Kynferði, hollusta og hreyfing

Kynferði, hollusta og hreyfingKynferði, hollusta og hreyfing

Ásta Margrét GuðmundsdóttirÁsta Margrét GuðmundsdóttirBjörg ÞorvarðardóttirBjörg Þorvarðardóttir

Elín NjálsdóttirElín NjálsdóttirÓlöf Inga HalldórsdóttirÓlöf Inga Halldórsdóttir

Til hvers þurfum við að hreyfa okkur?Til hvers þurfum við að hreyfa okkur?

• Líkamleg og andleg líðan er nátengd.Líkamleg og andleg líðan er nátengd.

• Skilgreining WHO á heilbrigði:Skilgreining WHO á heilbrigði:

• Fullkomið líkamlegt og andlegt velferli, en Fullkomið líkamlegt og andlegt velferli, en ekki einungis firrð sjúkdóma eða ekki einungis firrð sjúkdóma eða vanheilinda.vanheilinda.

• Okkur þarf að líða vel andlega, líkamlega og Okkur þarf að líða vel andlega, líkamlega og félagslega til að líða fullkomlega vel.félagslega til að líða fullkomlega vel.

• Við aukna hreyfingu eykst þol sem gefur Við aukna hreyfingu eykst þol sem gefur aukna orku.aukna orku.

HeilsupýramídiHeilsupýramídi

• Í daglegu lífi getum við gert ýmislegt til að auka Í daglegu lífi getum við gert ýmislegt til að auka hreyfingu okkar:hreyfingu okkar:

• Nota bílinn minna og ganga meiraNota bílinn minna og ganga meira

• Hlaupa upp stigann í stað þess að nota lyftuHlaupa upp stigann í stað þess að nota lyftu

• Skokka, synda, viðra hundinnSkokka, synda, viðra hundinn

• Hjóla í vinnuna, slá grasið, moka snjóHjóla í vinnuna, slá grasið, moka snjó

• Fara í gönguferð með fjölskyldunniFara í gönguferð með fjölskyldunni

Til hvers þurfum við að hafa gott þol?Til hvers þurfum við að hafa gott þol?

• Styrkir hjartað og veitir orku og vellíðanStyrkir hjartað og veitir orku og vellíðan

• Líkamleg áreynsla örfar heilastarfsseminaLíkamleg áreynsla örfar heilastarfssemina

• Hjálpar okkur að halda kjörþyngdHjálpar okkur að halda kjörþyngd

• Er mikilvægur þáttur í sjúkdómsvörnumEr mikilvægur þáttur í sjúkdómsvörnum

• Dregur úr reiði og spennuDregur úr reiði og spennu

• Losar um streitu og þunglyndiLosar um streitu og þunglyndi

• Liðamót, vöðvar og bein styrkjastLiðamót, vöðvar og bein styrkjast

Hreyfing Hreyfing

• 97% fullorðinna gera sér grein fyrir að þeir þurfa 97% fullorðinna gera sér grein fyrir að þeir þurfa að hreyfa sig reglulega til að bæta heilsu sína.að hreyfa sig reglulega til að bæta heilsu sína.

• Um 55% fullorðinna stunda hreyfingu af ýmsu Um 55% fullorðinna stunda hreyfingu af ýmsu tagi.tagi.

• Hreyfing er dagsskammtur af meðali, forvörn Hreyfing er dagsskammtur af meðali, forvörn gegn ýmsum sjúkdómum og kvillum.gegn ýmsum sjúkdómum og kvillum.

• Ef hægt væri að setja hreyfingu í töfluform, þá Ef hægt væri að setja hreyfingu í töfluform, þá væri það mest ávísaða lyf í heimi.væri það mest ávísaða lyf í heimi.

Hreyfing karlaHreyfing karla

EkkertEkkert 1-31-3

Klst.Klst.4-64-6

Klst.Klst.7 eða 7 eða

fleirifleiri

KarlarKarlar 15-2415-24

ÁraÁra20,1%20,1% 18,7%18,7% 23,1%23,1% 38,1%38,1%


ÁraÁra32,8%32,8% 22,2%22,2% 22,8%22,8% 22,2%22,2%


ÁraÁra40,5%40,5% 29,1%29,1% 14,4%14,4% 16,0%16,0%

Sam-Sam-

talstals34,1%34,1% 25,0%25,0% 18,6%18,6% 22,3%22,3%

Hreyfing kvennaHreyfing kvenna

EkkertEkkert 1-31-3

Klst.Klst.4-64-6

Klst.Klst.7 eða7 eða

fleirifleiri

KonurKonur 15-2415-24

áraára21,2%21,2% 22,7%22,7% 28,8%28,8% 27,3%27,3%


áraára24,3%24,3% 34,7%34,7% 21,8%21,8% 19,3%19,3%


áraára39,3%39,3% 30,1%30,1% 20,2%20,2% 10,5%10,5%

Sam-Sam-

talstals31,8%31,8% 30,0%30,0% 22,2%22,2% 16,0%16,0%

MataræðiMataræði

• Hollt mataræði hefur öll næringarefni í réttum Hollt mataræði hefur öll næringarefni í réttum hlutföllum. Þau skiptast í þrjá flokka:hlutföllum. Þau skiptast í þrjá flokka:

• Kolvetni, fita og hvíta veita orkuKolvetni, fita og hvíta veita orku

• Hvíta og steinefni byggja uppHvíta og steinefni byggja upp

• Steinefni, fjörefni og vatn taka þátt í mismunandi Steinefni, fjörefni og vatn taka þátt í mismunandi ferlum. ferlum.

Æskileg samsetning fæðunnarÆskileg samsetning fæðunnar

• Prótein þarf að veita a.m.k 10% heildarorkuPrótein þarf að veita a.m.k 10% heildarorku

• 30% orkunnar þarf að koma úr fitu, en ekki meira 30% orkunnar þarf að koma úr fitu, en ekki meira en 10% úr harðri fituen 10% úr harðri fitu

• Kolvetni þurfa að gefa 55-60% af orkunni en ekki Kolvetni þurfa að gefa 55-60% af orkunni en ekki meira en 10% úr viðbættum sykrimeira en 10% úr viðbættum sykri

• Fæðutrefjar þurfa að vera 25 gr. á dag miðað við Fæðutrefjar þurfa að vera 25 gr. á dag miðað við 2400 kaloríur á dag2400 kaloríur á dag

• Saltneysla má ekki vera meiri en 5 grömm á dagSaltneysla má ekki vera meiri en 5 grömm á dag

Könnun Manneldisráðs frá 2002Könnun Manneldisráðs frá 2002

• Eftirfarandi breytingar hafa orðið á mataræði Eftirfarandi breytingar hafa orðið á mataræði Íslendinga síðan 1990:Íslendinga síðan 1990:

• Minni neysla: mjólkur, fisks, kartaflna, rauðs kjöts Minni neysla: mjólkur, fisks, kartaflna, rauðs kjöts og fitumikilla mjólkurvara og kaffidrykkja minnkað.og fitumikilla mjólkurvara og kaffidrykkja minnkað.

• Aukin neysla: gosdrykkir, vatn, grænmeti, ávextir, Aukin neysla: gosdrykkir, vatn, grænmeti, ávextir, pasta, brauð og morgunkorn.pasta, brauð og morgunkorn.

• Við borðum að meðaltali 232 grömm af ávöxtum Við borðum að meðaltali 232 grömm af ávöxtum og grænmeti á dag sem eru rétt um tveir og grænmeti á dag sem eru rétt um tveir skammtar en þó eigum við langt í land því skammtar en þó eigum við langt í land því ráðlagður dagsskammtur er 500 grömm sem eru 5 ráðlagður dagsskammtur er 500 grömm sem eru 5 skammtar.skammtar.

Það sem kom á óvart í rannsókninniÞað sem kom á óvart í rannsókninni

• Stelpur:Stelpur:• Fiskneysla stúlkna er 15 gr. á dag sem er varla Fiskneysla stúlkna er 15 gr. á dag sem er varla

munnbiti.munnbiti.• 17% borða mjólkurvörur sjaldnar en einu sinni á 17% borða mjólkurvörur sjaldnar en einu sinni á

dag sem ekki nær ráðlögðum dagsskammti.dag sem ekki nær ráðlögðum dagsskammti.• Drekka ½ ltr. af gosi á dag og fá 1/3 sykurs úr Drekka ½ ltr. af gosi á dag og fá 1/3 sykurs úr

gosi.gosi.• Strákar:Strákar:• 120 gr. af pizzu á dag (ein stór sneið)120 gr. af pizzu á dag (ein stór sneið)• Drekka 1 ltr. á dag og 55% af viðbættum sykri Drekka 1 ltr. á dag og 55% af viðbættum sykri

kemur eingöngu úr gosi og sætum drykkjum.kemur eingöngu úr gosi og sætum drykkjum.

BeinþynningBeinþynning

• Beinin byggja upp beinmagn sitt til 25 ára aldurs.Beinin byggja upp beinmagn sitt til 25 ára aldurs.

• 80% þeirra sem fá beinþynningu eru konur.80% þeirra sem fá beinþynningu eru konur.

• Beinmassi kvenna nær hámarki við 35 ára aldur.Beinmassi kvenna nær hámarki við 35 ára aldur.

• Eftir tíðahvörf geta þær tapað 20-30% Eftir tíðahvörf geta þær tapað 20-30% beinmassans.beinmassans.

• Þá eykst hættan á þremur tegundum beinbrota, Þá eykst hættan á þremur tegundum beinbrota, úlnliðsbrotum, mjaðmabrotum og samfalli úlnliðsbrotum, mjaðmabrotum og samfalli hryggjaliða.hryggjaliða.

Beinþynning - áhættuþættirBeinþynning - áhættuþættir

• AldurAldur

• Að vera konaAð vera kona

• TíðahvörfTíðahvörf

• Af hvíta kynstofninumAf hvíta kynstofninum

• Lítið kalsíumLítið kalsíum

• KyrrsetaKyrrseta

• Litil líkamsþyngdLitil líkamsþyngd

• TóbaksreykingarTóbaksreykingar

• Beinþynning í ættinniBeinþynning í ættinni

Beinþynning- meðferð og mataræðiBeinþynning- meðferð og mataræði

• Ösrógenmeðferð við tíðahvörfÖsrógenmeðferð við tíðahvörf

• Nóg kalsíum í fæðunni, ekki minna en 1000 mg á Nóg kalsíum í fæðunni, ekki minna en 1000 mg á dagdag

• Kalsíumríkar fæðutegundir:Kalsíumríkar fæðutegundir:

• Mjólk, jógúrt, skyr, ostur, lax, rækjur, spergilkál og Mjólk, jógúrt, skyr, ostur, lax, rækjur, spergilkál og sumar tegundir bauna.sumar tegundir bauna.

• Bæta við 2-4 klst. í hreyfingu á viku umfram Bæta við 2-4 klst. í hreyfingu á viku umfram daglega hreyfingu.daglega hreyfingu.

ÞunglyndiÞunglyndi

• Þunglyndi er sjúkdómur sem virðist vera afar Þunglyndi er sjúkdómur sem virðist vera afar algengur í samfélaginu í dag.algengur í samfélaginu í dag.

• Þegar þunglyndið segir sem mest til sín getur Þegar þunglyndið segir sem mest til sín getur líðanin verið afar slæm og sumir hverjir verða líðanin verið afar slæm og sumir hverjir verða óvinnufærir í lengri eða skemmri tíma.óvinnufærir í lengri eða skemmri tíma.

• Samskipti við aðra geta orðið erfið; fólk dregur Samskipti við aðra geta orðið erfið; fólk dregur sig ýmist í hlé frá vinum og vandamönnum en sig ýmist í hlé frá vinum og vandamönnum en aðrir geta verið ergilegir, uppstökkir og ólíkir aðrir geta verið ergilegir, uppstökkir og ólíkir sjálfum sér.sjálfum sér.


• Geðræn einkenni þunglyndis eru:Geðræn einkenni þunglyndis eru:

• - Depurð og vonleysi- Depurð og vonleysi- kvíði fyrir einhverju óraunhæfu- kvíði fyrir einhverju óraunhæfu

• - óróleiki eða eirðarleysi án sýnilegs tilefnis- óróleiki eða eirðarleysi án sýnilegs tilefnis- ánægja og áhugi minnkar- ánægja og áhugi minnkar- svefn breytist- svefn breytist- kynlífsáhugi minnkar- kynlífsáhugi minnkar- matarlyst breytist- matarlyst breytist


• - þreyta eða slen eykst- þreyta eða slen eykst- tregða, m.a hæg viðbrögð, hreyfing, tal og - tregða, m.a hæg viðbrögð, hreyfing, tal og hugsunhugsun- vanmáttarkennd og sektarkennd- vanmáttarkennd og sektarkennd- ákvarðanataka erfiðari- ákvarðanataka erfiðari- tómleiki, andlegur dofi - tómleiki, andlegur dofi - einbeitingarskortur- einbeitingarskortur- sjálfsvígshugsanir- sjálfsvígshugsanir


• Líkamleg einkenni þunglyndis:Líkamleg einkenni þunglyndis:- Höfuðverkur- Höfuðverkur- magaverkur- magaverkur- líkamlegir verkir- líkamlegir verkir- tregar hægðir- tregar hægðir- svitaköst- svitaköst

• Ef einstaklingur líður af fleiri en þremur Ef einstaklingur líður af fleiri en þremur geðrænum einkennum og einu líkamlegu einkenni geðrænum einkennum og einu líkamlegu einkenni ætti hann að leita til læknis og kanna málið.ætti hann að leita til læknis og kanna málið.Nánar um einkenni: Nánar um einkenni: www.delta.iswww.delta.is

http://www.delta.is/


• Lyf og stuðningsviðtöl eru aðal meðferðarúrræðin.Lyf og stuðningsviðtöl eru aðal meðferðarúrræðin.

• Þunglyndi stuðlar óbeint að öðrum sjúkdómum.Þunglyndi stuðlar óbeint að öðrum sjúkdómum.

• Bein dánartíðni af völdum þunglyndis er 15% Bein dánartíðni af völdum þunglyndis er 15% vegna sjálfsvíga.vegna sjálfsvíga.

• Hærri tíðni á hjarta-, og æðasjúkdómum.Hærri tíðni á hjarta-, og æðasjúkdómum.

• Við 15-16 ára aldur er þunglyndistíðnin orðin sú Við 15-16 ára aldur er þunglyndistíðnin orðin sú sama og hjá fullorðnum.sama og hjá fullorðnum.

• Þunglyndi leggst helmingi oftar á konur en karla.Þunglyndi leggst helmingi oftar á konur en karla.

• Konur veikjast helst á aldrinum 20-45 ára.Konur veikjast helst á aldrinum 20-45 ára.


• 20% kvenna og 10% karla fá veruleg 20% kvenna og 10% karla fá veruleg þunglyndiseinkenni.þunglyndiseinkenni.

• Munur á einkennum kynjanna er lítill.Munur á einkennum kynjanna er lítill.

• Þunglyndi getur verið:Þunglyndi getur verið:

• ArfgengtArfgengt

• Mótlæti getur leitt til þessMótlæti getur leitt til þess

• Hormónasveiflur kvennaHormónasveiflur kvenna

• Konur veikari fyrir frá æskuKonur veikari fyrir frá æsku

Takk fyrir okkurTakk fyrir okkur

• Hreyfðu þig reglulegaHreyfðu þig reglulega

• Borðaðu réttBorðaðu rétt

• Brostu við deginumBrostu við deginum

• Vertu ánægð/ur með sjálfa/n þigVertu ánægð/ur með sjálfa/n þig

• Og þér eru allir vegir færirOg þér eru allir vegir færir

Documents

Kynferði, hollusta og hreyfing