ຖະແຫງການໂດຍສາດສະດາຈານ ຟລບ ອາລສະຕອນ, ຜລາຍງານພເສດຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ວາດວຍ ຄວາມທກຍາກທສດ ແລະ ສດທມະນດ ຈາກການມາຢຽມຢາມ

ສປປ ລາວ ຂອງທານ ໃນລະຫວາງວນທ 17-28 ມນາ 2019

ທນະຄອນຫວງວຽງຈນ, 28 ມນາ 2019

1. ພາກສະເໜ

ໃນເອກະສານ ສາທາລະນະລດ ປະຊາທປະໄຕ ປະຊາຊນລາວ ໄດມຄວາມຄບໜາຫາຍໃນດານການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ ໃນໄລຍະທດສະວດທຜານໆມາ. ແລະພາຍຫງໄລຍະເວລາຫາຍກວາ ຊາວປ ໃນການພະຍາຍາມທຈະຫດພນອອກຈາກ ສະຖານະພາບການເປນປະເທດ “ດອຍພດທະນາ”, ແລະ ຮກສາໄດການຂະຫຍາຍຕວທາງດານ GDP ໃນລະດບ 6.5 ເປເຊນ ນບແຕປ 2005,1ປະເທດວາງຄາດໝາຍໃຫຫດພນໃນປ 2024.2ການຂະຫຍາຍຕວທກາວໜານ ບນລໄດສວນຫາຍແມນຜານ ການຊກຍການລງທນຕາງປະເທດ, ໂດຍສະເພາະໃນການຂດຄນບແຮ, ໄຟຟາພະລງນາ ແລະ ກະສກາ.

ເຖງແນວໃດກຕາມ, ເບອງຫງຂອງຄວາມສາເລດທພນເດນຄດງກາວ ຍງມຄວາມເປນຈງທສະຫບສບຊອນ ແລະ ທເປນບນຫາ ຢຫາຍ. ແຕກຕາງຈາກຫາຍປະເທດອນໆ, ການຂະຫຍາຍຕວທາງດານເສດຖະກດທໄວວາ ຂອງ ສສປ ລາວ ບໄດນາໄປສ ການຫດຜອນຄວາມທກຍາກໃນລະດບທເທາທຽມກນ. ຈດສມຂອງລດຖະບານທມລກສະນະແບບເບງແຕດານດຽວ ທສມໃສ ໂຄງການກສາງໂຄງລາງພນຖານຂະໜາດໃຫຍ (ເຊນ: ເຂອນໄຟຟາ ແລະ ເສນທາງລດໄຟ), ການຄອບຄອງທດນ, ການຂດຄນ ຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ ແລະ ການລງທນຕາງປະເທດ ໄດສາງວຽກເຮດງານທາຈານວນໜອຍຫາຍໃຫແກປະຊາຊນລາວ, ແຕສາງພນທະທຕອງຈາຍແທນຄນໜສນກອນໃຫຍຫວງທສດ ແລະ ກະຈາຍຜນປະໂຫຍດຢາງບເທາທຽມກນ ເອອໃຫແຕ ກມຄນຊນສງທຮງມຢແລວ. ຜທດາລງຊວດຢພາຍໃຕຄວາມທກຍາກ, ຊນເຜາສວນນອຍ ແລະ ປະຊາຊນທຢເຂດຊນນະບດ ໄດຜນເຫນຜນປະໂຫຍດພຽງເລກນອຍ ຈາກຄວາມຮງເຮອງທາງດານເສດຖະກດ.

ເອກະສານທາງການສະບບທຈດພມໃນຫວາງມໆນ ສງຮວມແນວໂນມເຫານໄດຢາງສມບນແບບຄ:

“ໃນຂະນະທບນຫາຜປະກອບການທລະກດ ແລະ ນກທລະກດທມເສນມເຄອຂາຍທດ ສາມາດໄດຮບຜນປະໂຫຍດ ຈາກການຂະຫຍາຍທາງດານເສດຖະກດໃນປດຈບນ, ເຊງສາງໃຫມກມຄນຊນສງຈານວນໜອຍໜງທຮງມຫາຍ ແລະ ກມຄນຊນຊນປານກາງທມຖານະດ, ແຕປະຊາຊນທທກຍາກຈານວນຫາຍ ສນເສຍທດນ ແລະ ສນເສຍການເຂາເຖງ ຊບພະຍາກອນທາມະຊາດທສາຄນຕການດາລງຊວດຂອງເຂາເຈາ, ເຊງສງຜນໃຫມຄວາມແຕກໂຕນດານຖານະເພມຂນ ໃນທວປະເທດ. ຕວຈງແລວ ການສບຕຫນປຽນດນຈາກທເປນກາມະສດສວນຕວຂອງຄວເຮອນ ໄປໃຫບນດາບລສດ ແມນປດໄຈຜກດນຕນຕ ໃຫມຮບແບບຄວາມທກຍາກແບບໃໝໃນເຂດຊນນະບດ, ສາງໃຫມກມຄນທກຍາກກມໃໝ ທໄຮທດນເກດຂນ.”3

ເນອງຈາກວາ ການລກລອບຕດໄມແບບຜດກດໝາຍຫດລງ ແລະ ບແຮຂະໜາດໃຫຍສອງແຫງຂອງປະເທດ ຈະປດລງໃນປ 2021,4 ເສດຖະກດຈະໄດອາໄສອດສາຫະກາປງແຕງ ແລະ ການບລການຫາຍຂນກວາເກາ, ແຕກເປນທຮບຮກນໃນວງກວາງວາ ກາລງແຮງງານທມທກສະທຈາເປນ ສາລບ ການຂາມຜານຄດງກາວນນ ແມນຍງຂາດເຂນຫາຍ. ສງນສະທອນໃຫເຫນເຖງ ຄວາມລມເຫວໃນການລງທນຢາງພຽງພໃສ ດານສາທາລະນະສກ, ການສກສາ, ຄວາມຢດກນດຂອງເດກນອຍ, ເຂດຊນນະບດ ແລະ ການລບລາງຄວາມທກຍາກ.

1ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “GDP growth (annual %) Lao PDR,” https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=LA.2ອງການສະຫະປະຊາຊາດເພອການພດທະນາ (UNDP), “Lao PDR’s eligibility for graduation from LDC status confirmed,” March 2018,www.la.undp.org/content/lao_pdr/en/home/presscenter/pressreleases/2018/3/19/lao-pdr_s-eligibility-for-graduation-from-least-developed-countr/.3ສນສະຖຕແຫງຊາດ ao Statistics Bureau, Centre for Development and Environment, and University of Bern, “Social Economic Atlas of the Lao PDR: Patterns and Trends from 2005-2015," 2018, p. 116.4ການປະຊມກບກະຊວງພະລງງານແລະບແຮ, ເດອນມນາວນທ27, 2019.

1

ຍງໄກຈາກການໃຫຄາຕອບດານຄວາມທກຍາກ, ຍດທະສາດດານການພດທະນາເສດຖະກດ ຂອງ ສປປ ລາວ ສວນຫາຍ ທາລາຍຊວດການເປນຢ, ສາງ ຫ ເພມຄວາມອອນແອ ແລະ ນາໄປສຄວາມທກຍາກເພມຂນ ໃຫແກຫາຍກມ. ກງກນຂາມ ບາງວທການໃນການລບລາງຄວາມທກຍາກ ສາງຄວາມລາອຽງດານສດທມະນດຂອງຜທກຍາກ ແລະ ປະຊາຊນຜດອຍໂອກາດ. ໃນຂະນະດຽວກນ, ປະເທດບໄດພດທະນາລະບບປກປອງທາງສງຄມທເຂມແຂງ ເພອສະໜບສະໜນຄນຈານວນຫາຍທຖກ ການຂາມຜານຂອງເສດຖະກດປະຖມຢທາງຫງ. ດວຍການເນນໃສ ການເຕາໂຮມການຂະຫຍາຍຕວທາງດານເສດຖະກດ ຫາຍກວາການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ, ການປກປອງທາງສງຄມ, ການສາງວຽກເຮດງານທາ ແລະ ຄວາມຍດຍນທາງດານ ເສດຖະກດ-ສງຄມ, ລດຖະບານສາມາດບນລໄດໂຕເລກ GDP ທໜາປະທບໃຈ ແຕໃນເວລາດຽວກນ ກລມເຫວບສາມາດ ເຮດໃຫມການປຽນແປງທມຄວາມໝາຍ ໃນຊວດການເປນຢຂອງຄນຈານວນຫວງຫາຍທຍງຢໃນຄວາມທກຍາກ.

ອປະສກດານໂຄງສາງທຢງຮາກເລກ ກດຂວາງບໃຫປະຊາຊນທຢຄວາມທກຍາກບສາມາດຮຽກຮອງສດທມະນດຂອງເຂາເຈາ ໄດຢາງເຕມສວນ. ແມຍງທກຍາກ ທຕອງຟນຝາຄວາມເຊອ ແລະ ສະຖາບນທມລກສະນະ ແບບບດາສດທລາດ(patriarchal), ຍງຖກປດກນ ຈາກຂະບວນການຕດສນໃຈຕາງໆ ເປນປະຈາ ລວມທງການຕດສນໃຈທມຜນກະທບຫາຍຕຊວດຂອງເຂາເຈາ ແລະ ຍງມຄວາມເສຍປຽບຫາຍ ໃນດານການສກສາ, ການເຂາເຖງການເຮດວຽກໃນຂະແໜງການທເປນທາງການ ແລະ ຕາແໜງອານາດ ການປກຄອງ. ຊນເຜາສວນນອຍ ແລະ ຄນດງເດມ ສບຕພບກບຄວາມທກຍາກ ໃນອດຕາສວນທສກກວາ ເຜາ ລາວ-ໄຕ ທເປນກມຄນສວນໃຫຍ. ປະຊາຊນໃນເຂດຊນນະບດ ຖກປະຖມໄວເບອງຫງໂດຍຄວາມຄບໜາທາງດານເສດຖະກດ ແລະ ກວມເອາເຖງ 90 ເປເຊນຂອງກມຄນຜທກຍາກ.5ໃນການໄປຢຽມຢາມຂອງຂາພະເຈາໄປຍງວຽງຈນ, ອດຕະປ, ຈາປາສກ, ຊຽງຂວາງ ແລະ ຫວພນ, ຂາພະເຈາຕອງພບກບຄວາມປະຫາດໃຈ ຈາກຄວາມຮາຍແຮງຂອງສງທາທາຍເຫານ.

ບມບອນໃດທເຫນໄດເດນຊດກວາຢອດຕະປອກແລວ, ບອນທຂາພະເຈາໄປຢຽມຢາມແຄມພກເຊາຊວຄາວຂອງຜລອດຊວດ ຈາກເຫດການເພພງຂອງເຂອນເຊປຽນ-ເຊນານອຍໃນປ 2018 - ຫາດຍາວ, ຕະເມາະຢອດ ແລະ ດງບານ - ເຊນດຽວກນກບ ບານທຖກທາລາຍຈາກການເພພງດງກາວອກບານໜງ ຄ: ບານໃໝ. ຂາພະເຈາໄດເຫນ ເຖງຄວາມເຂມແຂງ ແລະ ຄວາມກາຫານ ຂອງຜທຖກຜນກະທບຈາກໄພພບດດງກາວ ແລະ ເຫນດວຍຕນເອງ ເຖງເງອນໄຂການດາລງຊວດທເຮດໃຫໝດກາລງໃຈທປະຊາຊນຈະຕອງສບຕທນຕໄປອກຢາງໜອຍ 3 ປ ແລະ ອາດເປນໄປໄດວາຈະດນກວານນ. ທເມອງຫວເມອງ ຂອງ ແຂວງຫວພນ, ຂາພະເຈາໄດໄປຢຽມຢາມບານ ຜານາງ, ຜາກະຕາຍ ແລະ ບານ ມອນ ແລະ ໄດພບກບຊມຊນ ຜທມຄວາມ ຈາເປນດານພນຖານແທໆເຊນ: ໄຟຟາ ສາລບບານ, ມຄວາມຈາເປນດານນາ ແລະ ເສນທາງເຂາເຖງທຢໃນສະພາບທທຽວໄດ ໃນລະດຜນ. ຂາພເຈາໄດພບກບພະນກງານສາທາລະນະສກ, ຊາວກະສກອນ, ຊາງຕາຫກ, ຄສອນ, ຄະນະພດທະນາການສກສາ ຂນບານ, ຕາງໜາສະຫະພນແມຍງ ແລະ ຄະນະບານ ເພມຕມໃສກບພະນກງານລດຢຂນເມອງ, ແຂວງ ແລະ ຂນສນກາງ.

ທາງດານສະພາບການຢອດຕະປ, ແຕກໂດຍທວໄປແລວ ກກຽວກບວທການໂດຍລວມຂອງລດຖະບານ ເຫນໄດວາ ມສງໜງທ ພນເດນ. ນນແມນຄວາມແຕກຕາງຢາງຂາດຂນລະຫວາງ ທດສະດ ແລະ ຕວຈງ. ກຽວກບອດຕະປ, ພະນກງານລະດບອາວໂສ ຂອງ ກະຊວງພະລງງານ ແລະ ບແຮ ພນລະນາສະພາບເງອນໄຂຢາງລະອຽດ ແລະ ພນລະນາອອກມາເປນທາງບວກຫາຍ ເຊງ ເປນເງອນໄຂໃນການຊນາວຽກງານການຍກຍາຍຈດສນ ແລະ ຮບປະກນໃຫມໂອກາດດານການດາລງຊວດທດຂນ. ໃນພາກ ຕວຈງ, ຂາພະເຈາເຫນ ແລະ ໄດຍນສງທບຄາຍຄກບຄາພນລະນານນເລຍ. ໂດຍທວໄປແລວ, ລດຖະບານສາງໄດບນດາລະບຽບ ກດໝາຍຕາງໆໄດຫາຍສະບບທດທໜາປະທບໃຈຫາຍ ແລະ ໄດຮບຮອງເອາຖະແຫງການດານນະໂຍບາຍຕາງໆທລະອຽດ, ເຊງສວນຫາຍ ກແມນຮວມກບຄຮວມງານຕາງປະເທດ. ແຕວາ ສວນຫາຍຍງຂາດການຈດຕງປະຕບດທມຄວາມໝາຍ. ມການຕງໂຄຕາ ແຕບມການບງຄບໃຊ, ມການຄງເງອນໄຂຄວບຄມາ ແຕບມການຕດຕາມກວດກາ, ມການປະກາດໃຊວທການ ໃໝໆ ແຕການເຮດວຽກກສບຕດາເນນໄປແບບເດມໆຄເກາ.

ຄວາມບເຊອມຕນ ສວນຫາຍແມນເນອງມາຈາກ ການທພກຍງຄງຢນຢນໜກແໜນວາ ຕອງຍງຄງເປນຜຄວບຄມຫາງສຽງຂອງ ມວນຊນ, ການຂາດຄວາມໂປງໄສທຍງຄງເປນໄປຢາງຕເນອງໃນຫາຍຂງເຂດ, ຄວາມລງເລ ທຈະອະນຍາດໃຫມການວຈານ, ຂາດກນໄກການຮອງຮຽນທມຄວາມໝາຍ, ຄວາມຈາກດຂອງລະບບຕລາການສາລບ ປະເດນ ໃດກຕາມທກຽວຂອງກບສດທມະນດ, ການຄມຄອງຢາງຮອບດານຂອງ5ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Poverty Profile in Lao PDR,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/868521467998508506/pdf/100120-WP-P146141-PUBLIC-Box393225B-Poverty-Profile-in-Lao-PDR-publication-version-12-19-14.pdf p. 9.

2

ລດຖະບານຕສມວນຊນ, ລະບຽບການທເຄງຄດ ຕທກອງການຈດຕງພາກປະຊາສງຄມເອກະລາດທມທາແຮງ ແລະ ຄວາມຈາກດຂອງລະບບຕລາການ ສາລບສງໃດກຕາມທກຽວຂອງກບສດທຂອງປະຊາຊນ, ການຄມຄອງສຢາງຮອບດານຂອງລດ, ລະບຽບການທເຄງຄດຕອງການຈດຕງພາກປະຊາສງຄມທເປນເອກະລາດ ແລະ ມການຍດຕດ ຢາງໜຽວແໜນກບການຊວຍເຫອຂອງຕາງປະເທດ.ໝາກຜນກຄວາ ຄວາມພະຍາຍາມທຈະສງເສມໃຫມການປກສາຫາລທມຄວາມໝາຍ, ເພອຊກຍການມສວນຮວມເຂາໃນ ການຕດສນໃຈ, ເພອເກບກາເອາລາຍການຄາແນະນາ ແລະ ການວຈານທຈງໃຈ ຫ ເພອສະເໜວທການທເປນທາງເລອກອນໆ ທງໝດເຫານ ແມນເຮດໄດຍາກຫາຍ ຫ ບກເປນໄປບໄດ.

ຄວາມຫຍງຍາກຂອງອງການຈດຕງພາກປະຊາສງຄມ ບາງເທອແມນການສະແດງອອກໃຫເຫນເຖງບນຫານ ໄດຢາງຊດເຈນ. ລດຖະບານ ມເວທປດຂນທມປະສດທຜນຫາຍ ສາລບປດຂນການສນທະນາ ແລະ ປດຂນຄວາມຮບຜດຊອບທກາວໜາ. ກມຕາງໆທງໝດຂອງລາວ ຮຽກຮອງໃຫຕອງໄດຈດທະບຽນ ເປນ “ສະມາຄມທບຫວງຜນກາໄລ (non-profit associations)” (ຫ ເອນຫຍວາ NPAs) ແລະ ຄຽງຄກບອງການທບແມນລດຖະບານສາກນ (INGOs) ແມນຢພາຍໃຕລະບຽບການທເຄງຄດ ແລະ ມການຕດຕາມກວດກາຢາງຮອບດານ. ນອກນນ, ກມກລະນທໂດງດງ ຂອງ ການຂມຂ, ການຈບກມ ແລະ ການຫາຍສາບສນຂອງ ບກຄນຜທພະຍາຍາມຜກດນຕຕານພຽງເລກຕກບກງຈກລວມ(envelope) ເຊງເປນການສງຂຄວາມທເຍອກເຢນ ແລະ ທມປະສດທຜນສງໄປຍງຜຄນຜທຕອງການປະກອບສວນເຂາໃນການແກໄຂບນຫາທສາຄນ ແລະ ທສະຫບສບຊອນຂອງມວນຊນ. ຈດສມທເບງແຕດານດຽວ ຕກບການຮກສາອານາດ ແລະ ການຄວບຄມຫາງສຽງຂອງມວນຊນ ໄດເກອດຫາມການສນທະນາທສາຄນ ແລະ ເປນການປນສະດມການອອກສຽງທມຄວາມໝາຍຈາກປະຊາຊນລາວ ບໃຫໄດເຂາຮວມໃນການແກໄຂບນຫາທແຜລາມໃນສງຄມ. ເຖງແມນວາ ບນຫາເຫານເບງຄວາຈະຈາງຫາຍອອກໄປນອກວງລດສະໝຂອງອງການຈດຕງຫກໆ ວາດວຍສດທມະນດ ແລະ ສມວນຊນທວໄປ, ບນດາອງການສະຫະປະຊາຊາດ ທຮບຜດຊອບດານສນທສນຍາ ກໄດອາງອງຢາງຈະແຈງໃສບນຫາເຫານ ແຕມາຮອດປດຈບນ ກປດສະຈາກຜນສະທອນທສາຄນໃດໆ.

ຄຮວມພດທະນາຕາງໆ ຂອງ ສປປ ລາວ, ລວມທງອງການການເງນສາກນ ແລະ ແຜນງານຕາງໆ ຂອງ ສະຫະປະຊາຊາດ, ບນດາ ກອງທນ ແລະ ອງການຈດຕງຕາງໆ ເຊນດຽວກນກບ ຄຮວມພດທະນາຮວມມສອງຝາຍຕາງໆ ກຫນເຫອອກຈາກບນຫາ ສວນຫາຍເຫານຢາງລະມດລະວງ. ຫງຈາກມໂຄງການທດລອງມາແລວນບບຖວນ, ທນຊວຍເຫອພດທະນາທເປນທາງການ ຫາຍຕໂດລາ ແລະ ແຜນງານການຊວຍເຫອດານວຊາການຈານວນຫວງຫາຍ, ແຕຜນກະທບຕການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ ແລະ ຜນກະທບຕການນບຖສດທມະນດ ກປະກດວາເປນທໜາຜດຫວງທສດ. ຄສນທະນາຫາຍຄນແນະນາຂາພະເຈາວາ ສະຫະປະຊາຊາດ ໃນ ສປປ ລາວ ສວນຫາຍແລວລມເຫວໃນການທຈະ ເປນກະບອກສຽງໃຫແກຜອອນແອ ຍງບເວາເຖງວາຈະເປນກະບອກສຽງ ສາລບດານສດທມະນດ ແລະ ອງການຍງສງເສມພາບພດຜນສາເລດຂອງປະເທດແບບເບງໂລກໃນແງດເກນໄປ ເຊງໃນຂະນະດຽວກນ ກຫກລຽງບນຫາສວນຫາຍ ທອງການເອງ ແລະ ລດຖະບານເຫນວາເປນ “ບນຫາອອນໄຫວ.” ນະໂຍບາຍທອງການສະຫະ ປະຊາຊາດເຊດຊ ຄ “ສດທມາກອນ (Rights Up Front)” ແຕເບງຄວາເປນນະໂຍບາຍ “ສດທແມນເອາອອກຫາງໄປຈາກສາຍຕາ (Rights out of Sight)” ຫາຍກວາ ໃນ ສປປ ລາວ.

ໂດຍລວມແລວ, ຄຮວມພດທະນາ ຈາເປນຕອງລະມດລະວງໃນການນາໃຊວທການຕາງໆ ໂດຍໃຫບລມະສດແກ ສາຍພວພນດານການທດທຄອງໂຕ ເໜອກວາການສະໜອງການວເຄາະ ແລະ ການສະໜບສະໜນທມຄວາມໝາຍໃນຂງເຂດທເຫນໄດ ຈະແຈງວາ ພດທະຍາ (ຄວາມຮອບຮ) ແມນໃຊການບໄດ. ໃນສະຖານະການສວນຫາຍ, ຄວາມລມເຫວໃນການສະໜອງຄາເຫນຕຊມທກາວໜາ ແລະ ການເຂາ ໄປມສວນຮວມຮວມໃນການສນທະນາທຈງໃຈນນ ເປນການທບຊວຍປະຊາຊນລາວ ແລະ ລດຖະບານລາວ. ມນສາມາດນາໄປ ສຄວາມລມເຫວຂອງວໄສທດ, ຈດສມໃສມາດຖານທຜດ, ການວາງຄວາມເພງພໃຈຢາງຜດບອນໃສການປບປງພຽງເລກນອຍ ແລະ ການຕດແຍກປະຊາຊນລາວຢາງມປະສດທຜນ ອອກຈາກດານທສາຄນຂອງການສນທະນາດານການພດທະນາໂດຍລວມ.

ມນບຈາເປນຕອງເປນໄປໃນວທທາງນ. ສປປ ລາວ ຮງມທາງດານຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ ແລະ ມປະຊາຊນທຫາກຫາຍ, ທໜມນອຍ. ຂາພະເຈາໄດພບກບຄນລາວ ທເຮດວຽກສາງຜນງານທໜາປະທບໃຈ, ທຕອງພບຄວາມຍາກລາບາກ ໃນການ ພະຍາຍາມດາເນນງານໃນເວທທາງສງຄມທຈາກດ ຫ ສະໜອງການບລການດານສາທາລະນະສກ ແລະ ດານການສກສາ ໃນເຂດ ຊນນະບດຫາງໄກສອກຫກ ດວຍຊບພະຍາກອນທຈາກດ ແລະ ການຈາຍເງນເດອນທບແນນອນ. ຂາພະເຈາຍງໄດພບກບ ພະນກງານລດຈານວນຫາຍ ຜທເຫນໄດຢາງ

3

ຊດເຈນວາເປນຜອທດຕນ ແລະ ກະຕລລນທຈະຊອກຫາວທທາງທມປະສດທຜນ ແລະ ໃນຊມປມໆມານ ລດຖະບານກໄດເຂາຮວມໃນວທທາງທກາວໜາກວາເກາ ກບລະບບສດທມະນດຂອງ ສະຫະ ປະຊາຊາດ. ຖາລດຖະບານ ສາມາດຊກຍໃຫມການຮບຮອງເອານະໂຍບາຍວາດວຍຄວາມໂປງໄສ, ການມສວນຮວມທມ ຄວາມໝາຍ ແລະ ການປກສາຫາຫາລທຈງໃຈຂອງມວນຊນ, ກຈະສາມາດບນລໄດຫາຍ ໃນດານການສງເສມການພດທະນາ ແບບຍນຍງ ແລະ ການລບລາງຄວາມທກຍາກ.

2. ລະດບຄວາມທກຍາກໃນ ສປປ ລາວ

ສປປ ລາວ ໄດມຄວາມຄບໜາທໜາປະທບໃຈ ໃນການຫດຈານວນປະຊາຊນຜທຢໃນຄວາມທກຍາກ, ພາຍໃຕທງມາດຕະການ ດານຄວາມທກຍາກຂອງສາກນ ແລະ ຂອງປະເທດ. ອງຕາມທະນາຄານໂລກ, ເປເຊນຂອງຜທດາລງຊວດຢພາຍໃຕເງອນໄຂ ຕາກວາ 1.90 ໂດລາຕມນນ ຫດລງຈາກ 52.4 ເປເຊນ ໃນປ 1997 ມາເປນ 22.7 ເປເຊນ ໃນປ 2012.6ແຕຄວາມຄບໜານ ບສະເໝພາບ, ເຊງຍງມ 40 ເປເຊນຂອງປະຊາຊນທຢເຂດຊນນະບດ ຍງຢໃນສະພາບຄວາມທກຍາກ, ເມອທຽບກບມພຽງ 10 ເປເຊນ ຢເຂດຕວເມອງ.7ແລະ ກມຫກຖານອາງອງວາ ຕວເລກທາງການ ເສມແຕງໃຫເພດານດານຄວາມຄບໜາຂອງສງຄມ ຍອນວາ ບນດາຜທອອກມາຈາກປະເພດກມທກຍາກທຈດແບງເປນທາງການນນ ສວນຫາຍຍງຄງຢໃນລະດບທໃກຄຽງກບເສນ ຄວາມທກຍາກ ຫ ບກກບເຂາໄປສພາຍໃຕເສນຄວາມທກຍາກຄນອກ. ໃນປ 2013, 80 ເປເຊນຂອງປະຊາກອນ ຢພາຍໃຕ ລະດບທໜອຍກວາ 2.50 ໂດລາຕວນ, ແລະ ປະມານເຄງໜງຂອງຈານວນທຢໃນຄວາມທກຍາກ ໃນປ 2012/13 ໄດຕກເຂາ ໄປສສະພາບຄວາມທກຍາກອກ ໃນໄລຍະ 5 ປຜານມາ. ຫາຍກວາ ສອງ ສວນສາມ ໄດຕກຢໃນສະພາບທກຍາກ ໃນ 10 ປກອນໜາ.8ໃນຂະນະດຽວກນ, ປະມານໜງສວນສ ຂອງ ປະຊາກອນ ຍງຄງຢພາຍໃຕເສນຄວາມທກຍາກທເປນທາງການ ເຖງແມນວາຈະມການຂະຫຍາຍຕວຢາງໄວວາຂອງເສດຖະກດ. ສປປ ລາວ ໄດເຫນອດຕາສວນການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ ທຕາກວາການຂະຫຍາຍຕວດານເສດຖະກດ ກວາປະເທດອນໆ ໃນຂງເຂດພາກພນນ,9ແລະ ຄວາມບສະເໝພາບ ຄາດຄະເນວາ ຈະເພມຂນ.10

ນອກນນ ເພອຫດຈານວນຜທຢລມເສນຄວາມທກຍາກ, ສປປ ລາວ ໄດມຄວາມກາວໜາທສາຄນຫາຍຢາງ ໃນຂງເຂດອນໆ: ໃນລະຫວາປ 2002/2003 ແລະ 2012/2013, ການເຂາເຖງໄຟຟາ ໄດເພມຂນສອງທບ ແລະ ຈານວນຄວເຮອນທອາໄສຢເຮອນ ກດວຍດນຈ ຫ ຄອນກຣດ ແມນເພມຂນເກອບສາມທບ, ໃນຂະນະທອດຕາສວນຂອງຜທມວດຖາຍພດຫດລງເກອບເຄງ. ອດຕາການເຂາຮຽນສດທ ເພມຂນ 23 ເປເຊນ, ບນລໄດ 50 ເປເຊນໃນປ 2012/13.11ລດຖະບານໄດສາງກອງທນຫດຜອນ ຄວາມທກຍາກຂນ, ສມໃສພດທະນາບານທທກຍາກທສດ ແລະ ມທນທເປນພນຖານ 186 ລານໂດລາ ນບແຕປ 2003 ເປນຕນມາ, ເຊງໃນນນ 91 ເປເຊນ ແມນທນຈາກຜໃຫທນຕາງປະເທດ.12

ໂດຍທວໄປແລວ, ມການນນໃສການເຮດເພອແລວໄປແຕລະໜາວຽກຊໆ ແລະ ມການປງແຕງຕວເລກຫາຍເກນໄປ ແທນທຈະ ຮບປະກນໃຫມການປຽນແປງທມຄວາມໝາຍ ໃຫແກຊວດການເປນຢຂອງປະຊາຊນລາວ. ໃນສງທໄດພນລະນາວາ ເປນ “ການຕດສນໃຈດານນະໂຍບາຍ ໂດຍຖະແຫງການທມແຮງບນດານໃຈ (policy-making by aspirational statement)” ນນ, ພະນກງານລດກກະຕລລນທຈະຮວມຮບເອາຄາດໝາຍທມລກສະນະທະເຍທະຍານສງ ແລະ ມການສາງຄະນະກາມະການໃໝໆຂນມາ, ແຕສວນໜອຍ ທ6ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Poverty and Equity Data Portal: Lao PDR,” http://povertydata.worldbank.org/poverty/country/LAO.7ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 33.8ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Poverty Policy Notes: Drivers of Poverty Reduction in Lao PDR,” October 2015, http://documents.worldbank.org/curated/en/590861467722637341/pdf/101567-REPLACENENT-PUBLIC-Lao-PDR-Poverty-Policy-Notes-Drivers-of-Poverty-Reduction-in-Lao-PDR.pdf p. 9.9ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Poverty Profile in Lao PDR,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/868521467998508506/pdf/100120-WP-P146141-PUBLIC-Box393225B-Poverty-Profile-in-Lao-PDR-publication-version-12-19-14.pdf p. 8.10ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Poverty and Equity Brief: Lao People's Democratic Republic," October 2018, https://databank.worldbank.org/data/download/poverty/33EF03BB-9722-4AE2-ABC7-AA2972D68AFE/Global_POVEQ_LAO.pdf.11ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Poverty Policy Notes: Drivers of Poverty Reduction in Lao PDR,” October 2015, http://documents.worldbank.org/curated/en/590861467722637341/pdf/101567-REPLACENENT-PUBLIC-Lao-PDR-Poverty-Policy-Notes-Drivers-of-Poverty-Reduction-in-Lao-PDR.pdf p. 9.12ການປະຊມກບກອງທນຫດຜອນຄວາມທກຍາກໃນເດອນມນາ, ວນທ 25, 2019.

4

ຈະສາມາດສະໜອງຫກຖານຢງຢນວາ ນະໂຍບາຍຂອງເຂາເຈານນ ສາງປະໂຫຍດໃຫແກປະຊາຊນ ໃນໂລກຂອງຄວາມເປນຈງ ຫ ສາງແຜນການຕາງໆ ສາລບບນລຄາດໝາຍເຫານ. ໃນໜງເມອງ ທຂາພະເຈາໄດໄປຢຽມຢາມ ເຊງໃນນນ 25 ເປເຊນຂອງ ຄວເຮອນ ຢໃນຄວາມທກຍາກ, ຮອງເຈາເມອງບອກຂາພະເຈາວາ ຮອດປ 2024 ເຂາເຈາວາງແຜນຫດຜອນຄວາມທກຍາກລງ ໃຫໄດ 4 ເປເຊນ, ແຕບອກວາເມອງບມແຜນພເສດໃດໆ ທຈະເລງລດການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ ເພອເຮດໃຫໄດຕາມ ຄາດໝາຍຄດງກາວ. ພະນກງານຫາຍໆຄນ ຜທຂາພະເຈາໄດລມນາ ເບງຄວາບສນໃຈທຈະກວດສອບປະສດທຜນ ຂອງ ນະໂຍບາຍຕາງໆເພອແກໄຂຄວາມທກຍາກ ແລະ ສວນຫາຍ ບສາມາດສະໜອງຕວເລກພນຖານກຽວກບງບປະມານ ຂອງ ແຜນງານ, ຈານວນຄນຜທນະໂຍບາຍໄດໄປເຖງເຂາເຈາ ຫ ບາດກາວສະເພາະໃດແດ ທສາມາດບນລໄດແລວ. ລດຖະບານບໄດ ສະໜອງຫກຖານຢງຢນເຖງຄວາມພະຍາຍາມທມຄວາມຄບໜາ ໃນການປບປງການເກບລາຍຮບ ຫ ການກະຕນການປກປອງ ທາງສງຄມ ໃຫແກຂາພະເຈາ ແລະ ກະຊວງການເງນບອກຂາພະເຈາວາ ບໄດພຈາລະນາກຽວກບຄວາມບສະເໝພາບ ໃນວທ ການເກບພາສ ແລະ ໃນການວາງແຜນງບປະມານ.13ລດຖະມນຕທານໜງບອກຂາພະເຈາວາ, “ສາລບຂາພະເຈາແລວ, ຄວາມທກຍາກ ແມນເປນທາມະຊາດ, ເປນການບບຮດຂອງທາມະຊາດ, ບແມນໄພພບດທຄນກໃຫເກດຂນ.”

ມຂມນຕວເລກຈາກດຫາຍ ແລະ ຂາດຄວາມໂປງໄສ ໃນດານຂມນທມ ຈງເຮດໃຫຍາກທຈະປະເມນ ສະພາບຄວາມທກຍາກ ປດຈບນ ໃນ ສປປ ລາວ ໄດຢາງຖກຕອງ ແລະ ໝາຍເຖງວາ ບນດາແຜນງານ ແລະ ການຮບມຕາງໆ ແມນໄດຮບການອອກແບບ ມາ ໂດຍອງໃສຂມນທອາດບສະທອນເຖງສະຖານະການຕວຈງ. ຕວເລກທມຢທເປນຕວເລກໃໝທສດ ແມນຕວເລກຈາກຫາຍປ ກອນເຊງຫາສະໄໝແລວ ແລະ ກະຊວງການເງນກບອກຂາພະເຈາວາ ເຂາເຈາສາມາດໃຫຂມນການໃຊຈາຍງບປະມານ ຮອດແຕປ 2016.14ໃນຂະນະດຽວກນ, ອງການຈດຕງທເປນເອກະລາດ ກໄດຍກໃຫເຫນເຖງຄວາມເປນຫວງເປນໄຍ ກຽວກບ ຄວາມໜາເຊອຖ ຂອງ ຂມນທເປນທາງການ, ໂດຍບອກວາ ມນບສອດຄອງກບສງຄນພບຂອງເຂາເຈາ ແຕລດຖະບານ ບສນໃຈ ໃນການແກໄຂຄວາມແຕກຕາງຄດງກາວ. ຂາພະເຈາກເຫນດວຍຕນເອງ ໃນເມອງໜງ, ເຊງພະນກງານບອກຂາພະເຈາວາ 100 ເປເຊນ ຂອງ ຈານວນບານ ມໄຟຟາ ແຕເມອຂາພະເຈາໄປຢຽມຢາມບານໜງ ໃນເມອງດງກາວ ບານນນພດບມໄຟຟາ. ນາຍບານ ບອກຂາພະເຈາວາ ທງໝດມ 5 ບານຢເຂດນນ ຍງລຖາຕໄຟຈາກຕາຂາຍສາຍສງໄຟຟາຢ.

3. ຄວາມລມເຫວຂອງການພດທະນາເສດຖະກດ ໃນການລບລາງຄວາມທກຍາກ

ສປປ ລາວ ໄດນາໃຊວທການພດທະນາເສດຖະກດ ແລະ ລບລາງຄວາມທກຍາກ ແບບສງການຈາກເທງລງລມ ເຊງວາທງໝດນ ສວນຫາຍແມນບໄດຮບຜນ, ນາໄປສການເພມຄວາມທກຍາກ ແລະ ໃຫມຄວາມສຽງຕສດທຂອງຜທກຍາກ ແລະ ຜດອຍໂອກາດ. ການຫດພນຈາກການເປນປະເທດດອຍພດທະນາ ແລະ ອດຕາການເຕບໂຕຂອງ GDP ໄດຮບການຖເປນ ບລມະສດ, ໃນຂະນະດຽວກນພດບໄດສະໜອງຄວາມໝນຄງທາງດານເສດຖະກດ ແລະ ໂອກາດການຈາງງານ ໃຫແກປະຊາຊນ ຜທກຍາກ. ບນດາຍດທະສາດໃນການບນລການຂະຫຍາຍໂຕທາງດານເສດຖະກດ, ເຊນ “ການຫນເອາທດນເປນທນ” ແລະ ໂຄງການທມຄຮວມພດທະນາສະໜບສະໜນ ໃນຂະແໜງໄຟຟາພະລງນາ, ສວນຫາຍມຜນກະທບໃນທາງລບຫາຍ ແລະ ໄດເຮດໃຫປະຊາຊນທກຍາກກວາເກາ ດວຍການຈາກດເຂາເຈາຈາກການເຂາເຖງທດນ, ວຖການດາລງຊວດ ແລະ ຊບພະຍາກອນ.

ປະເດນດານທດນ

ທດນ ແມນປດໄຈຫກສາລບການດາລງຊວດຂອງປະຊາຊນຜທກຍາກ, ແຕວາ ການຄາປະກນທາງດານທດນ ສວນຫາຍ ແມນມໜອຍ ແລະ ໄດມການຄອບຄອງທດນຂະໜາດໃຫຍ ໃນທດທາງທມຜນກະທບແຕະຕອງສດທຂອງປະຊາຊນທຢ ໃນສະພາບທກຍາກ. ໃນຂະນະທການຄາດຄະເນຈານວນ ມຄວາມແຕກຕາງ, ແຕປະມານ ສອງສວນສາມ ຂອງ ປະຊາກອນ ຂອງປະເທດ ດາລງຊວດຢເຂດຊນນະບດ,15ແລະ ປະມານ 80

13ການປະຊມກບກະຊວງການເງນໃນເດອນມນາ, ວນທ 25 25, 2019.14ປະຊມກບກະຊວງການເງນ, ເດອນມນາ, ວນທ25, 2019.15ອງຕາມບດລາຍງານຂອງອງການ FAO ຈາກປ 2018, 67.1% ຂອງປະຊາກອນ ດາລງຊວດຢເຂດຊນນະບດ. ອງການສະຫະປະຊາຊາດ ດານອາຫານ ແລະ ກະສກາ (Food and Agriculture Organization of the United Nations), “ບດລາຍງານການປະເມນຈາກມມມອງດານບດບາດຍງຊາຍຂອງປະເທດ ປະເມນຂະແໜງກະສກາ ແລະ ຊນນະບດ ໃນ ສາທາລະນະລດ ປະຊາທປະໄຕ ປະຊາຊນລາວ (Country Gender Assessment of Agriculture and the Rural Sector in Lao People’s Democratic Republic),” 2018,http://www.fao.org/3/ca0154en/CA0154EN.pdf p. 6.

5

ເປເຊນຂອງປະຊາກອນ ໃນເຂດຊນນະບດ ຍງຜະລດກະສກາ ແບບພກມກນເທານນ.16ສາລບປະຊາຊນເຫານ, ການເຂາເຖງທດນ ແລະ ປາໄມ ແມນສາຄນສາລບການປກເຂາ ແລະ ພດຜກ, ການເກບຜກທກນໄດ ແລະ ພດທເປນຢາພນເມອງ, ການລຽງສດ ແລະ ການເຂາເຖງແມນາ ເພອຫາປາ ແລະ ໃຊອາບ. ທດນ ເປນແຫງຂອງວຖການດາລງຊວດ ແລະ ເປນສງຮບປະກນເຖງການຄາປະກນທາງດານສະບຽງອາຫານ ແລະ ໃນສະພາບທ ມການຂາດສນຄາພນຖານ ແລະ ການບລການພນຖານ ຫ ການຂາດການປກປອງທາງສງຄມ ທເຫນໄດຢາງພນເດນນນ, ທດນ ແມນເຄອຄາຍຄວາມປອດໄພອນໜງ.

ແນວໃດກຕາມ, ນະໂຍບາຍ “ຫນທດນເປນທນ”17ໄດເຮດໃຫປະເທດຖກປກຄມດວຍ ການສາປະທານຫາຍກວາ 1,750 ໂຄງການ, ກວມເອາເນອທດນຂອງປະເທດຈານວນຫວງຫາຍ.18ມນໄດແບງແຍກປະຊາຊນຜທກຍາກອອກຈາກທດນ ທເຂາເຈາ ເອອຍອງອາໃສໃສເພອການດາລງຊວດ. ພາຍໃຕນະໂຍບາຍນ, ລດຖະບານ ໄດມອບສດນາໃຊທດນເປນພນທຈານວນຫວງຫາຍໃຫແກບນດາບລສດ, ບາງຄງກເປນໄລຍະເວລາຍາວນານເປນສດຕະວດກມ ແລະ ສວນຫາຍແມນໂດຍບພຈາລະນາເຖງການນາໃຊທດນໃນປດຈບນ ແຕຢາງໃດ. ບນດາຊມຊນ ໄດສນເສຍທດນປກຝງ ແລະ ທງຫຍາທມຄນຄາ ແລະ ບາງຄງກຖກບງຄບໃຫຍກຍາຍຖນຖານ ທງໝດເລຍ ເພອຫກທາງໃຫແກ ການປກພດອດສາຫະກາ, ໂຄງການໄຟຟາພະລງນາ, ການຂດຄນບແຮ ຫ ໃຫແກການນາໃຊ ທດນທອາງວາ “ແບບມຜນຜະລດຫາຍກວາ”. ໃນຂະນະທມການວເຄາະວໄຈແບບຮອບດານກວມເອາທວປະເທດ ທວໄຈ ເຖງຜນສະທອນທໄດຮບຈາກການສນເສຍການເຂາເຖງທດນ ນນ ຍງມຈາກດຫາຍ, ແຕກມກລະນສກສາທແມນຍາ ຫາຍໆບດ ເຊງໃນນນ ບນດາຊມຊນລາຍງານເຖງ ສະພາບທມການຄາປະກນສະບຽງອາຫານຫດລງ, ການສນເສຍວຖການດາລງຊວດ, ການຊດເຊຍທບພຽງພ ຫ ບມການຊດເຊຍເລຍ ສາລບຊບພະຍາກອນທໄດສນເສຍ, ສະພາບທເຮດໃຫທກຍາກລງຕມ, ມການ ເຂາເຖງນາທໜອຍລງ, ຂາດໂອກາດໃນການສາງວຽກເຮດງານທາທດ ແລະ ມຄວາມຈາເປນຕອງກຢມເປນໜເປນສນ ເພອຮບມ ກບການຂາມຜານໄປສເສດຖະກດທຕອງອາໄສເງນສດເປນພນຖານ ເຊງເປນສະພາບທຕອງໄດຊອາຫານ ແລະ ນາດມ.19

ການຂາດວທການທເປນລະບບ ແລະ ໂປງໄສ ປະກອບສວນເຮດໃຫປະຊາຊນມຄວາມທກຍາກເພມຂນ ຜທເປນປະຊາຊນ ທໄດຮບຜນສະທອນຈາກການສນເສຍທດນ ແລະ ຈາກການຍກຍາຍຈດສນ.20ອງຕາມບດລາຍງານຕາງໆ, ສວນຫາຍ ການຊດເຊຍ ບພຽງພກບມນຄາຂອງທດນທສນເສຍໄປ, ການຊດເຊຍມການຫາຊາ, ໄປຈນເກອບຮອດເວລາທອາດຕອງ ມການຕດສນຊຂາດແລວ ພາຍຫງທສນເສຍທດນໄປ ແລະ ການຊດເຊຍຍງມການປຽນແປງຂນລງເລອຍໆ ແລະ ສາລບ ຜທມເຄອຂາຍສາຍພວພນ ຫ ຜທມຊບພະຍາກອນຫາຍກວາກຈະໄດຮບຄາຊດເຊຍແບບເພງພໃຈແດ. ຕວຢາງ, ຜລາຍງານພເສດໄດຮບຂມນຂກາວຫາ ກຽວກບ ບນຫາການຊດເຊຍຢເຂດວງວຽງ, ລວມທງກຽວຂອງກບ ການກສາງ ເສນທາງລດໄຟ ຈນ-ລາວ, ເຊງເປນໂຄງການເດນ ຂອງ ໂຄງການລເລມໜງແລວທາງ ແລະ ໜງເສນທາງ(the Belt and Road Initiative) ໃນ ສປປ ລາວ. ອງຕາມຂມນທສະໜອງໃຫມາ, ຄອບຄວໜງທຖກບງຄບໃຫອອກຈາກເຮອນ, ປະຖມສວນ ແລະ ບນດາຕນໄມໃຫໝາກ ສດທາຍແລວ ຈງໄດຮບການຊດເຊຍສາລບການສນເສຍເຮອນຂອງເຂາເຈານນໃນອກ 2 ປ ຫງຈາກເຫດເກດດງກາວເກດຂນ, ແຕກຍງບທນໄດຮບຄາ ຊດເຊຍສາລບການສນເສຍທດນ ຫ ຕນໄມໃຫໝາກເທອ ເຊງກອນທຈະມການຍກຍາຍ ບນດາສວນໝກໄມນນເຄຍສະໜອງລາຍຮບໃຫແກຄອບຄວເຖງ 1,165 ໂດລາ ຕປ. ໄດມການເກບກາຂມນ ກລະນຂອງກມຜດອຍໂອກາດໄດຮບຄາຊດເຊຍໃນອດຕາທຕາກວາ ຜທມຊບພະຍາກອນຫາຍກວາ ຫ ຜທມເຄອຄາຍ 16ອງການສະຫະປະຊາຊາດ ດານອາຫານ ແລະ ກະສກາ (Food and Agriculture Organization of the United Nations), “Laos at a glance,”http://www.fao.org/laos/fao-in-laos/laos-at-a-glance/en/.17ນະໂຍບາຍໃນເມອກອນໃນປະມານປ2006, ທມການໃຊກນໃນສມວນຊນຂອງລດ; ນະໂຍບາຍດງກາວ ກໄດອາງອງເຖງຫາຍໆຄງ ຕະຫອດໄລຍະເວລາຜານມາ ໃນເອກະສານ ທາງ ການເມອງ ແລະ ໃນບດກາວທເປນທາງການ ແຕບເຄຍໄດເຮດເປນທາງການຈກເທອ. Kenny-Lazar, Miles, Dwyer, Michael, and Hett, Cornelia, “ຫນທດນເປນທນ: ການປະເມນທດສະວດຂອງນະໂຍບາຍ ໃນພາກປະຕບດຕວຈງ,”ພດສະພາ 2018,https://www.ohchr.org/Documents/Issues/EPoverty/Lao/MilesKenneyLazarAnnex6.pdf, p. 8.18ອງຕາມຕວເລກທສະໜອງໃຫໂດຍ ກະຊວງຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ ແລະ ສງແວດລອມ ໃນເດອນ ມນາ ວນທ 26, 2019, ມການສາປະທານ 1,758 ໂຄງການໃນ ສປປ ລາວ. 19ເບງບນດາເອກະສານຕວຢາງ: International Rivers, “Submission to the United Nations Special Rapporteur on Extreme Poverty and Human Rights,” https://www.ohchr.org/Documents/Issues/EPoverty/Lao/InternationalRivers.pdf, p. 2; Christophe Gironde and Gilda Senties Portilla, “From Lagging Behind to Losing Ground: Cambodian and Laotian Household Economy and Large-Scale Land Acquisitions, in Large-Scale Land Acquisitions: Focus on South-East Asia,” 2015 International Development Policy series No.6, Geneva: Graduate Institute Publications, Boston: Brill-Nijhoff, pp. 189-90.20ເບງບນດາເອກະສານຕວຢາງ: Kenney-Lazar, Miles, “Land Concessions, Land Tenure, and Livelihood Change: Plantation Development in Attapeu Province, Southern Laos,” 2012, laolandissues.org/wp-content/uploads/2012/03/Kenney-Lazar-Land-Concessions-Attapeu1.pdf p. 35-36.

6

ສາຍພວພນ ຢ ວງວຽງແລະ ເຊນດຽວກນກບເສນທາງສາຍດວນ ວຽງຈນ-ວງວຽງ. ທາງເລອກສາລບການຂຄວາມຊວຍ ກບມລກສະນະຊກຍປານໃດ. ຕາມທທານຮອງເຈາແຂວງທານໜງໄດອະທບາຍວາ ຍງບມໃຜໃນແຂວງຮອງຟອງຄະດການຊດເຊຍຂນສານ ແຕກລະນທມບາງຄອບຄວ “ສາງບນຫາ” ໃນເບອງຕນນນ ແມນຍອນວາ ເຂາເຈາ “ບເຂາໃຈລະບຽບຫກການຂອງການຊດເຊຍ;” ແຕເມອເຂາເຈາໄດຮບການສກສາອບຮມແລວ ບນຫາກໄດຮບການແກໄຂແລວ.

ໃນເມອວາທດນມຄວາມສາຄນຄດງການ ແລະ ຜນສະທອນຂອງການສນເສຍທດນກເຮດໃຫມຄວາມທກຍາກເພມຂນ ແຕ ຂອບຮາງດານກດໝາຍ ກພດບເປນທໜາເພງພໃຈ ແລະ ອາດຂຮາຍລງກວາເກາ ຂນກບວາ ກດໝາຍທດນ ແລະ ກດໝາຍປາໄມ ຈະອອກມາໃນຮບແບບໃດໃນທສດ. ໃນ ສປປ ລາວ, ມຫາຍແສນຄນດາລງຊວດ ແລະ ທາການຜະລດໃນເຂດທຈດສນ ໃຫເປນ “ປາໄມ” ໃນໄລຍະທດສະວດທມໆມານ.21 ຄນຈານວນຫາຍເຮດໄຮ,22ເຊງເປນຮບແບບດງເດມຂອງການນາໃຊທດນ ແລະ ຂອງການຜະລດ ເຊງໃນຂນການຕອນຜະລດນນຮຽກຮອງໃຫມການກາຈດພດທາມະຊາດ ແລະ ມຮອບວຽນຂອງການປກຝງ ແລະ ການປະດນໄວ ເປນປາເລາເປນໄລຍະໆ.23ຄນສວນຫາຍອາໄສເນອທດນລວມໝ ຫາຍກວາດນສວນບກຄນ ເພອລຽງສດ, ເພອເກບເຄອງປາ ແລະ ເພອປກຝງ. ກດໝາຍສະບບປດຈບນ ຍງບສາມາດປກປອງສດຄອບຄວທດນຂອງກມເຫານໄດຢາງພຽງພເທອ. ຕວຢາງ: ມບນດາບດລາຍງານໄດຍກໃຫເຫນເຖງ ຄວາມພະຍາຍາມ 2 ຄງໃນປ 2012 ທຈະຂໃຫມ ການພຈາລະນາ ເພອອອກໃບຕາດນລວມໝ, ແຕລດຖະບານຂນສນກາງ ຢງຢນວາ ປະເດນດງກາວນນ ມພຽງແຕ 2 ກລະນ ທລດຮບຮ ແລະ ບອກວາການອອກໃບຕາດນລວມໝ ໃດໆ ແມນຍງໂຈະກອນ ຈນກວາຈະມການຮບຮອງເອາກດໝາຍທດນສະບບໃໝ.24ເຊນດຽວກນ ອງການຈດຕງພາກສງຄມ ໄດຍກປະເດນຄວາມເປນຫວງເປນໄຍຂອນກຽວກບ ກດໝາຍວາດວຍການຈດສນ ພມລາເນາ ແລະ ອາຊບທຫາກຖກຮບຮອງ,ເຊງໃນກດໝາຍດງກາວນນ ແມນເປນການໃຫສດອານາດທກວາງຂວາງໃນການຍກຍາຍປະຊາຊນອອກ ເພອຮອງຮບເອາບນດາໂຄງການ ດານການຄາຂອງເອກະຊນຕາງໆເຂາມາ. ອງການຈດຕງພາກສງຄມ ແລະ ຄຮວມພດທະນາ ກໄດວຈານວາ ຮາງກດໝາຍທດນ (ສະບບປດຈບນນ) ແມນມຄວາມລມເຫວ ໃນການປກປອງສດການຄອບຄອງທດນຂອງຜທອາໄສຢໃນເຂດປາໄມ, ສດຂອງແມຍງ, ຂອງຜທເຮດໄຮ ແລະ ຜທອາໄສທດນລວມໝ ເພອການດາລງຊວດ.

ລດຖະບານຄວນໄດຮບການຍກຍອງ ທໄດດາເນນບາດກາວຕາງໆໃນການພຈາລະນາຄນຄວາວທການຂອງຕນຄນ ດງທເຫນໄດວາມ ຫກຖານຢງຢນວາມການພດທະນາຄດງກາວ ເຊນ: ການປະກາດສງຢດຕໃນປ 2012 ໃຫໂຈະໂຄງການບແຮ, ປກຢາງພາລາ ແລະ ໄມຢຄາລບຕສ (ໄມວກ).25ໃນປ 2017, ພກປະຊາຊນປະຕວດລາວ ໄດໃຫຂສງເກດວາ ການຄມຄອງທດນໄດສາງ ໃຫມບນຫາທສະຫບສບຊອນ ແລະ ມການເວນຄນທ “ພາລະທໜກໜວງ” ແລະເປນ “ບນຫາທລະອຽດອອນ ທສງຜນ ສະທອນຕຄວາມເປນລະບຽບຮຽບຮອຍ (ຄວາມສະຫງບ) ຂອງ ມວນຊນ.”26ກະຊວງຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ ແລະ ສງແວດລອມ ອະທບາຍຕ21Dwyer, M.B. and Ingalls, M., “REDD+ at the crossroads: Choices and tradeoffs for 2015 – 2020 in Laos,” 2015,https://www.cifor.org/library/5536/ pp. 8-9.22ບດຄນຄວາໃນປ 2013 ກຽວກບ ການເຮດໄຮ ໃນພາກເໜອຂອງ ສປປ ລາວ ຄາດຄະເນວາ ປະຊາຊນຫາຍກວາ 550,000 ຄນເຮດໄຮ. ອງການສະຫະປະຊາຊາດ ເພອອາຫານ ແລະ ກະສກາ (Food and Agriculture Organization of the United Nations), “Shifting Cultivation, Livelihood and Food Security: New and Old Challenges for Indigenous Peoples in Asia,” 2015,http://www.fao.org/3/a-i4580e.pdf, p. 9. 23ອງການສະຫະປະຊາຊາດ ເພອອາຫານ ແລະ ກະສກາ (Food and Agriculture Organization of the United Nations), “Shifting Cultivation, Livelihood and Food Security: New and Old Challenges for Indigenous Peoples in Asia,” 2015,http://www.fao.org/3/a-i4580e.pdf, p. 7. ອງຕາມບດລາຍງານດງກາວ, ການເຮດໄຮ “ອາດເປນໜງໃນຮບແບບການນາໃຊທດນ ທມຄນເຂາໃຈຜດຫາຍທສດ ແລະ ດງນນຈງຖເປນຮບແບບການນາໃຊທດນທມການຖກຖຽງກນຫາຍທສດ,” ແລະ ການປກຝງແບບນ ໄດຮບການຢງຢນ ໂດຍລດຖະບານທປກຄອງຫວເມອງຂນ ແລະ ລດຖະບານທປກຄອງພາຍຫງລະບອບຫວເມອງຂນ ໃນອາຊ ມາຫາຍກວາສດຕະວດໜງມາແລວ, ຜທພະຍາຍາມທຈະ ລບລາງການຖາງປາເຮດໄຮ ແລະ ໄດຍກລະດບການຕານວທການປະຕບດນ ໂດຍມການວຈານອນດຽວກນຕກບວທການນຢາງໜກ ເຊງເປນການວຈານທເຂາເຈານາໃຊຕານ ຊນເຜາສວນນອຍ ໃນຂງເຂດພາກພນນວາ: ນແມນວທການທຫາຫງ ແລະ ກດຂວາງຄວາມກາວໜາ. ການຢງຢນທແຕກຕາງ, ຂຖກຖຽງຕາງໆວາ ການເຮດໄຮແບບເລອນລອຍ ແມນບມປະສດທພາບທາງດານເສດຖະກດ ແລະ ເປນອນຕະລາຍຕລະບບນເວດ ແມນໄດຮບການຢງຢນແລວວາບຖກຕອງ ຫ ຜດພາດຢາງສນເຊງ. ລດຖະບານ ສປປ ລາວ ຕງແຕດນ ມາແລວ ມນະໂຍບາຍພະຍາຍາມທຈະລບລາງການຖາງປາເຮດໄຮ, ເຖງແມນວາວທທາງທນາໃຊປະຕບດນະໂຍບາຍນ ອາດເວາໄດວາກາຍເປນລກສະນະເບາບາງລງ ໃນຕະຫອດໄລຍະເວບາ ສອງທດສະວດທຜານມາ. ບດລາຍງານຂອງອງການສະຫະປະຊາຊາດ ດານອາຫານ ແລະ ກະສກາ (Food and Agriculture Organization of the United Nations), “Shifting Cultivation, Livelihood and Food Security: New and Old Challenges for Indigenous Peoples in Asia,” 2015,http://www.fao.org/3/a-i4580e.pdf, pp. 8-9; Miles Kenney-Lazar, “Shifting Cultivation in Laos: Transitions in Policy and Perspective,” https://www.ohchr.org/Documents/Issues/EPoverty/Lao/MilesKenneyLazarAnnex5.pdf p. 5. 24ການປະຊມກບ ກະຊວງຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ ແລະ ສງແວດລອມ ໃນເດອນມນາ, ວນທ 25 2019.25Kenny-Lazar, Miles, Dwyer, Michael, and Hett, Cornelia, “Turning Land into Capital: Assessing A Decade of Policy in Practice,” May 2018,https://www.ohchr.org/Documents/Issues/EPoverty/Lao/MilesKenneyLazarAnnex6.pdf, p. 10.26ກາມະການສນກາງ ຂອງ ພກປະຊາຊນປະຕວດລາວ (Central Committee of the Lao People’s Revolutionary Party), “No. 026/CC. 2017.ມະຕຕກລງຂອງ ຄະນະກາມະການສນກາງພກ ວາດວຍການຍກສງການຄມຄອງ ແລະ ພດທະນາທດນ ໃນໄລຍະໃໝ,” ມນາ 2018,http://www.laolandinfo.org/wp-content/uploads/2012/03/Party-Resolution-about-Land-in-Laos-English-translation.pdf.

7

ຂາພະເຈາວາ ຕາມຕດຕາມຂອງກະຊວງແຜນການ ແລະ ການລງທນ, ເຂາເຈາໄດຢດຕການອອກ ອະນຍາດສາປະທານ ເຊງໃນຂະນະດຽວກບກກາລງມການທບທວນຄນບນດາໂຄງການຕາງໆ. ການປະເມນຄນນ ຄວນຈະແມນ ຫາຍກວາການຍກເລກບາງສນຍາທປະຕບດບໄດເທານນ. ມນເປນໂອກາດໃຫລດຖະບານ ໄດຮບຮເຖງຄວາມສາຄນຂອງທດນ ຕປະຊາຊນ ແລະ ຫາທາງປກປອງສດຄອບຄອງຂອງເຂາເຈາ ເຊງເປນວທທາງໃນການບນລການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ. ໃນເມອວາທດນມຄວາມສາຄນພນຖານຄດງກາວ ຕປະຊາຊນຜທກຍາກຈານວນຫາຍໃນ ສປປ ລາວ, ເພອຫກລຽງບໃຫເພມ ຄວາມທກຍາກອກຕໄປ, ການຄມຄອງທດນບຄວນຈະມການດາເນນແບບມການຄວບຄມຢາງບສະເໝພາບໂດຍລດຖະບານ ເທານນ ແຕຄວນຈະໃຫມລກສະນະແບບມສວນຮວມຢາງແທຈງ, ສະທອນເຖງວາມການປກປອງ ແລະ ສະໜອງການປກປອງ ສາລບການນາໃຊທດນໃນປດຈບນ ແລະ ມຈດຕງປະຕບດໃນລກສະນະທໂປງໄສ ເປນປກກະຕ ໂດຍໃຫມການເຂາເຖງ ການປວແປງຕາງໆ.

ຜນກະທບທາງດານສງຄມ ແລະ ສງແວດລອມ

ການຈດສນທບຖກຕອງ ແລະ ການສນເສຍການເຂາເຖງທດນ ແມນໜງໃນຜນກະທບທາງສງຄມ ແລະ ສງແວດລອມ ທຮາຍແຮງ ທໄດເກດຂນເປນຜນເນອງມາຈາກການສະແຫວງຫາການຂະຫຍາຍໂຕທາງດານເສດຖະກດ ຂອງ ສປປ ລາວ. ຍງມຜນກະທບອນໆ ທສະເພາະຈະຈງໃສໂຄງການສາງໂຄງລາງພນຖານ ແລະ ໂຄງການ “ໃຫຍໆ” ອນໆ, ລວມທາງໂຄງການ ໄຟຟາພະລງນາ ແລະ ໂຄງການລເລມໜງແລວທາງ ແລະ ໜງເສນທາງ(Belt and Road initiative)ອນໆ, ເຊນ: ໂຄງການສາງທາງລດໄຟ ຈນ-ລາວ. ມຜນກະທບ ດານສງແວດລອມທຮາຍແຮງຕາງໆ, ເຊງສງຜນຕການດາລງຊວດ, ການເຂາເຖງນາ ແລະ ການຄາປະກນສະບຽງອາຫານ ຂອງ ປະຊາຊນ ແລະ ຍງມສງທາທາຍຕາງທ ທມາຄຽງຄກບການກສາງ ເຊນ: ຝນ, ຂເຫຍອ, ຖານຫນ ແລະ ການຫງໄຫເຂາມາຂອງ ກາມະກອນ ເຊງສວນຫາຍມາຈາກເຂດນອກຊມຊນ.

ຍງມຄວາມເປນຫວງເປນໄຍທໜກໜວງ ທສະເພາະເຈາະຈງກບການເຮດກະສກາແບບສນຍາ, ສວນປກພດອດສາຫະກາ ແລະ ການຜະລດກະສກາເພອເປນສນຄາ. ຊາວກະສກອນເຮດກະສກາແບບສນຍາ ບອກຂາພະເຈາວາ ເຂາເຈາຕດຢໃນວງຈອນ ຂອງ ຄວາມທກຍາກ. ແມຍງຄນໜງ ພນລະນາເຖງຄວາມອກອງໃຈ ກບຂຕກລງຂອງນາຍບານ ກບບລສດຫວຽດນາມ ທສາງພນທະ ໃຫລາວປກ ແລະ ຂາຍສາລໃຫບລສດ ໃນລາຄາທລາວເຊອວາ ຕາກວາລາຄາທລາວສາມາດຂາຍໄດໃນຕະຫາດທວໄປ: “ບວາ ເຮາຈະເຮດວຽກໜກປານໃດກຕາມ, ພວກເຮາກບສາມາດທຈະຫາເງນໄດກມກນ.” ການເຮດກະສກາແບບສນຍາ ຍງຕອກຢາ ຄວາມບສະເໝພາບທາງດານສດອານາດ ແລະ ດານຊບພະຍາກອນທມຢໃນປດຈບນ, ໃນເມອວານາຍບານ ແລະ ພະນກງານ ທອງຖນເປນຜຕກລງກບບນດາບລສດ. ຄຽງຄກບການຫນການຜະລດກະສກາເພອເປນສນຄາແລວ, ການນາໃຊຢາປາບສດຕ ພດ ກເພມຂນໄວວາຢາງບມຄວາມລະມດລະວງ, ນາໄປສຄວາມສຽງຕສຂະພາບ ຈາກການຖກສານພດ. ມບດຄວາມຈາກ ສງພມໜງໃນປ 2018 ລາຍງານວາມ ການໃຊຢາປາບສດຕພດເພມຂນ 236 ເປເຊນ ໃນໄລຍະ 10 ປ ຜານມາ ອງຕາມຕວເລກ ທເປນທາງການ ແລະ ໃນການສາຫວດຊາວກະສກອນ ແລະ ຜໃຊຢາປາບສດຕພດ ໃນເຂດໜງ, ຫາຍກວາ 90 ເປເຊນ ລາຍງານວາ ຢາງນອຍກມໜງອາການສະແດງອອກ ເຖງການຖກສານພດຢາງຊາເຮອ ຈາກການໃຊຢາປາບສດຕພດ, ລວມທງ ອາການເຈບຫວ, ວນຫວ, ເປນຜນ, ປນທອງປວດຮາກ, ຮາກ ແລະ ຫາຍໃຈຍາກ.27

ຄວາມລມເຫວທຈະເຊອມໂຍງການເຕບໂຕ ກບການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ

ເສນທາງເຊງບນດາໂຄງການ ແລະ ຍດທະສາດດານການເຕບໂຕ ຂອງ GDP, ເຊນ: ເຂອນໄຟຟາ, ການສາປະທານທດນ ແລະ ເຂດເສດຖະກດພເສດ, ທຕອງຊວຍປະຊາຊນທຢໃນຄວາມທກຍາກ ຍງບຈະແຈງວາ ມເງອນໄຂທຈະພາໃຫການເຕບໂຕ ຂອງ GDP ຈະປຽນເປນການສະໜບສະໜນທມຄວາມໝາຍໃຫແກປະຊາຊນຜທຢໃນຄວາມທກຍາກ. ການສາງລາຍຮບຂອງ ລດຖະບານ ຍງຫາງໄກຫາຍຈາກການເປນຖານເສດຖະກດທເຂມແຂງ. ສງຈງໃຈດານການເງນ ແລະ ການຍກເວນທໃຈໃຫຍ ເຊງສວນຫາຍສະເໜ ໃຫເພອສາງແຮງຈງໃຈໃຫແກການລງທນ ຈາກດຈານວນລາຍຮບທ ສປປ ລາວ ເກບ, ພາໃຫແມນແຕ ທະນາຄານໂລກ ແລະ ອງການ IMF ກເລງໃຫມການທບທວນ ແລະ ປະຕຮບການຍກເວນຕາງໆ.28ຕວຢາງໜງ, ການປະກອບ27ບດລາຍງານຂອງ Lao Upland Rural Advisory Service, “Pesticide Use in Lao PDR: Health and Environmental Impacts,” January 2018, p. 10.28ບດລາຍງານຂອງອງການກອງທນການເງນສາກນ (International Monetary Fund), “Lao People’s Democratic Republic : 2017 Article IV Consultation-Press Release; Staff Report; and Statement by the Executive Director for Lao People’s Democratic Republic,” March 23, 2018, https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2018/03/23/Lao-Peoples-Democratic-Republic-2017-Article-IV-Consultation-Press-Release-Staff-Report-

8

ສວນເຂາໃນງບປະມານ ຈາກເຂດເສດຖະກດພເສດທງໝດແມນປະມານ 20 ລານໂດລາ ໃນປ 2017 ຫ ໜອຍກວາ 1 ເປເຊນ ຂອງ ລາຍຮບພາຍໃນ29ແລະ ດງທລະບໄວລມນ, ໃນປ 2017, ຂະແໜງໄຟຟາພະລງນາສາງໄດໜອຍກວາ 1 ເປເຊນຂອງ GDP ໃນຖານະເປນລາຍຮບ ຂອງລດຖະບານ.30ລດຖະບານລມເຫວທຈະລງທນພຽງພໃສລາຍຮບທຕນເອງມ ໃນການບລການຂນພນຖານຕວຈງ ເຊງຈະ ສະໜບສະໜນປະຊາຊນໃຫອອກຈາກຄວາມທກຍາກ, ເຊນ: ສາທາລະນະສກ, ການສກສາ ແລະ ການໂອນເງນສດ. ດງທໃຫ ລາຍລະອຽດລມນ, ເຊນ: ການໃຊຈາຍແມນຕາຢແລວ ເມອທຽບກບມາດຕະຖານຂອງຂງເຂດພາກພນນ ແລະ ຍງຄງສບຕ ຕາກວາເປາໝາຍຂອງລດຖະບານ. ໜສນຂອງລດທສາຄນ ທຢມມາໃນໂຄງການການເງນ, ໃນເງອນໄຂທຍງຄມເຄອ ແລະ ທບໜາຍນຍອມ, ພອມມຜນທຕາມມາສາລບຮນຄນຕໄປ. ຄວາມບແຈມແຈງຂອງແຫງລາຍຮບ ແລະ ລາຍຈາຍຂອງລດ ໝາຍເຖງວາ ມຫກຖານຢງຢນໜອຍຫາຍ ສາລບກລະນທວາ ການຂະຫຍາຍໂຕທາງດານເສດຖະກດ ສະໜບສະໜນການລງທນໃສຜທກຍາກ, ແຕພດເອອຍປະໂຫຍດໃຫແກຜຮງມແລວ ແລະ ຜທມອານາດ ແລະ ສບຕເພມຄວາມບສະເໝພາບ. ໃນດານ ການສາງວຽກເຮດງານທາ, ອງຕາມກະຊວງແຜນການ ແລະ ການລງທນ, ເຂດເສດຖະກດພເສດ 11 ແຫງ ສາງວຽກເຮດງານທາ ໄດ 27,416 ຄນ ໃນປ 2018 ແລະ ພຽງແຕ 34 ເປເຊນຂອງແຮງງານເຫານ ແມນກາມະກອນລາວ — ຍງມຄວາມຈາກດໃນ ການປະຕບດນະໂຍບາຍທຈາກດຈານວນພະນກງານກາມະກອນຕາງປະເທດ ທຈາງງານໂດຍການລງທນໂດຍກງຂອງ ຕາງປະເທດ ໃຫຢໃນລະດບ 10 ເປເຊນເທານນ.31

4. ເຂອນເຊປຽນ ເຊນານອຍ ແລະ ອານາຄດຂອງໄຟຟາພະລງນາ

ໃນເດອນ ກລະກດ ວນທ 23 2018 ຫງຈາກໄລຍະທມຝນຕກໜກຜດປກກະຕ ການເພພງຂອງເຂອນເສມ ຂອງ ເຂອນໄຟຟາ ເຊປຽນເຊນານອຍ ໄດເປນສາເຫດໃຫມນາຖວມທຮາຍແຮງເຖງຂນເອາຊວດຄນ ແລະ ເຮດໃຫມການມາງເພທາລາຍ ເກດຂນ ໃນເມອງສະໜາມໄຊ ຂອງ ແຂວງອດຕະປ. ນາຖວມທຮນແຮງ ໄດມາງເພທາລາຍເຮອນຊາຍ, ໂຄນລມຕນໄມ, ພດພາຫານະ ຈນປນ ແລະ ເຮດໃຫຫາຍພນຄນຕອງຍກຍາຍອອກຈາກບານທໄດຮບຜນກະທບຮາຍແຮງ. 9 ເດອນານໄປ, ປະມານ 3,750 ຍງຄງຕອງຄອງຄອຍ ເຊງໄດອາໄສຢທພກຊວຄາວເຊງແອອດ ແລະ ຮອນ ໂດຍບມຂມນຂາວສານກຽວກບວາ ອານາຄດ ຈະເປນແນວໃດ ແລະ ມການສະໜບສະໜນທາງການເງນທຈາກດຫາຍ.

ບນດາພະນກງານຍອມຮບວາ ຄນເຫານ ສວນຫາຍສນເສຍທກຢາງທເຂາເຈາເຄຍມ ໄປກບເຫດການນາຖວມ ແລະ ຜລາຍງານ ພເສດເອງ ຮບຮວາ ຢາງນອຍ ມທນ 28.3 ລານໂດລາ ໄດຮບທນທຈາກນອກປະເທດ ເພອການຊວຍເຫອບນເທາທກ.32ແນວໃດກຕາມ, ໃນດານການສະໜບສະໜນໂດຍກງທເປນເງນສດ, ປະຊາຊນໄດຮບພຽງແຕ 5,000 ຕມ (ປະມານ 0.60 ໂດລາ), ມການຈາຍເງນມນຄາ 100,000 ກບຕເດອນ (ປະມານ 11.65 ໂດລາ) ແລະ ເຂາ 20 ກໂລກຣາມ— ເຊງເປນຈານວນ ທຮບປະກນວາ ປະຊາຊນຈະດາລງຊວດຢໃນຄວາມທກຍາກແນນອນ. ຍງໄປກວານນ, ຂາພະເຈາໄດພບກບປະຊາຊນ ຫາກຫາຍ ຄນໃນແຄມຕາງໆ ຜທລາຍງານວາ ເຂາເຈາບໄດຮບການສະໜບສະໜນດານການເງນໃດໆເລຍ ໃນເດອນ ກມພາ ຫ

and-45750; World Bank, “Lao PDR economic monitor : safeguarding stability - an ongoing agenda: thematic section - how can farmers get more for their rice and consumers pay less?,” 2018, http://documents.worldbank.org/curated/en/418261529002464394/Lao-PDR-economic-monitor-safeguarding-stability-an-ongoing-agenda-thematic-section-how-can-farmers-get-more-for-their-rice-and-consumers-pay-less pp. 12, 37.29ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR economic monitor : safeguarding stability - an ongoing agenda: thematic section - how can farmers get more for their rice and consumers pay less?,” 2018, http://documents.worldbank.org/curated/en/418261529002464394/Lao-PDR-economic-monitor-safeguarding-stability-an-ongoing-agenda-thematic-section-how-can-farmers-get-more-for-their-rice-and-consumers-pay-less p. 1130ບດລາຍງານຂອງອງການກອງທນການເງນສາກນ (International Monetary Fund), “Lao People’s Democratic Republic : 2017 Article IV Consultation-Press Release; Staff Report; and Statement by the Executive Director for Lao People’s Democratic Republic,” March 23, 2018, https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2018/03/23/Lao-Peoples-Democratic-Republic-2017-Article-IV-Consultation-Press-Release-Staff-Report-and-45750 p. 38.31ຂມນຕວເລກທສະໜອງໂດຍກະຊວງແຜນການແລະການລງທນ, ມນາ 26, 2018.32ໃນວນທ 25 ມນາ, ທມງານຂອງຫອງການສະຫະປະຊາຊາດປະຈາປະເທດໄດບນທກໄວວາມການປະກອບສວນເປນເງນ 8.3 ລານໂດລາເຂາໃນແຜນການການຮບມກບໄພພບດຂອງທມງານຊວຍເຫອດານມະນດສະທາປະຈາເທດ(ເຊງລວມທງບນດາອງການ INGOs), ເຊງແຍກຕາງຫາກແລະບລວມກບຈານວນ 10 ລານໂດລາທປະທານຂອງກມບລສດ SK ທານເຈແຕວອນຮບປາວາຈະໃຫແລະ 10 ລານໂດລາສະຫະລດທບລສດ PNPC ຈະໃຫ. ເບງບດລາຍງານຂອງ Chris Humphrey, “Devastating Laos dam collapse leads to deforestation of protected forests,” December 28, 2018, https://news.mongabay.com/2018/12/devastating-laos-dam-collapse-leads-to-deforestation-of-protected-forests/; http://www.nationmultimedia.com/detail/opinion/30357045.

9

ມນາ.33ປະຊາຊນບອກຂາພະເຈາວາ ເຂາເຈາບໄດມເງນຊອາຫານ ຫ ນາດມ, ບມເງນສງລກໄປໂຮງໝ ແລະ ໄດກໜຢມສນ ເພອໃຫ ຢລອດ. ສະຖານະການຄດງກາວ ແມນຫຍງຍາກຫາຍ ເຊງໃນສະຖານະການຄດງກາວ ປະຊາຊນບາງຈານວນກຢາກຈະກບເມອ ບານຂອງເຂາເຈາຫາຍກວາ ເພອພະຍງຊວດໄປໃນຫອງນອຍໆກຕາມໃນເຮອນທຍງຄງເຫອຢຂອງເຂາເຈາ, ແທນທຈະຢ ແຄມຊວຄາວນ, ເຊງເປນບອນທມສະພາບເງອນໄຂທມຜໜງພນລະນາວາ “ທລະມານ”. ເມອໄດຂໃຫເຂາເຈາປະເມນ ການ ຮບມກບໄພພບດ, ພະນກງານຈາກກະຊວງແຮງງານ ແລະ ສະຫວດດການສງຄມ ບອກວາ ໃນຂະນະທລດຖະບານຢພະຍາຍາມ ເຮດດທສດເທາທຈະເຮດໄດ, “ພວກເຮາກບສາມາດເວາໄດຢາງເປນທາງການວາ ພວກເຮາພໃຈ ຫ ບກບການຮບມກບສະພາບ ທເກດຂນໃນແຂວງອດຕະປ.”

ລດຖະບານ ກາລງວາງແຜນເພອສາງວທການແກໄຂທຍາວນານສາລບປະຊາຊນ, ແຕກຍງມຄວາມບແນນອນຫາຍໃນດານຂອງ ເວລາ ແລະ ຮບລກສະນະຂອງແຜນນ, ຄວາມບແນນອນທປະຊາຊນທຢແຄມສວນຫາຍຮສກ. ຂາພະເຈາໄດຮບການບອກເລາ ຈາກອານາດການປກຄອງຢຂນແຂວງ ແລະ ຂນເມອງວາ ມນຈະໃຊເວລາ ສອງ ເຖງ ສາມປ ເພອສາງບອນຍກຍາຍຈດສນທ ຖາວອນແລວ ແລະ ປະຊາຊນລາຍງານວາ ເຂາເຈາໄດຮບການບອກກາວວາ ເຂາເຈາອາດຕອງໄດຖາເຖງຫາປ. ຄວາມອກອງ ຂອງ ເຂາເຈາ ເຫນໄດຢາງຊດເຈນ. ແມຍງຄນໜງອະທບາຍວາ “ຂອຍບສາມາດທຈະອາໄສຄາໝນສນຍາທວາ ຂອຍຈະໄດເຮອນ ໃນ 5 ປ ຕໜາ ໃນເມອວາ ເງນທຄວນໄດຮບແຕລະເດອນກຍງຈາຍຊາ.” ຜຊາຍອກຄນໜງເວາວາ “ພວກເຮາຈະຕາຍກອນ ທພວກເຮາຈະໄດເຫນເຮອນໃໝ.” ແລະເຖງແມນວາພະນກງານຂນຄນໜງ ຈະຮບຮອງກບຂາພະເຈາວາໄດມ “ການປກສາຫາ ຫາລທແທຈງ” ກຽວກບແຜນອານາຄດເກດຂນແທ, ແຕຄນສວນໃຫຍ ທຂາພະເຈາໄດລມນາໂດຍບມຕາງໜາຝາຍລດ ຫ ທບມນາຍບານເຂາຟງນານນ ບອກວາ ເຂາເຈາໄດຮບຂມນພຽງເລກນອຍ ຫ ບໄດຮບຂມນເລຍ ກຽວກບວາມແຜນສະເພາະ ເຈາະຈງໃດໆ ແລະ ບນດາແມຍງກບອກເປນສຽງດຽວກນວາ ເຂາເຈາບໄດມການປກສາຫາລ ຫ ບໄດມການໃຫໂອກາດໃດໆ ໃຫເຂາເຈາປະກອບຄາເຫນ. ເຖງແມນວາ ຂາພະເຈາຖາມພະນກງານລດຖາມແລວຖາມອກວາ ແມນຫຍງຈງຈະໃຊເວລາເຖງ ສອງ ຫາ ສາມປ ໃນເມອວາມໜອຍກວາ 4,000 ຄນທຈາເປນຕອງມທພກ, ຂາພະເຈາກບໄດຮບຄາຕອບທໜາເພງພໃຈ. ຄສນທະນາໄດຍກໃຫຂາພະເຈາຟງເຖງຄວາມເປນຈງທກງກນຂາມວາ ໃນເຂດເສດຖະກດພເສດ (SEZs), ເມອງທງເມອງ ໄດຮບການກສາງໃນໄລຍະເວລາພຽງສນໆ.

ໃນຂະນະທໄພພບດແບບນ ບເຄຍມປະຫວດມາກອນໃນ ສປປ ລາວ, ແຕມນກເປນສງສະທອນໃຫເຫນເຖງ ແນວໂນມ ໂດຍລວມ. ມນເປນບດທດສອບທສາຄນຕຄວາມກຽມພອມຂອງປະເທດ ຕກບການປຽນແປງດນຟາອາກາດ, ເຊງແນນອນວາ ຈະນາມາເຊງໄພພບດດານດນຟາອາກາດທຍງຮນແຮງຂນກວາເກາ ແລະ ມຜນສະທອນຢາງບສມສວນຕປະຊາຊນທຢໃນຄວາມ ທກຍາກ, ຜທມຄວາມສາມາດໜອຍທສດໃນການຫດຜອນຄວາມສຽງ ແລະ ເປນຜທຂອນຂາງວາດາລງຊວດຢໃນເຂດສຽງ. ມນຍງກະຕນການສນທະນາທກາລງສບຕມຢ ກຽວກບ ຂະແໜງໄຟຟາພະລງນາ, ກະຕນໃຫມການທບທວນຍດທະສາດຂອງ ລດຖະບານ ສາລບການບນລການພດທະນາເສດຖະກດ ດວຍການສາງເຂອນ ແລະ ສງອອກພະລງງານໄຟຟາໃຫປະເທດໃກຄຽງ ໃນຂງເຂດພາກພນນ. ຄວາມທະເຍທະຍານທຈະກາຍເປນໝໄຟຂອງພາກພນອາຊຕາເວນອອກສຽງໃຕ ແລະ ເປາໝາຍຂອງ ລດຖະບານ ຢາງໜອຍກແມນເປາໝາຍຂອງປ 2017 ໃນການສາງເຂອນໃຫໄດຈານວນ 100 ແຫງ ຮອດປ 2020 ເບງຄວາ ຍງນບມກບມບນຫາເພມຂນ.

ຜນກະທບດານລບດານສງຄມ ແລະ ສງແວດລອມ ແລະ ສວນຫາຍເປນຜນກະທບທເຮດໃຫທກຍາກລງ ທການສາງເຂອນ ແລະ ການດາເນນງານຂອງເຂອນສາມາດນາມານນ ມການບນທກຂມນເປນລາຍລກອກສອນມາເປນຢາງດແລວ ແລະ ຈະບນາ ມາລມຄນອກຢນ.34ຢດານເໜອຂອງເຂອນເຊປຽນ ເຊນານອຍ, ຂາພະເຈາໄດພບກບປະຊາຊນຜທຖກຍກຍາຍໄປຢ “ບານ ຍກຍາຍຈດສນ” ເພອຫກທາງໃຫແກການສາງອາງໂຕງນາຂອງເຂອນ 2 ອາງ. ເຂາເຈາໄດຍກໃຫຟງເຖງຄວາມອດອນຕນໃຈ ທມາຮອດທກມນ ທກຄນກລງເຄຍເປນຢາງດແລວວາ ສາລບຊມຊນຍກຍາຍຈດສນໃນ ສປປ ລາວ ຜທຖກບງຄບໃຫ ຍາຍອອກຈາກທດນຂອງເຂາເຈາ ເພອຫກທາງໃຫແກ ການນາໃຊ “ທມຜນກາໄລ” ຫາຍກວານນ ວາ: ມການຫດລງຫາຍຂອງ ເນອທດນປກຝງ, ບ33ຢແຂວງອດຕະປ, ຜລາຍງານພເສດ ໄດຢຽມຢາມ ແຄມຊວຄາວສາລບຜລອດຊວດ ຈາກການເພພງຂອງເຂອນເສມ ຂອງ ເຊປຽນ ເຊນານອຍ 3 ແຫງ ຄ: ຫາດຍາວ (598 ຄນ), ຕະເມາະຢອດ (ປະມານ 871 ຄນ) ແລະ ດງບານ (ປະມານ 1,394 ຄນ) ເຊນດຽວກນກໄປອກບານໜງທຖກທາລາຍໂດຍການເພພງດງກາວ ຄ: ບານໃໝ. ຍງມອກ 2 ແຄມ ຄ: ດອນບກ (ປະມານ 529 ຄນ) ແລະ ປນດງ (ປະມານ 355 ຄນ).ຈາກຈານວນຄາດຄະເນທງໝດ 3,747 ທດາລງຊວດຢ 5 ແຄມ, ປະມານ 1,500 ເຖງ 1,700 ຄນ ແມນ ເດກນອຍອາຍລມ 18 ປ ແລະ 1,792 ຄນ ແມນແມຍງ.34See, e.g., Baird, Ian & Shoemaker, Bruce & Manorom, Kanokwan, “The People and their River, the World Bank and its Dam: Revisiting the Xe Bang Fai River in Laos,” Development and Change 46, 2015, 1080-1105.Dead in the water: global lessons from the World Bank's model hydropower project in Laos, Shoemaker, B. and Robichaud, W. (Eds), University of Wisconsin Press, 2018.

10

ສາມາດເກບເຄອງປາຂອງດງທກນໄດ ແລະ ທເປນຢາ ມາຈາກປາ, ການຄາປະກນທາງດານສະບຽບ ອາຫານ, ໜສນ, ຂາດການປກສາຫາລ ແລະ ການຊດເຊຍທບພຽງພ.

ໃນໄລຍະນ, ມນບເປນທຈະແຈງວາ ໄຟຟາພະລງນາ ນາໄປສການລບລາງຄວາມທກຍາກທມຄວາມໝາຍ. ໃນປ 2017 ຂະແໜງ ໄຟຟາພະລງນາ ສາງໄດລາຍຮບຂອງລດຖະບານ ກວມເອາໜອຍກວາ 1 ເປເຊນຂອງ GDP,35ແລະ ບນດາເຂອນກສາງວຽກ ເຮດງານທາໄດໂດຍກງຈານວນເລກໜອຍເທານນ.36ໃນຂະນະທຄາຕອບຂອງລດຖະບານແມນວາ ກາໄລຈານວນຫາຍນນ ກຈະໄດມາໃນທສດ,ແຕກມຄວາມບແນນອນຫາຍກຽວກບຄາດຄະເນລະດບຄວາມຕອງການພະລງງານໄຟຟາພະລງນາ ທຈະນາເຂາຈາກ ສປປ ລາວ ເຊງກເຮດໃຫເປນສງທບສະຫາດ ທຈະເອອຍອງຫາຍເກນໄປໃສການຄາດຄະເນລວງໜາຍາວນານ ຄດງກາວ.37ຜນປະໂຫຍດທຄາດຄະເນຈະໄດຮບ ຍງຈາເປນຕອງໄດຊງຊາທຽບກບຈານວນ ແລະ ປະເພດໜສນ ທປະເທດ ໄດກຢມມາ ເພອສະໜອງທນໃຫແກບນດາໂຄງການໄຟຟາພະລງນາຕາງໆ. ທະນາຄານໂລກ ໄດແນະນາວາ ການລງທນຂອງ ລດ, ໂດຍສະເພາະທສະໜອງທນໂດຍເງນກ, ຕອງໄດຈດບລມະສດຢາງລະມດລະວງ ແລະ ຕດລງໃນຂະແໜງພະລງງານ, ເຊງໃນນນ “ສະຖານະການການສະສມເພມຂນຂອງໜສນ ເຮດໃຫສະຖານະພາບທາງການເງນຂອງສາທາລະນປະໂພກຂຮາຍລງ ເຊງສາມາດເພມພາລະຄວາມຮບຜດຊອບໃຫແກງບປະມານເພມຂນອກຫາຍ, ຖາຕະຫາດທຈາຍເງນດຂອງຂະແໜງພະລງງານ ບສາມາດຮບປະກນໄດ.”38

ແຕວາ, ເມອມາເຖງອານາຄດຂອງໄຟຟາພະລງນາ, ການສນທະນາທຫາກຫາຍກບພະນກງານລະດບອາວໂສ ກບໄດໃຫສງ ບງບອກເຖງວາມການຄນຄດຄນໃໝຢາງຈງຈງໃດໆ ກຽວກບ ຍດທະສາດພນຖານຂອງລດຖະບານ. ທະນາຄານໂລກ ເຊງເຄຍ ສະໜບສະໜນການພດທະນາໄຟຟາພະລງນາມາແຕຍາວນານ ໃນ ສສປ ລາວ, ກສບຕໃຫຄາແນະນາໃຫແກລດຖະບານ ກຽວກບ ໄຟຟາພະລງນາ ເຖງແມນວາ ມການວຈານກຽວກບເຂອນຕວແບບຂອງເຂາເຈາ, ຄ: ນາເທນ 2, ຍງບເວາເຖງ ການຈດອດດບປະເທດ ເປນທ 132 ໃນຈານວນ 180 ປະເທດ ອງໃສທດສະນະກຽວກບການສລາດບງຫວງ ຕາມດດຊະນ ສາກນ ດານຄວາມໂປງໄສ.39

5. ບນດາສງທາທາຍ

ບດບາດຍງຊາຍ

ແມຍງປະເຊນການແບງແຍກຫາຍ ໃນ ສປປ ລາວ, ເຊງມຜນສາຄນຕການລບລາງຄວາມທກຍາກ. ຄະນະກາມະການ ແລະ ອງການສວນຫາຍ ລວມມຕາງໜາຂອງສະຫະພນແມຍງ ແລະ ພະນກງານລດກຍກໃຫເຫນຢາງໄວວາ ເຖງນະໂຍບາຍທເປນ ທາງການ ວາດວຍ ຄວາມສະເໝພາບຍງ-ຊາຍ, ແຕວທການທເປນໜາປະທບໃຈ ແລະ ເປນພຽງສນຍາລກໃນດານຮບການເຫານ ຕກບວຽກງານດານບດບາດຍງຊາຍທມສວນຮວມນນ ກເຮດໄດໜອຍຫາຍໃນຮບປະກນວາ ແມຍງໄດຖກຮວມເຂາໃນຂະບວນ ການຕດສນບນຫາ ແລະ ການຫາວທແກໄຂ ຢາງມຄວາມໝາຍ. ມກລະນຍກເວນທພນເດນຈານວນໜງ, ແຕການປະຊມກບ ພາກລດ ສວນຫວງຫາຍກນາພາໂດຍຜຊາຍ ແລະ ຂາພະເຈາກໄດພບເຫນກລຍາທາທາງທສະແດງອອກເຖງລກສະນະທຖຜຊາຍ ເປນໃຫຍ (patriarchal-ບດາສດທລາດ) ໃນບນດາຜຊາຍຫາຍຄນທຂາພະເຈາໄດພບ ຜທມບດບາດໃນລະດບການນາ. ເມອຖກຖາມເຖງວາ ຍອນຫຍງແມຍງຈງບມຫາຍກວານ ໃນຕາແໜງການນາຂອງອານາດການປກຄອງ, ພະນກງານລະດບອາວໂສຫາຍຢຂນເມອງ ທານໜງບອກຂາພະເຈາວາ: “ແມຍງບກາຫານພ ທຈະອອກມາຮບເອາຕາແໜງການນາ, ເຂາເຈາບຢາກຮຽນຫາຍ ຫ ຢໃນບດບາດການນາຕາມ

35ບດລາຍງານຂອງອງການກອງທນການເງນສາກນ (International Monetary Fund), “Lao People’s Democratic Republic : 2017 Article IV Consultation-Press Release; Staff Report; and Statement by the Executive Director for Lao People’s Democratic Republic,” March 23, 2018, https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2018/03/23/Lao-Peoples-Democratic-Republic-2017-Article-IV-Consultation-Press-Release-Staff-Report-and-45750 p. 38.36ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Lao PDR - Systematic Country Diagnostic: Priorities for Ending Poverty and Boosting Shared Prosperity,” March 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/983001490107755004/Lao-PDR-Systematic-Country-Diagnostic-Priorities-for-Ending-Poverty-and-Boosting-Shared-Prosperity p. iv.37Cronin, Richard, Eyler, Brian, and Weatherby, Courtney, “Letters from the Mekong: A Call for Strategic Basin Wide Energy Planning in Laos,” October 2016,https://www.stimson.org/sites/default/files/file-attachments/Letters-Mekong-Call-Strategic-Basin-Energy-Planning-Laos.pdf p. 14.38ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Lao PDR economic monitor: safeguarding stability - an ongoing agenda: thematic section - how can farmers get more for their rice and consumers pay less?” June 2018,http://documents.worldbank.org/curated/en/418261529002464394/Lao-PDR-economic-monitor-safeguarding-stability-an-ongoing-agenda-thematic-section-how-can-farmers-get-more-for-their-rice-and-consumers-pay-less p. 4.39ອງການດານຄວາມໂປງໄສສາກນ (Transparency International), “Laos,” https://www.transparency.org/country/LAO.

11

ປະເພນ.” ພະນກງານອກທານໜງຢຂນສນກາງ ອະທບາຍໃຫຂາພະເຈາຟງວາ ລດຖະບານຢາກສງເສມແມຍງ ແຕການມສວນຮວມຂອງເຂາເຈາຂນກບວາ ແມຍງ “ເຂມແຂງ” ຫາຍປານໃດ, ແລະ ຂນກບ “ຄວາມສາມາດຂອງແມຍງ ທຈະເຮດວຽກ, ທຈະຮບເອາຄວາມຮບຜດຊອບ.”

ເຖງແມນວາ ມຄວາມແຕກຕາງດານຍງ-ຊາຍ ໃນກາບງແຮງງານ, ແຕໂດຍທວໄປ ແມຍງກກວມເອາ ຂນທຕາກວາ ໃນຕະຫາດ ແຮງງານ ແລະ ມໜາໜອຍກວາໃນຂະແໜງທເປນທາງການ (ແລະ ໃນຖນແຖວທມການສະໜອງການປກປອງທາງສງຄມ). ແມຍງກວມເອາ 64 ເປເຊນຂອງກາມະກອນໃນສາຂາອາຊບ “ລະດບພນຖານ” ແລະ ກວມເອາ 63 ເປເຊນຂອງສາຂາອາຊບ ທຈດເປນ ການບລການ, ຮານຂາຍເຄອງ ແລະ ພະນກງານຂາຍໃນຕະຫາດ, ໃນຂະນະທຜຊາຍ ກວມເອາອດຕາສວນຫາຍ ໃນຖນແຖວລດຖະກອນ, ວຊາການ (ພະນກງານລະດບມອາຊບ) ແລະ ວຊາການເຕກນກຕາງໆ.40

ພາລະດານເວລາຂອງແມຍງຊນນະບດທຕອງເຮດວຽກເຮອນທບໄດຮບຄາຈາງ ຈາກດຄວາມສາມາດຂອງເຂາເຈາບໃຫເຂາເຖງ ການຈາງງານທໄດຮບຄາຈາງ ແລະ ປະກອບສວນເຂາໃນຜນໄດຮບທມຄວາມບສະເໝພາບດານການສກສາ ເຊງສງຜນໃຫ ເປນການກດຂວາງເຂາເຈາບໃຫສາມາດແຂງຂນກບຜຊາຍໄດ ໃນການຍາດແຍງເອາວຽກທໃຊທກສະ ແລະ ທໄດຮບຄາຈາງ ດກວາ.41ຄວເຮອນທມແມຍງເປນຫວໜາຄອບຄວ ແມນທກຍາກແບບບສມສວນ, ໂດຍມແມຍງເຮດວຽກຫາຍຊວໂມງກວາ ແລະ ໄດສາງລາຍຮບໂດຍສະເລຍ ໄດໜອຍກວາ ຄວເຮອນທມຜຊາຍເປນຫວໜາຄອບຄວ.42

ແມຍງມໜາຢໃນກາມະການສນກາງພກໜອຍ, ແລະ ທງຢໃນຕາແໜງລະດບຕາກວາໃນຖນແຖວຂອງພກ.43ອງຕາມ ສະຫະພນແມຍງລາວ, ໃນຈານວນສະມາຊກຂອງຄະນະກາມະການສນກາງພກ ຈານວນ 69 ທານນນ ມແມຍງ 7 ທານ, ມແຕ 10 ປາຍເປເຊນເທານນ.44ມແມຍງໜອຍກວາ 3 ເປເຊນທເປນນາຍບານ,45ແລະ ໃນປ 2012 ແມຍງກວມເອາ ພຽງແຕ 5 ເປເຊນ ຂອງສະຖາບນທຕດສນບນຫາ (ນອກຈາກສະພາແຫງຊາດ, ເຊງມອດຕາສວນແມຍງທສງກວາ ຄກວມເອາ 27.5 ເປເຊນ).46ຊອງຫວາງ ແມນມຫາຍສະເພາະ ສາລບແມຍງໃນເຂດຊນນະບດ ແລະ ໃນກມຊນເຜາສວນນອຍ, ຜທຍງຖກຈາກດ ຫາຍກວາ ຈາກອປະສກດານວດທະນາທາ-ສງຄມຕາມຮດຄອງປະເພນເດມ ເຊງສາມາດເກອດຫາມແມຍງບໃຫເຂາເຖງ ການສກສາ, ເຂາເຖງກດຈະກາທາງສງຄມ ແລະ ກາຈະກາພນລະເມອງຕາງໆ ຫ ເຂາເຖງຕາແໜງການນາຕາງໆ.47

ຊຫວາງທາງດານການສກສາຍງຄງສບຕມຢ, ໂດຍສະເພາະແມນຢໃນລະດບການສກສາຂນສງ, ເຊງມເດກຍງ 66 ຄນ ເຂາຮຽນ ຊນມດທະຍມ ໃນຂະນະທເດກຊາຍທກໆຄນໃນຈານວນ 100 ຄນ ໃນກມປະຊາກອນ “ຄວເຮອນທທກຍາກທສດ”48ໄດເຂາຮຽນ ແລະ ຍງມຊອງຫວາງຄວາມແຕກຕາງດານການຮໜງສ ລະຫວາງ ຍງ ແລະ ຊາຍ 14 ເປເຊນ.49ໃນຈານວນຄນຜທ ບເຄຍເຂາໂຮງຮຽນເລຍ ສວນຫາຍແມນເດກຍງ,50ແລະ ແມຍງກມແນວໂນມຫາຍກວາທຈະໃຫຢເຮອນ ຍອນຄວາມເປນຫວງ ເປນໄຍດານຄວາມປອດໄພ

40UNDP, “Lao PDR: Gender Equality,” http://www.la.undp.org/content/lao_pdr/en/home/sustainable-development-goals/goal-5-gender-equality.html.41ບດລາຍງານຂອງສະມາຄມເພອພດທະນາແມຍງ ແລະ ການສກສາດານກດໝາຍ (Association for Development of Women and Legal Education), “Capacity Assessment Report: CEDAW Implementation in Lao PDR,” June 2016, http://adwlelaos.org/wp-content/uploads/2017/09/SRP001_Cedaw-Assessment_EF-14-07-2016-ENG.pdf.42ບດຂອງສນກາງສະຫະພນແມຍງລາວ, “Lao PDR Gender Profile,” 2018, http://www.directoryofngos.org/ingo2/a/download?id=document2289&field=file&notetype=document&file=TGFvIFBEUiBHZW5kZXIgUHJvZmlsZV9GaW5hbCBWZXJzaW9uIDEyLjYuMjAxOC5wZGY.43Bertelsmann Stiftung, “BTI 2018 | Laos Country Report,” bti-project.org/en/reports/country-reports/detail/itc/LAO/.44ການປະຊມກບສນກາງສະຫະພນແມຍງລາວໃນເດອນມນາວນທ 25, 2019.45US Department of State, “Laos 2017 Human Rights Report,” https://www.state.gov/documents/org`anization/277337.pdf.46UNDP, “Lao PDR: Gender Equality,” http://www.la.undp.org/content/lao_pdr/en/home/sustainable-development-goals/goal-5-gender-equality.html.47Underrepresented Nations and Peoples Organization, “Alternative Report Submitted to the UN Committee on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women Lao People’s Democratic Republic,” October 4, 2018, https://unpo.org/article/21143.48UNDP, “Lao PDR: Gender Equality,” http://www.la.undp.org/content/lao_pdr/en/home/sustainable-development-goals/goal-5-gender-equality.html.49ບດລາຍງານຂອງສະມາຄມເພອການພດທະນາແມຍງ ແລະ ການສກສາດານກດໝາຍ (ADWLE), “Capacity Assessment Report – CEDAW Implementation in Lao PDR, June 2016.50ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 46.

12

(ໂດຍສະເພາະຖາຫາກວາ ໂຮງຮຽນມດທະຍມຫາກຢໄກ) ຫ ເພອເປນແຮງງານເດກ ແລະ ຮບຜດຊອບເຮດວຽກເຮອນ ຫ ຍອນມການແຕງງານແຕຍງອາຍນອຍ.51

ແມຍງທຂາພະເຈາໄດລມນາ ໃນບານ ແລະ ໃນແຄມ ມແນວໂນມໜອຍຫາຍທຈະໄດຮບການແຈງຂມນ ຫ ໄດຮບການປກສາ ຫາລນາກຽວກບການຕດສນໃຈທສາຄນກຽວກບຊວດການເປນຢ, ລວມທງການຊດເຊຍການຍກຍາຍຈດສນ ຫ ການຊວຍເຫອ ບນເທາທກຈາກໄພພບດ. ຄະນະກາມະການໄກເກຍຂນບານ, ເຊງມໜາທເປນກນໄກເຄງຕລາການ ໃນຫາຍໆບານ ປະກດວາ ມຜຊາຍກວມອານາດສງກວາ ແຕພດເປນຄະນະທຈດການກບຄະດທອອນໄຫວຕາງໆ ລວມທງ ຄະດຂມຂນທກມຂນເລອຍໆ.

ຊນເຜາສວນໜອຍ ແລະ ກມຄນພນເມອງ

ສປປ ລາວ ແມນໜງໃນບນດາປະເທດໃນພາກພນອາຊບຕາເວນອອກສຽງໃຕ ທມຄວາມຫາກຫາຍດານຊນເຜາ. ລດຖະທາມະນນ ໃຫນຍາມປະເທດວາ ເປນລດທມຫາຍຊນເຜາ, ໂດຍມຄວາມສະເໝພາບກນຂອງທກກມຊນເຜາ. ແຕວາ ຄວາມທກຍາກ ຍງຄງກະຈກຢໃນກມຊນເຜາສວນໜອຍ (ທບແມນກມພາສາ ລາວ-ໄຕ), ຜທມອດຕາການສກສາຕາກວາ, ທມພນຖານອາໄສການຜະລດກະສກາ ແລະ ດາລງຊວດຢເຂດຫາງໄກສອກຫກກວາ.52ລດຖະບານຮບຮຢາງເປນທາງການວາ ມຊນເຜາ 49 ກມ, ໃນຂະນະທການຄາດຄະເນເອກະລາດ ລະບຈານວນວາມຫາຍກວາ 200.53

ກມຊນເຜາສວນໜອຍ ກວມເອາ 45 ເປເຊນຂອງພນລະເມອງ.54ເຂາເຈາປະເຊນກບອດຕາຄວາມທກຍາກທສງກວາ,55ສວນຫາຍກຈະເຮດການຜະລດກະສກາແບບພກມກນ, ແບບເຄງ-ຄງທ ຫ ເອນວາການເຮດໄຮ, ສວນຫາຍດາລງຊວດຢເຂດ ທມການບລການທາງດານສງຄມ ແລະ ໂຄງລາງພນຖານທຈາກດ ແລະ ອາດບເວາພາສາລາວ.56ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານ ໂລກ 2017 ຄນພບວາຊນເຜາສວນໜອຍ ຕາມຫງເຜາສວນໃຫຍ ລາວ-ໄຕ ຢໃນດານເສດຖະກດທກລະດບ: ຊນເຜາສວນໜອຍ ທທກຍາກ ແມນຢໃນສະພາບທຂຮາຍກວາເຜາລາວ-ໄຕທທກຍາກ, ແຕກມຊນເຜາສວນໜອຍທຖວາເປນຜຮງມແລວ ກຍງທກກວາເຜາລາວ-ໄຕ ທຮງມ.57ເຂາເຈາມການເຂາເຖງການຮກສາສຂະພາບທຈາກດກວາ,58ມອດຕາການສກສາທຕາກວາ ແລະ ມການເຂາເຖງນາສະອາດ ແລະ ສຂາພບານໃນອດຕາສວນທໜອຍກວາ. ຕວຢາງ: ເປເຊນຂອງຊນເຜາສວນໜອຍ ທອາໄສ ນາທບທນໄດຮບການປບປງ ຫ ນາອອກບ (unimproved or surface water) ແມນຢ 20 ຫາ 32.5 ເປເຊນ, ທຽບກບ 8.5 ຂອງກມລາວ-ໄຕ. ແລະໃນຂະນະທມກມລາວ-ໄຕພຽງ 13.9 ເປເຊນ ທບໃຊວດຖາຍ ແຕໃນກມຊນເຜາສວນໜອຍ ແມນສງເຖງ ລະຫວາງ 30.3 ຫາ 46.3 ເປເຊນ.59

ທສາຄນ, ຊອງຫວາງຄວາມແຕກຕາງລະຫວາງກມຊນເຜາສວນໜອຍ ແລະ ກມເຜາສວນໃຫຍ ລາວ-ໄຕ ບສາມາດທຈະ ອະທບາຍໄດຢາງເຕມສວນວາເປນຍອນຄວາມແຕກຕາງທາງດານຄນລກສະນະຕາງໆ ເຊນ:

51UNDP, “Lao PDR: Gender Equality,” http://www.la.undp.org/content/lao_pdr/en/home/sustainable-development-goals/goal-5-gender-equality.html.52ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Lao Poverty Policy Brief: Taxonomy of the Poor and Its Usefulness in Policy Design,” December 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/114211505815281554/pdf/119794-WP-taxonomy-PovertyReport-PUBLIC-ENGLISH-and-LAO-ENGLAOfinal.pdf p. 3.53ອງການສາກນເພອກມສດທຂອງຊນເຜາສວນໜອຍ (Minority Rights Group International), “Laos,” https://minorityrights.org/country/laos/.54Ian Baird, Translocal assemblages and the circulation of the concept of “indigenous peoples” in Laos, Political Geography 46 (2015) 54-64; World Population Review, “Laos Population 2019,” http://worldpopulationreview.com/countries/laos-population/; Minority Rights Group International, “Laos,” https://minorityrights.org/country/laos/; World Population Review, “Laos Population 2019,” http://worldpopulationreview.com/countries/laos-population/.55ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ “Lao Poverty Policy Brief: Why Are Ethnic Minorities Poor?,” 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/501721505813643980/pdf/119793-WP-PovertyReport-PUBLIC-ENGLISH-and-LAO-ENGLAOFinal.pdf p. 4.56Elizabeth King and Dominique van de Walle, “Indigenous Peoples, Poverty and Development, Chapter 7: Laos,” March 2010, http://siteresources.worldbank.org/EXTINDPEOPLE/Resources/407801-1271860301656/Chapter_7_Laos.pdf p. 2.57ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ “Lao Poverty Policy Brief: Why Are Ethnic Minorities Poor?,” 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/501721505813643980/pdf/119793-WP-PovertyReport-PUBLIC-ENGLISH-and-LAO-ENGLAOFinal.pdf p. 4.58ການພດທະນາແບບເປດກວາງ (Open Development), “Laos: Ethnic Minorities and Indigenous People,” October 5, 2018, https://laos.opendevelopmentmekong.net/topics/ethnic-minorities-and-indigenous-people/.59ສນສະຖຕແຫງຊາດລາວ, ການສາຫວດດດຊະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງທຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017,” June 2018, https://www.lsb.gov.la/wp-content/uploads/2018/10/Lao-Social-Inndicator-Survey-Lsis-II-2017_EN.pdf p. 333.

13

ຂະໜາດຂອງຄວເຮອນທໃຫຍກວາ ຫ ຍອນການເຂາເຖງການສກສາ ແລະ ໂຄງລາງພນຖານທຈາກດກວາ; ແຕກມສງບງບອກຕວຈງແທວາ ນະໂຍບາຍຕາງໆຂອງ ລດຖະບານບເອອອານວຍຕຊນເຜາສວນໜອຍ.60

ຊນເຜາສວນໜອຍ ມການເຂາເຖງໂຮງຮຽນທຈາກດ, ເຊງມພຽງແຕ 5 ເປເຊນ ທດາລງຊວດຢໃນບານທມ ໂຮງຮຽນມດທະຍມ ປາຍ, ທຽບກບ 16 ເປເຊນຂອງກມລາວ-ໄຕ.61ສາມສບສເປເຊນ ຂອງຊນລາວ-ໄຕ, ແລະ ມພຽງ 15 ເປເຊນມການສກສາ ລະດບມດທະຍມສມບນ ທຽບກບ ກມລາວ-ໄຕ ທມເຖງ 60 ເປເຊນ.62

ສາລບເດກນອຍ ຈາກຄອບຄວຊນເຜາສວນໜອຍ ຜທອາດບເວາພາສາລາວຢເຮອນ, ການຢນຢນຂອງລດຖະບານລາວ ທເນນໜກໃຫ ພາສາລາວ ເປນພາສາດຽວທໃຊໃນການສດສອນນນ ເຮດໃຫເດກນອຍຊນເປາສວນໜອຍ ຢໃນສະຖານະການ ດອຍໂອກາດ.63ໃນຂະນະທກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ບອກຂາພະເຈາວາ ເຂາເຈາບສາມາດທຈະຄາດຫວງວາຈະ ສະໜອງການສກສາເປນ 50 ພາສາໄດ, ແຕນນກບຄວນຈະສະກດກນໂອກາດບໃຫຄອາຈານທມາຈາກຊມຊນຊນເຜາ ສວນໜອຍນນ ສາມາດນາໃຊພາສາຂອງຕນໃນການຮບປະກນໃຫເດກນອຍທມາຈາກຊມຊນທດອຍໂອກາດຢແລວນນ ບໃຫຖກປະຖມໄວເບອງຫງ. ກະຊວງບອກວາ ມໂຮງຮຽນສະເພາະ 23 ແຫງ ທສອນເດກຈາກກມຊນເຜາສວນໜອຍ ໃຫກາຍເປນຄ, ແຕເຂາເຈາຈະສອນແຕເປນພາສາລາວເທານນ.64

ການສລາດບງຫວງ ແລະ ການແຈກຢາຍທດນ ກສງຜນກະທບທບສມສວນຕຊນເຜາສວນໜອຍ ແລະ ການໃຫສາປະທານ ທດນແກນກລງທນຕາງປະເທດ ໃນອດສາຫະກາໄຟຟາພະລງນາ, ການຂດຄນແຮທາດ ແລະ ອດສາຫະກາຂດຄນໄມ ສງຜນກະທບທສາຄນຕກມຊນເຜາສວນໜອຍ ເຊງເປນການສງຜນກະທບຜານການຍກຍາຍຈດສນ ໂດຍປາສະຈາກ ການປກສາຫາລ ຫ ການຊດເຊຍຢາງພຽງພ.65ຍອນຄວາມແຕກຕາງດານພາສາ ແລະ ອດຕາສວນການມການສກສາ ທຕາກວາ, ກມຊນເຜາສວນໜອຍ ອາດບເຂາໃຈເຕມສວນເຖງສດທຕທດນຂອງເຂາເຈາ ແລະ ເງອນໄຂຂອງສນຍາທໄດເຊນ.66

ກມຊນເຜາບາງກມ ກຮຽກຮອງສະຖານະພາບທເປນຊນເຜາພນເມອງ. ໃນຂະນະທບດລາຍາງນນ ບແມນສະພາບການທ ເໝາະສມ ສາລບການແກໄຂຂຮຽກຮອງນ, ສະຖານະພາບແບບນ ຈະປກສາຫາລກຽວກບສດທເພມເຕມພາຍໃຕກດໝາຍ ສາກນ, ລວມທງວາບຈາເປນຕອງມການຍນຍອມກອນ ແລະ ການຍນຍອມໂດຍມຂມນແລວ ສາລບນາໃຊທດນ ແລະ ຊບພະຍາກອນ. ແນວໃດກຕາມ, ລດຖະບານກປດການສນທະນາດງກາວ, ເຊງຢນຢນວາ ບມກມຊນເຜາພນເມອງ ຫ ກມ ສວນໜອຍ ໃນ ສປປ ລາວ ແລະ ທກກມຊນເຜາແມນເທາທຽມກນ. ວທການຄດງກາວ ລມເຫວທຈະຮບຮເຖງຄວາມ ແຕກຕາງທແທຈງ ລະຫວາງບນດາກມຊນເຜາ ຫ ທຈະແກໄຂບນຫາທວາ ການປກປອງທມ ພາຍໃຕກດໝາຍສາກນ ສາລບ ປະຊາຊນເຜາພນເມອງ ໃນຕວຈງແລວຄວນໄດຮບການພຈາລະນານາໃຊ.

ລດຖະບານໄດຍກຍາຍຖນຖານປະຊາຊນ, ລວມທງຊນເຜາສວນໜອຍ ເພອເຕາໂຮມບານນອຍເປນບານໃຫຍ ໃນເຂດຫາງໄກ ສອກຫກ. ແຕຍງມຫກຖານຢງຢນວາ ບາດກາວເຫານ ເຮດໃຫສະຫວດດການຂອງຄວເຮອນທ60ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Poverty Profile in Lao PDR,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/868521467998508506/pdf/100120-WP-P146141-PUBLIC-Box393225B-Poverty-Profile-in-Lao-PDR-publication-version-12-19-14.pdf p. 14; World Bank, “Lao PDR Poverty Policy Notes: Drivers of Poverty Reduction in Lao PDR,” October 2015, http://documents.worldbank.org/curated/en/590861467722637341/pdf/101567-REPLACENENT-PUBLIC-Lao-PDR-Poverty-Policy-Notes-Drivers-of-Poverty-Reduction-in-Lao-PDR.pdf p. 23.61World Bank “Lao Poverty Policy Brief: Why Are Ethnic Minorities Poor?,” 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/501721505813643980/pdf/119793-WP-PovertyReport-PUBLIC-ENGLISH-and-LAO-ENGLAOFinal.pdf p. 10.62ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ “Lao Poverty Policy Brief: Why Are Ethnic Minorities Poor?,” 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/501721505813643980/pdf/119793-WP-PovertyReport-PUBLIC-ENGLISH-and-LAO-ENGLAOFinal.pdf p. 9.63Understanding Children's Work, “Understanding Children's Work and Youth Employment Outcomes in Laos,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/587261545112094976/pdf/133003-WP-v1-PUBLIC-ADD-SERIES-see-103603-Laos-Summary-child-labour-youth-employment20140109-131624.pdf p. 7.64ການປະຊມກບກະຊວງສກສາທການແລະກລາ, ເດອນມນາ 25, 2019.65ການເຄອນໄຫວເພອສດທມະນດຂອງລາວແລະອງການສາກນເພອສດທມະນດ (Lao Movement for Human Rights and International Federation for Human Rights), “Shadow report to United Nations Human Rights Committee 123rd session,” https://www.fidh.org/IMG/pdf/fidh-lmhr_joint_shadow_report_ccpr_123__lao_pdr_june_2018.pdf p. 16; Christophe Golay, “Identifying and Monitoring Human Rights Violations Associated with Large-Scale Land Acquisitions,” 2015, https://journals.openedition.org/poldev/2050.66ການພດທະນາແບບເປດກວາງ, “Laos: Ethnic Minorities and Indigenous People,” October 5, 2018, https://laos.opendevelopmentmekong.net/topics/ethnic-minorities-and-indigenous-people/.

14

ຖກຍກຍາຍນນ ຂຮາຍລງ ຍອນ ວາດນໃນເຂດຍກຍາຍໄປນນບເໝາະສມ ແລະ ຂາດການສະໜບສະໜນໃນການດດປບໃຫເຂາກບສະພາບແວດລອມໃໝ. ບາງຄນກຖກຖຽງວາ ໂຄງການເຫານ ໃນຕວຈງແລວກເລງໄປໃສເຮດໃຫຊນເຜາສວນໜອຍຄນເຄຍກບວດທະນາທາລາວ-ໄຕ, ຫາຍກວາທຈະປບປງເງອນໄຂການດາລງຊວດ.67

ເດກນອຍ

ສປປ ລາວ ບໄດພະຍາຍາມຢາງພຽງພເທອ ທຈະເຮດໃຫເດກນອຍສາມາດອອກຈາກວງຈອນຄວາມທກຍາກໄດ. ເມອປາສະຈາກ ການເຂາເຖງການສກສາ ແລະ ການສະໜບສະໜນທາງສງຄມຢາງພຽງພ, ເດກນອຍຈານວນຫວງຫາຍ ອອກຈາກໂຮງຮຽນ, ແຕງງານແຕອາຍຍງນອຍ ຫ ເຮດວຽກເພອຊວຍຄອບຄວຂອງເຂາເຈາ. ອງຕາມອງການ UNICEF ເຊງເປນຕວເລກທໜາຕກໃຈ ຄ 88 ເປເຊນຂອງເດກນອຍ ໃນ ສປປ ລາວ ເຄຍປະເຊນການຂາດແຄນຮບແບບໃດໜງ ເຊງມຜນຕາມມາທຮາຍແຮງ ຕ ຜະລດຕະພາບ ແລະ ການເຂາຮວມໃນສງຄມໃນໄລຍະຍາມຕະຫອດຊວດ.68ລະດບຂອງຄວາມທກຍາກໃນການເຮດວຽກ ແມນສງຫາຍ ໃນກມຊາວໜມ ອາຍ 15-24 ໂດຍມ 75 ເປເຊນຂອງຊາວໜມທມວຽກເຮດງານທາ ທຢໃນຄວາມທກຍາກ.69

ການແຕງງານແຕອາຍຍງນອຍ ແມນປະກດມຫາຍ ໃນ ສປປ ລາວ: ໃນກມອາຍ 20-24 ປ, ມ 32.7 ເປເຊນຂອງແມຍງ ແລະ 10.8 ເປເຊນ ຂອງ ຜຊາຍ ແຕງງານຕອນອາຍບທນຮອດ 18 ປ ແລະ 7.1 ເປເຊນຂອງແມຍງ ແລະ 1.8 ເປເຊນ ຂອງ ຜຊາຍ ທແຕງງານກອນອາອ 15 ປ.70ໃນກມທທກຍາກທສດ, 47 ເປເຊນຂອງແມຍງ ອາຍ 20-49 ປ ແຕງງານອາຍບທນຮອດ 18 ປ, ທຽບກບ 16 ເປເຊນໃນກມທຮງມທສດ.71ການຖພາແຕອາຍຍງນອຍ ກສງເຊນກນ, ເຊງມ 18 ເປເຊນຂອງແມຍງ ອາຍ 20-24 ປ ເກດລກກອນອາຍ 18 ປ. ການຖພາແຕອາຍຍງນອຍ ແມນເກດຂນໃນກມຜທກຍາກທສດຫາຍກວາ ຢາງນອຍ 9 ທບ.72ຜນທຕາມມາຂອງການແຕງງານແຕອາຍຍງນອຍ ອາດຮາຍແຮງໄດ ແລະ ເປນຜນໄລຍະຍາວຕະຫອດຊວດ: ເດກຍງ 3 ຄນໃນຈານວນ 4 ຄນ ທແຕງງານແຕອາຍຍງນອຍ ອອກຈາກໂຮງຮຽນ, ບຈບ ຫ ຕກໄປນາຫງຄນອນ.73

ສປປ ລາວ ຫາມໃຊແຮງງານເດກ ຕາກວາອາຍ 14 ປ ແຕອງຕາມການສາຫວດແຮງງານເດກ ແລະ ກາລງແຮງງານ ມເດກນອຍ 71,000 ຄນທອາຍ 6-13 ປ (6.5 ເປເຊນ ກມອາຍນ) ເຮດວຽກ ແລະ ມເດກນອຍອກຈານວນ 190,000 ຄນ ທອາຍ 14-17 ປ (ປະມານ 35 ເປເຊນ ຂອງກມອາຍນ) ເຮດວຽກ.74ອງການ UNICEF ຄນພບໃນປ 2018 ວາ ປະມານ 25 ເປເຊນ ຂອງ ເດກອາຍ 5-17 ປ ຕກຢໃນສະພາບການເຮດວຽກທອນຕະລາຍ.75ການຂາດການປກປອງທາງດານສງຄມ ແມນປດໄຈທສາຄນ ທພາໃຫມປະກດການ

67Elizabeth King and Dominique van de Walle, “Indigenous Peoples, Poverty and Development, Chapter 7: Laos,” March 2010, http://siteresources.worldbank.org/EXTINDPEOPLE/Resources/407801-1271860301656/Chapter_7_Laos.pdf p. 3.68ບດລາຍງານຂອງອງການ UNICEF ແລະ ກະຊວງແຜນການ ແລະ ການລງທນ, “SDGs and Children: Measuring Progress on Child Wellbeing in Lao PDR,” preliminary report 2018, p. 12.69Understanding Children's Work, “Understanding Children's Work and Youth Employment Outcomes in Laos,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/587261545112094976/pdf/133003-WP-v1-PUBLIC-ADD-SERIES-see-103603-Laos-Summary-child-labour-youth-employment20140109-131624.pdf p. 9.70ສນສະຖຕແຫງຊາດລາວ, ການສາຫວດດດຊະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງທຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 20.71ການສາຫວດດດຊະນດານສງຄມຂອງລາວຄງທII: ບດລາຍງານສງທຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 57.72ສນສະຖຕແຫງຊາດລາວ, ການສາຫວດດດຊະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງທຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 24.73ບດລາຍງານຂອງອງການ UNICEF ແລະ ກະຊວງແຜນການ ແລະ ການລງທນຂອງລາວ, “SDGs and Children: Measuring Progress on Child Wellbeing in Lao PDR,” preliminary report 2018, p. 70.74Understanding Children's Work, “Understanding Children's Work and Youth Employment Outcomes in Laos,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/587261545112094976/pdf/133003-WP-v1-PUBLIC-ADD-SERIES-see-103603-Laos-Summary-child-labour-youth-employment20140109-131624.pdf p. 2.75ບດລາຍງານຂອງອງການ UNICEF ແລະ ກະຊວງແຜນການ ແລະ ການລງທນ, “SDGs and Children: Measuring Progress on Child Wellbeing in Lao PDR,” preliminary report 2018, p. 70.

15

ໃຊແຮງງານເດກ, ຍອນວາ ມນໝາຍເຖງວາ ບນດາຄອບຄວຕອງຫນໜາໄປຫາລກຂອງເຂາເຈາ ໃນເວລາທ ມຄວາມຈາເປນທາງດານການເງນ ແລະ ໃນກລະນທມການຕກຕາທາງດານເສດຖະກດ.

ຜນກະທບຂອງແຮງງານເດກ ແມນມການບນທກໄວເປນຢາງດ — ມນສາມາດນາໄປສຄວາມອອນໄຫວ ແລະ ຄວາມດອຍ ໂອກາດທາງສງຄມ, ຫດທາແຮງຂອງເດກນອຍລງ ແລະ ສງຜນສະທອນຕການຈາງງານຂອງເດກນອຍ ແລະ ຮບແບບການ ເຮດວຽກຫາລາຍໄດໄປຕະຫອດຊວດ. ເດກນອຍ ຜທເຮດວຽກ ສະແດງໃຫເຫນວາມອດຕາການຂາດແຄນ ໃນທກຂງເຂດ ສງກວາ, ລວມທງໃນຂງເຂດດານການສກສາ. ເດກນອຍ ທໃຊແຮງງານເດກ ມແນວໂນມທບເຂາຮຽນ, ບຮຽນຈບ ຫ ບບນລຜນໃນໂຮງຮຽນ ຫາຍກວາເຖງສອງທບ.76

ແຮງງານເດກ ໃນ ສປປ ລາວ ໂດຍພນຖານແລວແມນຢເຂດຊນນະບດ ແລະ ໃນຂງເຂດກະສກາ ໂດຍມການຈາຍຄາຈາງຕາ ແລະ ເຮດວຽກຫາຍຊວໂມງ. ໃນກມເດກອາຍ 6-13 ປ, ມ 97 ເປເຊນ ເຮດວຽກໃນຂະແໜງກະສກາ ແລະ 88 ເປເຊນ ເປນແຮງງານຂອງຄອບຄວທບໄດຄາຈາງ. ເດກນອຍທເຮດວຽກ ທມອາຍ 6-13 ເປ ບນທກວາເຮດວຽກຫາຍກວາ 40 ຊວໂມງ ຕອາທດ.77

ຄວາມທກຍາກໃນຊນນະບດ

ປະຊາຊນຢເຂດຊນນະບດ ມແນວໂນມທຈະພບກບຜນກະທບຈາກຄວາມທກຍາກ ຫາຍກວາ. ໃນຂະນະທ ລກສະນະຕວຈງ ຂອງປະຊາກອນຊາວຊນນະບດ ທຢຫາງໄກສອກຫກ ແລະ ກະແຈກກະຈາຍ ເປນສງທາທາຍຕວຈງ, ລດຖະບານບສາມາດ ທຈະຍອມແພ ທຈະຊອກຫາວທພະຍາຍາມສະໜອງໃຫຊມຊນຊນນະບດ ມການເຂາເຖງການບລການ ແລະ ໂຄງລາງພນຖານ ທສະເໝພາບກນ ໂດຍການປອຍໃຫເຂາເຈາມສະຖານະພາບເປນຊນຊນລະດບສອງ ຫ ຜກດນໃຫມການເຕາໂຮງທມບນຫາ ຫ ໃຫມໂຄງການຍກຍາຍຖນຖານ. ໃນປ 2012/2013 ເຂດຊນນະບດກວມເອາ 71 ເປເຊນຂອງພນລະເມອງ ແລະ ອດຕາຄວາມທກຍາກຂອງຊນນະບດ ແມນ 4 ທບຂອງເຂດຕວເມອງ.78ຄວາມທກຍາກຂອງຊນນະບດ ຍງຫດລງຊາກວາ ໃນເຂດຕວເມອງ ໃນຊມປມໆມານ, ເຊງຄວາມທກຍາກແມນລວມສນຢເຂດຊນນະບດ. ຜທກຍາກຈານວນຫວງຫາຍ ຄ 88 ເປເຊນ ແມນຜທຢເຂດຊນນະບດ ໃນປ 2012/2013, 6 ສງກວາໃນປ 2007/2008.79

ຊບພະຍາກອນຈາກຊບສນຂອງສວນລວມ ກວມເອາອດຕາສວນທສາຄນຂອງການຄາປະກນທາງດານສະບຽບອາຫານ ໃນເຂດ ຊນນະບດ, ໂດຍສະເພາະຜທໃນຄວາມທກຍາກ. ການສາປະທານທດນສາລບການເຮດກະສກາ ແລະ ການປກໄມ, ການຂດຄນ ແຮທາດ, ການຜະລດໄຟຟາພະລງນາ ແລະ ໂຄງການສາງໂຄງລາງພນຖານ ໄດເຮດໃຫສະພາບການຄາປະກນສະບຽບອາຫານ ຮາຍແຮງລງ ໂດຍການຍດເອາທດນລວມ ແລະ ທດນເອກະຊນ ເຊງສວນຫາຍບມໃບຕາດນ ແລະ ຫດການເຂາເຖງຊບສນ ເຫານນ. ໃນຂະນະທໂຄງການເຫານ ສາມາດສາງວຽກເຮດງານທາ, ແຕສວນຫາຍໂຄງການເຫານກສາງການຈາງງານໄດໜອຍ ໃນດານຈານວນ ແລະ ຄາແຮງງານ ກບສງພທຈະ ທດແທນຜນກະທບຂອງການສນເສຍທດນ. ນະໂຍບາຍການຈດສນທດນ, ການຍາຍບານ ແລະ ການເຕາໂຮມບານ ແລະ ການສາປະທານທດນເພອດານເສດຖະກດ ໄດພາໃຫມຄວາມກດດນຕປາຊາຊນ ແລະ ຄວາມຂາດແຄນຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ ແລະ ປະກອບສວນໃຫມຄວາມທກຍາກ ແລະ ການຂາດເຂນອາຫານ ໃນເຂດ ຊນນະບດ. ໃນບາງກລະນ, ຊາວກະສກອນສນເສຍການເຂາເຖງທດນ ເມອເຂາເຈານາເອາດນໄປຂາຍ ຫງຈາກທຕກເປນ ໜເປນສນ.80

ພນຖານໂຄງລາງ

76ບດລາຍງານຂອງອງການ UNICEF ແລະ ກະຊວງແຜນການ ແລະ ການລງທນ, “SDGs and Children: Measuring Progress on Child Wellbeing in Lao PDR,” preliminary report 2018, p. 70.77Understanding Children's Work, “Understanding Children's Work and Youth Employment Outcomes in Laos,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/587261545112094976/pdf/133003-WP-v1-PUBLIC-ADD-SERIES-see-103603-Laos-Summary-child-labour-youth-employment20140109-131624.pdf pp. 3-4.78ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 33.79ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Poverty Profile in Lao PDR,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/868521467998508506/pdf/100120-WP-P146141-PUBLIC-Box393225B-Poverty-Profile-in-Lao-PDR-publication-version-12-19-14.pdf p. 9.80Miles Kenney-Lazar, “Linking food and land tenure security in Lao PDR,” 2016, https://data.opendevelopmentmekong.net/dataset/2016-6/resource/fbacdd35-9ca3-45de-b4bb-fa47d53852cd?type=library_record p. vii-viii.

16

ຍງມຫາຍຊອງຫວາງທຍງມຄວາມບກຜອງໃນການບລການນາສະອາດແລະສຂະອານາໄມໃນສປປລາວແລະຄວາມຄບໜາທາງດານນແມນຍງບທນເຂາໄປເຖງຈານວນປະຊາກອນທທກຍາກທສດ. ໂດຍອງຕາມສະຖຕຂອງລດຖະບານ, ໃນຈານວນປະຊາກອນຜທທກຍາກທສດມພຽງ 56 ເປເຊນທເຂາເຖງແຫລງນາດມທຜານການປບປງແລວ, ມພຽງແຕ 23 ເປເຊນທເຂາເຖງສງອານວຍຄວາມສະດວກດານສຂາພບານຂນພນຖານ, ມພຽງ 21 ເປເຊນທເຂາເຖງສງອານວຍຄວາມສະດວກສາລບການລາງມຂນພນຖານແລະ 72 ເປເຊນທຍງໄປຖາຍໜກແບບບມວດຖາຍ. ໃນທວປະເທດປະມານ 20 ເປເຊນຂອງຄວເຮອນຍງໃຊເວລາເກນກວາ 30 ນາທໃນແຕລະມໃນການໄປຕກນາແລະ 86 ເປເຊນຂອງຄວເຮອນໃນເວລາກວດຕວຢາງນາດມນາໃຊຂອງພວກເຂາໄດພບເຫນເຊອອໂກລາຍ.81

ສບສເປເຊນຂອງບນດາບານຊນນະບດບມເສນທາງເຂາເຖງແລະເຖງແມນວາບນດາບານທມເສນທາງເຂາເຖງແລວກຕາມແຕອາດບສາມາດເດນທາງເຂາໄປເຖງໄດໃນໄລຍະລະດຝນເຊງພາໃຫມຄວາມຈາກດຢາງຮາຍແຮງໃນການເຂາເຖງການບລການຕາງໆຂນພນຖານແລະການເຂາເຖງຕະຫາດ.82ໂດຍອງຕາມຂມນຈາກອງການຢນເຊຟມ 97.5 ເປເຊນຂອງເດກນອຍຢໃນບນດາເຂດທບມເສນທາງເຂາເຖງເປນຜດອຍໂອກາດໃນບາງດານ83ແລະທະນາຄານໂລກໄດພບເຫນວາມ 10 ເປເຊນຂອງບນດາບານທມເສນທາງເຂາເຖງແລວທມຄວາມເປນໄປໄດຫາຍທຈະຫລດພນອອກຈາກຄວາມທກຍາກ.84ໃນເມອງທຂາພະເຈາໄດໄປເຮດວຽກ, ເຈາໜາທໄດກາວວາ 39 ບານຢເມອງດງກາວບສາມາດເດນທາງດວຍທາງລດເຂາໄປເຖງໄດໃນລະດຝນແລະ 22 ບານໃນຈານວນບານດງກາວບສາມາດເດນທາງໄປສະຖານທບລການສາທາລະນະສກໃນລະດຝນ.

ລະເບດບທນແຕກທຕກຄາງ

ໂດຍອງຕາມຂມນປະຫວດສາດຂອງສງຄາມ, ໄລຍະປ 1964 ເຖງປ 1973, ສະຫະລດອາເມລກາໄດຖມລະເບດທາງອາກາດໃສສປປລາວຫາຍກວາ 2 ລານໂຕນໃນຈານວນ 580,000 ຄງຂອງການຖມລະເບດ. ຢາງໜອຍມ 270 ລານລະເບດບອມບໄດຖກຖມລງ, ເຊງໃນນນໃນມປະມານ 80 ລານໜວຍທມຄວາມຜດພາດບທນແຕກແລະຕກຄາງຢ. ມເຫດຮາຍໄດເກດຂນ, ການສາຫວດຂມນໃນປ 2009 ໄດພບເຫນວາລະເບດບທນແຕກດງກາວໄດທາລາຍຊວດຫລເຮດໃຫຄນມຄວາມພການແຂນຫລຂາທມຈານວນຫາຍເຖງ 50,000 ຄນໃນສປປລາວນບແຕປ 1964 ເປນຕນມາ. ຂມນຈາກການສາຫວດແລະຂມນຈາກການຖມລະເບດທາງອາກາດໄດຊໃຫເຫນວາມປະມານໜງສວນສາມຂອງປະເທດແມນມລະເບດບທນແຕກທຕກຄາງຢ.85ລະເບດທບທນແຕກເປນສາເຫດທເຮດໃຫຊາວກະສກອນບສາມາດນາໃຊດນກະສກາເພອຜະລດອາຫານມາລຽງຄອບຄວໄດຫລຕອງໄດສຽງຊວດຕຄວາມຕາຍຫລສຽງຕການໄດຮບບາດເຈບ. ລະເບດບທນແຕກສາມາດເປນສາເຫດພາໃຫພການເຊງເຮດໃຫປະຊາຊນບສາມາດໄປເຮດວຽກໄດແລະເນອງຈາກວາມຄວາມຈາກດທາງດານການສະໜບສະໜນທາງສງຄມ - ໃນກລະນມຜທພການໃນຄອບຄວກອາດຮຽກຮອງໃຫຄອບຄວຕອງໄດຊວຍເຫລອເບງແຍງຢາງຫວງຫາຍທສດເຊງເຮດໃຫສະມາຊກຂອງຄອບຄວຈານວນໜງບສາມາດໄປເຮດວຽກໄດ. ໃນແຂວງຫວພນຂາພະເຈາໄດພບກບແມຍງຜໜງອາຍ 18 ປເຊງຜວຂອງລາວຫາກເສຍຊວດຍອນອບດເຫດຈາກລະເບດບທນແຕກແລະປດຈບນຜກຽວກບມວທທາງໃດທຈະຊວຍເຫລອລາວເອງແລະລກຂອງລາວ.

6. ແຜນງານປກປອງທາງສງຄມທສາຄນຕາງໆ

81ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານຂມນທເກບກາໄດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 21.82ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານຂມນທເກບກາໄດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 3.83UNICEF and Lao Ministry of Planning and Investment, “SDGs and Children: Measuring Progress on Child Wellbeing in Lao PDR,” preliminary report 2018, p. 27.84ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ, “Lao PDR Poverty Policy Notes: Drivers of Poverty Reduction in Lao PDR,” October 2015, http://documents.worldbank.org/curated/en/590861467722637341/pdf/101567-REPLACENENT-PUBLIC-Lao-PDR-Poverty-Policy-Notes-Drivers-of-Poverty-Reduction-in-Lao-PDR.pdf p. 27.85Legacies of War, “Cluster Bomb Fact Sheet,” http://legaciesofwar.org/resources/cluster-bomb-fact-sheet/.

17

ສປປລາວຍງບທນມລະບບປະກນສງຄມຢາງຄບຖວນເທອຫລຍງບທນມເຄອຄາຍປກປອງທາງສງຄມເພອລບລາງຄວາມທກຍາກແລະປະຊາຊນຍງອາໄສການຊວຍເຫລອສວນໜງຈາກຄອບຄວແລະຍາດຕພນອງ, ຈາກຊາວບານ, ຈາກຊນເຜາດຽວກນແລະຈາກການອປະຖາຄາຊຕາງໆ.86ສງທຊໃຫເຫນວທການທເຂມງວດອນໜງກຄເຈາໜາທຂນເມອງທານໜງໄດບອກຂາພະເຈາວາ "ຖາຫາກຄອບຄວໃດທກຍາກເຊງເປນຍອນພວກເຂາຂຄານເອງ, ພວກເຮາກຈະບຊວຍເຫລອພວກເຂາ."

ໂດຍອງຕາມກະຊວງແຮງງານແລະສະຫວດດການສງຄມກອງທນປະກນສງຄມແຫງຊາດໄດຈາຍເງນໃຫຜທໄດຮບການປະກນໃນຈານວນ 1,217,436,876,505 ກບໃນປ 2018 (ປະມານ 143 ລານໂດລາສະຫະລດ(US$))ເຊງມ 529,365 ຄນໄດຮບເງນອດໜນຈາກກອງທນດງກາວໂດຍສະເລຍແມນປະມານ 270 ໂດລາສະຫະລດຕຄນ.87ກະຊວງດງກາວບໄດໃຫຂມນກຽວກບວາຈານວນເງນດງກາວນວາເທາກບຈກເປເຊນຂອງ GDP ຫລຂອງລາຍຈາຍແຫງຊາດ.

ລະບບການອດໜນທມຢແລວນນບໄດຮບການຈດຕງປະຕບດຢາງເຕມສວນສະເໝໄປ. ຢສກສາລາແຫງໜງທຂາພະເຈາໄດໄປຢຽມຢາມພະນກງານແພດຜໜງໄດເວາກບຂາພະເຈາວາການຊວຍເຫລອປນປວຜທກຍາກໂດຍບເສຍຄານນແມນຍງບທນໄດຖກຈດຕງປະຕບດເທອເພາະວາພວກເຂາຍງບທນມບນຊລາຍຊຢາງຊດເຈນວາແມນໃຜແດຄວນໄດຮບການອດໜນດງກາວ.

ກຽວກບປະເດນນຂາພະເຈາກໄດຮບບດລາຍງານທຄາຍຄກນຈາກຫາຍແຫລງທກຽວຂອງກບຄາລງທະບຽນສາລບການເຂາຮຽນແລະການເຂາຮກສາສຂະພາບເຊງຍງມຫາຍໂຮງຮຽນແລະຫາຍໂຮງໝທເກບຄາລງທະບຽນ. ລະບບດງກາວອາດພາໃຫປະຊາຊນຜທກຍາກບສາມາດເຂາເຖງການອດໜນທສາຄນທສດເພອຫລດພນອອກຈາກຄວາມທກຍາກ. ລດຖະບານຄວນຈດຕງປະຕບດຢາງຮບດວນເພອແກໄຂບນຫາການສລາດບງຫວງຢໃນລະບບການອດໜນທາງສງຄມທສາຄນເຫລານ.

ເຈາໜາທລດບາງທານໄດເວາວາພວກເຂາໄດຮບເງນເດອນຊາເຊງພາໃຫມຄວາມຫຍງຍາກທາງດານການເງນສາລບຜທບໄດຮບເງນເດອນທນເວລາແລະສງຜນກະທບຕການເຮດວຽກ. ເນອງຈາກວາພະນກງານແລະຜອອກແຮງງານສວນຫາຍແມນຜທໄດຮບເງນເດອນຕາເຊງມພຽງແຕ 100 ປາຍໂດລາສະຫະລດ (US$$ຕເດອນເທານນຈງເຮດໃຫຫາຍຄນຕອງໄດພະຍາຍາມເຮດທກຢາງເພອແກໄຂສງທຈາເປນຂນພນຖານຕາງໆໃນການດາລງຊວດແລະຕອງໄດຢມເງນເພອແກໄຂສະພາບຊວດການເປນຢ. ເມອເປນແນວນນພະນກງານລດບາງຄນຕອງໄດໃຊເວລານອກໂມງການເພອໄປເຮດວຽກອນເຊງພາໃຫການບລການທາງສງຄມທມຈາກດຢແລວນນຫລດໜອຍລງ.88ຜອອກແຮງງານບສາມາດຈດຕງສະຫະພນໄດນອກຈາກສະຫະພນກາມະບານລາວເຊງແມນສະຫະພນທຂນກບລດຖະບານແລະການນາພາຂອງພກ.89

ດານສາທາລະນະສກ

ຂາພະເຈາໄດຮບຫາຍບດລາຍງາຍທກງກນກຽວກບການເບງແຍງດແລສຂະພາບທຍງມຄນນະພາບຕາຢ, ອດຕາປກຄມການຮກສາສຂະພາບຍງຈາກດຢໃນເຂດຊນນະບດແລະຄາໃຊຈາຍໃນການຮກສາສຂະພາບເປນປດໄຈໜງທພາໃຫປະຊາຊນກາຍເປນຜທກຍາກ. ເຖງແມນວາໄດໃຫຄວາມສາຄນກຽວກບການຮກສາສຂະພາບທສາມາດເຂາເຖງໄດເພອແກໄຂບນຫາຄວາມທກຍາກແຕກເປນທຈະແຈງແລວວາລດຖະບານຍງບທນມທນຢາງພຽງພສາລບການດແລຮກສາສຂະພາບຫລເພອຮບປະກນໃຫປະຊາຊນຜທທກຍາກສາມາດເຂາເຖງເພອຮບການປນປວ. ມປະຊາຊນທານໜງໄດເວາກບຂາພະເຈາວາ "ຖາບມເງນກຈະບມຊວດ."

ລາຍຈາຍເຂາໃນວຽກງານສາທາລະນະສກ ເມອສມທຽບເປນເປເຊນໃສ GDP ແມນຢໃນລະດບດຽວກນກບຫາຍປະເທດໃນພາກພນທຢໃນລະດບຕາທສດ, ໂດຍສະເພາະແມນລາຍຈາຍທມາຈາກແຫລງລາຍຮບພາຍໃນປະເທດ.90ອງຕາມຂມນທໄດຈາກຜເຂາຮວມປະຊມເຊງແມນຜທມຄວາມຮດານນ, ໃນປ 2017 ລາຍຈາຍເຂາໃນຂະແໜງສາທາລະນະສກ ແມນ 1.7 ເປເຊນ ຂອງ GDP (ຄກນກບປ 2010-2011) ແລະ ເທາກບ 6.5 ເປ86Bertelsmann Stiftung, “BTI 2018 | Laos Country Report,” bti-project.org/en/reports/country-reports/detail/itc/LAO/.87ຂມນຕວເລກສະໜອງໂດຍກະຊວງແຮງງານແລະສະຫວດດການສງຄມ, ເດອນມນາວນທ26, 2019.88Bertelsmann Stiftung, “BTI 2018 | Laos Country Report,” bti-project.org/en/reports/country-reports/detail/itc/LAO/.89Human Rights Watch, “Human Rights Watch Concerns on Laos,” November 5, 2015, https://www.hrw.org/news/2015/11/05/human-rights-watch-concerns-laos.

18

ເຊນຂອງງບປະມານຂອງລດຖະບານ (ທຽບໃສ 9 ເປເຊນທເປນເປາໝາຍ).91ຜທມພາລະອນໜກໜວງຂອງລາຍຈາຍໃນການຮກສາສຂະພາບແມນປະຊາກອນທມລາຍຮບຕາ ແລະ ບນດາຄວເຮອນທມເດກນອຍອາຍຕາກວາ 5 ປ ແລະ ມຜອາຍສງຢໃນຄອບຄວ.92

ການເຂາເຖງການຮກສາສຂະພາບທສາມາດຈບຈາຍໄດ ແລະ ການປະກນໄພສຂະພາບແມນສງທສາຄນໃນການຮບປະກນບໃຫຄາໃຊຈາຍຮກສາສຂະພາບເປນປດໄຈຜກດນປະຊາຊນໃຫກາຍເປນຜທກຍາກ. ທະນາຄານໂລກ ໄດພບເຫນວາ ໃນຈານວນປະຊາຊນທທກຍາກ ຫລ ຜທເກອບຈະທກຍາກ ມ 13 ເປເຊນ ຂອງປະຊາຊນເຫລານແມນຜທຕກຢໃນສະພາບດງກາວມາຂາງເທງ ເນອງຈາກການເຈບປວຍກະທນຫນ93ແລະ 17 ເປເຊນ ຂອງ ຜທບໄດຮບການຄມຄອງຈາກການປະກນໄພສຂະພາບ ຕອງໄດຢມເງນເພອໄປເຂາໂຮງໝ ເຊງມຄວາມເປນໄປໄດຫາຍທຈະກາຍເປນຜທກຍາກ.94

ໄດມຄວາມຄບໜາໃນລະດບໃດໜງແລວໃນການແກໄຂບນຫາລາຍຈາຍເຂາໃນຂະແໜງສາທາລະນະສກ. ລາຍຈາຍທປະຊາຊນຈາຍເອງເມອສມທຽບໃສລາຍຈາຍທງໝດໃນການຮກສາສຂະພາບໄດຫລດລງຈາກ 60 ເປເຊນ ໃນປ 2000 ມາເປນ 45 ເປເຊນ ໃນປ 2016, ແຕວາ ເງນທປະຊາຊນຈາຍເອງຍງແມນໜງໃນແຫລງການເງນທໃຫຍທສດໃນການສະໜບສະໜນຂະແໜງສາທາລະນະສກ ແລະ ມນແມນອປະສກອນໜງຕຄນທກຍາກໃນການເຂາຊມໃຊການບລການຮກສາສຂະພາບ.95ກະຊວງສາທາລະນະສກ ໄດເວາວາ 94 ເປເຊນ ຂອງ ປະຊາຊນທວປະເທດແມນໄດເອາເຂາໃນກອງປະທນປະກນໄພສຂະພາບແລວ, ແຕວາກະຊວງດງກາວບມຂມນເປນຕວເລກເພອຢງຢນວາ ມປະຊາຊນຈານວນເທາໃດແທ ທໄດຊມໃຊການບລການຮກສາສຂະພາບ.96ກອງທນປະກນໄພສຂະພາບໃຫການບລການໂດຍບເສຍຄາສາລບການເກດລກ ແລະ ການປນປວສາລບເດກອາຍຕາກວາ 5 ປ.97ນອກຈາກນນ ຍງມຊາວບານທໄດເວາກບຂາພະເຈາວາ ພວກເຂາໄດຈາຍເງນ 5,000 ກບ ຕຄນ ໃນເວລາເຂາຮບການບລການຮກສາສຂະພາບຢສກສາລາ.

ການປບປງການບລການຮກສາສຂະພາບໄດຖກຈດຕງປະຕບດແບບບທວເຖງເຊງມຄວາມແຕກຕາງກນຫາຍໃນແຕລະທອງຖນສາລບການຮກສາສຂະພາບຂນພນຖານ. ປະຊາຊນຢທກຍາກ ແລະ ຜດາລງຊວດຢເຂດຊນນະບດ ຍງມຄວາມຈາກດໃນການເຂາເຖງການບລການຮກສາສຂະພາບທຈາເປນ.98ໃນເຂດຊນນະບດປະຊາຊນມກຈະເຈບເປນຍອນພະຍາດທສາມາດປອງກນໄດ ເຊງລວມທງພະຍາດໝາກແດງ, ໄຂຍງ, ວນນະໂຣກປອດ ແລະ ພະຍາດຖອກທອງ.99ເປນທຈະແຈງແລວວາ ການເຂາຮກສາສຂະພາບໃນເຂດຊນນະບດ ຍງແມນສງທາທາຍໃຫຍອນໜງຢ. ເຖງແມນວາຢໃນບນດາບານທມສກສາລາແລວກຕາມ ປະຊາຊນຫາຍຄນ ໄດເວາແບບດຽວກນກບຂາພະເຈາວາ ພວກເຂາຕອງໄດໄປໂຮງໝເມອງ ຫລ ໂຮງໝແຂວງ ສາລບການປນປວພະຍາດທຮາຍແຮງ ແລະ ຄາເດນທາງເປນອປະສກຕປະຊາຊນໃນການໄປຮບການປນປວ. ຢໃນໜງບານທຂາ90World Health Organization, “Health Financing,” wpro.who.int/laos/topics/health_financing/en/.91ບດລາຍງານຕາງໆກຽວກບລາຍຈາຍງບປະມານຂອງລດແມນມຄວາມແຕກຕາງກນ. ບດລາຍງານຂອງອງານ UN ESCAP ປ2018 ພບວາສປປລາວໃຊຈາຍ 0 ເປເຊນຂອງ GDP ເຂາໃນການປກປອງທາງສງຄມ, ໃຊຈາຍ 1 ເປເຊນຂອງ GDP ເຂາໃນດານສາທາລະນະສກແລະ 3 ເປເຊນຂອງ GDP ເຂາໃນດານການສກສາ, ເຊງເປນການໃຊຈາຍໃນອດຕາສວນທຕາທສດໃນຂງເຂດພາກພນ. ບດລາຍງານຂອງອງການ UN ESCAP, “Social Outlook for Asia and the Pacific Poorly Protected,” 2018, https://www.unescap.org/sites/default/files/publications/Social_Outlook.pdf, p. 46.92WHO, “Laos: Health Financing,” http://www.wpro.who.int/laos/topics/health_financing/en/.93ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao Poverty Policy Brief: Taxonomy of the Poor and Its Usefulness in Policy Design,” December 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/114211505815281554/pdf/119794-WP-taxonomy-PovertyReport-PUBLIC-ENGLISH-and-LAO-ENGLAOfinal.pdf p. 8.94ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Poverty Policy Notes: Drivers of Poverty Reduction in Lao PDR,” October 2015, http://documents.worldbank.org/curated/en/590861467722637341/pdf/101567-REPLACENENT-PUBLIC-Lao-PDR-Poverty-Policy-Notes-Drivers-of-Poverty-Reduction-in-Lao-PDR.pdf p. 3195ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 43.96ປະຊມກບກະຊວງສາທາລະນະສກ, 26 ມນາ, 2019.97ສະມາຄນເພອການພດທະນາແມຍງແລະການສກສາດານກດໝາຍ (Association for Development of Women and Legal Education), “Capacity Assessment Report: CEDAW Implementation in Lao PDR,” June 2016, http://adwlelaos.org/wp-content/uploads/2017/09/SRP001_Cedaw-Assessment_EF-14-07-2016-ENG.pdf p. 10.98ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງທຄນພບຂອງການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 24.99Lao PDR, “National report submitted in accordance with paragraph 5 of the annex to Human Rights Council resolution 16/21,” 2014, https://undocs.org/A/HRC/WG.6/21/LAO/1.

19

ພະເຈາໄດໄປຢຽມຢາມສກສາລາມຢາ ແລະ ອປະກອນການແພດໜອຍທສດ - ເຊງສວນຫາຍແມນອປະກອນມສອງທໃຊງານແລວ ທໄດມາຈາກໂຮງໝແຂວງ. ພະນກງານແພດຜໜງໄດບອກຂາພະເຈາວາ ໃນໄລຍະສາມປຜານມາ ມປະຊາຊນຫາຍຄນທເຈບປວຍ ແລະ ບສາມາດໄປໂຮງໝໄດ ຍອນບມເງນ ແລະ ຍອນແນວນນ ຈງມຜເສຍຊວດສອງຄນ. ຄາໃຊຈາຍສາລບການໃຊລດແພດສກເສນໂຮງໝເມອງແມນ 500,000 ກບ (58 ໂດລາສະຫະລດ).

ການຮກສາສຂະພາບເດກແມນສງສາຄນອນໜງໃນການແກໄຂບນຫາຄວາມທກຍາກ ຂອງປະຊາຊນໃນຫາຍກມອາຍ, ແຕວາ ຜນຂອງການປະຕບດທາງດານນຢໃນສປປ ລາວ ຍງຄງເປນບນຫາຢ. ໜອຍກວາ 50 ເປເຊນ ຂອງຈານວນເດກນອຍທງໝດທໄດຮບການສກຢາວກຊນປອງກນພະຍາດ,100ແລະ ໃນຈານວນເດກນອຍທມອາຍຕາກວາ 5 ປ ມ 21 ເປເຊນຂອງພວກເຂາ ທເປນເດກນອຍນາໜກຫລດ, 9 ເປເຊນ ຂອງພວກເຂາມອາການຈອຍຜອມ ແລະ 33 ເປເຊນ ມຄວາມສງທບໄດມາດຕະຖານ.101ສສບແປດເປເຊນຂອງເດກນອຍໃນຈານວນປະຊາກອນທທກຍາກທສດແມນຜທມຄວາມສງບໄດມາດຕະຖານ, ເຊງມຄວາມແຕກຕາງຈານວນສາມເທາຕວເມອທຽບໃສເດກນອຍຂອງຈານວນປະຊາກອນທຮງມທສດ.102ໂດຍອງຕາມຂມນຈາກ UNDP ມພຽງ 5 ເປເຊນຂອງເດກນອຍອາຍທຍງອອນທໄດຮບອາຫານພຽງພ ໃນລະດບທຍອມຮບໄດຂນຕາສດ.103ເຖງແມນວາໄດມຄວາມຄບໜາແລວກຕາມ ໃນການຫລດຜອນອດຕາການຕາຍຂອງເດກ, ຄວາມບສະເໝພາບໃນການບລການຮກສາສຂະພາບຍງສບຕມຢ. ໃນນນລວມທງການດແລຝາກທອງ, ການດແລຫລງເກດ, ການມແພດຊານານງານຊວຍເກດ ແລະ ການເກດລກຢໂຮງໝ.104ໃນປ 2015 ອດຕາການຕາຍຂອງແມຕການເກດທມຊວດແມນ 197 ຄນ ຕ 100,000 ເທອເກດທມຊວດ ເຊງມສາເຫດທກຽວຂອງກບການຖພາຢໃນສປປ ລາວ ເຊງແມນອດຕາທສງກວາອດຕາສະເລຍຂອງພາກພນ ເຖງແມນວາ ອດຕາດງກາວໄດຫລດລງມາຈາກ 400 ຄນ ທເສຍຊວດຕ 100,000 ເທອເກດ ໃນປ 2005. ອດຕາການຕາຍຂອງແມຍງສງທສດໃນບນດາແມຍງທທກຍາກຢດາລງຊວດຢເຂດຊນນະບດ ເຊງແມນຜທໄດຮບການສກສາຕາ ຫລ ບໄດຮບການສກສາເລຍ ແລະ ແມຍງຊນເຜາສວນໜອຍ.105

ການສກສາ

ການເຂາເຖງການສກສາທມຄນນະພາບຢາງມຄວາມໝາຍຈະແມນສງທຈາເປນເພອສາງເສນທາງທແທຈງໃຫແກການຫລດພນອອກຈາກຄວາມທກຍາກສາລບເດກນອຍລາວ. ເຖງແມນວາກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ໄດປະຕບດພນທະໃນກບປບປງໂອກາດການສກສາ ແລະ ໄດລາຍງານໃຫເຫນບາງຄວາມຄບໜາແລວໃນການປບປງອດຕາການເຂາຮຽນ ແລະ ອດຕາການຫອດເຫລອແລວກຕາມ, ແຕກຍງບທນຈະແຈງເທອວາ ລດຖະບານໄດຮບຮຄວາມສາຄນຂອງການສກສາ ຫລ ໄດຈດສນຊບພະຍາກອນທຈາເປນໃຫແກການສກສາແລວ ຫລ ບ. ໂດຍອງຕາມຂມນຈາກຜເຂາຮວມສນທະນາໄດເຫນວາການໃຊຈາຍເຂາໃນການສກສາ ແມນ 3.11 ເປເຊນ ຂອງ GDP ແລະ 13.4 ເປເຊນຂອງງບປະມານແຫງຊາດ (ທຽບໃສ 17 ເປເຊນທເປນເປາໝາຍ) ໃນປ 2017. ເປເຊນຂອງງບປະມານທໄດໃຊເຂາໃນການສກສາ ໃນປ 2017 ແມນຢໃນລະດບຕາທສດ ໂດຍອງຕາມຂມນທໄດຮບ ເຊງເປນການແກຍາວມາແຕສກປ 2010/11 ຫາປ 2017. ການໃຊຈາຍເຂາໃນການສກສາແມນຍງຕາຢ ເມອສມທຽບໃສບນດາປະເທດໃກຄຽງ ແລະ ປະເທດອນໆຢໃນພາກພນ.106

100ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 44.101ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf pp. 17, 36.102ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf pp. 36-37.103ບດລາຍງານຂອງອງການ UNDP, “Lao PDR: Zero Hunger,” http://www.la.undp.org/content/lao_pdr/en/home/sustainable-development-goals/goal-2-zero-hunger.html.104ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 24.105Jonna P. Estudillo, “Government Programs Have Begun to Reduce Maternal Deaths in Lao PDR: Now What Comes Next?,” March 30, 2018, https://www.eastwestcenter.org/publications/government-programs-have-begun-reduce-maternal-deaths-in-lao-pdr-now-what-comes-next.106ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 47.

20

ມຫລກຖານທດທສະແດງໃຫເຫນວາ ການສກສາແມນສງທສາຄນຫາຍໃນການແກໄຂຄວາມທກຍາກຢໃນສປປ ລາວ. ປະຊາຊນຜໃດທມການສກສາຕາທສດ ຈະມໂອກາດໜອຍທສດເຊນກນ ໃນການຫລດພນອອກຈາກຄວາມທກຍາກ ແລະ ກແມນຜທມຄວາມເປນໄປໄດສງທສດ ທຈະຕກຢໃນມາດຕະຖານທຢຕາກວາມາດຕະຖານການຫລດພນຄວາມທກຍາກ. ໃນປ 2012/13 ມ 47 ເປເຊນ ຂອງ ປະຊາຊນຜທບໄດຮບການສກສາໃນລະບບທດາລງຊວດຢຕາກວາມາດຕະຖານຫລດພນຄວາມທກຍາກ ເມອສມທຽບໃສພຽງແຕ 4 ເປເຊນ ຂອງ ຜທຮຽນຈບມະຫາວທະຍາໄລ ທຍງທກຍາກຢ107ແລະ ອດຕາຄວາມທກຍາກໃນຈານວນຜທມຫວໜາຄອບຄວທບໄດຮບການສກສາໃນລະບບ ຫລ ໄດຮບການສກສາ ແຕບຈບຊນປະຖມ ເຊງອດຕາຄວາມທກຍາກດງກາວແມນສງກວາສາມເທາຕວ ເມອທຽບໃສປະຊາຊນ ທມຫວໜາຄອບຄວ ທໄດຮບການສກສາ ຢາງໜອຍຈບຊນມດທະຍມຕນ.108ການໄດຮບການສກສາ ສາມາດເພມໂອກາດໃຫແກບນດາຄອບຄວ ໃນການຜະລດກະສກາ ຫລ ຊວຍໃຫພວກເຂາຫນປຽນອອກຈາກອາຊບກະສກາ.109ໃນຈານວນຊາວໜມທອອກແຮງງານ ໂດຍສະເພາະຜທໄດຮບການສກສາຫາຍປຂນໄປມໂອກາດຫາຍທຈະໄດເຮດວຽກເປນແຮງງານຮບຈາງທມສນຍາແຮງງານເປນລາຍລກອກສອນ - ມ 95 ເປເຊນ ຂອງຊາວໜມທເຮດວຽກແຕແມນຊາວໜມ ທບໄດຮບການສກສາແມນຜທຍງມຄວາມທກຍາກຢ ເມອສມທຽບໃສ 49 ເປເຊນ ຂອງລກສະນະດຽວກນນສາລບໄວໜມທໄດຮບການສກສາຈບຊນມດທະຍມ.110

ເຖງແມນວາການສກສາ ຈະມຄວາມສາຄນຕການຫລດພນຈາກຄວາມທກຍາກ, ແຕວາ ປະຊາຊນທຍງທກຍາກຢນນ ກຍງມໂອກາດໜອຍຫາຍໃນການໄດຮບການສກສາ. ມພຽງ 58 ເປເຊນ ຂອງເດກນອຍຂອງປະຊາກອນທທກຍາກທສດທຮຽນຈບຊນປະຖມ ເຊງກງກນຂາມກບ 98 ເປເຊນ ຂອງ ເດກນອຍຂອງກມປະຊາກອນທຮງມທສດ ແລະ ມພຽງ 8 ເປເຊນ ຂອງເດກນອຍ ຂອງປະຊາກອນທທກຍາກທສດ ທຮຽນຈບຊນມດທະຍມປາຍ ເມອສມທຽບໃສ 74 ເປເຊນ ຂອງເດກນອຍ ຂອງປະຊາກອນທຮງມທສດ.111ຄວາມຄບໜາໃນການປບປງໂອກາດການເຂາເຖງແມນຍງຊາຢແລະ ຍງສມໃສການສກສາຊນປະຖມ.112ໂດຍອງຕາມຂມນຈາກກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ເຖງແມນວາ ອດຕາການປະລະການຮຽນໄດຫລດລງສາລບນກຮຽນຊນປະຖມ ຢໃນຊມປທຜານມາແລວກຕາມ, ອດຕາການປະລະການຮຽນໄດເພມຂນແຕລະປ ນບແຕປ 2016 ຫາ 2018 ສາລບນກຮຽນຊນມດທະຍມຕນ ແລະ ມດທະຍມປາຍ.113

ເຖງແມນວາການສກສາຈະບໄດເສຍຄາກຕາມແຕວາກມຄາໃຊຈາຍເກດຂນສາລບການສກສາລວມທງຊດເຄອງແບບ, ອາຫານແລະ ຄາໃຊຈາຍກຽວກບການເດນທາງ ເຊງເຮດໃຫເດກໃນຄອບຄວທກຍາກບໄດເຂາໂຮງຮຽນ. ສາລບຄອບຄວທກຍາກ ຄາໃຊຈາຍເຂາໃນການສກສາ ແລະ ຄວາມຈາເປນໃຫລກເຮດວຽກ ແລະ ຊວຍເຫລອຄອບຄວ ແມນສງທພາໃຫເດກຕອງໄດອອກໂຮງຮຽນ. ຄາໃຊຈາຍໃນການສງລກໄປໂຮງຮຽນແມນເພມຂນ ໂດຍອງຕາມໄວອາຍຂອງເດກທສງຂນ.114ໃນການສາຫວດອນໜງກຽວກບເດກທບໄດເຂາໂຮງຮຽນ 107World Bank, “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf pp. 34-35.108ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Poverty Profile in Lao PDR,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/868521467998508506/pdf/100120-WP-P146141-PUBLIC-Box393225B-Poverty-Profile-in-Lao-PDR-publication-version-12-19-14.pdf p. 16.109ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf pp. 34-35; World Bank, “Lao PDR Poverty Policy Notes: Drivers of Poverty Reduction in Lao PDR, October 2015, http://documents.worldbank.org/curated/en/590861467722637341/pdf/101567-REPLACENENT-PUBLIC-Lao-PDR-Poverty-Policy-Notes-Drivers-of-Poverty-Reduction-in-Lao-PDR.pdf p. 9.110Understanding Children's Work, “Understanding Children's Work and Youth Employment Outcomes in Laos,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/587261545112094976/pdf/133003-WP-v1-PUBLIC-ADD-SERIES-see-103603-Laos-Summary-child-labour-youth-employment20140109-131624.pdf p. 10.111ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 45.112ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao Poverty Policy Brief: Taxonomy of the Poor and Its Usefulness in Policy Design,” December 2017, http://documents.worldbank.org/curated/en/114211505815281554/pdf/119794-WP-taxonomy-PovertyReport-PUBLIC-ENGLISH-and-LAO-ENGLAOfinal.pdf p. 12.113ກະຊວງສກສາທການແລະກລາ, “ບດລາຍງານຜນການດາເນນງານຂອງຂະແໜງສກສາແລະກລາສກປ 2017-2018 ແລະແຜນການພດທະນາສາລບ 2018-2019,” ສງຫາ 2018, ໜາ 6.114ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 46.

21

ເຫນວາ 24 ເປເຊນ ຂອງເດກເຫລານນເວາວາພວກເຂາໄດອອກໂຮງຮຽນຍອນວຽກເຮອນ, ຍອນໄປເຮດວຽກ, ຍອນໂອກາດການເຂາເຖງ, ຍອນຄວາມປອດໄພ ຫລ ຍອນຄາໃຊຈາຍ.115ເຈາໜາທກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ໄດເວາວາ ກະຊວງດງກາວໄດສະໜອງເບຍລຽງໃຫນກຮຽນທກຍາກຈານວນ 1,000 ຄນ ໃນອດຕາ 850,000 ກບ (100 ໂດລາສະຫະລດ (US$)) ໃນແຕລະປ, ແຕວາງບປະມານທງໝດແມນເທາກບ 100,000 ໂດລາສະຫະລດ (US$) ໃນການຊວຍເຫລອເດກທກຍາກ ເຊງກວມເອາພຽງແຕ 0.0006 ເປເຊນຂອງນກຮຽນ 1.45 ລານຄນທເຂາໂຮງຮຽນໃນລະບບ.116

ເຂດຊນນະບດຍງມໂອກາດຈາກດຫາຍໃນການສກສາ ແລະ ໃນຂະນະທບານຈານວນຫາຍສາມາດເຂາເຖງໂຮງ ຮຽນປະຖມແລວກຕາມ ແຕໃນເມອເດກມອາຍສງຂນພວກເຂາຕອງໄດເດນທາງໄກຕມອອກຈາກບານເພອ ໄປພກເຊາຢໃນໂຮງຮຽນເລຍ. ໂດຍອງຕາມທະນາຄານໂລກ 50 ເປເຊນ ຂອງໂຮງຮຽນຊນປະຖມທງໝດ ແລະ 70 ເປເຊນ ຂອງໂຮງຮຽນຊນປະຖມທຢໃນເມອງທທກຍາກທສດ ບມ 5 ຊນຮຽນ ໂດຍມຫລກຖານທຊໃຫເຫນວາເດກໄດອອກໂຮງຮຽນຫລງຈາກໄດຮຽນຈບຊນຮຽນສງສດທໂຮງຮຽນພວກເຂາມ.117ໃນບານຊນນະບດແຫງໜງທຂາພະເຈາໄດໄປຢຽມຢາມຄໄດບອກຂາພະເຈາວາ ໂຮງຮຽນມດທະຍມທຢໃກທສດແມນ 17 ກໂລແມດ ເຊງຕອງເດນທາງດວຍທາງດນແດງ ແລະ ມປະມານ 50 ເປເຊນ ຂອງເດກທຮຽນຈບຊນປະຖມແລວໄດອອກໂຮງຮຽນໃນອດຕາສວນທບດນດຽງກນ ໂດຍສະເພາະແມນເດກຍງ ແລະ ເດກທຢໃນຄອບຄວທກຍາກທບມລດຈກເດນທາງ. ບນດາເຈາໜາທຂອງກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ໄດບອກກບຂາພະເຈາວາກະຊວງດງກາວກາລງສາງໂຮງຮຽນກນນອນຫາຍແຫງໃຫເດກຜທຢຫາງໄກຈາກເຮອນຂອງພວກເຂາ, ແຕກບມຂມນຈະແຈງວາ ໄດສາງໂຮງຮຽນກນນອນດງກາວແລວຈກຫລງ.

ໃນເມອເດກໄດເຂາໂຮງຮຽນແລວ ແຕຄນນະພາບຂອງການສກສາ ປາກດວາຍງຂອນຂາງຕາ. ອງຕາມທະນາຄານໂລກ, ການສກສາ 10.8 ປ ໃນສປປ ລາວ ແມນເທາກບພຽງແຕ 6.4 ປ ຖາຫາກວາຈະໃຫໄດຕາມຄນນະພາບຂອງການສກສາ. ນແມນຕາກວາລະດບສະເລຍຂອງພາກພນ ແລະ ສງຜນກະທບຕຄວາມສາມາດຂອງເດກໃນການພດທະນາທກສະ ແລະ ການຫລດພນຈາກຄວາມທກຍາກ. ການປະເມນການຮຽນອານ ໃນຊມປຕອນຕນຂອງຊນປະຖມ ໄດພບເຫນວາເກອບໜງສວນສາມຂອງນກຮຽນຊນ ປ 2 ໃນສປປ ລາວ ໄດຄະແນນສນ ສາລບການອານທລຽນໄຫ ແລະ 57 ເປເຊນ ໄດຮບຄະແນນສນສາລບການອານທເຂາໃຈ. ຄວາມຈາກດໃນການໃຊງບປະມານເຂາໃນການຄມຄອງບລຫານໂຮງຮຽນ, ງບປະມານສາລບອປະກອນການຮຽນ-ການສອນ, ອປະກອນຕາງໆ ແລະ ການຝກອບຮມຄເຮດໃຫມຄວາມຊກຊາໃນການປບປງຄນນະພາບຂອງການສກສາ.118

ພນຖານໂຄງລາງຂອງໂຮງຮຽນທຍງບທນເຮດໄດດ ຍງເຮດໃຫໂອກາດການສກສາມອປະສກຕມ ແລະ ຂາພະເຈາໄດເຫນດວຍໂຕຂາພະເຈາເອງ ວາມຫາຍໂຮງຮຽນທບມໄຟຟາ ຫລ ບມນາໃຊ. ປະມານຈານວນເຄງໜງຂອງໂຮງຮຽນ ບມຫລງຄາທປອງກນນາຝນຮວຊມໄດ, ບມນາໃຊ ຫລ ບມຫອງນາ ແລະ ການຂາດສງອານວຍຄວາມສະດວກດານສຂະອະນາໄມ ມຜນກະທບຢາງຮາຍແຮງຕເດກຍງ ໃນການໄປເຂາໂຮງຮຽນ. ມພຽງ 20 ເປເຊນ ຂອງໂຮງຮຽນທງໝດທມໄຟຟາໃຊ. ການໄປເຂາໂຮງຮຽນຍງພບອປະສກຍອນເສນທາງບດ, ເຊງໝາຍຄວາມວາ ຍງມເປເຊນຂອງເດກໃນບນດາບານທບມເສນທາງເຂາເຖງໃນເຂດຊນນະບດໃນອດຕາສງຍງບທນໄດເຂາໂຮງຮຽນເລຍ.119

ໃນຂະນະທມຄວາມຊມເຊຍຕກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ທໄດຮບຮອງເອາການຮຽນຮວມ ແລະ ໄດເອາເດກພການເຂາໂຮງຮຽນຈານວນ 5,075 ຄນ ໃນໂຮງຮຽນປກກະຕທວໄປ, ແຕຈານວນດງກາວແມນຍງໜອຍຢ ເມອສມທຽບໃສຜພການຈານວນ 41,052 ຄນ ທມອາຍ 5 - 18 ປ ໂດຍອງຕາມຂມນການສາຫວດພນລະ

115Understanding Children's Work, “Understanding Children's Work and Youth Employment Outcomes in Laos,” 2014, http://documents.worldbank.org/curated/en/587261545112094976/pdf/133003-WP-v1-PUBLIC-ADD-SERIES-see-103603-Laos-Summary-child-labour-youth-employment20140109-131624.pdf p. 6-7.116ການປະຊມກບກະຊວງສກສາທການແລະກລາ, ເດອນມນາ, ວນທ25, 2019.117ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 47.118ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 45.119ບດລາຍງານຂອງທະນາຄານໂລກ (World Bank), “Lao PDR Economic Monitor,” January 2019, http://documents.worldbank.org/curated/en/818841549314902040/pdf/134324-LEM-Jan-2019-final-for-online.pdf p. 47.

22

ເມອງປ 2015120(ຕວເລກດງກາວແມນຍງຕາຢ ເມອສມທຽບໃສການປະເມນຂອງອງການອະນາໄມໂລກ ເຊງມ 15 ເປເຊນ ຂອງປະຊາກອນໂລກ ທເປນຄນພການ).121

ຂາພະເຈາໄດຮບຂມນຈາກຫາຍບດລາຍງານທວາ ລດຖະບານບສາມາດຈາຍເງນເດອນໃຫຄທນເວລາ ຫລ ຄ ຕອງໄດເຮດວຽກສດສອນທຍງບທນໄດຮບເງນເດອນ ເຊງມຄວາມຜກດນໃຫຄຕອງຊອກເຮດວຽກອນເພມ. ການສາຫວດຂອງລດຖະບານກຽວກບຕວຊວດທາງສງຄມ ໃນປ 2017 ໄດພບເຫນວາ ເກອບ 20 ເປເຊນ ຂອງເດກອາຍ 7-14 ປ ບສາມາດໄປເຂາໂຮງຮຽນເນອງຈາກໂຮງຮຽນພກ ຫລ ຄບມາສອນ.122ຄບາງຄນທຂາພະເຈາໄດພບໄດເວາກບຂາພະເຈາວາ ເງນເດອນຂອງພວກເຂາໄດຖກຫກໃນຫວາງບດນມານ ເພອປະກອບສວນເອາເຂາໃນກອງທນບນເທາທກແຫງຊາດສາລບເຫດການໄພພບດທາມະຊາດ. ໃນສະພາບທຈານວນຄບພຽງພ ໂດຍສະເພາະແມນໃນບນດາບານຊນນະບດ ສງທໜາເປນຫວງອກກຄວາ ຈານວນນກຮຽນໃນບນດາວທະຍາໄລສາງຄໄດຫລດລງ 12 ເປເຊນ ໃນສກສກສາ 2017-18 ເມອສມທຽບໃສສກສກສາກອນນນ.123

7. ວຽກພາກປະຊາສງຄມ

ລດຖະບານ ໄດປະຕບດວຽກງານຫາຍດານທມຜນໃນທາງຕງໜາໃນການເຂາຮວມບນດາກນໄກສາກນກຽວກບສດທມະນດ ແລະ ໄດເຊນຜລາຍງານພເສດເຂາມາປະເມນສະພາບການ ພາຍຫລງທບໄດຮບຊຽວຊານເຂາຢຽມຢາມ ແລະ ປະເມນ ເປນເວລາຫາຍປແລວ. ຂາພະເຈາຮສກດໃຈ ທຮວາລດຖະບານສປປ ລາວ ມແຜນການທຈະເຊນຜລາຍງານພເສດເຂາມາປະເມນທກໆປ ແລະ ໄດຮບຂມນຈາກລດຖະມນຕທານໜງໃນສານກງານນາຍກລດຖະມນຕວາ ສປປ ລາວ ຈະຮບຮອງສນທສນຍາສາກນວາດວຍການປກປອງທກຄນຈາກການສນຫາຍທຖກບງຄບ ແລະ ສນທສນຍາສາກນວາດວຍການປກປອງສດທຂອງແຮງງານເຄອນຍາຍທກຄນ ແລະ ສະມາຊກຄອບຄວຂອງພວກເຂາ. ເຈາໜາທຫາຍທານໄດເນນໜກວາ ລດຖະບານໄດ “ທມເທ“ ໃສສດທມະນດ.

ຜລາຍງານພເສດ ຍງມຄວາມຍນດທຮບຮວາ ໄດມການປກສາຫາລແບບເປດເຜຍເພມຂນກຽວກບປະເດນຕາງໆທເມອກອນໄດພຈາລະນາວາແມນປະເດນທຖກຈາກດ ເປນຕນແມນປະເດນການສລາດບງຫວງ ແລະ ປະເດນກຽວກບທດນ ແລະ ປາກດວາ ສະພາແຫງຊາດໄດມວທການທກວາງຂວາງຫາຍກວາເກາ ໃນການປະຕບດບດບາດການກວດສອບ. ປະຊາຊນຈານວນຫວງຫາຍໄດຊມເຊຍການສາງຕງໃຫມໂທລະສບສາຍດວນຂອງສະພາແຫງຊາດ ເຖງແມນວາສະມາຊກຂອງສະພາແຫງຊາດ ໄດບອກຂາພະເຈາວາ ໂທລະສບສາຍດວນໄດຖກໃຊພຽງແຕໃນໄລຍະ 8 ອາທດຕປ ເຊງແມນໄລຍະເປດກອງປະຊມສະໄໝສາມນຂອງສະພາແຫງຊາດ. ລະບບສາຍດວນສາມາດປບປງໃຫເຂມແຂງກວາເກາ ໂດຍໃຫມເອກະສານເປດເຜຍຕປະຊາຊນ ກຽວກບປະເພດບນຫາທໄດສະເໜ ແລະ ຜນການແກໄຂ ແລະ ໃຫພາກສວນເອກະລາດ ເປນຜຕດຕາມ ແທນທຈະໃຫແຕລະກະຊວງເປນຜຕດຕາມ.

ຢາງໃດກຕາມ ເກອບວາບມໂອກາດສາລບອດສະຫະພາບໃນການສະແດງຄາຄດເຫນ, ຄວາມຈາກດທເຂມງວດຕສມວນຊນ ແລະ ຕອງການຈດຕງພາກປະຊາສງຄມ ແລະ ມາດຕະການເຂມງວດທໄດປະຕບດຜານມາ, ການຈບຕວ ແລະ ການຫາຍຕວຂອງບກຄນ ໄດປດໂອກາດສາລບການແລກປຽນແນວຄວາມຄດ ແລະ ການຊອກຫາວທການແກໄຂ ແລະ ເປນອປະສກຕປະຊາຊນໃນການສະເໜຮອງຮຽນບນຫາຕາງໆ ແລະ ຊອກຫາຜມຄວາມຮບຜດຊອບ. ຂາພະເຈາໄດຮບການລາຍງານຈານວນຈາກຫາຍຄນ ຢພາຍໃນະປະເທດ ແລະ ຜທໄດອອກຈາກສປປ ລາວ ໄປ ໃນບດນມານ ເຊງກຽວຂອງກບປະເດນທປະຊາຊນຮສກວາພວກເຂາບສາມາດເວາອອກໄດຢາງມອດສະຫະພາບ ແລະ ຢານກວຕການປະຕບດມາດຕະການເຂມງວດຍອນພວກເຂາໄດສະແດງຄວາມຄດເຫນຕານວຈານບນດານະໂຍບາຍຂອງລດຖະບານ.

120ກະຊວງສກສາທການແລະກລາ, “ບດລາຍງານຜນການດາເນນງານຂອງຂະແໜງສກສາແລະກລາສກປ 2017-2018 ແລະແຜນການພດທະນາສາລບ 2018-2019,” ສງຫາ 2018, ໜາ 51.121ບດລາຍຂອງອງການອານາໄມໂລກ (World Health Organization), “World Report on Disability,” https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report/en/.122ສນສະຖຕແຫງຊາດ, "ການສາຫວດດດສະນໝາຍສງຄມລາວ II: ບດລາຍງານສງຄນພບຈາກການສາຫວດ," 2017, https://www.unicef.org/eap/sites/unicef.org.eap/files/2018-06/Summary%20Survey%20Findings%20Report%20an%20statistical%20snapshots%20of%20Lao%20Social%20Indicator%20Survey%20II.pdf p. 46.123ກະຊວງສກສາທການແລະກລາ, “ບດລາຍງານຜນການດາເນນງານຂອງຂະແໜງສກສາແລະກລາສກປ 2017-2018 ແລະແຜນການພດທະນາສາລບ 2018-2019,” ສງຫາ 2018, ໜາ 30.

23

ການຈບຕວຄງຕາງໆທສາຄນແລະການຫາຍຕວໄດພາໃຫເກດບນຍາກາດທເປນຕາຢານກວສາລບການປກສາຫາລ. ອງຕາມການລາຍງານຕາງໆ ທານ ສມພອນ ພມມະສອນ, ທານ ສກນ ໄຈທດ ແລະ ທານ ລອດຄາ ທາມະວງ ໄດຖກກກຂງ ມາແຕຕນປ 2016 ແລະ ກາລງຖກລງໂທດຈາຄກເປນໄລບະ 20 ປ ຍອນ “ການທລະຍດ” ຕຊາດ, “ການຂນຂວາຍຕຕານ ສາທາລະນະລດປະຊາທປະໄຕ ປະຊາຊນລາວ,” ແລະ “ການເຕາໂຮມຄນເພອກຄວາມບສະຫງບໃນສງຄມ” ຍອນການເຜຍແຜຂມນທາງ Facebook ທໄດວຈານ ກຽວກບການສລາດບງຫວງ, ການຕດໄມທາລາຍປາແລະ ການລະເມດສດທມະນດ.124ໃນປ 2017 ຕາຫວດໄດກກຂງຊາວບານ 14 ຄນ ຢບານ ເຢບ (Yeup) ໃນເມອງທາແຕງ, ແຂວງເຊກອງ ໃນນນລວມມ ເດກຊາຍ ໜງຄນ ແລະ ເດກຍງ ໜງຄນ, ທງສອງ ອາຍ 15 ປ ຍອນວາພວກເຂາໄດຕດຕນຢາງພາລາຢດນທໄດຖກກາວຫາວາມການສລາດບງຫວງແລະ ການໃຫສາປະທານດນແກບລສດທຄນຫວຽດນາມເປນເຈາຂອງ ຊວາ ບລສດຢາງພາລາມດຕະພາບລາວ-ຫວຽດນາມ. ໃນຂະນະທຊາວບານ ສ ຄນໄດຖກປອຍຕວຈາກການກກຂງ, ໜງ ຄນໄດເສຍຊວດໃນສະຖານທກກຂງ ແລະ ຍງມ ເກາ ຄນທຍງຢໃນສະຖານທກກຂງໂດຍຍງບທນມການດາເນນຄະດ.125ທານບນທນ ທາມະວງ ໄດຖກກກຂງ ມາແຕປ 2015 ຍອນໄດເອາຂມນເຜຍແຜທາງ Facebook ແລະ ມເນອຄວາມທຖກກາວຫາວາ “ເປນການຕານວຈານແນວທາງ ແລະ ນະໂຍບາຍຂອງພກ ແລະ ລດຖະບານ.”126 ໃນປ 2015 ເຈາໜາທໄດກກຂງພະນກງານທານໜງຂອງພະແນກຊບພະຍາກອນທາມະຊາດ ແລະ ສງແວດລອມຂນແຂວງຍອນຜກຽວໄດເຜຍແຜຂມນລງທາງສສງຄມອອນລາຍເລອງຄວາມຂດແຍງກຽວກບການສາປະທານດນທອານາດການປກຄອງທອງຖນໄດໃຫນກລງທນຈນສາປະທານ.127

ອງຕາມການລາຍງານຕາງໆ ໂຊກຊະຕາ ແລະ ທຢຂອງຄນຢາງໜອຍ 14 ຄນທໄດຫາຍຕວໄປໃນລະຫາງປ 2007 ຫາ 2018 ນນ ແມນຍງບທນຮ. ທານ ສມບດ ສມພອນ, ຜນາທຫາວຫນຂອງອງການຈດຕງຕາງໆ ພາກປະຊາສງຄມ, ບໄດຖກພບເຫນເປນເວລາ ຫາຍກວາຫກປແລວ ຫລງຈາກໄດຫາຍຕວໄປໃນປອມຕາຫວດແຫງໜງໃນນະຄອນວຽງຈນໃນປ 2012.128 ເກາຄນໄດຖກກກຂງໃນປ 2009 ຍອນພວກເຂາໄດວາງແຜນການປະທວງແບບສນຕເພອປະຊາທປະໄຕ.129ທານ ສມພອນ ຂນຕສກ ໄດຖກພາຫາຍຕວໄປໃນປ 2007 ໂດຍມຜຊາຍນງເຄອງແບບຕາຫວດທໄດຢດລາວໃຫຈອດລດແຄມທາງ ແລວ ເອາລາວຂນລດ ແບບ SUV ໄປ.ຄນໄທ ຫາຄນ ທແມນຄນໃນລາດຊະວງຂອງໄທ ທດາລງຊວດໃນ ສປປ ລາວເຊງພວກເຂາເປນຜວຈານ ໄດຫາຍຕວໄປໃນສະພາບທເປນຕາສງໄສ ແລະ ຕມາໄດຮແນນອນວາ ສອງຄນໃນຈານວນນນໄດເສຍຊວດແລວ.130

ຂາພະເຈາຍງເປນຫວງສະພາບການຂອງຄນທກຍາກຜທຖກຈາຄກ. ຂາພະເຈາໄດຮບລາຍງານວາມການຈາຍເງນບເປນທາງການຊງແມນ “ຄາອອກຄກ” ໝາຍຄວາມວານກໂທດຜໃດທບສາມາດຈາຍເງນດງກາວແມນຢຄກດນກວາໄລຍະປະຕບດໂທດ. ໃນປ 2011 ອງການ ສດທມະນດ (Human Rights Watch) ໄດພບເຫນວາເຈາໜາທໄດໃຊສນປນປວ ແລະ ຟນຟຜຕດຢາເສບຕດ ສມສະຫງາ ໃນນະຄອນວຽງຈນ ເປນບອນ “ເຕາໂຮມຢ” ຂອງຄນຕດຢາເສບຕດ, ຄນຂທານ, ຄນບມທຢອາໄສ, ເດກຂາງຖະໜນແລະ ຄນພການທາງມນສະໝອງ.131

ລດຖະບານຍງຈາກດຢາງເຂມງວດຕບນດາອງການຈດຕງພາກປະຊາສງຄມ ແລະ ຍງໄດຄວບຄມການເຮດວຽກຂອງອງການຈດເຫລານ. ດາລດວາດວຍສະມາຄມ ເລກທ 236 ທໄດອອກໃນປ 2017,ເຊງປຽນແທນດາລດສະບບກອນທອອກໃນປ 2009, ເປນການເພມສດອານາດໃຫແກລດຖະບານໃນການຫາມການດາເນນກດ

124A/HRC/WGAD/2017/61. Available at:https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G17/287/98/PDF/G1728798.pdf?OpenElement125International Federation for Human Rights (FIDH) and Lao Movement for Human Rights, Joint Submission prepared for the initial periodic report of Lao PDR, 121st session of the United Nations Human Rights Committee (CCPR) (11-12 July 2018), (November 2018), available at:https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=INT%2fCCPR%2fICO%2fLAO%2f28330&Lang=en126 FIDH - International Federation for Human Rights and Lao Movement for Human Rights (LMHR) “Update for the 9th European Union (EU)-Laos Human Rights Dialogue, March 7, 2019, ohchr.org/Documents/Issues/EPoverty/Lao/FIDH.pdf.127 Radio Free Asia, “Lao Whistleblower Detained For Publishing Concession Document Online,” July 6, 2017, https://www.rfa.org/english/news/laos/whistleblower-07062015141229.html.128 Sombath Somphone, https://www.sombath.org/en/.129 FIDH - International Federation for Human Rights and Lao Movement for Human Rights (LMHR) “Update for the 9th European Union (EU)-Laos Human Rights Dialogue, March 7, 2019, ohchr.org/Documents/Issues/EPoverty/Lao/FIDH.pdf.130 FIDH - International Federation for Human Rights and Lao Movement for Human Rights (LMHR) “Update for the 9th European Union (EU)-Laos Human Rights Dialogue, March 7, 2019, ohchr.org/Documents/Issues/EPoverty/Lao/FIDH.pdf. 131Human Rights Watch, “Somsanga’s Secrets: Arbitrary Detention, Physical Abuse, and Suicide inside a Lao Drug Detention Center,” October 11, 2011, https://hrw.org/report/2011/10/11/somsangas-secrets/arbitrary-detention-physical-abuse-and-suicide-inside-lao-drug.

24

ຈະກາຕາງໆຂອງບນດາສະມາຄມທບຫວງຜນກາໄລ, ການຍບສະມາຄມ ຫລ ການຫາມເຄອນໄຫວກດຈະກາຂອງບນດາສະມາຄມແລະ ການສງຟອງສະມາຄມ ຫລ ສະມາຊກຂອງພວກເຂາ132ໃນຄະດທາງອາຍາ ພາຍໃຕກດໝາຍແລະ ຂະບວນການອະນມດການຂນທະບຽນແມນໃຊເວລາ 165 ວນຈງສາເລດ. ມບກຄນທານໜງໄດກາວວາວທການຂອງລດຖະບານກຄ “ພວກເພນບຈາເປນຕອງຈບຕວເຈາ. ມແຕວາເຈາຈະບໄດຮບອະນມດໃຫເຄອນໄຫວ.”

ຄນທກຍາກທເຄຍໄດຮອງຮຽນບນຫາຕາງໆເປນຕນແມນການຍດຄອງທດນ ຫລ ການຍກຍາຍບານໂດຍບໄດຮບການຊດເຊຍຢາງພຽງພ ມທາງເລອກໜອຍ ໃນການສະເໜເພອແກໄຂບນຫາຂອງພວກເຂາ. ເຖງແມນວາຈະມກດໝາຍປກປອງສດທຂອງພວກເຂາໃນດານຫລກການແລວກຕາມ ແຕວາຄວາມບເຂມງວດໃນການປະຕບດກດໝາຍພາໃຫພວກເຂາບໄດຮບການແກໄຂ. ຂາພະເຈາຍງບທນເຫນຫລກຖານທວາປະຊາຊນສາມາດຍນເລອງເຫລານຕລະບບຍຕທາ.

ຂາພະເຈາໄດເຫນວທການຂອງລດຖະບານດວຍຕວຂາພະເຈາເອງເຊງເຊງແມນເວລາທລດຖະບານໄດຂດຂວາງຢາງຈງຈງຕການສະເໜຂອງຂາພະເຈາເພອໃຫຂາພະເຈາເຄອນໄຫວໄດຢາງເປນອດສະຫະ ໃນເວລາເຂາມາປະເທດເພອວາຂາພະເຈາຈະໄດໄປຢຽມຢາມແຂວງອດຕະປ. ເຈາໜາທຫາຍທານໄດພະຍາຍາມຕດຕາມການສນທະນາສວນຕວຂອງຂາພະເຈາຫາຍຄງເຊງຂດກບເງອນໄຂຂອງການມາເຮດວຽກພາຍໃນປະເທດຂອງຜລາຍງານພເສດ. ມຫາຍຄງຂາພະເຈາໄດເຫນວາມພະນກງານຂອງລດຫາຍທານໄດເຂານງຢກອງປະຊມແລະຈດບນທກເນອໃນການສນທະນາສວນຕວຂອງຂາພະເຈາກບຊາວບານ. ໃນເວລາປະເຊນໜາກນ ເຈາໜາທຂນກະຊວງຫາຍທານໄດໃຫຄາອະທບາຍແບບແປກໆ, ທາອດບອກວາເປນການປກປອງຂາພະເຈາ ແລະຈາກນນມເຈາໜາທຂນກະຊວງອກສທານທໄດທາທາເວາວາ “ມາທຽວຊມທວທດທາມະຊາດ” ໃນບານຊນນະບດແຫງໜງເຊງແມນເວລາດຽວທຂາພະເຈາໄປຢຽມຢາມ ແລະ ສດທາຍກໄດເວາວາການຕດຕາມກເພອຮບປະກນຄວາມຊດເຈນຂອງການແປພາສາຂອງນາຍພາສາຂອງຂາພະເຈາ.

ວທການປະຕບດຂອງລດຖະບານໄດຮບຜນເປນຢາງດຕການຄວາມຄບການສະແດງຄວາມຄດເຫນ ແລະ ການຄວບຄມສະພາບການໃນຂະນະທຫລກເວນການຄວາມອບອາຍໃນວງກວາງໃນລະດບສາກນ. ປະຊາຊນທຂາພະເຈາໄດພບ, ແມນກະທງແຕຜທດາລງຊວດໃນສະພາບຄວາມຫຍງຍາກຫາຍທສດ ມກເວາກບຂາພະເຈາວາ ພວກເຂາບກາຫານໃນການສະເໜສະພາບການຂອງພວກເຂາຕລດຖະບານ ແລະ ເຖງວາໄດສະເໜ ກບຂນກາຍຂນເມອງ. ແຕວາວທການນເຮດໃຫປະຊາຊນບພໃຈ, ເຮດໃຫປະເທດບໄດຮບການປະກອບຄາເຫນຂອງປະຊາຊນ ແລະ ກດກນຄນລາວລນໃໝໃນການຊອກຫາວທການແກໄຂບນຫາທເປນສງທາທາຍຕາງໆທປະເທດຊາດພວມປະເຊນຢ.

8. ວງສາຄະນາຍາດສາກນ

ວງສາຄະນາຍາດສາກນໄດມສວນຮວມຢາງເລກເຊງໃນການພະຍາຍາມແກໄຂຄວາມທກຍາກໃນ ສປປ ລາວ ໂດຍໃຫທນສະໜບສະໜນຢາງຫວງຫາຍຜານໂຄງການຕາງໆທຈດຕງປະຕບດໂດຍພາກສວນລດຖະບານ ແລະ ອງການພາກປະຊາສງຄມ ແລະ ໃຫຄາແນະນາແກລດຖະບານກຽວກບວທການບນລຜນໃນການພດທະນາແບບຍນຍງ. ດງນນ ການພຈະລະນາເງອນໄຂໃນການໃຫການຊວຍເຫລອ ກກຽວຂອງກບວຽກງານຂອງວງສາຄະນາຍາດສາກນເຊນກນ.

ນອກຈາກນນ ວງສາຄະນາຍາດສາກນມຄວາມຮບຜດຊອບສະເພາະໃນທກປະເທດເພອສງເສມບນດາມາດຕາຖານ ແລະ ຫລກການສາກນ ໂດຍສະພາແມນເພອປະຕບດສດທຂອງຜທກຍາກ, ຜດອຍໂອກາດ ແລະ ຜທໄດຮບຜນກະທບທາງລບຈາກບນດາໂຄງການພດທະນາ. ມຄວາມສຽງທວາບາງຄຮວມພດທະນາມແຕສມໃສຜນໄດຮບໃນໄລຍະສນ, ການເຮດສາເລດໂຄງການ,ແລະ ການປະຕບດຕາມໂຄຕາ ເຖງແມນວາຕອງໄດຍອມຮບສະພາບທເຫນວາຍງມບນຫາຢ. ສວນຫາຍປະກດວາຄຮວມພດທະນາໄດເຮດຕາມຮບແບບການເຜຍແຜຂມນພາຍຫລງທລດຖະບານໄດເຫນດແລວ, ດງນນຈງເຮດໃຫປະຊາຊນລາວບມໂອກາດໄດຮບຂມນແບບມຄນຄາຢາງເປນເອກະລາດ ແລະ ມຈດປະສງ.

132 Human Rights Watch, “Joint Letter to the Lao Government Re: Decree on Associations,” December 17, 2017, https://www.hrw.org/news/2017/12/17/joint-letter-lao-government-re-decree-associations.

25

ດງທໄດກາວມາກອນນ ອງການ ສປຊເອງ ໄດຖກສງເກດຢາງກວາງຂວາງວາອງການດງກາວປະຕບດໜາທຄດງໄມມອນໜງຂອງລດຖະບານ. ຈາກການໂອລມກບຫາຍພາກສວນຂາພະເຈາໄດຮບຫາຍຕວຢາງ ເຊງເຊງໃນນນລວມມຄວາມພະຍາຍາມຈາກດການເຂາຮວມ ແລະ ການຈາກດເນອໃນຂອງ “ພາກປະຊາສງຄມ” ໃນການເຄອນໄຫວຕາງໆ, ການຫລບຫລກຈາກການປກສາຫາລທຫຍງຍາກໃນປະເດນທລດຖະບານຖວາຫລແຫມແລະ ການມອບໝາຍໜາທເຊງເປນທຈະແຈງວາມນມຄວາມຜດແປກເມອສມທຽບໃສຄວາມຈງໂດຍທໄດກາວອາງວາມຫາຍສງຫາຍຢາງໄດຖກປບປງດຂນສາລບພາກປະຊາສງຄມໃນຊມປບດນຜານມາ. ມການກະທາອນໜງທໜາຜດຫວງ ເຊງແມນສນຍານທສະແດງອອກໃຫເຫນໃນປ 2012 ໂດຍຜປະສານງານອງການ ສປຊ ປະຈາລາວທເປນຜຮວມຂຽນສວນໜງຂອງຮາງເອກະສານ ທມຄາຄດເຫນກຽວກບການປກສາຫາລແບບມສວນຮວມໂດຍໄດຮວມຂຽນກບທານ ສມບດ ສມພອນ. ຫລງຈາກຮາງເອກະສານດງກາວໄດຖກສງໃຫພາກສວນຕາງໆ ໄດຮວາລດຖະບານ ສປປ ລາວ ປະຕເສດ, ເມອເປນແນວນນ ຜປະສານອງການ ສປຊ ປະຈາລາວ ຕອງໄດເຮດສງທຜດປກກະຕຫາຍທສດໂດຍໄດປະຕເສດການຮວມຂຽນຄາຄດເຫນດງຂາງເທງ ແລະ ໄດບອກໃຫບນດາອງການພາກປະຊາສງຄມຕດມາດຕາທກຽວຂອງອອກຈາກເອກະສານສາລບເຄອຄາຍການເຮດວຽກຂອງພວກເຂາ. ພຽງສອງເດອນປາຍຕຈາກນນມາ ທານ ສມບດ ສມພອນ ໄດຫາຍຕວ.

9. ຂແນະນາ

ລດຖະບານ ສປປ ລາວ ຄວນຈດບລມະສດໃຫຫາຍກວາເກາໃນພາກປະຕບດຕວຈງແທນທຈະລາຍງານເປນທດສະດກຽວກບການລບລາງຄວາມທກຍາກ ທງນກເພອປກປອງສດທມະນດຂອງປະຊາຊນລາວຈານວນຫາຍ ແລະ ເພອເປນສວນໜງຂອງຍດທະສາດການພດທະນາແບບຍນຍງ ແລະ ມປະສດທຜນຫາຍກວາເກາ. ບນດານະໂຍບາຍທມໃນປະຈບນແມນເນນໜກໃສໂຄງການໄຟຟາພະລງນາ, ໂຄງການພດທະນາພນຖານໂຄງລາງ ເຊນ: ທາງລດໄຟແລະ ການສາປະທານທດນ ເຊງລວນແຕມຄວາມສຽງຫາຍ ແລະ ມຄວາມຈາເປນທຕອງມນະໂຍບາຍຄມຄອງເພອສງເສມກະສກາແບບຍນຍງ, ການຜະລດ, ການບລການ ແລະ ອດສະຫະກາຕາງໆທນາໃຊເຕກໂນໂລຊ. ການພດທະນາເຫລານຮຽກຮອງໃຫມກາລງແຮງງານທໄດຮບການສກສາເປນຢາງດ, ມສຂະພາບດ ແລະ ມສມ ເຊງຕອງມການລງທນແບບຍນຍງເຂາໃນຂະແໜງສາທາລະນະສກ, ການສກສາ, ຊວດການເປນຢທດຂອງເດກ, ສາງຄວາມເຂມແຂງໃຫແມຍງ, ການປກປອງທາງສງຄມ ແລະ ການລບລາງຄວາມທກຍກຂອງປະຊາຊນ ແລະ ການວາຈາງງານຢາງມປະສດທຜນ. ບນດາຂແນະນາດງຕໄປນແມນສອດຄອງກບປະເດນນ.

(i) ຄວນປບປຽນນະໂຍບາຍດານການເງນເພອຮບປະກນໃຫມນະໂຍບາຍການເກບອາກອນທກາວໜາກວາເກາ ແລະ ເພອແກໄຂຄວາມບສະເໝພາບທພວມເພມຂນທເປນອປະສກຕການເຕບໂຕ. ຄວນເປດເຜຍຂມນຕສາທາລະນະຊນທວໄປກຽວກບການຍກເວນອາກອນ ແລະ ພາສຢາງຫວງຫາຍ ລວມທງບນດາໂຄງການສາປະທານທດນ ແລະ ເຂດເສດຖະກດພເສດ ແລະ ຄວນປະເມນຜນຄນເພອຮບປະກນວາການຍກເວນເຫລານນມຄວາມເຂມງວດທາງດານການເງນ ແລະ ບໃຫມການຍກເວນແບບໃຫຜນປະໂຫຍດແບບເຊອງຊອນ. ຄວນປບປງການເກບອາກອນ ແລະ ຄວນຕຕານການສລາດບງຫວງແບບຍນຍງ ແລະ ເພອໃຫໂປງໃສຫາຍກວາເກາເພອຢດຕການຮວໄຫຢາງຫວງຫາຍຂອງທນຮອນຂອງລດ.

(ii) ການເກບກາຂມນຕອງເປນລກສະນະເອກະພາບ ແລະ ເຂມງວດຢາງລະອຽດຫາຍກວາເກາ ແລະ ຕອງເອາໃຈໃສເພອຮບປະກນໃຫມຂມນທສາທາລະນະຊນທວໄປສາມາດເຂາເຖງໄດຢາງໄວວາ ແລະ ເປນຂມນທເຊອຖໄດ. ສງນແມນກຽວຂອງກບຄວາມຈາເປນທຕອງມຄວາມໂປງໃສໃຫຫາຍຂນໃນພາກສວນລດຖະບານເພອຊວຍການຕດສນບນຫາທອງໃສຫລກຖານ, ຫລດຜອນການສລາດບງຫວງ ແລະ ສງເສມຄວາມເຊອໝນຂອງປະຊາຊນທວໄປ.

(iii) ຄວາມສະເໝພາບລະຫວາງຍງ-ຊາຍຈະບບນລໄດຖາຈະເອາໃຈໃສຄວາມສະເໝພາບກນສະເພາະແຕການລບລາງການໃຊຄວາມຮນແຮງຕແມຍງເທານນແທນທຈະຖເປນສດທມະນດຂອງແມຍງ. ຍງມທດສະນະຈາແນກຢາງຫວງຫາຍ ແລະ ຕອງໄດເຮດການໂຄສະນາທມການເຂາຮວມຢາງພອມພຽກນ ແລະ ມການຊນາດວຍການໃຊຕວຢາງເທານນຈງຈະພາໃຫມການປຽນແປງທສາຄນ.

(iv) ດານສດທເດກກເຊນດຽວກນ ເຊງເຊງມກແຕເບງວາສດທເດກແມນກຽວຂອງກບການຂດຮດທາງເພດ ແລະ ການຄາມະນດເທານນ ແຕວາບໄດເວາເຖງຄວາມກຽວຂອງຂອງສດທເດກໃນການພດທະນາຈດໃຈ ແລະ

26

ຮາງກາຍ ແລະ ການເຕບໂຕຂນດວຍສຂະພາບດ, ໄດຮບການສກສາ ແລະ ສາມາດເຂາຮວມຢາງເຕມສວນໃນຊມຊນ.

(v) ຍອນເຫດຜນເຫລານ ລດຖະບານຄວນຄານງເຖງປະເດນສດທມະນດ. ເຖງແມນວາໄດມຄວາມຄບໜາໃນການປະຕບດສດທມະນດດວຍກນໄກທເປນທາງການແລວກຕາມ ແຕວາໃນປະຈບນ ບນຫາກຄຍງມຄວາມຄດທວາສດທມະນດເປນສງກດຂວາງກບນະໂຍບາຍຂອງລດຖະບານ. ຫາຍຄນຄດວາການໃຊຄາສບນແມນຖກຫາມ ຍກເວນແຕການໃຊຄາສບນໃນການປກສາຫາລກບລດຖະບານຈາກປະເທດອນ ຫລ ໃຊໃນເວລາຂຽນບດລາຍງານເຖງ ສປຊ. ແຕຢາງໃດກຕາມ ກມການປະຕບດທດຫາຍດານກຽວກບສດທມະນດ. ຕວຢາງ: ກນໄກການສະເໜຮອງຮຽນຂອງປະຊາຊນ ເຊງເຊງສະພາແຫງຊາດກາລງພດທະນາຢ ທຈະພາໃຫມຄວາມເຊອຖຫາຍຂນ ແລະ ມຜນກະທບໃນທາງຕງໜາຖາວາກນໄກດງກາວໄດຖກຕດຕາມຊນາໂດຍອງກອນຮບຜດຊອບການຮອງທກ ຫລ ສະຖາບນແຫງຊາດທເຮດວຽກດານສດທມະນດທປະຕບດຕາມຫລກການແລະຂນຕອນຢາງເໝາະສມ.

(vi) ລດຖະບານຄວນຮບຮຄວາມດອຍໂອກາດຂອງປະຊາຊນທໄດຮບຜນກະທບໃນທກພນທບອນທມບນດາຊນເຜາສວນໜອຍອາໄສຢເປນສວນຫາຍ. ປະເດນນບພຽງແຕເປນການລະເມດສດທມະນດເທານນແຕຍງເປນການພດທະນາແບບບທວເຖງອກດວຍ. ຄວນທບທວນຄນນະໂຍບາຍສາລບການໃຊພາສາລາວເປນພາສາດຽວໃນການສກສາ ໂດຍສະເພາະແມນເພອຊວຍນກຮຽນຜທບໃຊພາສາລາວເປນພາສາເກດຂອງຕນ ເພອໃຫໄດຮບຜນປະໂຫຍດສງສດຈາກໂອກາດການສກສາເພອສາມາດເຂາເຖງການບລການດານການຮກສາສຂະພາບ ແລະ ສຂະພາບຈະເລນພນ ແລະ ເພອເຂາເຖງລະບບຍຕທາທມຄວາມສາຄນ.

(vii) ຄວນເພມລາຍຈາຍຂນໃຫຫາຍເຂາໃນວຽກງານສາທາລະນະສກ, ການສກສາ ແລະ ການປກປອງທາງສງຄມ ເພອໃຫໃກຄຽງກບມາດຕາຖານຂອງພາກພນ ແລະ ເພອຮບປະກນໃຫມການສກສາ ແລະ ການບລການຮກສາສຂະພາບທມຄນນະພາບ ແທນທຈະສມໃສຂະຫຍາຍອດຕາປກຄມທເປນທາງການເທານນ.

(viii) ລດຖະບານຄວນຮບຮຫາຍຮບການທອງການຈດຕງພາກປະຊາສງຄມສາມາດປະກອບສວນສາຄນໄດເພອເຮດໃຫການການດນະໂຍບາຍໃຫສອດຄອງກບຂມນທເປນຈງ, ເພອປກລະດມການຊວຍເຫລອ ແລະ ເພອໃຫຄວາມຮ ແລະ ສາງຄວາມເຂມແຂງໃຫປະຊາຊນ ແລະ ບພຽງແຕຈະປະຕບດຕາມນະໂຍບາຍຂອງລດຖະບານພຽງຢາງດຽວ. ຄວນທບທວນຄນບນດານະໂຍບາຍທເຂມງວດຫາຍທມຢໃນປະຈບນໂດຍປກສາຫາລກບກບທກພາກສວນທກຽວຂອງ. ເພອສະແດງໃຫເຫນເຈຕະນາດ ແລະ ເພອແກໄຂບນຫາຄວາມບໄວວາງໃຈ, ລດຖະບານຄວນປອຍຈານວນປະຊາຊນທໄດຖກກກຂງຢແຂວງເຊກອງຍອນພວກເຂາໄດໃຊຄວາມພະຍາຍາມເປນເວລາທແກຍາວກຽວກບການນາໃຊທດນ ແລະ ອານວຍຄວາມສະດວກໃຫມການສບສວນຢາງເປນເອກະລາດສາລບສນຫາຍຂອງ ທານ ສມບດ ສມພອນ, ໂດຍການປກສາຫາລກບສະມາຊກຄອບຄວຂອງລາວ ແລະ ການຮບປະກນການຈດສນໃຫມຊບພະຍາກອນພຽງພສາລບການສບສວນນ.

(ix) ສດທມະນດຂອງປະຊາຊນທຖກຜນກະທບໂດຍກງຈາກການສາງ ແລະ ການດາເນນງານຂອງເຂອນໄຟຟາພະລງນາ ຄວນໄດຮບຄວາມເອາໃຈໃສຢາງເຕມສວນເຊງໃຫເປນສວນໜງຂອງການທບທວນຄນນະໂຍບາຍທກາລງດາເນນຢຫລງຈາກເຂອນແຕກຢແຂວງອດຕະປ. ຄວນຊອກຫາວທການເພອໃຫພາກເອກະຊນທໄດເຂາຮວມການໃນຂະແໜງພະລງງານໄຟຟາພະລງນາໃຫມຄວາມຮບຜດຊອບຢາງເຕມສວນຕຜນກະທບບດທເກດຂນກບປະຊາຊນຜທໄດຮບເຄາະຮາຍ. ໂດຍສະເພາະ, ຄວນມການທບທວນໂດຍຜທບທວນທມອດສະລະເພອທບທວນຄນສະພາບຂອງທກຄນທໄດຖກຍກຍາຍຫລງຈາກເຫດການອດຕະປ ແລະ ຜທກາລງດາລງຊວດຢໃນສະພາບທທກຍາກລາບາກຫາຍທສດ ແລະ ກາລງມຄວາມບແນນອນຢາງຫວງຫາຍທເກດມາຈາກການປກສາຫາລທບທວເຖງ, ການຊດເຊຍຄວາມເສຍຫາຍທຊກຊາ ແລະ ໂອກາດບພຽງພໃນການດາລງຊວດ. ຄວນໃຫຄາປກສາ, ໂດຍສະເພາະແມນໃຫຄາປກສາແກແມຍງທຊວດຂອງພວກເຂາໄດຖກຫນປຽນ ແລະ ຜທໄດຮບເຄາະຮາຍຈາກຄວາມບໝນຄງຢາງຫວງຫາຍຢໃນສນພກເຊາຊວຄາວທພວກເຂາໄດຖກຍກຍາຍເຂາໄປຢ.

(x) ການປບປງກດໝາຍວາດວຍທດນທກາລງດາເນນຢໃນປະຈບນຄວນເອາໃຈໃສຄວາມສາຄນໃນການຮບຮສດນາໃຊທດນລວມໝ. ການເຄາລບສດນາໃຊທດນຂອງປະຊາຊນທດາລງຊວດໃນເຂດທຖກຈດສນເປນ ເຂດ “ປາໄມ” ແລະຊອກຫາວທການແກໄຂສງທາທາຍກຽວກບການຖາງປາເຮດໄຮທຮບຮສດໃນການດາລງຊວດຂອງປະຊາຊນທມອາຊບເຮດໄຮ. ລດຖະບານຄວນອານວຍຄວາມສະດວກເພອທບທວນຄນຮບແບບກະສກາແບບມສນຍາເພອຊອກຫາປະເດນຕາງໆ ເປນຕນແມນຜນກະທບຕຜນເກບກຽວຕະຫອດໄລຍະສນຍາ, ຜນກະ

27

ທບທເກດຈາກການຕລອງທມການສລາດບງຫວງ, ຄວາມເປນເອກະພາບ ແລະ ການຈດແຈງໃນການວາງລາຄາ.

28