Kurtuluş Hikayemiz

•SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİ

•Mustafa TARHAN

Batı Cephesinde Yunanistan İle Yapılan Savaşlar:

I. İnönü Savaşı (6 – 10 Ocak 1921 ) II. İnönü Savaşı

(23 Mart – 1 Nisan 1921 ) Eskişehir Kütahya Savaşları

(10 – 24 Temmuz 1921 ) Sakarya Meydan Muharebesi

(23 Ağustos – 13 Eylül 1921 ) Büyük Taarruz ve Başkomutanlık

Meydan Muharebesi(26 Ağustos 1922 )

Yunanistan’ın Bu Cephede Mücadele Etmesinin

Nedenleri :• Sevr Antlaşmasını TBMM ye kabul

ettirmek• TBMM ye son vererek, Türk

direnişine son vermek ve Anadolu da egemenlik kurmak.

• İngiltere’nin desteğini alarak gücünü artırmak

 

NEDENLERİ:

• Yeni kurulan düzenli orduyu yok etmek

• Sevr’i TBMM’ye kabul ettirmek

• Eskişehir’i alarak Ankara’ya girmek

• Çerkez Ethem isyanından faydalanmak

• TBMM’nin batı cephesindeki ilk başarısıdır

• TBMM’ye olan güven artmıştır

• İstiklal Marşı kabul edildi

• Moskova Antlaşması imzalandı • TBMM Londra Konferansına

davet edildi

•SONUÇLARI

• İtilaf Devletlerinin Konferanstaki Amaçları:

• 1-Sevr’i kabul ettirmek

• 2- İstanbul ve Ankara Hükümetinin görüş ayrılığından faydalanmak

• 3- Yunan ordusunun toparlanması için zaman kazanmak

• 4- TBMM’nin savaş taraftarı olduğunu göstermek

• Türk milletinin haklı davasını tüm dünyaya göstermek

• Türk milletinin barış yanlısı olduğunu göstermek

• Misak-ı Milli kararlarını duyurmak

• Türkler barışa yanaşmıyorlar propagandalarına fırsat vermemek.

•TBMM’nin Konferanstaki Amacı:

• İtilaf Devletleri TBMM Hükümeti’ni konferansa doğrudan çağırarak ilk kez TBMM’yi resmen tanımış oldu.

• TBMM barış yanlısı olduğunu göstermiştir

• Türk Devleti’nin davasında haklı olduğu dünya kamuoyuna duyurulmuş oldu.

• İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılıkları ortaya çıktı

• Yunan ordusu tekrar saldırıya geçti

•Konferansın Sonuçları :

TÜRK – AFGANİSTAN DOSTLUK ANTLAŞMASI (1 MART 1921 )

• İngiltere’den ayrılarak bağımsızlık mücadelesi yaşayan Afganistan ile yapılan dostluk anlaşmasıdır.

• Moskova Antlaşması için oraya giden Türk Heyeti ile orada bulunan Afgan yetkililerle askeri , kültürel işbirliğine dayalı bir dostluk antlaşması yapılmıştır.

• Taraflardan birine yapılan saldırıyı diğeri kendine yapılmış sayacak ve karşı koyacaktır.

• İki ülke birbirinin bağımsızlığını resmen tanımıştır.• İlk kez bir Müslüman Devlet TBMM yi resmen

tanımıştır.• Ankara’da ilk Büyük Elçilikte Afganistan tarafından

açılmıştır.

Sovyet Rusya ile Türk Yakınlaşmasının Nedenleri:

• Her iki toplumda da özde emperyalizme karşı yeni yönetimlerin oluşması.

• Her iki toplumunda düşmanlarının özde aynı alması.

• Her iki toplumunda karşılıklı sınır güvenliğini sağlamak istemesi.

• Her iki yönetiminde uluslararası platformda karşılıklı tanınmak istemesi.

• Rusya’nın boğazlar yoluyla batıdan gelebilecek tehlikelere karşı kendini güvence altına almak istemesi.

Mayıs 1920’ den İtibaren İkili İlişkiler Artar

• Bu Arada ;Doğuda Ermenilere karşı başarı sağlanması,

• Güneyde Fransızlara karşı başarılı olunması,

• Batum’un Gürcülerden alınması,• İnönü Savaşının kazanılması.• Sovyet Rusya ile TBMM’yi birbirine daha

da yakınlaştırmış ve iki taraf arasında bir ittifak antlaşması yapılmıştır.

• İki taraftan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğeri de tanımayacak

• Osmanlı ile Rusya arasında yapılan antlaşmalar geçersiz sayılacak

• Sovyet Rusya Misak-ı Milli’yi tanıyacak

• Batum’un Gürcistan’a verilmesi şartıyla Gümrü Antlaşması tanınacak

• Sovyet Rusya Sevr Antlaşmasını tanımadığını açıklamıştır.

• İlk kez bir devlet kendi isteğiyle kapitülasyonlardan vazgeçmiştir.

• Osmanlı Devleti’nin ilk kez başka bir devlet tarafından tanınmadığı açıklanmış oldu.

• İlk kez bir Avrupa Devleti Misak-ı Milli’yi ve Yeni Türk Devletini tanımıştır.

• Doğu sınırımız son şekliyle belirlenip, güvenlik altına alınmıştır.

• Misak-ı Milli’den ilk taviz verilmiştir. (Batum Gürcistan’a bırakıldı)

ÖNEMİ

• Yunanlıların amacı ;

• Yunanlıların I. İnönü savaşının intikamını almak istemeleri

• İtilaf Devletlerinin Londra Konferansı’nda istediklerini alamamaları

• Eskişehir ve Kütahya üzerinden Ankara’ya ilerleyerek, Sevr Antlaşmasında kendilerine verilen yerleri alabilmekti.

• Halkın orduya ve TBMM’ye olan güveni artmıştır

• İtalya ve Fransa işgal ettikleri bir kısım yerleri boşaltmaya başlamıştır

• İtilaf Devletlerinin Yunanistan’a olan güvenleri azalmıştır

“Siz orada sadece düşmanı değil, milletin maküs talihini

de yendiniz”

Mustafa KemalTBMM Başkanı

KÜTAHYA – ESKİŞEHİR SAVAŞLARI (1O–24 TEMMUZ 1924 )

• Amaçları:• Yunanlıların 1. ve 2. İnönü Savaşlarında

uğradıkları yenilginin intikamını almak.• Sevr Antlaşması’nı Türklere kabul ettirmek• Kütahya, Afyon ve Eskişehir’ i ele

geçirdiler.• Saldırılar karşısında kayıplar veren

ordumuz M. Kemal in emriyle daha fazla can kaybını önlemek amacıyla Sakarya Nehrinin doğusuna çekildiler.

Türk Ordusunun Sakarya Nehrinin Doğusuna Çekilmesinin

Nedenleri Şunlardır:

• Zaman kazanarak yeniden derlenip, toparlanmak.

• Daha fazla kayıp verilmesini önlemek.

• Yunanlılarla aramızda Sakarya Nehrinin doğal engel oluşturmasını sağlamak.

• Mecliste sert tartışmalar yaşandı.

• Düzenli Ordu ve M.Kemal eleştirilmeye başlandı.

• Meclis Merkezinin Kayseri ye dahi taşınmasını teklif edenler oldu.Bu kabul edilmedi.

• Mustafa Kemal meclisin askerlik alanındaki yetkilerini 3 ay için alarak 5 Ağustos 1921’de başkomutan oldu.

• Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için 7/8 Temmuz 1921’de Tekalif-i Milliye emirleri çıkarıldı.

Eskişehir- Kütahya Savaşlarının Sonuçları :

TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (8 AĞUSTOS 1921 )

• M. Kemal Meclisten aldığı geniş yetkiyle, orduyu savaşa hazırlamak ve ordu için gerekli olan acil ihtiyaçları karşılamak için harekete geçti.Bu amaçla yayınlanan bir genelgeyle halktan şu isteklerde bulunmuştur.

• Halk elindeki yiyecek ve giyeceklerin % 40’ını bedeli sonradan ödenmek şartıyla devlete verecek.

• Halk elindeki silah ve cephaneyi 3(üç) gün içinde orduya teslim edecek.

• Halkın elindeki taşıt ve binek hayvanlarının % 20’sine el konulacak.

• Her aile birer asker giydirecek kadar eşya verecek.

• 40 yaşına kadar olan bütün erkekler silah altına alınacak.

• Tüm dökümcü,marangoz,demirci gibi zanaatkarlar ordu emrine alınacak.

• Bunları toplamak üzere her ilçede birer Tekalif-i Milliye Komisyonu kurulacak.

• Yunanlıların Türk ordusunu yok etmek istemesi

• Yunanlıların TBMM’yi dağıtarak Batı Anadolu topraklarına sahip olmak istemesi

• 23 Ağustos 1921 tarihinde Yunan Ordusunun saldırısıyla başlamıştır.

• Yunanlıların Polatlı’ya kadar yaklaşmaları üzerine , Mustafa Kemal orduya hitaben “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır.O satıh, bütün vatandır.Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça bırakılamaz” diyerek dünya savaş tarihinde ilk kez görülen bir savaş taktiği ( Alan savunması ) uygulamıştır.

• 22 gün 22 gece süren bu savaş yaklaşık 100 km. lik bir alanda yapılmıştır.

• Savaş Türk Ordusunun zaferiyle sonuçlanmıştır.

“Hattı müdafaa yoktur,sathı müdafaa vardır.O satıh

bütün vatandır.Vatanın her karış toprağı vatandaşın

kanıyla ıslanmadıkça bırakılamaz.”

Mustafa KemalBaşkomutan

• 1683 tarihindeki II. Viyana bozgunundan beri devam eden Türk Gerileyişi sona ermiştir.

• TBMM Mustafa Kemal’e GAZİ unvanı ve MAREŞAL rütbesi verdi

• Türk ordusu taarruza geçti• İtalyanlar Anadolu’dan tamamen çekildi• Kafkas Cumhuriyetleri ile KARS

antlaşması imzalandı• Fransa ile ANKARA antlaşması imzalandı• Bu savaşa Subay Harbi de denir. Çünkü

çok sayıda subayımız şehit olmuştur.

• TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya’nın egemenliğinde bulunan Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan arasında yapılmıştır.

• Moskova Antlaşmasının devamı ve tekrarı niteliğindedir.Buna göre Moskova Antlaşmasının şartları Sovyet Rusya’ya bağlanan diğer devletler tarafından da kabul edildiği anlamındadır.

• Bu Antlaşma ile Doğu Sınırımız kesinlik kazanmıştır.

• Antlaşmanın Maddeleri :• Taraflar arasındaki savaş durumu sona

ermiştir.• Hatay dışında bugünkü Suriye sınırımız

çizilmiştir.Hatay’da özel bir yönetim kuruldu.Burada yaşayan Türklere geniş haklar verildi.

Uyarı :TBMM Misak-ı Milli den ödün vermiştir.• Her iki tarafta karşılıklı esir ve tutsakları

serbest bırakacaktır.• İki ay içinde askeri birlikler geri çekilecektir.• Caber Kalesindeki Süleyman Şahın kabri

Türkiye’nin malı olacaktır.

Antlaşmanın Önemi ve Sonuçları

• Suriye Sınırı, Hatay dışında belirlenmiştir.

• İtilaf Bloğu parçalanmış, İngiltere siyasal yalnızlığa düşmüştür.

• İlk kez bir itilaf devleti resmen Misak-ı Milli yi tanımıştır.

• İtalya da Anadolu dan tamamen çekilmiştir.

• Güney Cephesi kapanmıştır.Buradaki birlikler batı cephesine kaydırılmıştır.

BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN

MUHAREBESİ (26 AĞUSTOS 1922 )• 26 Ağustos sabahı Türk Topçusunun

ateşiyle Afyon’da Büyük Taarruz başladı.• 30 Ağustos’ta M. Kemalin bizzat yönettiği

Başkomutanlık Meydan savaşıyla , Dumlupınar’da Yunan birlikleri dağıtıldı, Yunan Başkomutanı Trikopis esir alındı.

• 1 Eylül’ de , Mustafa Kemal “Ordular ! İlk hedefiniz Akdeniz’dir , İleri ! “ emrini vererek ileri harekat sürdürüldü.

• 6 Eylül ‘ de Balıkesir

• 8 Eylül’ de Manisa

• 9 Eylül’ de İzmir

• 16 Eylül ‘de Bütün Batı Anadolu Yunan işgalinden kurtarıldı.

Büyük Taarruzun Sonuçları:• Milli Mücadelenin silahlı mücadele kısmı

sona ermiş, siyasi savaşım dönemi başlamıştır.

• Batı Anadolu Yunan İşgalinden tamamen temizlenmiştir.

• İtilaf Devletleri Ateşkes isteğinde bulundu.Önce Mudanya’ya sonra Lozan’a giden süreç başladı.

• Fevzi Paşaya Mareşallik rütbesi verildi.

• MALAZGİRT SAVAŞI Anadolu’nun kapılarını Türklere açmıştır.

• (1071-Selçuklu Sultanı Alparslan )

• MİRYAKEFALON SAVAŞI Anadolu’nun Türk Vatanı olduğunu kanıtlamıştır.

• (1176-Anadolu Selçuklu Sultanı-II.Kılıçarslan)

• BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ

Anadolu’nun sonsuza kadar Türk Vatanı olacağını kesin olarak ispat etmiştir.

KURTULUŞ SAVAŞININ SONUÇLARI :

• Anadolu, işgalden ve zulümden kurtuldu.

• İngiltere de Hükümet değişikliğine yol açmıştır.

• Diğer tutsak milletlere örnek olmuştur.

• Savaş Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla sona ermiştir.Daha sonra da Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI(11 EKİM 1922 )

• İngilizleri Ateşkese Zorlayan Etkenler Nelerdir ?• Müttefikleri Fransa ve İtalya’nın Anadolu’yu işgalden

vazgeçerek İngiltere’yi yalnız bırakması.• İngiliz sömürgelerinin yeni bir savaşı

desteklememesi.• İngiliz Kamu oyunun , yeni bir savaşa karşı çıkması.• Bütün desteklerine rağmen Yunan ordusunun ağır bir

yenilgi alması.• M. Kemalin diplomatik atağa geçerek dünya

kamuoyunu Türkler lehinde etkilemesi.• Ve tabii ki , Türklerin bağımsızlıktaki kararlığı etkili

olmuştur.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri :

• Türk Devleti ile Yunanistan arasındaki savaş sona erecektir.

• Yunanlılar 15 gün içinde Doğu Trakya’yı (Meriç nehri sınır olmak üzere ) boşaltacaklardır.

• Yunanlıların boşaltacağı Doğu Trakya İtilaf Devletleri tarafından 30 gün içinde Türklere teslim edilecektir.

• Barış Antlaşması imzalanana kadar TBMM Hükümeti, Doğu Trakya da emniyet ve güvenliği sağlamak için 8000 jandarma bulunduracaktır.

• İstanbul ve Boğazlar TBMM yönetimine bırakılacaktır.• İtilaf Devletleri askerleri , barış antlaşması imzalanıncaya

kadar İstanbul’da kalacaktır.• Türk Ordusu, kesin barış antlaşması imzalanıncaya

kadar Çanakkale’de belirlenen hattı geçemeyecek.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Sonuç ve Önemi :

• Kurtuluş Savaşı’nın silahlı mücadele dönemi sona ermiştir.

• Askeri zaferleri tamamlayan diplomatik bir zaferdir.

• İstanbul,Boğazlar ve Doğu Trakya savaş yapılmadan diplomatik başarılar sonucunda işgalden kurtarılmıştır.

• Osmanlı Devleti’nin merkezi olan İstanbul’un TBMM hükümetine bırakılmasıyla Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.

• Karaağaç hariç yaklaşık bugünkü Türk – Yunan sınırı belirlenmiştir (Karaağaç ta Lozan Antlaşmasından sonra Türkiye’ye katılacaktır).

• İsmet Paşanın elde ettiği bu diplomatik zafer ona Lozan’ın yolunu açmıştır.

• İngiltere ile ilk defa bir antlaşma imzalanmıştır.Böylece İngiltere, TBMM Hükümetini ve onun kurduğu düzeni resmen tanımıştır.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1924 ) :

Antlaşma Öncesi Yaşanan Gelişmeler ;• TBMM Hükümeti , Barış görüşmelerinin

İzmir’de yapılmasını istedi . Bundaki amacı;

• Hem Yunanlıların yaptığı vahşeti dünya kamu oyunun gözü önüne sermek

• Hem de M .Kemal’in görüşmeleri yakından takip edebilmesini sağlamaktı.

• İtilaf Devletleri buna karşı çıktı ve tarafsız bir yer olan İsviçre’nin Lozan Kentinde yapılması kararlaştırıldı.

• Görüşmeler, 20 Kasım 1920 ‘ de başladı.

• Konferansa Katılan Ülkeler ;Türkiye, İngiltere,Fransa,İtalya,Japonya,Yunanistan,Romanya ve Yugoslavya.

• Boğazlarla İlgili Maddeler Görüşülürken Katılan Ülkeler ; Bulgaristan ve Sovyet Rusya

• Gözlemci Olarak katılan Ülke ;ABD

• Türk Heyetinin Başında Kişi: Dış İşleri Bakanı İsmet (İnönü ) Paşa

Konferansta Temel Üç Konu Görüşülecekti :

• Türk – Yunan barışının esaslarını belirlemek

• Osmanlı Devletinin tarihe karıştığını kabul ettirerek, Yeni Türk Devletinin durumunu belirlemek.

• Kapitülasyonları ortadan kaldırmak.

• Türk Heyetinin Asla Ödün Vermeyeceği Konular Şunlardır;

• Kapitülasyonların kesin olarak kaldırılması.

• Doğuda Ermenilere toprak verilmemesi.

Konferansta Anlaşılamadığı İçin Görüşmelerin Kesilmesine Neden

Olan Konular Şunlardır :• Dış borçlar• Kapitülasyonlar Bu Konularda anlaşma

sağlanamayınca görüşmeler, 4 şubatta kesildi.• Musul Petrolleri• Görüşmelerin Kesilmesi Üzerine ;Türk Ordusu

yeniden hazırlıklara başladı.İtilaf Devletleri uzlaşma konusunda yeni bir çağrı yapınca Konferans 23 Nisan 1923’te yeniden toplandı.İkinci dönem görüşmeleri barışla sonuçlandı.

24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması İmzalandı :

• Antlaşmanın Maddeleri ;

• Türk- Yunan sınırı: Mudanya’daki şekliyle kabul edildi. Meriç Irmağı sınır kabul edildi.Karaağaç savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verildi.

Ege Adaları

• Gökçeada (İmroz ) ve Bozcaada ,Çanakkale boğazını kontrol ettiği için Türkiye ye verildi.

• 12 Ada ve Meis Adası , İtalya’ya verildi.

• Diğer Ege Adaları , Yunanistan’a verildi.Yunanistan , Türkiye’ye yakın

adalarda silah ve asker bulunduramayacaktı.

• Kapitülasyonlar :Tümüyle kaldırılacaktır.• Osmanlı Dış Borçları: Osmanlı

Devletinden ayrılan Devletlerle paylaşılacak.Türkiye payına düşeni taksitlerle ödeyecektir.

• Boğazlar:Başkanlığını Türkiye’nin yapacağı Uluslar arası kurulacak.

Boğazların her iki yanı askerden arındırılacak.

• Boğazlardan barış zamanında ticari germiler geçebilecek, savaş durumunda Türkiye savaşa girerse boğazlarda istediği gibi davranabilecek.

• Irak Sınırı: Musul Konusunda anlaşma sağlanamadı.Türkiye ile İngiltere arasında görüşülmek üzere sonraya bırakıldı.

• Suriye Sınırı: Fransa’yla imzalanan 1921 Ankara Antlaşmasındaki şekliyle kabul edildi.

• Uyarı :Hatay 1939 yılında Anavatana katılmıştır.

• Ayrıca, Süleyman Şahın mezarının bulunduğu , Ulusal sınırlarımız dışındaki tek Türk Toprağı olan Caber Kalesi Türk askerlerince korunacaktır.

• Yabancı Okullar: Türkiye’nin belirlediği kurallar çerçevesinde faaliyetlerini sürdürebileceklerdir.

• Ortodoks Patrikhanesi: İstanbul’da kalacak ancak hiçbir siyasi faaliyette bulunmayacak.

• Türk-Yunan Mübadelesi: Türkiye’deki Rumlarla Yunanistan’daki Türkler karşılıklı yer değiştirecek Ancak, Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul’daki Rumlar bu değişimin dışında tutulacaktır.

• İstanbul’un Boşaltılması: Lozan Antlaşması TBMM tarafından onaylandıktan altı hafta sonra İşgal Kuvvetleri İstanbul’dan gideceklerdir

Lozan Barış Antlaşmasında Çözümlenemeyen Sorunlar Şunlardır

• Irak Sınırı ve Musul Sorunu: Musul-Kerkük nedeniyle Irak sınırı Lozan’da çizilemedi.Misak-ı Milli sınırları içersinde yer almasına petrol açısından önemli olduğundan İngilizlerle aramızda sorun yaratmıştır.Şeyh Sait ayaklanmasının çıkması Musul ve Kerkük’ün elimizden çıkmasına sebep olmuştur.5 Haziran 1926 da İngilizlerle yapılan Ankara Antlaşmasıyla bugünkü Irak sınırımız çizilmiştir.

• Boğazlar Sorunu: Uluslar Arası bir komisyon tarafından yönetilecek olması ulusal egemenliğimiz açısından tehlikeli idi . Boğazlar 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile halledilmiştir.

• Dış Borçlar Sorunu: Fransızlar ile dış borçlar konusunda birtakım sorunlar yaşanmış ve bu borçların ödenmesi 1954 yılına kadar sürmüştür.

• Ege Adaları Sorunu: Gökçeada(İmroz) ve Bozcaada gibi hiçbir ekonomik değeri olmayan adalarda ısrar edilip , Uşi Antlaşmasıyla geçici olarak İtalyanlara bırakılan adalar ile Kıbrıs’ın geçmişe dayalı tarihi haklarımız açısından gündeme getirilmemesi Türk heyeti için bir eksikliktir.

• İstanbul’daki Rum Patrikhanesi: İstenmesine karşılık bir türlü kaldırılamamıştır.

Lozan Barış Antlaşmasının Önemi ve Sonuçları :

İtilaf Devletleri, Yeni Türk Devletinin bağımsızlığını ve Misak-ı Milliyi resmen kabul etmiştir.

Askeri zaferler bu antlaşmayla siyasi zafere dönüşmüştür.

Ülkemiz sınırları o gün için Irak sınırı hariç belirlenmiştir.

Bu başarı sömürge milletlerini bağımsızlık için harekete geçirmiştir.

Osmanlı Devletinin yüzyıllardır ekonomik gelişimini engelleyen kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır.

Birçok devletler tarafından imzalanan ve günümüzde hala geçerliliğini koruyan bir antlaşmadır.

Osmanlı Devletinden kalan asırlık sorunlar ortadan kaldırılmıştır.

Kurtuluş Savaşını bütünleyen ve tamamlayan diplomatik bir zaferdir.

Hasta Adam ve doğu Sorunu gibi kavramlara son verilmiştir.

İngiltere’nin Orta Doğu ile ilgili planlarını bozmuştur.