LÒCH SÖÛ CHUØA AM

LÒCH SÖÛ CHUØA AM

(1802 – 2009))

Hoøa thöôïng Thích Thoâng Laïc

2

Saùch naøy chæ kính bieáu, khoâng baùn!

Quyù phaät töû hay baïn ñoïc naøo coù nhu caàu

thænh saùch, xin vui loøng lieân heä ban kinh

saùch cuûa TU VIEÄN CHÔN NHÖ:

ÑT: 0988094445 – 01695921486

Email: [email protected]

mailto:[email protected]

Lòch söû chuøa Am

Tröôûng Laõo THÍCH THOÂNG LAÏC

LÒCH SÖÛ

(TU VIEÄN CHÔN NHÖ)

(1802 – 2009)


4


5

ÑÖÔØNG VAØO CHUØA AM

Hình 1

Chuøa Am ñôn sô vaùch lieáp, môùi xaây caát

laïi vaøo naêm 1976, naèm giöõa khu röøng lieãu thieàn

xanh töôi traøn ñaày boùng maùt.

Xöa Chuøa Am chæ laø moät tuùp leàu tranh

vôùi moät coát töôïng Phaät Thích Ca Maâu Ni baèng

ñaát seùt do anh em muïc ñoàng vaø oâng sô chuùng

toâi kheùo tay laøm ra. Ngaøy nay coát töôïng aáy ñaõ

bò giaäc Phaùp caøn queùt ñaäp phaù tan naùt laøm maát

moät di chöùng lòch söû, thaät ñaùng tieác.


6


7

ÔÛ ñaây chuùng toâi vieát lòch söû

Chuøa Am vì theá chuùng toâi ñaõ ghi nhaän

trong yù ñònh moät caùch roõ raøng vaø cuï theå.

Vieát lòch söû laø phaûi noùi roõ hai phaàn:

tinh thaàn vaø vaät chaát.

- Phaàn moät laø noùi veà tinh thaàn:

Noùi veà tinh thaàn laø noùi leân ñöôøng loái

caùch thöùc, phöông phaùp, ñaïo ñöùc cuûa Chuøa


8

Am ñeå daãn daét moïi ngöôøi trôû thaønh

nhöõng con ngöôøi toát coù ích cho xaõ hoäi, cho

coäng ñoàng. Phaàn naøy raát quan troïng khi

noùi veà lòch söû Chuøa Am, neáu phaàn naøy

vieát khoâng roõ raøng thì Chuøa Am chæ coù

caùi voû haøo nhoaùng beân ngoaøi maø thoâi.

- Phaàn hai laø phaàn noùi veà nhöõng

nhaân vaät: Noùi roõ nhöõng nhaân vaät trong

Chuøa Am ñaõ thöøa keá noái tieáp laøm neân

nhöõng trang söû coù ích cho ñôøi cho ñaïo.

Coù vieát ñöôïc nhö vaäy môùi goïi laø vieát

lòch söû, coøn vieát lòch söû chæ coù neâu teân

nhöõng nhaân vaät lòch söû thì ñoù laø vieát lòch

söû giaùo khoa cho hoïc sinh hoïc chöù khoâng

theå laø ngöôøi vieát lòch söû.

Chuùng toâi raát ñaén ño suy nghó khi

caàm buùt vieát nhöõng trang söû Chuøa Am.


9

Neáu noùi nhieàu veà tinh thaàn thì laøm loaõng

nhöõng nhaân vaät lòch söû laøm cho ngöôøi ñoïc

bò phaân taâm, nhaân vaät lòch söû bò rôøi raïc.

Coøn neáu noùi nhieàu veà nhaân vaät thì moïi

ngöôøi cho raèng ñoù ngaõ maïn khoe khoang.

Bieát laøm sao cho vöøa loøng moïi ngöôøi

ñoïc. Vì theá chuùng ta haõy vöôït leân hai yù

kieán naøy thì môùi vieát söû ñöôïc. Khi vieát söû

laø phaûi trung thöïc vôùi söû, vieát ñuùng söï thaät

ñoù laø ñieàu quan troïng nhaát cuûa ngöôøi vieát

söû. Nhaát laø nhaân vaät vieát söû laïi laøm moät

vò truï trì Chuøa Am thì laøm sao traùnh khoûi

nhöõng lôøi pheâ bình chæ trích “Ngaõ Maïn”.

Neáu khoâng phaûi vò truï trì chuøa

Am thì khoâng theå naøo vieát lòch söû Chuøa

Am ñöôïc. Ngöôøi beân ngoaøi khoâng theå

hieåu roõ töøng vieäc laøm vaø haønh ñoäng ñaáu


10

tranh cuoäc caùch maïng choáng ngoaïi xaâm vaø

phong kieán cuûa nhöõng nhaân vaät Chuøa Am.

Kính ghi

Hoøa Thöôïng Thích Thoâng Laïc


11

Ñoâi neùt

giôùi thieäu

veà chuøa Am

Chuøa Am baèng tre laù ngheøo naøn

ngaøy naøo, nhöng ñeán hoâm nay vaãn coøn giöõ

nguyeân saéc thaùi moäc maïc, ñôn sôn, bình dò.

Nhöng hình aûnh aáy coøn ghi khaéc maõi trong

traùi tim cuûa nhieàu ngöôøi. Tuy raèng ñôn sô

tre lieáp ñôn giaûn, bình dò, nhöng nôi ñaây laø

nôi xuaát phaùt nhöõng con ngöôøi yeâu nöôùc

choáng laïi giaëc Phaùp, choáng laïi cheá ñoä

phong kieán trieàu Nguyeãn baát coâng ñaøn aùp


12

noâng daân vaø caùc phong traøo yeâu nöôùc. Nôi

ñaây ñaùnh daáu nhöõng trang söû oai huøng cuûa

nhöõng con ngöôøi yeâu nöôùc, yeâu daân toäc,

luoân luoân baát khuaát, kieân cöôøng, gan daï

tröôùc theá löïc ñaøn aùp cuûa beø luõ tay sai nguïy

quaân, nguïy quyeàn. Nôi ñaây ñaùnh daáu moät

goùc nhoû cho cuoäc ñaáu tranh baát khuaát cuûa

toaøn daân, giaønh ñoäc laäp thaéng lôïi veà tay

nhaân daân.

Ngaøy nay nôi ñaây cuõng laø nôi ñaøo taïo

nhieàu ngöôøi soáng coù ñaïo ñöùc khoâng laøm

khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh ñeå

ñem laïi söï soáng bình an, yeâu thöông cho

nhau; ñeå ñem laïi söï soáng khoâng coøn xung

ñoät vaø chieán tranh nöõa.

Ngaøy nay nôi ñaây cuõng daïy ngöôøi taäp

luyeän laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát. Vì

sinh, giaø, beänh, cheát laø boán noãi khoå ñau cuûa

kieáp ngöôøi. Boán noãi khoå ñau cuûa kieáp ngöôøi

ai cuõng ñeàu bieát, nhöng khoâng bieát laøm

caùch naøo thoaùt boán khoå ñau ñoù neân ñaønh

phaûi soáng treân ñau khoå.

Bôûi vaäy cuoäc soáng con ngöôøi chæ cöôøi

ra nöôùc maét ñeå gaéng göôïng soáng cho qua

ngaøy, chôù thaät ra laø moät noãi ñau khoå duø ai


13

coù keâu la, reân sieát, traùch trôøi, traùch ngöôøi

nhöng khoâng ai giuùp ai ñöôïc, vì ñoù laø nhaân

quaû cuûa moïi ngöôøi töï mình ñaõ taïo ra thì töï

mình phaûi gaët haùi vaø gaùnh chòu.

Cho neân nhöõng ngöôøi khoâng hieåu bieát

töôûng ñau khoå laø do ngöôøi khaùc ñem ñeán

cho mình, chôù thaät söï ñau khoå chính hoï töï

taïo ra cho hoï, thì laøm sao ai daùm cöùu giuùp

hoï, duø ñoù laø Thaàn, Thaùnh, Tieân Phaät cuõng

khoâng daùm cöùu giuùp.

Xeùt veà luaät nhaân quaû, khi haønh ñoäng

nhaân naøo thì phaûi gaët laáy quaû naáy, duø coù

troán traùnh treân trôøi hay chui xuoáng ñaùy

bieån cuõng khoâng thoaùt khoûi.

Khi hoïc ñaïo ñöùc soáng khoâng laøm khoå

mình, khoå ngöôøi vaø khoå chuùng sinh thì

chuùng ta hieåu bieát raát roõ nhaân quaû, vì theá

muoán vöôït thoaùt ra nhaân quaû thì chæ coù taâm

ly duïc ly aùc phaùp. Taâm ñaõ ly duïc ly aùc

phaùp thì coøn ñaâu nhaân quaû chi phoái taâm

chuùng ta; thì coøn ñaâu taâm chuùng ta giaän

hôøn, buoàn phieàn ñau khoå nöõa coù ñuùng nhö

vaäy khoâng thöa quyù vò?

Bôûi vaäy nhöõng ngöôøi ñaõ ly duïc ly aùc

phaùp laø nhöõng ngöôøi ñaõ laøm chuû taâm mình,


14

maø ñaõ laøm chuû taâm mình thì taâm mình

luoân luoân baát ñoäng, thanh thaûn, an laïc

vaø voâ söï. Taâm tu taäp ñeán ñaây thì chaám döùt

cuoäc haønh trình tu haønh theo Phaät giaùo, vì

ñoù laø giaûi thoaùt hoaøn toaøn.

Cho neân cuoäc ñôøi tu haønh theo ñaïo

Phaät chæ coù baáy nhieâu taâm baát ñoäng ñoù

maø thoâi. Khi taâm baát ñoäng thì chaúng caàn

phaûi tu phaùp moân naøo nöõa caû.

Khi taâm baát ñoäng, thanh thaûn, an

laïc vaø voâ söï laø luùc chuùng ta môùi nhaäp

ñöôïc Töù Thaùnh Ñònh, coøn neáu chöa ñöôïc

taâm ñoù thì chaúng bao giôø nhaäp Töù thaùnh

Ñònh. Cho neân ngöôøi naøo chöa ñöôïc taâm

baát ñoäng maø noùi nhaäp Töù Thaùnh Ñònh laø

nhöõng ngöôøi löøa ñaûo noùi doái gaït ngöôøi.

Phaät phaùp raát roõ raøng ai noùi sai mình ñeàu

bieát caû, cho neân khoù coù ai doái gaït ñöôïc.

Khi taâm baát ñoäng thanh thaûn, an laïc

vaø voâ söï thì nhaäp Töù Thaùnh Ñònh ñaâu coøn

khoù khaên, chæ caàn ra leänh thì ngay ñoù töùc

khaéc thaân taâm lieàn nhaäp vaøo caùc töøng thieàn

ñònh theo yù mình muoán chôù ñaâu coù tu taäp

thieàn ñònh gì nöõa. Vì thieàn ñònh cuûa ñaïo

Phaät laø giaønh cho nhöõng ngöôøi taâm baát


15

ñoäng chôù khoâng phaûi ñeå tu taäp. Ngöôøi naøo

môû thieàn ñöôøng daïy ngöôøi tu taäp thieàn ñònh

laø nhöõng ngöôøi chöa hieåu bieát thieàn ñònh

cuûa Phaät giaùo.

Phaät giaùo daïy chuùng ta ly duïc ly aùc

phaùp laø ñeå ñoaït taâm baát ñoäng, chôù khoâng

daïy chuùng ta tu taäp thieàn ñònh. Vì theá thieàn

ñònh cuûa Phaät laø ñeå nhaäp, laø ñeå laøm chuû

thaân taâm, chôù khoâng phaûi ñeå tu taäp nhö

ngöôøi ta nghó töôûng.

Taâm quyù vò coøn ñoäng chöa ly duïc ly

aùc phaùp maø muoán tu taäp thieàn ñònh thì

thieàn ñònh ñoù laø thieàn ñònh töôûng cuûa caùc

sö thaày thieáu söï hieåu bieát lôøi daïy cuûa ñöùc

Phaät.

Nhöõng ngöôøi taâm chöa baát ñoäng laø

nhöõng ngöôøi taâm chöa ly duïc ly aùc phaùp.

Taâm chöa ly duïc ly aùc phaùp maø muoán laøm

chuû sinh, giaø, beänh, cheát thì ñoù laø naèm mô.

Cho neân Chuøa Am khoâng chaáp nhaän

nhöõng ngöôøi tu giaû doái aáy, tu laáy coù hình

thöùc ñeå roài khi ñau beänh naèm uû ruû nhö thi

ma cheát chöa choân. Nhöõng ngöôøi tu nhö

vaäy laø heøn nhaùt khoâng yù chí, khoâng gan daï

duõng caûm.


16

Muoán tu taäp laøm chuû boán söï ñau khoå

naøy thì chuùng ta neân tu taäp laøm chuû taâm

tröôùc tieân, khi laøm chuû TAÂM ñöôïc roài thì

môùi tu taäp laøm chuû THAÂN, nhöng muoán

laøm chuû thaân thì chuùng chia ra laøm ba giai

ñoaïn tu taäp:

- Giai ñoaïn moät phaûi tu taäp laøm chuû

söï yeáu ñuoái cuûa thaân giaø.

- Giai ñoaïn hai phaûi tu taäp laøm chuû

khi thaân beänh.

- Giai ñoaïn ba phaûi tu taäp laøm chuû

khi thaân cheát.

Coù nhieàu Phaät töû ôû khaép nôi ñaõ göûi

thö veà baùo vaø caûm ôn Phaät vaø Thaày ñaõ ban

cho hoï nhöõng phaùp moân ñeå cöùu hoï thoaùt ra

nhöõng taâm tham, saân, si khieán cho gia ñình

hoï ngaøy caøng haïnh phuùc hôn. Nhaát laø hoï

ñaõ laøm chuû ñöôïc nhöõng beänh taät hieåm

ngheøo.

Neáu trong vieäc tu haønh theo phöông

phaùp naøy, moïi ngöôøi ñeàu sieâng naêng giöõ

gìn taâm baát ñoäng, thanh thaûn, an laïc

vaø voâ söï thì hoï seõ laøm chuû sinh, giaø, beänh,

cheát khoâng coøn thaáy khoù khaên nöõa.


17

Muïc ñích Chuøa Am laø ñem laïi cho

moïi ngöôøi moät söùc löïc laøm chuû boán söï ñau

khoå naøy ñeå con ngöôøi khoâng coøn khieáp ñaûm

vaø run sôï nöõa tröôùc caûnh sinh ly töû bieät.

Nhö quyù vò ñaõ ñoïc lôøi giôùi thieäu treân

ñaây thì ñuû bieát Chuøa Am ra ñôøi laø vì ñaáu

tranh giaëc ngoaïi xaâm, söï boùc loät cuûa caùc

trieàu ñaïi phong kieán vaø cuoái cuøng Chuøa Am

quyeát taâm choáng laïi giaëc sinh töû ñoøi quyeàn

laøm chuû söï soáng cheát cho loaøi ngöôøi.

Kính ghi

HT. Thích Thoâng Laïc


18

Lôøi

Noùi ñaàu

G hi laïi lòch söû laø moät vieäc laøm

heát söùc phaûi thaän troïng, nhaát laø phaûi thaáy

traùch nhieäm vaø boån phaän ñoái vôùi ñoäc giaû.

Moïi ngöôøi ai cuõng bieát lòch söû cuûa moät

daân toäc laø do nhieàu nhaân vaät laøm neân,

nhöng moãi nhaân vaät ñeàu coù nhöõng taøi naêng

ñaëc bieät khaùc nhau. Do ñoù khi ghi laïi lòch


19

söû chuùng ta phaûi ghi laïi trung thöïc theo taøi

naêng cuûa moãi nhaân vaät laøm neân lòch söû

trong ñòa phöông ñoù, ghi nhö vaäy môùi ñöôïc

goïi ghi laïi lòch söû.

ÔÛ ñaây, chuùng toâi ghi laïi lòch söû cuûa

moät ñòa danh, chôù khoâng ghi laïi moät nhaân

vaät lòch söû caù nhaân naøo. Vì theá chuùng toâi

caàn phaûi bieát raát roõ trong moät ñòa danh

lòch söû khoâng phaûi chæ coù moät nhaân vaät lòch

söû maø phaûi coù nhieàu nhaân vaät. Coù nhieàu

nhaân vaät môùi laøm neân ñòa danh lòch söû.

Ñoù laø ñieàu chaéc chaén khoâng coøn baét beû

chuùng ta ghi sai.

Bôûi vaäy moät ñòa danh ñöôïc gaén lieàn

vôùi nhieàu nhaân vaät lòch söû. Nhieàu nhaân

vaät lòch söû môùi laøm neân noåi baät ñòa danh

trong lòch söû cuûa nöôùc Nhaø. Ñoïc moät


20

cuoán söû ñaát nöôùc Vieät Nam trong ñoù coù

raát nhieàu anh huøng lieät só höõu danh cuõng

nhö voâ danh khoâng sao keå cho heát. Saùch

vieát nhö vaäy môùi goïi laø cuoán söû kyù.

Chuøa Am ñaõ trôû thaønh moät ñòa

danh lòch söû, do baét ñaàu töø moät voõ töôùng

cuûa Taây Sôn veà ñaây truù nguï, khoâng phaûi

truù nguï ñeå mai danh, aán tích maø truù nguï ñeå

aâm thaàm chieán ñaáu choáng giaëc Phaùp ngoaïi

xaâm, ñeå tieáp tuïc laøm neân nhöõng trang söû

anh huøng cuûa daân toäc. Ngoõ haàu ñeå ñoùng

goùp coâng söùc mình cho nhöõng trang söû nöôùc

nhaø.

Nhö chuùng ta ai cuõng bieát: Trieàu

ñaïi Taây Sôn laø do nhöõng ngöôøi noâng daân

aùo vaûi ôû ñaát Taây Sôn ñöùng leân phaát côø

khôûi nghóa ñaùnh ñuoåi Giaëc phöông Baéc

Nhaø Thanh ôû mieàn Baéc nöôùc ta vaø deïp


21

saïch quaân Xieâm La ôû mieàn Nam, keá ñoù

ñaäp tan beø luõ phong kieán baùn nöôùc Trònh

ñaøng ngoaøi - Nguyeãn ñaøng trong, thoáng

nhaát ñaát nöôùc thaønh moät nöôùc ñoäc laäp chuû

quyeàn Vieät Nam. Nhöõng trang söû oanh

lieät naøy laøm sao nhaân daân Vieät Nam töø

theá heä naøy ñeán theá heä khaùc laïi queân ñöôïc

ngöôøi aùo vaûi anh huøng Nguyeãn Hueä

Quang Trung, phaûi khoâng quyù vò? Ñaáy laø

nhöõng ñieàu caàn nhaéc nhôû cho moïi ngöôøi löu

yù khi ñoïc lòch söû Chuøa Am.

Keá ñoù caùc ñôøi sau coøn noái tieáp nhau

thöïc hieän loøng yeâu nöôùc, luoân luoân ñaáu

tranh ñaùnh ñuoåi giaëc Phaùp, giaønh ñoäc laäp

töï do cho queâ höông xöù sôû.

Chính nhôø loøng yeâu nöôùc cuûa caùc vò

truï trì Chuøa Am maø ngaøy nay Chuøa Am


22

môùi coù nhöõng trang söû choáng giaëc cöôùp

nöôùc vaø ñaäp tan söï boùc loät cuûa nhöõng taäp

ñoaøn phong kieán caùc vöông trieàu nhaø

Nguyeãn, khieán cho Chuøa Am ngaøy caøng

phaùt trieån trôû thaønh moät Tu Vieän coù taàm

côû caû nöôùc neân caùc giôùi tri thöùc trong nöôùc

cuõng nhö ôû nöôùc ngoaøi ñeàu quan taâm löu yù.

Sau khi tìm hieåu bieát roõ raøng Chính

quyeàn caùc caáp vaø moïi ngöôøi cuõng haõnh dieän

vì nôi ñaây xuaát phaùt nhöõng ngöôøi con yeâu

nöôùc vaø nhaát laø nôi ñaây ñang thöïc haønh

moät phaùp moân tu hoïc vaên hoùa ñaïo ñöùc

nhaân baûn – nhaân quaû. Chính ñaïo ñöùc naøy

ñem laïi cho daân toäc vaø loaøi ngöôøi treân theá

giôùi moät cuoäc soáng nhaân vaên khoâng laøm

khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng

sinh.


23

Vò truï trì ñôøi thöù tö cuûa Chuøa Am

ñaõ ra coâng bieân soaïn boä saùch nhaân baûn –

nhaân quaû laøm ngöôøi. Ñoù laø moät ñieàu ñaùng

vui möøng cho daân toäc vaø cho loaøi ngöôøi

treân theá giôùi.

Vì vaäy Chuøa Am ñaùng ñöôïc ghi

vaøo lòch söû vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa daân toäc

Vieät Nam, chính nôi ñaây phaûi ñöôïc giöõ

gìn, baûo toaøn vaø truyeàn thöøa maõi maõi

nhöõng gì ñaõ ñem laïi lôïi ích cho ñaïo, cho

ñôøi, cho ñaát nöôùc Vieät Nam vaø cho caû

theá giôùi.

Kính ghi

Hoøa Thöôïng Thích Thoâng Laïc


24


25

Chuøa Am

Hình 2. Con ñöôøng daãn vaøo chuøa Am

CHUØA AM coù moät chieàu daøi lòch söû

hôn hai traêm naêm, töø khôûi thuûy ñeán phaùt

trieån ñeå trôû thaønh moät TU VIEÄN CHÔN

NHÖ saàm uaát roäng lôùn nhö ngaøy hoâm nay.

Chuøa Am coù 260 ngoâi nhaø lôùn nhoû, moät

caûnh quan tu haønh yeân tònh, coù röøng caây

maùt meû, coù ñöôøng ñi, loái laïi saïch ñeïp khaép

nôi trong Chuøa Am, gioáng nhö moät coâng

vieân. Nhöng noù khoâng phaûi coâng vieân, vì

coâng vieân laø nôi vui chôi giaûi trí cho nhöõng

ngöôøi voâ coâng, raûnh vieäc, coøn Chuøa Am laø


26

nôi hoïc taäp ñaïo ñöùc, reøn luyeän nghò löïc ñeå

trôû thaønh nhöõng ngöôøi toát cho xaõ hoäi. Chuøa

Am cuõng laø nôi huaán luyeän ñaøo taïo nhöõng

con ngöôøi coù nhaân caùch, coù ñaïo ñöùc, coù ñaïo

haïnh, nhaát laø coù loøng nhaân aùi bieát yeâu

thöông vaø tha thöù ñoái vôùi moïi ngöôøi, ñeå laøm

cho cuoäc soáng ñöôïc bình an, yeân vui; moïi

ngöôøi khoâng coøn ai caõi coï xung ñoät nhau

nöõa ñeå laøm cho theá giôùi trôû neân hoøa bình

vaø khoâng coøn chieán tranh.

Hình 3. Coång vaøo chuøa Am

Ñieàu quan troïng nhaát laø chuøa Am ñaøo

taïo nhöõng con ngöôøi coù yù chí kieân cöôøng


27

duõng caûm gan daï quyeát taâm reøn luyeän ngaøy

ñeâm ñeå chieán ñaáu vôùi giaëc sinh töû luaân hoài.

Chuùng ñang töøng phuùt töøng giôø töøng ngaøy

duøng moïi chieán thuaät chieán löôïc ñeå baét loaøi

ngöôøi phaûi noâ leä chuùng muoân ñôøi muoân

kieáp. Nôi ñaây khôûi saéc cho moät neàn vaên

hoùa ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû cuûa Phaät

giaùo, giuùp moïi ngöôøi seõ soáng khoâng laøm

khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå taát caû chuùng

sinh. Nhôø soáng coù ñaïo ñöùc nhö vaäy neân moïi

ngöôøi thöôøng ñem LOØNG YEÂU THÖÔNG

ñeán vôùi moïi ngöôøi, moïi loaøi vaät vaø ngaøn caây

noäi coû, ñaát ñaù nuùi soâng.

Moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc tuyeät vôøi

maø töø laâu bò choân vuøi trong ñoáng giaùo lyù

cuûa caùc toân giaùo ngoaïi ñaïo meâ tín, laïc haäu

cuûa nöôùc ngoaøi. Khieán cho moïi ngöôøi khoâng

ai bieát ñeán neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc naøy nöõa.

Vì theá, hoâm nay neàn ñaïo ñöùc nhaân

baûn – nhaân quaû ñaõ ñöôïc Chuøa Am döïng laïi,

noù seõ laøm cho nhöõng tö töôûng coá chaáp coù

theá giôùi sieâu hình bò ñoå vôõ vaø tan naùt.


28

Ñôøi

thöù Nhaát

Hoøa Thöôïng THÍCH MINH

KHOÂNG tuïc danh laø LEÂ VAÊN TAÂM. Moät voõ

töôùng cuûa TAÂY SÔN, döôùi tröôùng cuûa vua

QUANG TRUNG NGUYEÃN HUEÄ nhö

chuùng toâi ñaõ töôøng trình sô löôïc ôû treân

(theo gia phaû cuûa doøng hoï LEÂ ghi laïi roõ

raøng).

Vua Quang Trung Nguyeãn Hueä laø moät

danh töôùng cuûa Vieät Nam, oâng thöôøng ñaùnh

Nam deïp Baéc ñeå thoáng nhaát gian sôn Toå


29

quoác. Trong traän ñaùnh quaân nhaø Thanh taïi

Haø Noäi vôùi chieán löôïc chieán thuaät thaàn toác

cuûa vua Quang Trung thì Leâ Vaên Taâm laõnh

moät ñaïo quaân döôùi quyeàn chæ huy cuûa vua

Quang Trung môû cuoäc taán coâng duõng maõnh

vaøo phía nam ñeàn Ngoïc Hoài. Quaân Thanh

ruùt vaøo ñoàn luûy coá thuû, duøng ñaïi baùc vaø hoûa

khí baén xuoáng döõ doäi nhö möa ñeå caûn böôùc

tieán cuûa quaân Taây Sôn.

Hình 4. Moät töôïng Phaät naèm trong

khuoân vieân chuøa Am.

Tröôùc chieán traän nhö vaäy vua Quang

Trung ra leänh cho ñoäi xung kích goàm 600

duõng só caûm töû trong ñoù coù oâng Sô chuùng toâi

tình nguyeän chieán ñaáu, löng giaét ñao ngaén,

200 ngöôøi ñi ñaàu khieân 20 taám vaùn daày,

beän rôm thaám nöôùc che suùng ñaïn vaø löûa,


30

cho 400 duõng só theo sau, laøm cho suùng ñaïn

quaân Thanh maát hieäu löïc.

Leâ Vaên Taâm laø ngöôøi khai sôn phaù

thaïch laäp neân ngoâi CHUØA AM ñaàu tieân, laïi

laø moät voõ töôùng cuûa vua Quang Trung, ñoù laø

moät danh döï cho CHUØA AM khoâng phaûi

nhoû, vì theá nhöõng ngöôøi thöøa keá sau naøy

phaûi laøm sao cho xöùng ñaùng moät truyeàn

thoáng doøng maùu anh huøng cuûa daân toäc Vieät

Nam.

Luùc baáy giôø quaân Taây Sôn hôïp laïi

ñoâng nhö kieán coû, khí theá leân aøo aït nhö

thuûy trieàu daâng, taán coâng phaù tan cöûa luûy,

môû ñöôøng cho kî binh vaø töôïng binh tieán

vaøo thaønh. Quaân Taây Sôn tung hoaønh cheùm

gieát. Ñoàn Ngoïc Hoài chìm trong khoùi löûa.

Quaân Thanh tan vôõ boû chaïy taùn loaïn, lôùp bò

gieát, lôùp chaø ñaïp leân nhau chaïy maø cheát

neân thaây naèm lôùp lôùp.

Quaân Taây Sôn ñaõ phaù tan cöù ñieåm

Ngoïc Hoài, tieâu dieät 3 vaïn quaân Thanh trong

ñoù coù 3 danh töôùng cao caáp cuûa giaëc. Trong

traän ñaùnh naøy oâng Sô cuûa chuùng toâi cuõng

ñöôïc tham döï nhö treân ñaõ noùi, ñaäp naùt


31

phoøng thuû phía Nam, môû toang caùnh cöûa

vaøo thaønh Thaêng Long.

Hình 5. Ñöôøng vaø am thaát trong cHUØA AM

Trong khi ñaïo quaân chuû löïc ñang

quyeát chieán ôû maët traän phía Nam thaønh

Thaêng Long thì saùng ngaøy moàng 5 Teát

nguyeân ñaùn naêm Kyû Daäu quaân Taây Sôn ñaõ

ñaäp tan moäng cöôùp nöôùc, ñeø beïp yù chí xaâm

löôïc cuûa quaân nhaø Thanh, giaûi phoùng kinh

thaønh Thaêng Long vaø mieàn Baéc, baûo veä ñoäc

laäp töï do, toaøn veïn laõnh thoå Toå quoác. Chieán

thaéng Ngoïc Hoài laø moät chieán coâng oanh lieät

laøm veû vang cho Toå quoác vaø keát thuùc söï


32

xaâm löôïc cuûa phong kieán phöông Baéc ñoái

vôùi nöôùc Vieät Nam.

Coâng vieäc ñang tieán haønh thuaäân lôïi

thì vaøo ngaøy 29 thaùng 7 naêm 1792 aâm lòch.

Phaùi boä Ñaïi Vieät nhaän ñöôïc tin Vua Quang

Trung ñaõ ñoät ngoät töø traàn. Nguyeãn Quang

Toaûn leân noái ngoâi laáy hieäu laø Caûnh Thònh

Hoaøng Ñeá. Vua Quang Trung cheát laø moät

noåi ñau cuûa daân toäc Vieät Nam, vì Ñaát nöôùc

chöa thoáng nhaát hoaøn toaøn, maø vua Quang

Trung cheát laø moät thieät thoøi raát lôùn cho

vaän meänh queâ höông xöù sôû naøy.

Khi vua Quang Trung maát thì anh em

cuûa vua Quan Trung chia nhau ñaát nöôùc cai

trò. Mieàn Nam do Nguyeãn Löõ cai trò, nhöng

do söï baát taøi cuûa Nguyeãn Löõ neân mieàn ñaát

chieán löôïc khoâng ñöôïc Taây Sôn toå chöùc cai

trò chaët cheû neân ñaõ loït vaøo tay Nguyeãn AÙnh

thaùng 8 naêm 1788. Treân maõnh ñaát chieán

löôïc naøy Nguyeãn AÙnh ra söùc phaùt trieån

kinh teá, xaây döïng löïc löôïng vaø ngoaïi giao

caàu vieän thöïc daân Phaùp, ñeå môû maøn cho

moät cuoäc taán coâng qui moâ ñoái vôùi quaân Taây

Sôn.


33

Söï lôùn maïnh vaø nhöõng cuoäc taán coâng

cuûa löïc löôïng Nguyeãn AÙnh tröïc tieáp ñe doïa

söï toàn taïi cuûa trieàu ñaïi Taây Sôn. Chính khi

coøn soáng vua Quang Trung ñaõ nhìn thaáy

hieåm hoïa ñoù. OÂng xem löïc löôïng phaûn ñoäng

cuûa Nguyeãn AÙnh laø moät tai hoïa lôùn cho

böôùc tieán thoáng nhaát ñaát nöôùc.

Sau khi chieán thaéng quaân Thanh ôû

thaønh Thaêng Long khi veà Phuù Xuaân vua

Quang Trung ra söùc chuaån bò löïc löôïng

chieán thuaät chieán löôïc vaïch ra keá hoaïch taán

coâng tieâu dieät Nguyeãn AÙnh. Nhöng keá

hoaïch chöa kòp thöïc hieän thì Quang Trung

ñaõ ñoät ngoät töø traàn vaøo naêm 1792 nhö treân

ñaõ noùi.

Caùi cheát cuûa vua Quang Trung ñaõ laøm

suy yeáu toaøn boä phong traøo Taây Sôn vaø cuoäc

ñöông ñaàu vôùi chuùa Nguyeãn coù phaàn suy

yeáu. Ñoù laø theá lôïi cho Nguyeãn AÙnh. Nhaát laø

trong noäi boä anh em cuûa Taây Sôn tham

quyeàn coá vò chia reû vaø gieát haïi laãn nhau

neân ñaõ laøm löïc löôïng Taây Sôn suy yeáu laïi

caøng suy yeáu hôn.

Naêm 1801 Nguyeãn AÙnh ñem toaøn löïc

löôïng taán coâng kinh thaønh Phuù Xuaân.


34

Thaønh Phuù Xuaân bò Nguyeãn AÙnh chieám.

Vua Caûnh Thònh phaûi chaïy ra Haø Baéc huy

ñoäng quaân ñoäi caùc traán Haûi Döông, Sôn

Taây, Sôn Nam, Kinh Baéc vaø quaân Thanh –

Ngheä choáng laïi vôùi quaân Nguyeãn AÙnh.

Hình 6. Töôïng Toå Tuyeát Sôn trong

khuoân vieân chuøa Am

Maët traän chính xaûy ra ôû Ngheä An vaø

Thanh Hoùa. Nöõ töôùng Buøi Thò Xuaân chæ huy

5.000 quaân cuøng haøng vaïn quaân cuûa vua

Caûnh Thònh choáng traû quyeát lieät cuoäc taán


35

coâng quaân Nguyeãn AÙnh, khieán cho quaân

Nguyeãn AÙnh khieáp sôï. Luùc baáy giôø vua

Caûnh Thònh heøn nhaùt sôï cheát ruùt lui laøm

cho maët traän Ngheä An tan vôõ. Traàn Quang

Dieäu vaø oâng Sô toâi ñem quaân ra cöùu vieän,

nhöng khoâng kòp. Traàn Quang Dieäu, vôï laø

Buøi Thò Xuaân vaø con gaùi bò quaân Nguyeãn

AÙnh baét coøn oâng Sô cuûa chuùng toâi chaïy

thoaùt.

Sau khi baét Traàn Quang Dieäu, Buøi

Thò Xuaân vaø con gaùi, Nguyeãn AÙnh ñem

haønh hình moät caùch thaûm khoác. Haønh ñoäng

traû thuø cuûa Nguyeãn AÙnh raát thuø vaët, maát

nhaân tính, aùc ñoäc. Lòch söû coøn ghi laïi

nhöõng haønh ñoäng aùc naøy.

Tröôùc söï haønh hình Traàn Quang

Dieäu, Buøi Thò Xuaân vaø con gaùi, vua Gia

Long ñang thò saùt cuoäc haønh quyeát, khoâng

bao giôø xuùc ñoäng tröôùc tieáng keâu cöùu cuûa

moät ñöùa beù voâ toäi, con gaùi Traàn Quang

Dieäu. Khi chaùu keâu: “Meï ôi cöùu con vôùi!”.

Tieáng keâu cöùu laøm ñöùt ruoät naùt loøng cuûa

ngöôøi meï, nhöng luùc baáy Buøi Thò Xuaân cuõng

ñang bò haønh quyeát nhö con, bò boán ngöïa xeù

xaùc, baø caát tieáng traû lôøi an uûi con baèng


36

nöôùc maét cuûa ngöôøi meï: “Haõy gan daï leân

con! Ñöøng sôï haõi boïn giaëc baùn nöôùc, chæ coù

caùi cheát môùi ñeàn ôn nôï nöôùc, tình nhaø.

Chuùng ta raát haõnh dieän cheát laø vì queâ

höông toå quoác con aï!”. Moät ñöùa treû voâ toäi coù

laøm gì neân toäi maø phaûi bò xöû töû cho boán

ngöïa xeù xaùc nhö vaäy thaät laø toäi nghieäp.

Hình 7. Coång vaøo khu phaùt trieån

cuûa chuøa Am ngaøy nay

Traàn Quang Dieäu vaø Buøi Thò Xuaân laø

nhöõng töôùng taù cuûa vua Quang Trung thì

phaûi heát söùc phoø vua giuùp nöôùc nhöng khi

bò baét thì chæ coøn ñem caùi cheát ñeå ñeàn ôn

nöôùc tình nhaø maø goïi coù toäi laø khoâng ñuùng.

Khi hai beân ñaùnh nhau, ai vì vua naáy, ai


37

thaéng laøm vua ai thua laøm giaëc ñoù laø leõ

thöôøng, côù sao khi thaéng laøm vua thì laïi

thuø vaët gieát ngöôøi nhö vaäy thaät laø heïp hoøi,

ích kyû thieáu loøng nhaân aùi.

Haäu quaû laø vua Gia Long leân ngoâi thì

nhaân daân khaép nöôùc noåi leân choáng cheá ñoä

phong kieán cuûa oâng.

Ngaøy 10 thaùng 6 naêm 1802 Nguyeãn

AÙnh chieám ñöôïc thaønh Thaêng Long. Vua

Caûnh Thònh vaø em laø Nguyeãn Quang Thuøy

chaïy veà kinh Baéc thì bò Nguyeãn AÙnh baét vaø

bò haønh hình. Vua Caûnh Thònh khoâng ñuû

taøi ñöùc ñieàu quaân khieån töôùng neân bò vua

GIA LONG tieâu dieät. Töø ñoù quaân TAÂY SÔN

laàn laàn tan raû.

Taát caû töôùng taù cuûa Taây Sôn ñeàu troán

chaïy, vì vua Gia Long laø moät ngöôøi taâm ñòa

heïp hoøi, ích kyû thieáu loøng nhaân, khoâng bieát

chieâu duï ngöôøi hieàn taøi, neân thöôøng truy

tìm baét töôùng taù cuûa Taây Sôn traû thuø, khi

baét ñöôïc thì haønh hình thaûm khoác nhö vôï

choàng Traàn Quang Dieäu. Vì theá Leâ Vaên

Taâm phaûi giaû thöôøng daân troán traùnh vaøo

trong Nam thaønh Gia Ñònh.


38

Sau khi laät ñoå nhaø Taây Sôn. Naêm

1802 Nguyeãn Phuùc AÙnh leân ngoâi xöng ñeá

hieäu laø Gia Long. Do oâm haän thuø neân khi

vua Quang Trung cheát vaø quaân Taây Sôn tan

raû, thoáng nhaát ñöôïc ñaát nöôùc vua Gia Long

quyeát taâm traû thuø neân luùc baây giôø töôùng taù

cuûa Taây Sôn cheát do vua Gia Long gieát

khoâng bieát bao nhieâu ngöôøi maø keå. Thuø haän

ñeán noåi vua Gia Long ñaøo moä vua Quang

Trung laáy soï ñeå vaøo caàu xí haèng ngaøy tieåu

tieän leân ñoù, thaät laø moät vò vua taâm löôïng

heïp hoøi ñeâ tieän maø söû saùch coøn ghi, thaät laø

ñaùng cheâ traùch.

Hình 8. Moät goùc cuûa khuoân vieân chuøa Am


39

Do söï luøng baét gaét gao cuûa quaân lính

vua Gia Long, neân Leâ Vaên Taâm phaûi caûi

trang laøm moät ngöôøi thöôøng daân cuøng moät

coâ em gaùi maø chuùng ta goïi laø baø Naêm, vì

luùc ñoù chuùng toâi coøn nhoû neân oâng baø cha

meï khoâng cho chuùng toâi bieát teân oâng sô.

OÂng sô vaø baø Naêm troán vaøo thaønh GIA

ÑÒNH laùnh naïn, cö nguï taïi PHUÙ LAÂM

thuoäc PHUÙ THOÏ HOØA baây giôø. Tröôùc tình

traïng vua GIA LONG truy luøng töôùng taù

cuûa TAÂY SÔN ñeå traû thuø quaù gaét gao neân

oâng Leâ Vaên Taâm caûi trang laøm tu só Phaät

giaùo, boû ngöôøi em gaùi ôû laïi PHUÙ THOÏ HOØA,

roài ñeán tænh Taây Ninh, huyeän Traûng Baøng,

cö nguï taïi aáp BAØU TRAÂM, baáy giôø ôû ñaây laø

röøng ruù truøng truøng ñieäp ñieäp, khoâng coù

ngöôøi ôû, khoâng coù teân laø aáp GIA LAÂM.

OÂng caát moät am tranh tu haønh vaø

duøng taøi chieâm tinh boùi toaùn cuûa mình ñeå

giuùp daân laøng nôi ñaây ngaên chaën boïn troäm

caép, nhaát laø tìm laïi nhöõng traâu boø bò boïn

troäm caép baét. Nhôø khoa chieâm tinh boùi

toaùn tìm laïi traâu boø ñaõ maát neân daân laøng

moät loøng raát kính troïng vaø thöông meán

oâng.


40

Vì theá nhöõng ngöôøi troäm cöôùp thöôøng

leùn ñoát am tranh cuûa oâng. Nhöng moãi khi

am bò ñoát thì ñöôïc nhöõng ngöôøi daân laøng ôû

ñaây nhôù ôn neân chaët caây caát laïi am khaùc

cho oâng. Cuoäc soáng ôû ñaây ñöôïc bình an

khoâng coøn bò truy luøng baét bôù, oâng laäp gia

ñình vôùi moät ngöôøi phuï nöõ taïi ñòa phöông

naøy roài sinh con ñeû caùi ôû ñaây taïo thaønh moät

doøng hoï LEÂ raát ñoâng ñaûo.

Hình 9. Hai daõy thaát khu phaùt trieån

cuûa Chuøa Am

Vaø cuõng laø nôi ñaây CHUØA AM baét

ñaàu khôûi söï cho con chaùu sau naøy tieáp noái yù

chí kieân cöôøng baát khuaát cuûa oâng cha ñaõ trôû


41

thaønh nhöõng ngöôøi con Vieät Nam anh huøng

caùch maïng giaûi phoùng daân toäc. Töø ñaây

CHUØA AM laø nôi taäp trung nhöõng nhaø yeâu

nöôùc, yeâu daân toäc.

Nhö vaäy LEÂ VAÊN TAÂM laø oâng sô cuûa

chuùng toâi, coù phaùp danh THÍCH MINH

KHOÂNG nhö treân ñaõ sô löôïc keå, sinh naêm

1760 vaø CHUØA AM khôûi söï döïng caát vaøo

naêm 1802 luùc NGUYEÃN AÙNH leân ngoâi xöng

hieäu laø GIA LONG. Töø ñoù ngoâi CHUØA AM

ñöôïc con chaùu thöøa truyeàn noái tieáp nhau

maõi maõi cho ñeán ngaøy hoâm nay ñaõ traûi qua

nhieàu ñôøi.

Leâ Vaên Taâm trong luùc laøm töôùng döôùi

tröôùng vua Quang Trung Nguyeãn Hueä ñaùnh

Nam deïp Baéc, coù coâng ñuoåi giaëc nhaø Thanh

ra khoûi mieàn Baéc Haø Noäi vaø ñaäp tan quaân

Xieâm La ôû mieàn Nam nôi Raïch Gaàm, chuùng

chaïy veà nöôùc khoâng kòp thôû.

Moät ngöôøi coù coâng lao vôùi ñaát nöôùc

nhö oâng sô chuùng toâi nhöng khoâng ñöôïc ghi

vaøo saùch söû cuõng nhö bieát bao nhieâu anh

huøng lieät só voâ danh ñaõ boû mình cho ñaát

nöôùc naøy.


42

Thaät may maén thay gia toäc chuùng toâi

coøn ghi laïi gia phaû neân môùi coù ñöôïc tö lieäu

quyù giaù ñeå ghi laïi nhöõng trang söû CHUØA

AM.

Hình 10. Töôïng Phaät Thích Ca tónh toïa trong


Chuùng toâi noùi khoâng phaûi keå coâng lao

oâng sô cuûa chuùng toâi maø noùi ôû ñaây laø kheùo

nhaéc nhôû nhöõng nhaø caàm buùt vieát söû phaûi

löu yù bao nhieâu danh töôùng döôùi moät nhaø

vua taøi ba chæ huy thì khoâng moät lyù do naøo


43

laïi boû soùt moät vò töôùng coù coâng vôùi Toå quoác,

khi hoï ñaõ hy sinh coâng söùc vaø xöông maùu

cuûa mình ngoaøi maët traän.

Laøm neân moät söï nghieäp thoáng nhaát

Ñaát nöôùc nhö Lyù Thöôøng Kieät, Traàn Höng

Ñaïo, vua Leâ Lôïi, vua Quang Trung, khoâng

phaûi chæ coù moät mình caùc Ngaøi laøm neân söï

nghieäp lôùn nhö vaäy maø coøn bieát bao coâng

söùc, xöông maùu cuûa töôùng taù vaø binh lính.

Cho neân vieäc vieát söû laø phaûi ngöôøi ñöông

thôøi vieát, coøn moïi söï vieäc lòch söû ñaõ qua vaø

ngöôøi sau vieát laïi lòch söû thì lòch söû seõ

khoâng laøm sao traùnh khoûi söï thieáu soùt raát

nhieàu.

Trong cuoäc caùch maïng giaûi phoùng daân

toäc bieát bao nhieâu anh huøng lieät só vì baûo

veä Ñaát nöôùc ñaõ hy sinh xöông maùu cho Toå

quoác. Vì theá Chaùnh Phuû Vieät Nam do Chuû

Tòch Hoà Chí Minh laõnh ñaïo raát saùng suoát

cho pheùp moãi ñòa phöông töø xaõ, huyeän, tænh

ñeàu ñöôïc ghi laïi lòch söû töø ngöôøi lính ñeán

caùc caáp töôùng taù taïi ñòa phöông ñoù baèng

caùch xaây döïng ñaøi töôûng nieäm nghóa trang

lieät só ñeå nhôù coâng ôn töø ngöôøi lính ñeán caùc

só quan töôùng taù.


44

Hình aûnh nghóa trang lieät só khaép nôi

trong nöôùc laø noùi leân nhöõng trang söû oai

huøng cuûa daân toäc ñöôïc ghi laïi nhöõng coâng

lao ngöôøi töø ngöôøi lính ñeán só quan cao caáp

raát roõ raøng. Bôûi vaäy nhìn nhöõng ñaøi töôûng

nieäm anh huøng lieät só raát uy nghi tuyeät vôøi.

Hình 11. Khu phaùt trieån cuûa chuøa Am

Ñôøi ñôøi con chaùu haèng naêm ñeán

nhöõng ngaøy leã lôùn ñeàu veà thaêm vieáng moà

vaø thaép nhöõng neùn taâm höông nhôù ñeán

coâng ôn cuûa nhöõng anh huøng lieät só. Ñoù laø

nhöõng haønh ñoäng uoáng nöôùc nhôù nguoàn, aên

quaû nhôù ngöôøi troàng caây cuûa nhöõng con

chaùu nhieàu theá heä ngaøn ñôøi sau naøy maõi

maõi khoâng bao giôø queân...


45

Ñôøi

thöù Hai

OÂng Coá chuùng toâi teân laø LEÂ VAÊN

TÔØN, phaùp danh THÍCH NHÖ QUANG

sinh naêm 1806 laø ngöôøi chaùu ñích toân cuûa

DOØNG HOÏ LEÂ ñöôïc thöøa keá giöõ gìn ngoâi

CHUØA AM. Leân thöøa keá laøm truï trì ngoâi

CHUØA AM, oâng söûa sang caát laïi baèng tranh

laù, nhöng laïi roäng raõi hôn tröôùc, vì coù nhieàu

ngöôøi daân nôi ñaây ñeán leã Phaät, cuùng baùi,

tuïng kinh, nieäm Phaät vaø xem boùi.

Luùc baáy giôø döôùi cheá ñoä vöông trieàu

nhaø Nguyeãn Gia Long, Minh Maïng, Thieäu

Trò, Töï Ñöùc. Khi leân ngoâi vua Gia Long


46

thaúng tay thi haønh nhöõng chaùnh saùch ñaøn

aùp boùc loät nhaân daân, khoâng thöông xoùt.

Nhaø Nguyeãn vô veùt cuûa caûi baèng caùch baét

noäp coáng phaåm, ñaùnh nhieàu loaïi thueá vaø

thueá raát naëng: Thueá buoân baùn, thueá thaân,

thueá ruoäng. Nhaø Nguyeãn thu thueá theo

nguyeân taéc baûo ñaûm thu nhaäp cho Nhaø

nöôùc, baát chaáp ñôøi soáng khoå cöïc cuûa nhaân

daân vaø thieân tai maát muøa ñoùi keùm. Cheá ñoä

lao dòch cuõng naëng neà, ngöôøi daân phaûi ñi

lao dòch 60 ngaøy trong naêm xaây cung ñieän,

thaønh luûy, laêng moä. Nhaân daân coøn phaûi

cung caáp vaät lieäu xaây caát cho Nhaø nöôùc,

cung caáp trang thieát bò vaø löông thöïc cho

quaân ñoäi. Tuïc ngöõ daân gian ñaõ xaùc ñònh söï

thoáng trò taøn baïo cuûa cheá ñoä phong kieán

vöông trieàu Nguyeãn:

“Thaønh xaây xöông traéng,

Haøo ñaøo maùu daân”

Chính saùch boùc loät, thoáng trò taøn baïo

cuûa vöông trieàu Nguyeãn laøm cho maâu thuaãn

giöõa noâng daân vôùi cheá ñoä phong kieán ngaøy

caøng gay gaét. Chöa coù moät trieàu ñaïi naøo

trong lòch söû Vieät Nam vöøa môùi thaønh laäp

ñaõ bò noâng daân choáng ñoái kòch lieät nhö


47

trieàu nhaø Nguyeãn. Chuùng ta haõy ñoïc nhöõng

trang söû caän ñaïi ñeå thaát roõ caùc cuoäc khôûi

nghóa cuûa noâng daân choáng ñoái caùc trieàu ñaïi

vöông trieàu Nguyeãn.

“Ngay töø naêm 1802 – 1812 ñaõ coù 70

cuoäc khôûi nghóa cuûa noâng daân. Ñeán ñôøi

Minh Maïng töø naêm 1820 – 1840 ñaõ coù 200

cuoäc noåi daäy lôùn nhoû. Thôøi Thieäu Trò töø

naêm 1841 – 1846, chæ 7 naêm coù 50 cuoäc

khôûi nghóa.

Caùc cuoäc khôûi nghóa tieâu bieåu laø khôûi

nghóa Phan Baù Vaønh (1821 – 1827). ÔÛ Thaùi

Bình khôûi nghóa cuûa Noâng Vaên Vaân voán laø

tri chaâu Baûo Laïc (Cao Baèng). OÂng xöng laø

Tieát cheá thöôïng töôùng quaân keâu goïi ñoàng

baøo thieåu soá choáng laïi trieàu ñình. Cao Baù

Quaùt nhaø nho, nhaø thô noåi tieáng ñöông thôøi

ñaõ phaát côø choáng laïi trieàu ñình naêm 1854 –

1855.

ÔÛ mieàn Nam cuoäc khôûi nghóa lôùn cuûa

Leâ Vaên Khoâi, cuoäc khôûi nghóa naøy oâng coá

chuùng toâi coù tham döï, vì theá tuy ôû trong

chuøa nhöng thöôøng keâu goïi moïi ngöôøi haõy

ñoaøn keát döôùi ngoïn côø cuûa Leâ Vaên Khoâi ñeå

choáng laïi trieàu Nguyeãn”.


48

OÂng coá kheùo gôïi yù vaø thoâng tin cho

nhöõng ngöôøi daân bieát Trieàu ñaïi chuùa

Nguyeãn baét daân lao dòch laøm phu naëng neà

maø coøn söu cao thueá naëng khieán noâng daân

quaù cô cöïc laïi coøn cô cöïc hôn.

Hình 12. Bia ñaù trong khuoân vieân chuøa Am


49

“Chieàu ngaøy 30 thaùng 8 naêm 1858

lieân quaân Phaùp – Taây Ban Nha goàm 2.500

quaân (450 lính Taây Ban Nha), 13 chieán

thuyeàn, trang bò vuõ khí hieän ñaïi, coù taøu

chieán tôùi 50 ñaïi baùc, Ñôø-Giô-Nui chæ huy vaø

giaùm muïc Pe-Rô-Lanh laøm coá vaán taán coâng

vaøo Ñaø Naüng. Ñoù laø baét ñaàu ngaøy lòch söû

quaân Phaùp xaâm löôïc Vieät Nam.

Phong traøo nhaân daân noåi daäy choáng

Phaùp khaép nöôùc. Trong caùc cuoäc khôûi nghóa

choáng Phaùp coù cuoäc khôûi nghóa cuûa Tröông

Coâng Ñònh. Khi quaân Phaùp chieám 3 tænh

mieàn Ñoâng. ÔÛ Ñònh Töôøng cuoäc khôûi nghóa

cuûa cöû nhaân Traàn Xuaân Hoa, Höông Thaân

Leâ Cao Duõng, Thuû Khoa Nguyeãn Höõu Huaân

ÔÛ Myõ Tho. Goø Coâng coù Ñoã Trình Thoaïi,

Nguyeãn Ngoïc Thaêng...

ÔÛ Long An coù cuoäc khôûi nghóa

Nguyeãn Trung Tröïc. ÔÛ Taân An coù cuoäc khôûi

nghóa cuûa Phan Trung. ÔÛ Ñoàng Thaùp coù

cuoäc khôûi nghóa Voõ Duy Döông. ÔÛ Gia Ñònh

coù Ñoác Binh Kieàu, tri huyeän AÂu Döông Laân,

Cöû nhaân Phan Vaên Trò, nhaø thô Nguyeãn

Ñình Chieåu. ÔÛ Bình Thuaän coù cuoäc khôûi

nghóa Leâ Quang Kieàu, Phan Chính, Tröông


50

Quyeàn, con trai cuûa Tröông Coâng Ñònh ñaõ

lieân heä vôùi Pu Kum Pao, nhaø yeâu nöôùc

Campuchia khôûi nghóa ôû Taây Ninh”.

Hình 13. Ñöôøng vaøo chuøa Am,

khu phaùt trieån ngaøy nay

Trong cuoäc khôûi nghóa naøy coù oâng coá

cuûa chuùng toâi vaø moät soá baïn beø thaân höõu

cuûa oâng tham gia choáng Phaùp. Trong chuøa

nhöõng ngaøy raèm ngaøy vía, ngaøy leã lôùn oâng

thöôøng toå chöùc nhöõng buoåi hoïp maët thoâng

tin tuyeân truyeàn cho moïi ngöôøi bieát caùc

cuoäc khôûi nghóa choáng giaëc Phaùp khaép nöôùc

vaø giaëc Phaùp coøn baét bôùi nhöõng nhaø yeâu

nöôùc boû tuø roài ñöa ra Coân Ñaûo tra taán ñuû

moïi cöïc hình, vaø bieát bao nhieâu nhaø yeâu

nöôùc ñaõ cheát ôû ñaây.


51

Nhôø söï thoâng tin tuyeân truyeàn cuûa

oâng coá chuùng toâi ñaõ laøm cho nhaân daân ôû

ñaây caêm thuø giaëc Phaùp raát saâu ñaäm, chæ coøn

chôø ngaøy coù ngöôøi laõnh ñaïo khôûi nghóa

choáng giaëc Phaùp laø nhaân daân saün saøng

ñöùng leân chieán ñaáu.

“Trong thaùng 6 thaùng 7 naêm 1930 taïi

Ngheä Tónh noå ra 11 cuoäc bieåu tình lôùn vôùi

12.000 ngöôøi tham gia. Ngaøy 1 thaùng 8 naêm

1930 coâng nhaân khu coâng nghieäp Vinh –

Beán Thuûy toång ñình coâng. Ngaøy 12 thaùng 9

naêm 1930, 20.000 coâng nhaân Höng Nguyeân

bieåu tình uûng hoä cuoäc ñaáu tranh cuûa thaønh

phoá Vinh. Töø ñoù phong traøo noâng daân lan

khaép caùc huyeän Thanh Chöông, Ñoâ Löông,

Nghi Loäc, Vieãn Chaâu, Can Loäc, Kyø Anh,

Caåm Xuyeân, Thaïch Haø vôùi haøng vaïn ngöôøi

tham gia. Tình theá quaù caêng thaúng vaø

nghieâm troïng, giaëc Phaùp ñieân cuoàng duøng

maùy bay neùm bom vaøo ñoaøn bieåu tình laøm

cheát 217 ngöôøi, bò thöông 126 ngöôøi.


52

Hình 14. Ñöôøng ñi trong chuøa Am

Giaëc Phaùp caøng baén gieát nhaân daân

bao nhieâu thì loøng caêm thuø cuûa toaøn daân

caøng nguùt ngaøn baáy nhieâu. Khi bieát roõ tình

hình nhö vaäy oâng Coá chuùng toâi thoâng tin

cho moïi ngöôøi bieát ñeå cuøng nhau ñoaøn keát

sieát chaët voøng tay vaø quyeát taâm moät loøng

ñuoåi giaëc ra khoûi bôø coõi.

Moät ngöôøi laøm caùch maïng bao giôø

cuõng phaûi theo doõi tình hình dieãn bieán

chính trò trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi.

Khi thaáy caùc phong traøo yeâu nöôùc noåi daäy

choáng thöïc daân Phaùp vaø beø luõ tay sai trong


53

nöôùc cuõng nhö ôû ngoaïi quoác thì oâng Coá

chuùng toâi taäp hôïp quaàn chuùng raõi truyeàn

ñôn hoaëc xuoáng ñöôøng bieåu tình ñeå hoå trôï

cho caùc phong traøo noåi daäy cuûa caùc tænh

khaùc laøm cho giaëc run sôï tröôùc tình hình caû

nöôùc moät loøng choáng giaëc ñuoåi giaëc ra khoûi

Ñaát nöôùc. Cho neân ngöôøi laøm Chính trò

phaûi saùng suoát vaø nhaän ñònh tình hình ñeå

hoã trôï cho nhau, giuùp cho phong traøo choáng

giaëc caøng lôùn maïnh. Tuy maëc aùo tu só Phaät

giaùo nhöng oâng Coá chuùng toâi khoâng coù moät

ngaøy naøo tu taäp maø chæ taäp trung vaøo coâng

cuoäc caùch maïng ñuoåi giaëc Phaùp ra khoûi Ñaát

nöôùc”.

Laøm ñöôïc nhö oâng coá cuûa chuùng toâi

khoâng phaûi deã daøng trong khi nguïy quaân

nguïy quyeàn luùc naøo cuõng ñeå maét ñeán nhöõng

ngöôøi coù uy tín trong nhaân daân. Heã sô hôû

chæ moät chuùt laø deã vaøo tuø, nhöng duø sao laøm

caùch maïng thì coù nhöõng anh em caùch maïng

caáp treân höôùng daãn chæ ñaïo neân ñeàu vöôït

qua maét giaëc.


54

Ñôøi

thöù Ba

OÂng Noäi chuùng toâi teân laø LEÂ

VAÊN THI phaùp danh THÍCH HOÀNG CHAÂU

sinh naêm 1853 laø ngöôøi con thöù saùu ñöôïc

thöøa keá laøm truï trì giöõ gìn ngoâi CHUØA AM

vaø ñöôïc truøng tu laïi baèng coät caây, vaùch vaùn,

lôïp ngoùi aâm döông, ñöôïc Chính quyeàn tay

sai thôøi Phaùp caáp giaáy pheùp vaø cho teân

chuøa laø “LONG AN TÖÏ” (Giaáy tôø naøy ñaõ bò


55

chaùy tieâu trong chieán tranh Teát naêm Maäu

Thaân).

CHUØA AM hieän giôø khoâng coøn laø

CHUØA AM tranh laù maø CHUØA AM coù veû

khang trang saïch ñeïp, nhaát laø oâng Coá cuûa

chuùng toâi ñaõ gieo vaøo loøng moïi ngöôøi daân ôû

ñaây moät khí theá caùch maïng yeâu nöôùc roõ

raøng, vì theá moïi ngöôøi daân yeâu nöôùc trong

nöôùc ñeàu laàn löôït veà ñaây ñeå ñöôïc nghe tin

töùc caùc tænh khaùc nhaát laø thaønh phoá Saøi

Goøn, Gia Ñònh.

Hình 15. Chuøa Am muoân thuôû

Do ñoù CHUØA AM laø nôi nhaân daân veà

ñaây caøng ngaøy caøng ñoâng ñaûo ngoaøi mang

hình thöùc tu só hay phaät töû ñeán chuøa laïy

Phaät, tuïng kinh, baùi saùm ñeå che ñaäy maét

boïn maät vuï Phaùp maø nhöõng ngöôøi daân


56

noâng thoân ôû ñaây thöôøng goïi nhöõng tay sai

naøy laø “LÍNH KÍN”. Chuøa Am caøng ngaøy

caøng höng thònh hôn thì oâng noäi chuùng toâi

laø ngöôøi thöøa keá tinh thaàn caùch maïng cuûa

oâng coá neân tuyeân truyeàn thoâng tin cho

nhaân daân bieát giaëc Phaùp ñang baét nhaân

daân chuùng ta laøm tay sai noâ leä.

Hình 16. THÍCH NÖÕ THIEÄN TAÂM

Ngöôøi quaûn lyù vaø troâng nom Chuøa Am

Nhaát laø baét nhaân daân mieàn Baéc,

mieàn Trung phaûi ñoùng söu cao thueá naëng,

laïi coøn ñöa thanh nieân mieàn Baéc vaøo mieàn


57

Nam laøm phu cao su. Chuùng laäp ñoàn ñieàn

cao su ôû Long Thaønh, Baø Ròa, Vuõng Taøu,

Loäc Ninh, Hôùn Quaûng, Phuù Rieàng, Daàu

Tieáng, Raïch Sôn v.v...

Giaëc Phaùp coøn baét nhaân daân chuùng ta

phaûi ñoùng caùc thöù thueá raát naëng vaø moïi

ngöôøi ñeán tuoåi 18 trôû leân ñeàu phaûi doùng

thueá thaân nöõa, neáu khoâng ñoùng thueá thaân

thì chuùng baét boû tuø, vì theá coù ngöôøi phaûi ñi

vay nôï ñoùng thueá thaân thaät laø thöïc daân

Phaùp quaù taøn aùc boùc loät treân thaân theå con

ngöôøi quaù traéng trôïn.

Chuùng toâi coù moät ngöôøi chuù teân laø

Toâi laøm thueâ, laøm möôùn quanh naêm vöøa ñuû

aên, khi teà aáp xaõ keâu goïi ñoùng thueá thaân,

nhöng khoâng ñi vay möôïn ai ñöôïc caû maø kyø

haïn ñoùng thueá ñaõ ñeán neân chuù chaïy ñeán

gaëp oâng thaân cuûa chuùng toâi. OÂng thaân

chuùng toâi baûo: Chuù Möôøi cuûa caùc chaùu ñöøng

lo anh seõ ñoùng thueá thaân cho em. Cöù veà lo

veà laøm aên nuoâi vôï con ñi.

Chuù Möôøi noùi:

- Anh ñaõ cöùu em, neáu khoâng coù anh

chaét em seõ ôû tuø caùc con cuûa em seõ ra sao?


58

Moät ñaát nöôùc maø bò giaëc xaâm chieám

cai trò thì nhaân daân nöôùc aáy thaät laø khoå sôû

voâ cuøng vaø maïng soáng nhö chæ maønh treo

chuoâng vì giaëc muoán gieát ngöôøi naøo luùc naøo

thì ngöôøi aáy khoâng theå troán ñaâu khoûi. Bôûi

vaäy chuùng ta laø nhaân daân Vieät Nam phaûi

ñoaøn keát nhau laïi, phaûi baûo veä Ñaát nöôùc

ñöøng ñeå giaëc xaâm chieám vaø cai trò Ñaát nöôùc

chuùng ta, nhôø coù ñoaøn keát môùi coù söùc maïnh,

neân giaëc khoâng xaâm chieám ñaát nöôùc chuùng

ta ñöôïc, nhaân daân chuùng ta môùi coù cuoäc

soáng töï do, aám no, haïnh phuùc vaø an vui.

Coù soáng trong moät Ñaát nöôùc bò giaëc

cai trò chuùng ta môùi thaáy ñöôïc caùi giaù trò

cuûa moät Ñaát nöôùc ñoäc laäp, nhaân daân soáng

ñöôïc töï do. Nhö hieän giôø chuùng ta raát haõnh

dieän vôùi teân Ñaát nöôùc COÄNG HOØA XAÕ

HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM noù mang

ñaày ñuû yù nghóa chuû quyeàn cuûa daân toäc baèng

boán chöõ: “CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM”. Thaät

tuyeät vôøi, chuû quyeàn cuûa ngöôøi Vieät Nam

laõnh ñaïo chôù khoâng ñeå cho ngöôøi ngoaïi

quoác cai trò nhaân daân Vieät Nam.

Ñeå xaùc ñònh söï soáng cuûa nhaân daân

Vieät Nam trong moät nöôùc ñoäc laäp baèng saùu


59

chöõ ngaén goïn: “ÑOÄC LAÄP - TÖÏ DO -

HAÏNH PHUÙC”. Ñuùng, chuùng ta coù soáng

trong moät Ñaát nöôùc ñoäc laäp môùi thaáy ñöôïc

töï do vaø haïnh phuùc. Caùi giaù trò teân nöôùc

cuûa chuùng ta gaén lieàn vôùi söï soáng cuûa nhaân

daân raát cuï theå, thöïc teá khoâng coøn bò moät

theá löïc naøo baét eùp söu cao thueá naëng nhö

döôùi quyeàn cai trò cuûa thöïc daân Phaùp vaø cuûa

taäp ñoaøn phong kieán vua quan nhaø Nguyeãn,

cuûa taäp ñoaøn ñòa chuû cöôùp ruoäng vöôøn ñaát

ñai cuûa noâng daân.

Sau khi giaëc Phaùp xaâm löôïc thoáng trò

vaø ñaåy maïnh khai thaùc thì Vieät Nam khoâng

coøn laø moät xaõ hoäi phong kieán cai trò maø do

thöïc daân Phaùp cai trò.

Thöïc daân Phaùp cai trò môùi sinh ra

giai caáp ñòa chuû. Khi coù quyeàn theá trong tay

neân cöôùp ñaït ruoäng ñaát cuûa noâng daân.

Ngoaøi ñòa chuû ngöôøi Vieät laïi theâm taàng lôùp

ñòa chuû ngöôøi Phaùp, chuùng cöôùp ñoaït ruoäng

ñaát cuûa noâng daân ñeå boùc loät theo loái ñòa toâ.

Giai caáp ñòa chuû laø tay sai cuûa thöïc

daân Phaùp, chuùng gaén chaët quyeàn lôïi vôùi

thöïc daân Phaùp veà kinh teá chaùnh trò. Vì theá

chuùng laø keû thuø cuûa caùch maïng Vieät Nam.


60

Cho neân caùch maïng Vieät Nam muoán laät ñoå

neàn thoáng trò cuûa Phaùp thì phaûi ñaùnh ñoå

giai caáp ñòa chuû phong kieán.

Hình 17. Töôïng Phaät

Thích Ca Maâu Ni ñi khaát thöïc

Trong caùch maïng daân toäc daân chuû ôû

Vieät Nam, noâng daân laø löïc löôïng to lôùn

nhaát vaø cuõng laø ñoäng löïc cuûa caùch maïng.

OÂng noäi cuûa chuùng toâi raát am hieåu

ñieàu naøy vaø chính oâng cuõng laø moät thaønh


61

vieân naèm trong löïc löôïng noâng daân. Neân

oâng noäi cuûa chuùng toâi cuõng nhaän thaáy traùch

nhieäm cuûa mình raát naëng neà. Nghóa laø phaûi

laøm sao vaïch traàn boä maët cho toaøn daân

bieát, giai caáp ñòa chuû phong kieán laø giai caáp

boùc loät traéng trôïn vaø coøn haø hieáp noâng daân

ñeán cô cöïc ngheøo ñoùi.

Bieát roõ ñieàu naøy oâng noäi chuùng toâi

tuyeân truyeàn coå ñoäng cho phong traøo caùch

maïng, ñoäng vieân tinh thaàn yeâu nöôùc cuûa

nhaân daân xuoáng ñöôøng bieåu tình ñoøi giaûm

caùc thöù thueá; vaän ñoäng nhaân daân chuaån bò

baïo ñoäng vuõ trang choáng laïi neàn thoáng trò

cuûa giaëc Phaùp.

Ñeå höôûng öùng cao traøo caùch maïng Xoâ

Vieát Ngheä Tónh, oâng noäi chuùng toâi cho

ngöôøi raûi truyeàn ñôn ñình coâng baõi thò, keâu

goïi caùc tröôøng hoïc ñoùng cöûa taïi thò traán

Traûng Baøng khieán teà aáp, xaõ, huyeän kinh sôï,

chuùng bieát raèng Coäng Saûn choã naøo cuõng coù.

Trong nhöõng toå chöùc cuûa chaùnh

quyeàn laøm tay sai cho giaëc Phaùp vaãn coù

Coäng Saûn. Coäng Saûn ñang bao vaây caùc thò

traán vaø thò xaõ trong caû nöôùc.


62

“Ñoàng thôøi luùc ñoù cao traøo caùch maïng

noå ra nhöõng cuoäc baõi coâng cuûa coâng nhaân

nhaø maùy xi maêng Haûi Phoøng, haõng daàu

Xoâcoâni Nhaø Beø (Saøi Goøn), coâng nhaân ñoàn

ñieàn cao su Daàu Tieáng (Thuû Daàu Moät).

Hình 18. Töôïng Phaät Thích Ca ñaûn sinh trong


Tieáp ñoù, baõi coâng cuûa 5.000 coâng

nhaân ñoàn ñieàn cao su Phuù Rieàng, 4.000

coâng nhaân nhaø maùy deät Nam Ñònh baõi coâng

ba tuaàn trong thaùng 4 naêm 1930, baõi coâng

cuûa coâng nhaân nhaø maùy ñieän Chôï Quaùn

(Saøi Goøn), cuûa haøng vaïn coâng nhaân moû

than Hoøn Gai trôû neân raát quyeát lieät vôùi chuû

tö baûn vaø chaùnh quyeàn thöïc daân Phaùp.

Ngaøy 1 thaùng 5 naêm 1930 côø ñoû buùa lieàm


63

phaáp phôùi bay treân ñænh nuùi Baøi Thô (Haï

Long).

Trong naêm ñoù noâng daân cuõng vuøng

daäy bieåu tình choáng söu cao thueá naëng ôû

Ñöùc Hoøa (Chôï Lôùn), Cao Laõnh (Sa Ñeùc),

Chôï Môùi (Loâng Xuyeân), Gia Ñònh, Vónh

Long, Caàn Thô, Traø Vinh, Myõ Tho, Thuû

Daàu Moät.

Noâng daân caùc tænh mieàn Baéc, mieàn

Trung: Thaùi Bình, Thanh Hoùa, Quaûng

Bình, Quaûng Nam, Khaùnh Hoøa, Bình

Thuaän lieân tuïc noåi daäy. Phong traøo noåi daäy

lan caû ñeán nhöõng thaønh phoá lôùn nhö: Haø

Noäi, Haûi Phoøng, Nam Ñònh, Vinh, Hueá, Ñaø

Naüng, Saøi Goøn. Khaåu hieäu cuûa phong traøo

ñoøi taêng töông, giaûm giôø laøm, boû teä naïn

ñaùnh ñaäp coâng nhaân, hoaõn söu thueá cho

noâng daân. Côø buùa lieàm xuaát hieän nhieàu nôi

trong caû nöôùc”.


64

Hình 19. Bia kinh trong khuoân vieân chuøøa Am

Nhöõng phong traøo noåi daäy cuûa coâng

nhaân vaø noâng daân caû nöôùc ñaõ laøm cho thöïc

daân Phaùp vaø caùc taäp ñoaøn ñòa chuû run sôï

tröôùc söùc maïnh ñoaøn keát cuûa nhaân daân. Bôûi

vaäy, khoâng coù moät söùc maïnh naøo baèng söùc

maïnh ñoaøn keát cuûa toaøn daân ñöùng leân

choáng laïi thì giaëc naøo cuõng bò tieâu dieät.


65

Hình 20. THÍCH NÖÕ DIEÄU NHAÃN

(Ngöôøi muø loøa, nhöng lo côm nöôùc trong Chuøa Am)

Chuùng ta nhôù laïi cuoäc caùch maïng ñaõ

qua, khi toaøn daân ñöùng leân choáng giaëc

Phaùp vuõ khí chæ baèng taàm voâng vaùc nhoïn,

trong luùc ñoù giaëc Phaùp suùng ñoàng, ñaïi baùc,

xe taêng, thieát giaùp.

Theá maø chuùng ta nhôø söùc ñoaøn keát

cuûa nhaân daân döôùi söï laõnh ñaïo saùng suoát

cuûa baùc Hoà neân caû theá giôùi ñöùng leân uûng

hoä, nhôø ñoù môùi ñuoåi giaëc Phaùp ra khoûi bôø


66

coõi vaø deïp saïch nhöõng taäp ñoaøn ñòa chuû

phong kieán vöông trieàu Nguyeãn, thoáng nhaát

ñaát nöôùc hoaøn toaøn, ñem laïi chuû quyeàn cho

daân toäc.

Nhôø söï ñoaøn keát cuûa toaøn daân caû

nöôùc maø caùch maïng môùi ñuoåi giaëc Phaùp ra

khoûi bôø coõi vaø thoáng nhaát ñaát nöôùc döôùi

quyeàn laõnh ñaïo ngöôøi Vieät Nam. Ñaây laø

moät baèng chöùng trong moät nöôùc yeáu vuõ khí

thoâ sô maø ñuoåi ñöôïc giaëc maïnh suùng ñoàng,

ñaïi baùc, xe taêng, thieát giaùp ra khoûi queâ

höông laø nhôø söùc ñoaøn keát cuûa toaøn daân,

cuûa caû theá giôùi.

Neáu nhaân daân khoâng ñoaøn keát thì

khoâng caùch naøo thaéng giaëc ñöôïc. Trong moät

gia ñình cuõng vaäy neáu moïi ngöôøi soáng chia

reû thì gia ñình ñoù laø moät ñòa nguïc taïi traàn

gian, coøn ñoaøn keát thì gia ñình ñoù ñöôïc an

vui vaø haïnh phuùc vaø khoâng ai laøm cho gia

ñình ñoù ñau khoå ñöôïc. Bôûi vaäy chia reû laø

cheát maø ñoaøn keát laø soáng. Duø baát cöù ôû nôi

ñaâu bieát soáng vôùi moïi ngöôøi trong tinh thaàn

ñoaøn keát, thì ñoù laø bieát nhaãn nhuïc khi gaëp

khoù khaên vaø bieát tuøy thuaän ñeå laøm vui loøng

ngöôøi khaùc, nhöng phaûi bieát buoâng xaû thì


67

trong taâm thì môùi ñöôïc baèng loøng, vui veû coù

ñöôïc nhö vaäy tình ñoaøn keát môùi chaët cheõ,

caøng soáng ñoaøn keát thì söï soáng môùi ñöôïc

bình an vaø yeân vui haïnh phuùc.


68

Ñôøi

thöù Tö

OÂng Boá cuûa chuùng toâi teân laø LEÂ

VAÊN HUAÁN phaùp danh THÍCH THIEÄN

THAØNH sinh naêm 1883 laø ngöôøi con thöù

saùu ñöôïc thöøa keá laøm truï trì giöõ gìn ngoâi

CHUØA AM. Töø khi leân laøm truï trì CHUØA

AM, oâng laøm ñôn xin pheùp Chính quyeàn

nguïy ôû ñòa phöông ñöôïc pheùp truøng tu laïi


69

ngoâi CHUØA AM vaø chuøa ñöôïc xaây caát baèng

gaïch ngoùi aâm döông.

OÂng laø moät Ñoâng y só neân am töôøng

thuoác Baéc vaø thuoác Nam, oâng soáng baèng

ngheà naøy, trò beänh cho nhaân daân khaép nôi.

Hình 21. Hoøa Thöôïng THÍCH THIEÄN THAØNH

Vò truï trì ñôøi thöù tö.

Vì theá CHUØA AM ngaøy caøng höng

thònh, phaät töû ñeán caøng ngaøy caøng ñoâng

ñaûo khoâng nhöõng trong nhöõng ngaøy leã lôùn


70

maø trong nhöõng ngaøy bình thöôøng ngöôøi ta

vaãn ñeán ñeå trò beänh ñoâng nhö ngaøy hoäi.

Vì phaät töû ñeán trò beänh ñoâng ñaûo neân

chuøa caát theâm nhaø nghæ ngôi cho khaùch ôû

laïi trò beänh vaø phoøng chöõa trò beänh. CHUØA

AM luùc baây giôø cuõng gioáng nhö moät traïm

xaù y teá cuûa xaõ.

Ngoaøi vieäc trò beänh nhaân daân ñeå

traùnh ñoâi maét Chaùnh quyeàn theo doõi. OÂng

coøn laø moät Ñaûng Vieân trong Thieân Ñòa Hoäi

neân chuøa Am laø nôi taäp trung nhöõng nhaø

yeâu nöôùc nhö oâng Baù, oâng Sieâu, oâng Kyø, oâng

Nguyeãn An Ninh, oâng Nguyeân Ñaïo, oâng

Nguyeân Taùnh, oâng Kyù, oâng Ngoä, oâng Chaâu

vaø quyù thaày ôû chuøa Baøu Lôùn töùc laø chuøa

Phöôùc Thaïnh ngaøy nay nhö: oâng Minh, oâng

Quoác, oâng Theâm v.v... Hoï thöôøng lui tôùi taäp

luyeän voõ ngheä vaø baøn quoác söï ñeå choáng

Phaùp, ñuoåi giaëc Phaùpï.

Trong chuøa coù haàm bí maät, vaø phoøng

laøm vieäc rieâng cho nhöõng caùn boä caùch maïng

trong phong traøo Vieät Minh veà hoäi hoïp.

Töø naêm 1945 – 1954 chuøa Am laø nôi

ñieåm heïn cuûa anh em caùn boä xaõ, huyeän,


71

tænh. Naêm 1947 boä ñoäi ñöôïc cöùu soáng ôû ñaây

coù anh Hai Döông, anh Tö Hoa (Saùu gioø).

Töø naêm 1947 – 1954 chuøa Am coù Ban

chæ huy xaõ ñoäi, anh Chín Ñaëng vaø anh

Nguyeãn Hueä ñeán laõnh ñaïo phong traøo.

Töø naêm 1954 veà sau CHUØA AM tieáp

tuïc ñoùng goùp nuoâi anh em caùn boä huyeäân,

tænh, xaõ: Anh Naêm Lyù, huyeän UÛy Vieân

Traûng Baøng – Anh Taùm Bôùt (Tö Hoa), anh

Chín Ñaëng, caùn boä Tænh UÛy – Anh Taùm

Hoøa, Bí Thö Tænh UÛy – Anh Naêm Tung

Thöôøng Vuï Tænh UÛy – Anh Hai Bình (Tö

Toát), Tænh UÛy Vieân – Anh Hai Mai, Tænh

UÛy Vieân vaø nhieàu anh em khaùc nöõa do anh

Chín Ñaëng höôùng daãn laøm vieäc ôû ñaây.

Töø naêm 1955 – 1960 anh em caùn boä

môùi chuyeån ñi, chæ coøn anh Tö Hoa vaø anh

Chín Tieân ôû ñaây hoaït ñoäng Ñaûng UÛÛy Xaõ

Gia Loäc. Bôûi vaäy haèng ngaøy CHUØA AM ñeàu

coù anh, chò, em caùch maïng nhö: anh Hai

Döông, anh Hai Bình, anh UÙt Hoøa, anh

Chín Ñaëng, anh Tö Hoa (Saùu Gioø), anh

Chín Kyù, anh Chín Saäm v.v... ôû, ñi, vaø veà

lieân tuïc trong thôøi kyø döôùi cheá ñoä khaéc

nghieät luaät 10/59 cuûa Ngoâ Ñình Dieäm (Luaät


72

10/59 cho raèng ai chöùa chaáp Coäng saûn, ai

theo Coäng saûn v.v... seõ bò töû hình).

Hình 22. Nhöõng bia kinh trong

khuoân vieân Chuøa Am

Tuy luaät 10/59 thoâng baùo daùn khaép

nôi trong xoùùm aáp, caùc nhaø daân vaø treân moãi

chaëng ñöôøng ñeàu coù bieåu ngöõ giaêng ngang

ñöôøng. Maëc duø luaät 10/59, haêm he ñe doïa

nhö vaäy nhöng chuøa Am vaãn aâm thaàm nuoâi

döôõng vaø che daáu caùn boä caùch maïng khoâng

heà sôï haõi.

Xem maùy cheùm Ngoâ Ñình Dieäm nhö

khoâng coù, maëc duø maùy cheùm Ngoâ Ñình


73

Dieäm chuyeån ñi khaép tænh gieát khoâng bieát

bao nhieâu caùn boä caùch maïng. Caøng gieát caùn

boä caùch maïng bao nhieâu thì loøng caêm phaån

cuûa toaøn daân laïi caøng daâng cao leân baáy

nhieâu. Vì theá chuøa Am vaãn hieân ngang kieân

cöôøng baát khuaát, chaúng heà khieáp ñaûm, laø

nôi nuoâi döôõng che daáu baûo boïc anh em caùn

boä caùch maïng döôùi cheá ñoä ñoäc taøi cuûa gia

ñình trò Ngoâ Ñình Dieäm ñöôïc bình an cho

ñeán ngaøy giaûi phoùng queâ höông.

Cuõng trong thôøi gian naøy thaày truï trì

coù ngöôøi em trai UÙt trong gia ñình teân Leâ

Vaên Taân thoaùt ly gia ñình theo boäâ ñoäi caùch

maïng vaø ñaõ hy sinh naêm 1960 trong traän

ñaùnh ñoàng khôûi ôû Tua Hai Taây Ninh.

Tröôùc khi thoaùt ly gia ñình Taân vaø

moät soá thanh nieân trong aáp ñeán nhaø oâng

tröôûng aáp Minh, ôû gaàn chuøa Baøu Me ñöa ra

kieán nghò choáng baét lính vaø caøn queùt trong

xoùm aáp. OÂng tröôûng aáp Minh quaù sôï haõi

chaáp nhaän ñôn kieán nghò, nhöng moät maët

laïi ñöa lính laøm tay sai cho giaëc vaøo chuøa

Am baét Taân, treân ñöôøng giaûi Taân veà ñoàn

ngaû ba Hai Chaâu, Taân ñaõ ñaùnh lính vaø chaïy


74

thoaùt, nhôø baø con uûng hoä che daáu roài ñöa

vaøo chieán khu Bôøi Lôøi.

Hình 23. LEÂ VAÊN TAÂN

“Luùc baáy giôø tình hình theá giôùi coù

nhöõng bieán ñoäng chính trò raát maïnh neân

aûnh höôûng CAÙCH MAÏNG THAÙNG TAÙM

NAÊM 1945: Ngaøy 9 thaùng 5 naêm 1945 chuû

nghóa phaùt xít Ñöùc bò tieâu dieät, chieán tranh

keát thuùc ôû chaâu AÂu. Lieân Xoâ tuyeân chieán vôùi

phaùt xít Nhaät.


75

Hình 24. Bia kinh

trong khuoân vieân chuøa Am

Ngaøy 6 thaùng 8 naêm 1945 Myõ neùm

bom xuoáng Hiroâsima, ngaøy 9 thaùng 8 naêm

ñoù Myõ neùm tieáp quaû thöù hai xuoáng

Nagazaki gieát cheát haøng vaïn chuïc ngöôøi.

Ngaøy 15 thaùng 8 naêm 1945 Hoàng quaân Lieân

Xoâ tieâu dieät ñaïo quaân Quan Ñoâng, ñaïo


76

quaân tinh nhueä nhaát cuûa Nhaät Baûn ôû Ñoâng

Baéc Trung Quoác. Nhaät thaáy mình thaát baïi

veà quaân söï quaù naëng neà neân tuyeân boá ñaàu

haøng Ñoàng Minh voâ ñieàu kieän. Saùu vaïn

quaân Nhaät ôû Ñoâng Döông vaø chaùnh phuû tay

sai Traàn Troïng Kim hoang mang cöïc ñoä.

Naém ñöôïc tình hình theá giôùi vaø trong nöôùc,

Ñaûng Coäng Saûn ôû Taân Traøo hoäi nghò haï

leäch toång khôûi nghóa trong toaøn quoác.

Ngaøy 16 thaùng 8 naêm 1945 ñaïi hoäi

quoác daân quyeát ñònh laáy côø ñoû sao vaøng

naêm caùnh laøm Quoác kyø, laáy baøi Tieán quaân

ca laøm Quoác ca, cöû ra Chaùnh phuû laâm thôøi,

Hoà Chí Minh laøm chuû tòch.

Quaân giaûi phoùng döôùi söï laõnh ñaïo

cuûa Hoà Chuû Tòch ñaùnh chieám thò xaõ Thaùi

Nguyeân, ngaøy 17 thaùng 8 naêm ñoù ñaùnh

chieám thò xaõ Tuyeân Quang, ngaøy 18 thaùng 8

naêm ñoù ñaùnh chieám Baéc Giang, Haûi

Döông... Ngaøy 19 thaùng 8 naêm ñoù khôûi

nghóa ôû Haø Noäi. Ngaøy 23 thaùng 8 ñaùnh

chieám thaønh phoá Hueá, ngaøy 25 thaùng 8

naêm ñoù ñaùnh chieám Saøi Goøn. Chæ trong

voøng 15 ngaøy toång khôûi nghóa thaønh coâng

trong caû nöôùc. Baûo Ñaïi vò vua cuoái cuøng cuûa


77

trieàu Nguyeãn ñoïc chieáu thoaùi vò, noäp aán

kieám cho ñaïi dieän Chính phuû Vieät Nam

Daân chuû Coäng Hoøa.

Ngaøy 2 thaùng 9 naêm 1945 Chuû Tòch

Hoà Chí Minh ñoïc baûn TUYEÂN NGOÂN ÑOÄC

LAÄP taïi Haø Noäi. Ñoù laø keát quaû cuûa quaù

trình ñaáu tranh anh duõng lieân tuïc haèng

traêm naêm cuûa daân toäc Vieät Nam”.


78

Ñôøi

thöù Naêm

LEÂ NGOÏC AN phaùp danh laø

THÍCH THOÂNG LAÏC sinh naêm 1928, laø

ngöôøi con thöù tö. Luùc baáy giôø laø sinh vieân

taïi Saøi Goøn neân laøm theû sinh vieân vaø caên

cöôùc ñeà naêm sinh 1935, nhôø ñoù tuoåi hoïc troø

ñöôïc keùo daøi ñeå hoaït ñoäng caùch maïng trong

giôùi hoïc sinh, sinh vieân deã daøng hôn.


79

Thöøa keá söï nghieäp caùch maïng cuûa

cha, oâng thaày Thoâng Laïc bieán CHUØA AM

thaønh moät cô sôû in aán taøi lieäu tuyeân truyeàn

hoïc taäp caùch maïng, phaùt ñoäng phong traøo

yeâu nöôùc roäng raõi trong quaàn chuùng, bieán

thaønh nhöõng cuoäc bieåu tình choáng cheá ñoä

ñoäc taøi phaùt xít gia ñình trò Ngoâ Ñình

Dieäm.

Hình 25. Thaày ThoângLaïc

Nhöõng cuoäc xuoáng ñöôøng bieåu tình

choáng cheá ñoä ñoäc taøi phaùt xít gia ñình trò


80

Ngoâ Ñình Dieäm laøm cho teà aáp luùc baáy giôø

run sôï khieáp ñaûm, laøm haïn cheá bôùt nhöõng

tay sai, choù saên, chim moài cuûa beø ñaûng Ngoâ

Ñình Dieäm.

Nguïy quyeàn ôû Traûng Baøng nghi ngôø

chuøa Am laøm Coäng saûn neân ñöa lính ñeán

bao vaây chuøa baét thaày Thoâng Laïc, giam

caàm, ñaùnh ñaäp, ñieàu tra ñuû moïi cöïc hình,

naøo laø cho ñieän giaät thaày cheát leân cheát

xuoáng, naøo laø treo ngöôïc ñaàu, ñoå nöôùc xaø

phoøng, naøo laø ñaám ñaù, giaäm ñaïp treân ngöïc

khaép nôi treân cô theå baám tím v.v.. Thaày

khoâng ñi noåi chuùng loâi thaày boû vaøo khu nhaø

lao, nhôø anh em tuø nhaân trong phoøng giam

mang vaøo chaêm soùc cöùu chöõa xoa boùp daàu.

Giaëc ñieàu tra caùch gì thì thaày Thoâng

Laïc chæ moät möïc traû lôøi khoâng bieát, khoâng

laøm Coäng saûn chæ bieát ôû chuøa tuïng kinh

nieäm Phaät maø thoâi.

Giaëc hoûi:

- Bieát Taùm Gioø, Chín Ñaëng khoâng?

- Khoâng quen bieát.

Nhöõng caùn boä ñieàu tra cuûa nguïy

quyeàn noùi:


81

- Khoâng bieát ñaùnh cho bieát, khoâng toäi

ñaùnh cho coù toäi.

Nhöõng traän ñoøn nhö vaäy thaày Thoâng

Laïc cheát leân, cheát xuoáng nhöng thaày Thoâng

Laïc raát gan daï, chæ traû lôøi laø khoâng bieát.

Giaëc nhoát thaày Thoâng Laïc ba thaùng

taïi Taây Ninh ñeå ñieàu tra, nhöng Giaùo Hoäi

Phaät Giaùo Vieät Nam chuøa AÁn Quang ñeán

laõnh thaày ra.

Sau khi ñöôïc traû töï do trôû veà thaày

baùm truï chuøa Am tieáp tuïc laøm caùch maïng,

vì thaày ñöôïc anh em caùn boä Caùch maïng

giaùo duïc chæ coù con ñöôøng Caùch maïng môùi

giaûi phoùng daân toäc, môùi laät ñoå chaùnh quyeàn

tay sai nguïy quaân, nguïy quyeàn vaø ñuoåi giaëc

Phaùp ra khoûi bôø coõi.

Laøm caùch maïng raát gian khoå ngoài tuø

ra khaùm ñoù laø leõ thöôøng maø ngöôøi laøm caùch

maïng naøo tieáp caän vôùi giaëc thì ít ai traùnh

khoûi, cho neân laøm caùch maïng xem söï soáng

cheát vaø tuø toäi nhö chæ maønh treo chuoâng.

ÔÛ giai ñoaïn cheá ñoä gia ñình trò Ngoâ

Ñình Dieäm chuùng ta neân tham khaûo qua


82

nhöõng trang söû CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN

CHOÁNG MYÕ XAÂM LÖÔÏC (1954 – 1975).

“Vieät Nam vôùi vò trí chieán löôïc quan

troïng ôû Ñoâng Nam AÙ, ñi tieân phong trong

phong traøo giaûi phoùng daân toäc vaø phong

traøo chuû nghóa xaõ hoäi ôû khu vöïc. Vì theá Myõ

quyeát taâm ñeø beïp caùch maïng Vieät Nam. Sau

khi Phaùp thaát baïi, Myõ nhaûy vaøo thay theá ôû

Ñoâng Döông. Myõ ra söùc phaù hieäp ñònh

Giônevô, phaù söï nghieäp thoáng nhaát toaøn

laõnh thoå Vieät Nam. Chieám ñoùng vaø bieán

mieàn Nam thaønh thuoäc ñòa kieåu môùi cuûa

Myõ, thaønh caên cöù quaân söï ñeå ngaên chaën

phong traøo ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc,

ngaên chaën vaø taán coâng chuû nghóa xaõ hoäi ôû

Ñoâng Nam AÙ trôû thaønh moät trong caùc khu

vöïc thöïc hieän chieán löôïc toaøn caàu cuûa Myõ.

Ñeå ñaït muïc ñích treân, Myõ ñaõ tieán haønh

xaâm löôïc mieàn Nam Vieät Nam baèng chuû

nghóa thöïc daân môùi, tieâu dieät löïc löôïng

caùch maïng mieàn Nam, gaép ruùt chuaån bò taán

coâng mieàn Baéc. Do ñoù Myõ xaây döïng boä maùy

nguïy quyeàn, ñöùng ñaàu laø Ngoâ Ñình Dieäm...

Chaùnh quyeàn Dieäm töï maïo nhaän laø “CAÙCH

MAÏNG QUOÁC GIA” vôùi chieâu baøi “ÑAÛ


83

THÖÏC – BAØI PHONG” ñeå che daáu giaû taâm

baùn nöôùc.

Treân thöïc teá chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình

Dieäm ñaõ thöïc hieän chaùnh saùch toá coäng, dieät

coäng ñeå ñaøn aùp tieâu dieät nhöõng ngöôøi yeâu

nöôùc khaùng chieán choáng giaëc Phaùp, gaây neân

nhöõng cuoäc taøn saùt ñaãm maùu ôû mieàn Nam

Vieät Nam”.

“Töø cuoái naêm 1954 ñeán thaùng 7 naêm

1955 phong traøo hoøa bình cuûa giôùi trí thöùc

sinh vieân Saøi Goøn – Chôï Lôùn.

Hình 26. COÂ DIEÄU QUANG


84

Trong soá ñoù coù sinh vieân Leâ Ngoïc An

cuøng moät soá sinh vieân khaùc laøm noøng coát

ñöôïc caùch maïng giaùo duïc chæ ñaïo cho cuoäc

ñaáu tranh neân maïnh daïn goùp yù cuøng caùc

baïn sinh vieân khaùc haõy ñöùng leân ñoøi hieäp

thöông toång tuyeån cöû thoáng nhaát theo hieäp

ñònh Giôneovô, ñoøi töï do daân chuû, caûi thieän

ñôøi soáng, ñoøi cöùu teá nhöõng naïn nhaân xung

ñoät trong caùc cuoäc xung ñoät giöõa chaùnh

quyeàn NgoâÑình Dieäm vôùi caùc toân giaùo khaùc,

choáng khuûng boá v.v...”.

“Ngaøy 1 thaùng 5 naêm 1950, 15 vaïn

coâng nhaân Saøi Goøn – Chôï Lôùn mít tinh kyû

nieäm ngaøy Quoác Teá Lao Ñoäng. AÙc lieät nhaát

laø cuoäc ñaáu tranh choáng caùc chieán dòch “TOÁ

COÄNG – DIEÄT COÄNG”, baûo veä nhöõng ngöôøi

yeâu nöôùc khaùng chieán cuõ. Töø trong caùc traïi

taäp trung, khu dinh ñieàn, aáp chieán löôïc

choáng Myõ Dieäm buøng noå lôùn maïnh. Phong

traøo ñaáu tranh chaùnh trò loâi cuoán haøng

trieäu ngöôøi bao goàm caùc toân giaùo: Phaät

Giaùo, Cao Ñaøi, Hoøa Haûo, ñoàng baøo daân toäc

thieåu soá, ñoàng baøo mieàn Baéc di cö vaøo

Nam”.


85

“Trong cuoäc ñaáu tranh coù söï phoái

hôïp giöõa nhaân daân thaønh thò vaø nhaân daân

noâng thoân raát chaët cheõ, nhieàu hình thöùc

phong phuù. Keát quaû thôøi kyø ñaáu tranh

chaùnh trò laø caùch maïng mieàn Nam ñöùng

vöõng, phuïc hoài laïi töøng böôùc phaùt trieån ñeå

chuaån bò löïc löôïng vuõ trang cho thôøi kyø

chieán tranh caùch maïng”.

“Thôøi kyø gay gaét nhaát laø töø naêm

1957 trôû ñi, Myõ vaø chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình

Dieäm nhö ñieân khuøng chuyeån sang cheá ñoä

ñoäc taøi phaùt xít, ñaøn aùp coâng khai tieán

haønh moät cuoäc chieán tranh ñôn phöông ñeå

choáng laïi ñoàng baøo mieàn Nam”.


86

Hình 27. Nhöõng tu só

Campuchia cuõng ñeán chuøa Am tu hoïc

Chaùnh quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm tieán

haønh nhöõng cuoäc caøn queùt coù quy moâ lôùn

lieân tuïc doàn daân vaøo aáp chieán löôïc, maø

chuùng goïi laø khu DINH ÑIEÀN chôù kyø thöïc

ñoù laø nhöõng traïi taäp trung daân ñeå nhaân

daân lìa caùch maïng theo chieán löôïc “CAÙ LÌA

NÖÔÙC”.


87

Hình 28. MARK –

Moät ngöôøi Myõ tu taäp taïi chuøa Am

Chieán löôïc naøy hoøng tieâu dieät Coäng

Saûn. Thaùng 12 naêm 1957 chuùng ñaàu ñoäc

cheát haøng ngaøn ngöôøi ôû nhaø tuø Phuù Lôïi.

Chuùng coøn ban haønh luaät 10/59, laäp caùc

toøa aùn quaân söï ñaëc bieät ñeå cheùm gieát khaép

mieàn Nam.”


88

Thôøi gian naøy Chuøa Am laø moät trong

nhöõng nôi baûo veä anh em caùch maïng vöøa

laøm vieäc vaø vöøa aån naùu trong aáp Gia Laâm,

xaõ Gia Loäc, huyeän Traûng Baøng, tænh Taây

Ninh.

Teát Maäu Thaân CHUØA AM chæ coøn

moät ñoáng gaïch vuïn, chieán tranh ñaõ taøn phaù

khoâng nhöõng CHUØA AM maø caû xoùm aáp Baøu

Traâm ñeàu bò ñieâu taøn, nhaø cöûa cuûa nhaân

daân ñeàu bò ñoát chaùy tan naùt trong bom ñaïn

chieán tranh, moïi ngöôøi ñeàu chaïy taûn cö töù

taùn. Nhöng vò truï trì Chuøa Am khoâng heà sôï

haõi, trôû veà baùm truï nôi Chuøa Am.

Ngaøi caát moät caùi mieåu nhoû ñeå laøm aùm

hieäu. Khi anh em du kích ñeán mieåu thaáy coù

nhang ñoát laø bieát ngay khoâng coù giaëc kích,

thì ñi vaøo aáp chieán löôïc truy queùt teà aáp, coøn

thaáy khoâng coù nhang ñoát laø bieát coù giaëc

kích neân ruùt lui khoâng vaøo aáp chieán löôïc.

Vieäc ñoát höông hay khoâng ñoát höông laø vò

truï trì ñeàu giao laïi cho ñöùa em trai cuûa

mình laø Leâ Vaên AÂn. Nhôø coù thoâng tin lieân

laïc nhö vaäy neân anh em du kích caùch maïng

bieát ñöôïc tình hình cuûa giaëc, neân vaøo phaù


89

aáp chieán löôïc, keâu goïi nhaân daân trôû veà laøng

xoùm cuõ raát deã daøng.

Hình 29. OÂng LEÂ VAÊN AÂN

Khi nhaân daân trôû veà laøng xoùm cuõ

ñoâng ñuû. Vò truï trì Chuøa Am caát moät caùi

moät am tranh laù nhoû ñeå laøm cô sôû caùch

maïng lieân laïc thoâng tin vaø tieáp teá löông

thöïc, nhaát laø toå chöùc mua suùng ñaïn cuûa

giaëc, tieáp teá cho anh em du kích.


90

Hình 30. Nhöõng nhaø thaát trong chuøa Am

Ñeâm ñeâm anh em du kích ra baén phaù

ñoàn giaëc, khieán giaëc soáng baát an, nhôø coù

anh em du kích dieät saïch teà aáp, khieán

chuùng khoâng quaûn lyù nhaân daân ñöôïc, nhôø

ñoù môùi môû roäng vuøng caùch maïng bao vaây

saùt thò traán Traûng Baøng; nhôø ñoù caùch maïng

ngaøy caøng lôùn maïnh cho ñeán ngaøy ñaát nöôùc

hoaøn toaøn giaûi phoùng.

Muoán bieát roõ aâm möu cuûa Myõ trong

giai ñoaïn naøy chuùng ta haõy ñoïc laïi moät

ñoaïn söû caän ñaïi: “Ñeå thöïc hieän chieán tranh

ñaëc bieät choáng laïi phong traøo giaûi phoùng


91

daân toäc do Ñaûng Coäng Saûn laõnh ñaïo. Myõ

vaïch ra moät keá hoaïch Taây Lô sau naøy ñöôïc

boå sung keá hoaïch Giôn Sôn – Maéc Na Ma

Ra goàm ba giai ñoaïn:

Myõ döï tính thöïc hieän keá hoaïch naøy laø

18 thaùng laø keát thuùc chieán tranh. Khôûi söï

keá hoaïch ñoù laø xaây aáp chieán löôïc doàn daân

ñeå coâ laäp löïc löôïng caùch maïng mieàn Nam.

Myõ nguïy xaây döïng 17.000 aáp chieán löôïc,

bieán toaøn mieàn Nam thaønh moät traïi taäp

trung khoång loà. Myõ raûi chaát ñoäc hoùa hoïc

xuoáng nhieàu vuøng daân cö ñeå buoäc nhaân daân

vaøo aáp chieán löôïc.

1- Bình ñònh mieàn Nam.

2- Taêng cöôøng phaù hoaïi mieàn Baéc.

3- Taán coâng thoân tính mieàn Baéc.

Söï kyø thò toân giaùo cuûa cheá ñoä Ngoâ

Ñình Dieäm giöõa Phaät giaùo vaø Thieân Chuùa

giaùo noå ra khieán cho phe quaân ñoäi nhaûy vaøo

tham döï. Thaùng 11 naêm 1963 Myõ vaø nhoùm

quaân ñoäi laøm cuoäc ñaûo chaùnh laät ñoå Ngoâ

Ñình Dieäm. Ngoâ Ñình Dieäm vaø Ngoâ Ñình

Nhu bò gieát cheát. Söï suïp ñoå cheá ñoä ñoäc taøi

Ngoâ Ñình Dieäm môû ñaàu cho söï khuûng


92

hoaûng cuûa chaùnh quyeàn Saøi Goøn khoâng bao

giôø khaéc phuïc ñöôïc nöõa”.

Hình 31. Khu an döôõng trong Chuøa Am

“Ngaøy 20 thaùng 8 naêm 1964, 30 vaïn

ngöôøi bao vaây dinh Ñoäc laäp ñoøi Nguyeãn

Khaùnh töø chöùc, ngaøy 20 thaùng 9 naêm 1964

10 vaïn coâng nhaân baõi coâng ôû Saøi Goøn – Gia

Ñònh phaûn ñoái cheá ñoä ñoäc taøi Nguyeãn

Khaùnh. Ngaøy 24 thaùng 8 naêm 1964, 3 vaïn

coâng nhaân Ñaø Naüng baõi thò tuaàn haønh.

Thaùng 12 naêm 1964 nhaân daân Hueá, Ñaø

Naüng, Ñaø Laït bieåu tình choáng chaùnh phuû

Traàn Vaên Höông.


93

Tham gia caùc cuoäc ñaáu tranh chaùnh

trò coù noâng daân, coâng nhaân, nhaân daân ñoâ

thò, hoïc sinh, sinh vieân, trí thöùc ñaáu tranh

ñoøi quyeàn lôïi kinh teá daân chuû. Naêm 1963,

coù 23 trieäu löôït ngöôøi ñaáu tranh. Ñaáu tranh

chaùnh trò laøm tan raõ töøng maõnh chaùnh

quyeàn buø nhìn cuûa Myõ, laøm thaát baïi nhöõng

cuoäc caøn queùt, laøm tan raõ aáp chieán löôïc cuûa

Myõ. Nhôø phoái hôïp ñaáu tranh chaùnh trò vôùi

ñaáu tranh quaân söï neân tieâu dieät löïc löôïng

quaân söï Myõ vaø laøm cho löïc löôïng caùc chaùnh

quyeàn tay sai cuûa Myõ reäu raõ. AÁp chieán löôïc

laø chieán thuaät chieán löôïc trong chieán tranh

ñaëc bieät cuûa Myõ, quaàn chuùng noåi daäy ñaáu

tranh chaùnh trò phaù theá keøm keïp cuûa giaëc

moät caùch deã daøng”.

“Nhôø ñaáu tranh chaùnh trò vaø quaân söï

bieát keát hôïp neân laøm cho 8.000 aáp chieán

löôïc (85% soá aáp) bò phaù. Ñeå cöùu vaõn tình

theá ngaøy 1 thaùng 11 naêm 1963 Myõ ñaûo

chaùnh gieát cheát Dieäm – Nhu. Döông Vaên

Minh leân caàm quyeàn nhöng bò Nguyeãn

Khaùnh laät ñoå.

Trong giai ñoaïn naøy caùc cuoäc ñaûo

chaùnh tranh giaønh quyeàn löïc cuûa caùc phe


94

phaùi trong chaùnh quyeàn nguïy ñaõ ñaåy

Chaùnh quyeàn naøy vaøo cuoäc khuûng hoaûng

trieàn mieân. Chuùng ta thaáy roõ Nguyeãn

Khaùnh laät ñoå Döông Vaên Minh leân laøm thuû

töôùng, Döông Vaên Minh leân laøm Quoác

Tröôûng, sau ñoù Nguyeãn Khaùnh laøm Quoác

tröôûng, Traàn Vaên Höông laøm Thuû töôùng.

Roài Phan Khaéc Söûu laïi thay Nguyeãn Khaùnh

laøm Quoác tröôûng. Ñaàu naêm 1965 Nguyeãn

Khaùnh, Nguyeãn Cao Kyø, Nguyeãn Chaùnh Thi

cuøng nhau laät ñoå Phan Khaéc Söûu, ñöa

Phan Huy Quaùt leân laøm Thuû töôùng, trong

giai ñoaïn naøy nguïy quyeàn Saøi Goøn caøng suy

nhöôïc vaø khuûng hoaûng neân naêm 1964 theá

löïc chaùnh trò vaø quaân söï cuûa caùch maïng

roäng lôùn vaø vuõ khí ñaày ñuû vuøng leân phaù

saïch caùc aáp chieán löôïc trong mieàn Nam Vieät

Nam vaø ñaäp tan naùt nguïy quaân nguïy

quyeàn”.

Luùc baáy giôø vaøo nhöõng naêm 1970 –

1975 chieán tranh nguùt ngaøn, Thaày truï trì

coøn moät ngöôøi meï giaø, moät ngöôøi anh vaø

hai ngöôøi em - moät trai, moät gaùi. Ngöôøi anh

lôùn coù gia ñình ôû Thaønh phoá Saøi Goøn, coøn

ngöôøi em trai keá cuõng coù gia ñình ôû Traûng

Baøng.


95

Rieâng thaày truï trì vaø ngöôøi em gaùi

ñöa meï giaø veà nuoâi döôõng baèng söùc lao

ñoäng cuûa mình, caû ba meï con chæ quanh

quaån trong moät ngoâi nhaø nhoû ôû aáp Loø Reøn

thuoäc vuøng chu vi Cao Ñaøi quaûn trò, ôû ñoù

môùi traùnh ñöôïc bom ñaïn cuûa Myõ vaø nguïy

quyeàn. AÁp Loø Reøn baây giôø laø aáp Loäc Du, xaõ

Gia Loäc, huyeän Traûng Baøng, tænh Taây Ninh.

Moïi ngöôøi daân ôû trong vuøng chieán tranh,

ban ngaøy veà baùm truï ñaát ñai vaø laøm tai maét

cho caùch maïng, khi trôøi saép toái ñeàu phaûi rôøi

khoûi nôi gia ñình mình, goàng gaùnh ñoà ñaïc,

daét con caùi vaøo vuøng chu vi cuûa Cao Ñaøi ñeå

traùnh bom ñaïn.

Chuøa Am naèm trong vuøng ñaát caùch

maïng, haøng raøo chuøa Am laø haøng raøo chieán

ñaáu cuûa du kích quaân vaø chuøa Am cuõng laø

ñieåm noùng neân giaëc Phaùp vaø nguïy quaân

thöôøng xuyeân phaùo baén chuøa Am, luùc naøo

chuùng cuõng coù theå baét vaø baén phaù chuøa vì

chuùng cho ñoù laø nôi Coäng Saûn aån naùu.


96

Hình 32. Sö coâ HUEÄ AÂN moät tu só, tu hoïc laâu

naêm nhaát trong chuøa Am, laøm chuû ñöôïc beänh taät treân

chín möôi tuoåi.

Thaày truï trì vaãn bieát ñieàu naøy nhöng

vaãn baùm saùt anh em du kích thöôøng laøm

nhieäm vuï baùo tin töùc giaëc cho anh em bieát

ñeå ñeà phoøng vaø vaøo phaù aáp chieán löôïc giaûi

phoùng ñoàng baøo trôû veà nhaø cöûa ruoäng vöôøn

ñaát ñai cuõ.

ÔÛ aáp Loø Reøn, laø nôi ôû ñôõ traùnh bom

ñaïn Myõ Nguïy, ngaøy ngaøy em gaùi thaày ra


97

chôï Traûng Baøng mua baùn kim chæ nhöng

thaáy khoâng ñuû soáng neân môùi mua dao röïa ôû

caùc loø reøn roài ñem baùn sæ taïi caùc chôï ôû

thaønh phoá Saøi Goøn.

Ñeå phuï vaøo nuoâi soáng ba meï con,

nhöng cuõng khoâng ñuû do ñoù thaày truï trì hoïc

ngheà reøn laøm dao röïa ñeå töï saûn xuaát, nhôø

ñoù thu nhaäp môùi ñuû soáng. Nhöõng naêm

thaùng vaát vaû vaø gian khoå naøy laøm sao queân

ñöôïc ngöôøi em thaân thöông cuûa mình phaûi

laên loän döôùi ñöôøng teân muõi ñaïn thaäp töû

nhaát sinh. Trong nhöõng naêm thaùng ñoù raát

laø gian khoå, tuø toäi vaø sinh maïng nhö chæ

maønh treo chuoâng. Nhöng vì nghó ñeán cuoäc

caùch maïng giaûi phoùng daân toäc thaày khoâng

theå boû anh em du kích ñöôïc maø ñi neân baùm

truï chuøa Am soáng cheát coù nhau. Nhaát laø khi

ñöôïc tin Leâ Vaên Taân, em thaày hy sinh

trong traän Tua Hai Taây Ninh. Meï khoùc moãi

khi thaép höông treân baøn thôø, loøng thöông

em xoùt xa voâ cuøng neân quyeát laøm heát söùc

mình ñeå baûo veä cô sôû ñeå anh em du kích an

taâm chieán ñaáu.

Treân ñöôøng ñi buoân baùn töø Traûng

Baøng veà Thaønh Phoá Saøi Goøn laø moät con

ñöôøng nguy hieåm nhaát. Treân ñöôøng bieát bao


98

nhieâu laø moâ ñaát, moãi moâ ñaát coù moâ thì ñaët

mìn, coù moâ thì khoâng. Taát caû mìn ñaët treân

ñöôøng laø cuûa caùch maïng, neáu xe naøo voâ yù

caùn phaûi mìn thì caû ngöôøi vaø xe chæ coøn

nhöõng maõnh saét vuïn vaø moät ñoáng thòt tay

chaân vaêng töù tung. Vì cuoâïc soáng ñeå cuøng ba

meï con nöông töïa coù nhau neân em thaày

phaûi xoâng pha ñi tìm söï soáng. Thænh thoaûng

ngöôøi anh vaø em trai cuõng coù veà thaêm

nhöng chæ trong giaây laùt roài laïi veà lo gia

ñình, chæ coøn laïi ba meï con. Thaáy meï khoâng

vui thænh thoaûng thaày nhaéc laïi chuyeän naêm

xöa ñeå laøm cho meï vui.

Thaùng 7 naêm 1975 ñaát nöôùc giaûi

phoùng xong, bom ñaïn khoâng coøn caøy xôùi

treân maõnh ñaát queâ höông, thaày trôû veà söûa

sang laïi maûnh ñaát choân nhau caét roán, nôi

CHUØA AM coå xöa yeâu daáu maø cuûa toå tieân

ñeå laïi, moät di tích khoù queân, cho neân con

chaùu khoâng coù quyeàn laøm maát goác, phaûi

truøng tu laïi ñeå ñaùnh daáu nhöõng trang söû

yeâu nöôùc cuûa Toå tieân baèng coâng lao, moà hoâi

nöôùc maét, baèng xöông maùu cuøng vôùi moïi

ngöôøi daân trong caû nöôùc môùi coù ngaøy nay

Ñaát nöôùc ñoäc laäp hoaøn toaøn chuû quyeàn veà

tay nhaân daân Vieät Nam. Bôûi vaäy chuùng ta


99

laø con chaùu khoâng theå boû qua ñöôïc vieäc

truøng tu.

Hình 33. Coång vaøo khu phaùt trieån chuøa Am

- Vieäc truøng tu ñaàu tieân thaày truï trì

caát laïi ngoâi CHUØA AM tre laù ñôn sô chæ thôø

3 töôïng Phaät. Töôïng thöù nhaát laø töôïng ñöùc

Phaät Thích Ca Maâu Ni ngoài giöõa, töôïng thöù


100

hai ñöùng laø töôïng Ca Dieáp beân tay traùi vaø

töôïng thöù ba ñöùng laø töôïng A NAN beân tay

maët. Hieän giôø CHUØA AM vaãn coøn giöõ

nguyeân veïn nhö hoài môùi caát, vaùch lieáp, coät

baèng caây taàm voâng, lôïp toân v.v... Tuy ñaõ cuõ

reâu phong, aåm moùc, coät xuø xì vaø vaùch lieáp

ñaõ muïc nhöng chöa naùt vaãn coøn duøng ñöôïc.

- Vieäc truøng tu thöù hai laø truøng tu

tinh thaàn chaùnh phaùp cuûa Phaät, thaày truï trì

vieát saùch ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû vaø

giaûng daïy ñuùng nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc

PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI, coøn nhöõng lôøi

giaûng daïy naøo khoâng ñuùng cuûa ñöùc PHAÄT

Thích Ca Maâu Ni thì Thaày vaïch traàn boä

maët thaät cuûa cuûa noù ñeå moïi ngöôøi bieát roõ

noù laø taø phaùp ngoaïi ñaïo ñaõ xen vaøo kinh

saùch Phaät giaùo, maø ngoaïi ñaïo duøng nhöõng

kinh saùch aáy ñeå ñaùnh löøa phaät töû.

Cho neân vieäc vaïch traàn boä maët thaät

cuûa noù laø giuùp cho phaät töû hieåu roõ phaùp naøo

ñuùng, phaùp naøo sai ñeå quyù phaät töû traùnh xa

vaø khoâng uûng hoä cuùng döôøng, nhöõng sö,

thaày ñang haønh taø giaùo ngoaïi ñaïo. Nhôø ñoù

taø phaùp khoâng phaùt trieån vì vaäy chaùnh

phaùp cuûa Phaät môùi döïng laïi vaø laøm saùng


101

choùi con ñöôøng tu taäp cuûa Phaät giaùo. Nhaát

laø thaày truï trì daïy ñaâu laø chaùnh tín vaø ñaâu

laø taø tín. Chaùnh tín nghóa laø gì? Taø tín

nghóa laø gì?

Chaùnh tín chæ cho moïi ngöôøi bieát thöïc

haønh ñôøi soáng coù ñaïo ñöùc nhaân baûn - nhaân

quaû soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi

vaø chuùng sinh, luoân luoân giöõ gìn taâm BAÁT

ÑOÄNG THANH THAÛN, AN LAÏC VAØ VOÂ

SÖÏ baèng phaùp moân NHÖ LYÙ TAÙC YÙ ñeå

taâm luoân luoân ly duïc ly baát thieän phaùp.

Nhôø ñoù môùi thaáy ñöôïc taâm thanh thaûn, an

laïc vaø voâ söï. Chính thaáy ñöôïc taâm nhö vaäy

môùi laø giaûi thoaùt cuûa Phaät giaùo quyù vò coù

bieát khoâng?

Taø tín coù nghóa laø nhöõng phaät töû meâ

tín chuyeân caàu cuùng, tuïng kinh, nieäm Phaät,

nieäm chuù, caàu sieâu, caàu an, xin xaêm, boùi

queû, cuùng sao, giaûi haïn, ñoát tieàn vaøng maõ

v.v... Nhöõng vieäc laøm nhaûm nhí voâ ích nhö

vaäy thöôøng laøm hao taøi toán cuûa cuûa nhöõng

phaät töû. Vaäy maø quyù phaät töû cöù nghe ñaâu

laøm vaäy khoâng chòu suy tö vieäc laøm ñoù ñuùng

hay sai.


102

Bôûi trong soá phaät töû ñoâng ñaûo truøng

truøng ñieäp ñieäp ñang theo Phaät giaùo maø

chuùng toâi ñaõ chöùng kieán nhöõng buoåi leã lôùn

cuûa Phaät giaùo. Phaät töû veà chuøa ngaøy caøng

ñoâng nhöng töø laâu bò nhoài nheùt trong ñaàu

nhöõng ñieàu sai Phaät phaùp neân chæ coøn bieát

cuùng baùi, tuïng kinh, nieäm chuù maø cho ñoù laø

söï tu taäp cuûa mình theo Phaät giaùo.

Hình 34. Moät ngoâi thaát

gaïch trong khu phaùt trieån cuûa chuøa Am

Phaät töû coøn voâ minh nhieàu laém vì quyù

thaày daïy sao hoï laøm theo nhö vaäy, chôù hoï

ñaâu coù daùm noùi quyù sö thaày sai. Hoï chæ bieát

tin, bieát laøm neân sö thaày daïy gì hoï cuõng


103

tin. Bôûi vaäy phaàn ñoâng phaät töû laøm sao am

töôøng lôøi Phaät daïy neân thieáu trí tueä, khoâng

caân nhaéc, khoâng chòu khoù tö duy, cöù nghe

sö thaày daïy ñaâu laøm ñaáy, nhö nhöõng ngöôøi

muø rôø voi. Thaät laø ñaùng thöông nhöng cuõng

raát toäi nghieäp. Vì hoï khoâng saùng suoát neân

môùi ñeå giaùo phaùp meâ tín môùi traøn lan khaép

nöôùc, laâu ngaøy khoâng döùt boû ñöôïc.

Bôûi vaäy ngay töø luùc ñaàu khi noù môùi

truyeàn vaøo Vieät Nam thì moïi ngöôøi ai cuõng

ñoàng loøng chaën ñöùng noù laïi baèng caùch

khoâng laøm theo nhöõng ñieàu taø giaùo meâ tín

thì laøm sao noù truyeàn ñöôïc. Phaûi khoâng

thöa quyù vò?

Trong thôøi ñaïi khoa hoïc, kieán thöùc

cuûa con ngöôøi ñöôïc naâng cao nhôø söï hoïc

roäng hieåu xa neân khoâng deã gì laøm cho hoï

laïi tin theo, chæ coù nhöõng ngöôøi ít hoïc môùi

bieán mình thaønh nhöõng ngöôøi muø quaùng deã

tin, deã laøm theo.

Taø tín laø tin coù coõi Cöïc Laïc Taây

Phöông, laø tin coù linh hoàn ngöôøi cheát, tin

coù theá giôùi sieâu hình, tin coù taø ma, quyû

quaùi, tin coù ñòa nguïc, ngaï quyû, tin coù Thaàn

Thaùnh, Tieân Phaät, tin coù Ngoïc Hoaøng


104

Thöôïng Ñeá, Chuùa Trôøi, tin coù coù Thaäp Ñòa

Dieâm Vöông, Thuûy phuû, Thuûy teà, Long

Vöông, Haø Baù, Baø Thuûy v.v... Nhöõng ñieàu taø

tín naøy laø meâ tín.

Nhöõng ñieàu taø tín naøy khoâng phaûi do

lôøi daïy cuûa ñöùc PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI.

Caùc ngaøi ñaõ bieán Phaät giaùo thaønh moät Phaät

giaùo meâ tín hoaøn toaøn chòu aûnh höôûng tö

töôûng Nho giaùo, Laõo giaùo.

Nho giaùo vaø Laõo giaùo laø hai toân giaùo

lôùn cuûa ngöôøi Trung Quoác. Nho giaùo do

Khoång Töû chuûû tröông thuyeát TAM CANG

vaø NGUÕ THÖÔØNG, coøn Laõo giaùo do Laõo Töû

chuû tröông thuyeát VOÂ VI. Hai nhaø ñaïi hieàn

trieát tö töôûng lôùn naøy ñaõ trieån khai neàn

vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi Trung Quoác, maø

töø xöa ñeán nay ngöôøi Trung Quoác vaãn moät

loøng toân kính xem hai vò naøy nhö nhöõng

baäc thaày cuûa moïi ngöôøi trong thieân haï.

Caùc nhaø sö Phaät giaùo Trung Quoác

chòu aûnh höôûng vaên hoùa tö töôûng trieát hoïc

cuûa Nho giaùo neân töø söï hieåu bieát ñoù ñaõ

chuyeån thaønh neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät

giaùo Trung Quoác cho toát ñeïp hôn. Nhöng

khoâng ngôø chòu aûnh höôûng cuùng teá cuûa Nho


105

giaùo maø caùc nhaø sö Phaät giaùo Trung Quoác

laïi bieán neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo

Trung Quoác thaønh moät neàn vaên hoùa ñaïo

ñöùc Phaät giaùo meâ tín. Doøng vaên hoùa ñaïo

ñöùc Phaät giaùo meâ tín ñoù ñöôïc caùc nhaø sö

ñaët teân laø Tònh Ñoä Toâng vaø bieân soaïn

nhöõng boä kinh saùch ca ngôïi vaø khuyeán

khích tín ñoà tu taäp phaùp moân nieäm Phaät A

Di Ñaø.

Laïi nöõa, coù moät soá nhaø sö Trung Quoác

chòu aûnh höôûng vaên hoùa ñaïo ñöùc tö töôûng

cuûa Laõo Töû. Hoï trieån khai thaønh moät Phaät

giaùo Trung Quoác tuyeät vôøi hôn baát cöù moät

Phaät giaùo naøo ôû trong nöôùc cuõng nhö ôû caùc

nöôùc ngoaøi. Nhöng khoâng ngôø aûnh höôûng

VOÂ VI cuûa Laõo giaùo maø caùc nhaø sö Phaät

giaùo Trung Quoác laïi bieán neàn vaên hoùa ñaïo

ñöùc cuûa Phaät giaùo Trung Quoác thaønh moät

neàn vaên hoùa trieát hoïc taùnh khoâng. Töø khi

trieát hoïc taùnh khoâng ra ñôøi ñaõ ñoán saïch

nhöõng tö töôûng trieát hoïc khaùc trong neàn

vaên hoùa Trung Quoác.


106

Hình 35. Khuoân vieân phaùt trieån cuûa chuøa Am

Vôùi tö töôûng naøy caùc nhaø sö Trung

Quoác raát haõnh dieän töï ñaët cho noù caùi teân laø

phaùp moân Toái Thöôïng Thöøa. Phaùp moân Toái

Thöôïng Thöøa töùc laø Phaät giaùo Thieàn Toâng

Trung Quoác baây giôø. Ngöôøi am töôøng Phaät

giaùo Trung Quoác thì thaät laø xoùt xa vaø ñau

buoàn, do kieán giaûi cuûa caùc nhaø sö Trung

Quoác thieáu saùng suoát ñaõ laøm maát goác Phaät

giaùo taïi xöù naøy. Nhö vaäy Phaät giaùo Trung

Quoác chia laøm hai doøng vaên hoùa tö töôûng:

1- Doøng vaên hoùa Phaät giaùo Tònh ñoä

toâng.


107

2- Doøng vaên hoùa Phaät giaùo Thieàn

toâng.

Coøn Phaät giaùo chaùnh toâng thì khoâng

coøn nöõa, neân ngöôøi Trung Quoác hieän giôø

muoán hieåu Phaät giaùo chæ baèng caùch nghieân

cöùu hai doøng tö töôûng naøy.

Hai neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Phaät giaùo

aáy laïi ñöôïc truyeàn sang qua Vieät Nam, chö

Taêng Vieät Nam tieáp thu maø khoâng daùm

chænh söûa cöù y khuoân maø truyeàn baù, maõi

cho ñeán ñôøi Traàn Nhaân Toâng môùi coù thay

ñoåi chuùt ít baèng söï pha troän Thieàn – Tònh

cuûa Trung Quoác.

Laø ngöôøi Vieät Nam chuùng ta haõy cuøng

chung nhau xaây döïng moät neàn vaên hoùa ñaïo

ñöùc Phaät giaùo tinh roøng cuûa ngöôøi Vieät

Nam, chôù khoâng vay möôïn cuûa moät Phaät

giaùo nöôùc naøo caû, chæ döïa vaøo lôøi daïy

nguyeân thuûy cuûa ñöùc Phaät maø bieân soaïn vaø

giaûng daïy giuùp cho moïi ngöôøi hieåu veà Phaät

giaùo moät caùch roõ raøng, phaân bieät ñöôïc Phaät

giaùo naøo ñuùng vaø Phaät giaùo naøo sai.

CHUØA AM seõ ñi vaøo con ñöôøng chaùnh

Phaät giaùo neân khoâng coøn coù khoùi höông meâ

tín, dò ñoan, laïc haäu nhö CHUØA AM ngaøy


108

xöa. Nhôø coù lôøi daïy treân ñaây CHUØA AM

khoâng coøn ñi vaøo neáp cuõ höôùng daãn tín ñoà

theo loái moøn cuûa caùc sö thaày toå xöa.

Hình 36. Khu phaùt trieån cuûa chuøa Am ngaøy nay

CHUØA AM ngaøy nay khoâng tuïng

kinh, khoâng laøm ma chay sieâu ñoä theo kieåu

meâ tín, maø laøm ma chay theo tinh thaàn

khoa hoïc mang ñaày ñuû loøng bieát ôn saâu xa

cuûa nhöõng ngöôøi coøn soáng ñoái vôùi nhöõng

ngöôøi thaân ñaõ maát, “Uoáng nöôùc nhôù

nguoàn, aên quaû nhôù keû troàng caây” neân

vieäc laøm ma chay raát ñôn giaûn, thieát thöïc

cuï theå ít toán keùm. Ñaùm tang chæ daïy caùch


109

thöùc ma chay theo tinh thaàn thöïc teá cuûa

Phaät Giaùo Vieät Nam khoâng chòu aûnh höôûng

cuûa moät toân giaùo nöôùc naøo caû. Nhaát laø

khoâng theo tinh thaàn tö töôûng “Vaên Coâng

Thoï Mai” cuûa Khoång Töû, Laõo Töû, Trang Töû

Trung Quoác cuùng baùi, teá leã, keøn troáng raäp

rình, roài laïi coøn ñaøn ca xöôùng haùt theo

gioïng eâ, a tuïng nieäm gioïng cao gioïng thaáp

cuûa caùc Taêng, Ni vaø phaät töû.

Hình 37. Khu phaùt trieån cuûa chuøa Am ngaøy nay

Moät ñaùm tang laø moät söï maát maùt coù

gì vui ñaâu maø laïi ñaøn ca troáng phaùch. Thaät

laø moät vieäc laøm sai heát söùc sai sao moïi

ngöôøi khoâng suy tö, nghó laïi xem, laøm nhö

vaäy coù ñuùng khoâng? Sao moïi ngöôøi khoâng

nghó laïi xem laøm ñaùm tang maø nhö laøm


110

moät buoåi leã ñaêng quang hay ít cuõng laø moät

ñaùm cuùng ñình. Coù ñuùng nhö vaäy khoâng quyù

vò?

Ñaùm tang coù vui gì maø troáng keøn ñaøn

ca xöôùng haùt raäp rình, laïi coøn möôùn theâm

giaøn nhaïc Taây phöông keøn troáng in oûi laøng

treân xoùm döôùi ñeàu hay bieát.

Hình 38. Nhieàu haøng thaát coù loái ñi trong chuøa AM

Sao ngöôøi ta laøm ma chay maø khoâng

chòu suy nghó, cöù baét chöôùc thaáy ai laøm sao


111

mình laøm vaäy. Thôøi ñaïi chuùng ta khoâng cho

pheùp laøm moät ñieàu thieáu suy nghó. Khi laøm

moät ñieàu gì thì caàn phaûi suy tö caân nhaéc kyõ

löôõng roài môùi laøm.

- Thöù nhaát laøm seõ khoâng thaát baïi.

- Thöù hai ngöôøi coù trí hoï cho chuùng ta

khoâng phaûi laø keû huû laäu, doát naùt, ngu si, chæ

bieát baét chöôùc laøm theo ngöôøi xöa.

- Thöù ba coù trí saùng suoát phaân bieät

laøm ma chay nhö theá naøo ñuùng vaø nhö theá

naøo sai. Ñuùng coù lôïi ích gì? Vaø sai coù haïi

gì?

Laøm ma chay theo ñuùng tinh thaàn

Phaät giaùo thì chuùng ta haõy nghieân cöùu laïi

taøi lieäu caùch taåm lieäm laøm ma chay cuûa

CHUØA AM höôùng daãn, vì caùch thöùc laøm ma

chay cuûa CHUØA AM laø laøm theo nhöõng lôøi

daïy cuûa ñöùc Phaät.

Laøm ma chay theo lôøi daïy cuûa ñöùc

Phaät trong tinh thaàn daân toäc Vieät Nam laø

traùnh xa nhöõng huû tuïc, meâ tín, laïc haäu, ñoù

laø laøm giaûm bôùt nhöõng söï hao toán nhaûm

nhí raát nhieàu. Coøn laøm moät ñaùm tang theo

kinh saùch phaùt trieån thì phaûi chòu hao toán

tieàn baïc cuùng döôøng trai taêng, vì chö taêng


112

thöôøng hay baøy veõ theo kieán giaûi meâ tín

cuùng kieán, tuïng kinh caàu sieâu quaù nhieàu.

Tính töø ngaøy cheát cho ñeán ngaøy laøm tuaàn

maõn tang phaûi hao toán haèng trieäu trieäu baïc

cho caùc thaày sö ngoài trong maùt höôûng baùt

vaøng baèng tieàn cuûa moà hoâi nöôùc maét cuûa

ñaøn na thí chuû laøm ra.

Ngöôøi phaät töû khoâng saùng suoát khoâng

döïa vaøo nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät trong

kinh saùch nguyeân thuûy maø cöù nghe theo caùc

thaày Ñaïi Thöøa ñaõ laøm hao toán tieàn cuûa maø

coøn bò ngöôøi ta cho raèng laø nhöõng haïng

ngöôøi meâ tín, laïc haäu, ngu si.


113

Caùch taåm

lieäm ma chay

Caùch thöùc laøm ma chay theo

CHUØA AM daïy nhö döôùi ñaây:

“Khi moät ngöôøi thaân trong gia ñình

maát thì nhöõng ngöôøi trong gia ñình caàn

phaûi lo taåm lieäm, khoâng neân ñeå cho ngöôøi

xa laï laøm coâng vieäc naøy. Vì ñeå cho ngöôøi xa

laï taåm lieäm ngöôøi thaân cuûa mình, coù ñieàu

chi khoâng veä sinh, sô soùt hoï seõ noùi ra cho


114

moïi ngöôøi bieát theá naøy theá khaùc, khoâng toát

vaø raát toäi nghieäp cho ngöôøi thaân cuûa mình

ñaõ maát. Vì khi beänh ñau khoâng laøm chuû

ñöôïc thaân neân coù khi tieåu tieän trong quaàn.

Coù leõ khoâng ai muoán nhö vaäy. Phaûi khoâng

quyù vò?

Cho neân traùch nhieäm nhöõng ngöôøi

trong gia ñình khi coù ngöôøi thaân maát thì

phaûi lo taåm lieäm vaø an taùng cho chu ñaùo

ñöøng ñeå ngöôøi beân ngoaøi xen vaøo.

Chuùng toâi thöôøng thaáy vieäc taåm lieäm

ngöôøi thaân trong gia ñình, hoï thöôøng giao

phoù cho Ban Ñaïo Tyø trong toå chöùc cuûa caùc

traïi hoøm, trong ñoù coù nhieàu Taêng Ni tuïng

nieäm. Cho neân ôû ñaây chæ caàn giaù caû soøng

phaúng laø coù ñaày ñuû laøm taát caû vieäc ma chay

theo baøi baûn kinh saùch Ñaïi Thöøa. Coøn

nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình chæ bieát

nghe theo vaø chaáp nhaän chôù khoâng bieát vieäc

laøm ñoù ñuùng sai theo ñuùng Phaät giaùo hay

theo ngoaïi ñaïo, meâ tín hay chaùnh tín, huû

laäu hay tieán boä, aân nghóa hay voâ aân, hoï ñeàu

tai ngô baát bieát. Ai laøm sao cuõng ñöôïc mieãn

laø ñem choân caát cho xong. Noùi theá chôù ñaùm

tang ngöôøi ta thöôøng ñeå töø ba ngaøy cho ñeán


115

baûy ngaøy vaø coøn hôn theá nöõa neáu ngaøy giôø

khoâng toát bò truøng tang lieân taùng.

Bôûi khoâng hieåu khoâng bieát bieát neân

ñaõ bieán vieäc ma chay trôû thaønh vieäc laøm meâ

tín, laïc haäu, maø coøn noùi leân söï voâ tình ñaõ

ñaùnh maát ñi aân nghóa cuûa nhöõng thaân

ngöôøi coøn soáng ñoái vôùi ngöôøi cheát.

Trong gia ñình coù ngöôøi thaân maát

thì moïi ngöôøi phaûi bình tónh, saùng suoát, vì

coù nhöõng vieäc caàn phaûi laøm nhö sau:

Hình 39. Coång vaøo khu phaùt trieån cuûa

chuøa Am ngaøy nay

Vieäc thöù nhaát: Khi coù moät ngöôøi

thaân maát, vieäc ñaàu tieân phaûi duøng nöôùc aám

vaø laáy khaên saïch lau khaép cô theå cuûa ngöôøi


116

thaân maát cho saïch seõ roài thay ñoåi quaàn aùo

môùi, boû boä ñoà cuõ xeáp laïi ngay ngaén ñeå boû

vaøo aùo quan khi taåm lieäm.

Vieäc thöù hai: Laø phaûi mua moät bao

traø khoâ raûi ñeàu döôùi ñaùy aùo quan moät lôùp

khoaûng ñoä 2 phaân. Vì traø seõ ruùt hôi cuûa

ngöôøi cheát giöõ veä sinh chung cho moïi ngöôøi

gia ñình.

Vieäc thöù ba: Laø phaûi mua moät taám

vaûi ba thöôùc chieàu daøi vaø moät thöôùc saùu

chieàu ngang, neáu cö só thì duøng maøu traéng,

coøn tu só thì duøng maøu vaøng. Khoâng coù vaûi

khoå roäng thì hai mieáng vaûi kheùp laïi.

Vieäc thöù tö: Laø phaûi traûi taám vaûi aáy

ra roài ñaët thaân ngöôøi cheát naèm ngay ngaén

giöõa taám vaûi.

Vieäc thöù naêm: Laø phaûi coù boán ngöôøi

thaân trong gia ñình, con trai tröôûng ôû ñaàu

ngöôøi cheát coøn taát caû nhöõng ngöôøi khaùc,

moät ngöôøi ôû döôùi chaân, moät ngöôøi ôû beân

hoâng maët vaø moät ngöôøi ôû beân hoâng traùi moãi

ngöôøi ñeàu naém meùp vaûi ñoàng giôû leân moät

löôït roài ñaët thaân ngöôøi cheát vaøo aùo quan.

Neáu ngöôøi cheát laø nam thì meùp vaûi beân traùi

phuû tröôùc, roài meùp vaûi beân maët phuû keá tieáp


117

roài ñeán meùp vaûi treân ñaàu vaø cuoái cuøng meùp

vaûi döôùi chaân phuû leân laø xong. Neáu laø

ngöôøi nöõ thì beân maët phuû tröôùc beân traùi

phuû sau. Caùch taåm lieäm ñoù theo qui luaät

nhaân quaû aâm döông. Vì chuùng ta ñang soáng

trong qui luaät nhaân quaû aâm döông, treân

haønh tinh naøy khoâng moät ngöôøi naøo thoaùt

ra khoûi, nhöng taïi sao Taây, Taøu, Nhaät, Myõ

v.v... laø laïi khoâng theo qui luaät naøy maø laïi

taåm lieäm khaùc theo phong tuïc cuûa baûn xöù?

Xin thöa! Vì khoâng laøm ñuùng theo qui

luaät nhaân quaû thì khi sinh cuõng gaëp nhieàu

khoù khaên, coøn khi cheát cuõng ñaâu phaûi deã

daøng. Vì sinh nhö vaäy cheát nhö vaäy laø ñi

ngöôïc laïi qui luaät nhaân quaû neân thoï bieát

bao nhieâu söï ñau khoå. Quyù vò coù thaáy

khoâng?

Thuaän theo qui luaät nhaân quaû thì

soáng cuõng nhö cheát ñeàu ñöôïc bình an yeân

oån, coøn ñi ngöôïc laïi nhaân quaû soáng cuõng

nhö cheát ñeàu thoï khoå voâ vaøn. Do ñoù ñöùc

Phaät daïy con ngöôøi neân coù tri kieán giaûi

thoaùt laø vaäy.

Luùc baây giôø muoán taåm lieäm theo

nhöõng vaät duïng gì thì neân ñeå döôùi chaân


118

ngöôøi cheát. Xong ñaäy naép aùo quan vaø ñoùng

ñinh laïi. Chôù khoâng neân cheøn nheùt rôm raï

hoaëc taát caû nhöõng vaät duïng gì khaùc chæ ñeå

thaân ngöôøi cheát nhö ngöôøi naèm nguû laø taát

nhaát. Ñöøng nghó theo kieåu meâ tín ngöôøi

cheát phaûi boù chaët taåm lieäm phaûi cho chaët

chòa ñeå thaân ngöôøi cheát khoâng ñoäng ñaäy

ñöôïc, neáu thaân ngöôøi cheát ñoäng ñaäy laø con

chaùu phaûi beänh ñau. Ñoù laø moät daïng meâ

tín, chôù con ngöôøi ñau beänh laø do nhaân quaû

aùc cuûa ngöôøi ñoù laøm ra, chôù khoâng ai laøm

cho hoï ñau beänh ñöôïc. Nhö quyù vò gieát haïi

caù toâm vaø aên thòt thì quyù vò laøm sao traùnh

thaân beänh ñau, vì nuoâi thaân cuûa quyù vò

baèng söï cheát vaø ñau khoå cuûa caù toâm. Quyù vò

neân nhôù nhaân naøo quaû naáy khoâng ai laøm

quyù vò maø chính quyù vò ñaõ laøm cho quyù vò

khoå, quyù vò coù bieát khoâng?

Vieäc thöù saùu: Laø phaûi coù moïi ngöôøi

trong gia ñình ñoàng khieân aùo quan ñaët

ngay giöõa nhaø, tröôùc aùo quan ñaët moät baøn

thôø nhoû, ñaët aûnh ngöôøi cheát vaø moät lö

höông ñeå moïi ngöôøi ñeán cuùng ñieáu chia

buoàn, nhöng khoâng caàn thaép höông chæ caàn

chaép tay tröôùc di aûnh ngöôøi quaù coá toû loøng


119

chia buoàn vôùi gia ñình coù ngöôøi thaân maát

maø thoâi.

Xin nhaéc laïi moät laàn nöõa, ngöôøi ñeán

phuùng ñieáu khoâng caàn phaûi thaép höông maø

chæ caàn caép tay tröôùc ngöïc ñaûnh leã ngöôøi

cheát ba leã laø ñuû.

Vieäc thöù baûy: Laø phaûi ñaët aùo quan

vaø baøn thôø nhoû trong nhaø xong thì nhöõng

con chaùu teà töïu ñaûnh leã vaø ngay luùc ñoù

ngöôøi gia tröôûng phaùt vaûi tang cho moïi

ngöôøi trong gia ñình, treû em moät mieáng vaûi

traéng nhoû caøi treân aùo, coøn nhöõng ngöôøi lôùn,

daâu, reå, con trai vaø con gaùi thì ñoäi khaên

traéng phuû kín ñaàu nhö nhau.

Hình 40. Baûng hieäu chuøa Am ngaøy xöa

“LONG AN TÖÏ”


120

Vì daâu, reå, con trai vaø con gaùi ñeàu laø

con trong gia ñình caû, khoâng neân phaân chia

con trai con gaùi vaø daâu reå khaùc nhau maø töø

xöa ñaõ coù nhöõng tö töôûng phaân chia giai

caáp heïp hoøi ích kyû trong gia ñình khieán cho

con caùi trong nhaø giaûm loøng yeâu thöông

nhau, maát ñoaøn keát. Vì hoï cöù nghó raèng con

trai con gaùi laø maùu muû coøn daâu reå laø ngöôøi

döng nöôùc laõ. Nhöõng tö töôûng naøy ñaõ khieán

tình caûm con ngöôøi cuõng bò maát maùt raát

nhieàu. Chuùng ta haõy maïnh daïn deïp saïch

nhöõng tö töôûng chia caét tình yeâu thöông

cuûa nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình. Tuy

khoâng bieát nhau thì hoï coøn laø ngöôøi xa laï

trong gia ñình, nhöng tình yeâu thöông cuûa

chuùng ta ñoái vôùi hoï, hoï vaãn laø moät ngöôøi

Vieät Nam yeâu thöông cuûa chuùng ta trong

moät nöôùc. Cho neân khi hoï laø moät ngöôøi

thaân trong gia ñình thì duø laø con trai, con

gaùi, daâu, reå ñeàu toân troïng yeâu thöông nhau

nhö anh em ruoät thòt trong moät nhaø, ñöøng

coù tö töôûng phaân chia nhö töø xöa ñeán naøy

laø chuùng ta coøn keùm vaên minh tieán boä treân

tình caûm con ngöôøi. Ngaøy nay chuùng ta

phaûi tieán boä hôn ngaøy xöa, tieán boä moïi maët

trong ñoù coù tình caûm con ngöôøi.


121

Sau khi choân caát xong trôû veà nhaø thì

khaên traéng ñöôïc traû laïi nôi baøn thôø, chæ

moïi ngöôøi coøn mang treân ngöôøi moät mieáng

vaûi traéng nhoû nôi ngöïc neáu aùo vaûi maøu ñen,

coøn aùo vaûi maøu traéng thì vaûi tang phaûi

baèng mieáng vaûi maøu ñen.

Vieäc thöù taùm: Laø ngöôøi cheát khoâng

neân ñeå laâu vì ñeå laâu laøm maát veä sinh

chung, vì vaäy saùng cheát chieàu choân, chieàu

cheát saùng choân, coøn coù ñieàu kieän ñeå laâu thì

chæ neân moät ngaøy ñeâm maø thoâi. Ñoù laø vì coù

con em chaùu ôû xa chöa veà kòp.

Vieäc thöù chín: Khoâng neân röôùc thaày

chuøa tuïng nieäm caàu sieâu vì ngöôøi cheát ñaõ

theo nghieäp taùi sinh luaân hoài ngay lieàn khi

cheát coøn ñaâu maø caàu sieâu. Ñoù laø moät vieäc

laøm muø quaùng meâ tín.

Vieäc thöù möôøi: Khoâng neân röôùc

nhaïc troáng keøn laøm aàm ó, ñaùm ma laø nôi

maát maùt ñau buoàn, coù gì vui ñaâu maø keøn

troáng. Vaø nhaát laø ñaây khoâng phaûi choã buoân

baùn thaân ngöôøi cheát ñeå laáy tieàn. Vaäy neân

traùnh ñaøn keøn troáng, vì ñaøn keøn troáng laøm

aàm ó baùo tin cho moïi ngöôøi bieát ñeå ñeán


122

cuùng ñieáu teá leã. Ñoù laø caùch thöùc ñem thaây

ngöôøi cheát ra buoân baùn.

Vieäc thöù möôøi moät: Khi ñöa aùo

quan leân xe tang ñeå ñi choân caát thì khoâng

neân raûi giaáy tieàn vaøng maõ theo ñöôøng laøm

maát veä sinh chung trong moâi tröôøng soáng.

Vaø nhaát laø khoâng neân röôùt moät oâng thaày

chuøa ngoài tuïng nieäm eâ a treân xe tang. Ñoù laø

hình thöùc laïc haäu meâ tín thieáu vaên hoùa

khoâng khoa hoïc.

Hình 41. Taûng ñaù nôi HT Truï trì

toïa thieàn suoát ñeâm ngaøy

Vieäc thöù 12: Haï huyeät, khi xe tang

ñeán nôi thì aùo quan chuyeån töø treân xe ñeán

huyeät ñeå aùo quan ngay ngaén treân huyeät vaø


123

luùc baáy giôø con caùi taäp trung laïi ñaûnh leã

laàn cuoái cuøng. Sau khi con caùi ñaûnh leã xong

thì aùo quan töø töø haï huyeät.

Vieäc thöù 13: Khi choân caát xong moïi

ngöôøi ñoàng trôû veà nhaø vaø ñaët baøn thôø ngöôøi

maát nôi trang nghieâm nhaát trong nhaø ñeå

haøng ngaøy con chaùu töôûng nhôù coâng ôn cuûa

ngöôøi ñaõ maát.

Vieäc thöù 14: Khoâng neân môû cöûa maõ,

trong ba ngaøy chuùng ta ñeán thaêm moä vaø

ñaép söûa sang laïi cho saïch seõ hoaëc xaây mo6j

ñeå phaàn moä ñöôïc beàn laâu vaø haèng naêm veà

thaêm vieáng (Taûo moä).

Vieäc thöù 15: Haèng ngaøy ñeán giôø aên

caû gia ñình xuùm laïi aên thì neân ñeå moät ñoâi

ñuõa vaø moät caùi baùt, moïi ngöôøi trong nhaø

ñeàu môøi ngöôøi cheát aên côm, nhaát laø ngöôøi

gia tröôûng, töôûng chöøng nhö ngöôøi coøn

soáng, chöù khoâng neân ñem côm cuùng treân

baøn thôø.

Vieäc thöù 16: Tuaàn thaát. Nhöõng

thaùng ñaàu môùi maát chuùng ta chia ra laøm ba

tuaàn thaát. Tuaàn thaát thöù nhaát laø baûy ngaøy;

tuaàn thaát thöù hai laø 21 ngaøy; tuaàn thaát thöù

ba laø 49 ngaøy. Trong nhöõng ngaøy tuaàn thaát


124

aáy chuùng ta laøm moät böõa côm môøi nhöõng

ngöôøi naøo ñaõ giuùp chuùng ta trong vieäc ma

chay ñeán duøng böõa côm thaân maät ñeå chuùng

ta toû loøng bieát ôn vôùi nhöõng ngöôøi baïn thaân

naøy.

Vieäc thöù 17: Sau moät naêm maát

chuùng ta laøm moät böõa côm vaø con chaùu veà

ñaày ñuû ngöôøi gia tröôûng nhaéc ñeán coâng ôn

cuûa ngöôøi ñaõ maát ñoái vôùi gia ñình vaø ñoái

vôùi queân höông toå quoác.

Hình 42. Thaày Thích Thoâng Laïc luùc ôû Hoøn

Sôn môùi veà Traûng Baøng


125

Vieäc thöù 18: Ñeán naêm thöù hai sau

khi maát cuõng laøm moät maâm côm môøi con

chaùu veà ñuû maët ngöôøi gia tröôûng tuyeân boá

maõn tang vaø thu hoài nhöõng mieáng vaûi

traéng nhoû vaø ñem ñoát. Töø ñaây veà sau khoâng

coøn ai mang tang khoù nöõa.

Möôøi taùm ñieàu caàn phaûi laøm trong

vieäc ma chay khi coù ngöôøi thaân maát laø

chaùnh tín trong Phaät giaùo, xin quyù phaät töû

neân löu yù ñeå traùnh nhöõng vieäc laøm muø

quaùng, meâ tín, laïc haäu maø töø xöa ñeán nay

ngöôøi ta ñaõ truyeàn thöøa nhau thaønh moät

phong tuïc huû laäu vay möôïn neàn vaên hoùa

cuûa Phật giaùo Trung Quoác thieáu tính khoa

hoïc, thieát thöïc cuï theå.

Cho neân taát caû nhöõng vaên hoùa ñöôïc

truyeàn thöøa töø xöa ñeán nay, khoâng phaûi

nhöõng vaên hoùa naøo ñeàu ñuùng heát. Vaên hoùa

truyeàn thöøa coù nhöõng caùi ñuùng, nhöng cuõng

coù nhöõng caùi sai, caùi sai thì maïnh daïn maø

deïp boû vaø caùi ñuùng thì neân duy trì nhöng

phaûi chuyeån thaønh moät neàn vaên hoùa Vieät

Nam, chôù khoâng kheùo vaên hoùa Vieät Nam

maø laïi thaønh moät neàn vaên hoùa lai caêng cuûa

nhöõng nöôùc ngoaøi.


126

Trong nöôùc chuùng ta coù bao nhieâu

nhaø tri thöùc Vieät Nam oâng naøo cuõng coù

baèng tieán só theá maø vaên hoùa Vieät Nam

trong vieäc ma chay xuaát phaùt ôû ñaâu xin quyù

vò haõy traû lôøi? Hay baûo raèng Vieät Nam

khoâng coù neàn vaên hoùa ma chay thì sai.

Coù ngöôøi soáng töùc laø phaûi coù ngöôøi

cheát, coù ngöôøi cheát laø phaûi coù ma chay. Vaäy

vieäc laøm ma chay phaûi coù baøi baûn, nghi

thöùc roõ raøng, chôù khoâng phaûi vay möôïn

vieäc ma chay cuûa nöôùc khaùc maø aùp duïng

laøm vieäc ma chay cho nöôùc mình. Moãi daân

toäc ñeàu coù neàn vaên hoùa khaùc nhau, vaäy

chuùng ta haõy trieån khai neàn vaên hoùa cuûa

daân toäc trong ñoù coù vaên hoùa ma chay cuûa

nöôùc mình. Chuùng ta laø moät daân toäc anh

huøng baát khuaát moïi theá löïc cuûa ngoaïi bang.

Cho neân chuùng ta khoâng caàn vay möôïn vaên

hoùa ma chay cuûa nöôùc naøo caû. Vaø nhö vaäy

môùi xöùng ñang laø moät nöôùc ñoäc laäp vaên hoùa

tö töôûng ngang haøng vôùi caùc nöôùc treân theá

giôùi.

Ñieàu naøy chuùng ta ñaõ thaáy raát roõ töø

xöa ñeán nay vieäc laøm ma chay cuûa daân toäc

Vieät Nam ñeàu chòu aûnh höôûng vaên hoùa


127

Trung Quoác. Khoâng ngôø Vieät Nam chæ baét

chöôùc laøm ma chay theo neàn vaên hoùa laïc

haäu meâ tín cuûa Trung Quoác, neân ngöôøi Vieät

Nam phaûi chòu tieâu hao moät soá tieàn quaù lôùn

nhaûm nhí khoâng mang tính chaát ñaïo ñöùc

lôïi ích thieát thöïc cho ñôøi soáng vaät chaát vaø

tinh thaàn cuûa daân toäc Vieät Nam.

Hình 43. Khu vöïc ñang phaùt trieån cuûa Chuøa Am

Chuùng ta laø ngöôøi Vieät Nam phaûi

soáng trong neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät

Nam. Neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam

khoâng phaûi töø treân trôøi rôi xuoáng maø chính

töø nhöõng con ngöôøi Vieät Nam bieát laøm ra.

Nhöõng ngöôøi Vieät Nam coù trình ñoä

kieán thöùc tieâu bieåu, hieåu bieát saâu roäng thì


128

neân cuøng nhau ngoài laïi hoïp baøn veà vaên hoùa

ñaïo ñöùc cuûa daân toäc Vieät Nam töø xöa ñaõ

truyeàn thöøa ñeán nay.

Tinh thaàn vaên hoùa ñaïo ñöùc aáy, chuùng

ta phaûi loïc löøa caùi naøo khoâng chòu aûnh

höôûng cuûa neàn vaên hoùa nöôùc ngoaøi ñoù laø

neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam. Khi

chuùng ta loaïi tröø vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc

ngoaøi ra khoûi thì chuùng trieån khai neàn vaên

hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam. Tuy raèng noù

chöa ñöôïc ñaày ñuû thì chuùng ta hoïp nhau goùp

yù döïng laïi nhöõng haønh ñoäng vaên hoùa ñaïo

ñöùc naøo coøn thieáu, laøm cho noù ñaày ñuû hôn,

chôù khoâng ñöôïc laáy neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc

cuûa nöôùc ngoaøi caûi löông thaønh neàn vaên

hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc mình thì khoâng ñöôïc.

Muoán laäp thaønh moät neàn vaên hoùa ñaïo

ñöùc maø khoâng bò aûnh höôûng cuûa moät neàn

vaên hoùa nöôùc naøo caû thì phaûi döïa vaøo naêm

ñieàu ñaïo ñöùc cuûa loaøi ngöôøi. Naêm ñieàu ñaïo

ñöùc naøy noù khoâng thuoäc veà moät toân giaùo

naøo caû, noù cuõng khoâng thuoäc veà moät neàn

vaên hoùa ñaïo ñöùc truyeàn thoáng naøo caû, noù laø

vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa loaøi ngöôøi töø khi coù


129

loaøi ngöôùi. Naêm ñieàu vaên hoùa ñaïo ñöùc naøy

goàm coù:

1- Ñöùc hieáu sinh

2- Ñöùc ly tham

3- Ñöùc chung thuûy

4- Ñöùc thaønh thaät

5- Ñöùc minh maån

Ñoù laø neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân

quaû soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi

vaø khoå taát caû chuùng sinh. Khi chuùng ta

muoán xaây döïng moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc

cuûa daân toäc Vieät Nam thì neân döïa vaøo naêm

ñaïo ñöùc naøy, trong naêm ñaïo ñöùc naøy ñaïo

ñöùc naøo maø neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät

Nam chöa coù thì chuùng ta trieån khai thaønh

vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa Vieät Nam, coøn ñaïo ñöùc

naøo ñaõ coù thì chuùng ta laøm cho noù saùng toû

cuûa neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Vieät Nam ñaõ

truyeàn thoáng.

Muoán cho neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa

Vieät Nam laø cuûa daân toäc Vieät Nam thì

chuùng ta phaûi loaïi tröø nhöõng vaên hoùa laïc

haäu, meâ tín cuûa caùc nöôùc ngoaøi vaø ngay caû

cuûa toå tieân chuùng ta ñaõ truyeàn thöøa töø xöa


130

ñeán nay noù ñaõ trôû thaønh nhöõng phong tuïc

taäp quaùn cuûa daân toäc Vieät Nam thì chuùng ta

cuõng phaûi quyeát taâm maïnh meõ loaïi tröø

nhöõng ñieàu meâ tín, chôù khoâng theå baûo thuû

“xöa baøy nay laøm”.

Nhieäm vuï cuûa chuùng ta laø phaûi döïng

laïi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc Vieät Nam ñuùng

nghóa cuûa noù ñeå con chaùu chuùng ta sau naøy

thöøa höôûng vaø ñöôïc soáng trong neàn vaên hoùa

ñaïo ñöùc Vieät Nam thaät söï cuûa noù khoâng

laøm khoå mình khoå ngöôøi vaø khoå taát caû

chuùng sinh. Nhôø ñoù con chaùu cuûa chuùng ta

môùi trôû thaønh nhöõng ngöôøi nhaân aùi môùi

xöùng ñaùng laø con Tieân chaùu Roàng; môùi xöùng

ñaùng laø daân toäc Vieät Nam anh huøng; môùi

xöùng ñang laø con chaùu Tröng Vöông, Trieäu

AÅu, Lyù Thöôøng Kieät, Traàn Höng Ñaïo, Leâ

Lôïi, Quang Trung, Hoà Chí Minh.

CHUØA AM seõ laøm vieäc naøy vaø nhaát

ñònh thaønh coâng trong vieäc döïng laïi neàn

vaên hoùa ñaïo ñöùc Vieät Nam maø khoâng bò

aûnh höôûng cuûa moät neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc

cuûa nöôùc ngoaøi cuõng nhö khoâng bò aûnh

höôûng sinh hoaït laïc haäu meâ tín xa xöa.


131

Laø ngöôøi Vieät Nam chuùng ta haõy hoïc

vaø soáng ñuùng vôùi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa

ngöôøi Vieät Nam. Neàn ñaïo ñöùc vaên hoùa cuûa

ngöôøi Vieät Nam ñöôïc döïng laïi baèng naêm

ñöùc haïnh cuûa loaøi ngöôøi. Vì theá, moïi coâng

daân Vieät Nam phaûi hoïc taäp vaø aùp duïng vaøo

ñôøi soáng, noù seõ mang laïi tình thöông yeâu

con ngöôøi ñoái vôùi con ngöôøi, noù seõ mang laïi

söï soáng bình an cho nhau, khoâng coøn ai laøm

khoå ai.

Hình 44. Nhaø khaùch trong khu phaùt trieån cuûa

Chuøa Am ngaøy nay

Nhaát ñònh khi neàn vaên hoùa ñaïo ñöùc

naøy ñöôïc phoå caäp ñeán moïi töøng lôùp nhaân


132

daân Vieät Nam thì Ñaát nöôùc chuùng ta khoâng

coøn ai hôn thua tranh chaáp nhaø cöûa, ruoäng

vöôøn, tieàn taøi, danh lôïi v.v... khoâng coøn

xung ñoät vaø chieán tranh nöõa.


133

Giaùo trình

tu hoïc

CHUØA AM ngaøy nay chuyeân

giaûng daïy ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû

soáng khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø

khoå taát caû chuùng sinh. Khi ñaõ hoïc ñaïo ñöùc

xong thaày truï trì lieàn daïy nhöõng phöông

phaùp tu taäp laøm chuû SINH, GIAØ, BEÄNH,

CHEÁT cuûa ñöùc PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI.

Cho neân phaät töû ôû khaép nôi trong nöôùc

cuõng nhö ôû ngoaïi quoác laàn löôïc veà tu taäp taïi

CHUØA AM khieán CHUØA AM coù haøng traêm

ngoâi nhaø nhoû 3 x 4 moïc leân nhö naám. Hieän

giôø CHUØA AM coù ñeán 260 ngoâi nhaø nhoû.


134

Chuøa AM phaùt trieån ñöôïc nhö ngaøy

hoâm nay thì cuõng neân nhôù laïi nhöõng ngaøy

qua. Thaùng 9 naêm 1980 meï thaày truï trì qua

phaàn. Thaày söûa sang laïi ngoâi nhaø cuûa meï ôû

trôû thaønh nhaø thôø Toå tieân, oâng baø trong ñoù

thôø boá, meï cuûa thaày. Hieän giôø ngoâi nhaø aáy

ôû sau nhaø khaùch. Sau khi meï maát thaày truï

trì taäp trung trieån khai nhöõng kinh nghieäm

tu taäp cuûa mình ñaõ laøm chuû thaân taâm ñeå

giuùp cho nhöõng ngöôøi höõu duyeân tu taäp.

Hình 45. Coång vaøo khu phaùt trieån cuûa chuøa Am

Thaày truï trì trieån khai kinh nghieäm

tu taäp cuûa mình döïa theo chaùnh phaùp cuûa

Phaät thuoäc kinh Nikaya do HT Minh Chaâu

dòch, ñeå höôùng daãn moïi ngöôøi tu taäp theo


135

chaùnh phaùp cuûa Phaät vaø laøm chuû boán söï

ñau khoå cuûa kieáp ngöôøi (Sinh, giaø, beänh,

cheát). Nhaát laø thaày chæ thaúng cho moïi ngöôøi

bieát caùi sai trong ñaïo Phaät hieän giôø raát

nhieàu, töø caùc boä kinh saùch phaùt trieån.

Nhöõng kinh saùch naøy ñeàu thuoäc veà Phaät

giaùo Haùn taïng, Vieät Nam khoâng coù kinh

saùch Phaät giaùo. Bôûi vaäy, ñoái vôùi Phaät giaùo

Vieät Nam kinh saùch coøn ngheøo naøn chæ coù

vay möôïn nöôùc ngoaøi.

Maät Toâng thuoäc veà Phaät giaùo Taây

Taïng v.v... Töø Taây Taïng caùc sö thaày ñem

buøa chuù truyeàn sang qua caùc nöôùc Thaùi Lan,

Mieán Ñieän, Campuchia roài truyeàn sang qua

Vieät Nam, bieán cho Vieät Nam coù moät soá

thaày buøa, thaày ngaûi chuyeân trò beänh tröø taø

ma yeåm quyû v.v... taïo ra nhöõng tö töôûng meâ

tín, laïc haäu. Khi vaøo Vieät Nam taát caû

nhöõng giaùo phaùp naøy ñeàu laø taø giaùo ngoaïi

ñaïo möôïn nhaõn hieäu Phaät giaùo ñeå deã beà

löôøng gaït tín ñoà Phaät giaùo Vieät Nam.

Nhöõng kinh saùch naøy thuoäc veà vaên

hoùa Phaät giaùo nöôùc ngoaøi, nhöng töø xöa ñeán

nay Phaät giaùo Vieät Nam laïi laáy ñoù laøm vaên

hoùa cuûa mình.


136

Ñem vaên hoùa meâ tín cuûa nöôùc ngoaøi

laøm vaên hoùa cuûa mình khieán cho nhaân daân

Vieät Nam meâ tín, laïc haäu, muø quaùng, laøm

hao tieàn toán cuûa vì cuùng baùi caàu sieâu, caàu

an, ñoát tieàn vaøng maõ, thaät laø voâ minh,

khoâng saùng suoát ñeå roài töï bieán noù thaønh

moät phong tuïc taäp quaùn laïc haäu, meâ tín

truyeàn thoáng cuûa daân toäc Vieät Nam töø xa

xöa oâng baø truyeàn laïi cho con chaùu ñeán

ngaøy nay. Thaät laø moät ñieàu sai laïc heát söùc,

nhöng baây giôø muoán cho nhaân daân deïp boû

thì khoâng phaûi deã, khoâng phaûi trong moät

ngaøy hay hai ngaøy maø boû xuoáng ngay lieàn

ñöôïc.

Qua caùc trieàu ñaïi ngöôøi Vieät Nam raát

saùng suoát veà toân giaùo, bieát roõ toân giaùo laø

moät nhu caàu caàn thieát cho tinh thaàn cuûa

daân toäc. Hieåu ñöôïc ñieàu naøy Traàn Nhaân

Toâng, moät oâng vua Vieät Nam am töôøng

Thieàn Toâng Phaät giaùo Trung Quoác, Ngöôøi coù

saùng kieán muoán bieán vaên hoùa Thieàn Toâng

Trung Quoác thaønh vaên hoùa Thieàn Toâng Vieät

Nam. Vì theá môùi coù phaùi thieàn Truùc Laâm ra

ñôøi maø tín ñoà Phaät giaùo Vieät Nam goïi laø

Thieàn Toâng Vieät Nam.


137

Thieàn Toâng Vieät Nam khoâng coù gì

chuyeân roøng cuûa Vieät Nam caû. Neáu xeùt cho

kyõ thì Traàn Nhaân Toâng cuõng döïa vaøo Thieàn

Toâng, Tònh Ñoä Toâng cuûa Phaät giaùo Trung

Quoác chaép vaù laïi thaønh Thieàn Toâng Vieät

Nam. Cho neân Thieàn Toâng Vieät Nam chaúng

coù phaùp moân naøo tu taäp môùi meû caû, chæ daãm

laïi loái moøn caùc phaùp haønh thieàn cuûa thieàn

Trung Quoác maø thoâi.

Taïi sao Traàn Nhaân Toâng laø moät nhaø

vua anh minh maø khoâng laáy kinh saùch

nguyeân thuûy cuûa Phaät giaùo trieån khai thaønh

Thieàn Toâng Vieät Nam?

Coù leõ luùc baáy giôø kinh saùch nguyeân

thuûy cuûa Phaät giaùo chöa ñöôïc truyeàn sang

qua Vieät Nam, chæ coù ba taïng kinh baèng chöõ

Haùn cuûa Trung Quoác. Tuy raèng trong taïng

kinh Phaät giaùo cuûa Trung Quoác coù kinh A

Haøm, nhöng luùc baáy giôø vua Traàn Nhaân

Toâng cuõng chòu aûnh höôûng kinh saùch Ñaïi

Thöøa raát naëng neân khoâng quan taâm laém,

nhaát laø nhöõng boä kinh naøy laïi mang teân

“TIEÅU THÖØA”. Caùi teân khoâng gôïi ñöôïc söï

chuù yù cuûa ngöôøi khaùc, neân vua Traàân Nhaân

Toâng cuõng laø moät con ngöôøi bình thöôøng, vì


138

theá Ngaøi laáy nhöõng boä kinh mang teân “TOÁI

THÖÔÏNG THÖØA” ñeå trieån khai thaønh Phaät

Giaùo Thieàn Toâng Vieät Nam nhö chuùng ta

ñaõ bieát ngaøy hoâm nay noù coù teân laø “TRUÙC

LAÂM YEÂN TÖÛ”.

Traûi qua thôøi gian tu hoïc Thieàn Toâng

cuûa thieàn Trung Quoác thaày truï trì caûm

nhaän noù khoâng phaûi cuûa Phaät giaùo maø cuûa

caùc toå sö Phaät giaùo Trung Quoác kieán giaûi

vieát ra thaønh kinh saùch daïy ngöôøi tu taäp

theo kieåu Trung Quoác, neân ngöôøi tu taäp raát

ñoâng nhöng keát quaû thì khoâng coù moät vò toå

sö naøo laøm chuû ñöôïc sinh, giaø, beänh, cheát

gioáng nhö ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni. Do

söï hieåu bieát naøy thaày truï trì CHUØA AM laïi

chòu khoù nghieân cöùu kinh saùch nguyeân thuûy

do hoøa thöôïng Minh Chaâu dòch vaø cuoái cuøng

thaày tu taäp ñaõ laøm chuû sinh, giaø, beänh, cheát

khoâng coøn khoù khaên vaø meät nhoïc.

Nhöõng ngöôøi ñeä töû ñaàu tieân cuûa Thaày

laø meï Thaày, em Thaày vaø moät ñöùa chaùu cuûa

Thaày, keá tieáp laø boán ngöôøi Phaät töû ôû boán

tænh khaùc nhau ñeán xin tu hoïc taïi CHUØA

AM. Thaày truï trì ñeán trình baùo vôùi chaùnh

quyeàn coâng an ñòa phöông xaõ Gia loäc ñeå xin


139

cho hoï taïm truù, vaøo chieàu hai giôø cuøng ngaøy

thì coâng an huyeän Traûng Baøng môøi boán

ngöôøi naøy giam laïi moät ñeâm ñeå ñieàu tra.

Nhöng cuoái cuøng boán ngöôøi naøy ñöôïc traû veà

cho ôû tu taäp, nhöng boán ngöôøi coù moät ngöôøi

sôï quaù neân xin veà khoâng daùm ôû tu.

Khi chaùnh quyeàn hieåu roõ muïc ñích

cuûa CHUØA AM laø laøm lôïi ích cho daân cho

nöôùc, neân CHUØA AM nhaän ngöôøi vaøo tu hoïc

raát deã daøng khoâng phaûi laøm giaáy tôø thuû tuïc

khoù khaên, khi coù ngöôøi ñeán CHUØA AM tu

hoïc thì chæ ñaêng kyù hoï teân vaø nôi thöôøng

truù cuûa hoï taïi coâng an xaõ ñeå ñöôïc taïm truù.

Suoát 34 naêm trôøi CHUØA AM môû cöûa

ñoùn nhaän moïi ngöôøi khaép nöôùc vaø caû nhöõng

ngöôøi Vieät coù quoác tòch ngoaïi quoác vaãn ñöôïc

töï do ñaêng kyù taïm truù ôû xaõ laø ñöôïc yeân taâm

tu hoïc.

Suoát 34 naêm trôøi ngöôøi ra, keû vaøo

khoâng bieát bao nhieâu maø keå, nhöng khoâng

bao giôø coù moät ngöôøi xaáu, coù tieàn aùn, tieàn

söï vaø nhöõng ngöôøi nghieän ngaäp xì ke, ma

tuùy vaøo ñaây nuùp boùng, ñeå huùt chích, ñeå laøm

vieäc phi phaùp luaät. Taïi sao suoát thôøi gian


140

daøi nhö vaäy laïi khoâng coù keû xaáu vaøo ñaây

nuùp boùng?

ÔÛ CHUØA AM coù boán ñieàu kieän maø

ngöôøi coù tieàn aùn, tieàn söï vaø nhöõng ngöôøi

nghieän ngaäp khoâng theå ñeán ñaây aån naùu laøm

nhöõng ñieàu phi phaùp ñoù ñöôïc. Ñoù laø:

- Thöù nhaát laø nôi ñaây daïy ngöôøi tu

hoïc ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû soáng

khoâng khoå mình khoå ngöôøi. Vì theá, nhöõng

ngöôøi cöôùp cuûa gieát ngöôøi hay nhöõng keû

troäm caép hoaëc nhöõng ngöôøi huùt chích ñöôïc

nghe nhöõng baøi hoïc ñaïo ñöùc khoâng laøm khoå

mình khoå ngöôøi thì raát xaáu hoå neân vaøo tu

vieän seõ töï nguyeän töø boû ñeå trôû thaønh ngöôøi

toát. Coøn nhöõng ngöôøi naøo thaáy boû khoâng

ñöôïc thì khoâng daùm vaøo xin ôû vì raát ngaïi

nguøng vôùi moïi ngöôøi. ÔÛ Tu Vieän Chôn Nhö

coù nhieàu Phaät töû nghieän thuoác laù, röôïu raát

naëng, nhöng ñeán ñaây ñöôïc thaày truï trì

khích leä giôùi luaät ñöùc haïnh khoâng laøm khoå

mình khoå ngöôøi vaø nhaát laø thaáy trong

chuùng khoâng ai huùt thuoác laù vaø uoáng röôïu

neân nhöõng phaät töû naøy quyeát taâm cai

nghieän baèng phöông phaùp nhieáp taâm maø


141

thaày truï trì ñaõ höôùng daãn, cuoái cuøng hoï ñaõ

cai nghieän ñöôïc.

- Thöù hai trong tu vieän soáng chæ aên

ngaøy moät böõa, khoâng ñöôïc aên phi thôøi, ai

aên phi thôøi thì noäi qui tu vieän ghi roõ raøng

treân bia ñaù khieán cho moïi ngöôøi coøn aên phi

thôøi khoâng daùm ñeán.

- Thöù ba soáng ñoäc cö, khoâng ñöôïc noùi

chuyeän vôùi baát moät ngöôøi naøo caû. Do söï

soáng moät mình neân ít ai chòu noåi söï coâ ñôn

neân khoâng daùm vaøo tu vieän. Vì khi vaøo thì

khoâng ñöôïc ñi tôùi ñi lui maø phaûi soáng trong

thaát moät mình khoâng baø con thaân thuoäc

hay baïn beø tôùi lui noùi chuyeän.

- Thöù tö nôi ñaây daïy ngöôøi tu taäp laøm

chuû sinh, giaø, beänh, cheát. Neân phaûi tu taäp

ngaøy ñeâm khoâng bieáng treå ñöôïc, phaûi sieâng

naêng thöùc khuya daäy sôùm. Ñoù cuõng laø moät

ñieàu khieán nhöõng ngöôøi löôøi bieáng tham

lam troäm caép, huùt chích khoâng daùm ñeán tu

vieän Chôn Nhö.

Cho neân moïi ngöôøi vaøo ñaây phaûi theo

boán ñieàu treân ñaây giöõ gìn vaø coøn phaûi sieâng

naêng tu taäp theo thôøi khoùa, neáu löôøi bieáng

vaøo ñaây aên nguû nghæ phi thôøi seõ bò nhaéc


142

nhôû caûnh caùo, nhaát laø phaûi giöõ gìn 10 giôùi

tu só nghieâm chænh, neáu ai vaøo ñaây maø

khoâng giöõ gìn möôøi giôùi thì khoâng ñöôïc

chaáp nhaän. Möôøi giôùi tuy khoâng coù gì khoù

nhöng ngöôøi ta khoù giöõ gìn troïn veïn.

Möôøi giôùi goàm coù:

1- Khoâng neân saùt sinh.

2- Khoâng neân tham lam troäm caép,

khoâng neân laáy cuûa khoâng cho.

3- Khoâng neân daâm duïc.

4- Khoâng neân noùi doái.

5- Khoâng neân uoáng röôïu.

6- Khoâng neân trang ñieåm.

7- Khoâng neân nghe ca haùt vaø töï ca

haùt.

8- Khoâng neân naèm giöôøng cao roäng

lôùn.

9- Khoâng neân aên uoáng phi thôøi.

10- Khoâng neân caát giöõ tieàn baïc.

Vì CHUØA AM laø nôi tu haønh neân giôùi

luaät phaûi nghieâm chænh, neáu khoâng nghieâm

chænh thì chính baûn thaân ngöôøi tu só ñaõ


143

xem thöôøng giôùi luaät ñöùc haïnh cuûa Phaät,

khi ñaõ xem thöôøng giôùi luaät ñöùc haïnh cuûa

Phaät thì coøn tu taäp phaùp moân naøo ñöôïc. Xin

quyù vò nhôù con ñöôøng tu taäp theo Phaät giaùo

laáy giôùi luaät laøm phaùp moân tu taäp haøng

ñaàu.

GIÔÙùI, ÑÒNH, TUEÄ ñoù laø moät chöông

trình hoïc Phaät taát yeáu khoâng theå thay ñoåi

chöông trình naøo khaùc ñöôïc. Neáu boû giôùi

maø tu taäp thieàn ñònh thì thieàn ñònh aáy laø

thöù taø thieàn taø ñònh cuûa ngoaïi ñaïo.

Nhö treân chuùng toâi ñaõ noùi chæ coù boán

ngöôøi xin veà ôû tu maø phaûi ngoài tuø moät ñeâm

thì noãi gian khoå cuûa CHUØA AM thaät laø gian

nan khi tieáp thu ngöôøi veà tu taäp, nhöng

tröôùc söï gian nan thöû thaùch nhö vaäy,

CHUØA AM vaãn khoâng chuøn böôùc, vaãn hieân

ngang ñöùng söøng söõng phaùt trieån 260 ngoâi

nhaø nhoû laàn löôït moïc leân ñeå coù choã ôû cho

moïi ngöôøi veà ôû tu taäp vaø hoïc ñaïo ñöùc nhaân

baûn.

Neáu chuøa Am khoâng ñuû duyeân trieån

khai neàn ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû thì

CHUØA AM seõ khoâng nhaän ngöôøi vaøo tu hoïc.

Vaø nhö vaäy thì thaày truï trì CHUØA AM


144

khoâng coù loãi boû maëc tín ñoà Phaät giaùo maø loãi

aáy laø do phöôùc baùu cuûa quyù phaät töû chöa ñuû,

neân môùi coù söï khoù khaên.

Cho neân chuùng ta khoâng neân traùch ai

caû maø phaûi hieåu bieát ñoù laø do nhaân quaû cuûa

moïi ngöôøi chöa höôûng ñöôïc neàn ñaïo ñöùc vaø

chaùnh phaùp cuûa Phaät. Theo luaät nhaân quaû

chuùng ta nhaän xeùt thì con ngöôøi coøn soáng

trong aùc phaùp quaù nhieàu, vì theá CHUØA AM

muoán döïng laïi neàn ñaïo ñöùc nhaân - baûn

nhaân quaû thì phaûi chòu nhieàu khoù khaên,

gian khoå. Ñoù laø nguyeân nhaân chaùnh ñaùng

maø chuùng ta caàn phaûi hieåu bieát ñeå khoâng

ngaïi khoù khaên, gian khoå, ñeå luoân luoân beàn

chí, kieân trì ñöøng bao giôø boû cuoäc.

Töø caùi teân CHUØA AM ñeán TU VIEÄN

CHÔN NHÖ cuõng gaëp khoù khaên. CHUØA

AM hay TU VIEÄN CHÔN NHÖ chæ laø

nhöõng danh töø phaân bieät moät ngoâi chuøa

bình thöôøng vaø moät ngoâi chuøa coù nhieàu

ngöôøi veà ôû tu taäp maø thoâi. Cho neân TU

VIEÄN CHÔN NHÖ chæ laø moät ngoâi CHUØA

AM khi xöa, chöù khoâng coù gì khaùc la,ï chæ coù

tu só vaø cö só veà ñaây tu taäp ñoâng ñaûo maø

thoâi.


145

Danh töø CHUØA AM vaø danh töø TU

VIEÄN CHÔN NHÖ khoâng quan troïng vì ñoù

laø moät caùi teân ñeå moïi ngöôøi goïi.

Goïi CHUØA AM hay goïi TU VIEÄN

CHÔN NHÖ cuõng theá. Ñieàu quan troïng cuûa

CHUØA AM laø laøm sao höôùng daãn vaø ñaøo

taïo cho moïi ngöôøi tu hoïc ñaïo ñöùc coù keát quaû

toát ñeïp, nghóa laø moïi ngöôøi ñeán CHUØA AM

hoïc taäp ñaïo ñöùc ñeàu soáng khoâng laøm khoå

mình, khoå ngöôøi thì gia ñình cuûa hoï vaø xaõ

hoäi seõ khoâng coøn xung ñoät, khoâng coøn tranh

chaáp, hôn thua nhau thì ñoù laø ñuùng muïc

ñích vaø öôùc nguyeän cuûa CHUØA AM ñaõ ñaït

ñöôïc.

Nhö quyù vò ñeàu bieát hoâm nay CHUØA

AM laø moät cô sôû roäng lôùn hôn 6, 7 maãu ñaát

vaø keá tieáp coøn phaùt trieån roäng hôn theá nöõa

do TU VIEÄN CHÔN NHÖ ñöùng teân quyeàn

sôû höõu ñaát ñai thuoäc Tænh Hoäi Phaät Giaùo

Taây Ninh.


146

Hình 46. Töôïng Phaät Thích Ca Maâu Ni naèm kieát

töôøng trong khuoân vieân chuøa Am

Thöa quyù vò! CHUØA AM khoâng coù taøi

saûn vaø quyeàn lôïi gì caû noù chæ coù 260 ngoâi

nhaø lôùn nhoû ñeå moïi ngöôøi veà ôû tu taäp. Neáu

Giaùo Hoäi Phaät Giaùo hoaëc ai chòu keâ vai

gaùnh vaùc vaøo vieäc naøy thì thaày truï trì seõ

vui loøng giao heát cho. Bieát bao nhieâu söï cöïc

nhoïc khoù khaên khi laõnh chuùng tu hoïc, moät

traùch nhieäm naëng neà maø quyù vò coù nghó ñeán

chöa?


147

Hình 47. Khuoân vieân ñang phaùt trieån cuûa Chuøa Am

Naêm 2009, CHUØA AM ñang phaùt

trieån maïnh, nhöng cuõng gaëp nhieàu khoù

khaên, gian khoå nhaát. Veà khaâu quaûn lyù, veà

vieäc xin giaáy pheùp ñeå chaùnh quyeàn coâng

nhaän CHUØA AM laø TU VIEÄN CHÔN NHÖ.

Vì CHUØA AM phaùt trieån moät caùch raát töï

nhieân maø khoâng löôøng tröôùc ñöôïc neân ñeán

giôø naøy laø moät tu vieän coù taàm côõ caû nöôùc

môùi xin pheùp, thaät laø traùi ngöôïc gioáng nhö

caùi caøy ñi tröôùc con traâu.

Vì theá vieäc xin giaáy tôø cuõng gaëp

nhieàu khoù khaên nhöng CHUØA AM hieän giôø

coù nhieàu ngöôøi ngay caû chaùnh quyeàn cuõng


148

giuùp ñôõ thaày Thoâng Laïc, nhôø theá neân vaãn

hieân ngang vöôït leân moïi söï khoù khaên gian

khoå. Nhaát ñònh CHUØA AM seõ laø nôi döïng

laïi neàn ñaïo ñöùc vaên hoùa nhaân baûn – nhaân

quaû cuûa Phaät giaùo. Neàn ñaïo ñöùc naøy seõ maõi

maõi ñi vaøo doøng lòch söû cuûa daân toäc Vieät

Nam vaø loaøi ngöôøi treân theá giôùi.


149

Goàm coù hai khu:

KHU I vaø KHU II


150

Khu I

Khu 1 goàm coù nhöõng khu nhaø ôû

nhö sau:

KHU A1, khu naøy daønh cho nam (caùc

sö thaày vaø nam cö só).

KHU A2, khu naøy daønh cho nöõ (caùc

sö coâ vaø nöõ cö só).

TRONG KHU A1 tieáp nhaän quyù sö

thaày vaø nam cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin

tu taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:

- Khu 1 daønh cho quyù thaày.

- Khu 2 daønh cho nam cö só.


151


coâ vaø nöõ cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin tu

taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:

- Khu 3 daønh cho quyù sö coâ.

- Khu 4 daønh cho quyù nöõ cö só.


thaày vaø nam cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø

trong khu A1 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm

2 khu:

Khu 5 daønh cho quyù sö thaày.

Khu 6 daønh cho quyù nam cö só.


coâ vaø nöõ cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø trong

khu A2 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm hai

khu:

Khu 7 daønh cho quyù sö coâ.

Khu 8 daønh cho quyù nöõ cö só.

Trong KHU A3 vaø KHU A4 ñaõ tuyeån

choïn ngöôøi quyeát taâm tu taäp laøm chuû sinh,

giaø, beänh, cheát thì ñöôïc choïn qua KHU A5.

TRONG KHU A5 naøy ñöôïc chia ra

laøm boán KHU nhö sau:

1- KHU 9 daønh cho quyù sö thaày.


152

2- KHU 10 daønh cho quyù nam cö só.

3- KHU 11 daønh cho quyù sö coâ.

4- KHU 12 daønh cho nöõ cö só.

Nhö vaäy coång naøy coù taát caû laø 12 khu

daønh cho quyù sö thaày, coâ vaø quyù vò nam nöõ

cö só môùi vaøo tu vaø ñaõ tu laâu naêm. Ñoù laø

moät toå chöùc coù qui moâ theo ñoà aùn cuûa TU

VIEÄN CHÔN NHÖ.


153

Khu II

KHU II goàm coù nhöõng khu nhaø ôû

nhö sau:

- KHU B1, khu naøy daønh cho nam.

- KHU B2, khu naøy daønh cho nöõ.

TRONG KHU B1 tieáp nhaän quyù sö

thaày vaø nam cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin

tu taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:

- Khu 1 daønh cho quyù thaày.

- Khu 2 daønh cho nam cö só.


154


coâ vaø nöõ cö só ôû caùc nôi khaùc môùi veà xin tu

taäp. Khu naøy chia ra laøm hai khu:




thaày vaø nam cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø

trong khu B1 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm

2 khu:

- Khu 5 daønh cho quyù sö thaày.

- Khu 6 daønh cho quyù nam cö só.


coâ vaø nöõ cö só ñaõ ñöôïc tuyeån choïn töø trong

khu B2 vaøo tu taäp. Khu naøy chia laøm hai

khu:



Trong KHU B3 vaø KHU B4 ñaõ tuyeån

choïn ngöôøi quyeát taâm tu taäp laøm chuû sinh

giaø beänh cheát thì ñöôïc choïn qua KHU B5.

TRONG KHU B5 naøy ñöôïc chia ra

laøm boán KHU nhö sau:


155

5- KHU 9 daønh cho quyù sö thaày.

6- KHU 10 daønh cho quyù nam cö só.

7- KHU 11 daønh cho quyù sö coâ.

8- KHU 12 daønh cho nöõ cö só.

Nhö vaäy trong KHU II coù taát caû laø 12

khu daønh cho quyù sö thaày vaø quyù vò nam nöõ

cö só môùi vaøo tu vaø ñaõ tu laâu naêm... Ñoù laø

moät toå chöùc coù qui moâ theo ñoà aùn cuûa TU

VIEÄN CHÔN NHÖ

TU VIEÄN CHÔN NHÖ ngaøy nay roäng

lôùn coù treân 260 ngoâi nhaø neân phaûi baàu ra

ban laõnh ñaïo chung thì môùi mong quaûn lyù

chaët cheõ vaø troâng nom moïi ngöôøi veà ñaây tu

hoïc phaûi aùp duïng theo ñuùng NOÄI QUI cuûa

TU VIEÄN, neáu ngöôøi naøo phaïm noäi qui ñeàu

bò môøi ra khoûi TU VIEÄN.

Bôûi vaäy, moät vieäc laøm duø lôùn hay nhoû

ñeàu phaûi coù toå chöùc ban beä thì vieäc laøm seõ

deã thaønh coâng, vì moïi ngöôøi ñeàu coù khaû

naêng rieâng bieät chæ caàn ñaët ñuùng ngöôøi,

ñuùng choã, ñuùng khaû naêng thì vieäc laøm seõ

khoâng coù gì trôû ngaïi, khoù khaên. Bôûi do côù


156

ñoù maø TU VIEÄN caàn phaûi toå chöùc nhieàu

BAN QUAÛN LYÙ, nhôø ñoù TU VIEÄN môùi phaùt

trieån vöõng vaøng.

Nhaát laø vieäc kieåm tra tu só vaø cö só

ñöôïc chænh söûa ngay töø khi môùi baét ñaàu vaøo

TU VIEÄN ñaêng kyù.

- Thöù nhaát laø nhöõng ngöôøi khoâng coù yù

tu taäp, chæ ñeán laøm quen ñeå möôïn TU VIEÄN

laøm choã nghæ ngôi, vui chôi, an döôõng, ruû

baïn beø trai gaùi.

- Thöù hai laø nhöõng ngöôøi möôïn TU

VIEÄN laøm choã tu taäp phaùp moân rieâng cuûa

mình.

- Thöù ba laø nhöõng ngöôøi ñeán moùc noái

moät soá ngöôøi trong TU VIEÄN ñang tu taäp

coøn yeáu ñeå loâi cuoán hoï theo giaùo phaùp cuûa

ngoaïi ñaïo.

- Thöù tö laø nhöõng ngöôøi tu taäp phaùp

moân khoâng ñuùng neân loït vaøo traïng thaùi

thieàn töôûng, neân hay khoe khoang söï tu taäp

cuûa mình.

- Thöù naêm laø nhöõng ngöôøi ñeán TU

VIEÄN ñeå tu taäp thöû neân thöôøng phaù haïnh


157

ñoäc cö hay ñi noùi chuyeän vôùi ngöôøi naøy

ngöôøi kia, laøm cho ngöôøi khaùc bò ñoäng.

- Thöù saùu laø nhöõng ngöôøi cöù döïa theo

kinh saùch noùi nhö mình tu taäp raát toát kyø

thaät hoï noùi doái, neân thöôøng phaù haïnh ñoäc

cö hay vieát thö thöa hoûi hoaëc noùi chuyeän.

Do söï quan taâm cuûa Ban Quaûn Lyù

neân deã thaáy nhöõng haønh ñoäng tu taäp cuûa

quyù vò aáy khoâng ñuùng chaùnh phaùp, do thaáy

tu taäp sai khoâng ñuùng neân ñöôïc chænh söûa

ngay lieàn, nhôø coù kieåm tra nghieâm chænh vaø

chænh söûa neân nhöõng ngöôøi coá yù möôïn TU

VIEÄN laøm nôi aên nguû ñeàu ñöôïc khuyeân baûo

khoâng neân lôïi duïng choã tu haønh nhö vaäy

löông taâm ñaïo ñöùc laøm ngöôøi seõ khoâng cho

pheùp.

Coøn nhöõng ngöôøi quyeát chí tu taäp laøm

chuû söï soáng cheát ñöôïc trình baøy kinh

nghieäm nhöõng ñieàu tu taäp cuûa mình vôùi

taâm tha thieát thích soáng ñoäc cö thì ñöôïc cho

vaøo moät khu giaønh rieâng chuyeân tu vaø ñöôïc

söï quan taâm höôùng daãn cuûa thaày Vieän

Tröôûng, neân khi tu taäp sai ñeàu ñöôïc giuùp ñôõ

höôùng daãn tu taäp trôû laïi. Coøn nhöõng ngöôøi

möôïn TU VIEÄN ñeå du hyù thì ñöôïc khuyeân


158

baûo khoâng neân möôïn nôi tu haønh ruõ baïn beø

ñeán aên chôi, leâu loång. Ñoù laø moät vieäc laøm

heát söùc toäi loãi, caàn neân traùnh.

Trong khuoân vieân cuûa CHUØA AM

phaûi chia ra 24 khu vöïc cho ngöôøi tu taäp.

Coøn laïi möôøi laêm khu nöõa do söï sinh hoaït

cuûa TU VIEÄN nhö sau:

1- Khu ñieän thôø Phaät

2- Khu giaûng ñöôøng

3- Khu thö vieän

4- Khu taøng tröõ kinh saùch

5- Khu nhaø tieáp khaùch

6- Khu nhaø aên (khaùch)

7- Khu nhaø ôû (khaùch)

8- Khu nhaø maùt

9- Khu nhaø kho duïng cuï–thöïc phaåm

10- Khu nhaø thôø doøng hoï

11- Khu nhaø beáp

12- Khu baõi ñaäu xe

13- Khu phoøng y teá


159

14- Khu phoøng veä sinh cho khaùch (4

phoøng nam vaø 4 phoøng nöõ).

15- Khu phoøng vi tính

Toång coäng chung cho tu vieän taát caû laø

40 khu.

CHUØA AM seõ bieát hoøa mình theo söï

tieán boä cuûa nhaân loaïi, vì CHUØA AM ngaøy

nay bieát laáy söï ñoaøn keát laøm haøng ñaàu ñeå

xaây döïng cô sôû vaät chaát cuõng nhö trieån khai

tinh thaàn. Laøm vieäc laáy taäp theå toå chöùc

ñieàu khieån, ai coù khaû naêng naøo laøm vieäc

theo khaû naêng cuûa mình ñeå ñöa CHUØA AM

thaønh moät cô sôû GD.ÑT vaên hoùa ñaïo ñöùc

laøm ngöôøi.

HEÁT


160

MUÏC LUÏC

Ñöôøng vaøo chuøa Am 5

Thö ngoõ 7

Ñoâi neùt giôùi thieäu veà Chuøa Am 11

Lôøi noùi ñaàu 18

Chuøa Am 25

Ñôøi thöù nhaát 28

Ñôøi thöù hai 45

Ñôøi thöù ba 54

Ñôøi thöù tö 68

Ñôøi thöù naêm 78

Caùch taåm lieäm ma chay 113

Giaùo Trình tu hoïc 133

Khu I 150

Khu II 153

Muïc luïc 160


161

GIÔÙI THIEÄU SAÙCH

1. Ñöôøng veà xöù Phaät (Möôøi taäp, boä môùi).

2. Nhöõng lôøi goác Phaät daïy (Boán taäp, boä

môùi).

3. Vaên hoùa Phaät giaùo truyeàn thoáng (Hai

taäp).

4. Ñaïo ñöùc laøm ngöôøi (Taäp I, II...).

5. Giôùi ñöùc laøm ngöôøi (Hai taäp).

6. Caåm nang tu Phaät (Hai taäp).

7. Thieàn caên baûn.

8. Haønh thaäp thieän & Töù voâ löôïng taâm.

9. Nhöõng chaëng ñöôøng tu hoïc cuûa ngöôøi cö

só.

10. Thôøi khoùa tu taäp trong thôøi Ñöùc Phaät.

11. Dieãn ñaøn Chôn Nhö (töùc Giaùo aùn tu

taäp cho ngöôøi cö só vì chaùnh Phaät phaùp)

(Taäp I - VII).

12. Giaùo aùn reøn nhaân caùch lôùp Nguõ Giôùi:

Ñöùc Hieáu Sinh (Taäp I, II, III).


Ñöùc Ly Tham (Taäp I...).


Ñaïo Ñöùc Gia Ñình (Taäp I...).

15. Möôøi Ñöùc Thaùnh Sa Di (Taäp I, II).

16. Giôùi ñöùc Thaùnh Taêng, Thaùnh Ni.

17. Ñònh nieäm hôi thôû.


162

18. Phaät giaùo coù ñöôøng loái rieâng bieät.

19. Phaùp moân nieäm Phaät töù baát hoaïi tònh

20. Nghi thöùc thoï trai.

21. Muoán chöùng ñaïo phaûi tu phaùp moân

naøo.

22. Nhöõng lôøi taâm huyeát...

23. Möôøi hai cöûa vaøo ñaïo.

24. Taïo duyeân giaùo hoùa chuùng sinh.

25. Loøng yeâu thöông.

Trang maïng toaøn caàu cuûa caùc phaät töû coù

ñaêng taûi saùch cuûa Tröôûng Laõo Thích Thoâng

Laïc:

http://chonlac.org

http:// chonnhu.net

Öôùc mong moïi ngöôøi seõ cuøng nhau soáng

khoâng laøm khoå mình, khoå ngöôøi vaø khoå

chuùng sinh.

http://chonlac.org/


163

PHAÄT TÖÛ XIN AÁN TOÁNG KINH

“LÒCH SÖÛ CHUØA AM”

- Phaät töû Haø Noäi

- Phaät töû Haûi Phoøng

- Phaät töû Baéc Ninh

- Phaät töû Ninh Bình

- Phaät töû Ngheä An, Haø Tónh

- Phaät töû Ñoàng Hôùi Quaûng Bình

- Phaät töû Phuù Yeân

- Phaät töû Ñaø Naüng

- Phaät töû Hueá Thöøa Thieân

- Phaät töû Ninh Thuaän

- Phaät tö Nha Trang, Khaùnh Hoøa

- Phaät töû TP Hoà Chí Minh

- Phaät töû Ñoàng Nai

- Phaät töû Caàn Thô

- Phaät töû Ñoàng Thaùp

- Phaät töû Caùi Beø, Cai Laäy

- Phaät töû Long An

- Phaät töû Taây Ninh

- Phaät töû Laâm Ñoàng Ñaø Laït

- Phaät töû Tieàn Giang, Myõ Tho

- Phaät töû Soùc Traêng, Baïc Lieâu

- Phaät töû Caø Mau, Nam Caên

- Phaät töû Baø Ròa, Vuõng Taøu

- Phaät töû Phöôùc Haûi, Long Ñaát


164

- Phaät töû Hoùc Moân, Baø Ñieåm

- Phaät töû Cuû Chi, Gia Ñònh

- Phaät töû Bình Döông

- Phaät töû Goø Daàu, Beán Caàu

- Phaät töû Tra Voû, Giang Taân

- Phaät töû Caåm Giang

- Phaät töû Phöôùc Hieäp

- Phaät töû Gia Bình, Baøu Tre

- Phaät töû Bình Laùi, Laùi Thieâu

Documents

LÒCH SÖÛ CHUØA AM