexoje ashtu si e ke

lexuar n dunja. Vendi yt do t jet te ajeti ifundit t cilin do ta lexosh.62

Transmetohet nga Ebu Umame r.a., se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

.

Lexojeni Kuranin , vrtet ai do tndrmjetsoj Ditn e Gjykimit pr t zott evet . 63

Ajo q kuptojm nga kta dy hadithe, sht se dobia e leximit tKuranit nuk do t mungoj as n Ditn e Ringjalljes, n at ditkur njeriu m s shumti sht i nevojshm pr vepra t mira.

b) Vlera e msimit t haditheve t Muhammedit a.s.

Sunneti sht baz e sheriatit s bashku me Kuranin,ngase burimin e kan t njjt.64 Kt mund ta kuptojm ngashum ajete, me t cilat All-llahu i Madhruar na urdhron pr

62 "Sunen Et-Tirmidhij", vll.V, fq.177, nr.2914. Tirmidhiu thot: Ky shthadith hasen sahin.

63 "Musned Ahmed", Ahmed bin Hanbel, vll.V, fq.254, nr.22247, Egjipt.64 Me Sunnet nnkuptojm fjalt, veprat dhe plqimet e Pejgamberit s.a.v.s.

48


49/116

besim , nnshtrim , prgjigje e dgjim, ndaj gjith asaj q navjen nga Pejgamberi s.a.v.s. All-llahu i Madhruar n Kuranthot:

( ...).

Kush i bindet Pejgamberit , ai i sht bindur All-llahut (En-Nisa, 80)

Sunneti sht burim i besimit , dispozitave , normavemorale , politike dhe ekonomike. Po ashtu suneti sqaron dheshkoqit at q sht e prgjithsuar n Kuran. Pra, me

hadithin-Sunnetin kemi t bjm me bazn , pa t ciln nukmund t plotsohet Islami dhe t kuptohet Kurani.65


: .

Po ua l dy porosi: Kuranin dheSunnetin kurr nuk do t jeni n humbje nse

veproni sipas tyre.66

Nga hadithi kuptojm se ndr leximet m t vlefshme dhe m tpreferuara pas leximit t Kuranit, sht leximi mbi hadithin-sunnetin e Muhammedit s.a.v.s


All-llahu ia shndrit fytyrn atij njeriutq dgjon hadithin tim, e mson dhe ekupton e pastaj e transmeton. Ka barts tdijes e vet nuk din dhe ka t atill q e

65 Sunneti baz e Sheriatit, Sulejman Osmani, fq.5 , 1996 Gjilan.66 "Mustedrek", Hakimi n vll.I, fq.93. Poashtu "Muvet-ta Malik", vll.II,fq.899, nr.1594, Egjipt.

49


50/116

bartin dijen te ata q jan edhe m t ditur.67

Nga ky hadith kuptojm se Pejgamberi s.a.v.s. sht lutur pr

at, i cili e mson ndonj hadith dhe pastaj t njjtn iatransmeton t tjerve.

Interesimin pr lmin e hadithit e hasim m s shumti tesahabt r.a., ndrsa s'ka dyshim se m i frytshmi n transmetimine haditheve ka qen Ebu Hurejre r.a..

Transmetohet nga EbuHurejre , i cili tregon:

( ):

.

sht thn: O i drguari i All-llahut,cili do t jet n Ditn e Kijametit m sshumti i denj pr ndrmjetsimin (shefaatin)

tnd n Ditn e Kijametit? Pejgamberis.a.v.s. tha: O Ebu Hurejre, e kam ditur separa teje asnj nuk do t m pyes pr ktshtje, sepse kam vn re dshirn tnde tzjarrt pr hadithe.68

c) Vlera e leximit t disiplinave tjera shkencoreMe shkenc nnkuptojm: Ajo q bazohet n vzhgimdhe eksperimentim dhe q i sht nnshtruar masave dhekontrollimeve, si jan: Fizika, kimia, biologjia, gjeologjia,astronomia, anatomia, mjeksia etj.

67 "Musned Esh-Shihab", vll.II, fq.307, nr.1421.68 "Fethul Bari", vll.I, fq.261 nr.99.

50


51/116

Leximi shkencor sht shum i rndsishm n ktkoh, pr t gjith dijetart n prgjithsi, kurse pr thirrsitislam n veanti. N hadith thuhet:

Urtsia sht gj e humbur ebesimtarit , ku do q e gjen ai duhetmarr.69

Thirrsi, i cili di mir t prdor faktet shkencore nfushat, t cilat i kemi prmendur leht do t gjej rrugn eshtruar, deri te mendja dhe ndjenjat e njerzve .T folurit e tij do

t jet i pranueshm nga ana e intelektualve dhe do t lngjurm.

T msuarit e shkencave t dobishme , si jan medicina ,bujqsia , mekanika , elektroteknika , paraqesin farzin kifaje(obligimin kolektiv), t cilin nse nj grupacion nga muslimante kryejn , bie prgjegjsia e kryerjes s ktij farzi ngamuslimant e tjer. Mirpo , nse askush nga muslimant nuk ekryen kt lloj t farzit , ather t gjith muslimant janmkatar. Ata q mund ti studiojn kta shkenca , jan tobliguar ti msojn pr progresin e shoqris islame .


( )

All-llahut i frikohen nga robrit e Tij vetmdijetart. (Fatir ,28)

Nga ajeti i lartshnuar sht e logjikshme t mendohet ndijetar t t gjitha disiplinave shkencore t dobishme. P.sh.Astronomi, duke studiuar ligjet e lvizjeve t trupave qiellor,

69 "Musned Err-Rrujaniju", Muhamed ibn Harun Err-Rrujanij Ebu Bekr, vll.I,fq.75, nr.33, botimi i par 1995 Kajro. Dr. Jusuf Kardavi n librin "Err-rresul

vel Ilm" (Pejgamberi a.s. dhe Dituria) pr kt hadith thot se senedin e ka tdobt, por kuptimin e ka t mir.

51


52/116


53/116

Haraxhin70 e merrte n libra , kurse Halifi El-Me'mun peshn elibrave t shkruara nga dijetart e paguante me ar. 71

Aliu r.a., ka thn: Dituria sht gj e humbur e besimtarit,ju merrjani at, qoft edhe prej duarve t idhujtarve(pabesimtarve). 72Kjo m tepr mund t prdoret n rezultatete shkencave t pastra materialiste, t cilat nuk kan ngjyrbesimi ithtart e saj, e as me mendimet e tyre.

Kshtu q nuk ka penges q muslimant ti pranojn-miratojn shkencat e pastra universale (kozmike): mjeksin,

kimin, fizikn, optikn, atletikn etj., prej popujve meqytetrim t vjetr, si jan romakt, persiant e sidomos prejgrekve.

Ndrsa, nse ka t bj me shtjet e besimit-fes, do tthot shtjet q jan t rregulluara nga ligjdhnsi-All-llahu iMadhruar, ather besimtari duhet t kthehet n baz tshndosh t Kuranit dhe Sunetit. Pejgamberi s.a.v.s. Umerit

r.a., nuk ia pranoi kur pa se ai lexonte di nga fletushkat eithtarve t librit nga ifutt. Nga fakti se All-llahu i ka pasuruarme Kuran t mbrojtur nga librat q psuan devijime dhendryshime. Ajo q nxjerrim nga kjo ngjarje, sht se Pejgamberis.a.v.s., kur pa Umerin r.a. n kt gjendje ishte hidhruar, iukishte ndryshuar ngjyra e fytyrs ngase shtja ktu ishte e fese ajo nuk merret prve se nga ai q sht besnik.

Truri jon fatkeqsisht ushqehet me mbeturina tkulturave t huaja, n vend se t ushqehet me kajmakun eshkencave t huaja. Kjo sht kshtu ngase mungon tek neselektimi i asaj se ka sht e dobishme dhe ka nuk sht edobishme.70 Haraxhi sht tatimi ndaj jomuslimanit, i cili bie mallra pr tregti, nga shtetet etjera n shtetin islam.71 "Arapsko-Islamski uticaj na Evropsku renesanca" , Grup autorsh, fq. 152.72 "Xhamiu Bejnel-Ilm", vll. I. fq. 121.

53


54/116

Etika islame , konceptet e saj mbi moralin shoqror eindividual , mbi drejtsin , mbi lirin, jan pamas m tlartsuara , pa mas m t prsosura nga konceptet dhe idet

prkatse t civilizimit perndimor. Gjrat, t cilat muslimantduhet ti marrin nga civilizimi perndimor jan shkencat ekzakte, n format e tyre t pastra , t dobishme dhe t ndershme .Ndrkaq gjrat q muslimant duhet larguar nga kulturaperndimore jan bindjet , idet e devijuara si dhe traditat memorale t ulta njerzore.

KAPITULLI I TRETIII

DITURIA PRGJEGJSI DHESHRBIM NDAJ MISIONIT FETAR

- VLERA E ATIJ I CILI I MSON T TJERT

54


55/116

- OBLIGIMET E DIJETARVE PRSHPRNDARJEN E DITURIS

- NXITJA PR PRHAPJEN E DITURIS DHEMOSFSHEHJA E SAJ

55


56/116

DITURIA PRGJEGJSI DHE SHRBIMNDAJ MISIONIT FETAR

Dijetart pa dyshim jan kurora , drita , shpirti dhe truri inj populli.

Gjithmon dhe sa her q kjo drit sht ndriuar populli kaqen n fam dhe lumturi, e gjithmon kur kjo drit sht shuar ,popullit iu sht krcnuar injoranca, dobsia dhe shkatrrimi.

Gjat zhvillimit historik t muslimanve, vrejm se ata

kishin nevoj pr dijetar, por edhe n t ardhmen do t kennevoj pr dijetar, t cilt do ti shrbejn misionit fetar.Transmetohet nga Ebu Hurerja r.a. se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

Me t vrtet All-llahu ktij ummeti nfillim t do shekulli do ti drgoj ndoknd(dijetar) q tua msoj fen!73

73 Kitabul Melahim, vll.IV. f.106, nr.4291.

56


57/116

Transmetimi i dituris te t tjert , prkujtimi i ajetevedhe haditheve , mundet q te dgjuesi t ln gjurm n zemrne tij, e si pasoj e saj t jet pranimi i islamit (udhzimi). Ndrsa,

nse bhesh shkaktar q dikush t udhzohet n islam, athershpresohet n nj shprblim t madh nga Zoti i Madhruar.

Transmetohet nga Sehl b. Sadi r.a. se Pejgamberi s.a.v.s.i ka thn Aliut r.a.:

.

Pasha All-llahun , q All-llahu

nprmjet teje ta udhzoj nj njeri sht mmir pr ty se sa t fitosh nj kope t devevem t mira.74

Kt tem n vazhdim do ta shtjellojm n disa nntituj:

1. Vlera e atij, i cili i mson t tjertMsimi i t tjerve bhet prmes t folurit dhe veprave.

Ai, i cili ia mson t mirn tjetrit, ka vler t madhe dhe sht inderuar te Zoti i Madhruar. Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

( ).

Dhe kush mund t flas m bukur se ai q thrretpr n rrugn e All-llahut, q bn vepra t mira dhe q thot

se un jam prej muslimanve. (Fussilet ,33)Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet hadithi:

Kur vdes njeriu, sevapet i pushojn tiarrijn, prve n tri raste: sadakas s

74 "Sahihul Buharij", vll.III, fq.1077, nr.2783.

57


58/116

prhershme , dituris prej t cils ka dobinjerzia dhe fmijs s mir i cili lutet pr t. 75

Nga hadithi nxjerrim se pronari i dituris, i cili at ua mson,apo e shkruan n libr q t shrbehen t tjert , ai pr t do tket dobi edhe pas vdekjes.

Ajo q shkakton, q nj popull t jet m i dobishm, pasbesimit n All-llahun, sht msimi i t mirs t tjerve. Zoti iMadhruar n Kur'an thot:

(...).

Ju jeni popull m i dobishm , i ardhur pr t mirne njerzve , t urdhroni pr t mir , t ndaloni nga veprat ekqija dhe t besoni All-llahun. (Ali Imran, 110)

Me dituri udhzohen njerzit , ndrsa udhzimi i njerzve

ka shprblim t madh. Transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

...

Kush thrret n rrug t drejt , kashprblim pr t, aq sa ka edhe ai q e

ndjek , pa u zvogluar aspak shprblimi iatyre q e kryejn . 76

Po ashtu edhe hadithi:

75 "Sahihu Muslim", vll.III, fq.1255, nr.1631.76 "Sahihu Muslim", vll.IV, fq.2060, nr.2674.

58


59/116

M i miri nga ju sht ai, i cili n rendt par mson Kuranin, e pastaj ua mson ttjerve.

2. Obligimet e dijetarve pr shprndarjen edituris

Ather, kur dijetart jan larguar nga obligimet e tyre,mund t shohim rnien e muslimanve, n gjendjen n t cilngjendemi. Dijetart do t prgjigjen para All-llahut pr ummetin

e tyre. Ata kan prgjegjsi pr thirrjen n islam si e cek ajeti:( ...).

Thirr n rrugn e Zotit tnd me urtsi dhe kshillimet mira. (Nahl, 125)

- Ibni Batali mendon se prpjekja pr prhapjen e dituriveislame sht detyr e dors s par pr muslimant (farzi kifaje) .

Ai thot se do musliman, i cili mson ose dgjon di nga tjetri,sht i detyruar tia prcjell at dije tjetrit.

Transmetohet se Pejgamberi s.a.v.s., n fjalimin n t cilin e kambajtur pas lirimit t Meks, n fund ka shtuar:

... .

Ata q jan t pranishm , le tuatransmetojn kt atyre, q nuk jan tpranishm! 77

N kt pjes t hadithit theksohet nevoja q do fjal eligjruesit tu prcillet atyre q nuk jan t pranishm nligjrat.

77 "Fethul Bari", vll.I, fq.267 nr.104.

59


60/116

Pejgamberit s.a.v.s. i erdhn disa burra , delegacioni ifisit t Abdul Kajsit dhe pasi q i kshilloi dhe i msoi n fundtha:

... .

Mbajeni n mend kt, uatransmetoni atyre pas jush. 78

Pra, muslimani nuk duhet q t mbes injorant , duke uarsyetuar se nuk ka arsimim prkats , prkundrazi ai duhet qtua msoj t tjerve at q e di pa kurrfar t mete! Fakiht79

kan thn: Kush e di nj mesele (rregull), sht br fakih nt , dhe borxh e ka tua msoj t tjerve. Gj e mir nprhapjen e dituris sht maksima: U Msova t tjerve at qe di.

- Transmetohet nga Abdull-llah b. Mesudi r.a. se idrguari i All-llahut s.a.v.s. ka thn:

: .

Mund t kesh zili n dy raste: ndajnjeriut t cilit All-llahu i ka dhn pasuri dheat (pasuri) e shpenzon n rrug t drejtdhe ndaj njeriut , t cilit All-llahu i ka dhndituri, q gjykon sipas saj dhe i mson edhe

t tjert. 80N kt hadith prmenden dy gjra: pasuria dhe dituria.

Ashtu, sikurse pasuris q sht obligim ti epet zekati e tshpenzohet n rrugn e All-llahut t Madhruar, po ashtu edhedituris duhet q ti epet zekati e tua tregosh at t tjerve.

78 "Fethul Bari", vll.I, fq.248 nr.87.79 Dijetari i cili sht i specializuar n lmin e sherijatit (ligjit islam).80 "Fethul Bari", vll.I, fq.223 nr.73.

60


61/116

Prandaj, themi se zekati i dituris sht shprndarja e saj.Transmetohet nga Ebu Hurerje r.a. se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

.

Shembulli i atij q mson dituri epastaj nuk e flet, sht sikur shembulli i atijq mbledh pasuri dhe nuk shpenzon prejsaj. 81

Njherit, msimi i t tjerve at q e di, sht sadak, si ka

thn Pejgamberit a.s.: .

Sadakaja m e vlefshme sht, kurnjeriu ia mson muslimanit nj dituri, e aipastaj ia mson vllait tjetr musliman. 82

- Dijetart kan prgjegjsi pr urdhrim n t mir epengimin nga t kqijat . Transmetohet nga Ibni Mesudi:

...

.

Kujdes, pasha All-llahun ju mesiguri , ose do t urdhroni n vepra t mira

dhe do t ndaloni nga t kqijat , ose do tarrmbeni dorn e zullumqarit dhe me forc tadetyroni n t vrtetn , ose All-llahu do tjubie (rrah) me zemrat e njri pr tjetrin , e

81 "Mexhmeuz - Zevaid", Alij bin Ebi Bekr El-Hejthemijju, vll.I, fq.164.

Poashtu n "El Evset", nr. 693.82 "Sunen Ibni Maxheh", vll.I, fq.89, nr.243.

61


62/116

pastaj do tju mallkoj, si i ka mallkuarata.83

Duke u nisur nga ajo, q cituam m lart, dijetariobligohet q t predikoj thirrjen (daven) n rrethin e tij,msuesi gjat shpjegimit, nxnsi n shkoll, npunsi dhepuntori n vendin e puns, tregtari n treg, prindi n familje,gruaja n shtpi dhe n mesin e motrave t veta. Pr kt All-llahu i Madhruar n Kuran thot:

(

...).Besimtart dhe besimtaret jan dashamir t njri-

tjetrit , urdhrojn pr t mir, e ndalojn nga e keqja .

(Tevbe, 71)

3. Nxitja pr prhapjen e dituris dhemosfshehja e sajKuptohet, q do besimtar sht i obliguar q t predikoj

kt fe, pr tua mundsuar edhe t tjerve njohjen e ksaj feje.

T diturve u trhiqet vrejtja, q t angazhohen deri n fund, prti msuar t tjert , q njohurit e tyre mos t'i fshehin , por tuatransmetojn t tjerve .

Fshehja e dituris dhe e realitetit sht nga cilsit e jahudive.


().

83 "Sunen Ebu Davud", vll.IV, fq.121, nr.4336. Tirmidhiu thot se ky hadithsht hasen .

62


63/116

Atyre q u kemi dhn librin, ata e njohin at(Muhammedin) si i njohin bijt e vet, e nj grup prej tyreedhe pse e din kt, jan duke e fshehur t vrtetn.

(El-Bekare,146)

si dhe ajetin:

().

Dhe kur All-llahu mori zotimin nga ata q iu patdhn libri: q gjithqysh tua publikoni at njerzve, e tmos e fshihni, por ata e lan pas dore at pr pak send tksaj jete; Pra, bn pun t keqe. (Ali Imran, 187)

Ibn Haxher el Askalani n librn e tij Fethul Bari thot se, kurhalifja e muslimanve Umer b. Abdul Azizi ka shkuar te dijetarii njohur i asaj kohe Ebu Bekr b. Hamzi dhe e ka urdhruar pr tfilluar tubimin e haditheve t Pejgamberit s.a.v.s., duke thn:

Prano vetm hadithet e Pejgamberit s.a.v.s.! Le taprhapin dijen dhe le ta ligjrojn at vazhdimisht , q t

msohet edhe ai q nuk di , sepse dijenia nuk do t shkatrrohet

derisa ajo nuk do t jet e fsheht.84

- Krcnimi ndaj atyre, t cilt e fshehin diturin

Asnjher nuk i lejohet dijetarit q ta fsheh diturin evet pr t knaqur qeverin tirane sepse n at sht vdekja evrtet dhe shkatrrimi. T tillt krcnohen me nj dnim tmadh. Zoti i Madhruar n Kur'an thot:

84 Fethul Bari, vll. I.fq. 234, boton Darul Fikri 1993, botimi i pare, Bejrut.

63


64/116

(

).

Ata q fshehin nga libri at q e shpalli All-llahu dhepr t fitojn shum t pakt , ata n barqet e tyre fusinvetm zjarr. Atyre All-llahu nuk do tu flas n Ditn eGjykimit dhe as nuk i shfajson ata, por pr ta pason dnimi rnd e i padurueshm.

(El-Bekare , 174)

Ndrsa n transmetimin e Abdull-llah Ibn Amrit thot sePejgamberi s.a.v.s. ka thn :

.

"Kush e fsheh diturin, All-llahu n Ditne Kijametit do ta frenon me frer zjarri.85

Ibni Ethirit thot: Ai q prmbahet nga fjala ishmbllen atij, i cili ia v vetes frerin. Kjo do t thot se ai iaka vn vetes frerin nga fjala e vrtet dhe njoftimi i dituris. Kyndshkohet n botn tjetr me nj fre prej zjarri. Ktu bhet fjalpr at dituri, t ciln duhet msuar dikujt, dituri e cila i shtbr obligim atij. Si sht rasti me at q e sheh nj jobesimtar,i cili dshiron ta pranoj fen islame dhe krkon duke thn:M msoni sht Islami, sht feja? Ai, i cili ka ardhur

dhe parashtron pyetje pr hallallin ose haramin, q krkon fetva,krkon udhzim. N kto raste sht e domosdoshme q atij tijepet prgjigje. Ai q prmbahet n kto raste vrtet e meritondnimin. Por, nuk sht e njjt gjendja me diturit nafile(njohuri t cilat nuk jan t domosdoshme t dihen).86

85 "El Kebir", vll.XI, fq.5, nr.10845.86 "Xhamiul Usul", vll. VIII, fq. 12.

64


65/116

M t kujdesshm n mos fshehjen e dijenis i hasim seishin sahabt e Pejgamberit s.a.v.s.. Ata kishin shum frik ngafshehja e dituris. Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a. , i cili

tregon se populli thoshte:. . :

} : { } :}...

Ebu Hurejre sht m i frytshmi (ntransmetimin) e haditheve : E un nuk do tkisha thn asnj hadith, po t mos ishinkto dy ajete n librin e All-llahut (nKuran). Pastaj i citoi : Ata t cilt fshehinargumentet dhe faktet q ne i shpallm, e pasi q ato uasqaruam njerzve n librin, t tillt i mallkon All-llahu , imallkojn edhe ata q mallkojn. Prve atyre q pendohen, qprmirsohen dhe q u shpjegojn njerzve (t vrtetn), ttillve ua pranoj pendimin, se Un pranoj shum pendimin,

jam mshirues. (El-Bekare , 159-160) 87

Gjithashtu transmetohet nga Enes b. Maliku r.a., sePejgamberi s.a.v.s. i ka thn Muadh b. Xhebelit :

: .

. : .

Ai, i cili nga thellsia e shpirtitdshmon se nuk ka Zot prve nj All-llahudhe se Muhammedi sht Pejgamberi i Tij,All-llahu do ta ruaj nga zjarri i Xhehenemit.O Resulull-llah, a ta lajmroj popullin prkt, q t gzohet?, pyeti Muadhi.Pejgamberi s.a.v.s. tha: Ather do t87 "Fethul Bari", vll.I, fq.289 nr.118.

65


66/116

mbshtetet vetm n kt. Duke pas frikse do t bie n gabim pr shkak t fshehjess dijenis, kt hadith Muadhi e paraqiti mu

para vdekjes s tij.88

Nga ky hadith shohim se ajo q e shtyri sahabiun e ndershmMuadh b. Xhebelin r.a. q kt hadith tua paraqes t tjerve, mupara vdekjes s tij, ishte frika q t mos bie n gabim mefshehjen e dituris.

Disa dijetar kan thn: "Krcnimi pr fshehjen e

dituris, e prfshin edhe mosdhnien e librave atij q i krkon(studenti), sidomos kur (nj libr) nuk sht i shumt n numr.Kan thn se me kt mjerisht jan sprovuar shum".89

KAPITULLI I KATRTIV

88 "Fethul Bari", vll.I, fq.304 nr.128.89 Transmeton nga Sahaviu dijetari i afirmuar El-Kari n komentin El-

Mushkat nga vepra El-Mekasid El-Hasene. Shiko El-Mirkat, vll.I,fq.235.

66


67/116

KRKIMI I DITURIS DETYR EDHE

E FEMRAVE MUSLIMANE

- CAKTIMI I LIGJRATAVE VETM PR GRA

- GRAT E GJENERATS S PAR TMUSLIMANVE- GRAT E PEJGAMBERITs.a.v.s. dhe GRAT E SAHABBE

67


68/116

KRKIMI I DITURIS DETYR EDHEE FEMRAVE MUSLIMANE

Mashkulli dhe femra tek All-llahu jan t njejt; Ai sht

Zot i t gjithve, Krijues i t gjithve. Zoti i Madhruar nKur'an thot:

(

).

Kush bn vepr t mir, qoft mashkull ose femr,duke qen besimtar, Ne do ti japim atij nj jet t mir (n

68


69/116

kt bot), e (n botn tjetr) do tu japim shprblimin m tmir pr veprat e tyre. (Nahl, 97)

Nga ajeti i lartprmendur thnia qoft mashkull ose

femr, kuptojm se vepra e mir pranohet edhe nga mashkulliedhe nga femra, ndrkaq pr veprn e keqe ndshkohet edhemashkulli edhe femra. Pra, drejtsia e Allahut t Madhruarsht e njjt pr t dy gjinit.


.

Krkimi i dituris sht obligim i shenjt ido muslimani.90

Hadithi nuk e ka prcaktuar krkimin e dituris vetm prmeshkuj, por pr do pjestar t fes islame, oft mashkull,oft femr. Nga ktu mund themi se, pr grat sht obligim tmarrin msim nga feja, njsoj si sht obligim pr meshkujt e

ktij ummeti. Ato duhet ti njohin dispozitat islame dhe nuk kakurrfar dallimi n kt shtje, n mes tyre dhe meshkujve. Atojan t obliguara t marrin dituri, qoft vetm ose me lejeparaprake q dikush ti msoj. sht obligim i sundimtaritislamik q tu ndihmoj n kt!

Me nj fjal, Islami na mson se gruaja sht shtyll dhe themeli shoqris. Si shtyll e shoqris islame, gruaja duhet t ket

njohuri pr t qen n gjendje ti edukoj gjeneratat e ardhshme,t cilat do ta bartin flamurin e ksaj feje t prsosur.

90 Transmeton Ibni Maxhe Transmeton Abdurr-Rrezaku n Musennefin e tijSahih).nga libri Sahihut Tergibi vet-Terhibi nga Muhammed Nasirudin

Albani vll. I. f.106 nr. 69.

69


70/116

a) Caktimi i ligjratave vetm pr graRndsin e dituris e kishin kuptuar grat e para muslimane,kur kishin ardhur te Pejgamberi s.a.v.s. dhe i kishin thn;

....

Meshkujt na e kan br t pa mundurpjesmarrjen (pr shkak t kallaballkut) nligjeratat tuaja, prndaj caktoje nj dit vetm prne. Ai, pastaj, caktoi nj dit vetm pr ato. Ua

msoi dhe ua caktoi urdhrat.91

Gjithashtu Pejgamberis.a.v.s. i nxiste grat t prezantonin n namazet e Bajrameve,madje edhe nse ishin me hajz (memonstruacine).Krejt kjo, pr shkak t dgjimit t hytbes s bajramit.

Nga hadithi i lart prmendur kuptojm se ligjratatduhet tu organizohen edhe grave. Atyre tu msohen rregullatislame, detyrat e amvisris s mir dhe nnave shembullore.

Nj fjal popullore thot:

Nj nn e shkolluar-arsimuar zvendson ca profesor.

Grat e gjenerats s par t muslimanve grate ePejgamberit s.a.v.s. dhe grat e sahabvePrej momentit kur All llahu i Madhruar e nderoi gruan

me islam, ajo me zell iu qas krkimit t dituris. Grat ePejgamberit s.a.v.s. dhe grat e Sahabve (shokve) t tij ikushtonin shum rndsi krkimit t dituris.

Aishja r.a. ka thn:

.

91 Buhariu "Fethul Bari", Ibn Haxher el Askalani, libri "Shehr Sahihul Buhari",boton Darul Fikri- Bejrut, botimi i par 1993 vll. I, fq.264 h.101.

70


71/116

Gra t shklqyeshme jan grat Ensare, atonuk i pengon turpi q t msojn fen.92

Pra, Aishja gruaja e Pejgamberit s.a.v.s. ka lavdruar gratmedinase pr vullnetin e tyre n krkimin e dituris.

Historia islame dshmon se Muhadithint (njohsit e hadithit) emdhenj, nj pjes t madhe t haditheve e transmetuan pikrishtnga grat, t cilat jetuan n kohn tyre.

Shpesh hasim ata duke thn:

M ka treguar nj muslimane emir, filanja e bija e filanit etj.

Dijetari i njohur Samerkandi, kur ndodhte q t nxirrte fetva prndonj shtje, ai e linte q edhe bija e tij Zejnebja (e cila ishte editur) t jepte mendimin e vet. Ai bashkpunimin m t madh ehasi te bija e tij, e cila ishte e njohur me dhnien e fetfave.

Kshtu ishte shtja e muslimaneve n at koh kurkuptuan rndsin e krkimit t dituris, koh kjo q civilizimi

islam kishte arritur kulminacionin e tij.- Shembull n dshirn pr krkimin e dituris pr motrat tonamuslimane kemi grat e Pejgamberit s.a.v.s..Gruaja e Pejgamberit s.a.v.s., Hafsa bint Omer ibni Hattab r.a.n Kohn e Xhahilijetit kishte msuar shkrim leximin nga njgrua e arsimuar me emrin Shifaul Adevijje. Kur Pejgamberis.a.v.s. e martoi Hafsn, krkoi nga Shifaul Adevijje tia msojHafss Kaligrafin (bukur shkrimin) arabe.

Urva ibn el-Zubair pr gruan e Pejgamberit s.a.v.s. ka thn:Nuk kam par ndonj njeri m t ditur se Aishen, si nmedicin, poezi ashtu edhe n jurisprudenc.

92

"Fethul Bari", Ibn Haxher el Askalani, libri "Shehr Sahihul Buhari", botonDarul Fikri- Bejrut, botimi i par 1993 vll. I, fq.308.

71


72/116

Hakim Ebu Abdull-llahu thot: Aisha e ka transmetuar erekune Sheriatit (jurispodencs islame).

Aisha r.a. (gruaja e Pejgamberit s.a.v.s.) ka transmetuar mijra

hadithe nga Pejgamberi s.a.v.s. dhe ia tejkalonte shumtransmetuesve nga Sahabt.

Hafiz Abdul-Mexhid el-Kureshi thot:

Buhariu dhe Muslimi i transmetojn nj mij e dyqind

hadithe n lidhje me dispozitat islame. Prej atyre haditheve

Aisha (gruaja e Pejgamberit s.a.v.s.), dyqind e nntdhjet

hadithe. T gjitha kto hadithe jan t lidhura me dispozitatislame.93

KAPITULLI I PEST

V

NGA METODOLOGJIA E LIGJRIMITT MUHAMMEDIT s.a.v.s.

93

(Hafiz Abdul-Mexhid el-Kureshi, libri idah ma la jeseu elmuhadisu xhehle.

72


73/116

- T PARASHTRUARIT E PYETJEVE PARA

DGJUESVE

- PRSRITJA E FJALVE NGA TRI HER,ME QLLIM Q T KUPTOHET M MIR

- PRDORIMI I DUARVE PR KONKRETIMIN

E QSHTJEVE GJAT LIGJRIMIT

- T FOLURIT E QART

73


74/116

NGA METODOLOGJIA E LIGJRIMIT TMUHAMMEDIT s.a.v.s.

Me oratori nnkuptojm aftsin e ligjruesit n tshprehurit me fjal dhe lvizje gjat ligjrimit, me qllim q tuabj m t kuptueshm ligjrimin. Me nj fjal oratoria ka tbj me mjeshtrin e prdorimit t fjalve dhe gjesteve nligjrata, shtjellimin e shtjeve n at mnyr q t mbahen nmend dhe njherit tek dgjuesi t len gjurm.Pr metodologjin e ligjrimit t Muhammedit s.a.v.s. nevojitett flitet gjer e gjat, njherit nevojitet m shum studim meqllim q tia japim hakun (t drejtn) ksaj teme.

74


75/116

N vazhdim kam cekur vetm disa pika t cilat kan t bjn meoratorin e Pejgamberit s.a.v.s.

a) T parashtruarit e pyetjes para dgjuesveKjo sht nj metod efikase me qllim q t provohet dijeniadhe njkohsisht t jet nxitje pr angazhimin e t menduarit.

Transmetohet nga Ibni Umeri r.a. se Pejgamberi s.a.v.s.ka thn:

{

: . : {} : : . }.

sht nj pem, gjethet e s cils nuk bien;ajo i ngjan muslimanit.

M tregoni cila sht ajo? Abdull-llahu ka thn:Njerzit menduan pr ndonj pem t shkrettirs,kurse mua m shkoi mendja se ajo (pem ) shthurma.Pastaj t pranishmit pyetn: O i Drguar i All llahut , na thuaj cila sht ajo? Pejgamberi s.a.v.s.u prgjigj: Ajo pem sht hurma.94

Pyetja e Pejgamberit s.a.v.s., ishte ajo q i shtyri tthellohen n at se, cilat ishin gjrat q hurma ti ngjasojbesimtarit. Prfundimi ishte se hurma e tra sht e dobishme,

kshtu q ajo shfrytzohet e tra; trungu i saj, gjethet po ashtuedhe frytet; sikurse besimtari q sht i dobishm pr shoqrin.

b) Prsritja e fjalve nga tri here, me qllim qt kuptohen m mirNdr metodat e oratoris q duhet ti prdor dijetari gjatligjrimit sht edhe prsritja e deklaratave, me qllim q

94 Buhariu "Fethul Bari", Ibn Haxher el Askalani, libri "Shehr Sahihul Buhari",boton Darul Fikri- Bejrut, botimi i par 1993 vll. I, fq.200 nr. 62

75


76/116

ligjrimi ti bhet dgjuesit m i kuptueshm, dhe njherit tamban mend m mir.

.

Transmetohet nga Enesi r.a., e ky ngaPejgamberi s.a.v.s. se ai (Pejgamberi), kur dikafliste , e prsriste tri her, q t kuptohej m mir,e kur dilte para mass, prshndeste tri her.95

Ibni Umeri ka thn se Pejgamberi s.a.v.s. (kur ka dashur t

theksoj dika) tri her ka prsritur:{ {

A ju kam njoftuar mir?96

c) Prdorimi i duarve gjat ligjrimit pr

konkretimin e shtjeveLigjruesi gjat ligjrimit mund q ti prdor duart pr

konkretimin e asaj q e shpjegon, kjo ua bn dgjuesve m tkuptueshm shtjen.

: ( ): { } :

} : }.Transmetohet nga Ibni Abbasi r.a. se n HaxhinLamtumirs sht pyetur Muhammedi s.a.v.s. ngadikush: Kam prer kurban para se t hedhguralect?95 Buhariu "Fethul Bari", Ibn Haxher el Askalani, libri "Shehr Sahihul Buhari",

boton Darul Fikri- Bejrut, botimi i par 1993 vll. I, fq.254 nr.9596 Buhariu "Fethul Bari", Ibn Haxher el Askalani, libri "Shehr Sahihul Buhari",

boton Darul Fikri- Bejrut, botimi i par 1993 vll. I, fq.25476


77/116


78/116

( ).

Pejgamberi s.a.v.s. n fjalimin e vet ishte i qartdhe do kush q e dgjonte e kuptonte.99 Proratorin e Muhammedit s.a.v.s. nevojitet t flitet m gjer dhegjat.

Enesi r.a. kur flet pr oratorin e Muhammedit s.a.v.s. thot:

Kur ka folur, fjaln e ka prsritur triher.100

Pejgamberi a.s. kt e ka br derisa shtja sht kuptuar. Tshpejtuarit n t folur nuk sht e mir, sht e urryer t folurit epandrprer, t folurit e pa nevoj, t ngarkuarit e vetes n tfolurit pr t zgjedhur fjal t mdha p.sh.: mendjemadhsin, tfolurit e fjalve t pakuptueshme etj.

99Transmeton Ebu Davudi, "Rijadus Salihin", Imam En Nevevij, boton DarusSelam, Kajro, botimi i par 1993 fq.144 h.697

100 Muttefekun alejhi dhe Ebu Davudi Ebu Davudi vll. III, f. 319, h. 3653

78


79/116

KAPITULLI I GJASHT

VIKA DUHET PASUR KUJDES

KRKUESI I DITURIS (DIJETARI)

- FRIKA NDAJ ALL-LLAHUT TMADHRUAR

- NIJETI I SINQERT- TURPI GJAT KRKIMIT T DITURIS- T VEPRUARIT ME AT Q E DIN- MOSTREGIMI I NDONJ LLOJI T

DITURIS PR SHKAK SITUATS DHESIGURIS- KUJDESI Q T NJOFTOHEN VETM DISA

NGA FRIKA E KEQKUPTIMIT NGA TTJERT

- KUJDESI NGA DHNIA FETVA PA DIJENI- KUJDESI GJAT TRANSMETIMIT T

HADITHEVE DHE NDALIMI I SHPIFJESNDAJ PEJGAMBERIT s.a.v.s.

- KUJDESI Q MSIMI T MOS KALOJ NMONOTONI

79


80/116

80


81/116

KA DUHET PASUR KUJDES DIJETARI

1. Frika ndaj All-llahut t MadhruarGjja e par q dijetari duhet t ket kujdes sht frika

ndaj All-llahut. Zoti i Madhruar n Kur'an thot:( ...).

Keni frik All-llahun se All-llahu ju dhuron dituri, .(El-Bekare, 282)

Dijetar t mirfillt jan ata, t cilt besojn All-llahun eMadhruar, q e njohin fuqin e Tij, dijenin e pa fund t Tij,

drejtsin e Tij dhe i kryejn urdhrat e Tij me prkushtim tplot.

Gjithashtu, kur sht n pyetje thnia e t vrtets,dijetari duhet t mos ket frik nga askush, prpos nga All-llahu.Zoti i Madhruar n Kur'an thot:(

).(Ligj i All-llahut ndr) Ata, t cilt i kumtojn shpalljet e All-llahut, i friksohen vetm All-llahut e askujt tjetr pos Tij, eAll-llahu sht i mjaft t jet llogarits. (El-Ahzab, 39)

Dijetari, i cili vepron me diturin e tij, t tjert i msondhe n t thrret, me kt vepr, ai nuk i friksohet askujt, asmass as kryetarit. Ai nuk friksohet as pr autoritetin e as pr

komoditetin e tij. Nuk e friksojn as krcnimet e ndokujt dheas nuk lakmon pr premtimet e majme t tjetrit, por ai ifriksohet vetm All-llahut, dnimit t Tij. Zoti i Madhruar nKur'an thot:

( ).

... E kush iu prmbahet dispozitave t All-llahut ( kush iu

friksohet All-llahut ), atij Ai i hap rrug. (Et Talak, 2)

81


82/116

Ai q n mesin e njerzve e njeh All-llahun e Madhruar mshum, ai i frikohet Atij m shum:

( )

All-llahut i frikohen nga robrit e Tij vetm dijetart.

(Fatir,2)

Krkuesi i dituris e ka pr obligim frikn ndaj All-llahutt Madhruar, ta punon at t ciln All-llahu e ka urdhruar dhet largohet nga ajo t ciln All-llahu e ka ndaluar.

2. Nijeti i sinqertDijetari apo krkuesi i dituris duhet pasur kujdes q t

krkoj diturin me sinqeritet, pr t fituar knaqsin e Zotit tMadhruar dhe shprblimin e Tij n botn tjetr. Nj fjal e urtthot:

Fillimi i msimit, sht qllimi e pastaj dgjimi, pastajkuptimi, pastaj memorizimi, pastaj praktika, pastaj prhapja

(shprndarja).

Vlera dhe rndsia e krkimit t dituris nkndvshtrimin e islamit, shihet qart n faktin se ajeti dhe

urdhri i par n islam sht: Lexo, mirpo n vazhdim t ktijajeti ceket nj shtje shum me rndsi, se fjala Ikre Lexosht dhn bashk me emrin e All-llahut n formn:

( ).

q do t thot: Lexo me emrin e Zotit tnd (SurejaAlak,1) , sepse t lexuarit, jo n emrin e All llahut (jo me

sinqeritet) n vend t begatis dhe lumturis, sjell njerzimit

82


83/116

fatkeqsi! Transmetohet nga Umeri r.a. se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

...

Me t vrtet veprat jan vetm sipasqllimeve, pr do njrin i takon ajo q ka prqllim. 101

Ky hadith sht nj prej haditheve m t rndsishm. V n pahsinqeritetin, q sht baz e veprave. Nse qllimi sht isinqert, edhe vepra e br nga besimtari, sht e pranuar te All-

llahu dhe do t shprblehet.102 Transmetohet se Pejgamberis.a.v.s. ka thn:

.

Nijeti i besimtarit sht m i mir sevepra e tij.103

Et-Tejmiu thot: Nijeti sht m i madh se vepra. Nijeti pranohet

edhe pa vepr. Nse ndokush ka pr qllim ta bj nj t mir,por nuk mund ta bj, do t shprblehet pr qllimin e tij. Pornse do ta bnte nj t mir pa nijet, nuk do t kishte shprblimpr at vepr.104

- Krcnimi ndaj atij, i cili mson pr tu lavdruar

Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a. se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

101 "Fethul Bari", vll.I, fq.15 nr.1.102 "Komentimi i Haditheve sipas metodologjis shkencore", Mr. Musa Vila,fq.13, 2002 Prishtin.103 "Musnedurr Rrabi'a", vll.I, fq.23, nr.1.104 "Komentimi i Haditheve sipas metodologjis shkencore", Mr. Musa Vila,fq.18, 2002 Prishtin.

83


84/116

.

Kush e mson nj dituri, e cila duhet tmsohet pr hir t fytyrs s All-llahut, pore mson pr t fituar di nga t mirat e ksajbote, nuk do t shijoj ern e xhennetit nDitn e Gjykimit.105

N kt hadith i hasim dy lloje nijetesh:

1. Nijeti pr ta fituar knaqsin e All-llahut, shprblimi i t

cilit sht xhenneti,2. Nijeti pr t fituar di nga t mirat e ksaj bote.

Sa i prket llojit t par t nijetit, kuptohet se kush e bn njvepr t mir pr ta fituar knaqsin e Zotit, vepra e till sht e

pranuar dhe pr te besimtari do t shprblehet.

Ndrsa sa i prket llojit t dyt t nijetit, kuptohet se kush

bn nj vepr jo pr hir t All-llahut, ather vepra e till sht epapranuar tek All-llahu i Madhruar.

Hasani (All-llahu e mshiroft) ka thn:

Ndshkimi i dijetarit sht vdekja e zemrs s tij, ndrsa

vdekja e zemrs bhet duke e krkuar kt bot me vepra t

ahiretit (bots tjetr).106

- Prandaj, krkimi i dituris pr t fituar di nga kjo bot,sht edhe krkimi i dituris pr mendjemadhsi dhe prnnmimin e t tjerve e q kjo sht dshtim i qart, si shihet ntransmetimin e Kab ibn Malikut r.a., se Pejgamberi s.a.v.s. kathn:

105 "Musned Ahmed", vll.II, fq.338, nr.8438.106 "Ihja Ulumud din", vll.I, fq.53.

84


85/116

Kush krkon dituri q t krahasohet medijetar ose t polemizon me mendjelehtt,ose ti kthen kokat e njerzve nga ai, All-llahu

do ta fus n zjarr.107

- Krkimi i dituris pr lavdrim n popull, shkakton

hidhrimin e Zotit dhe dnimin e Tij n Ditn e Gjykimit, sitheksohet n hadithin e transmetuar nga Ebu Hurejra, q ka tbj me tre personat q do t gjykohen n Ditn e Gjykimit, ndrta: shehidi, pasaniku dhe dijetari. N vazhdim t ktij hadithitheksohet:

... :: :

: : .

pastaj do t ftohet n gjykim ai njeri,i cili ka krkuar dituri dhe ika msuar ttjert dhe q ka lexuar Kuran. Edhe ai do t

sillet n gjykim. Atij do ti ekspozohenbegatit (e veprave t tij) dhe ai do ti njoh.Atij All-llahu do ti thot: E ke br ti ntr kt? Ai (njeriu) do t thot:Kammsuar dhe t tjert i kam msuar, dhe prTy kam msuar Kuran. All-llahu ithot:Gnjen, sepse ti ke msuar q t

thon se je dijetar, kurse Kuran ke lexuarq t thon je lexues i Kuranit, dhe kshtusht folur. - Pastaj do t urdhroj q ai ttrhiqet pr fytyre derisa t hidhet n zjarr,.108

107 "Suneni i Tirmidhiut", vll.V, fq.32, nr.2654.Poashtu n librin "Sahih ibni Hibban" Muhamed ibni Hibbani, vll.I, fq.279,

nr.78, botimi i dyt 1993, Bejrut.108 "Sahihul Muslim", vll.III, fq.1513, nr.1905.

85


86/116

Nga kjo mund t themi se krkimi i dituris sht shtjemadhore dhe me prgjegjsi t madhe, ngase me t; oseudhzohen popujt, ose me keqprdorimin e saj shkatrrohen

popujt. Prandaj, pr keqprdorimin e shtjeve madhorekrcnimi me dnim sht i madh.

3. Turpi gjat krkimit t diturisTurpi sht karakteristik pozitive e njeriut dhe se turpi

sht pjes e imanit.

Turpi sht dy llojesh: Turpi i dobishm dhe ai i urryer.

a). Sa i prket turpit t dobishm transmetohet nga Umranibni Hasini se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn:

"Turpi nuk sjell tjetr prve t mira.109

Thnia n hadith nuk sjell tjetr prve t mirakuptojm se besimtari gjat jets s tij prballet me momentedhe sprova t ndryshme, prandaj atij, t cilit n kok i sillet

vrdall, si t bj nj vepr amorale, turpi e pengon q ta bj,ose t ofendoj ndonj njeri, apo ta bj ndonj t keqe tjetr.Pra, turpi ndrhyn ndrmjet njeriut dhe t shmtuars dhe epengon nga vepra q e turpron. Kshtu morali i personit t tillsht i lavdruar dhe nuk prodhon tjetr vese t mira.

b). Mirpo krkuesi i dituris duhet t ket kujdes nga turpi

i urrejtur..

Aishja r.a. ka thn: Gra tshklqyeshme jan grat ensare, ato nuk ipengon turpi q ta msojn fen.110

109 "Sahihul Muslim", vll.I, fq.64, nr.37.110 "Fethul Bari", vll.I, fq.308.

86

7/30/2019 Kur'ani dhe Hadithi nxisin

Documents

Kur'ani dhe Hadithi nxisin në dituri