Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz...l-pjazza fejn indaqq l-Innu l-Kbir ta’ Hector H. Dalli. F’g˙eluq il-125 sena kellna sitwazzjoni finanzjarja ˙afna a˙jar. Dawn il-festi

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali

San LawrenzBelt Vittoriosa A.D. 1883

Óar©a Nru. 106 Lulju - Awwissu 2018

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

LULJU - AWWISSU Óar©a Nru. 106 3

Il-Kelma tal-President

Il-Banda tal-Parroçça u l-ewwel Banda f’Beltna din is-sena qieg˙da tfakkar il-135

sena mit-twaqqif tag˙ha. Snin twal li rat il-glorji tag˙ha u kellha Ωminijiet li kienu anqas feliçi. Banda li kellha Surmastrijet Maltin kif ukoll barranin ta’ kapaçita` u fama li Ωammew l-isem tal-banda fl-og˙la livell fost il-baned ta’ gΩiritna bil-kapaçita` tag˙hom fil-kompoΩizzjonijiet muΩikali u direzzjoni tal-Banda b’kunçerti ©ewwa teatri u postijiet pubbliçi u f’˙afna bliet u r˙ula ta’ pajjiΩna. Min˙abba l-˙erba li ©abet it-tieni gwerra, il-banda ma tantx baqg˙et attivà min˙abba li l-ma©©oranza tad-diri©enti u Bandisti ©ew evakwati fejn u˙ud minnhom ma rritornawx lura lejn pajjiΩhom. Fis-sena 1943, meta s-sitwazzjoni bdiet titjieb, nhar l-10 ta’ Awwissu, l-Arçipriet ta’ dak iΩ-Ωmien il-Kanonku Pawlu Galea g˙amel proçessjoni ta’ San Lawrenz bi statwa li kienet tintrama barra min˙abba li l-istawa ta’ San Lawrenz kienet qieg˙da tinΩamm fil-Monasteru tal-Benedittini ©ewwa l-Imdina. Il-Banda bl-isem Duke of Edinburgh daqqet innijiet waqt il-purçissjoni ©ewwa l-pjazza u minn dak inhar dejjem bdiet tikber l-attivita`. Il-qawmien ma kienx tant façli min˙abba li kien hawn nuqqas kbir ta’ xog˙ol u numru ta’ supporters u bandisti tal-Banda kellhom jemigraw. Imma s-Soçjeta` tag˙na minn dejjem kellha tmexxija b’nies li kienu lesti li jimpenjaw rwie˙hom b’ sagrifiççju personali g˙all-©id tas-Soçjeta`.Kien fis-snin sebg˙in li kien hemm tibdil f’çerta mentalita` fit-tmexxija tal-KaΩin, u g˙al dawkli da˙lu g˙al dan ix-xog˙ol ma tantx kienet façli li tbiddel çertu drawwiet l-aktar meta beda jsir tibdil fl-istatut tal-KaΩin li wassal g˙all-istess drittijiet tal-membri daqs il-bandisti. Ma kienx façli t-tibdil tal-isem tal-banda biex minn Duke of Edinburgh issemmiet Banda Vittoriosana San Lawrenz, tibdil li kien jirrikjedi unanimita` tal-Laqg˙a Generali. Minn dak iΩ-Ωmien is-Soçjeta` tag˙na baqg˙et miexja ‘l quddiem b’entuΩjaΩmu liema b˙alu li sirna eΩempju g˙al Soçjetajiet u G˙aqdiet o˙ra. Dan il-progress kien kemm fil-kamp bandistiku kif ukoll fil-kura u t-tisbie˙ tal-Palazzo Huesca. Permezz tar-rappreΩentanti tag˙na fl-G˙aqda KaΩini tal-Banda tajna kontribut kbir biex l-G˙aqda tissa˙˙a˙ fejn illum g˙andha s-sede tag˙ha, fl-2002 sar ftehim mal-awtoritajiet tal-knisja dwar iç-çelebrazzjonijiet tal-Festi Esterni li ©ie m©edded fl-2011, sar qbil dwar il-˙las minimu li g˙andu jing˙ata fis-servizzi tal-banda u ˙afna xog˙ol ie˙or b’risq il-Baned Maltin u G˙awdxin. Konna minn ta’ quddiem fl-organizazzjoni tal-ewwel viΩta ta’ Papa ©ewwa l-gΩejjer tag˙na, fil-festi li saru biex ifakkru id-disa’ mitt sena mit-twaqqif tal-Parroçça ta’ San Lawrenz, fil-viΩta tar-relikwija qaddisa tar-ras ta’ San Lawrenz u fil-Festi li fakkru l-1750 sena mill-martirju ta’ San Lawrenz. Konna minn ta’ quddiem ukoll biex insemmg˙u le˙inna meta fit-tibdil litur©iku ta’ wara l-Konçilju Vatikan II t˙alla l-isem ta’ San Lawrenz barra mil-litanija tal-qaddisin u mill-Kanoni tal-quddiesa u bqajna ninsistu sakemm rajna li da˙al f’postu. Imma wie˙ed mill-akbar sodisfazzjonijiet tag˙na kien meta wara 22 sena, fl-2012, bl-inizjattiva tas-Soçjeta` tag˙na wa˙idna flimkien mal-Arçipriet Kan. Joe Cilia, irnexxielna nag˙mlu l-˙rug tal-istatwa ta’ San Lawrenz min-niçça b’çelebrazzjoni litur©ika u mhux privatament.A˙na kellna x-xorti li konna strumentali fit-tifkira tal-100 sena mit-twaqqif tal-banda, tal-

125 sena u din is-sena tal-135 sena. Fl-ewwel ç e n t i n a r j u t a l - B a n d a , g ˙ a l k e m m konna limitati f i l - f i n a n z i , g˙aliex il-KaΩin dejjem kellu tmexxija bil-g˙aqal fil-finanzi, xorta g˙amilna festi speçjali. Biex jitfakkar dan l-avveniment kienet ˙ar©et l-ewwel storja tal-banda konçiΩa miktuba mis-Sur Lorenzo Zahra, iΩΩanΩnet bandiera tas-Soçjeta` rregalata mill-Kumitat tal-Festa u li g˙adha tintuza sal-lum fi ©ranet speçjali, saru midalji kommemorattivi, quddiesa fil-bit˙a tal-KaΩin minn Mons. Philip Calleja, Snooker Competition g˙all-kbar u Ω-Ωg˙ar, ir˙ama kommemorattiva fl-intrata li ©iet inawgurata mill-President ta’ Malta, mawra g˙al G˙awdex fil-31 ta’ Lulju g˙aliex dak iΩ-Ωmien il-març tal-mota ma setax isir u fl-10 ta’ Awwissu l-Banda San Lawrenz g˙amlet març u programm vokali u strumentali ©ewwa l-pjazza fejn indaqq l-Innu l-Kbir ta’ Hector H. Dalli.F’g˙eluq il-125 sena kellna sitwazzjoni finanzjarja ˙afna a˙jar. Dawn il-festi ˙abtu wkoll mal-1750 sena mill-martirju ta’ San Lawrenz u l-kaΩin g˙amel iç-çelebrazzjonijiet tieg˙u bejn it-Tnejn 21 ta’ Lulju u t-30 ta’ Lulju fejn dak inhar ©ie nawgurat wie˙ed mill-isba˙ plançiera li hawn fil-gΩejjer tag˙na bi programm vokali u strumentali. Fost l-attivitajiet li saru konna ˙ri©na pubblikazzjoni dettaljata tal-istorja tal-KaΩin, ©ie nawgurat standard tar-rakkmu mill-isba˙ mog˙ti mill-President Onorarju s-Sur Joseph Scicluna, ˙rug ta’ Ωew© double CDs, serata muΩiko-letterarja, konkors tal-marçi brijuΩi, uniformi ©dida tal-banda inkluΩ poloshirts u ˙afna attivitjiet soçjali li saru matul is-sena.F’g˙eluq il-135 sena tal-banda, g˙alkemm mhux anniversarju li normali ji©i mfakkar, il-Kumitat deherlu li g˙andu jag˙mel çelebrazzjonijiet speçjali mifruxa tul is-sena. Fosthom saret il-˙ames mawra tal-Banda San Lawrenz barra mix-xtutna, u t-tieni darba f’temp ta’ tmien snin fejn ˙adet sehem fil-Festa ta’ San Mauro ©ewwa Viagrande. Órigna Ωew© USBs b’marçi funebri u o˙ra b’marçi brijuΩi, kif ukoll recording ©did ta’ marçi brijuΩi. Saret bandiera g˙all-erbg˙at ta’ San Lawrenz u o˙ra kwaΩi ma©©ura g˙all-okkaΩjonijiet sekondarji, programm muΩikali ta’ tifkira fuq il-Forti Sant’ An©lu u quddiesa ta’ ringrazzjamnet bis-sehem tal-banda li sejra ssir fl-ewwel Jum tan-Novena. Jekk fl-2008 lestejna l-plançier artistiku, din is-sena kellna tliet pro©etti kbar lix-xog˙ol u l-investiment tag˙hom se jibqa’ jitgawda. Insemmi ir-restawr tas-sala u l-vetrini tal-arkivju, il-bini ta’ kmamar fuq wara tal-KaΩin u restawr tal-intrata prinçipali ta’ Palazzo Huesca.Ninsab sodisfatt li wara 55 sena fil-Kumitat ta’ din is-Soçjeta` ewlenija f’Beltna, li 31 sena minnhom servejt b˙ala President, sejjer in˙alli lill-KaΩin ˙afna a˙jar milli writnieh a˙na, kemm fil-finanzi kif ukoll fil-kundizzjoni li ma tistax ti©i pparagunata, wara li tista’ tg˙id knisna, mmodernizzajna u sebba˙na dan il-patrimonju li writna u li qeg˙din in˙allu biex jitgawda minn ta’ warajna. PerswaΩ li wara dan il-perjodu glorjuΩ tas-Soçjeta` tag˙na ser ikollna membri mexxejja u membri tal-Kumitat li jkomplu jkabbru l-isem tal-banda tag˙na.

Lawrence V. Farrugia WerrejIl-Kelma tal-President........................3

Mill-Birgu tal-Img˙oddi....................5

Il-Martri l-biera˙ u llum....................6

Óarsa lejn sena ˙idma....................... 7

Xog˙ol u Pro©etti.............................10

Programm Festa 2018.................12/13

Ottorino Respighi.............................14

Messa©© mill-Arçipriet....................17

Tag˙rif mill-kçina............................18

Wiçç imb’wiçç ma’

Lawrence Farrugia...........................19

Attivita’ Lulju / Awwissu................22

EditurSimon Farrugia

RiklamiJohn Attard

Simon FarrugiaLawrence V. Farrugia

Proof ReadingBjorn Callus

RitrattiMelvin Degiorgio

Noel GauciLawrence Parascandolo

Elton J. RandichAndre Xuereb

Ritratt Faççata

Stampat

36, Triq San Pawl, VallettaTel: 2122 4607 Mob: 9987 0603E-mail: [email protected]

#ilbandatalbirgu

L-Istatwa ta’ San Lawrenz jag˙ti d-dawl lill-g˙omja quddiem Palazzo Huesca

f’Jum l-Antivigilja, 8 t’Awwissu, 2017


LULJU - AWWISSU Óar©a Nru. 106 5#ilbandatalbirgu

Mill-Birgu tal-Img˙oddiAnton Attard

Il-Birgu Belt l-InkwiΩizzjoni Rumana f’MaltaSant’ Uffizzju, indarab b’daqqiet ta’ stallett mill-kavallier FrançiΩi Carlo Mandri u Luigi Morins u xi o˙rajn li kienu mag˙hom. Ciantar miet ftit jiem wara. Fuq ordni tal-InkwiΩitur Carbonesi kellhom jg˙addu ©uri. Il-Gran Mastru ma qabilx ma’ dan, iΩda l-InkwiΩitur Ωamm iebes. Morins kien la˙aq ˙arab minn Malta u Mandri, wara li tkeçça mill-Ordni, il-Qorti tal-InkwiΩitur sabitu ̇ ati u ©ie mg˙allaq f’wa˙da miç-çelel tal-˙abs tal-palazz. Wara li Morins inqabad ukoll, ©ie mg˙allaq fil-kuridur tal-Palazz tal-InkwiΩitur.Is-sens komun ˙are© çar fil-konkluΩjoni ta’ kaΩ li deher quddiem il-Qorti tal-InkwiΩizzjoni dwar mara mill-Birgu li ©iet akkuΩata li ttradiet lil Ωew©ha. Din kienet toqg˙od qrib il-˙abs tal-palazz tal-InkwiΩitur u peremzz ta’ ˙ofra li saret fil-˙ajt, hi kienet tid˙ol fiç-çella fejn kien qed jiskonta sentenza ˙abib tag˙ha. Kienet inqabdet u dehret quddiem l-InkwiΩitur. Dan ˙aseb li jekk jikkundannaha permezz ta’ sentenza pubblika li biha jsir jaf Ωew©ha, iΩ-Ωwie© tag˙ha kien ser jitfarrak. Is-sentenza ma tahiex u talab il-parir ta’ Ruma. Id-deçiΩjoni kienet li, billi ̇ are© li Ωew©ha u qrabatu ma kinux jafu bl-istorja, g˙andu jit˙alla kollox mistur u ma ting˙ata ebda kundanna biex il-familja ma titfarrakx.Is-sentenza li ng˙atat lil çertu GuΩeppi Demayo hi eΩempju çar ta’ wa˙da minn dawk umiljanti. Dan flimkien ma’ xi ˙bieb kien qed i˙ares lejn pittura tal-©rajja mill-Kotba Mqaddsa tat-tentazzjoni mill-mara ta’ Putifar lil GuΩeppi, li kien imbieg˙ minn ˙utu u spçça qaddej tag˙ha fl-E©ittu. Quddiem din il-pittura, Demayo stqarr g˙al kemm-il darba, li GuΩeppi kien Ωbalja li m’aççettax l-istedina ta’ mara daqstant sabi˙a u li kien hu, kien jag˙mel mod ie˙or. Dan il-kliem wassal biex ©ie mixli quddiem l-InkwiΩitur Pignatelli, li esprima xewqat Ωienja. Instab ˙ati u ©ie kkundannat li joqog˙d g˙arkubtejh b’xemg˙a fidu u strument jag˙faslu lsienu waqt quddiesa fil-Knisja tal-GiΩwiti fil-Belt Valletta.Fost il-kaΩi ta’ ma©ija u mag˙mul, l-aktar li taw xog˙ol lill-InkwiΩituri kienu n-nisa. Dawn kellhom fiduçja g˙amja f’u˙ud mill-ilsiera Torok, b’fama ta’ ˙ila li permezz tal-ma©ija jew mag˙mul kellhom il-˙ila jsolvulhom diversi problemi inkluΩ il-mard. G˙al dan, naturalment, kienu jitolbu ˙las. Jekk xi w˙ud ˙ar©u sodisfatti, bosta o˙rajn da˙qu bihom. Dawn tal-a˙˙ar ma kinux jarawha bi kbira li jistqarru ̇ tijiethom quddiem l-InkwiΩitur biex jin˙afrilhom dan in-nuqqas ikkundannat mill-Knisja.KaΩ tipiku kien dak tal-mara tal-pittur famuΩ, Giuseppe D’Arena. Din kienet tbati b’u©ieg˙ f’daharha u tkellmet ma’ certu Stiefnu, ilsir tal-Ordni. Dan da˙˙lilha f’rasha li biçça ˙a©ra partikulari kienet ser tfejjaqha. Meta akkwistat biçça minn dik il-˙a©ra, Pietru pperswadiha li ser tfieq, wara li hu jg˙id xi kliem fuqha u ddendilha m’g˙onqha. Skond kif stqarret quddiem l-InkwiΩitur, minkejja li g˙amlet dan in-nuqqas kundannabbli, li g˙alih kienet ˙allset il-flus, baqg˙et b’xiber imnie˙er, g˙ax l-u©ieg˙ baqg˙et t˙ossu. Aktar ma tqalleb il-folji ta’ manuskritti u pa©ni ta’ ©urnali u kotba, aktar tiskopri stejjer ta’ kull xorta li ©raw bejn l-erba’ ˙itan ta’ palazzi, knejjes, kunventi u kaΩini ta’ beltna.

L-InkwiΩizzjoni ˙adet isimha mill-kelma Taljana inquisire; bil-Malti tist˙arre© jew tg˙arbel. Kien

hemm tliet g˙amliet ta’ din l-istituzzjoni: dik Medjevali, dik Spanjola u l-o˙ra msej˙a Ir-Rumana.Tal-ewwel twaqqfet lejn l-1184. Hawn Malta din kienet f’idejn l-Isqof, sakemm fl-1553 iddeffes il-Gran Mastru D’Homedes (1536 - 1553). Dan kien waqqaf Tribunal kompost minn tliet saçerdoti u tliet kavallieri.Dik Spanjola twaqqfet fi Spanja mir-Re Federiku u r-Re©ina Isabella fl-1478. Din baqg˙et mag˙rufa g˙all-˙ruxijiet li wettqet.Ir-Rumana, li kellna f’Malta, waqqafha l-Papa Pawlu III fl-1542. Din kienet twaqqfet biex iΩΩomm il-fidi bla mittiefsa li n˙ass li bdiet tixxellef minn dak li beda jg˙allem Luteru u o˙rajn f’parti mdaqqsa tal-Ewropa ta’ fuq.It-tribunal li waqqaf D’Homedes sab oppoΩizzjoni kbira mill-Isqof u l-kwistjoni bejnu u bejn il-Gran Mastru kienet spiççat Ruma u kompliet tkaxkar ukoll bejn l-Isqfijiet u l-Gran Mastri li ©ew warajhom. Biex din il-kwistjoni tintemm darba g˙al dejjem, il-Papa Girgor XII, fl-1574, bag˙at hawn lill-Mons. Pietro Dusina biex indipendentement mill-Isqof u mill-Gran Mastru, iwaqqaf l-InkwiΩizzjoni Rumana. G˙alkemm sa dakinhar, il-belt prinçipali kienet il-Belt Valletta, Dusina ng˙ata dak li kien il-palazz tal-Kastellanija fil-Birgu u l-inkwiΩituri kollha li ©ew wara Ωammew is-sede tag˙hom f’din il-Belt. Gest li, sa çertu punt, re©a’ sa˙˙a˙ l-importanza ta’ din il-Belt li, wara t-tluq tal-Ordni lejn il-Belt Valletta, ftit ftit kienet qabdet in-niΩla.Tibdil u ti©did li sar fil-Palazz wassal biex il-post isir adattat aktar g˙all-iskop li ng˙ata g˙alih. Is-sala tat-tribunal kont tid˙ol g˙aliha mill-ewwel bieb fuq ix-xellug kif jintemm it-tara© prinçipali, g˙alkemm kien hemm d˙ul ie˙or g˙all-akkuΩati. It-Tribunal kien kompost mill-InkwiΩitur, minn Teologu Konsultur, mill-Prosekutur u mill-Avukat Difensur. Dawn kellhom jg˙inuhom tabib, nutar, it-teΩorier u dak inkarigat mill-eΩekuzzjoni tas-sentenza.Fl-ewwel snin tal-bidu l-aktar li dehru quddiem l-InkwiΩitur kienu dawk mixlijin b’qari ta’ kotba kkundannati mill-Knisja u l-ereΩija. Fis-seklu sbatax, imbag˙ad, l-aktar kaΩi li nstemg˙u kienu dwar il-ma©ija u l-mag˙mul. Fis-seklu tmintax l-akar kaΩi li nstemg˙u kienu dwar dag˙a, infedelta`, poligamija u apostasija.G˙alkemm sal-lum, l-InkwiΩizzjoni bosta j˙arsu lejha b’˙arsa ta’ stmerrija, dik li kellna hawn Malta, ji©ifieri dik Rumana, ma kellha x’taqsam xejn mat-tnejn l-o˙ra li semmejna tant, lin-nies kienet tippreferi li tidher quddiemha milli quddiem il-Qorti tal-Ordni. Ma’ sentenzi ta’ ̇ abs jew torturi, fl-arkivji tal-InkwiΩizzjoni niltaqg˙u mhux ˙aΩin, iΩda l-biçça l-kbira tal-pieni g˙al dawk mixlijin minn xi ̇ add jew mill-akkuΩati nfushom kienu jkunu smieg˙ ta’ quddies u devozzjonijiet o˙ra jew penitenzi umiljanti g˙al perjodu ta’ Ωmien jew f’xi ©ranet partikulari. Kien hemm waqtiet ukoll meta fis-sentenza mog˙tija reba˙ is-sens komun. Xi kaΩi partikulari li nsibu fl-Arkivju tal-InkwiΩizzjoni jikkonfermaw dan. L-eççezzjoni tikkonferma r-regola jg˙idu l-g˙orrief u dan ©ie konfermat permezz ta’ sentenza ta’ mewt li ta l-InkwiΩitur Carbonese (1608 – 1614). Fil-festa ta’ San Gwann Battista ççelebrata fl-1613, it-tabib Federico Ciantar, impjegat tas-


6 LULJU - AWWISSU Óar©a Nru. 106 #ilbandatalbirgu

Il-Belt Vittoriosa flimkien mal-knisja universali qed tfakkar il-martirju tal-Levita Djaknu Martri San Lawrenz, avveniment li se˙˙ fis-sena 258 WK, fil-persekuzzjoni ta’ Valerjanu. Fis-sena 257 AD

l-Imperatur Lucinius Valeriano ˙are© editt g˙all-membri tal-knisja fejn ikkundannhom g˙all-mewt. Dan l-editt kien mag˙ruf b˙ala “Episcopi, Presbiteri et Diaconi immenti menti animadvertantus”. Il-propjeta` tal-knisja, li ma kinitx wisq f’dak iΩ-Ωmien, kellha ti©i kkonfiskata, u l-qima flimkien ma’ çelebrazzjoni Kristjani ti©i projbita. Dan ordna kastigi ˙orox g˙al dawk kollha li jirrifjutaw illi jobdu dan l-editt. Hawn il-Papa Sistu II ordna li l-o©©etti sagri, inkluΩ relikwi, jitpo©©ew f’post bog˙od mill-periklu. Kien fil-fatt min˙abba din l-ordni illi Sistu II ©ie attestat flimkien mal-kleru mill-katakombi u waqt funzjoni ikkundannat g˙all-mewt bla ebda ˙niena. Sistu II inqatg˙atlu rasu fit-tempju tal-alla Ruman Marte.Waqt illi Sistu kien qieg˙ed ji©i eskortat g˙all-˙abs fl-arrest, iltaqa’ ma’ Lorenzu fit-tarf tat-triq. Hawn Lorenzu kif ra lill-ikbar ̇ abib tieg˙u arrestat, ̇ ass g˙alih u ©era g˙al fuqu. Sistu qallu illi kienu sejrin jiltaqg˙u fil-©enna fi Ωmien qasir ta’ tlett ijiem. Hu ordna lil Lorenzu sabiex iqassam it-teΩori tal-knisja lil dawk kollha fil-bΩonn li jg˙ixu f’Ruma biex jg˙inhom fi bΩonnijiet tal-˙ajja min˙abba Ω-Ωmien ikra˙ li kienu jg˙ixu fih bosta foqra.Lorenzu obda din il-missjoni mog˙tija lilu mill-Papa u mar iltaqa’ mal-foqra, morda u xju˙ fil-katakombi fejn qassam dak li kienet tippossedi l-knisja ta’ Ruma, b˙al o©©etti tad-deheb, fidda, u flus. Lorenzu fejjaq bosta nies g˙omja, morda bil-pesta u o˙rajn permezz tas-sinjal tas-salib. G˙alhekk il-knisja tkanta fl-antifona ta’ dan il-qaddis “Qui per signum crucis caecos illuminavit”. Il-knisja tkanta wkoll “Levita Laurenzius bonus opus operatus est”.

Le©©endi marbuta mal-mewt ta’ Lorenzu tag˙na. (9 Torturi)1. Kien imsawwat b’vireg tal-metal ja˙arqu li kellhom ponot ˙er©in minnhom biex iqattg˙u l-la˙am ma’ kull

daqqa fuq ©ismu. Dawn il-vireg kienu mag˙rufa b˙ala skorpjuni. Din l-ewwel tortura se˙˙ett fil-palazz tal-Imperatur.

2. Din kienet tikkonsisti fi fla©ellazzjoni permezz ta’ ˙bula b’ballun taç-çomb marbut fit-tarf.3. Kien ©ie marbut bi ktajjen tal-˙adid, jum biss qabel l-a˙˙ar tortura fid-9 ta’ Awwissu meta ©ie ppreΩentat lill-

Cornelius il-Prefett ta’ Ruma. Kien ©ie ordnat jimtedd fuq il-Catasta. Dan kien strument Ruman tat-tortura li kien jidher b˙al sodda tal-˙adid. Ma’ din is-saqajn u l-idejn tal-vittma kienu ji©u marbuta u mi©buda, kultant din kienet to˙loq strangular.

4. Din it-tortura saret fil-palazz ta’ Tiberius quddiem l-imperatur Valerjanu filwaqt illi kien bil-qieg˙da fuq it-tron fejn g˙al darb’o˙ra ordna lil Lorenzu jag˙ti qima lil Giove, alla falz Ruman, iΩda Lorenzu g˙al darb’ o˙ra irrifjuta. G˙alhekk l-imperatur ordna illi Lorenzu ji©i msawwat g˙al darb’ o˙ra bi bsaten tal-injam.

5. F’din it-tortura Cornelius ordna lil Lorenzu biex jimtedd fuq il-Catasta g˙al darb’ o˙ra g˙at-tortura tal-moxt. Dan kien strument speçjali tal-˙adid forma ta’ moxt kbir bi snien bil-ponta jisol˙u l-©ilda tal-vittma.

6. Wara dawn it-torturi Lorenzu Ωied il-kura©© tieg˙u biex jaffronta iktar lil Valerjanu fejn dan ta l-ordni biex ipo©©u pjançi ja˙arqu tal-metall mal-©isem imneΩΩa ta’ Lorenzu.

7. Wara ©ie me˙ud f’kamra zg˙ira g˙al tortura o˙ra bi strumenti li jdendlu lill-vittmi minn idejhom. Hawn kien il-mument meta Romanu, (li kien suldat Pagan konvertit minn Lorenzu u li kien ©ie aktar tard maqtul billi qatag˙ulu rasu barra meta saru jafu dan) ikkonverta g˙ax kien ra viΩjoni t’an©lu Ωag˙Ωug˙ sabi˙ jixxotta d-demm u l-g˙araq mill-©isem ta’ Lorenzu.

8. Valerjanu baqa’ jinsisti u jwieg˙ed lil Lorenzu li jwaqqaf it-tortura jekk Lorenzu jag˙ti qima lill-allat Pagani. IΩda b˙al ma’ nafu Lorenzu irrifjuta bil-qawwa u b’fidi qawwija. Wara dan l-imperatur ordna lis-suldati sabiex ikissru snien Lorenzu b’xi biççiet tal-©ebel.

9. Din kienet l-aktar tortura brutali u fatali, Lorenzu ©ie marbut bi ktajjen ma’ gradilja tal-˙adid u ©ie mixwi g˙all-mewt sakemm ru˙u ˙ar©et minn ©ismu. Dan il-martirju huwa wie˙ed uniku fost il-martirji kollha fl-istorja.

Lorenzu ©ie maqtul fl-10 t’Awwissu tas-sena 258 WK. Prudentius kiteb illi l-martirju tieg˙u serva Ωgur ta’ preludju tat-tmiem tal-PaganiΩmu Ruman. Kul˙add skanta u ˙ass bil-kura©© u erojiΩmu taΩ-Ωag˙Ωug˙ martri.Il-qabar tieg˙u jinsab ˙dejn it-triq Tiburtina fil-Verano fil-knisja tag˙na l-kapuççini.

Il-knisja g˙adha sal-lum issofri minn Valerjani ©odda u martri ©odda, fosthom Fr Jacques Hamel.Fr Jacques Óamel inqatel fis-26 ta’ Lulju 2016 meta Ωew© membri tal-ISIS da˙lu fil-knisja ta’ Saint-Etienne-du-Rouvray waqt li kien qed iqaddes, baqg˙u telg˙in fuq l-artal u ˙anxrulu g˙onqu, ferew numru ta’ persuni li kienu fil-knisja u ˙adu numru ie˙or b˙ala osta©©i. Persuni li kienu preΩenti waqt l-inçident stqarrew li s-saçerdot li kellu 85 sena fl-a˙˙ar mumenti ta’ ̇ ajtu pprova jimbotta lill-aggressuri b’saqajh fil-waqt li nstema’ jg˙id il-kliem: “itlaq ‘l hinn, Satana”. Minkejja l-mewta vjolenti ta’ dan il-qassis minn terroristi Musulmani, il-martirju tieg˙u qarreb lejn xulxin il-komunitajiet Kattoliçi u Islamiçi tar-re©jun.Il-qtil ta’ Fr Óamel kien laqat l-attenzjoni tal-Papa Fran©isku b’mod partikulari. Tant li kien g˙amel quddiesa b’suffra©ju g˙al ru˙u fl-14 ta’ Settembru tal-istess sena flimkien mal-Arçisqof tad-Djoçesi Mons. Lebrun, u fil-preΩenza ta’ o˙t is-saçerdot maqtul u 80 pellegrin mid-djoçesi. F’dik l-okkaΩjoni l-Arçisqof kien ippreΩenta lill-Papa ritratt tas-saçerdot maqtul u l-Papa qallu biex dak ir-ritratt ipo©©ieh fuq l-artal fil-knisja u jekk xi ˙add jistaqsih g˙aliex g˙amel hekk iwie©bu li hekk ried il-Papa g˙ax dak qaddis.Ejjew inkunu x˙ieda tajba ta’ Kristu b˙al Lorenzu u Fr Jacques, ̇ alli kif jg˙id Tertullianu, ‘il-mewt tal-martri tkun zerrieg˙a g˙all-insara’, g˙ax kif itenni San Pawl; “Jekk a˙na mitna mieg˙u g˙ad ng˙ixu mieg˙u ukoll, jekk insofru bis-sabar, g˙ad insaltnu mieg˙u ukoll.” 2Tim2, 11-12.

Il-Martri l-biera˙ u llum minn Fr Martin Mamo OFMCap.



Attività li ma taqta xejnminn Simon Farrugia - Segretarju

G˙addiet sena o˙ra fejn din kienet mimlija b’attivita kontinwa. Matul dawn l-a˙˙ar tnax-il xahar saru Ωew©

programmi kbar annwali, il-Programm tas-7 t’Awwissu, diversi programmi muΩikali o˙ra u ˙afna servizzi. Barra minn hekk, il-Banda marret g˙al darb’o˙ra barra minn xtutna. Dan kollu kien ikkumplimentat minn diversi attivitajiet o˙ra li kellna matul din is-sena, li g˙addiet b˙al-le˙˙a ta’ berqa.

LULJU 2017It-Tlieta 4 ta’ Lulju – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.It-Tnejn 17 ta’ Lulju – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Banda.L-Erbg˙a 26 ta’ Lulju - Il-Banda San Lawrenz g˙amlet març fit-toroq tal-Balluta, tas-Sliema, fl-okkaΩjoni tal-Festa tal-Madonna tal-Karmnu.Il-Ìimg˙a 28 ta’ Lulju – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ˙adet sehem fil-Festa ta’ San Lawrenz f’G˙awdex.Is-Sibt 29 ta’ Lulju – Sehem tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz fil-Festa tat-Tfal organizzata mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ PalmiΩi.Il-Óadd 30 ta’ Lulju – Il-Banda San Lawrenz g˙amlet Març u Programm MuΩikali f’Ra˙al Ìdid fl-okkaΩjoni tal-Festa ta’ Kristu Re.It-Tnejn 31 ta’ Lulju – Ftu˙ tal-Festi f’©ie˙ San Lawrenz. Delegazzjoni mill-Kumitat attendiet g˙all-quddiesa tal-˙ru© tal-vara ta’ San Lawrenz min-niçça. Wara l-Banda Vittoriosana San Lawrenz fet˙et il-Festi ad unur San Lawrenz 2017 bil-març tradizzjonali tal-mota tan-Novena.

AWWISSU 2017Il-Óamis 3 t’Awwissu – Purçissjoni bl-istatwa ta’ San Lawrenz tat-tfal ; Quddiesa u festin g˙at-tfal tal-Parroçça. Filg˙axija ©ie organizzat ‘Red Party’ fil-bit˙a ta’ Palazzo Huesca.Il-Ìimg˙a 4 t’Awwissu – Saret Ikla tal-Festa fi Pjazza Sagra Infermerija.Is-Sibt 5 t’Awwissu – Sar ir-riçeviment tal-festa ©ewwa l-KaΩin g˙all-personalitajiet distinti, kaΩini tal-baned, soçjetajiet tal-Birgu u sostenituri tas-Soçjeta`.Il-Óadd 6 t’Awwissu – Març BrijuΩ mill-Banda San ÌuΩepp ta’ Óal-Kirkop; Mat-tmiem tal-març beda ‘Laser Show’ spettakolari organizzat mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ PalmiΩi.It-Tnejn 7 t’Awwissu – Ìie imtella’ ‘Vittoriosa in Festa’; Programm Vokali u Strumentali, bis-sehem tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz. It-Tema tal-Programm kienet ‘A Symphony to Victory’. Flimkien mal-Banda, ˙adu sehem diversi kantanti u Ωeffiena.It-Tlieta 8 t’Awwissu – L-Antivi©ilja. Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz akkumpanjat lill-istatwa devota ta’ San Lawrenz jag˙ti d-dawl lill-g˙omja b’marçi ferrie˙a mat-toroq ta’ Beltna, sat-tlugh fuq il-Kolonna.L-Erbg˙a 9 t’Awwissu – Lejliet il-Festa. Fil-bit˙a ta’ Palazzo Huesca ©ie organizzat ‘English Breakfast’. Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz g˙amlet il-març tradizzjonali tat-‘Te Deum’ mat-toroq tal-Birgu.Il-Óamis 10 t’Awwissu – Delegazzjoni mill-Kumitat attendiet g˙all-Quddiesa Solenni ta’ Jum il-Festa. Wara fis-1:00pm saret ikla tal-Festa fid-Don Berto Restaurant. Filg˙axija, membri tal-kumitat akkumpanjaw lill-istatwa Titulari ta’ San Lawrenz tul il-purçissjoni tag˙ha.

Il-Ìimg˙a 11 t’Awwissu – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz g˙amlet il-març uniku f’pajjiΩna tal-g˙ada tal-Festa, fejn akkumpanjat lill-istatwa ta’ San Lawrenz jag˙ti d-dawl lill-g˙omja, mill-inΩul tag˙ha minn fuq il-kolonna sad-d˙ul tag˙ha fl-Oratorju tal-Kurçifiss.Is-Sibt 19 t’Awwissu – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz g˙amlet Març u Programm fl-okkaΩjoni tal-Festa ta’ San Leonardu f’Óal-Kirkop.It-Tlieta 22 t’Awwissu – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.

SETTEMBRU 2017Il-Óadd 3 ta’ Settembru - Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ˙adet sehem fil-Festa ta’ San Girgor, Sliema.Il-Óamis 7 ta’ Settembru – Membri tal-kumitat attendew g˙aç-çerimonja fl-okkaΩjoni ta’ Jum il-Birgu. Is-Sibt 9 ta’ Settembru - Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ˙adet sehem fil-Festa ta’ Marija Bambina fil-Belt tal-Isla, fejn akkumpanjat l-istatwa ta’ Marija Bambina madwar it-toroq tal-Belt Senglea. It-Tnejn 11 ta’ Settembru – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Banda.Il-Ìimg˙a 15 ta’ Settembru – Pasta Buffet fis-Southport Restaurant, Marsaxlokk.It-Tlieta 19 ta’ Settembru – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.Mis-Sibt 23 sal-Óadd 24 ta’ Settembru – Sar il-˙las tal-Bandisti barranin.It-Tlieta 26 ta’ Settembru – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi.Il-Ìimg˙a 29 ta’ Settembru – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Manutenzjoni u Pro©etti.

OTTUBRU 2017It-Tlieta 3 t’Ottubru – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Birgufest.It-Tlieta 10 t’Ottubru – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.Mill-Ìimg˙a 13 sas-Sibt 14 t’Ottubru – Ìie organizzat g˙al darb’o˙ra il-‘Birgu Fest’, fejn il-Kumitat tag˙na organizza stands tal-ikel u x-xorb quddiem il-KaΩin.L-Erbg˙a 18 t’Ottubru – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Birgufest.Is-Sibt 28 t’Ottubru – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz tellg˙et il-Programm Annwali tag˙ha fil-Main Auditorium fil-Pjazza tal-Belt Vittoriosa, li kien iddedikat lis-Sur Lawrence V. Farrugia fl-okkaΩjoni tat-30 Sena Presidenza.It-Tnejn 30 t’Ottubru – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.

NOVEMBRU 2017Il-Ìimg˙a 3 ta’ Novembru – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Pro©etti u Manutenzjoni.Is-Sibt 4 ta’ Novembru – Delegazzjoni mill-Kumitat attendiet g˙all-quddiesa ta’ radd il-˙ajr tal-ex Arçipriet il-Kanonku Joe Mizzi.Il-Óadd 5 ta’ Novembru – Saret Quddiesa g˙ar-ru˙ il-Bandisti u Membri mejtin tas-Soçjeta`.Is-Sibt 11 ta’ Novembru – Delegazzjoni mill-Kumitat attendiet g˙all-Konferenza Nazzjonali organizzata mill-



G˙aqda KaΩini tal-Banda. Filg˙axija ©iet organizzata ikla familjari fil-KaΩin.It-Tnejn 13 ta’ Novembru – Saret

Laqg˙a tal-Kummissjoni Banda.Il-Ìimg˙a 17 ta’ Novembru – Saret Laqg˙a Ìenerali Straordinarja. It-Tlieta 21 ta’ Novembru – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.

DIÇEMBRU 2017It-Tnejn 11 ta’ Diçembru – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.It-Tlieta 12 ta’ Diçembru – Saret l-ikla tradizzjonali tal-Milied fl-Isky Room tal-Preluna Hotel, Sliema g˙all-membri, bandisti u ˙bieb.L-Erbg˙a 20 ta’ Diçembru – Saret il-finali tal-Christmas Snooker Competition li fiha Brian Cauchi g˙eleb lil Mark Zammit bil-punte©© ta’ 2-1.Il-Óadd 24 ta’ Diçembru – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ̇ adet sehem fil-purçissjoni bil-Bambin tal-Milied, li kienet organizzata miç-Centru tat-Tag˙lim, b’daqq ta’ diversi innijiet tal-Milied.Il-Óamis 28 ta’ Diçembru – Sar il-Party tal-Milied g˙all-membri, bandisti, familji u l-˙bieb tag˙hom. Matul ir-riçeviment ©ie mniedi l-Programm tal-Festi Speçjali 135 Sena flimkien mal-Logo g˙al din l-okkaΩjoni.

JANNAR 2018Il-Ìimg˙a 5 ta’ Jannar – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi.Is-Sibt 6 ta’ Jannar – Delegazzjoni mill-Kumitat attendiet g˙ar-riçeviment organizzat mill-G˙aqda KaΩini tal-Banda.It-Tlieta 9 ta’ Jannar – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.Is-Sibt 13 ta’ Jannar – Tluq tal-membri tal-Kumitat, Bandisti u partitarji tal-Banda lejn Viagrande, Sqallija. Il-Óadd 14 ta’ Jannar – Il-Banda ˙adet sehem billi g˙amlet març matul it-translazzjoni tal-Festa ta’ San Mauro.It-Tnejn 15 ta’ Jannar – Il-Banda esegwiet Programm MuΩikali fil-pjazza ewlenija ta’ Viagrande u wara akkumpanjat il-purçissjoni bl-istatwa devota ta’ San Mauro.It-Tlieta 16 ta’ Jannar – Tard filg˙axija l-grupp wasal lura Malta wara mawra o˙ra ta’ suççess barra minn xtutna.Is-Sibt 20 ta’ Jannar – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz

˙adet sehem fil-ftu˙ uffiçjali tal-Valletta 18. Il-Óadd 21 ta’ Jannar – Saret Laqg˙a mal-Awdituri tas-Soçjeta`.It-Tnejn 22 ta’ Jannar – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Banda.It-Tlieta 30 ta’ Jannar – Saret Laqg˙a Ìenerali Mista u wara Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.

FRAR 2018Il-Ìimg˙a 2 ta’ Frar – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Manutenzjoni u Pro©etti.Il-Ìimg˙a 9 ta’ Frar – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi.Is-Sibt 10 ta’ Frar – Saret Ikla Familjari fis-Sala ta’ Palazzo Huesca.L-Erbg˙a 14 ta’ Frar – F’Jum Ras ir-Randan ©iet imnedija l-ewwel kollezzjoni ta’ Marçi Funebri fuq USB drive.It-Tlieta 27 ta’ Frar – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.

MARZU 2018Il-Óamis 1 ta’ Marzu – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Banda.Il-Óamis 22 ta’ Marzu – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.Bejn il-Óamis 22 u l-Ìimg˙a 30 ta’ Marzu – Wirja ‘Ìetsemani’ f’Palazzo Huesca.Il-Óadd 25 ta’ Marzu – Programm ta’ muΩika funebri fil-Pjazza tal-Belt Vittoriosa mill-Bandisti u Allievi.Il-Óamis 29 ta’ Marzu – Il-KompoΩitur Antonino Oddo, famuΩ madwar id-dinja g˙all-kompoΩizzjonjiiet funebri, Ωar Palazzo Huesca.

Il-Ìimg˙a 30 ta’ Marzu – Jum Il-Ìimg˙a l-Kbira. Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz esegwiet programm ta’ marçi funebri fil-Pjazza tal-Belt Vittoriosa, u wara akkumpanjat il-purçissjoni sad-d˙ul tag˙ha b’iktar daqq ta’ marçi funebri.Is-Sibt 31 ta’ Marzu – Ìie organizzat l-Easter Cold Buffet fil-kaΩin wara l-quddies bil-parteçipazzjoni ta’ diversi membri, bandisti u ˙bieb.

APRIL 2018Il-Óadd 1 t’April – Jum l-G˙id il-Kbir. Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz akkumpanjat l-istatwa ta’ Kristu Rxoxt madwar it-toroq tal-Belt Rebbie˙a. Hekk kif il-pruçissjoni waslet quddiem Palazzo Huesca, ©iet inawgurata bandiera ©dida tas-Soçjeta`.L-Erbg˙a 4 t’April - Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi.Il-Óamis 5 t’April – Finali tal-kompetizzjoni tas-Snooker fejn Brian Cauchi reba˙ il-Be Birgu Snooker Trophy dan



wara li g˙eleb lil Chris Pisani.Il-Ìimg˙a 6 t’April – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.Il-Óadd 8 t’April – Sar it-Tberik tal-

KaΩin mill-Wisq Rev.Arçipriet Kan. Carmelo Busuttil.It-Tnejn 13 t’April – Cerimonja tal-g˙oti tal-fondi mill-Iskema SIS.Is-Sibt 14 t’April – Sar ir-Recording ta’ CD tal-marçi brijuΩi 2018.It-Tlieta 21 t’April – Saret Fenkata fis-Sala ta’ Palazzo Huesca.Il-Óamis 26 t’April – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.Is-Sibt 28 t’April – Brass Ensemble tas-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro Jonathan Abela ˙adet sehem fiç-çerimonja tal-inawgurazzjoni tal-kwadru titulari wara r-restawr.Il-Óadd 29 t’April – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz wasslet b’març lill-Wisq. Rev. Kan. Arçipriet g˙all-pussess fil-Knisja Kolle©©jata u Konventwali ta’ San Lawrenz.

MEJJU 2018L-Erbg˙a 2 ta’ Mejju – Delegazzjoni mill-Kumitat attendiet g˙aç-çerimonja tal-g˙oti ta’ fondi mill-A©enzija Ûg˙aΩag˙.Il-Ìimg˙a 4 ta’ Mejju – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi. Il-Óamis 17 ta’ Mejju – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Banda.Il-Ìimg˙a 18 ta’ Mejju – Ìiet imnedija USB drive b’kollezzjoni ta’ marçi brijuΩi kif ukoll CD ta’ marçi brijuΩi fl-okkaΩjoni tal-135 Sena Banda.It-Tnejn 21 ta’ Mejju – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.It-Tlieta 22 ta’ Mejju – Mota tal-Ewwel Erbg˙a ta’ San Lawrenz. Red Party fil-bit˙a ta’ Palazzo Huesca.L-Erbg˙a 23 ta’ Mejju – L-Ewwel Erbg˙a ta’ San Lawrenz, saret ikla familjari ta˙t il-kampnar tal-Knisja. IΩΩanΩnet bandiera o˙ra ©dida tas-Soçjeta` li ser tintuΩa primarjament matul l-Erbg˙at f’©ie˙ San Lawrenz.Il-Óadd 27 ta’ Mejju – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz akkumpanjat lit-tfal li kienu ser jirçievu l-Ewwel Tqarbina mill-bini taç-Centru tat-Tag˙lim, sal-Knisja Parrokkjali, permezz tad-daqq tal-innijiet reli©juΩi.

ÌUNJU 2018Is-Sibt 2 ta’ Ìunju – Fanfarra matul il-purçissjoni ta’ Corpus Domini.L-Erbg˙a 6 ta’ Ìunju – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz tellg˙et il-Programm Annwali tag˙ha ‘Birgu Spring Concert’ fil-Forti Sant’An©lu.

Il-Ìimg˙a 8 ta’ Ìunju – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ˙adet sehem fil-purçissjoni tal-Qalb ta’ Ìesu` li saret fil-Birgu, b’daqq ta’ innijiet reli©juΩi.Is-Sibt 9 ta’ Ìunju – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ˙adet sehem fil-Festa tal-400 sena mill-mi©ja tal-istatwa ta’ Marija Bambina fl-Isla.

It-Tlieta 12 ta’ Ìunju – Saret Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi.Il-Óamis 14 ta’ Ìunju – Saret Laqg˙a tal-Kumitat Centrali.Il-Ìimg˙a 15 ta’ Ìunju – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ˙adet sehem fil-purçissjoni tal-Qalb ta’ Ìesu` li saret fl-Estate tal-Óawli fejn wara li g˙amlet març qasir akkumpanjat il-purçissjoni madwar it-toroq tal-lokal. Il-Óadd 17 ta’ Ìunju – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz ˙adet sehem fil-Festa ta’ Corpus Domini, ©ewwa r-Rabat.Il-Ìimg˙a 29 ta’ Ìunju – Saret Ikla Familjari fuq is-Simenta.

tal-Palazz bix-xog˙ol isir minn Joe Sammut Co. Ltd. Dan biex dawn iΩ-Ωew© kmamar ikunu adattati a˙jar sabiex isir it-tag˙lim muΩikali fihom fuq baΩi individwali . I l - fondi mi©juba kienu jkopru prattikament nofs l-ispiΩa li le˙qet mas-€16,000. B’˙idma u kordinazzjoni tal-President u s-Segretarju dan kien pro©ett ie˙or ta’ sfida kbira. Minbarra l-binja sar xog˙ol ta’ kisi, madum, aluminium u bieb ©did g˙al kamra minnhom li n˙adem g˙and Fava Woodworks.

IntrataKien ilu Ωmien jin˙ass il-bΩonn li jsir restawr estensiv tal-intrata prinçipali ta’ Palazzo Huesca. B’hekk l-ewwel ma sar kien it-tne˙˙ija ta’ ̇ afna miΩ-Ωebg˙a antika u xkatlar. Sussegwentament sar it-tik˙il biex imbag˙ad beda l-proçess taΩ-Ωebg˙a. Il-˙ajt ta’ wara l-istatwa tal-ir˙am ta’ San Lawrenz ing˙ata kulur differenti biex b’hekk l-intrata ©iet ˙afna aktar rikka. Dan ix-xog˙ol sar mill-membri tal-kumitat iΩda kien kordinat minn Noel Gauci u Lawrence Farrugia li ˙admu ˙afna fuq dan il-pro©ett.

BandaIl-Kumitat Çentrali kompla jinvesti fil-banda fejn b’kordinament mal-Kummissjoni Banda saru diversi pro©etti. B˙ala parti mill-pro©ett tal-Arkivju ©ew miksija l-folders kollha kif di©a` semmejt biex dawn issa huma kollha uniformi. Inxtraw numru ta’ clips puliti bex jintuΩaw mill-bandisti f’kaΩ li waqt xi programm ikun ir-ri˙. Sar ukoll librett ©did tal-marçi brijuΩi fejn fuq dan il-pro©ett ˙admu l-aktar Bjorn u Ilona Callus flimkien mal-arkivista Chris Pisani. Pro©ett innovattiv kien dak tal-USB’s fejn g˙all-ewwel darba fl-istorja tal-baned Maltin ©ew imnedija kollezzjoni ta’ marçi fuq USB drive kemm tal-funebri kif ukoll ta’ dawk brijuΩi. Sar ukoll recording ta’ marçi brijuΩi fuq CD fejn din qed tinbieg˙ jew wa˙idha jew inkella b˙ala pakkett flimkien mal-USB.

Kienet sena partikolari u impenjattiva ̇ afna g˙all-banda fejn saru Ωew© programmi kbar kif ukoll g˙all-˙ames darba fl-istorja l-Banda tal-Birgu marret barra minn xtutna. Ìewwa Sqallija, preçiΩament f’Viagrande, l-Banda Vittoriosana San Lawrenz kienet l-ambaxxatriçi ta’ Beltna u ta’ pajjiΩna biex b’marçi u programmi bejn it-13 u s-16 ta’ Jannar kisbet suççess ie˙or fil-Festa ta’ San Mauro. Issa jmiss li bejn is-7 u l-10 t’Awwissu l- Associazone Culturale Musicale Bandistica ‘Synphonica Citta di Viagrande’ iΩΩur pajjiΩna u tie˙u sehem fil-Festa tal-Patrun ta’ Beltna San Lawrenz.

Xog˙ol tad-drappMatul is-sena li g˙addiet kompliet g˙addejja l-©abra li

B˙alma jsir kull sena fil-kumitat ta’ wara l-Festa sar programm ta’ ˙idma g˙al din is-sena fejn nazzarda ng˙id li kien programm ta’ sfidi kbar li xi kultant kien stressanti u ta’ qtieg˙ il-qalb iΩda li bl-g˙ajnuna ta’ San Lawrenz wasalna g˙al dak li ppjanajna u aktar. Grazzi mill-qalb lil kull min kien ta’ g˙ajnuna b’mod partikolari s˙abi l-membri tal-Kumitat.

Óidma f’Palazzo HuescaDin is-sena kienet wa˙da li rat ˙afna ˙idma fil-Palazz li jg˙axxaq il-Pjazza tal-Belt Vittoriosa. Minbarra x-xog˙ol normali li jirrekjedi Palazz ta’ din ix-xorta, saru tliet pro©etti kbar li qed nippreΩentaw g˙all-Festa 2018 u fl-okkaΩjoni tal-135 sena anniversarju tal-banda tal-Birgu.

Pro©ett ArkivjuDan kien l-akbar pro©ett li sar f’dawn l-a˙˙ar snin wara l-pro©ett tal-Plançier Artistiku. Pro©ett li sewa madwar €40,000 u li b’wiççna bil-quddiem ng˙idu li ppriservajna ©awhra unika. Ix-xog˙ol fuq ir-restawr tal-vetrini s a r m i l l - k u m p a n i j a Prevarti fejn saret ˙idma intensiva fuq l-injam kif ukoll l-iskultura u l-induratura. Twa˙˙lu xi partijiet neqsin li kien hemm f’çertu vetrini biex issa dawn jinsabu fl-aqwa forma tag˙hom. Sar ukoll f’din is-Sala wall paper ©did flimkien mal-kisi mill-©did tal-files tal-muΩika g˙al ©ewwa l-vetrini, liema spiΩa kienet koperta mill-iskema Small Initiatives Support Scheme ma˙ru©a mill-Kunsill Malti g˙as-Settur tal-Volontarjat permezz ta’ grant ta’ €3000. Barra minn hekk, il-bankun tan-nofs ©ie indurat u miΩbug˙ mill-artist Vittoriosan Andrew Bugeja. Ìie deçiΩ li jkun jixraq li din is-Sala ti©i msemmija g˙all-kompoΩitur Vittoriosan il-Kanonku Dun Alwi© Fenech. Parti mill-ispejjeΩ ta’ dan il-pro©ett fir-rigward ta’ restawr tal-vetrini t˙allsu mill-Fondi g˙all-KawΩi Ìusti. Dan il-pro©ett kien kordinat minni flimkien mal-President is-Sur Lawrence V. Farrugia.

Estenzjoni KmamarPermezz ta’ fondi li n©iebu minn skema ma˙ru©a mill-Kunsill Malti tal-Arti u l-G˙aqda KaΩini tal-Banda nbiet estenzjoni g˙al Ωew© kmamar li jinsabu fil-parti ta’ wara



Xog˙ol u Pro©ettiminn Simon Farrugia

jie˙u ̇ siebha Noel Gauci fejn l-akbar pro©ett kien dak tal-bandiera l-kbira li ΩΩanΩnet fil-Festa tant g˙aΩiΩa g˙alina l-Vittoriosani, l-G˙id il-

Kbir. Minkejja li kien hemm min ming˙alih in˙eba wara l-aninomita` u li pprova jxekkel li dan ma jse˙˙x, imma l-bandiera perpret man-noti tal-Letter A li kompla jag˙mel din il-©urnata aktar memorabbli fejn fiha nibdew in˙ossu di©a` l-fer˙ li j©ibilna f’qalbna Ω-Ωag˙Ωug˙ Lorenzu. Grazzi lill-benefatturi kollha.

Minbarra dan saret ukoll bandiera ©dida g˙all-Erbg˙at fejn din ˙a ˙sieb li tin©abar is-Sur Adrian Saliba. Pro©ett ie˙or ambizzjuΩ huwa dak tal-pavaljuni tal-bit˙a ta’ Palazzo Huesca fejn sar pavaljun kbir mal-gallerija tan-nofs u tlieta Ωg˙ar g˙al mal-˙adid tat-twieqi l-o˙ra. Dawn ©ew regalati minn diversi ndividwi. Id-

disinn huwa ta’ Albert Borda bix-xog˙ol tal-˙jata jsir minn Lawrence Avellino u Tessie Scicluna.

Is-Sur Andrew Bugeja pitter ming˙ajr ˙las tre renju fuq il-bandiera tal-Papa.

Fondi A©enzija Ûg˙aΩag˙G˙al sena o˙ra applikajna b’suççess g˙all-fondi mill-A©enzija Ûg˙aΩag˙ ta˙t l-iskema ‘It-ta˙ri© MuΩikali g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ fil-kaΩini tal-baned’. Permezz tal-pro©ett



‘The Vittoriosa Kids Cen t re – T i s˙ ie˙ b’aktar Investiment`’ is-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz kompliet issa˙˙a˙ u tkabbar ir-riΩorsi tag˙ha g˙all-©id u l-benefiççju tal-allievi u studenti. Fil-fatt, inxtraw sitt Recorders u l-kotba relevanti sabiex wie˙ed jibda jitg˙allem jaqra l-muΩika, b˙ala parti mit-ta˙ri© g˙all-meta wie˙ed jie˙u l-istrument, g˙axar flowballs sabiex wie˙ed itejjeb il-flow tan-nifs fl-istrument, Ωew© breath builders, li g˙andhom l-g˙an li jg˙inu lit-tfal jibnu l-istamina neçessarja, iktar kotba tal-prattika tal-istrument, kurunetta, tamborlin u Ωew© klarinetti, Bell Tree, tlett Practice Mutes g˙all-istudenti tal-kurunetta, u iktar charts g˙all-klassijiet il-©odda. Din l-inizjattiva tkompli tibni ma’ dawk li saru fis-snin passati sabiex il-Banda Vittoriosana San Lawrenz tkompli toffri l-aqwa tag˙lim possibbli g˙at-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙.

Kif stajtu tosservaw f’dan l-artiklu l-attivita` hija wa˙da kontinwa fi ˙dan is-Soçjeta` tag˙na. Soçjeta` dinamika u versatili. Din is-sena kienet wa˙da bi pro©etti kapitali kbar li ser jibqg˙u jitgawdew minn uliedna u minn ulied uliedna. Minn qalbi nirringrazzja lill-membri kollha tal-kumitat li ja˙dmu u jistinkaw matul is-sena kollha. Minkejja li wettaqna dawn il-pro©etti kollha l-˙idma tkompli mill-ewwel hekk kif tg˙addi l-Festa tant g˙aΩiΩa g˙alina. F’mo˙˙na di©a g˙andna diversi pro©etti li ser ikomplu jsebb˙u Palazzo Huesca u fuq kollox jkabbru l-isem tal-Banda tal-Birgu, l-Ewwel Banda Vittoriosana, is-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz. Grazzi mill-qalb u napprezzaw l-g˙ajnuna ta’ kul˙add.


12 LULJU - AWWISSU Óar©a Nru. 106

Is-Sibt 28 ta’ LuljuFit-8.00pm – Ikla tal-Festa fuq iz-zuntier tal-knisja

Il-Óadd 29 ta’ Lulju Filg˙oduMit-8.30am – G˙oti ta’ Demm minn quddiem Palazzo Huesca fil-Pjazza tal-Belt Vittoriosa

It-Tnejn 30 ta’ LuljuFis-6.30pm – Final tal-kompetizzjoni Snooker 135

It-Tlieta 31 ta’ Lulju – Mota tan-NovenaFis-6.00pm – Quddiesa g˙all-membri tal-Kumitati involuti fl-organizazzjoni tal-Festa u d-devoti ta’ San Lawrenz. Wara l-quddiesa jsir il-˙ru© tal-vara b’purçissjoni mal-knisja fejn titpo©©a fuq il-bankun fil-kursija waqt li jitkanta l-Innu Popolari. Wara jsir il-kant tal-antifona, barka sagramentali u bews tar-Relikwija.

Fid-9.00pm – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz tag˙mel il-Març tal-Mota tan-Novena b’daqq ta’ marci ferrie˙a madwar it-toroq tal-Belt Rebbie˙a.

L-Erbg˙a 1 t’AwwissuFis-6.30pm – Quddiesa ta’ ringrazzjament bis-sehem tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz.Fit-8.00pm – Inawgurazzjoni tas-Sala Kan. Luigi Fenech u laqg˙a mal-Kapitolu tal-Kolle©©jata ta’ San Lawrenz.

Il-Óamis 2 t’ AwwissuFil-5.15pm – Sehem tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz fil-Festa Tfal. Fit-8.30pm – Red Party fil-bit˙a ta’ Palazzo Huesca.

Il-Ìimg˙a 3 t’AwwissuFit-8.00pm – Riçeviment tal-Festa g˙all-mistiedna distinti, membri u benefatturi tas-Soçjeta`.

Il-Óadd 5 t’AwwissuMill-10.00am ‘il quddiem – Open Day f’Palazzo Huesca

Programm mis-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz u

tal-Festa San Lawrenz 2018, Patrun tal-Belt Vittoriosa

#ilbandatalbirgu



It-Tnejn 6 t’AwwissuFis-6.30pm – Kunçert Ìenerali Fit-8.00pm – Març mill-Banda San Leonardu ta’ Óal-Kirkop madwar it-toroq tal-Belt Vittoriosa. Fi tmiem il-Març ‘Laser Show’ u spettaklu kbir li jinkludi log˙ob tan-Nar. Attivita`

organizzata mis-Sezzjoni Ûg˙azag˙ Palmizi.

It-Tlieta 7 t’ AwwissuFis-7.00am – Wasla fl-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta tal- Associazone Culturale Musicale Bandistica ‘Synphonica Citta di Viagrande’.Fit-8.15pm – Març mill-Banda Vittoriosana San Lawrenz minn Triq il-Mina l-Kbira sal-Pjazza tal-Belt Vittoriosa, fejn wara tesegwixxi l-Kunçert ‘Vittoriosa in Festa’ bis-sehem ta’ diversi kantanti, zeffiena u animazzjoni o˙ra.

L-Erbg˙a 8 t’ Awwissu – Antivi©iljaFit-8.00pm – L-Associazone Culturale Musicale Bandistica ‘Synphonica Citta di Viagrande’ tibda març minn Triq il-Mina l-Kbira g˙all-Pjazza tal-Belt Vittoriosa fejn wara tesegwixxi Programm Muzikali.Fid-8.45pm – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz takkumpanja l-istatwa ta’ San Lawrenz jag˙ti d-dawl lill-g˙omja mat-toroq prinçipali tal-Belt Vittoriosa, fejn g˙all-˙abta ta’ nofs il-lejl isir it-tlug˙ tal-istatwa fuq il-kolonna.

Il-Óamis 9 t’ Awwissu – Lejliet il-FestaFid-9.00am – Buffet Breakfast organizzat mill-Kummissjoni Banda g˙all-bandisti, membri u partitarji tas-Soçjeta`.

Fl-10.30am – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz tag˙mel il-març tradizzjonali ta’ Te Deum fost il-briju kbir tal-partitarji Palmizi.

Filg˙axija; Marçi u Programmi mill-Banda Kristu Re, Ra˙al Ìdid u mill- Associazone Culturale Musicale Bandistica ‘Synphonica Citta di Viagrande’.

Mill-10.00pm ‘il quddiem – Spettaklu tal-log˙ob tan-nar fil-Port il-Kbir mill-G˙aqda Piroteknika 10 t’Awwissu – La Notte di San Lorenzo.

Il-Ìimg˙a 10 t’ Awwissu – Festa Litur©ika ta’ San LawrenzFid-9.00am – Il-President u membri tas-Soçjeta` Muzikali San Lawrenz jattendu g˙all-konçelebrazzjoni Pontifikali tal-Festa Litur©ika ta’ San Lawrenz.

Fis-1.00pm – Ikla tal-Festa fid-Don Berto Restaurant, Vittoriosa Waterfront.

Filg˙axija; Marçi u Programmi mill-Banda Cittadina ‘King’s Own’ tal-Belt Valletta, il-Banda Aniçi ta’ Óal-Qormi u l-Banda San Girgor, Sliema. Baned mistiedna mill-Kumitat Festi Esterni San Lawrenz.

Fis-7.30 p.m. – Óru© tal-Purçissjoni bl-istatwa ta’ San Lawrenz Patrun tal-Belt Rebbie˙a.

Is-Sibt 11 t’ Awwissu – L-G˙ada tal-FestaFid-9.00pm – Il-Banda Vittoriosana San Lawrenz takkumpanja l-istatwa ta’ San Lawrenz jag˙ti d-dawl lill-g˙omja minn fuq il-kolonna sal-Oratorju tal-Kurçifiss.



#ilbandatalbirgu

Il-festa qed toqrob; jiΩdied ir-ritmu tax-xog˙ol, jintensifikaw il-preparamenti, il-demm ibaqbaq iktar g˙all-patrun tag˙na.

Festa ta’ kuluri u arti mill-iprem fil-belt g˙aΩiΩa tag˙na, bl-armar rikk li jimla t-toroq tag˙ha, marçi brijuΩi flimkien ma’ briju li ̇ add fil-Kottonera ma jara b˙alu, u festa t’emozzjonijiet diversi f’mo˙˙na u f’qalbna. G˙ax San Lawrenz na˙sbu fih is-sena kollha u post ©o qalbna g˙andu s-sena kollha wkoll. G˙alhekk nag˙mlu festa kbira g˙ax a˙na lil San Lawrenz in˙obbuh. A˙na b˙ala kaΩin tal-Banda San Lawrenz, dejjem tajna l-kontribut tag˙na biex il-festa ta’ San Lawrenz tkompli tikber tul iΩ-Ωminijiet. U dan sar g˙ax lil San Lawrenz in˙obbuh u mhux b’pika jew b’kompetizzjoni. Minn daqshekk, kompetizzjoni m’hawnx, g˙ax ma nafx x’sens jag˙mel li tissejja˙ ‘banda’ meta l-katuba dejjem maqfula l-kaΩin u to˙rog biss 3 darbiet f’Awwissu jew kultant, meta jkun temp tajjeb, darba f’Diçembru. X’differenza enormi hawn fil-Kottonera bejn il-baned! Min jg˙ajja jdoqq, u min imxennaq li jirçievi talba biex idoqq barra l-lokal.

Intant, f’din il-˙ar©a speçjali xtaqt inlaqqag˙kom ma’ kompoΩitur Taljan famuΩ ie˙or, li wie˙ed mix-xog˙lijiet tieg˙u spiçça wkoll f’edizzjoni ta’ Fantasia 2000 (Walt Disney). F’xena ta’ baleni jtiru fl-arja, qishom qeg˙din fl-ib˙ra u jitilg˙u fl-og˙la sema, u jaqbΩu u jilag˙bu flimkien mal-muΩika ta’ Respighi bl-isem ta’ ‘The Pines of Rome’. Hija silta sabi˙a ferm u nissu©©erixxi ˙afna li tid˙lu youtube u tisimg˙u dan il-kapolavur.

Ottorino Respighi twieled fid-9 ta’ Lulju tal-1879, f’appartament ©ewwa Palazzo Fantuzzi fuq Via Guido Reni f’Bologna, l-Italja, f’familja muΩikali. Missieru, g˙alliem lokali tal-pjanu, induna bl-inklinazzjonijiet muΩikali ta’ ibnu u b’hekk kompla j˙e©©u sabiex jitg˙allem il-pjanu mieg˙u u l-vjolin ma’ g˙alliem lokali, f’età bikrija. Respighi ma tantx dam jistudja l-vjolin, g˙aliex darba daqq passa©© ˙aΩin u l-g˙alliem fajjarlu daqqa ta’ riga fuq idejh u minn hemm tnaffar. Respighi kien re©a’ beda jistudja l-vjolin diversi ©img˙at wara ma’ g˙alliem aktar paçenzjuΩ.

Respighi studja l-vjolin u l-vjola ma’ Federico Sarti, fil-Liceo Musicale f’Bologna, il-kompoΩizzjoni ma’ Giuseppe Martucci, u studji storiçi ma’ Luigi Torchi. Respighi g˙adda mill-eΩamijiet tieg˙u kollha u rçieva diploma fil-vjolin fl-1899. Sakemm spiçça l-istudji tieg˙u, huwa kien akkwista ©abra kbira ta’ kotba, li l-ma©©oranza tag˙hom kienu atlas u dizzjunarji min˙abba l-interess tieg˙u fil-lingwi.

Fl-1900, Respighi aççetta r-rwol ta’ prim vjolin mal-orkestra tat-Teatru Imperjali Russu, f’San Pietruburgu matul l-ista©un tal-opra Taljana. Dan kien Ωmien fejn Respighi influwenza ru˙u sew mill-opra, u kien hawn li ltaqa’ mal-kompoΩitur

Russu Nikolai Rimsky-Korsakov. Ta’ min jg˙id li Respighi kien affaxxina ru˙u bil-kompoΩizzjonijiet ta’ dan il-kompoΩitur hekk famuΩ, tant li studja l-orkestrazzjoni mieg˙u g˙al ˙ames xhur. Respighi rritorna f’Bologna biex ikompli l-istudji tieg˙u fil-kompoΩizzjoni, fejn wara eΩami li g˙amel, irçieva t-tieni diploma. Sal-1908, l-attività prinçipali tieg˙u kienet b˙ala prim vjolinista fil-kwintett Mugellini, kwintett imwaqqaf mill-kompoΩitur Bruno Mugellini. Wara t-tluq tieg˙u mill-grupp, Respighi telaq lejn Ruma. Huwa mbg˙ad g˙adda xi Ωmien fil-Ìermanja qabel ma’ rritorna lura lejn l-Italja, fejn dawwar l-attenzjoni tieg˙u primarjament fuq il-kompoΩizzjoni.

Fl-1909 indaqqet it-tieni opra ta’ Respighi; Semirama. Din kellha suççess konsiderevoli. Madankollu, waqt ir-riçeviment ta’ wara s-serata, Respighi raqad u tilef ˙afna mill-atmosfera li n˙olqot wara l-opra tieg˙u stess. Hemm min jg˙id li r-ra©uni kienet li kien qed jibqa’ mqajjem sa tard bil-lejl biex ilesti din l-opra. Hemm min jg˙id ukoll li dan seta’ kien min˙abba xi sintomi relatati ma’ narkolepsija.

Fl-1913, Respighi n˙atar professur tal-kompoΩizzjoni fil-konservatorju ta’ Santa Cecilia f’Ruma u Ωamm din il-kariga sa ma miet. Fl-1917, il-fama internazzjonali tieg˙u Ωdiedet wara

diversi prestazzjonijiet tax-xog˙ol tieg˙u ‘Le Fontane di Roma’. Xog˙lijiet o˙ra tieg˙u importanti huma; Pines of Rome, Trittico Botticelliano, Vetrate di Chiesa, u Impressioni Brasiliane. Xog˙lijiet orkestrali notevoli o˙ra jinkludu; s-Sinfonia Drammatica, u l-Metamorphoseon Modi XII (varjazzjonijiet fuq it-tnax-il mod muΩikali).

Fl-1919 huwa ΩΩewwe© lill-kompoΩitur u kantanta Elsa Olivieri-Sangiacomo, li meta kienu izg˙ar, Respighi kien l-g˙alliem tag˙ha tal-kompoΩizzjoni. Fl-1921, huma rrelokaw f’appartament ©ewwa Ruma. Mill-1923 sa l-1926, Respighi kien id-direttur tal-Conservatorio di Santa Cecilia. Fl-1925, huwa kkollabora ma’ Sebastiano Arturo Luciani fuq ktieb elementari intitolat Orpheus. Fl-1932, Respighi ©ie elett fir-Royal Academy of Italy.

Respighi kiteb diversi opri; opri li huma drammatiçi u tra©içi b˙al; Semirama, Marie Victoire, La Campana Sommersa, Maria Egiziaca, La Fiamma, u Lucrezia (tlestiet minn Elsa Respighi fl-1936), u opri meqjusin ‘e˙fef’ u aktar le©©eri b˙al; Re Enzo, Belfagor, u La Bella Dormente nel Bosco. G˙alkemm ‘La Fiamma’ kienet l-opra l-iktar imfittxija ta’ Respighi, La

Ottorino Respighijikteb Christopher Pisani - Arkivista



Campana Sommersa u Maria Egiziaca huma l-kapolavuri operattivi tieg˙u, miktuba meta kien fil-quççata tal-kreattivita` tieg˙u. Ta’ min jg˙id li

kemm Respighi u kemm martu Elsa, kienu jikkunsidraw li ‘La Campana Sommersa’ hija l-a˙jar xog˙ol.

Ûjara l-BraΩil irriΩultat fil-kompoΩizzjoni ‘Impressioni Brasiliane’. Huwa kellu l-intenzjoni li jikteb sekwenza ta’ ˙ames biççiet, iΩda sal-1928 kien temm tlieta biss, u b’hekk iddeçieda li jippreΩenta dak li kellu. L-ewwel prestazzjoni tieg˙u kienet fl-1928 f’Rio de Janeiro. L-ewwel biçça, “Tropical Night”, hija notturnata bi frammenti ta’ ritmi taΩ-Ωfin issu©©eriti min-nis©a senswali. It-tieni biçça hija stampa ta’ istitut tar-riçerka tas-sriep, Istitut Butantan, li Respighi Ωar f’São Paulo, bi ˙jiel ta’ g˙anjiet tal-g˙asafar (b˙al f’Pines of Rome). Il-moviment finali huwa Ωfin BraΩiljan qawwi u kkulurit.

Fl-1928, Respighi temm it-tielet xoghol ‘ruman’ tieg˙u, bl-isem ta’ ‘Roman Festivals’. Dan ix-xog˙ol indaqq g˙all-ewwel darba fl-1929 fil-Carnegie Hall fi New York, ta˙t il-bakketta ta’ Arturo Toscanini, li mexxa l-Orkestra Filarmonika ta’ New York. Il-muΩika ta’ Respighi kellha suççess konsiderevoli fl-Istati Uniti; l-ewwel it-Toccata tieg˙u g˙all-pjanu u l-orkestra,

b’Rrispighi nnifsu jdoqq b˙ala solista ta˙t Willem Mengelberg man-New York Philharmonic Orchestra fil-Carnegie Hall f’Novembru tal-1928, u l-Metamorphoseon ndaqqet biex tfakkar il-˙amsin anniversarju tal-Boston Symphony Orchestra.Respighi kien mi©bud ukoll lejn l-istudju tal-muΩika Taljana tas-sekli 16, 17 u 18. Huwa ppubblika diversi edizzjonijiet tal-muΩika ta’ Claudio Monteverdi u Antonio Vivaldi, u anke diversi siltiet mix-xog˙ol ta’ Benedetto Marcello u Didone. Ix-xog˙ol tieg˙u f’dan il-qasam spiçça biex influwenza l-kompoΩizzjonijiet tieg˙u stess u b’hekk wassal g˙al numru ta’ xog˙lijiet ibbaΩati fuq muΩika stil neoklassiku, notevolment it-tliet suites tieg˙u ta’ Ancient Airs and Dances u Suite o˙ra bl-isem ta’ ‘Gli uccelli’.

Huwa kompla jikkomponi u jivvja©©a sa Jannar tal-1936, sakemm sa˙˙tu marret g˙all-ag˙ar. Huwa miet b’endokardite fit-18 ta’ April ta’ dik is-sena, fl-età ta’ 56 sena. Sena wara d-dfin tieg˙u, il-fdalijiet tieg˙u ©ew trasportati lejn il-post fejn twieled, Bologna.

Fl-isfond ta’ Pines of Rome iddoqq, insellmilkom u nawguralkom il-festa t-tajba. J’Alla jkollna festa sabi˙a u kbira b˙alma dejjem g˙amilna. J’Alla tkun festa li b˙as-soltu ukoll, nuru lil kul˙add kif g˙andha ssir festa denja u xierqa g˙all-Patrun ta’ Beltna.

RED PARTYfil-bit˙a ta’ Palazzo Huesca nhar il-Óamis 2 t’Awwissu mit-8.30pm ’il quddiem

Prezz : €5 li jinkludi welcome drink u finger food Biljetti ming˙and Eugenio Pellicano jew Noel Gauci

A˙sbu kmieni biex ma to˙or©ux diΩappuntati



#ilbandatalbirgu



San Lawrenz kien jassistifiç-çelebrazzjoni Ewkaristika

Il-Kan Dun Karm Busuttil M. Juris, Arçipriet tal-BirguFit-tieni seklu g˙andna ©a xhieda ta’ San Ìustinu Martri, dwar çelebrazzjoni Ewkaristika li g˙adha mag˙na sal-lum. F’kitba tieg˙u lil Emperatur Ruman Antoninu fis-sena 155 A.D, fisser dak li jag˙mlu l-Insara waqt iç-çelebrazzjoni Ewkaristika.

‘F’jum ix-xemx kif insej˙ulu, dawk kollha li jg˙ixu sew fl-ibliet u sew fl-ir˙ula jin©abru flimkien fl-istess post.

Jinqraw it-tifkiriet tal-Appostli u l-kitba tal-Profeti.

Wara li l-lettur itemm il-qari, dak li jippresedi (saçerdot) i˙e©©e© biex nag˙mlu ˙wejje© sbie˙ li fuqhom smajna fil-qari tal-Appostli u l-Profeti.

Wara dan ilkoll bil-wieqfa nitolbu flimkien, g˙alina stess u g˙al kul˙add, biex lkoll ninstabu ©usti f’˙ajjitna u f’g˙emilna u fidili fil-˙arsien tal-Kmandamenti, ˙alli hekk niksbu l-˙ajja ta’ dejjem.

Wara li ntemmu t-talb, insellmu lil xulxin b’bewsa tal-paçi.

Imbg˙ad il-˙obΩ u il-kalçi bl-inbid im˙allat bl-ilma jin©iebu lil dak li jkun qieg˙ed jippresedi (offertorju).

Je˙odhom u jfa˙˙ar u jsebba˙ lil missier ta’ kul˙add f’isem ibnu Ìesu Kristu u l-Ispirtu Santu u jrodd ˙ajr fit-tul g˙all-©id kollu li st˙oqqilna nirçievu ming˙andu. Meta jtemm ir-radd il-˙ajr il-©ema kollha tqum bil-wieqfa u twie©eb fl-le˙en g˙oli AMEN.

Wara li dak li jkun jippresedi itemm ir-radd il-˙ajr u l-poplu jkun wie©eb g˙alih, id-djakni iqassmu b˙ala ikel lil kull min ikun hemm il-˙obΩ u l-inbid im˙allat bl-ilma, li fuqhom intqal ir-radd il-˙ajr u jit˙alla wkoll xi ftit g˙al dawk li ma jkunux hemm.’ (1)

San Lawrenz kien wie˙ed minn dawn il-djakni li kienu jassistu waqt iç-çelebrazzjoni Ewkaristika. Kien iqassam l-Ewkaristija lil dawk li kienu jibqg˙u f’darhom b˙al ma kienu l-morda. Dan is-servizz tad-djakonat g˙adu mag˙na sal-lum u ji©i prattikat kull nhar ta’ Ìimg˙a fil-parroçça tag˙na bit-tqarbin tal-morda. F’˙ajtu San Lawrenz g˙ex din il-vokazzjoni miΩjuda b’sej˙a li kien g˙amillu l-Papa San Siestnu li tieg˙u San Lawrenz kien djaknu.

Tant li meta il-Papa San Siestu kien ©ie kkundannat g˙all-mewt huwa u jittie˙ed g˙al martirju, San Lawrenz kien mexa warajh u qallu ‘ Missier fejn int sejjer ming˙ajr id-djaknu tieg˙ek’.

Kif rajna fid-deskrizzjoni ta’ San Ìustinu d-djaknu kien jassisti billi jqassam l-Ewkaristija mhux biss lil dawk preΩenti waqt iç-çelebrazzjoni imma servizz mog˙ti lil dawk

li ma kienux jistg˙u jattendu. San Lawrenz kien jag˙mel karita u nafu mill-©rajja ta’ ˙ajtu li kien isejja˙ lill-fqar b˙ala ˙utu dak illi f’sens ta’ djakonija li llum l-Knisja tippratika tfisser is-sapport li tag˙ti lil min ikun marid jew g˙addej minn problemi. Is-sens qawwi tad-djakonija hija

realta fil-Knisja tant illi nsibu fil-Knejjes tal-Lvant mod speçjali Lixandra kien ©a jeΩisti forma ta’ dak li llum nifhmu b˙ala g˙ajnuna soçjali g˙aliex l-Insara kienu ja˙sbu f’xulxin u jg˙inu lil xulxin dak li llum il-Knisja tag˙mel fl-Istituzzjonijiet tag˙ha u li l-Knisja f’Malta g˙andha realtajiet b˙al ma huma l-CARITAS, id-Dar tal-Providenza, d-djar tat-tfal u ˙afna realtajiet o˙ra li jfissru dak is-sens profond tad-djakonija li kien jg˙ix il-Patrun tag˙na San Lawrenz.

J’Alla l-eΩempju tal-qaddis tag˙na jqanqalna biex b˙alu bil-kelma u l-eΩempju tag˙na nwasslu lil Ìesu lill-o˙rajn. San Lawrenz jitlob g˙alina u jberikna. Il-festa t-tajba lill-Vittorjosani kollha.

(1)(San Ìustinu Martri, Appolo©ija 1,65)

Ówawar li nuΩaw ta’ spiss fl-ikel MediterranjuIs-Salvja (Sage) g˙andha ri˙a pjaçevoli ˙afna u ting˙araf façilment mill-weraq a˙dar çar u bellusi. Hija ˙axixa Mediterranja u n˙obbu nΩiduha mal-vitella. Tajba wkoll g˙al mal-majjal, zalzett, u la˙am priservat.

Is-Sag˙tar (Thyme) insibuh miΩjud f’riçetti tal-la˙am differenti u ma’ dawk tal-papra wkoll. It-tog˙ma tas-sag˙tar tikkumplimenta diversi ̇ xejjex aromatiçi o˙rajn b˙all-klin, salvja u origano, u sikwit insibuhom fl-istess riçetti.

Ix-Xibt (Dill) narawh fl-insalati, sopop, zlazi u ˙ut. L-uΩu tax-xibt – b’weraq qisu labar – huwa mifrux ukoll man-na˙a ta’ fuq tal-Ewropa u l-Asja u miΩjud ma’ prodotti tal-˙alib ukoll. Minbarra l-parti ˙adra friska, tintuΩa wkoll iΩ-Ωerrieg˙a tieg˙u – iΩ-Ωerrieg˙a tax-xibt (dill seed).



#ilbandatalbirgu

Ikel g˙al xi Festin

Tag˙rif mill-Kçina

minn MaryRose Gauci

1. Antipasto Kebabs

Ingredjenti: tadam Ωg˙ir, tortellini mg˙ollijin u mkess˙in, Ωebbu© mimli, salami mqatta dadi, perzut mqatta dadi, ©obon cheddar imqatta dadi, weraq tal-˙abaq, pesto tal-˙abaq u skewers tal-kebabs.

Metodu: Fuq l-iskewers ibda da˙˙al l-ingredjenti kollha wara xulxin. Wara ferrex ftit pesto tal-˙abaq, jew Ωejt taΩ-Ωebbu©a jew ˙all balsamiku.

2. Rolls tal-PerΩut u Ìobon

Ingredjenti: g˙a©ina tal-pizza, slices tal-perΩut, slices ©obon tat-toqba, mg˙arfa mustarda, mg˙arfa Worchester sauce, mg˙arfa Ωerrieg˙a tal-pepprin, butir.

Metodu: Ifta˙ l-g˙a©ina tal-pizza rettangolari. Fuqha iksi bil-perΩut, Ωid saff ©obon, u gerbeb forma ta’ romblu. Aqta’ f’biççiet u po©©ihom ˙dejn xulxin ©o dixx tal-forn. Óoll il-butir fuq in-nar, Ωid il-Worchester sauce, mustarda u Ω-Ωerrieg˙a tal-pepprin. Ferrex it-ta˙lita fuq ir-rombli tal-g˙a©ina. A˙mi g˙al 25 minuta f’forn temperatura ta’ 350°F.

3. Tamal mimli bil-©obon tat-tursina mdawwar bil-bacon

Ingredjenti: tamal, ©obon tat-tursina, slices tal-bacon

Metodu: Aqsam it-tamal fit-tul. Imla bil-©obon tat-tursina. Dawwar it-tamla mimlija bi slice bacon. A˙mi fil-forn g˙al 20 minuta f’forn temperatura 350°F, wara o˙rog mill-forn u dawwar u a˙mi g˙al 10 minuti o˙ra. Da˙˙al toothpick biex il-bacon ma jinfeta˙x.

Ftit Informazzjoni dwar It-TewmIl-qoxra g˙andha tkun xotta biss mhux ˙afna niexfa. M’g˙andhiex tisfolja. Ir-ras tat-tewm trid tkun s˙i˙a u kompatta ta’ lewn wie˙ed ming˙ajr tbajja.

Il-kwalita` tat-tewm tista tkejjilha anke mir-ri˙a. G˙andu jigi mwarrab dak li jkollu ri˙a qawwija filwaqt li tag˙zel dak li jkollu ri˙a pikkanti. L-irjus tat-tewm g˙andhom jit˙allew f’post fejn tg˙addi l-arja, mudlam kif ukoll xott. G˙andhom jit˙allew ©o kaxxa tal-kartun jew tal-injam. B’dan il-mod jibqg˙u tajbin g˙al diversi xhur.

Ikkunsmah kontinwament f’abbundanza. It-tewm jista’ jkun ta’ g˙ajnuna kontra diversi kundizzjonijiet mediçi. Fost l-o˙rajn, jelimina il-parassiti fl-imsaren. Ji©i aktar di©eribbli jekk tne˙˙i l-parti l-˙adra (in-nebbieta).



Wiçç Imb’wiçç ma’ Lawrence Farrugia

minn Paul Micallef

Fil-Birgu inzertajna li g˙andna ̇ afna Lawrence u g˙andna ˙afna Farrugia fosthom l-istess President tas-Soçjeta`

taghna, pero` jekk trid tidentifika min hu Lawrence Farrugia li se ninterviΩta f’din ir-rubrika trid issejja˙lu Lawrence ta’ Doda u hekk kul˙add jifhmek. Dan g˙aliex Lawrence hu t-tifel ta’ dak li kien jitqies persuna©© fil-Birgu, sid il-˙anut Cafe Du Brazil li nistg˙u ng˙idu li hu landmark il-Birgu (dan hu reklam bla ̇ las!). Lorry ta’ Doda li kien miet f’qasir il-g˙omor fl-eta` Ωg˙ira ta’ 38 sena fl-24 ta’ Awwissu tas-sena 1980.

Residenza

G˙al din l-interviΩta Lawrence laqg˙ani d-dar li hu g˙andu fil-periferija taΩ-Ûejtun, hekk li quddiem id-dar hemm biss g˙elieqi. Kif tid˙ol fis-salott jilqg˙ek ritratt kbir tal-istatwa titulari tal-patrun tag˙na kif ukoll g˙alih imsemmi il-protagonista tag˙na, San Lawrenz. U fil-waqt li ntasabna quddiem il-kompjuter Lawrence ©abli xi ˙a©a friska u xi ˙a©a xi nnaqqar ukoll.

Lawrence, li ssemma g˙al missieru, twieled fit-2 ta’ Ìunju 1971 il-Birgu f’52, Triq San Filippu u tg˙ammed fil-Parroçça tal-Birgu. Dan il-laqam ©ej minn isem in-nanna min-na˙a ta’ missieru Dorotea li maΩ-Ωmien inbidlet f’isem iktar qasir u sempliçi, Doda. Ommu Pauline mag˙rufa b˙ala Polly illum g˙andha 74 sena u toqg˙od Wied Il-G˙ajn.

Jiftakar çar li nzerta li meta miet missieru hu kellu biss 9 snin. Ommu u ˙utu kienu kollha fi btala l-Ìermanja u g˙alhekk tistg˙u ta˙sbu x’effett kellu fuqu meta missieru kien miet f’jumejn u l-a˙˙ar kliem li qal kien qalhom lilu. Fil-fatt Lawrence jiftakarhom bl-eΩatt “Óu ˙sieb lil ommok u lil ̇ utek”, ̇ a©a li g˙adu jag˙mel sal-lum g˙ax minbarra l-mara u t-tfal, ommu u ˙utu huma l-mimmi t’ g˙ajnejh.

Óutu, Mary Grace il-kbira, il-mara ta’ Karmenu s-sagristan, warajha Ìina li sfortunatment romlot xi snin ilu filwaqt li Lawrence kien iΩ-Ωg˙ir tal-familja.

Kien imur ˙afna jg˙in lil missieru fil-˙anut popolari tieg˙u fil-pjazza u jiftakar li missieru kien jibg˙atu bil-ganç tal-˙adid ikaxkar kaxxa vojta tal-birra warajh biex ji©bor il-flixken vojta fil-jiem tal-festa.

Edukazzjoni

Lawrence attenda l-iskola primarja tal-gvern, wara l-iskola sekondarja ta’ San ÌuΩepp f’Kordin ©ewwa Ra˙al Ìdid u wara Bighi fl-iskola tas-snajja fejn t˙arre© fis-seng˙a tal-plumbing. Sa minn meta g˙alaq 18-il sena da˙al b˙ala plumber mal-Korporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma fejn illum qieg˙ed fil-meter section ja˙dem bi grad ta’ survelliance technichian.

Praspura tal-iskola

Meta staqsejtu g˙al xi anedottu fiΩ-Ωmien l-iskola hu ftakar meta darba hu flimkien mal-klassi kollha kellhom jag˙mlu test bil-©onot tal-˙adid. Kif l-g˙alliem ra r-riΩultati ta’ xog˙olhom, qallhom, “ma rridx narah b’g˙ajnejja... morru itfg˙uh il-ba˙ar” g˙ax fl-opinjoni tieg˙u, setg˙u ˙admu xog˙ol a˙jar... u huma g˙all-ewwel darba obdewh mal-kelma. Marru jgarawh in-na˙a tar-Rinella, imbg˙ad rawhom xi nies min fuq il-Captain Morgan bit-turisti u rappurtawhom u ovvjament qalg˙u çamata liema b˙alha ming˙and is-surmast.

Lawrence kien jattendi l-muΩew b˙al ̇ afna tfal o˙ra u wara ç-Çentru taΩ-Ûag˙Ωag˙ ta’ Dun Lawrenz Bonnici. L-aktar ˙bieb tal-qalb li kellu kienu Neville Busuttil (u g˙adhom

jiffrekwentaw lil xulxin regolari sal-lum), Mario Raggio u Antoine Pisani. B˙ala tifel Ωg˙ir kien jilg˙ab il-ballun fl-area ta’ ˙dejn San Filippu u fuq is-simenta fejn ©ieli il-bieb ta’ San Filippu kien ikun minflok il-lasta.

Fil-muΩew

Fil-muΩew jiftakar li mhux l-ewwel darba li qala’ xi wa˙da fuq saqajh ming˙and il-prefett Frankie Chetcuti meta jkun paspar xi ̇ a©a u t-tfal kollha kienu jafu li l-prefett kien ta’ dixxiplina u li ma tiççajtax mieg˙u.

Fiç-Çentru taΩ-Ûg˙aΩag˙

Fiç-çentru taΩ-Ωag˙Ωag˙ kien g˙ad hemm ˙afna attivita` fiΩ-Ωmien li beda jitfarfar u jattendi hemmhekk, fosthom il-bidu tal-introduzzjoni tar-Rock Operas, b˙al Evita u Jesus Christ Superstar. F’din tal-a˙˙ar kien jie˙u sehem b˙ala Pietru (˙adli posti ghax qabel jien kont ninterpretaha) fi Ωmien meta kien hemm jidderie©i Mario Mifsud. Óa sehem f’Evita b˙ala suldat u wara wkoll f’Chess b’direzzjoni ta’ Mario Mifsud. Dawn kienu ©ew ippreΩentati kemm fis-Sala tal-Parroçça l-Birgu, fl-Istitut Kattoliku kif ukoll f’Sant’ Agata fir-Rabat. Lawrence kien jie˙u sehem ukoll meta kienet issir is-silta ta’ The Last Supper fil-Ìimg˙a l-Kbira filg˙odu fuq iz-zuntier tal-knisja.

Praspura fiç-Çentru taΩ-Ûg˙aΩag˙

Praspura gravi li jiftakar miΩ-Ωminijiet meta kien jattendi ç-Çentru hija, meta b˙al ma kienu jag˙mlu kull nhar ta’ Sibt wara nofs inhar, xi membri kienu jmorru jnaddfu ç-çentru b’Dun Lawrenz jaghti d-direzzjoni. Kien is-sajf u kif kienu lestew u d-Dun tela’ jorqod sieg˙a, kif sabu ru˙hom lesti qag˙du bil-qieg˙da kwieti fit-tara© ta’ quddiem is-salib li ta˙tu kien hemm xemg˙a mixg˙ula. Tg˙idx kemm damu kwieti g˙ax ix-xitan da˙˙al denbu u webbilhom biex jag˙mlu çajta fuq Dun Lawrenz. Qabdu t-tazza tax-xemg˙a, telg˙u biha fuq u kif id-Dun kien rieqed b’wiççu ‘l fuq b’Ωaqqu barra, Lawrence battal ix-xeg˙ma mdewba fuq Ωaqq



#ilbandatalbirgu

id-Dun. Tistg˙u timma©inaw kemm werΩaq u g˙ajjat Dun Lawrenz u ©era lejn il-Polyclinic fejn spiçça b’Ωaqqu nfaxxata u bl-antibiotiçi.

DiΩgrazzja evitata

Jiftakar inçident li seta’ kellu konsegwenzi serji meta waqt ir-rock opera Jesus Christ Superstar, Antoine Pisani, li kien qed jag˙milha b˙ala Ìuda fix-xena tat-tg˙alliq, xi ˙a©a marret ˙aΩin. Dak il-˙in l-atturi indunaw li fil-fatt kien qed jifga bil-˙abel m’g˙onqu, tfew id-dawl u ˙ar©u ji©ru biex isalvawh.

Checkmate ming˙and Claire

Kien imbg˙ad iktar tard waqt Chess, wa˙da minn dawn ir-rappreΩentazzjonijiet, fejn beda jo˙ro© mal-mara tieg˙u Claire xebba Attard li hija mill-Birgu pero` dak iΩ-Ωmien, il-familja tag˙ha kienu marru joqg˙odu l-Kalkara. Fil-fatt Claire ukoll g˙andha l-familja tag˙ha imda˙˙la fil-festa g˙ax iz-ziju tag˙ha m’hu ̇ add ̇ lief Salvu Attard, il-˙ampi.

Ûwie© u ˙idma

Wara g˙erusija ta’ madwar 8 snin huma ΩΩeww©u fil-31 ta’ Mejju tas-sena 1997 fil-parroçça ta’ San Lawrenz. Minn hemm marru joqg˙odu fid-dar fejn g˙adhom joqg˙odu s’issa li minbarra l-©ebel tal-binja, il-kumplament tax-xog˙ol kollu sar minn idejn Lawrence, inkluΩ l-invjar, il-kisi, il-madum, ilma eçç eçç. Peress li Lawrence minn dejjem kien i˙obb ix-xog˙ol manwali, wara xi Ωmien beda ja˙dem l-injam u parti kbira mill-g˙amara g˙amilha hu wkoll. F’kelma wahda Claire u l-familja g˙andhom ikunu fortunati g˙ax sabu lil Lawrence li kapaçi jag˙mel kollox dak li jaraw g˙ajnejh!

Tfal

Minn dan iΩ-Ωwie© kellhom Ωew© subien. Daniel, li twieled fl-1 ta’ Jannar fis-sena 2002 u Thomas li twieled fis-7 ta’ Awwissu fis-sena 2004 (id-data tat-twelid ta’ Thomas ˙olqot ftit tensjoni g˙al Lawrence g˙ax beΩa’ li kien se jitlef il-festa...). Hawn jien waqt li minn ta˙t il-g˙ajn hemiΩt lil Claire g˙idtlu bi tbissima ‘Óaqqek, missek g˙amilt il-kalkoli a˙jar!‘.

IΩ-Ωew©t itfal g˙adhom studenti, g˙alkemm il-kbir, Daniel, ja˙dem xi ftit mal-bar tal-kaΩin fil-vakanzi tas-sajf. Daniel i˙obb ukoll l-attivita` li ddawwar il-festa u speçjalment meta toqrob, i˙obb jinΩel ma’ missieru jag˙ti daqqa t’id fil-knisja u fil-kaΩin.

G˙ajnuna lill-Knisja

Sa minn meta kien Ωg˙ir g˙alkemm b’sorpriΩa kbira g˙alija hu qatt ma kien abbati, kien i˙obb jg˙in lil Renzo s-sagristan u darba jiftakar li kien ˙adlu gass tal-festa f’idu, tant li g˙amel il-festa b’idu nfaxxata. Imbg˙ad meta ˙atnu Karmenu Scicluna sar sagristan, kien u g˙adu jmur jg˙inu speçjalment anke bl-g˙ajnuna ta’ Mario Bezzina. FiΩ-Ωmien kien isir ©bir g˙all-opri fil-knisja minn Lawrence Privitelli. Meta dan miet ˙abta u sabta, ˙add ma da˙al g˙al dan l-inkarigu. Lawrence ˙a inizzjattiva u beda ji©bor hu g˙al xi pro©etti. Bis-sa˙˙a tal-fondi li ©abar Lawrence bl-g˙ajnuna tal-helpers tal-knisja kien sar restawr fuq ˙afna affarijiet, fosthom fjuretti, ventaltari, gandlieri, il-Via Sagra u tant o˙rajn.

Biex ikun hemm sors ie˙or ta’ d˙ul, Lawrence kien u g˙adu jie˙u ˙sieb stands tal-ikel waqt il- Birgufest, tant li sena minnhom kien spiçça l-isptar meta minkejja li kien di©a` mu©ug˙ g˙amel ©urnata jit˙abat biex jarma l-istand, imbag˙ad f’daqqa wa˙da ̇ ass l-effett ta’ slipped disc u kellu j˙alli kollox u jittie˙ed l-isptar.

Privile©© Uniku

Lawrence g˙andu wkoll il-privile©© uniku, li fl-img˙oddi kien isir mil-mibki Dun ÌuΩepp Caruana, fejn flimkien ma’ Mario Bezzina, ilibbes l-istatwa titulari ta’ San Lawrenz qabel il-festa. Ukoll, flimkien mal-istess persuna jie˙u ̇ sieb l-istatwa ta’ San Lawrenz waqt il-proçessjoni fil-festa fejn anke refa’ fiha darbtejn. Sas-sena l-o˙ra kien ukoll jie˙u ˙sieb l-istatwa ta’ Kristu Rxoxt waqt il-purçissjoni, pero` min˙abba l-istat ta’ dahru kellu jieqaf. Meta l-kliem waqa’ fuq l-inçident sfortunat ta’ din is-sena, Lawrence we©ibni li beka meta sema’ x’kien ©ara u ra l-istatwa f’dik is-sura.

G˙ajnuna fl-armar ta’ Barra

Lawrence kien i˙obb ukoll imur jg˙in fl-armar ta’ barra, tant li ‘l quddiem, meta tfarfar kien da˙al fil-kumitat tal-festa b˙ala membru. G˙amel xi sentejn u telaq min˙abba diΩgwid. Kien iqatta’ ˙afna ˙in ma’ Anton Gellel u Salvu Attard fl-armar. Jiftakar li meta kien fil-kumitat kien qed isir il-konkos tal-˙ofra tal-arblu l-kbir u l-crane kien sarlu l-˙in biex jitlaq u l-a˙˙ar Ωew© jardi kellhom ittellg˙uhom fuq spallejhom bil-bramel.

Darba, min˙abba li l-erba’ arbli ta’ madwar l-arblu l-kbir kienu twal ˙afna, il-bandiera l-kbira kienet we˙let mal-galletta ta’ wie˙ed minnhom eΩattament f’nhar San Lawrenz waqt li kienet ˙ier©a l-purçissjoni. Anton Gellel u l-istess Lawrence kienu ©abu s-sellum it-twil tal-injam u telg˙u biex ine˙˙uha. Fil-fatt kienu xi nies Dumnikani li ©ew jg˙inuhom, tant li g˙inuhom iniΩΩlu l-arblu u re©g˙u tellg˙uh.

Hu jiftakar ukoll li kien ji©bor dik li tissejja˙ id-deçina fejn kienet tin©abar 10c kull ©img˙a bieb bieb g˙all-armar u t-toroq li kellu kienu La Valette, San Filippu u Triq il-Palazz tal-Isqof.

G˙ajnuna lil tan-nar

Lawrence kien i˙obb in-nar, tant li sena minnhom jiftakar li spiccaw hu u Charles Navarro ja˙arqu n-nar minn fuq dik li kienet tissejjah il-pjattaforma f’ Sant’ An©lu isfel quddiem fejn hemm ir-ristoranti.



Ìibda g˙all-muΩika

Lawrence dejjem kellu l-muΩika g˙al qalbu, tant li meta kien g˙adu tifel fil-muΩew kien idoqq l-accordian (b˙al

Frankie Chetcuti) bl-udit g˙ax qatt ma mar jitghallmu. Ìieli anke mar idoqq ukoll f’purçissjonijiet tal-Milied f’oqsma o˙ra fosthom Marsaxlokk. Kien ukoll idoqq il-melodika tant li jiftakar li anke missieru fil-©ranet li kien marid, ©ieli kien jg˙idlu biex jiskot g˙ax ˙adlu rasu. Bl-istess strument kien jie˙u sehem fil-Brigata Laburista tal-Birgu ta˙t Charles Mifsud il-Lee u anke g˙amel Ωmien kien jg˙allem il-melodika lit-tfal tal-Brigata fil-Birgu u anke sa˙ansitra mar jg˙allem it-tfal tal-brigata tal-Furjana.

Bandist

Beda jitg˙allem il-kurunetta mal-Banda San Lawrenz u ta’ 15-il sena ˙are© idoqq. Wara xi Ωmien tal-g˙erusija kellu jieqaf min˙abba li kien impenjat bil-post il-©did li kienu bnew.

Involviment fil-kaΩin tal-Banda

G˙al sentejn, bejn l-1998 u l-2000 kellu l-bar tal-kaΩin flimkien mal-kunjatu Tarçi, pero` qatt ma da˙al fil-kumitat qabel is-sena 2016. Meta da˙al b˙ala membru imbg˙ad, minn Frar ta’ din is-sena in˙atar kaxxier wara r-riΩenja ta’ dak li kien hemm qabel.

Fil-fatt, kien bis-sa˙˙a tat-tifel iΩ-Ωg˙ir Thomas li Lawrence kellu jid˙ol fil-kumitat. Dan g˙aliex Thomas, li kien ilu jistudja d-drums mill-eta` ta’ sitt snin, kien xtaq li jibda jdoqq mal-banda u beda jistudja d-drums mal-kaΩin tal-banda ta˙t is-surmast il-©did Jonathan Abela. Lawrence ©ietu l- opportunita` biex jer©a’ jibda jonfo˙ il-kurunetta. U fil-fatt wara ̇ afna snin re©a’ ̇ are© idoqq mat-tifel. B˙al ma ji©ri, ˙a©a ©©ib lil o˙ra, dawn il-kumbinazzjonijiet wasslu biex kif g˙idna spiçça wkoll da˙al fil-kumitat.

Ìimg˙a l-Kbira

Fil-Ìimg˙a l-Kbira dejjem ˙a sehem. Beda bil-plattini bil-misteri, wara persuna©© iΩomm il-ga©©a tal-˙amiem ma’ Xmuni, li g˙al ˙afna snin kont nie˙u sehem jien stess, wara anke l-levita li jerfa’ l-arka tal-patt, l-istess Xmuni bil-bambin f’idu , Melkisedek, Ìakbu u o˙rajn. Ìieli wkoll refa’ f’xi statwi b˙al monument u l-porpra.

Delizzji u preferenzi

Lawrence i˙obb isiefer Liverpool anke g˙aliex iΩomm ma dak it-tijm. L-ikel favorit tieg˙u hu kollox... dak li ssajjar il-mara u speçjalment li jsajru l-kunjati, minbarra il-brun©iel. U ma ntihx tort g˙ax meta doqt il-˙obz biΩ-Ωejt u l-˙abaq li ©abitilna Claire xtaqt li ma jispiçça qatt u kull xahar nibda mmur g˙andhom biex nag˙mel interviΩta. MuΩika j˙obb il-Pink Floyd tant li fis-sena 1994 mar jarahom Ruma meta David Gilmore kien baqa’ mil-kompoΩizzjoni ori©inali. F’dik is-sena kien g˙addej it- tour tal-album “Division Bell”.

Fehmiet

Kif nag˙mel kull darba jien nistaqsi l-opinjoni tal-protagonist fuq il-kaΩin, il-festa u belt twelidna il-Birgu.

Dwar il-kaΩin, Lawrence ja˙seb li mhux façli li tkun involut g˙ax jirrikjedi ˙afna dedikazzjoni u ammont ta’ ˙in. Dwar il-futur tal-kaΩin jara futur tajjeb anke g˙aliex, il-banda qatt

ma kienet daqshekk b’sa˙˙itha mill-aspett akkademiku, tant li qed inkabbru l-kaΩin u qed jinbnew Ωew©t ikmamar o˙ra g˙at-tag˙lim tal-muΩika.

Dwar il-festa, Lawrence g˙andu l-opinjoni li min˙abba li llum qeg˙da fuq livell g˙oli ˙afna, biex iΩΩommha trid ˙afna finanzi. Hu Ωied, li minkejja dawn id-diffikultajiet, bil-parteçipazzjoni ta’ ̇ afna li g˙andhom il-festa g˙al qalbhom, il-livell dejjem qed jog˙la.

Dwar il-Birgu Lawrence Ωied li rajnieh jinbidel g˙all-a˙jar u g˙alkemm g˙al dawn l-a˙˙ar 21 sena, Lawrence mal-familja llum joqg˙od iΩ-Ûejtun, xorta jibqa’ j˙ossu kburi jg˙id li hu mill-Birgu. U anke meta jmur g˙and nies fuq xog˙ol u d-diskors jaqa’ fuq hekk, jie˙u gost kbir jisma’ nies differenti minn lokalitajiet differenti, kollha jfa˙˙ru l-progress li g˙amlet din il-Belt. Tant hu kburi li minkejja li joqg˙odu Ω-Ûejtun, it-tfal tieg˙u ©ew mg˙ammda, u g˙amlu l-preçett u l-griΩma, fil-Birgu.

Karba Ìenwina

Hawn Lawrence ˙a l-opportunita biex jag˙mel ilment validu g˙all-persuna li b˙al ˙afna o˙rajn b˙alu, g˙alkemm m’g˙adhiex toqg˙od il-Birgu, xorta jag˙ti kontribut lill-g˙aqdiet tal-Birgu. Din hi naturlament il-problema tal-parking fejn anke t-time window ta’ sieg˙a u nofs f’parking bl-arlo©© hu ftit wisq g˙al xi ˙add involut f’xi laqg˙a jew xog˙ol volontarju. Issu©©erixxa li g˙al persuni b˙alu g˙andu jin˙are© permess speçjali. Naturalment g˙andu s-support tieg˙i g˙al din il-proposta. Fil-fatt jekk isir studju fejn joqg˙odu l-membri tal-kumitati tal-Birgu, issib li l-ma©©oranza ma joqog˙dux hemm.

G˙eluq

Wara dawn il-fehmiet sellimtlu u jien u sejjer lura lejn il-karrozza ©ewni dawn il-˙sibijiet li rrid naqsam mag˙kom. Lawrence hu r-ragel tipiku Malti li jaf ikun mudell li jixpruna u jag˙ti tag˙lima. Dan g˙aliex hu g˙araf isib il-bilanç bejn dak li l-iktar i˙obb, anzi uΩa din l-im˙abba sabiex jag˙ti kontribut lis-soçjeta`. Hu ra©el li l-familja kemm ristretta ji©ifieri martu u t-tfal kif ukoll anke estiΩa ji©ifieri ommu u ˙utu ji©u l-ewwel u qabel kollox tant li hu qalli li min˙abba li hu l-maintenence person per eççellenza, hu r-rifu©ju tal-familja kollha g˙al kull ma jinqala’ ta’ xog˙ol manwali. Pero` ma waqafx hemm, anke min˙abba l-involviment tat-tifel tieg˙u hu g˙araf juΩa dak iΩ-Ωmien biex jag˙ti l-kontribut sinçier fil-kumitat tal-kaΩin. Hekk sab il-bilanç perfett bejn id-doveri tal-familja sabi˙a u mag˙quda tieg˙u u l-©ibda tal-kalamita ta’ Lorenzu u dak li hu marbut mieg˙u. Grazzi Lor tal-eΩempju li qed tag˙tina!

ATTIVITÀ GÓAX-XHUR TA’ LULJU - AWWISSU 2018

L-Erbg˙a 4 ta’ Lulju Fis-6.30pm Laqg˙a tal-Kumitat It-Tlieta 10 ta’ Lulju Fis-7.00pm Laqg˙a Kummissjoni Finanzi It-Tlieta 17 ta’ Lulju Fis-6.30pm Laqg˙a tal-Kummissjoni Banda Il-Ìimg˙a 20 ta’ Lulju Armar tal-Óadid tal-Plancier It-Tnejn 23 ta’ Lulju Armar tal-Plançier It-Tlieta 24 ta’ Lulju Armar tal-Plançier L-Erbg˙a 25 ta’ Lulju Servizz tal-Banda San Lawrenz ©ewwa l-Balluta Il-Óamis 26 ta’ Lulju Armar tal-Plançier Il-Ìimg˙a 27 ta’ Lulju Fis-7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali Is-Sibt 28 ta’ Lulju Fid-9.00am Kunçert tal-Banda Fit-8.00pm Ikla tal-Festa ta˙t il-Kampnar Il-Óadd 29 ta’ Lulju Mit-8.30am G˙oti ta’ Demm fil-Pjazza Fis-7.00pm Servizz tal-Banda San Lawrenz f’Ra˙al Ìdid – Festa Kristu Re It-Tnejn 30 ta’ Lulju Fis-6.00pm Final Snooker Competition It-Tlieta 31 ta’ Lulju Fis-7.00pm Nattendu g˙all-Quddiesa u ˙ru© tal-Istatwa Fid-9.00pm Ftu˙ tal-Festi f’©ie˙ San Lawrenz b’març mill- Banda Vittoriosana San Lawrenz L-Erbg˙a 1 t’ Awwissu Fis-6.30pm - L-ewwel Jum tan-Novena u Quddiesa ta’ ringrazzjament bis-sehem tal-Banda Fit-8.00pm Inawgurazzjoni tas-Sala Dun Alwi© Fenech u laqg˙a mal-Kapitolu tal-Kolle©©jata ta’ San LawrenzIl-Óamis 2 t’ Awwissu Sehem tal-Banda fil-Festa Tfal Fis-6.30pm Kunçert tal-Banda Fit-8.30pm Red Party f’Palazzo Huesca Il-Ìimg˙a 3 t’ Awwissu Fit-8.00pm Riçeviment tal-Festa f’Palazzo Huesca Il-Óadd 5 t’ Awwissu Open Day f’Palazzo Huesca It-Tnejn 6 t’ Awwissu Fis-6.30pm Kunçert Ìenerali It-Tlieta 7 t’ Awwissu Fis-7.00am Wasla tal-Banda minn Viagrande Fit-8.15pm Març mill-Banda Vittoriosana San Lawrenz fejn wara tesegwixxi il-Programm ‘Vittoriosa in Festa’ fuq il-plançier artistiku ©ewwa l-pjazza L-Erbg˙a 8 t’ Awwissu Antivi©ilja tal-Festa Fit-8.00pm Març u Programm MuΩikali mill-Banda ta’ Viagrande Fid-8.45pm Març mill-Banda Vittoriosana San Lawrenz u dimostrazzjoni bl-istatwa ta’ San Lawrenz jag˙ti d-dawl lill-G˙omja Il-Óamis 9 t’ Awwissu Lejlet il-festa ta’ San Lawrenz Fl-10.30am Març tat-Te Deum mill-Banda Vittoriosana San Lawrenz Fid-9.00pm Març u Programm mill-Banda ta’ Viagrande Il-Ìimg˙a 10 t’Awwissu Festa Litur©ika ta’ San Lawrenz Fid-9.00am Delegazzjoni mill-Kumitat tattendi g˙all-Quddiesa tal-Festa Fis-1.00pm Ikla tal-Festa fid-Don Berto Restaurant Fis-7.30pm Órug tal-Purçissjoni bl-istatwa titulari ta’ San Lawrenz Is-Sibt 11 t’ Awwissu Matul il-lejl isir iΩ-Ωarmar tal-Plançier Fid-9.00pm Març tal-g˙ada tal-Festa mill-Banda San Lawrenz It-Tnejn 13 t’ Awwissu Març mill-Banda fil-Festa ta’ Santa Marija, Rabat, G˙awdex L-Erbg˙a 15 t’ Awwissu Festa Kmandata – Santa Marija Il-Óamis 16 t’ Awwissu Servizz tal-Banda fil-Festa ta’ San Leonardo f’Óal Kirkop It-Tlieta 21 t’ Awwissu Fis-7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali



#ilbandatalbirgu

Kun ©eneruΩ fil-©abra li ssir mis-Soçjeta’ MuΩikali San Lawrenz matul il-©ranet tal-Festa. L-g˙otja tieg˙ek tkompli tg˙in sabiex

inkomplu nkabbru isem is-Soçjeta’ u l-Banda tal-Birgu. Grazzi mill-qalb.

Documents

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz...l-pjazza fejn indaqq l-Innu l-Kbir ta’ Hector H. Dalli. F’g˙eluq il-125 sena kellna sitwazzjoni finanzjarja ˙afna a˙jar. Dawn il-festi