Embed Size (px)
Citation preview
LERI for LIFEHandboek Leri for Life
Programma Voorschoolse Educatie
© 2011 Stichting Leri for Life
Inhoud
Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Leergang Leri for Life voorschoolse educatie BASIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Project 1 Welkom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Thema 1.1: Welkom in de peutergroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Thema 1.2 Welkom op school . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Project 2: Ruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Thema 2.1 Hoe zie ik eruit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Thema 2.2 Mijn lichaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Thema 2.3 In de ruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Project 3 Kleur en vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Thema 3.1 Naar de speelgoedwinkel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Thema 3.2 In de supermarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Thema 3.3 Op de markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Project 4 Regen en wind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Project 5 Huis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Thema 5.1 Hier woon ik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Thema 5.2 Kamers in huis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Thema 5.3 Wij gaan verhuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Project 6 Kerstmis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Thema 6.1 Kerstfeest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Project 7 Tellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Thema 7.1 Beer is jarig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Thema 7.2 Mijn verjaardag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Thema 7.3 Het is feest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Project 8 Kleding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Thema 8.1 Wat doe ik aan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Thema 8.2 Kijk mij eens! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Thema 8.3 Wie ben ik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Project 9 Verkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Thema 9.1 Dichtbij huis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Project 10 Water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Thema 10.1 Water buiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
4
Voorwoord Een ketting is zo sterk als de zwakste schakel. Het versterken
van de zwakste schakel betekent tegelijkertijd het versterken
van de gehele ketting. De ketting als geheel krijgt hierdoor
een meerwaarde.
Zo ook met de samenleving. Het versterken van de individuen
en groepen van de onderste laag van de samenleving door
hen perspectief te geven in het leven, betekent tegelijkertijd
meer ontwikkeling en voorspoed voor die samenleving als
geheel. Het is daarom belangrijk om individuen en groepen
met weinig zicht op verdere ontwikkeling en kansen in een
samenleving te versterken.
Leri for Life, een onderwijsmethode die ontwikkeld is door
dr. Cynthia Ringeling, wil met haar programma’s bereiken
dat individuen en groepen in Suriname in kansarme sociaal-
economische omstandigheden weten dat er mogelijkheden
zijn voor meer perspectief in hun leven. Zij nemen daarom het
initiatief om zichzelf en hun gemeenschap te ontwikkelen voor
meer uitzicht op een beter leven.
Zij leren hun talenten en kwaliteiten te (her) ontdekken en
worden gestimuleerd zich (verder) te ontwikkelen uitgaande
van hun talenten en kwaliteiten. Leri for Life maakt bij deze
mensen krachten los en geeft hen energie om in beweging
te komen en verantwoordelijkheid te nemen om hun eigen
lot te verbeteren. Op deze manier kunnen zij bijdragen aan
een beter leven voor hen zelf en aan meer vooruitgang in de
samenleving als geheel.
Dit handboek is in de eerste plaats geschreven voor de
stichting Leri for Life. Leri for Life voorschoolse educatie
is een programma voor kansarme en achtergestelde
leefgemeenschappen waarbij uitgegaan wordt van de talenten
en mogelijkheden van de volwassenen om de kinderen tussen
3 en 6 jaar kennis en vaardigheden bij te brengen
ter stimulering van hun persoonlijke ontwikkeling.
Het programma wordt momenteel in zeven dorps-
gemeenschappen in het binnenland van Suriname uitgevoerd.
Te weten: Santigron, Pikin Poika (district Wanica), Brownsweg
(district Brokopondo), Jaw Jaw, Lespansi en Kajapati (district
Boven Suriname), en Akalekondre (district Marowijne) en er
zijn verzoeken voor andere gebieden in Suriname die nu in
voorbereiding zijn.
Deze kansarme en achtergestelde leefgemeenschappen
hebben in de afgelopen decennia het meest moeten ontberen
in Suriname wat betreft kansen op sociaal-economische
vooruitgang.
Zij willen nu de kansen van hun jonge kinderen in het
basisonderwijs vergroten. Deelname aan het Leri for Life
programma biedt hen daartoe meer toekomstperspectief.
De bewoners moeten zelf aangeven of zij aan het programma
willen deelnemen (“ demand driven”).
In het programma leren de volwassenen: activiteiten die zij samen met kinderen kunnen
ondernemen om zich optimaal te ontwikkelen;
de betrokkenheid van de ouders van de kinderen te
vergroten bij zojuist genoemde activiteiten;
de duurzaamheid van de activiteiten binnen de
dorpsgemeenschap te vergroten;
Dit handboek is gebaseerd op ervaringen die zijn
opgedaan in de verschillende leefgemeenschappen die
werken met de methode. Verder worden voor de kwaliteit
samenwerkingsverbanden aangegaan met andere individuen,
instellingen en organisaties in en buiten Suriname. In de vorm
van “geven en nemen” wordt er een bijdrage geleverd aan dit
proces van zelfredzaamheid voor meer perspectief.
De samenwerking bestaat uit het inzetten van elkanders
talenten en kwaliteiten door uitwisseling van kennis en
vaardigheden vanuit ieders cultureel kader. De uitwisseling is
tot wederzijds nut en voor de omgeving waar de uitwisseling
plaats vindt.
5
Inleiding Het programma Leri for Life voorschoolse educatie is gebaseerd
op het succesvolle programma Piramide van dr.Jef van Kuyk/
Citogroep Arnhem (Nederland) en het succesvolle programma
Community Based Schoolprogram (CBS) van dr. Cynthia
Ringeling. Piramide heeft in totaal 36 thema’s verdeeld over
de drie leeftijdsgroepen (peuter 2,5-3 jaar, kleutergroep 1: 3,
4,5- 5 en kleutergroep 2: 4,5- 6). De Piramidemethode richt zich
op acht ontwikkelings gebieden. Deze ontwikkelingsgebieden
vormen de inhoud van het spel (de speelleeromgeving)
en van de projectthema’s. Alle ontwikkelingsgebieden komen
evenwichtig en in samenhang aan bod. Kinderen breiden
bijvoorbeeld hun woordenschat uit en ze leren tellen, maar
ze leren ook om prettig om te gaan met elkaar en plezier
te hebben in het spel. De acht ontwikkelingsgebieden zijn:
persoonlijkheidsontwikkeling, sociaal-emotionele ontwikkeling,
ontwikkeling van de waarneming, taalontwikkeling en
ontwikkeling van lezen en schrijven, denkontwikkeling en
ontwikkeling van rekenen, oriëntatie op ruimte en tijd en
wereldverkenning, motorische ontwikkeling en kunstzinnige
ontwikkeling.
Piramide is opgebouwd rond projecten. Een Piramideproject
is een geheel van activiteiten waarin één ontwikkelingsgebied
centraal staat en de andere ontwikkelingsgebieden
ondersteunend werken. Elk project duurt twee tot drie weken.
De activiteiten worden uitgevoerd in vier fasen: oriënteren,
demonstreren, verbreden en verdiepen. In iedere groep komen
dezelfde onderwerpen aan bod, maar steeds op een hoger
niveau. De onderwerpen van de projecten zijn heel verschillend,
maar ze hebben één ding gemeen: ze zijn afkomstig uit de
wereld van kinderen. In de projecten worden allerlei activiteiten,
toepassingen, ideeën, spelletjes, liedjes en natuurlijk een
veelheid aan verwerkingsmogelijkheden aangeboden.
De basis van ieder project is een netwerk van begrippen.
Deze begrippen worden gebruikt bij het Spelprogramma.
Bij het Groepsprogramma en bij het Tutorprogramma kunt u
de basisbegrippen behorende bij de thema’s gebruiken in de
activiteiten en in de woordenschatuitbreiding.
Deze basisbegrippen worden aan het eind getoetst.
De leerkrachten dienen gedurende een jaar de projecten van
een groep uit te voeren waardoor een leerlijn gevuld is en alle
belangrijke ontwikkelingsgebieden aan bod zijn gekomen.
Binnen het basisonderwijs wordt veel gebruik gemaakt van
het werken in hoeken. De basis voor een effectief speel- en
leerproces is een uitdagende speelleeromgeving. Aantrekkelijke
materialen maken kinderen enthousiast om te spelen of leren.
Het werken in hoeken biedt kinderen vele mogelijkheden, zoals
leren samenspelen, initiatief leren nemen, in contact komen
met situaties uit de omringende wereld en daar ervaring
mee op doen. Ook voor leerkrachten heeft het werken met
hoeken voordelen. Een leerkracht kan kinderen uit zijn groep
stimuleren, motiveren, structuur bieden, vragen stellen en goed
observeren en kan door middel van het inrichten van een nieuwe
hoek, inspelen op de interesses van de kinderen. Kortom:
hoeken hebben een grote ontwikkelingswaarde voor kinderen!
De versurinamisering van de Piramide methode aan de hand
van de resultaten van het CBS programma (Community Based
Schoolprogram) heeft geleid tot het ontstaan van de methode
Leri for Life. Dit boek is onderverdeeld in 10 projecten en 20
thema’s. Binnen elk project staat één ontwikkelingsgebied
centraal. De overige ontwikkelingsgebieden hebben een
ondersteunende taak.
Peuters Peuters Groep 1 Groep 1 Groep 2 Groep 2
1e halfjaar 2e halfjaar 1e halfjaar 2e halfjaar 1e halfjaar 2e halfjaar
Ontwikkelingsgebied Project Thema Thema Thema Thema Thema Thema
Persoonlijkheids - onwikkeling
Welkom Welkom in de peutergroep
Welkom op school
Ruimtelijke oriëntatie Ruimte Hoe zie ik eruit? Mijn lichaam In de ruimte
Denkontwikkeling Kleur en vorm
Naar de speelgoedwinkel
In de supermarkt Op de markt
Oriëntatie op tijd Regentijd Regen en wind
Taalontwikkeling Huis Hier woon ik! Kamers in het huis Wij gaan verhuizen!
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Kerstmis Kerstfeest
Denkontwikkeling Tellen Beer is jarig Mijn verjaardag Het is feest!
Taalontwikkeling Kleding Wat doe ik aan? Kijk mij eens! Wie ben ik?
Taalontwikkeling Verkeer Dichtbij huis
Wereldverkenning Water Water buiten
6
Leergang Leri for Life voorschoolse educatie BASIS
Kenmerkend voor Leri for Life is dat:
de ouders en leefgemeenschap betrokken worden
bij de uitvoering
de activiteiten structureel en duurzaam in de
leefgemeenschap uitgevoerd worden
de leefgemeenschap als medeverantwoordelijke zich
verbindt aan de uitvoering en een eigen bijdrage levert
aan het succes van de resultaten.
Voorbereiding & methodische aanpak
Leri for Life tip:
Start ruim van te voren met het voorbereiden van een thema.
Het is belangrijk om samen met je collega(’s) goed te
bedenken:
Wat willen we in dit thema de kinderen leren?
Wat gaan we doen om dat te bereiken?
Hoe zorgen we er samen voor dat het ook gebeurt!
Goed weten welke woordbegrippen de kinderen
gaan leren.
Hoe wordt de speelleeromgeving (de peuterschool)
ingericht zo dat de kinderen binnen dit thema vrij
kunnen spelen en ontdekken.
Hoe ziet het dagschema eruit?
Over welke materialen beschikken we en waarvoor
moet er nog gezorgd worden?
Hoe betrekken we de ouders en de buurt bij het thema
en de activiteiten van de peuterschool.
De verschillende onderdelen betrekking hebbend op het uitwerken
van de Leri for Life thema’s worden hieronder kort beschreven.
De woordbegrippenDe leerkracht begint eerst met de basisbegrippen van het
thema. Om de peuters de begrippen goed te laten onthouden
is het van belang de woorden zoveel en zo vaak mogelijk als
maar kan te gebruiken. Dit kan tijdens de kring, spelletjes en
activiteiten, noem maar op. De leerkracht dient de activiteiten,
liedjes, versjes, boekjes zodanig te kiezen dat die er zeker van
is dat de woorden gebruikt worden.
Achtergrond informatieLeri for Life voorschoolse educatie BASIS is een leergang
ter voorbereiding van de uitvoering van de activiteiten van
het programma Leri for Life voorschoolse educatie. Leri for
Life voorschoolse educatie in Suriname is een Surinaamse
vertaalslag van Piramide, een succesvol programma in
Nederland, en de methodiek van het Community Based
Schoolprogram (CBS). Het sluit aan bij het curriculum van
het basis onderwijs in Suriname.
Doelstelling De leergang heeft als doel een basis van kennis,
vaardigheden, methoden en technieken over te dragen voor
de uitvoering van voorschoolse activiteiten die gericht zijn
op een optimale ontplooiing van de talenten van kinderen in
de leeftijd van 3 tot 6 jaar ter bevordering van hun succes in
het (basis) onderwijs en hun leven.
De leergang is gericht op de uitvoering van
drie soorten activiteiten:
Kind- en ouderactiviteiten: wetenschappelijk
gefundeerde en internationaal succesvolle activiteiten
gericht op de stimulering van een brede (cognitieve,
sociaal- emotionele, motorische, creatieve)
ontwikkeling van het kind, inclusief de ontwikkeling van
de schooltaal als tweede taal en het nodige
ontwikkelingsmateriaal. Activiteiten voor het betrekken
van ouders en de gemeenschap bij voorschoolse
educatie en het aanpassen van de omgeving van het
kind ten behoeve van de stimulering van de
ontwikkeling.
Communicatieactiviteiten: activiteiten gericht op de
communicatie met de leefgemeenschap en personen, de
overheid, bedrijven, particuliere organisaties buiten de
leefgemeenschap voor informatie over de uitvoering van
de activiteiten en de mogelijkheden voor duurzame
samenwerking.
Fondsenactiviteiten: activiteiten gericht op zoeken en
creëren van fondsen in de leefgemeenschap
(community fonds) en daarbuiten voor (extra) middelen
om een duurzame uitvoering van de activiteiten
mogelijk te maken.
7
De speelleeromgeving De speelleeromgeving is de hele omgeving waarin het kind
zich beweegt. De leerkracht kijkt of er naast het lokaal ook
buitenruimtes zijn die bij de speelleeromgeving betrokken
kunnen worden. De activiteiten kunnen dan zowel binnen als
buiten plaatsvinden. De methode kent vrij spel en gericht spel.
Bij het vrije spel ligt het initiatief bij het kind dat zelf kiest
waarmee het wil spelen. Zijn de kinderen met een project
bezig, dan spelen ze gericht spel. De leerkracht verandert
hoeken en plaatsen in het kader van het projectthema en
geeft de kinderen zo iedere keer nieuwe impulsen om te gaan
spelen.
Inrichting van het lokaal Richt het lokaal zodanig in dat de kinderen vrij kunnen
spelen en ontdekken
Creëer hoeken waarin de kinderen zelfstandig
kunnen spelen
Zorg voor een plek waar de kinderen hun tas en
drinkbeker neer kunnen zetten
Hang de dagritmekaarten duidelijk zichtbaar op
ooghoogte voor de kinderen op.
Dagschema en dagritmekaartenDe dagindeling op de Leri for Life peuterschool verloopt min
of meer altijd op dezelfde manier. Veel activiteiten komen elke
dag meestal in een vaste volgorde terug. Dit is de basis van
waaruit gewerkt wordt en regels worden opgesteld.
Maak voor het plan een dagschema en maak voor de kinderen
de dagritmekaarten. Dagritmekaarten bestaan uit een aantal
gekleurde kaarten waarop duidelijk de activiteit van de dag
te zien en te herkennen is voor de kinderen. Het is belangrijk
dat de kinderen de platen goed en duidelijk kunnen zien!
Hang deze kaarten op ooghoogte in de volgorde van het
dagschema op van links naar rechts. Met een (was)knijper of
pijl kan duidelijk worden gemaakt waar de kinderen moeten
beginnen met kijken en welke kaart daarna komt. Het is leuk
om de kinderen de pijl te laten verschuiven en dat ze kunnen
aanwijzen wat het volgende is wat ze gaan doen.
GroepsactiviteitenHet Groepsprogramma is de kern van ieder project. Vanuit
het initiatief van de leerkracht onderzoeken de kinderen een
bepaald thema. De Groepsexploratie bestaat uit vier stappen:
Oriënteren, Demonstreren, Verbreden en Verdiepen.
Met behulp van deze stappen onderzoekt de leerkracht samen
met de kinderen ‘stapsgewijs’ een onderwerp.
OuderactiviteitenDe Leri for Life methode richt zich niet alleen op vaardigheden
die op school geleerd worden, maar op de totale ontwikkeling
van een kind. De betrokkenheid van ouders is daarom heel
belangrijk. Elke dag begint met de spelinloop: het moment
waarop de ouders hun kinderen brengen. De leerkracht laat
de ouders met hun kind in de groep werken en geeft ze bij
ieder project werkjes mee om thuis met hun kinderen te doen.
De leerkracht krijgt informatie van de ouders over hun
kind en over de opvoeding thuis
De leerkracht geeft informatie aan de ouders over
ouderbijeenkomsten en thema’s
De leerkracht organiseert een spelinloop: de ouders
spelen met hun kind in de groep aan het begin van de dag
De leerkracht organiseert een ouderweek: de ouders
werken een week lang met hun kind mee in de groep
De leerkracht geeft bij ieder project informatie of
instructie mee over het thema in de vorm van een folder
of boekje, indien nodig in de eigen taal van de ouders.
U kunt ook spelletjes en werkjes mee naar huis geven,
passend bij het thema. Daarmee verlengt u de leertijd van
de kinderen.
SpelsuggestiesBij het Spelprogramma van de methode, draait het om het
initiatief van het kind. Toch heeft ook de leerkracht of leidster
een belangrijke taak door de kinderen te observeren en
waar nodig een nieuwe impuls aan het spel te geven. In het
Spelprogramma, beschreven in de themaboeken, staan leuke
suggesties om het spel van de kinderen in de hoeken op gang
te brengen. De methode kent vijf soorten spel, die uitgewerkt
worden per leeftijdsgroep:
Spel met materiaal
Motorisch- of bewegingsspel
Doen alsof spel
Belevings- en verwerkingsspel
Regelspel.
Versjes, liedjes en boekenDe leerkracht leert de kinderen liedjes en versjes en leest
verhaaltjes voor die betrekking hebben op het thema dat
behandeld wordt.
8
Project 1 Welkom
Het welkom programma is het startpunt van de methode. Dit programma maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied
persoonlijkheidsontwikkeling en bestaat uit twee delen, te weten: welkom in de peutergroep en welkom op school.
In het welkom programma voor de peutergroep ligt het accent op de steeds terugkerende vaste dagindeling en rituelen en regels
die bij de onderdelen van de dag horen. De structuur van de dag wordt gesymboliseerd met behulp van het dagritmepakket.
In de eerste twee weken worden de onderdelen van de dag onder de aandacht van de kinderen gebracht. In het welkom
programma worden de rituelen en regels uit de peutergroep herhaald voor zover ze ook voor de schoolgroep van toepassing zijn.
Het speelwerkbord, waarmee wordt gesymboliseerd hoe kinderen hun speel en werkactiviteiten kunnen leren plannen, wordt in
dit deel geïntroduceerd. Halverwege het schooljaar wordt het zelfstandig werken geïntroduceerd. Het welkom programma heeft
tot doel kinderen in een veilige en prettige sfeer wegwijs te maken in de rituelen en regels van de groep, zodat ze van meet af aan
leren zelfredzaam te worden en zelfstandig activiteiten uit te voeren, individueel en in de groep. De meeste kinderen hebben tijd
nodig om te wennen aan een nieuwe situatie. Om te durven spelen en te ontdekken, zullen ze zich veilig moeten voelen.
Het al vanaf de eerste dag aanleren van duidelijke rituelen en regels werkt sfeerbevorderend en biedt de kinderen structuur en
houvast. Welkom in de peutergroep wordt in thema 1.1 uitgewerkt. Welkom op school wordt in thema 1.2 beschreven.
Thema 1 .1: Welkom in de peutergroep
Alle peuters worden op de Leri for Life peuterscholen welkom
geheten op de eerste schooldag. De kinderen leren te groeten,
leren de regels van de peuterschool en leren naar het toilet te
gaan.
De peuters van Brownsweg
De hieronder staande basiswoorden moeten de kinderen
voor het thema welkom kennen. Ook kan er aandacht worden
gegeven aan extra woorden en contextbegrippen zodat de
kinderen ook deze themawoorden leren kennen en kunnen
toepassen. Wanneer er een Nederlands woord tussen zit,
waarvoor men in het binnenland een ander woord gebruikt
mag dit veranderd worden.
De themawoorden kunnen op verschillende manieren aan de
kinderen geleerd worden. Voorbeelden hiervan zijn door de
woorden op te schrijven en op te hangen in de klas. Zo zien de
kinderen de woorden de hele dag en kunnen de woorden en
betekenissen ervan worden besproken.
Basisbegrippen:We leren de kinderen de volgende basisbegrippen:
Welkom en afscheid
Basisbegrippen: juf /juffrouw hallo, goedemorgen dag spelen hier
mantel (jas) tas stoel kring mama papa weg
groeten (zwaaien) naar huis tot straks, tot morgen
beertje zitten naam heten foto
Extra begrippen: goedemiddag meenemen zeggen verdrietig kind
doen maken plaatje aanwijzen vandaag
Contextbegrippen: huilen wat scheelt je leuk speelgoed halen aan uit
Plassen en wassen
Basisbegrippen: toilet (w.c.) plassen poepen, drukken toiletpapier
(w.c.papier) helpen handen wassen doorspoelen/
doortrekken
Extra begrippen: deur billen afvegen vies kraan opendoen dichtdoen
zeep afdrogen jongen meisje
Contextbegrippen: plaatje knoop bril zitten water handdoek klaar
9
Tussendoortje / pauze
Basisbegrippen: tussendoortje pauze eten drinken kan beker
open maken dicht maken lekker klaar schoonmaken
Extra begrippen: opeten opdrinken tas brood melk sap soft appel
koek fruit tanden poetsen
Contextbegrippen: pakken op vies maken (knoeien) spons doek
stoffer en blik
De speelleeromgeving Behalve de peuterschool hoort ook het dorp en haar
omgeving bij de ruimte om te spelen en te leren. De geplande
activiteiten kunnen zowel binnen als buiten plaatsvinden.
Inrichting van het klaslokaal: Grote letters Welkom voor de deur, of aan de buitenkant
van het schoolgebouw (gemaakt op een grote doos en
ophangen, of op stof schilderen, liever een stuk hout
verven en ophangen zodat het er altijd blijft hangen)
Bordtekening maken met een kind op weg naar school
Op het schoolbord staat geschreven: thema welkom
Voor ieder kind een naamsticker (gemaakt van A4blad
geknipt). De hele week komen de kinderen met hun
naamsticker naar school.
Elk kind heeft zijn eigen stoel met de naam erop.
De kinderen en de tafel met tassen
In het lokaal staat de tafel met vrolijk tafelkleed waarop
de kinderen hun tassen met eten en drinken kunnen
zetten. Boven de tafel hangt duidelijk zichtbaar een
tekening van eten en drinken (idem als kaart van de
dagindeling)
De dagindeling hangt duidelijk zichtbaar voor de kinderen
en ouders in het lokaal: Kaart 1: welkom, kaart 2: liedjes
en versjes, kaart 3: boekjes voorlezen, kaart 4: vrij
spelen, kaart 5: eten en drinken, kaart 6: opruimen, kaart
7: buiten spelen, kaart 8: afsluiten naar huis
Een fotogalerie met foto’s van de kinderen en de juffrouw
Voor jongens en meisjes is er een toiletketting. (een
ketting van vrolijk gekleurde grote kralen geregen).
Spelsituatie:De kinderen willen graag spelen in een hoek. De leerkracht
heeft verteld wat de kinderen allemaal in die hoek kunnen
gaan doen. Deze maakt er een spelletje van door bijvoorbeeld
aan de kinderen aan te geven dat als zij het woord welkom
(of een ander basiswoord) kunnen uitspreken, zij in een van
de speelhoeken mogen spelen. Een ander manier is om het
woord te gebruiken, door bijvoorbeeld te zeggen: “Jullie zijn
welkom om in de hoek te komen spelen”.
Groepsactiviteiten
Welkom en afscheidHet is belangrijk om de peuter en de ouder op een
persoonlijke manier te begroeten. Met het geven van een
begroeting maakt de leerkracht duidelijk dat deze aandacht
heeft voor het kind wat een veilig en welkom gevoel geeft.
Bijvoorbeeld:
Goedemorgen Shauno, ik ben juffrouw Grace,
wat fijn dat je er bent! Je tas mag je hier neerzetten.
Zullen we je beker hier neerzetten? Kijk eens, ik heb een mooie
stoel waarop je mag gaan zitten…
Een peuter is nog heel erg jong en kan er veel moeite mee hebben om te begrijpen waarom papa en mama weg zijn zeker op momenten waarop ze verdrietig zijn. Het is van belang dan positieve aandacht en troost te geven. Aan het einde van de ochtend is het belangrijk om de ochtend gezamenlijk af te sluiten en duidelijk op een persoonlijke manier afscheid te nemen.
10
Voorbeelden van Brownsweg: Juffrouw staat bij de deur en heet iedereen welkom.
Het woord welkom plus naam van het kind wordt
nadrukkelijk genoemd
De juffrouw heeft een naamketting waarop haar naam
duidelijk zichtbaar is
Alle kinderen krijgen bij binnenkomst een naamketting
om.
De naamketting
Bij aanvang van het thema worden: De ouders geïnformeerd over de regels en de dagindeling
van de peuterspeelzaal
Liedjes en versjes mee gestuurd naar huis zodat ze thuis
kunnen oefenen
De ouders gevraagd of ze spullen hebben die passen bij
het thema of misschien wel voor materialen kunnen
zorgen
Liedjes en versjes:
Goedemorgen juffrouw, Goede morgen juffrouw,
Goede morgen, goede morgen, goede morgen, juffrouw
Thema 1 .2 Welkom op school In het welkom programma worden de rituelen en regels uit
de peutergroep herhaald voor zover ze ook voor deze groep
van toepassing zijn. Het speelwerkbord, waarmee wordt
gesymboliseerd hoe kinderen hun speel en werkactiviteiten
kunnen leren plannen, wordt in dit deel geïntroduceerd.
Het deel ‘Welkom op school’ voor de groep die de peutergroep
reeds doorlopen heeft bestaat uit zes onderwerpen te weten:
welkom en afscheid, plassen en wassen, tussendoortje,
groepsexploratie, spelen en werken (onderverdeeld in
spelinloop, spelen, werken en zelfstandig werken), spel en
beweging (onderverdeeld in spel en beweging buiten en spel
beweging binnen).
Elk dagdeel op school verloopt min of meer volgens een vast
patroon. Allerlei activiteiten komen dagelijks terug, meestal
in een vaste volgorde. Hieronder volgt een schematische
weergave van de activiteiten die in groep 1 en 2 ontplooid
worden.
De dagindeling
Met behulp van het dagritmepakket worden de onderdelen van
de dag voor de kinderen gevisualiseerd. Het dagritmepakket
bestaat uit een aantal kaarten met gekleurde platen die
fungeren als representatie van de onderdelen van de dag.
Hang de kaarten op een rij van links naar rechts.
Het dagritmepakket
11
Met behulp van een handje of pijl kan duidelijk worden
aangegeven waar de kinderen moeten (beginnen met) kijken
en welke kaart daarna komt.
Groepsactiviteiten Welkom en afscheid
De leerkracht zorgt voor een plek voor (de spullen van)
elk kind zoals een eigen stoel en eventueel een kapstok
door deze te voorzien van een sticker, plaatje, tekening of
foto (met naam). Zij creëert een vaste plaats (bijvoorbeeld
kist of tafel met plaatje) voor tas of beker (kan),
meegenomen speelgoed en gemaakte werkjes.
De leerkracht vraagt de ouders een pasfoto van hun kind
mee te geven en hangt deze samen met foto’s van
leerkrachten en tutor op een presentiebord. Leerkracht,
tutor en kind kunnen controleren wie wel en wie niet
aanwezig is.
Maak een week, maand en/ of seizoen kalender op grote
vellen papier. Noteer daarop belangrijke gebeurtenissen
zoals verjaardagen, feesten en vrije dagen.
Basis en extra begrippen ‘Welkom en afscheid’ juf / juffrouw hallo spelen hier mantel tas
stoel tafel kring plaatje sticker mama, papa
dag weg groeten (zwaaien) naar huis tot straks,
tot morgen wanneer halen zitten naam heten
foto goedemorgen goedemiddag kaartje kijken
meenemen spullen zeggen verdrietig kind doen
maken aanwijzen vandaag morgen kalender leuk
huilen speelgoed aan uit
Plassen en wassen
Ondersteun de kinderen bij het onthouden van de
volgorde van de toiletgang door deze bijvoorbeeld op een
rij (bij de toiletten) op te hangen
De leerkracht geeft de plaats van de toiletten aan door
plaatjes op de toiletdeuren te plakken. Indien zij gebruik
wil maken van gescheiden jongens en meisjestoiletten,
kan op de ene deur een plaatje van een meisje en op de
andere een plaatje van een jongen geplakt worden
Zorg voor een vaste plaats waar schone broeken
(en eventueel toiletpapier) zijn opgeborgen.
Basis en extra begrippen ‘Plassen en wassen’ toilet (w.c.) plassen poepen/ drukken meisje
jongen knoop helpen toiletpapier handen wassen
doorspoelen/ doortrekken deur billen afvegen vies
kraan water emmer opendoen dichtdoen zeep
afdrogen handdoek plaatje bril zitten klaar
Tussendoortje / pauze De leerkracht zorgt voor een vaste, voor de kinderen
bereikbare plaats waar de ‘broodbakjes/ trommels’ van
de kinderen bewaard kunnen worden
Leg schoonmaakmateriaal voor de kinderen op een
bereikbare plaats. De kinderen kunnen na de pauze hun
plek schoonmaken.
Basis en extra begrippen ‘Tussendoortje/ pauze’ tussendoortje (pauze) kaartje eten drinken beker (kan)
tas openmaken dichtmaken zelf lekker klaar
op schoonmaken opeten, opdrinken brood melk sap
limonade koek fruit appel gezond pakje honger
dorst netjes pakken knoeien (morsen) opruimen
spons doek
Groepsexploratie Creëer een vaste plaats waar een kring kan
worden gemaakt.
Zorg ervoor dat alle kinderen de leerkracht zien zodat ze
niet hoeven op te staan om alles te kunnen volgen.
Hang plaatmateriaal op ooghoogte. Zorg ervoor dat de
kinderen de platen vanuit de kring kunnen aanwijzen, om
kunnen draaien of op kunnen hangen.
Om kinderen om de beurt extra aandacht te geven kan
een roulatiesysteem worden gehanteerd met kaartjes van
de kinderen (met naam/ groepskleur/sticker). Door de
kaartjes in twee bakjes te doen of op te hangen en elke
dag de voorste kaartjes achteraan te plaatsen, ontstaat
automatisch een eerlijk systeem voor extra aandacht.
De kinderen zien direct wie die dag aan de beurt is om
bijvoorbeeld naast de juffrouw te zitten.
Gebruik eventueel een teken om het krijgen en doorgeven
van beurten visueel te maken, zoals een pop of stokje.
Het kind dat aan de beurt is krijgt de pop of het stokje in
handen en geeft het weer door aan het kind dat daarna
aan de beurt is om iets te vertellen.
Basis en extra begrippen ‘Groepsexploratie’ kring zitten stoel stil luisteren liedje zingen boek
neerzetten kaartje kijken praten lezen doen pakken
aanwijzen beurt plaatje vandaag gisteren morgen
hier meedoen spelletje praatstok/ praatpop
12
Spelen en werken
Spelen en werkenHet maken van keuzes en het uitvoeren van opdrachten door de
kinderen moet ondersteund worden door bijvoorbeeld:
Materialen die gebruikt mogen worden uit te stallen
of op tafel te zetten
Hoeken waaruit gekozen kan worden open te doen
(het gordijn opendoen)
Materialen waaruit gekozen kan worden op een bereik bare
plaats overzichtelijk neer te zetten (zoals lage planken)
Bij spelen en werken gebruik te maken van het
speelwerkbord; kleurcodering naar niveau op materiaal
aan te brengen (zoals gekleurde tape op de rand van een
puzzel). Op deze manier kunnen de oudere kinderen zelf
een ontwikkelingsmateriaal uitkiezen dat voor hun niveau
geschikt is. De kleurcodering voor groep 1 en 2 is als
volgt: Blauw: eenvoudig (peutergroep 1). Geel: moeilijk
(groep 1 en 2). Groen: zeer moeilijk (groep 2).
Groepskaarten en niveaus
Met behulp van kaarten van de groepen of individuele
kinderen de volgorde van keuze aan te geven
Speel en werkgedragkaarten te maken om het
(zelfstandig) opdrachten uitvoeren te ondersteunen.
Speelwerkbord Het speelwerkbord bestaat uit een magnetisch bord waarop
een verdeling is gemaakt in vakken:
Hang in grote vakken activiteitenkaarten op met
afbeeldingen van hoeken en materiaal waarmee gespeeld
mag worden of waarmee een opdracht wordt gegeven
Hang in kleine vakken rechts op het bord naamkaartjes
van de kinderen. Wanneer de kinderen een keuze maken
of een opdracht uitvoeren kunnen de naamkaartjes van
de kinderen in de kleine vakjes onder de
activiteitenkaartjes worden opgehangen.
Het speelwerkbord
Activiteitenkaarten op het speelwerkbord
Het zelfstandig netjes opruimen moet na het spel/ les door de
leerkracht ondersteund worden.
Basis en extra begrippen ‘Spelen en werken’ spelinloop spelen kiezen hoek pop tafel dicht
open puzzel blok kast wekker/ klok/ zandloper
opruimen speelwerkbord kaartjes kleur hier doos
kist werken werkje/ opdracht waar pakken tekenen
knippen plakken puzzelen zelfstandig zelf klaar
stoplicht/ beer/ pop vol iets anders samen helpen
speelgoed doen maken goed spullen netjes plaats
neerzetten plaatje hetzelfde anders mogen moeten
vragen lang duren oplossen stukje bouwen mat
13
Spel en bewegenOndersteun het zelfstandig maken van keuzes door
bijvoorbeeld:
Buitenspel of gymmateriaal waaruit gekozen kan worden
overzichtelijk uit te stallen en de kinderen om de beurt te
laten kiezen
Spel en bewegen
Basis en extra begrippen ‘Spel en beweging’ spelen buiten binnen aandoen uitdoen zandbak
auto emmer schop opruimen gymmen kous (sok)
schoen gymspullen uittrekken aantrekken lopen
stop staan zitten wachten kiezen doen helpen
vallen pijn beurt samen ruzie netjes spullen
stils taan springen pakken kant midden
hoek-klimrek zand afkloppen
De speelleeromgeving
Welkom en afscheid
▷ Materiaal: Tas stoel/ doek speelgoed.
Speel in de huishoek het welkom en afscheid nemen met de
kinderen. Draai de rollen om door bijvoorbeeld te spelen dat u kind
bent en te suggereren dat de kinderen in de huishoek leerkracht of
ouder zijn. Zeg bijvoorbeeld:
Dag juffrouw, ik kom vandaag voor het eerst naar school
Waar moet ik mijn tas zetten? Mag ik hier op deze stoel zitten?
Ik vind het wel spannend hoor. Juffrouw waarmee mag ik spelen
Mama ga je al weg? Je komt me straks weer halen toch?
Daag………….
Stimuleer de kinderen daarna zelf de rollen van leerkracht, ouder
en kind te verdelen en van rol te verwisselen.
De speelleeromgeving
Pop moet plassen
▷ Materiaal: Pop zelfgemaakte poppentoilet kraan handdoek zeep
broeken uit schone broeken voorraad.
Speel in de huishoek het plassen en wassen met de kinderen,
bijvoorbeeld met een pop en zelfgemaakte poppentoilet.
Zeg bijvoorbeeld:
Pop jij moet nu gaan plassen, want anders doe je het in je broek
Kom maar mee pop, dan zal ik je het toilet laten zien
Dat is niet eng hoor, we laten de deur open.
Zal ik je knoop openmaken?
Ga maar zitten op de bril. Ben je al klaar pop?
Doe alsof pop een schone broek aan krijgt omdat hij in zijn
broek heeft geplast. U vertelt dat het helemaal niet erg is en
dat u een schone broek voor hem heeft. Pak de broek uit de
broekenvoorraad en vertel dat u nog veel meer broeken heeft
voor ongelukjes.
Mmmmmm lekker
▷ Materiaal: Pop poppenserviesgoed spons/ vaatdoek (materialen die
gebruikt worden na het tussendoortje (pauze)).
Speel met de kinderen in de huishoek dat de pop eten en drinken
krijgt. Vertel wat u aan het doen bent en stimuleer al doende
andere kinderen met u mee te doen. Zeg bijvoorbeeld:
Pop heb je honger? Chantal wil jij lekker eten maken voor pop?
Geef pop maar een hapje. Is alles al op Chantal?
Pop hoeft niet alles op te eten hoor. Wil je nog wat drinken?
Mariska wil jij even een kan met melk pakken?
Oh, kijk eens wat heeft pop geknoeid. Dat geeft niet hoor pop.
Dat zullen wij wel even schoonmaken.
14
Boek lezen
Bekijk met een of enkele kinderen een bekend boekje in de
taalhoek. U kunt hiervoor bijvoorbeeld een boek gebruiken dat u in
het kader van welkom heeft voorgelezen of nog zult voorlezen.
Samira, zullen we samen een boekje lezen?
Kies jij maar één uit
Kom maar bij me zitten op de stoel.
Luister maar, dan ga ik vertellen wat erin staat
Dit meisje gaat ook naar school net als jij.
Kijk maar, hier op het plaatje.
Wij spelen
▷ Materiaal: Blokken zand of watermateriaal communicatie
uitlokkend materiaal (telefoon) dozen speelgoedhamer
radio televisietoestel.
Leg de materialen op tafel waardoor de spelsituatie wordt
uitgelokt. U kunt het spel verrijken door het inbrengen van
het spelthema af te wisselen met het zelf spelen van een rol,
bijvoorbeeld de rol van bouwvakker. Op deze manier kunt u het
spel in een bepaalde richting sturen, bijvoorbeeld:
Zullen we samen een huis bouwen?
Ik ben nog niet klaar met de muur. Wil je me helpen metselen?
Stimuleer het spelen en de manier waarop met materialen
gespeeld kan worden. Door spelsituaties te creëren die een
bepaald spel of een bepaalde manier van spelen uitlokken.
Hoe moet het?
▷ Materiaal: Ontwikkelingsmateriaal zoals puzzels.
Observeer op welke manier de kinderen aan het spelen zijn.
Doe zonodig voor hoe met het materiaal gespeeld kan worden,
bijvoorbeeld door samen een puzzel te maken en te vertellen hoe
een puzzel gemaakt kan worden, bijvoorbeeld:
Daniel zal ik jou even helpen met de puzzel.
Kijk we moeten eerst de stukjes eruit halen.
Dan leggen we de stukjes goed.
(leg ze naast elkaar en draai ze om zodat het plaatje te zien is)
Nu gaan we de puzzel maken. Welk stukje past hier? Pak het maar.
Zo doe ik het!
▷ Materiaal: Ontwikkelingsmateriaal zoals een comparant, werkblad
speel- en werkgedrag.
Leg het ontwikkelingsmateriaal, bijvoorbeeld comparant op tafel
en de kaarten van werkblad “speel en werkgedrag” voor het kind
op tafel van links naar rechts. Wijs op de eerste kaart (wat moet ik
doen) en laat het kind vertellen wat dat plaatje betekent.
Geef vervolgens de opdracht die u het kind met het materiaal wilt
laten uitvoeren en laat het bijbehorend materiaal uit de kist halen.
Laat het kind de opdracht nog eens herhalen, zeg bijvoorbeeld:
Jason weet je nog wat je moet doen?
Structureer eventueel datgene wat het kind zegt door nog
eens te herhalen wat in volgorde gedaan moet worden,
bijvoorbeeld:
Ja, Jason dat is goed, eerst moet je….
En dan moet je….
Stimuleer de kinderen (wanneer ze de betekenis van de kaarten
goed kennen) zichzelf te sturen door in zichzelf pratend de
opdracht te herhalen, uit te voeren en tenslotte te controleren.
Buiten spelen
▷ Materiaal: Zandbank scheppen emmers kleden stoepkrijt.
Buiten spelen
Speel mee met de kinderen of stimuleer de kinderen met u mee
te gaan spelen, bijvoorbeeld met zand in de zandbak. Laat zien
en verwoord wat de kinderen met de materialen die daarin liggen
kunnen doen, bijvoorbeeld taartjes maken, kuilen (gaten) maken.
zeg bijvoorbeeld:
15
Abby, wat een lekkere soep maak jij in die emmer.
Zal ik een taart maken in deze zandvorm?
Dan hebben we nog meer lekker eten.
Eerst even graven, even kijken hier een schep.
Kijk hier is hard zand, daar kan ik een taart mee maken.
Rayen doe je ook mee? Zand op je kleren is niet erg hoor,
dat kloppen we straks weer af.
Pak de zeef maar, kijk zo doen we er een beetje zacht zand erbij.
(laat het zeven van zand zien).
Stimuleer het spel door verschillende spelsituaties te creëren,
zoals het maken van een weg met stoepkrijt, water toevoegen
aan het zand in een zandbak.
Bij aanvang van elk thema worden: De ouders geïnformeerd dat u deze twee weken extra
aandacht besteedt aan de rituelen en regels in de groep
met behulp van het Welkomprogramma
Voor de ouders overzichten van de begrippen uit het
programma gemaakt
De liedjes en versjes naar huis mee gegeven
(zoveel mogelijk in de taal van de kinderen), zodat de
ouders deze ook thuis kunnen herhalen.
De verwachtingen van de leerkracht besproken met
betrekking tot de participatie van de ouders bij de
spelinloop en bij het ophalen van hun kind
De ouders verteld welke afspraken er op school zijn met
betrekking de pauze (tussendoortje), zo kan ook gezond
eten en drinken aan de orde worden gesteld
De ouders verteld op welke manier het gaan naar het
toilet is geregeld. Leg zonodig uit op welke manier u de
kinderen aanleert zelfstandig naar het toilet te gaan.
Geef elk kind een ‘Welkomboekje’ mee naar huis.
Het Welkomboekje is een schrift of mapje waarin de begrippen
met bijbehorende plaatjes, versjes en liedjes een plaats krijgen.
Ook werkjes die het kind in deze periode maakt kunnen worden
toegevoegd.
16
Project 2: Ruimte Ruimtelijke oriëntatie kan in het echt uitgevoerd worden, maar ook in je fantasie. Er kan bijvoorbeeld gefantaseerd worden hoe
een kamer opnieuw ingericht kan worden; kinderen kunnen spelen hoe ze hun poppenhuis gaan inrichten. Langzamerhand
wordt geleerd vanuit concrete situaties beelden van de ruimte in het hoofd te krijgen. Deze beelden noemen we ruimtelijke
begrippen.
In de peutergroep en de eerste klas van de basisschool is ruimtelijke oriëntatie een belangrijk ontwikkelingsgebied.
Het kind leert zijn eigen lichaam kennen; dat is het uitgangspunt van waaruit het zich op de omgeving gaat oriënteren.
Het kind leert zich bewegen in de ruimte en op die manier leert het ruimtelijke begrippen kennen. Deze begrippen zijn nodig om
vaardigheden thuis en op school te leren. Het kind maakt kennis met de begrippen tijdens het spel, maar ook bij vaardigheden
als tekenen, lezen, schrijven en creatieve activiteiten.
Het project ruimte maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied ruimtelijke oriëntatie. Deze is onderverdeeld in drie thema’s te
weten: ‘hoe zie ik eruit’, ‘mijn lichaam’ en ‘in de ruimte’. Bij alle drie staat het eigen lichaam van het kind centraal.
Er worden handelingen verricht met het totale lichaam. Van daaruit komen de functies en benoemingen van de verschillende
lichaamsdelen aan bod. Er is veel aandacht voor het imiteren en uitvoeren van houdingen en bewegingen van het lichaam; met
dat van andere kinderen wordt onder de aandacht gebracht onder meer met behulp van foto’s. Daarna komt de oriëntatie in de
ruimte met het eigen lichaam als uitgangspunt, uitgaande van het handelen en benoemen. Tenslotte wordt een overschakeling
gemaakt naar andere objecten (of andere kinderen) als uitgangspunt va de ruimtelijke oriëntatie. Hoe zie ik eruit?
Wordt in thema 2.1 uitgewerkt. ‘Mijn lichaam en ‘In de ruimte” worden in thema 2.2 en 2.3 nader uitgewerkt.
Thema 2 .1 Hoe zie ik eruit?
De begrippen oriënteren, demonstreren, verbreden en
verdiepen staan bij deze thema’s centraal. Bij oriënteren
maakt het kind kennis met het gehele lichaam door te
spelen, te dansen en te zingen. Bij demonstreren worden de
afzonderlijke delen van het gehele lichaam spelenderwijs
herkend en benoemd door middel van bijvoorbeeld doen
alsof en bewegingsspelletjes. Bij verbreden wordt het bewust
maken van het eigen uiterlijk en het handelen en benoemen
van de lichaamsdelen gestimuleerd. Bij verdiepen worden
representaties van de kinderen gebruikt in de vorm van
foto’s. Opvallende uiterlijke verschillen tussen de kinderen
komen aan de orde. Er worden verschillende problemen
voorgelegd, zoals het samenstellen van de omtrek van het
lichaam als puzzel en spelletjes met de zintuigen, waarbij een
overschakeling gemaakt wordt van het ene zintuig naar het
ander.
Kijk ik heb een lichaam
en ik heb een oor, oog,
wang en neus!
Bij dit thema staat het
eigen lichaam van het
kind centraal. Er worden
handelingen verricht met
het totale lichaam. Hoe zie ik eruit?
17
Basisbegrippen: hoofd buik rug arm hand been voet lopen zitten
staan stilstaan doen vies vuil baden water zeep
klaar, kom maar!
De speelleeromgevingDe leerkracht richt de peuterschool zodanig in dat de kinderen
kunnen spelen in de hoeken. Het lokaal wordt versierd met
poppetjes aan de muur en bijpassende bordtekeningen.
De Huishoek
▷ Materialen: Een pop die gewassen kan worden-
Badje of een teiltje- Shampoo en zeep- Washandje
en baddoek- Een passpiegel- Verkleedkleren die
gemakkelijk aan te trekken zijn- Sieraden, petten, tasjes.
De huishoek
De kinderen spelen dat ze vader en moeder zijn die hun
poppenkind gaan wassen. Ik hoor dat die pop huilt en loop naar het
poppenbad. Wat ruik ik toch? Ik haal mijn neus op en de leerkracht
vraagt aan de kinderen: Ruiken jullie dat ook? Wat is er met de
baby? Heeft de baby misschien een vieze broek? Wat gaan we dan
nu doen met de baby?
De taalhoek
▷ Materialen: Verschillende boeken. Bijvoorbeeld:
Billen Buikje Benen
Tekeningen van de basiswoorden
Ik ben Bas
Foto’s van de kinderen
Let eens op…handen. Let eens op…voeten
Een voorleesstoel
Plaats op een tafeltje boeken of platen die gaan over het lichaam.
Zet er een voorleesstoel bij vanwaar je kunt voorlezen.
.
De Ontdekhoek De leerkracht plaatst in de hoek een passpiegel en laat
de kinderen in de spiegel kijken en geeft verschillende
opdrachtjes. Hierna geeft de leerkracht verschillende
opdrachtjes aan de groep. De leerkracht heeft ook de
mogelijkheid om kleine spiegeltjes erbij te doen waarin de
kinderen hun hoofden kunnen zien. Bijvoorbeeld:
Felicia, wijs je neus aan. Waar is je voet?
Ga voor de spiegel staan en verstop je hand achter je rug. Goed zo!
De ontdekhoek
Groepsactiviteiten
Zeepbellen vangenDe leerkracht laat de bellenblazer zien en blaast de bellen hoog
in de lucht. De kinderen moeten de bellen vangen en strekken hun
handen uit. De leerkracht loopt van de ene hoek naar de andere
zodat de hele ruimte wordt benut. Hierbij zegt de leerkracht wat de
kinderen doen. (Hé, nu komt de bel op je hand, pak ze maar met je
handen! Wie heeft een bel op zijn hoofd)
� SpelsuggestiesEen kind maakt kennis met het hele lichaam. Hierna worden
de verschillende onderdelen van het lichaam spelenderwijs
benoemd. De kinderen moeten ze herkennen.
Om het thema goed aan de orde te laten komen worden de
kinderen gestimuleerd om te tellen op eigen uiterlijk en
lichaam. Hierbij moeten ze ook de lichamelijke verschillen
kunnen zien.
Het lichaam van een jongen en een meisje wordt op een
blaadje getekend. De kinderen houden dit blaadje voor
zich en bekijken het heel goed. Ze krijgen de verschillende
lichaamsdelen los op kleine stukjes blaadjes. Ze krijgen de
opdracht om zelf het lichaam van de jongen of het meisje
weer op te bouwen aan de hand van de tekening.
18
Spelletjes:Er komt een muisje aangelopen zo uit Jaydens..handje…gekropen!
Wissel af met verschillende lichaamsdelen.
Doe alsof de vingers het muisje zijn.
De Tori-Tas van Jamila. Hieruit kun je veel spelletjes doen!
Bij aanvang van het thema worden: De ouders geïnformeerd over dit onderwerp!
Krijgen de ouders de basiswoorden, liedjes en versjes
mee
De ouders gevraagd naar verkleedkeren voor hun kind
De ouders gevraagd een foto van hun kind mee te sturen
De ouders gevraagd thuis spelenderwijs te oefenen.
Boeken Billen Buikje Benen
Ik ben Bas (Dagmar Stam)
Let eens op…handen. Let eens op…voeten
(Ruth Thomson)
Liedjes en versjes
∙ Ik heb een brilletje voor mijn ogen
∙ Vijf vingertjes heb ik aan één hand.
∙ Om te zien wie dansen mogen 2x
∙ Die vijf vingers heb ik aan één handje…
∙ Om te zien en dans met jou
∙ Één, twee, drie, vier, vijf!
∙ Tra la la la la la la laa
∙ Hoofd schouder knie en teen, knie en teen 2x
∙ Handje klap, klap, klap
∙ Oren ogen puntje van je neus
∙ Voetjes, stap, stap, stap
∙ Hoofd schouder knie en teen, knie en teen.
∙ Oogjes allebei dicht dat is toch een mooi gezicht!
Thema 2 .2 Mijn lichaam
Thema mijn lichaam: In het begin moet je de kinderen eerst
zeggen dat we gaan beginnen met een nieuw thema, mijn
lichaam. Je gaat iets leren over jouw eigen lichaam.
In de peuterspeelzaal wordt met alle kinderen liedjes over
mijn lichaam gezongen. Het kind krijg een beeld van zichzelf:
Zo ben ik, dat kan ik en dat kan ik niet, wat betekent dat een
kind leert wie hij is.
Basisbegrippen: lijf of lichaam bil nek schouder knie teen elleboog
vinger gezicht haren wang kin
Speelleeromgeving
Inrichting klaslokaalDat gezicht wat ze gaat knutselen en plakken gaan we op een
hoek zetten, dat gaat over jouw gezicht.
Hoeken: Inrichten van de hoekenTaalhoek: Voorwerpen met het woord erbij en boekjes en
kaarten over het lichaam (symbolen).
Activiteiten Handafdruk met waterverf
Voetafdruk met waterverf
Een hand tekenen op papier
Bij aanvang van het thema: De ouders krijgen een overzicht van de basisbegrippen
mee naar huis.
De ouders krijgen liedjes en versjes mee naar huis.
Het informeren van de ouders
19
Boekjes: Billen, buikje en benen
Voorbeelden activiteit mijn lichaam Liedjes zingen over mijn lichaam
Knutselen over gezicht. Je knipt een cirkel van blaadjes
en dan de neus, oren ogen, mond knippen en laten
plakken.
Liedjes en versjes:
Lied
Hoofd, schouder, knie en teen
hoofd, schouder, knie en teen
knie en teen
hoofd, schouder, knie en teen
oren, ogen, puntje van je neus
hoofd, schouder, knie en teen
Versje
Dit zijn mijn wangetjes
en dit is mijn kin
met tandjes erin
dit zijn mijn oren, mijn ogen,
mijn haar
nu nog mijn neusje en
dan ben ik klaar
Thema 2 .3 In de ruimte
De begrippen met betrekking tot het eigen lichaam worden bij
het onderdeel oriënteren herhaald. Bij demonstreren worden
ruimtelijke begrippen aangeboden die te maken hebben met
de positie van het lichaam in de ruimte.
Het kind zelf is hierbij het uitgangspunt. Bij verbreden worden
afstand- en richtingbegrippen aan de orde gesteld door
ermee te handelen. Hiernaast worden in deze stap moeilijkere
opdrachten uitgevoerd met positiebegrippen onder andere
door het gebruik van representaties. Bij verdiepen leren
de kinderen probleempjes op lossen, waarin de gekende
ruimtelijke begrippen in verschillende combinaties en in
nieuwe situaties moeten worden toegepast.
Bekende begrippen: lopen zitten staan zwaaien klappen springen doen
hoofd buik rug arm hand been voet lijf bil nek
teen elleboog vinger gezicht oog oor neus mond
haren wang lip tong kin
Basisbegrippen: in uit op onder voor achter tussen naast
vooraan achteraan in het midden rij bus boot
Extra begrippen: dichtbij veraf vooruit achteruit onderdoor overheen
tussendoor omhoog omlaag van naar langs pijl
kant omdraaien
Speelleeromgeving
Ontdekhoek Leg een verrekijker neer en hang eventueel foto’s op van
voorwerpen die van veraf en van dichtbij gefotografeerd
zijn. De kinderen kunnen ervaren dat alles groot wordt als
ze de verrekijker normaal vasthouden en klein als ze de
verrekijker omdraaien. Leg vergrootglazen neer en glazen
potjes met deksel. Laat enkele kinderen met een potje en een
vergrootglas naar buiten gaan tijdens het buitenspel.
Ze kunnen op zoek gaan naar kleine diertjes of voorwerpen
zoals schelpen in zand. De voorwerpen of diertjes kunnen in
een potje met een deksel (met gaatjes erin) worden gedaan
en uitgestald in de ontdekhoek om met een vergrootglas goed
bekeken te worden.
Huishoek Maak een fotowinkel in een van de hoeken. Zet stoeltjes
neer waarop de mensen kunnen zitten als er een foto van
hen gemaakt moet worden. Leg er een (imitatie) fototoestel
bij en allerlei attributen die in de winkel verkocht worden,
zoals fotolijsten, fotorolletjes, foto’s in mapjes en fotoboeken
20
(album). U kunt eventueel een (imitatie) lamp en een spiegel
toevoegen. Leg een boodschappentas en een portemonnee
met geld neer, zodat de mensen voor de gekochte spullen
kunnen betalen.
Taalhoek Leg boeken of aanschouwelijk materiaal neer over het
onderwerp. U kunt een fotokijkboek maken door foto’s van
de kinderen in allerlei situaties in plastic insteekhoezen te
steken en te bewaren in een fotoalbum. Zet in de hoek een
voorleesstoel.
Bouwhoek/ constructiehoekZet allerlei spelmateriaal neer waarmee een verkeerssituatie
nagebootst kan worden, bijvoorbeeld verkeersborden,
kartonnen stroken, waarvan wegen gemaakt kunnen worden.
Met auto’s, poppetjes, boten, en ander spelmateriaal kan de
verkeerssituatie nagebootst worden.
Speelplaats/speellokaalMaak een baan van allerlei klimobjecten op de speelplaats of
in het lokaal. De weg kan met stoepkrijt worden aangegeven.
Maak op sommige plaatsen een kruispunt zodat er meerdere
routes mogelijk zijn.
Spelsuggesties
Op de foto
▷ Materialen: Passpiegel- verkleedkast met verschillende soorten
kleding- accessoires zoals, hoofddoeken, petten,
sieraden, brillen- kammen, een borstel en allerlei gespen
en bando’s voor het haar; attributen voor de fotowinkel
zoals, fotoboeken, rolletjes, fotolijsten, fototoestel.
In de fotowinkel (die u in de huishoek gecreëerd heeft), speelt u
met de kinderen dat er foto’s gemaakt gaan worden. U speelt de
fotograaf en introduceert het spel door bijvoorbeeld te vragen:
Wat doe je als er een foto van je gemaakt wordt?
Je gaat mooie kleren aantrekken en je gaat je mooi maken.
Zullen wij ons nu ook mooi maken? (wijs op de verkleedkast)
Bedenk daarna samen met de kinderen hoe ze op de foto willen.
Er kunnen meerdere foto’s gemaakt worden, waarbij iedere keer
voor een andere opstelling wordt gekozen. De kinderen kunnen
later terugkomen met geld om de gemaakte foto op te halen.
Bij aanvang van elk thema: Worden de ouders geinformeerd over het onderwerp
De leerkracht maakt voor de ouders een overzicht van de
te behandelen begrippen
Geeft de leerkracht de liedjes en versjes mee naar huis
( in de taal van de kinderen), zodat de ouders deze ook
thuis kunnen herhalen.
21
Project 3 Kleur en vorm De beste manier om greep te krijgen op de wereld om ons heen, is die wereld te ordenen. Dat ordenen doen we dagelijks en
we doen het ons hele leven lang. Daarom is het zo belangrijk er ook expliciet aandacht aan te besteden. Want hoe beter we
kunnen ordenen, des te beter we onze omgeving kunnen begrijpen. In dit project wordt aandacht besteed aan drie basale
facetten van dat ordenen: kleur, vorm en classificeren. Het project ‘kleur en vorm’ maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied
denkontwikkeling.
KleurKennis van de kleuren is een basaal element in de
denkontwikkeling. Het is één van de belangrijkste kenmerken
die we gebruiken om de wereld om ons heen te doen ordenen.
In dit project worden de primaire kleuren en daarna de
secundaire kleuren eerst geïsoleerd en daarna in combinatie
aangeboden. Daarna worden de kleurnuances aangeboden.
Het gaat hier om kleurnuances van een bepaalde kleur, om
seriaties van licht naar donker en van donker naar licht.
VormBij heel jonge kinderen is het begrip van de vormen nog erg
ongedifferentieerd. Kleine kinderen leren de vormen kennen
door ermee te handelen. Ze leren deze vormen kennen door te
handelen met driedimensionale vormen die rond zijn (bol en
cilinder) of hoekig (kubus en balk). Daarna leren de kinderen
onderscheid maken tussen vier driedimensionale vormen (bol,
kubus, cilinder, balk). Vervolgens worden de tweedimensionale
vormen (cirkel, vierkant, driehoek, rechthoek) aangeboden.
Classificeren Sorteren van materialen op grond van allerlei kenmerken is
een belangrijke ordenactiviteit. Kleine kinderen sorteren al
op jonge leeftijd allerlei materialen en gaan als ze wat groter
zijn ook verzamelingen aanleggen. De eigenschappen van de
materialen zijn hierbij een vaak onbewust kenmerk.
Het is belangrijk om kenmerken waarop geordend wordt
bewust te maken. Juist het brengen van overzicht en
structuur en het zichtbaar en bewust maken van kenmerken
en van het handig groeperen, helpt kinderen toenemend te
mathematiseren. Eerst wordt geclassificeerd op één kenmerk,
op soort. Daarna wordt aandacht besteed aan het classificeren
op moeilijker kenmerken zoals op kleur en op vorm. Er wordt
een begin gemaakt met het switchen van het ene kenmerk naar
het andere ( bijvoorbeeld eerst classificeren op soort en dan op
kleur of vorm) om de flexibiliteit in het denken te ontwikkelen.
In dit project worden de drie bovengenoemde facetten in
combinatie aangeboden in de context ‘winkel’ zodat een
samenhangend geheel ontstaat waarin veel gespeeld en
ontdekt kan worden. Naar de speelgoedwinkel wordt in thema
3.1 uitgewerkt. De thema’s ‘In de supermarkt en ‘Op de markt”
worden in thema 3.2 en 3.3 nader uitgewerkt.
Thema 3 .1 Naar de speelgoedwinkel
Winkeltje spelen
Leuk, we gaan winkeltje spelen!
De kinderen van de Leri for Life peuterschool houden van spelen!
Zeker met speelgoed dat mooi van kleur en vorm is.
In dit thema leren de kinderen de kleuren, de vormen en leren
ze te ordenen.
Basisbegrippen: kleur rood blauw geel rond hoek bal blok
rollen stapelen speelgoed
De speelleeromgeving
De speelgoedwinkelIn de klas maakt de leerkracht een speelgoedwinkel. In de
speelgoedwinkel zet je ronde en hoekige materialen in de
kleuren rood, blauw en geel. Met de kinderen richt je tijdens
het thema de speelgoedwinkel verder in.
▷ Materialen: Boodschappentas- beursje- geld- kassa- speelgoed van
thuis- tafeltje als toonbank- planken om iets op te zetten-
speelgoed (pop, beer, auto’s, kleurpotloden, balletje,
blokken)
22
De ontdekhoek
▷ Materialen: Rond: grote kralen, bollen, ballen, grote knikkers-
materialen in de kleur rood en blauw.
Hoekig: blokken, dobbelstenen.
De taalhoek
▷ Materialen: Taalhoek maken met boekjes over kleur en vorm
Groepsactiviteiten
Kleurenkijkers maken
▷ Materiaal: toiletpapier rolletjes, vliegerpapier
(rood, blauw, geel), lijm.
De leerkracht plakt het papier aan het eind van de toiletpapier
rol. Dat is gek, nu is de wereld ineens blauw!
Toveren met kleuren
▷ Materiaal: klein teiltje water, verf, kwast.
De leerkracht zet een beetje verf in water. Met een beetje verf
verandert het water van kleur. Wauw, ik kan toveren!
Buiten op het speelveld Spelen met bellenblaas
Spelen met een teil met zeepsop en een slangetje
Met ballen spelen, rollen.
Spelsuggesties
In de speelgoedwinkelDe leerkracht praat met de kinderen over het speelgoed
en de speelgoedwinkel.
Zij legt het begrip speelgoed uit aan de kinderen.
Hierna leert zij de kinderen de kleuren en vormen.
Daarna zing je een liedje.
De juffrouw laat de winkel zien en nodigt de kinderen uit in de
winkel. Je bent zelf de winkelier of een kind wordt winkelier.
Vraag: wat vind je mooi? Hoeveel kost het?
Betalen en in je tas zetten.
In de winkel het kopen en verkopen spelen.
Er is iemand jarig en er moet een cadeautje gekocht worden.
Vraag: Voor wie ga je kopen? Wat zal hij mooi vinden?
Het cadeautje inpakken?
Samen met de kinderen cadeautjes inpakken.
Zelf speelgoed maken:De leerkracht kan samen met de kinderen een auto met
flessen en vruchten van een boom maken. De vruchten
kunnen als banden gebruikt worden.
Bijvoorbeeld: de leerkracht maakt een boot van een maripatak
of een ketting van kralen.
KleurdobbelsteenDe leerkracht maakt een dobbelsteen met verschillende
kleuren. Zij gooit de dobbelsteen en laat de kinderen zeggen
welke kleur het is. Nu met bewegingen: Bij rood hoort….
springen, bij blauw ….. gaan we zitten, bij geel…gaan we staan.
KleurenmemoryDe leerkracht stelt de volgende vragen aan de kinderen: welke
kleur is weg? Er liggen een aantal kleuren, 1 kind moet zijn
ogen sluiten terwijl jij een kleur weghaalt.
Welke kleur is nu weg?
Boeken Het is leuk een verhaaltje voor te lezen.
Je kunt ook zelf verhaaltje verzinnen.
De kleine prinses speelt met figuren
Ik leer het woordje
Tom speelt voor papa
Tobi speelt met vormen
Liedjes en versjes Zorg steeds voor bijbehorende bewegingen. De jonge kinderen
hebben een nood aan beweging en zo onthouden ze ook beter
wat ze leren.
Rollen, rollen, rollen, heen en weer
Rollen, rollen met de ronde bal 3x
Lopen, lopen, lopen naar het winkeltje
En als je niet lopen wil, draag ik je
23
Thema 3 .2 In de supermarkt
De context ‘supermarkt’ loopt als een rode draad door de
stappen van het project. Deze context is gekozen omdat
dit thema aanleiding geeft op speelse wijze om te gaan
met verzamelingen van kleurige voorwerpen waarin veelal
driedimensionale geometrische vormen voorkomen, zoals
bolvormig fruit en snoepgoed en allerlei formaten doosjes en
blikken.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Kleur kleur rood blauw geel groen oranje paars bruin
supermarkt kopen spullen boodschappentas groente
vruchten boek helpen watermeloen bacove tomaat
appel prei boodschappenkar brood betalen kassa
Vorm rond hoek blok bal rollen stapelen winkel vorm
bol kubus cilinder balk schuiven vlak groot klein
even groot spullen doos blik spelletjes dobbelsteen
gooien plaatje boven beurt sinaasappel tomaat
Soep maken kleur rood winkel vorm bol supermarkt
erbij horen kopen spullen boodschappen groente
blik eten soep maken koken water wassen blok
tomaat aardappel snijden pan klaar lekker
Ra, ra, wat is dat? kleur rood blauw geel vorm bol supermarkt
spullen doos blik eten drinken spelletjes dichtdoen
raden raadsel achter
Speelleeromgeving
Ontdekhoek De leerkracht legt tijdens het demonstreren kleur materialen
in de kleuren groen, oranje paars en bruin neer zoals kralen,
gekleurd papier, kleurpotloden, viltstiften en voorwerpen die
te maken hebben met de supermarkt, bijvoorbeeld:
Groen: komkommer, paprika, groene appels
Oranje: papaja, mandarijn, papaja sap
Paars: djamoe, druiven, snoepjes
Bruin: aardappel, chocolade melk, thee, brood
Eerst worden alleen de groene materialen in de ontdekhoek
gelegd, deze worden vervangen door oranje materialen nadat
de kleur groen is aangeboden. Daarna (of in een volgende
groepsexploratie) wordt hetzelfde gedaan met de kleuren paars en
bruin. Leg tenslotte materialen in alle aangeboden kleuren neer.
Leg tijdens demonstreren materialen in de vormen bol, kubus,
cilinder en balk neer zoals kralen, constructie materiaal,
blokken, gymmaterialen en voorwerpen die te maken hebben
met de supermarkt, bijvoorbeeld:
Bol: sinaasappel, grapefruit, snoepjes
Kubus: make-up verpakking, blokjes
Cilinder: toilet papier, keukenrol, garenklosje
Balk: diverse maten doosjes
(met vier duidelijke grote en twee kleine vakken)
Eerst worden alleen bolvormige materialen in de ontdekhoek
gelegd, deze worden vervangen door kubusvormige materialen
nadat de bolvorm is aangeboden. Daarna (of in een volgende
groepsexploratie) wordt hetzelfde gedaan met de cilinder- en
balkvorm. Leg tenslotte materialen in alle aangeboden vormen
neer.
De winkelhoek
Supermarkt De leerkracht richt een van de hoeken in als een supermarkt.
Zij maakt gebruik van een bestaande winkel of maakt een
toonbank en stellingen van tafeltjes met planken en kisten.
Leg er een boodschappentas, een portemonnee met geld bij
en eventueel een winkelkarretje en een kassa.
De leerkracht kan er eventueel reclamemateriaal bij
neerleggen of ophangen en er een weegschaal, rekenmachine
bij neerzetten. Zij legt plastic zakjes, eventueel een pen,
papier en stickers of gekleurd karton neer, zodat de
kinderen de artikelen van prijzen kunnen voorzien of een
24
boodschappenlijstje kunnen maken.
Tijdens de groepsexploratie wordt samen met de kinderen
een begin gemaakt met het inrichten van de supermarkt.
Bij demonstreren wordt de winkel verder ingericht met
supermarktartikelen, waaronder (imitatie) groenten en fruit,
blikken en doosjes in de kleuren groen, oranje, paars en bruin
en met bol-, kubus-, cilinder en balkvormige voorwerpen.
Kunsthoek De leerkracht zet plakkaatverf in de aangeboden kleuren
neer en legt bol-, kubus-, cilinder of balkvormige kosteloos
materiaal neer zoals piepschuimballen, toiletrollen en
diverse formaten doosjes. Laat de kinderen de materialen
met kwasten beschilderen. Wanneer de leerkracht bij het
verbreden en verdiepen rode, blauwe en gele vingerverf
klaarzet, zullen de kinderen al experimenterend de
aangeboden kleuren ontdekken door de verf te mengen.
TaalhoekDe leerkracht legt boeken of plaatmateriaal over het
onderwerp. Zij kan ook illustraties van supermarktartikelen
in de kleuren groen, oranje, paars en bruin neerleggen of
ophangen of een supermarktfolder of –bladen geordend
per kleur of soort in plastic hoesjes te verzamelen of in
een plakboek te plakken. De leerkracht kan zwart- wit
afbeeldingen eventueel inkleuren met viltstift of kopiëren op
groen, oranje, paars of bruin papier en uitknippen.
Spelsuggesties
Eten koken
▷ Materiaal: Ingerichte supermarkt- winkelaccessoires zoals papier,
pen, boodschappentas met portemonnee- etenswaren uit
de supermarkt- speelgoedservies en bestek, pannenset,
snijplank uit de huishoek.
In de huishoek spelen de kinderen dat ze eten gaan koken.
De leerkracht laat de kinderen bedenken wat ze willen koken.
Ze kunnen bijvoorbeeld een boodschappenlijstje maken en
deze artikelen in de supermarkt gaan kopen. Daarna kan het
eten worden klaargemaakt en opgegeten in de huishoek.
Zij maakt opmerkingen en geef suggesties zoals:
Wat gaan jullie eten vandaag? Wie gaat boodschappen doen?
Hebben jullie al een boodschappenlijstje gemaakt? Enz.
Themaliedje
Groen, wit en rood
zijn de kleuren van de vlag.
Geel is de ster
die mee wapperen mag.
Thema 3 .3 Op de markt
De context ‘markt’ loopt als een rode draad door de
stappen van het project. Deze context is gekozen omdat dit
thema aanleiding geeft op speelse wijze om te gaan met
verzamelingen van materialen in diverse nuancekleuren
waarin tweedimensionale geometrische vormen voor kunnen
komen.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Donker en licht kleur rood blauw geel groen oranje paars bruin
donker licht markt stent bloem erbij horen
dezelfde anders spelletje luisteren vertellen
uitkiezen beurt vaas bloempot emmer
Vorm vorm rond hoek cirkel vierkant driehoek rechthoek
kant lang kort even lang markt stent lap stof
spullen spelletjes dobbelsteen gooien plaatje boven
beurt knoop rits band klos Naar de markt
25
Kijk eens naar mij kleur rood blauw geel groen oranje paars bruin
vorm rond hoek winkel donker licht cirkel
vierkant driehoek rechthoek markt stent donkerder
lichter erbij horen dezelfde anders stof kopen
kleren aanhebben broek rok T-shirt sok schoen
zak knoop rits figuur mooi
Kleuren en vormen maken kleur rood blauw geel vorm rond hoek bol
kubus cilinder balk donker licht cirkel vierkant
driehoek rechthoek kant lang kort even lang
donkerder donkerst even donker lichter lichtst
even licht op een rij papier spullen wit roze
maken tekenen mengen knippen vouwen doos
blik potlood schaar verf
Speelleeromgeving
Ontdekhoek De leerkracht legt tijdens het demonstreren kleur een licht
en een donker exemplaar van identieke materialen neer
zoals vouwbladen, kleurpotloden, viltstiften- katoen bolletjes,
klosjes garen, lapjes stof. Zij legt tijdens het verbreden
en verdiepen seriaties neer van kleurnuances van enkele
kleuren. Tijdens het demonstreren van vorm materialen legt
zij in de vormen cirkel, vierkant, driehoek, en rechthoek neer,
zoals vouwbladen.
Marktstent De leerkracht richt enkele hoeken is als marktstentjes,
bijvoorbeeld een bloemstent. Zij maakt gebruik van een
bestaande winkel of maakt een toonbank. Versier de markt.
Tijdens de groepsexploratie wordt samen met de kinderen een
begin gemaakt met het inrichten van de beide marktstentjes
met allerlei accessoires.
Kunsthoek De leerkracht zet plakkaatverf in de kleuren rood, blauw, geel,
en wit neer en legt witte vellen papier, scharen en potloden
neer. De kinderen kunnen cirkels, vierkanten, driehoeken,
en rechthoeken tekenen en uitknippen door bijvoorbeeld
schoteltjes en doosjes om te trekken en uit te knippen.
De leerkracht zet verf en kwasten neer en laat de kinderen de
papieren vormen beschilderen. Ze kunnen al experimenterend
de meng en nuancekleuren ontdekken.
Taalhoek Leg boek- en plaatmateriaal neer over het onderwerp.
Spelsuggesties: ‘Een marktdag’
▷ Materiaal: Ingerichte marktstentjes- dozen- kartonnen kaartjes met
stift- geld- prijskaartjes (zelfgemaakte)- plastic tasjes-
schaar- plakband- boodschappentas met portemonnee.
De leerkracht laat de kinderen een spel spelen waarbij van
alles wat er op de markt gebeurt nagespeeld wordt. Zij laat de
marktventers (kinderen) met hun koopwaar naar de markt rijden
in hun ‘busjes’ en hun koopwaar op hun eigen wijze uitstallen en
sorteren in hun stent. Zij stimuleert de kinderen door bijvoorbeeld
de materialen netjes per kleur of op een rij in kleur nuances
neer te leggen. Met behulp van kaartjes kunnen ze de prijzen
opschrijven. Daarna kunnen de bezoekers om de beurt iets kopen
en hiervoor betalen. Het gekochte kan daarna in een tas worden
gedaan. Als de marktdag om is wordt de koopwaar weer netjes
(per kleur of vorm) in dozen gedaan en ingeladen.
Er kan berekend worden hoeveel er verdiend is vandaag.
Tot slot rijden de marktventers in hun ‘busjes’ weer naar huis.
Bij aanvang van elk thema: Informeert de leerkracht de ouders over dit onderwerp!
Geeft de leerkracht de basiswoorden
Geeft de leerkracht liedjes en versjes mee
Vraagt de leerkracht de ouders om hun kind een stuk
speelgoed mee te geven
Laat de leerkracht zien hoe ouders samen met hun kind
met speelgoed kunnen spelen
Organiseert de leerkracht een ochtend waarbij de ouders
met hun kind in de peuterschool kunnen komen spelen
met speelgoed
Knapt de leerkracht samen met ouders speelgoed op of
maakt samen nieuw speelgoed.
26
Project 4 Regen en windDit thema is bestemd voor de peuters. Het accent ligt bij regen en wind en de gevolgen hiervan: de blaadjes vallen van de boom
en we kleden ons voor regen en de kou. Bij oriënteren worden de kinderen in de sfeer van de regentijd gebracht.
De kinderen ervaren enkele karakteristieken van het regenweer, zoals kou, vallende blaadjes, bliksem slagen, regen en wind.
Bij demonstreren komen in bijzonder aspecten als regen, wind en vallende blaadjes, takken aan de orde. Dit gebeurt bij een
wandeling naar buiten. Terug van de wandeling worden de genoemde aspecten concreet gemaakt en nagespeeld bij de boom.
Bij verbreden is aandacht voor het tijdsaspect door in te gaan op overgangen in de grote regentijd. Er wordt een vergelijking
gemaakt tussen regenweer en droog weer, tussen veel wind en geen wind. Bij verdiepen worden eenvoudige problemen
voorgelegd. De opeenvolgende veranderingen in de tijd worden met behulp van illustraties of foto’s met elkaar vergeleken.
Netwerk van basis en extra begrippen:
Natuur : vallen mantel boom blaadje/ takken lopen spelen
bewegen mooi gooien grond oprapen
Regen en zon: het regent koud druppel vallen nat droog plas
paraplu-laars mantel de zon schijnt wolk zacht hard
regen regenjas warm-binnen buiten spelen leuk
Wind: het waait koud mantel blaadje wolk zacht hard
wind lopen spelen bewegen horen-blazen
Speelleeromgeving
OntdekhoekDe leerkracht plaatst in deze hoek een tafel met heel
wat illustratie materiaal van de regentijd en de overige
jaargetijden.
HuishoekIn deze hoek hangt de leerkracht een touw met afwisselend
grote papieren afbeeldingen van wolken met regendruppels,
wind (blazende mond) en zon aan het plafond. Voor regenweer
legt u op de grond plassen van blauw karton of van plastic
folie.
Watertafel De leerkracht kan hier benodigheden neerleggen om zelf
‘regen’ en ‘wind’ te maken: een vergiet of tuingieter, een
plantenspuit, poppetjes, plastic spelmateriaal en een
handdoek. In de watertafel is bijvoorbeeld een landschap
gemaakt met poppetjes en auto’s.
Taalhoek In deze hoek kan de leerkracht een boek met illustraties over
regen en wind neerleggen. Bij een boek, dat de leerkracht
samen met de kinderen bekeken en gelezen heeft, kan zij
figuren en voorwerpen van het spelmateriaal neerleggen,
waarmee zij samen het verhaal naspelen.
Speelplaats Buiten op de speelplaats kan in regen en wind gespeeld
worden. Wanneer het regent kunnen de kinderen met
regenkleding en attributen in de regen en plassen spelen.
Ze kunnen kijken wat er buiten allemaal nat wordt. Of ze
nemen droge spullen van binnen, die ze buiten in de regen nat
laten worden. Bij veel wind kunnen de kinderen buiten spelen
met vlaggetjes, windmolentjes, linten of ballonnen aan een
touwtje. Laat de kinderen uitproberen of een steentje of stokje
hout op de hand ook wegwaait door de wind. Als het sterk
waait, is het een leuk spel om tegen de wind in en met de wind
mee te lopen.
Spelen in de regen
Oei, oei….. waarom regent het nu ineens de hele dag? En is de
straat ineens vol waterplassen? Oh, de regentijd is begonnen!
Peuters hebben nog niet veel begrip van tijd. Door het verschil van
de drogetijd naar de regentijd te laten ervaren, werk je aan het
begrip van tijd.
Bij aanvang van elk thema: De leerkracht informeert de ouders over het onderwerp
van het project
De leerkracht maakt voor de ouders een overzicht van de
begrippen uit het project
De leerkracht geeft de liedjes en versjes mee naar huis
zodat de ouders deze ook thuis kunnen herhalen
De leerkracht vraagt de ouders de kinderen op een
bepaalde dag regenkleding en laarzen mee te geven.
27
Project 5 HuisHet project huis maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied taal. Voor ons allemaal maakt het huis deel uit van de directe,
meest vertrouwde leefomgeving. Voor jonge kinderen is het van belang dat zij deze nabije leefomgeving nader kunnen verkennen
en leren benoemen.
Uitgaande van de buitenkant van het huis wordt in de drie projecten vervolgens gekeken naar de binnenkant van het huis;
naar de diverse kamers en wat je daar zoal ziet en doet. Het soort huis dat als uitgangspunt genomen wordt hangt af van de
woonomgeving van de kinderen. De thema ‘hier woon ik’ wordt in thema 5.1 uitgewerkt. Vervolgens worden de thema’s ‘ kamers
in huis’ en ‘wij gaan verhuizen’ in de thema’s 5.2 en 5.3 beschreven.
Thema 5 .1 Hier woon ik
Het soort huis dat u als uitgangspunt neemt, kunt u laten
afhangen van de woonomgeving van de kinderen.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Huis aan de buitenkant huis dak raam muur duur schel wonen
opendoen dichtdoen binnen buiten flat tuin mooi
gezellig sleutel brievenbus
Allemaal huizen huis dak raam deur bel wonen binnen buiten
flat kamer tuin anders hetzelfde hoog laag
puntdak lift trap boven beneden
Wat doe je in huis? binnen buiten kamer tuin tafel stoel bed toilet
spelen slapen eten wassen douchen aankleden
televisie kijken boekje lezen pyjama aan knuffel pop
auto blok drinken bord beker
Speelleeromgeving
Ontdekhoek In deze hoek kan de leerkracht ‘huizen’ van karton of ander
materiaal neerzetten. Zij legt ook echte voorwerpen neer
zoals een baksteen, sleutel en eventueel een (zelfgemaakte)
brievenbus. Voorwerpen die te maken hebben met wonen
in huis, zoals een deken, een kussen, speelgoed, borden,
kannen en baddoeken kunnen er ook bij gelegd worden.
De leerkracht helpt de kinderen bij het maken van een huis
met behulp van dekens, touw en knijpers. Zij laat het huis
gemaakt van eerder genoemde materialen met een deur of raam
als een huis uitzien. De kinderen kunnen in het speelhuis of
zelfgemaakte huis gaan zitten en verschillende vormen van het
doen- alsof- spel spelen.
Bouwhoek Hier kunnen de kinderen van groot constructiemateriaal of
van blokken ‘huizen’ bouwen. Eventueel helpen de kinderen
de leerkracht met het bouwen van een huis, bijvoorbeeld door
kartonnen dozen op elkaar te stapelen en ramen en deuren
erop te tekenen of op te plakken.
HuishoekDeze hoek kan als een kamer worden ingericht, met name als
een voorzaal (woonkamer). Met voorwerpen als een tafeltje,
een speelgoed telefoon, een speelgoed televisie enzovoort kan
het idee van een voorzaal gewekt worden. In de loop van het
project kunt u deze hoek ook aanpassen door bijvoorbeeld de
nadruk te leggen op het slapen in huis.
De huishoek
Slapen in de huishoek
28
Poppenhuis De leerkracht richt het poppenhuis zo in dat verschillende
kamers met hun functies kunnen worden onderscheiden.
Wanneer zij hiervoor onvoldoende poppenhuismateriaal heeft
kan zij kleine zelfgemaakte voorwerpen toevoegen, zoals:
gordijnen van stof, kleine boekjes, kartonnen bedje met
beddengoed enzovoort.
TaalhoekDe leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
onderwerp. Zij kan de meegebrachte foto’s van het eigen huis
van de kinderen in plastic hoezen steken en als ‘boek’ hier
neerleggen. Om de taal te stimuleren en de mogelijkheid tot
interactie te vergroten zijn sommige boeken, aangevuld met
kleine attributen en poppetjes, zeer geschikt.
Spelsugesties
Een huis bouwen
▷ Materiaal: Grote blokken- kisten of constructiemateriaal-
eventueel karton- wasknijpers- touw- eventueel
grote auto’s of trucks.
De leerkracht speelt in de bouwhoek of op de speelplaats met
de kinderen dat er één of meer huizen moeten worden gebouwd.
Stimuleer het bouwen door met de kinderen te praten.
We gaan huizen bouwen, doen jullie mee?
Wat voor soort huis zullen jullie bouwen?
De kinderen kunnen bijvoorbeeld ‘vrachtauto’s’ met stenen vullen
en deze naar de ‘bouwplek’ rijden. De leerkracht stimuleert het
bouwen of geeft aanwijzingen.
Wat een mooi huis wordt dat. Heeft jouw huis ook ramen?
Als de huizen klaar zijn kunnen de kinderen erin wonen.
De leerkracht laat ze bedenken wat ze allemaal nodig hebben in
huis. Hiervoor kunnen spullen uit de huishoek worden gebruikt.
Gaan slapen
▷ Materiaal Slaapkamer in de huishoek- matras- deken-
tandenborstel- baddoek- pyjama- voorleesboekje.
De leerkracht creëert in de huishoek een slaapkamer. Zij speelt dat
het tijd is om naar bed te gaan en neemt bijvoorbeeld de rol van
moeder of vader aan.
O, wat is het laat. Het is tijd om te gaan slapen.
Wat zullen we eerst doen?
Laat de kinderen zelf de volgorde van handelingen bedenken.
Stimuleer het spel door bijvoorbeeld te vragen:
Zijn je tanden al gepoetst en ben je al gebaad?
Kruip maar gauw onder de dekens.
Vader of moeder leest nog een boekje voor of zingt een liedje.
Het spel eindigt met een nachtzoen. Het licht wordt uitgedaan.
Slaap lekker en tot morgen!
U kunt daarna van rollen verwisselen door een kind de rol van
vader of moeder te geven. U speelt dan zelf de rol van kind.
¢ Bedenk zelf de activiteiten en de rollen die de kinderen
in ‘het poppenhuis’ kunnen aannemen.
De poppenhoek
29
Thema 5 .2 Kamers in huis
Het onderwerp kamers in huis wordt bij de kinderen
geïntroduceerd aan de hand van een zelfgemaakt huis van
karton. Bij demonstreren gaat de leerkracht kort in op de
buitenkant van een huis, waarna de binnenkant met de
verschillende kamers wordt bekeken. Bij verbreden gaat de
leerkracht dieper in op de verschillende kamers van het huis
en hun functie. Tot slot worden bij verdiepen de verschillende
raadsels, opdrachten en vragen over de functie van de
verschillende kamers in huis voorgelegd.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Huis aan de buitenkant huis dak raam muur deur bel wonen opendoen
dichtdoen binnen buiten sleutel stenen metselen
hoog tuin mooi gezellig tekenen buren stoep
Allemaal kamers huis wonen opendoen dichtdoen binnen kamer
woonkamer slaapkamer keuken badkamer toilet (wc)
douche lamp televisie telefoon bank tafel stoel
kast bed gang boven beneden plant radio fornuis
aanrecht bad
In welke kamer hoort het? binnen buiten kamer woonkamer slaapkamer
keuken badkamer toilet (wc)-spelen slapen eten
koken wassen lamp televisie telefoon bank tafel
stoel kast bed bewaren speelgoed pyjama kleren
tandenborstel pan bord lepel handdoek zeep
Wat doe je in huis? binnen buiten kamer woonkamer slaapkamer
keuken badkamer toilet (wc)-spelen douche spelen
eten slapen eten koken wassen lamp televisie
telefoon bank tafel stoel kast bed trap gang
boven beneden bellen televisie kijken drinken lezen
Spelsuggesties
¢ In welke kamer hoort het?
De leerkracht laat de kinderen verschillende voorwerpen zien
( tandenborstel, lepel enz.) en vraag hoort dit in de keuken of
in de badkamer?
¢ Wat doe je in huis? Waar?
Lezen ( waar?), baden (waar?), eten ( waar?), slapen ( waar?).
¢ Wat doe je als je ‘s morgens opstaat?
Opstaan uit bed, en dan, en dan en dan? ( baden, eten,
drinken, spelen, naar school).
¢ Voorlezen
( aangepaste versie van de wolf en de zeven geitjes)
Themalied
Opa bakkebaard heeft een huisje en in dat huisje daar is het goed.
Opa bakkebaard is aan het werken en weet jij wel wat hij doet?
Hij veegt de vloer met een bezem, met een bezem.
Hij veegt de vloer. Zo veegt hij de vloer!
Speelleeromgeving
OntdekhoekDe leerkracht legt hier diverse voorwerpen neer, die met het
huis te maken hebben, zoals sleutels, pannen, brievenbus.
Ook miniatuurhuizen en een huis van lego kunnen hier een
plaats krijgen.
HuishoekHuisje spelen ( eten koken, huis opruimen, tv kijken, slapen).
De leerkracht kan hier een speciale kamer maken met een
herkenbare inrichting en voorwerpen. Na een week kan er
van inrichting gewisseld worden en wordt de hoek een andere
kamer. Als de ruimte het toelaat kunt u de ruimte ook in twee
kamers verdelen, bijvoorbeeld een keuken en een slaapkamer,
gescheiden door een scherm of poppenkast.
Een kamer met duidelijke voorwerpen zal de kinderen
uitnodigen tot spel en handelingen die bij deze speciale
kamer horen.
BouwhoekHier kan met dozen, hout, karpet, stokjes gewerkt worden
aan het bouwen van een huis, misschien zelfs met meerdere
kamers. Het is goed als de leerkracht ook klein speelgoed
neerlegt waarmee vervolgens in het huis gespeeld kan
worden.
TaalhoekDe leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
onderwerp, bijvoorbeeld naar oma’s huis en voorwerpen
voorzien van woordkaarten benoemen: de deur, het raam, de
muur, het dak en dan naar binnen en vragen welke kamer is
dit? Wat doe je in de keuken?
Poppenhuis Indien aanwezig kan de leerkracht een ingericht poppenhuis
neerzetten met kamers met een herkenbare inrichting.
Zij kan ook een leeg poppenhuis plaatsen en de kamers door
de kinderen laten inrichten met meubels en poppetjes.
30
Thema 5 .3 Wij gaan verhuizen
Het onderwerp ‘wij gaan verhuizen’ wordt middels het
inpakken van spullen uit de verschillende kamers in huis in
dozen bij de kinderen geïntroduceerd.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
In welke kamer hoort het huis wonen kamer woonkamer slaapkamer keuken
badkamer douche toilet verhuizen nieuw oud doos
inpakken uitpakken spullen speelgoed bed pyjama
kleren pan koken bord lepel vork mes douchen
baddoek zeep tandenborstel kast
Verhuizen huis wonen kamer woonkamer slaapkamer keuken
badkamer douche toilet verhuizen nieuw oud doos
inpakken uitpakken optillen verhuiswagen spullen
leeg vol zwaar verven schoonmaken trap boven
beneden sleutel helpen buurt ophangen neerzetten
inrichten gezellig mooi
Allemaal huizen huis wonen kamer nieuw oud flat tuin anders
hetzelfde dak stoep hoog laag naast mensen
schel brievenbus voordeur
Verdriet en blij huis- wonen kamer verhuizen nieuw oud flat
spullen leeg vol verdrietig blij buren vriendje
school alleen wennen ver weg leuk niet leuk
voelen
Speelleeromgeving Ontdekhoek In deze hoek legt de leerkracht concrete materialen in
verband met verhuizen neer: plaatjes en materialen van een
verhuisbedrijf, dozen enzovoort. Ook legt zij hier te verhuizen
spullen uit het lokaal klaar, zoals boeken, blokken en
materialen uit de huishoek.
Huishoek De leerkracht laat een deel van het huis leeg maken, zodat
deze goed schoongemaakt kan worden. Zij zet hiervoor wat
grote dozen klaar en schoonmaak middelen. Nadat de hoek
schoongemaakt is kunnen de spullen weer verhuisd worden.
Bouwhoek Als er een grote speelgoedvrachtwagen aanwezig is, kunnen
de kinderen deze gebruiken om diverse formaten blokken van
de ene naar de andere plaats te verhuizen. Met de blokken
kan daarna een huis worden gebouwd, waar kleinere spullen
uit het lokaal naartoe kunnen worden gebracht.
Taalhoek De leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
onderwerp. Maak een overzichtelijk kijkboek met plaatjes van
verhuissituaties, het schoonmaken en het inrichten van de
kamers. Laat aan de hand van de meubels en voorwerpen in
de kamers zien wat de functie van de verschillende kamers is.
Spelsugesties
Inpakken
▷ Materiaal: Verschillende dozen zodat de spullen verpakt kunnen
worden- spullen om in te pakken, bijvoorbeeld boeken,
keukenmateriaal, speelgoed, kleren.
In de huishoek heeft de leerkracht de dozen klaarstaan en er
liggen verschillende materialen door elkaar om in te pakken.
Zij vertelt de kinderen bijvoorbeeld dat het huis te klein is
geworden. Zij wil verhuizen naar een groter huis, waar iedereen
een eigen kamer krijgt. Voordat de verhuiswagen komt moeten alle
spullen uit het oude huis ingepakt worden:
Huizen in Brownsweg
31
We gaan aan het werk, want we moeten veel spullen inpakken.
Maar hoe kunnen we dat het best doen?
Laat de kinderen bedenken hoe ze dat het beste kunnen doen,
bijvoorbeeld spullen per soort inpakken of per kamer waar ze
thuis horen of per persoon van wie ze zijn. De dozen worden
ingepakt zoals de kinderen hebben voorgesteld. Als alle dozen
ingepakt zijn, worden ze keurig klaargezet voor de verhuizing:
Zullen we alle dozen bij elkaar zetten?
Want straks komt de verhuiswagen.
Deze doos is wel zwaar zeg. Zullen we die samen optillen?
¢ De leerkracht bedenkt zelf de activiteiten die de kinderen
als verhuizer kunnen uitvoeren. Verder kunnen de kinderen
Een huis in Brownsweg
verschillende rollen aannemen bij het schoonmaken van het
nieuwe huis en het uitpakken.
Bij aanvang van elk thema: Informeer de ouders over het onderwerp van het project
Maak voor de ouders een overzicht van begrippen-
uit het project
U kunt de liedjes en versjes mee naar huis geven
(zo mogelijk in de taal van de kinderen), zodat de ouders
deze ook thuis kunnen herhalen
Vraag de ouders, indien mogelijk, foto’s van een
eventuele verhuizing mee te geven
Als een kind uit de groep kortgeleden verhuisde of op
korte termijn gaat verhuizen, kan zijn of haar ouder
daarover mischien vertellen in de groep/ klas.
32
Project 6 KerstmisHet project Kermis maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied sociaal-emotionele ontwikkeling.
Dit project bestaat uit het thema kerstfeest. In de projecten worden verschillende facetten van de kerstviering belicht.
Zowel het wereldse aspect van de versierde kerstboom en de brandende kaarsjes als het christelijke aspect van de geboorte van
Jesus komen aan de orde. Hiernaast is de aandacht voor feestvieren in andere culturen, met name de verschillen bij de kerst- of
nieuwjaarsviering. Zo zullen kerstboompjes met versiering uit verschillende culturen een plaats kunnen krijgen: de keuze van
de activiteiten uit de projecten zal afhangen van de signatuur of populatie van uw peuterspeelzaal of school. Voor de groepen die
veel nadruk op het christelijke kerstverhaal willen leggen, zijn bij de afzonderlijke stappen in het project activiteiten opgenomen
rond het kerstverhaal.
Thema 6 .1 Kerstfeest
Dit thema is bestemd voor de peuters en wordt middels de
stappen orienteren, demonstreren, verbreden en verdiepen
uitgewerkt. Bij oriënteren worden de kinderen in de sfeer
gebracht van het naderende kerstfeest. Dit gebeurt door
het versieren van het lokaal, het spelen van een doen-alsof-
spel over kerstbomen verkopen en het binnen brengen van
de kerstboom. Er wordt een boek over het versieren van
de kerstboom bekeken en de lampjes worden in de boom
gehangen.
Met het aansteken van één kaarsje wordt het naderende
kerstfeest geconcretiseerd. Bij demonstreren wordt de
sfeer van het kerstfeest beleefd door het versieren van de
kerstboom en het verlichten van het lokaal met lampjes,
kaarsen, verlichte sterren en door het gezamenlijk bekijken
van een boek.
Om de kinderen de tijdsduur tot het kerstfeest te laten ervaren
wordt dieper ingegaan op het aansteken van het juiste aantal
kaarsjes of het aanstrepen van de dagen op de kalender.
Bij verbreden komen verschillende aspecten van het
kerstfeest aan bod door het spelen van een doen-alsof-spel.
De tijdsduur tot het kerstfeest komt aan bod door het tellen
van de brandende kaarsjes en door het bespreken wat er nog
moet gebeuren voordat het kerstfeest is.
De eigen ervaringen van de kinderen rond het kerstfeest of
andere cultuurgebonden feesten komen aan de orde.
Bij verdiepen wordt de geboorte van Jesus als verhaal
verteld, waarbij de kinderen zich inleven in de verschillende
kerstfiguren.
De kinderen oriënteren zich in de tijd door verschillende
feesten in de maand december te visualiseren op een
kalender. Het versturen en ontvangen van kerstkaarten wordt
onder de aandacht gebracht en er worden kerstraadsels
opgelost. Tot slot wordt het kerstfeest op school voorbereid en
gevierd.
Netwerk van Basis en extra begrippen:
Kerstsfeer maken: kerstfeest kerstboom versieren mooi kerstbal
lampje kaarsje aansteken lichtje ster kerstmis
feest vieren versiering gezellig wachten dichterbij
komen licht lokaal binnen waar bekijken ophangen
neerzetten
Kerstboom: kerstboom tak versieren mooi kerstbal lampje
lichtje versiering slinger kerstklok hangen gezellig
voorzichtig groen-uitkiezen ruiken voelen hoog
laag bovenin onderaan middenin naast glimmen
breekbaar goud zilver vogeltje engeltje-kerstman
Kerstfeest: kerstfeest kerstboom versieren lampje kaarsje
aansteken lichtje ster kerstmis feest vieren
versiering gezellig bijna wachten dichterbij komen
kerstkaart adventskrans kerstverhaal kerststal
kalender zin hebben in erbij horen schrijven sturen
kerstliedje zingen zich verkleden eten maken
Kerstverhaal: kerstmis feest vieren bijna wachten dichterbij komen
donker adventskrans kerstverhaal kerstbal kalender
schijnen Maria-Jozef engel kindje schaap herder
koning zingen blij vrolijk stal geboren worden
kribbe ezel koud
Spelsituatie
OntdekhoekOp een aparte tafel of in de huishoek kunnen de kinderen een
imitatiekerstboompje versieren met onbreekbare kerstballen
of zelfgemaakte kerstversieringen. Ook echte dennentakken
en andere kerstversieringen zoals kerstmannetjes, sterren,
attributen voor de kersttafel kunnen hier een plaats krijgen.
De leerkracht kan versieringen een plaats geven en zet ook
33
allerlei soorten kaarsen neer.
KersttafelOp een grote tafel kan de leerkracht met onbreekbare figuren
het kerstverhaal nagespeeld worden. Een kerststal kan van
houten blokken worden gebouwd. In de loop van het verhaal
kunnen de figuren van Maria en Jozef uitgebreid worden met het
kindje Jezus, herders en koningen.
HuishoekDe leerkracht maakt ongeveer vier imitatiekerstbomen
van verschillende grootte, geknipt van karton met stukjes
klittenband. Daarbij maakt zij kerstversieringen van karton.
De kinderen kunnen de kerstversieringen in de boom ‘hangen’.
De leerkracht kan bovendien een imitatiekerstboom met
kerstspulletjes neerzetten, zodat de kinderen de boom kunnen
versieren. Leg allerlei attributen in deze hoek die te maken
hebben met het kerstverhaal, zoals verkleedkleren, doos
als kribbe, pop in doeken gewikkeld, (stok met staart) ster,
glanzende voorwerpen die als cadeautjes kunnen dienen voor
het kindje.
TaalhoekDe leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
onderwerp. Zij kan een kijkboek maken door plaatjes van
kerstattributen en nieuwjaarskaarten in plastic hoesjes te
verzamelen of in een plakboek te plakken.
Kunsthoek:De leerkracht legt allerlei materialen neer waarmee de kinderen
kerstversieringen kunnen maken, zoals doppen, zilver- of
goudkleurig papier, stroken, kwasten, scharen, lijm of vingerverf.
Spelsuggesties
Het is bijna Kerstmis
▷ Materiaal: Imitatiekerstbomen van karton- kerstboomversieringen
van karton.
Voor de huishoek kunnen de kinderen het kopen en het
verkopen van kerstbomen zelfstandig met elkaar spelen nadat
activiteiten van Oriënteren aan de orde is geweest.
De leerkracht laat de kinderen zowel de rol van koper als van
verkoper spelen. Zij stimuleert het spel en zegt bijvoorbeeld:
Kerstboomverkoper, wat voor kerstbomen heb je allemaal te koop?
Oh, wat een mooie boom, ik zie daar grote en kleine bomen.
Dikke en dunne.
Wat moet je vragen aan de kerstboomverkoper als je een
boom wilt kopen? Hoe moeten we die grote boom nu mee naar
huis nemen? De kinderen ‘slepen’ daarna de kerstboom naar
huis. Daar kan de kerstboom worden versierd met kerstballen,
slingers en een piek.
Kerstfeest vieren
▷ Materiaal: Imitatiekerstboompje en versieringen-
verkleedkleren- keukengerei
In de huishoek speelt de leerkracht met de kinderen.
Zij kunnen samen het kerstfeest vieren. Er staat een versierd
kerstboompje in de huishoek. De leerkracht zegt bijvoorbeeld:
Het is kerstmis. We vieren feest.
Wat gaan we doen als het feest is?
Zij laat de kinderen bedenken wat er bij het vieren van het
kerstfeest hoort en speelt dit na, bijvoorbeeld mooie kleren
aantrekken , liedjes zingen, visite ontvangen, lekker eten
maken, tafels dekken.
Als de kinderen niet op ideeën komen stimuleert de leerkracht de
kinderen door vragen te stellen zoals:
Krijgen we vandaag nog visite?
Zullen we dan maar mooie kleren aandoen en de woonkamer
een beetje opruimen?
Heb je al eten klaargemaakt in de keuken?
Wat voor lekkers ga je maken?
Als iedereen mooie kleren aanheeft en het eten is gekookt
speelt zij dat de visite aanklopt. Zij laat de kinderen op eigen
wijze de tafel dekken, ze kunnen aan tafel gaan en met z’n
allen een kerstliedje zingen.
Bij aanvang van elk thema: Informeert de leerkracht de ouders over het thema van
het kerstproject, de wijze waarop dit wordt uitgevoerd en
hoe het kerstfeest op school gevierd wordt. Wanneer het
kerstfeest thuis niet wordt gevierd, kunnen de ouders
ingaan op de aspecten en gevoelens die horen bij een
feest uit de eigen cultuur: samen zijn, blijheid, vrolijkheid
en versieringen
De leerkracht maakt een overzicht van de begrippen uit
het project voor de ouders
De leerkracht geeft de liedjes en versjes mee naar huis
(zo mogelijk in de taal van de kinderen), zodat de ouders
deze ook thuis kunnen herhalen
Als de leerkracht een gezamenlijke oefening en -
afsluiting houdt, kunnen ouders gevraagd worden bij de
voorbereiding en uitvoering te assisteren.
34
Project 7 Tellen Tellen is een belangrijke vaardigheid voor allerlei activiteiten in het dagelijks leven en het is een goede voorbereiding op het
leren rekenen. Bij het leren tellen kunnen we de volgende belangrijke stappen onderscheiden:
Opzeggen van de tel rij: in het begin met allerlei
onvolkomenheden (bijvoorbeeld een, twee, drie, vijf, acht,
twaalf, twintig) later steeds nauwkeuriger
Tellen met aanwijzen, het kind moet twee dingen tegelijk
kunnen doen; tellen en bij ieder getal een ding aanwijzen
of pakken. De snelheid van tellen en aanwijzen moet
gelijk lopen en het kind moet de telrij kunnen opzeggen.
In het begin zitten ook hier allerlei onvolkomenheden;
iets twee keer aanwijzen, een voorwerp overslaan, wat je
geteld heb nog een keer aanwijzen, enzovoort.
De snelheid is aanvankelijk laag, maar snelheid en
nauwkeurigheid nemen toe
Tellen zonder aanwijzen (perspectief), bijvoorbeeld
innerlijk tellen
Tellen op het gehoor (auditief): luisteren en tegelijkertijd
tellen (zonder visuele ondersteuning)
Tellen en zeggen hoeveel er geteld is (resultatief),
bijvoorbeeld een, twee, drie, vier: ‘vier’.
Wanneer gevraagd wordt: hoeveel heb je geteld? En het
kind begint opnieuw te tellen: een, twee, drie, vier’, dan
weet het nog niet te zeggen hoeveel het geteld heeft
Doortellen (verkort): het kind heeft bijvoorbeeld vier
objecten geteld. Er worden twee bijgelegd en het telt ‘ vijf,
zes’
Handig tellen: dat wil zeggen een manier of strategie
vinden waardoor geen fouten gemaakt worden en/ of de
snelheid van tellen toeneemt. Bijvoorbeeld: wat geteld is
wegleggen, aangeven waar begonnen is, op een rij leggen
of structuur aanbrengen in het geheel.
Hieronder verstaan we ook tellen in tweetallen.
Bij dit project wordt er niet alleen aandacht besteed aan het
tellen, maar ook het vergelijken van de hoeveelheden als
aparte vaardigheid. Veel vergelijkingen worden al spontaan
gemaakt in de vorm van één- één relaties: is er voor elk kind
een stoel? De opbouw van het vergelijken is als volgt:
Eén- één relaties leggen tussen voorwerpen die bij elkaar
horen
Eén- één relaties leggen tussen voorwerpen die niet bij
elkaar horen
Handig vergelijken: naast of in elkaar zetten van te
vergelijken voorwerpen (direct vergelijken)
Begrijpen en toepassen van begrippen als: meer-
minder- evenveel- meeste en minste
Indirect vergelijken van voorwerpen die niet direct te
vergelijken zijn op bovenstaande manier, zoals het met
elkaar vergelijken van grote voorwerpen of afbeeldingen.
Het project tellen maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied
denkontwikkeling. Beer is jarig wordt in thema 7.1 uitgewerkt.
‘ Mijn verjaardag en het is feest’ worden in de thema’s 7.2 en
7.3 nader uitgewerkt.
Thema 7 .1 Beer is jarig
Dit thema is gekozen als aanleiding om het tellen functioneel
te maken. Bij oriënteren wordt het thema ‘Beer is jarig’
geïntroduceerd door de kennismaking met beer. Binnen deze
context gaat het in deze stap om het plezier hebben in tellen.
Het vergelijken komt spelenderwijs aan bod door het leggen
van één- één relaties.
Bij demonstreren staan de activiteiten in het teken van de
voorbereidingen van de verjaardag van beer. In deze stap
wordt aandacht besteed aan het correct opzeggen van de telrij
tot en met vijf. De kinderen worden op speelse wijze gericht
op de functie van tellen. Door bij de telwoorden bewegingen in
het ritme van het tellen te maken wordt het synchroon tellen
geoefend. Bij verbreden staan de activiteiten in het kader van
beer die jarig is en vandaag zijn verjaardag viert.
In deze stap wordt het aanwijzend tellen tot en met vijf
aangeboden. Dit gebeurt door tijdens het tellen materiaal op
te pakken of nadrukkelijk aan te wijzen. Bij verdiepen is er
gedacht voor de cadeautjes die beer gekregen heeft en kijkt
hij terug op zijn verjaardagfeest. In deze stap komen handig
tellen en vergelijken aan bod door het gestructureerd tellen
van de verschillende cadeautjes en het leggen van één- één
relaties.
Moeilijkere vormen van tellen, zoals aanwijzend tellen zonder
manipuleren met de te tellen hoeveelheid (aanwijzen op
een plaatje) en resultatief tellen (weten hoeveel er geteld is)
komen aan de orde.
Basisbegrippen:
eén twee drie vier vijf tellen genoeg beer jarig
feest vriendje iedereen pakken verjaardag feesthoed
aanwijzen hoeveel vingers over verjaardag cadeautje
cake uitdelen
35
Verjaardagsfeest in Suriname
SurinameIn Suriname is een verjaardag de aanleiding om een groot feest
te houden, zeker voor mensen die al een jaartje ouder zijn. In
principe worden gasten van tevoren uitgenodigd, maar omdat
zo’n feest altijd buiten wordt gevierd en er meestal veel lawaai
wordt gemaakt, feest binnen de kortste keren de halve buurt
mee. De aanwezigheid van (live) muziek en de versterker op tien
zorgt er dan ook voor dat een verjaardagsfeest in Suriname niet
makkelijk over het hoofd wordt gezien. Natuurlijk ontbreekt ook
de familie niet, van piepjong tot hoogbejaard. Bedrijven die stoelen
en zeilen (in het regenseizoen) verhuren doen in Suriname goede
zaken. Kenmerkend van een Surinaams verjaardagsfeest is niet
alleen de enorme hoeveelheid gasten, maar ook de gigantische
berg eten (pom bij de Creolen, saoto bij de Javanen en roti bij
de Hindoestanen) en drinken (rum-cola en parbobier voor de
volwassenen, Fernandez fris voor de kinderen). Alles wordt door
de jarige betaald. Het hoogtepunt van een verjaardagsfeest is het
arriveren van de partybus of -bussen. Deze zijn speciaal ingericht
om het feest al rondtoerend voort te zetten. Eten, drinken en
muziek is ook nu weer in ruime mate aanwezig. De bus(sen) vol
familie en genodigden rijden urenlang luid toeterend rond. Soms
wordt gestopt om mensen op te pikken. Pas in de kleine uurtjes
keert men weer terug op de plaats waar het feest was begonnen.
Surinaamse indianenstammen spreiden de viering van
verjaardagen vaak over meerdere dagen. Sommige feesten
duren wel een week! Hierbij vloeit de casiri (cassavebier met
speekselenzymen) rijkelijk en worden er pannen vol ‘heet water’
(een soort vissoep) geserveerd.
Een verjaardagsmuts
BrownswegBinnen Suriname heb je verschillende culturen met
verschillende geloofsovertuigingen die allemaal anders met
het vieren van verjaardagen omgaan. Op Brownsweg wordt de
verjaardag van een kind niet heel uitgebreid gevierd. Wanneer
een kind jarig is wordt er een klein feest georganiseerd.
De kinderen zingen voor de jarige en ze maken kleine
lekkernijen voor de kinderen als: popcorn, stroop (siroop)
koekjes, bami of nasi. De kinderen krijgen geen speciale
cadeautjes en de kinderen die op het feest komen nemen geen
cadeautje voor de jarige mee.
In de peuterspeelzaal worden met alle kinderen liedjes voor
de jarige peuter gezongen. De peuter krijgt een speciale
verjaardagsmuts met de leeftijd erop. De ouders brengen popcorn
en stroop mee voor de hele groep peuters.
Voorbeelden activiteiten die de leerkracht bij het aspect tellen kan uitvoeren:
Liedjes zingen over tellen
Aanwijzen en benoemen: 2 oren, 2 handen, 2 voeten,
2 ogen, 2 benen. Hoeveel vingers heb je?
Hoeveel tenen heb je? Hoeveel neuzen heb je?
Tekening maken van de omtrek van de handen.
Ik heb 5 vingertje! 1, 2, 3, 4, 5!
Een kleine kring maken met 5 kinderen. Het kind telt
eerst hoeveel kinderen er zijn. Dan gaan de ogen dicht en
de juffrouw wijst een kind aan dat moet gaan zitten.
Het kind moet tellen hoeveel kinderen er nog zijn
Begrip: genoeg. Spelletje: een kind moet 3 vruchten
pakken. De juffrouw neemt 1 en vraagt of dit genoeg is.
En zo leert het kind tellen tot 3. De Juf vraagt steeds of
het genoeg is
Werkblad maken met 5 feestdraken.
Speelleeromgeving
Inrichting klaslokaal
Het lokaal wordt versierd met ballonnen en slingertjes
Thematafel met nepcadeautjes en bloemetjes
Er wordt een aantal feestmutsen gemaakt die gebruikt
worden bij de activiteiten.
HoekenDe leerkracht heeft voor de inrichten van de hoeken de
volgende materialen nodig:
¢ Ontdekhoek: 5 knuffels, 5 borden, 5 bekers,
5 verjaardagsmutsen, 5 nepcadeautjes,
5 verjaardagsbordjes.
¢ Taalhoek: voorwerpen met het woord erbij plus boekjes.
¢ Bouwhoek: met grote blokken.
Buiten in het dorpSamen de huizen tellen.
De huizen in het dorp
36
GroepsactiviteitenDe leerkracht viert samen een (nep) verjaardag met de
kinderen. In de peuterschool wordt met alle kinderen liedjes
voor de jarige peuter gezongen. De peuter krijgt een speciale
verjaardagsmuts met de leeftijd erop. De ouders brengen
popcorn en stroop mee voor de hele groep peuters.
Maak een verjaardagsmuts2 A4 blaadjes in verschillende kleuren. Deze knipt de
leerkracht in 2 linten. De eerste 2 ‘niet’ zij met een
nietmachine aan elkaar zodat het past om het hoofd van
de peuter. Het andere papier wordt niet geknipt en aan
het andere papier ‘geniet’. ‘Nietjes’, waterverf of mooie
stiftpennen om de leeftijd erop te schrijven met Hiep, hiep,
hoera! Op de rand Hiep, Hiep Hoera en op het blad het getal
van de leeftijd.
De draak is jarigOp Brownsweg is niet beer jarig maar de draak is jarig. Dit is
een knuffelbeer die de kinderen erg aanspreekt. De leerkracht
vertelt dat draak jarig is en dat we de verjaardag samen gaan
vieren.
Thema: tellen
Spelsuggesties Liedjes zingen over tellen
Aanwijzen en benoemen: 2 oren, 2 handen, 2 voeten,
2 ogen, 2 benen. Hoeveel vingers heb je?
Hoeveel tenen heb je? Hoeveel neuzen heb je?
Tekening maken van de omtrek van de handen.
Ik heb 5 vingertjes 1, 2, 3, 4, 5.
Op behangpapier omtrek maken van het hele
lichaam van een kind
Maak een kleine kring met 5 kinderen. Het kind telt eerst
hoeveel kinderen er zijn. Dan gaan de ogen dicht en de
juffrouw wijst een kind aan dat moet gaan zitten.
Het kind moet tellen hoeveel kinderen er nog zijn.
¢ Begrip: genoeg.
Spelletje: een kind moet 3 vruchten pakken. De leerkracht
neemt 1 en vraagt of dit genoeg is. En zo leert het kind tellen
tot 3. De leerkracht vraagt steeds of het genoeg is. Maak een
werkblad met 5 feestdraken.
Bij aanvang van elk thema: Wordt het lokaal samen met de ouders versierd
voor verjaardag
Krijgen de ouders een overzicht van de basisbegrippen
mee naar huis
Geeft de leerkracht de liedjes en versjes mee naar huis
Vraagt de leerkracht aan de ouders of zij over 5 identieke
voorwerpen beschikken die zij willen uitlenen.
Bijvoorbeeld 5 van dezelfde bekertjes, 5 dezelfde kralen,
5 dezelfde vruchten, 5 stenen, enzovoort
Vraagt de leerkracht aan ouders of ze knuffelbeertjes
mee willen geven.
Liedjes & versjes
Lied
Ik kan tellen (wijs vader Jakob)
Ik kan tellen, ik kan tellen,
Wil je zien, wil je zien
Een, twee, drie, vier, vijf
(spreken)
Verjaardagsliedjes
Wan frejari ti de
A die mi jere joe ferjari 3x
Ne me kong fristeri joe
Happy birthday to you
Boek
Bruintje beer is jarig (Deltas)
Feestvieren
37
Thema 7 .2 Mijn verjaardag
‘Mijn verjaardag’ is de verjaardag van een kind of van de
leerkracht. Een verjaardag is maar een dag en tijdens het
project is niet altijd een kind of leerkracht jarig. Daarom wordt
er met een pop gewerkt. Als er geen kind jarig is, is een pop de
hoofdpersoon. U kunt zelf kiezen of u de pop een naam geeft.
TelpopOm de pop heel functioneel te laten zijn, kunt u ook kiezen
voor een telpop. Een telpop is een pop die er plezier in heeft
om te tellen en die de kinderen zal aanmoedigen om te gaan
tellen. Een telpop heeft ook als eigenschap dat ze goed
wil tellen, zonder fouten, dat ze handig wil tellen en dat ze
structuur aanbrengt in de te tellen voorwerpen. De telpop is
een modelpop voor een kind dat goed wil leren tellen.
Het voordeel van de telpop kan ook zijn dat er snel en met
plezier iets herhaald kan worden. Het thema is gekozen om
het tellen functioneel te maken. Naast deze thematische
activiteiten zijn er telactiviteiten opgenomen in de Extra-
activiteiten, spelen met muziek, spel en beweging en
verwerking waarbij het thema losgelaten wordt.
Vooral telactiviteiten rond de ontwikkelingsmaterialen hebben
geen extra context nodig doordat er gebruik wordt gemaakt
van het betreffende materiaal. Dit vormt dan de context.
Bij oriënteren worden de telrij en het aanwijzend tellen tot
en met vijf op speelse wijze herhaald door in te gaan op
de leeftijden van de kinderen. Bij demonstreren wordt het
aanwijzend en resultatief tellen tot en met vijf op verschillende
manieren aan de orde gesteld, gericht op het verkrijgen van
getalbegrip. Het vergelijken van aantallen komt aan bod
door het leggen van één- één relaties. Bij verbreden worden
representaties geïntroduceerd van de aantallen in de volgorde
van de telrij: de getallenlijn met bijbehorende geordende
en ongeordende stippenkaartjes. Ook de dobbelsteen wordt
hierbij geïntroduceerd als model van de aantallen één tot
en met vijf. Het vergelijken van hoeveelheden wordt verder
uitgebouwd met behulp van de vergelijkstroken, waarbij ook
begrippen als evenveel, meer en minder worden gebruikt.
Bij verdiepen komen moeilijker vormen van tellen aan bod,
zoals verkort en auditief tellen. Er wordt aandacht besteed aan
handig vergelijken en tellen door het gestructureerd tellen en
het leggen van één- één relaties op vergelijkingstroken.
Hierbij worden ook de stippen – en de getalkaartjes gebruikt.
Het snel overzien en onthouden van hoeveelheden (en getallen)
wordt geoefend door flits- en bedekspelletjes. In dit project
komt de telrij tot en met tien niet in de stappen aan bod.
Het synchroon tellen is bij uitstek geschikt om aan te bieden in
combinatie met muziek en beweging. Daarom zijn activiteiten
met het opzeggen van de telrij tot en met tien in spelen met
muziek opgenomen.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Bijna jarig één twee drie vier vijf (telrij) tellen jarig
feest één twee drie vier vijf (getalbegrip)
aanwijzen hoeveel jaar verjaardag cadeautje taart
verjaardagsfeest vieren kaarsje versieren slinger
vlaggetje ballon zingen pop
Verjaardagstaart één twee drie vier vijf (telrij) tellen genoeg jarig
feest vriendje iedereen één twee drie vier
vijf (getalbegrip) pakken hoeveel jaar verjaardag
taart nodig hebben kaarsjes uitdelen kopen winkel
bakken versieren proeven stukje lekker
Visite (bezoek) tellen genoeg jarig feest vriendje iedereen één
twee drie vier vijf pakken hoeveel teveel
te weinig taart nodig hebben meer minder evenveel
verjaardagsfeest vieren visite vriendin kan rietje
bordje vorkje tafel gezellig rommel opruimen
Wat heb je gekregen? tellen één twee drie vier vijf (getalbegrip)- pakken
aanwijzen hoeveel verjaardag cadeautje stip getal
meer minder evenveel dobbelsteen springtouw
touwtje springen bal gooien kraal ketting rijgen
kleur knikker knikkeren mooi spelletje heleboel
Speelleeromgeving
OntdekhoekDe leerkracht legt verjaardagsartikelen in groepjes van
vijf neer, bijvoorbeeld:
Feesthoedjes- ballonnen- toeters- slingers- (ingepakte)
cadeautjes- kannen met een rietje erin.
De leerkracht kan er ook enkele dobbelstenen bij aanleggen
en een aantal stippenkaartjes en getalkaartjes.
Zet er eventueel een telraam of rekenrekje bij.
Leg ook de vergelijkstroken alvast neer met hierop een
aantal voorwerpen. De kinderen kunnen spelenderwijs
allerlei dingen tellen. Wellicht combineren ze aantallen
voorwerpen met het gooien met de dobbelsteen of met de
stippenkaartjes of getalkaartjes. Misschien leggen ze de
voorwerpen op de vergelijkstroken om structuur te geven
aan hun tellen. U kunt de dozen met een bepaald aantal
voorwerpen neerzetten. De kinderen kunnen spelen met de
voorwerpen en deze na afloop in de goede doos opbrengen.
38
WinkeltjeIn een winkeltje is tellen een voor de hand liggende bezigheid.
De leerkracht maakt een feestartikelenwinkel of een
speelgoedwinkel, zodat de kinderen er cadeautjes kunnen
kopen voor de verjaardag van de pop of artikelen voor het
verjaardagsfeest., zoals hoedjes, kaarsjes, slingers.
De leerkracht legt stippen- en getalkaarten neer of lege
stukken karton, zodat de kinderen prijskaartjes bij hun
artikelen kunnen zetten. Verder legt de leerkracht geld
in de winkel en zorgt voor boodschappentassen en een
portemonnee. Tot slot kan de leerkracht bijvoorbeeld
reclamemateriaal, een rekenmachine, telmachine,
papier en potlood neerleggen zodat de kinderen een
boodschappenlijstje kunnen maken.
GroepstafelDe leerkracht legt ontwikkelingsmaterialen neer waarin
vergelijken en tellen een belangrijke rol spelen.
Ook inlegplanken waarin de vijfstructuur aanwezig is
(bijvoorbeeld vijf figuren op een rij van klein naar groot)
kunnen hierbij worden gelegd.
Huishoek De leerkracht sorteert de materialen in de huishoek zodanig
dat er één- één relaties gemaakt kunnen worden, bijvoorbeeld
voor het verjaardagsfeest: bij elk glas een rietje, bij elk bordje
een vorkje, bij elk kind, pop of knuffel in de huishoek een
cadeautje om aan de jarige pop te geven, voor iedereen een
hoedje. Maak de kinderen er tijdens het spelen op attent dat
er steeds één …bij één…hoort.
TaalhoekDe leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over
het onderwerp ( zie bijlage 1). Zij kan ook een kijktelboek
maken door plaatjes van speelgoed en verjaardagsartikelen
(bijvoorbeeld uit folders van een speelgoedwinkel) in plastic
hoedjes te verzamelen of in een plakboek te plakken.
De leerkracht maakt op deze manier bladen met één, twee,
drie, vier en vijf (identieke) materialen. Zij zet er evenveel
getallen bij. De kinderen kunnen dit boek aanvullen door zelf
figuren en getallen uit folders te knippen en op te plakken.
Spelsuggesties
De pop is bijna jarigZet de pop in de huishoek en speel dat ze gauw jarig is.
De leerkracht leidt het spel en zegt bijvoorbeeld:
De pop is bijna jarig. Er moet nog veel gedaan worden.
Zo kunnen we nog geen feest vieren.
Laat de kinderen bedenken wat er nog gedaan moet worden en
speel dit na, zoals het huis versieren, boodschappen doen, taart
bakken. Als het spel stagneert, kunt u het spel op gang brengen
door vragen en opmerkingen zoals:
Zullen we het huis versieren voor pop?
O kijk wat er allemaal in de doos zit. Enzovoort.
Het verjaardagsfeestIn de hoek wordt de verjaardag van de pop/ kind gevierd.
Er komt bezoek. U zit met de pop en met een kind in de kamer en
andere kinderen komen op bezoek. U zegt bijvoorbeeld:
Ik hoor een geroep/ geklop. Zou dat jouw bezoek kunnen zijn?
Ga je even kijken. Hallo, leuk dat jullie op het feest zijn gekomen.
Stimuleer de kinderen de pop/ het kind te feliciteren en om
cadeautjes aan haar te geven. De kinderen kunnen de tafel dekken
met borden, lepels, kannen en soft en servetten voor de taart.
Wat gaat de pop nu doen? (kaarsjes uitblazen)
Laat de kinderen bedenken wat ze daarna willen doen,
bijvoorbeeld een verjaardagslied zingen.
Naar de winkelIn de winkel wordt het kopen en verkopen van cadeautjes
nagespeeld. De kinderen richten de winkel in en bepalen samen
de prijs van het speelgoed. Ze kunnen het prijskaartje bij de
cadeautjes neerleggen. De kinderen kunnen om de beurt de rol
van klant en verkoper spelen. De leerkracht kan de verkoper
stimuleren door vragen en opmerkingen zoals:
Vertel mij maar wat je in de winkel te koop aanbiedt en
wat kost speelgoed?
De leerkracht kan de klant stimuleren door vragen en
opmerkingen zoals:
Wat denk je dat de pop (of het kind) graag wil hebben?
Zal ze kralen mooi vinden en hoeveel geld heb je bij je?
Kun je daarvoor betalen?
De klant en de verkoper tellen samen hoeveel geld de klant
moet betalen.
39
Thema 7 .3 Het is feest
In dit project wordt toegewerkt naar een groeps- of
schoolfeest. Wanneer een bepaald feest in deze periode
plaatsvindt, kunt u dit feest ook gebruiken als aanleiding voor
de activiteiten.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Verrassingsfeest tellen één twee drie vier vijf (getal begrip)
hoeveel feest cadeautje feestvieren versieren
dansen op bezoek komen gezellig lekkers verrassing
voorbereiden muziek maken gast uitnodigen
meenemen vrolijk spannend
Wat hoort bij feest? pakken hoeveel feest kopen zes zeven acht negen tien
(tellen en getalbegrip) meer minder evenveel
feestvieren versieren boodschappen doen winkel
lekkers spelletje slinger ballon eten drinken
kleding dansje sieraad uitnodiging betalen geld
Hoe vier jij feest? hoeveel feest- verjaardag cadeautje zes zeven acht
negen tien (tellen en getalbegrip) feestvieren gezellig
spelletje sinterklaas kerstmis Nieuwjaar divali bodo
verkleden uitnodiging mensen anders verschillend
plezier
Feestvieren aanwijzen hoeveel genoeg teveel te weinig feest
uitdelen zes zeven acht negen tien (tellen en
getalbegrip) feestvieren getal dobbelsteen meeste
minste op bezoek komen lekkers spelletje uitnodigen
mensen eten drinken lachen leuk vrolijk verdelen
Speelleeromgeving
Ontdekhoek Hier kunt u allerlei voorwerpen neerleggen waarmee de
kinderen kunnen tellen, waaronder voorwerpen die met feest
te maken hebben, bijvoorbeeld:
Feestmutsjes- slingers (van crepepapier)- ballonnen in
allerlei kleuren- kleding behorende bij een bepaald feest-
verpakte cadeautjes- etenswaren behorende bij een bepaald
feest- uitnodigingskaarten- muziekinstrumentjes.
De leerkracht plaatst enkele dobbelstenen en getalkaartjes
op tafel. Zij legt ook de vergelijkstrookjes en de kaartjes
met de tekens (<, > en =) alvast neer met hierop een aantal
voorwerpen. De kinderen kunnen spelenderwijs allerlei
dingen tellen. Na afloop kunnen de kinderen de voorwerpen
opruimen en in een doos zetten.
Winkeltje In de winkel is tellen een voor de hand liggende bezigheid.
De leerkracht kan er een supermarkt, speelgoed
of feestartikelenwinkel van maken. Zij plaatst in de
winkel bijvoorbeeld een aantal pakken van etenswaren,
imitatielevensmiddelen, speelgoed en feestartikelen uit de
ontdekhoek.
De leerkracht laat de kinderen prijskaartjes bij de
artikelen leggen. Zij legt geld in de winkel en zorg voor
boodschappentassen en een portemonnee, maakt samen
met de kinderen een reclamefolder voor hun winkel
en legt er papier en potlood bij zodat de kinderen een
boodschappenlijstje kunnen maken.
Taalhoek De leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
onderwerp. Zij kan ook een kijktelboek maken door plaatjes
van feestartikelen en etenswaren in een plastic hoesje te
verzamelen of in een plakboekje te plakken en maakt op deze
manier bladen met één tot en met tien (identieke) materialen.
Eventueel kunnen er ook getallen bijgelegd worden.
Spelsuggesties
Het verrassingsfeestDe leerkracht laat de kinderen het voorbereiden van een feest
en het vieren ervan naspelen in de huishoek of het poppenhuis.
zij leidt het spel bijvoorbeeld in door in te gaan op een
verrassingfeestje. Er moet nog van alles gedaan worden om het
feest voor te bereiden. Laat de kinderen bedenken wat er allemaal
gedaan moet worden, bijvoorbeeld het huis versieren of iets
lekkers bereiden in de keuken. De kinderen kunnen de huishoek
en poppenhuis versieren. Als het spel stagneert, kunt u het spel op
gang brengen door vragen en opmerkingen zoals:
Zullen we het huis versieren voor het feest?
Waar zullen we de slingers ophangen?
Is het huis al opgeruimd?
Wat voor lekkers hebben jullie klaargemaakt voor het feest?
En wie komen er allemaal?
Boodschappen doenIn de winkel wordt het kopen en verkopen van boodschappen
nagespeeld. De leerkracht zorgt ook voor losse artikelen die in een
leeg zakje of een lege doos gestopt kunnen worden, bijvoorbeeld
imitatie-eieren. De kinderen richten de winkel in en bepalen samen
40
de prijs van de artikelen. Ze kunnen om de beurt klant en verkoper
spelen. De klant heeft een boodschappentas en een portemonnee.
U kunt de verkoper stimuleren door vragen en opmerkingen zoals:
Vertel mij wat je allemaal in de winkel ter verkoop aanbiedt.
Wat kost melk?
De klant kunt u stimuleren door vragen en opmerkingen zoals:
Wat heb je nodig voor het feest?
Wat staat er op je boodschappenlijst?
Hoeveel geld heb je bij je?
Kun je daarvoor betalen?
Sommige boodschappen worden geteld en in een zak of doos
gezet. De klant en de verkoper tellen samen hoeveel geld de
klant moet betalen.
Kom je op bezoek?In de huishoek kunnen de kinderen het op bezoek komen en
het vieren van een feest met elkaar spelen. Ze kunnen om de
beurt voor gast en gastvrouw of man spelen.
De kinderen kunnen zich mooi maken en versieren met
allerlei sieraden. De leerkracht laat de kinderen bedenken
wat voor feest het is en wat ze op het feest kunnen doen,
bijvoorbeeld zingen, dansen, muziek maken en een spelletje
spelen. Zij leidt het spel in door aan te kondigen dat er een
feest gevierd wordt, dat er gasten op bezoek komen en laat
de kinderen de rollen verdelen en stelt voor om jezelf mooi te
maken voor feest.
De leerkracht stimuleert het spel door vragen en
opmerkingen zoals:
Kunnen de gasten binnenkomen?
Misschien willen ze wel iets eten en drinken.
Wat gebeurt er nog meer op het feestje?
Gaan jullie dansen of muziek maken?
Bij aanvang van elk thema: Informeert de leerkracht de ouders over het onderwerp
van het project
Maakt de leerkracht een overzicht van de begrippen uit
het project voor de ouders
De leerkracht stuurt de liedjes en versjes mee naar huis
geven (in de taal van de kinderen ), zodat de ouders deze
ook thuis kunnen herhalen
De leerkracht organiseert een spelletjesmiddag, waarbij
gebruik gemaakt wordt van diverse gezelschapsspelen
waarbij tellen en getallen een rol spelen.
Sommige kinderen hebben thuis ook diverse gezel-
schaps spelletjes die ze mee naar school kunnen nemen.
Dansen op een schoolfeest
41
Project 8 Kleding Kleding is een onderwerp dat tot de verbeelding spreekt. Het is een onderwerp dat heel nauw verband houdt met het
dagelijks leven van kinderen en hun belevingswereld. Iedere dag kleed jij je aan en uit. Aangekleed zie je er anders uit dan
uitgekleed. Kleren lokken de kinderen uit tot spel. Je kunt experimenteren met allerlei rollen, van president tot bedelaar,
van oma tot peuter. Kleding is een onderwerp dat elke dag terug komt in hun leven. Bij het opstaan, het uittrekken van de
pyjama (slaapkleren) en het kiezen van kleren om gedurende de dag heen aan te trekken. Het is bij uitstek een project waarin
verschillende ontwikkelingsgebieden in samenhang tot hun recht kunnen komen.
Bij dit project moet er zoveel als mogelijk met concreet materiaal gewerkt worden. Het aanbod van kleding moet goed
geselecteerd en op overzichtelijke wijze aangeboden worden aan de kinderen. Het project kleding maakt deel uit van het
ontwikkelingsgebied taalontwikkeling. ‘Wat doe ik aan wordt in thema 8.1 uitgewerkt. De overige sub thema’s ‘ kijk mij eens! en
‘wie ben ik’ worden in thema 8.2 en 8.3 nader uitgewerkt.
Thema 8 .1 Wat doe ik aan?
Dit projectthema wordt door een spel te spelen
geïntroduceerd, waarbij u een opvallend kledingsstuk
aanheeft of zich op ongewone wijze aankleedt.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
kleren broek jurk trui T-shirt tas schoen
sokken aanhebben vies schoon wassen nat
droog ophangen lekker ruiken
Zelf doen kleren broek jurk trui hemd T-shirt jas schoen
sokken aandoen (zich) aankleden (zich) uitkleden
rits knoop veter helpen opendoen dichtdoen zelf
moeilijk arm been hoofd voet in over mouw
broekpijp vastmaken (regen) laars das pet
Allemaal kleren kleren broek jurk trui hemd T-shirt schoen
sokken passen te groot te klein warm koud jongen
meisje onderbroek bloes zwembroek zwempak
slipper das pet
Speelleersituatie
Ontdekhoek In deze hoek kunnen enkele typische kledingstukken en
accessoires neergelegd worden, zoals baby, peuter- en
kinderkleren en schoenen. De leerkracht zet in de huishoek
een spiegel neer. Voor de overzichtelijkheid kan zij de kleren
gesorteerd in dozen of aan hangers plaatsen.
Zij zorgt voor een gevarieerd aantal aan kinderkleding.
Huishoek De leerkracht zorgt voor poppen en beertjes en bijpassende
poppen- of babykleren. Zij zet een teiltje (met zeep water)
neer en een wasmandje, hangt een waslijn op met knijpers
eraan, zodat de kleren gewassen en opgehangen kunnen
worden. De leerkracht kan ook een kledingwinkel maken door
de kleren geordend in een kledingrek of aan hangers op te
hangen en er een spiegel neer te zetten of op te hangen.
Zij zorgt voor een kassa en een portemonnee. De leerkracht
kan eventueel ook een wasmachine maken van een grote
doos. Zij maakt een gat aan de voorkant/ bovenkant en tekent
allerlei knopjes op de ‘wasmachine’.
Taalhoek De leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
onderwerp.
Spelsuggesties
De was
▷ Materiaal: Wasmand met ‘vieze’ kleren- wasmand met droge
kleren- wasmachine van een kartonnen doos met een
‘deurtje’ erin- waslijn en wasknijpers eventueel een
strijkplank en strijkijzer.
De kinderen kunnen in de huishoek de vuile kleren wassen en aan
de waslijn hangen om te drogen. De leerkracht zorgt ook voor een
mand met droge kleren, deze kunnen gestreken, gevouwen en
gesorteerd worden. Zij introduceert het spel door een wasmand
met ‘vuile’ kleren te brengen:
Kijk hier, een volle mand met vuile kleren.
Wat moeten we ermee doen?
42
U houdt het spel op gang door vragen en opmerkingen zoals:
Wat zullen we eerst gaan wassen. Kan dat wel samen gewassen
worden? Er zijn wel veel vuile kleren hoor!
Past dat alles wel in de wasmachine? He, waarom hebben
we hier een waslijn? Kijk er zijn ook al kleren droog.
Kunnen we ze zo in de klerenkast zetten?
Voorzichtig strijken hoor!
¢ Bedenk zelf de activiteiten en rollen die de kinderen bij
het inpakken van hun tassen/ koffers en het uitgaan kunnen
aannemen en vertolken.
Thema 8 .2 Kijk mij eens!
Bij dit thema wordt het assortiment kleding uitgebreid en
krijgen accessoires en sluitingen van kledingsstukken en
schoenen aandacht.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Wat heb je aan? kleren broek jurk trui hemd T-shirt schoen
sokken aanhebben rok bloes aantrekken riem
spiegel mooi stof aanraken voelen zacht glad
ruw het jeukt
Dat doe je zo! kleren broek jurk trui hemd T-shirt schoen sokken
(zich) aankleden rok bloes broekpijp zak mouw
rits knoop veter opendoen dichtdoen vastmaken
aantrekken kledingstuk klederdracht moeilijk
gemakkelijk eerst daarna riem pet opzetten das
regenlaarzen sluiting los vast
Wat past bij elkaar? broek jurk trui T-shirt schoen sokken aandoen
rok bloes passen kledingstuk (klederdracht) moeilijk
gemakkelijk te groot te klein maat- pet kinderkleding
bij elkaar horen kiezen grote mensen meisje jongen
papa mama
Ik verkleed me als broek jurk- schoen aandoen rok passen aantrekken
uittrekken (zich) uitkleden te groot te klein wijd
strak (zich) verkleden spiegel verkleedkleren
doen alsof iemand anders clown politieagent
politiehoed dokter doktersjas
Speelleersituaties
OntdekhoekIn deze hoek kunnen enkele typische kledingstukken en
accessoires gelegd worden, zoals baby- en kinderkleding
en schoenen. De leerkracht zorgt ook voor poppen met
bijpassende poppen- of babykleding, voorzien van een goede
rits. Voor de overzichtelijkheid kunt u de kleding sorteren in
dozen doen of aan hangers ophangen. U hangt eventueel grote
zelfgemaakte posters of reclameposters uit de klerenwinkel.
HuishoekDe leerkracht maakt van deze of een andere hoek een
kledingwinkel. Zij zet alvast een leeg kledingrek met hangers
of een lege kast voor de kleding en manden of dozen voor
accessoires klaar, een grote passpiegel, tasjes (van de
De tassenhoek
43
kledingzaak), een portemonnee en eventueel een kassa.
Tijdens groepsexploratie wordt de winkel samen met de
kinderen ingericht.
Winkeltje Wanneer de leerkracht de beschikking heeft over een ‘winkel’
kan zij deze eventueel inrichten als een schoenenwinkel.
Zij zet in deze hoek allerlei soorten maten schoenen neer
en zorgt voor schoenendozen en/of tasjes, zo mogelijk een
portemonnee en een kassa.
TaalhoekDe leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
onderwerp. Zij kan ook damesbladen en modetijdschriften
met illustraties van allerlei soorten kleding neerleggen of een
kijkboek maken door plaatjes van kleding uit bovengenoemde
tijdschriften of folders van kledingwinkels geordend per soort
kleding in plastic hoesjes te verzamelen of in een plakboek te
plakken.
Spelsuggesties
Mijzelf aankleden!
▷ Materiaal: Allerlei kledingstukken- diverse schoenen- allerlei
accessoires zoals een hoed, pet, ketting, oorbellen,
haarband, tas, kam, borstel- spelden- passpiegel.
In de huis- of ontdekhoek kunnen de kinderen zich verkleden
en uitdossen voor een bepaalde situatie met behulp van allerlei
soorten kleding en accessoires. De kleren worden gepast en
de kinderen bekijken het resultaat in de spiegel. De leerkracht
introduceert het spel door te vertellen dat de kinderen zich
mogelijk verkleden omdat ze ergens naar toe gaan.
Zij stimuleert het verkleden door vragen en opmerkingen zoals:
Kijk zoveel kleren/ pakjes. Wat ga jij aantrekken?
Dat is een mooie pak, waar ga jij naar toe? Heb je alles bij je?
Of u zegt bijvoorbeeld:
Wat wil jij aantrekken? Pak maar. Kan jij deze jurk wel zelf
aantrekken? Laat mij zien.
Als iedereen klaar is kunnen de kinderen spelen waar ze naar toe
gaan. Stimuleer de kinderen met opmerkingen zoals:
Ga jij naar een feestje? Wat ben jij netjes gekleed.
Kijk maar in de spiegel.
Thema 8 .3 Wie ben ik?
Het begrip verkleden komt aan de hand van enkele figuren die
in deze stap centraal staan, namelijk clown, indiaan, dokter,
prinses.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Iets anders aantrekken kleren broek jurk schoen aanhebben rok blouse
broekpijp zak mouw rits knoop veter opendoen
dichtdoen vastmaken passen aantrekken uittrekken
spiegel eruit zien als pet/ hoed opzetten sjaal
ketting uitkiezen anders mooi te groot te klein
maat goed leuk
Doen als of (zich) verkleden verkleedkleren clown indiaan dokter
prinses doen alsof iemand anders schminken grappig
knap aardig stoer dapper deftig politieagent
politiehoed brandweerman postbode brief spelen
dansen onderzoeken zwaaien bekeuren
spuiten echt
Ra, ra, wat is dat? verkleedkleren pruik clown clownspak indiaan
indianen tooi dokter doktersjas helm prinses kroon
stof pak sjaal clownsneus indianenpak veer bijl
thermometer doktersjas voelen zacht hard
Steeds iemand anders (zich) verkleden pruik clown clownspak indiaan
indianen tooi dokter doktersjas prinses kroon
kleding iemand anders stof pak hoed/ pet sjaal
ketting figuur dier oor voelen hard zacht koud
warm hoofd gezicht lijf been hand voet
regenlaars handschoen masker
Speelleeromgeving
Ontdek/ huishoek De leerkracht maakt van de ontdekhoek of huishoek een
verkleedhoek. Zij zet alvast een wasmand of doos voor de
kleding, accessoires en schminkmateriaal klaar.
Zet ook een grote spiegel neer of hang deze op.
Tijdens de groepsexploratie wordt de verkleedhoek samen
met de kinderen ingericht.
44
Verkleedkist/ mandDe leerkracht doet de kleren en accessoires van de figuren
die worden genoemd in een grote mand of hangt deze
verkleedkleren op aan hangers, bijvoorbeeld:
¢ Clown: clownspak of ruime broek en hes, grote schoenen,
pruik, hoedje, clownsneus, verschillende felgekleurde
sokken en bretels
¢ Indiaan: indianenpak of broek, indianentooi,
pijl en boog en eventueel een plastic bijl
¢ Dokter: witte lange jas, dokterstas met inhoud (speelgoed
flesjes, papier, potlood, thermometer
en stethoscoop)
¢ Prinses: lange jurk of rok en bloes, schoenen met hoge
hakken, damestasje, handschoenen en een kartonnen
of plastic kroontje
Extra ideeën kunt u ook vinden in boeken.
Kunsthoek De leerkracht legt allerlei materialen neer waarvan de kinderen
verkleedkleren of accessoires kunnen maken, bijvoorbeeld:
¢ Masker: de kinderen tekenen gaten voor neus en ogen en
eventueel mond op een stuk karton, knippen of prikken
deze uit en versieren het masker. Aan het masker kan baby
elastiek worden bevestigd.
¢ Kroontje: de kinderen tekenen een kroontje op een
kartonnen strook en knippen deze uit. De strook kan
worden versierd door deze te beplakken met glanzend
(goud- of zilver) papier.
¢ Poppenkast: de leerkracht legt allerlei verschillende
soorten poppenkastpoppen en/ of handpoppen neer.
Maak eventueel een decor, bijvoorbeeld een eenvoudig
kasteel voor de prins en prinses.
Taalhoek Allerlei boeken of plaatmateriaal over het onderwerp legt de
leerkracht neer. Zij kan ook boeken over schminken, gezichten
en maskers neerleggen of maakt een kijkboek door plaatjes
van verkleedkleren uit folders van speelgoed- of feestwinkels
geordend per figuur in plastic hoezen te verzamelen of in een
plakboek te plakken.
Spelsuggesties
De dokter
▷ Materiaal: Dokterstas met inhoud- verkleedkleren voor de
dokter- deken- eventueel een pop.
In de ontdekhoek of huishoek spelen de kinderen dat er een
zieke is en dat de dokter op bezoek komt. De leerkracht laat
een kind zich verkleden als dokter, en een ander kind als zieke
die onder de deken ligt. Speel eerst zelf mee om de kinderen op
weg te helpen.
Zij zegt bijvoorbeeld:
Mijn keel doet pijn en ik moet vaak hoesten.
Kunt u kijken wat er met mij aan de hand is?
En mijn oren, zijn die misschien verstopt?
Misschien kunt u ook even naar mijn ogen kijken.
Ik zie soms niet zo goed met dit oog.
Laat de kinderen daarna op eigen wijze zowel de rol van zieke
als van dokter spelen. De kinderen kunnen eventueel ook
doktertje spelen met een pop.
Bij aanvang van elk thema: Informeert de leerkracht de ouders over het onderwerp
van het project
Maakt de leerkracht voor de ouders een overzicht van
begrippen uit het project
Geeft de leerkracht de liedjes en versjes mee naar huis
(zo mogelijk in de taal van de kinderen), zodat de ouders
deze ook thuis kunnen herhalen
Vraagt de leerkracht de ouders om aanvullende
verkleedkleren, waaronder specifiek cultureel gebonden
kleding mee te geven
Vraagt de leerkracht aan de ouders hun kind te verkleden
voor de afsluiting van het project. Om ideeën op te doen,
kan de leerkracht een lijst met mogelijke rollen ophangen,
waaruit de ouders kunnen kiezen. Misschien zijn er enkele
ouders die willen helpen bij het afsluitende verkleedspel
Vraagt de leerkracht de ouders een foto mee te geven waar
hun kind verkleed staat.
Spelen met een pop
45
Project 9 VerkeerHet project verkeer maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied: taalontwikkeling. Verkeer is een belangrijk projectthema waar
alle kinderen ervaring mee hebben. Met verkeer hebben kinderen dagelijks te maken. Aanvankelijk komt een jong kind vooral op
de stoep, waar het speelt. Soms rijdt het mee op de fiets of in de auto en wordt zo de wereld groter. Hoe jong ook, toch krijgt een
kind meteen al regels mee over hoe het zich op straat moet gedragen.
Het project verkeer beperkt zich bij peuters tot de eenvoudigste verkeerssituatie die veiligheid geven: meerijden op de fiets,
in de auto of bus. In dit project wordt het thema ‘Dichtbij huis” in thema 7.1 uitgewerkt.
Thema 9 .1 Dichtbij huis
Dit thema is bestemd voor de peuters en wordt middels de
stappen orienteren, demonstreren, verbreden en verdiepen
uitgewerkt. Bij orienteren wordt het thema geintroduceerd
door naar buiten te kijken naar alles wat ‘dichtbij huis’, in dit
geval dicht bij de peuterschool te zien is. Bij demonstreren
wordt aandacht besteed aan het onderscheid tussen straat en
trottoir door het maken van een wandeling in de buurt.
In het doen-alsof-spel worden verschillende verkeerssituaties
nagespeeld. Bij verbreden komt het veilig oversteken aan
de hand van een volwassene aan bod. In deze stap worden
verschillende voertuigen waarin of waarop peuters in hun
eigen omgeving rijden op verschillende manieren aan de
orde gesteld. Het onderscheid tussen straat en trottoir
wordt verder uitgebreid door voorwerpen te sorteren die
op de straat of op de stoep thuishoren. De eigen ervaringen
van de kinderen met de straat in de buurt komen aan de
orde. Bij verdiepen wordt aandacht besteed aan het lopen
van een bepaalde route en het verwoorden van de volgorde
van handelingen. Aan de hand van een foto wordt ingegaan
op allerlei verkeerssituaties. Met behulp van spelmateriaal
worden verschillende verkeerssituaties nagespeeld.
Basisbegrippen: straat trottior speelplaats buiten hoek pas op
lopen rijden spelen voorzichtig auto fiets uitkijken
wachten stop oversteken sturen bus capp car
langzaam snel instappen uitstappen
Toegevoegde woordjes: boot korjaal brug pagaai diep zwemmen gevaarlijk
baden vaat wassen kleren wassen oever vis
hengelen water vliegtuig
Speelleeromgeving
Ontdekhoek De leerkracht maakt maakt een huizenrij door bijvoorbeeld
een rij gevouwen huizen op een strook papier te plakken of
te schilderen of zet huizen van karton of blokken tegen de
wand. Zij maakt voor de huizen een trottoir en een straat van
twee kleuren karton vergelijkbaar met de verkeerssituatie
in de buurt. Vul het trottoir aan met attributen die ook in
de buurt van de peuterschool of dichtbij het huis van de
kinderen voorkomen, zoals een zebrapad van zwart witte
stroken, parkeervakken voor de auto’s, verkeerslichten
en een bushalte. De leerkracht plaatst vervolgens allerlei
weggebruikers op straat en op het trottoir zoals een (vracht)
auto, bus, fiets, poppetjes en zoveel mogelijk speelmateriaal
van de kinderen.
Huishoek De leerkracht maakt in een hoek een auto of bus door de
stoelen op hun kant te zetten. Zij zet een doos of kist achter
de stoelen als laadbak en zet een speelgoedstuur voor de
stoelen. De leerkracht kan eventueel een dashboard maken
van een doos waarop allerlei knopjes getekend worden en
waarop een groot plastic deksel of cirkelvormig stuk karton
bevestigd wordt als stuur. In deze hoek kan de leerkracht
echte voorwerpen neerleggen zoals een fietsbel, fietshelm,
kinderzitje, fiets of autostuur.
Bouwhoek De leerkracht legt blokken, planken en stevige matten in
deze hoek. De kinderen kunnen van deze materialen een
straat maken en verschillende verkeerssituaties uitbeelden.
De leerkracht legt er diverse spelmaterialen bij, zoals
vrachtwagens, bussen, fietsen, boten en poppetjes. Indien
mogelijk kan er ook een garage in de hoek geplaatst worden.
Taalhoek De leerkracht legt boeken of plaatmateriaal over het
onderwerp op tafel neer. Zij kan ook illustraties van
meegebrachte foto’s van weggebruikers neerleggen of
een kijkboek maken door de plaatjes geordend per soort
weggebruiker in plastic hoesjes te verzamelen of in een
plakboek te plakken.
46
Spelsuggesties
Goed uitkijken
▷ Materiaal: Rijdend materiaal zoals fietsen, loopauto’s, bussen,
vrachtwagens enzovoort.
De leerkracht laat de kinderen de uitgezette straat en
trottoir in het lokaal of op de speelplaats met fietsen, auto’s
en stootwagens rijden. Op het trottior kunnen de kinderen
wandelen of rijden als een chauffeur met een hesje van een
taxi of bus. Eenvoudige verkeerssituaties kunnen worden
nagespeeld zoals het langzaam en sneller rijden, het stoppen
als een voetganger moet oversteken of het achter elkaar aan
rijden. De leerkracht begeleidt het spel door vragen en opmerkingen
zoals: waar mogen we rijden met de auto’s en de stootwagens?
Achter elkaar aanrijden hoor, anders gebeurt er straks een
aanrijding. Kijk iemand wil oversteken, wat moet hij doen?
Themaliedjes
Bij aanvang van dit thema: Informeert de leerkracht de ouders over het onderwerp
van het project
Maakt de leerkracht een overzicht van de begrippen uit
het project
De leerkracht geeft de liedjes en versjes mee naar huis,
zodat de ouders deze ook thuis kunnen herhalen
De leerkracht vraagt de ouders foto’s van de eigen straat
en van situaties op het trottior voor het huis mee te
geven, bijvoorbeeld van het kind fietsend op het trottoir of
zittend in een kinderstoeltje van de fiets of auto
De leerkracht vraagt de ouders
speelgoedvervoersmiddelen mee te geven
De leerkracht vraagt enkele ouders om bij het maken van
een uitstapje te assisteren.
De leerkracht vraagt een ouder zijn of haar fiets met
kinderstoeltje te laten zien aan de kinderen.
Lied 1
Wij gaan rijden met de bus.
Lekker ver naar buiten.
Met hele hoge vaart.
We kijken door de ruiten
Lied 2
Op straat is het gevaarlijk.
Weten jullie ook waarom?
Want er rijden zoveel auto’s.
Kijk vooruit en achterom.
Lied 3
(bedacht door Cornelie)
Varen, varen in de rivier.
Zeg kinderen komen jullie mee 2x?
En als jullie niet mee willen komen.
Dan moeten jullie uit mijn bootje
stappen.
Lied 4
(bedacht door Cornelie)
Let goed op, let goed op.
Want buiten op straat is het gevaarlijk.
Het verkeer is altijd druk.
Netjes opzij lopen.
Verkeer op straat
47
Project 10 WaterHet project water maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied: ontwikkeling van de waarneming. Water is een eerste
levensbehoefte. Het is een bron van genot als iemand dorst heeft en een glas koud water drinkt. Er zijn ook momenten dat
water mensen onaangenaam kan verrassen, als het plotseling begint te regenen en je kletsnat ergens naar toe moet.
Water lijkt zo alledaags en vanzelfsprekend omdat we het elke dag en zonder nadenken gebruiken. Water staat in veel varianten
dichtbij kinderen. Die verscheidenheid maakt water tot een prachtig onderwerp om de wereld te verkennen en te ontdekken.
De leerkracht hoeft zich bij het onderwerp water geen zorgen te maken over de betrokkenheid van de kinderen. Ze hebben
van jongs af aan veel ervaring mee: in bad of onder de douche gaan, drinken, in de regen lopen/spelen, oppassen dat je niet in
plasjes water stapt en zwemmen. Water is voelbaar, proefbaar, zichtbaar en hoorbaar. Het komt in verschillende waar te nemen
verschijningsvormen, bijvoorbeeld: regen, water om mee te baden, water om kleren mee te wassen, water om mee te koken,
water om mee te spelen en water in de rivier waar je op kunt varen of in kunt zwemmen. Dit leidt tot allerlei handelingen en
gevoelens die de ervaring verrijken. Deze ervaring en de concreetheid van water bieden goede mogelijkheden om het onderwerp
te onderzoeken en te overdenken. Dit project wordt in thema 10.1 nader uitgewerkt.
Thema 10 .1 Water buiten
Dit thema wordt middels de stappen orienteren,
demonstreren, verbreden en verdiepen uitgewerkt.
Bij orienteren wordt het projectthema geintroduceerd door
middel van een raadsel/versje en het inrichten van de
ontdekhoek. Bij demonstreren wordt een voorbeeld gegeven
van water buiten door het maken van een uitstapje naar de
waterkant of een goot of kreek in de buurt.
Het water in de goot/kreek of rivier wordt nader onderzocht
met verschillende zintuigen. Hiernaast wordt in deze stap
aandacht besteed aan planten en dieren die in, op en onder
het water van de goot/kreek of rivier kunnen voorkomen
doormiddel van het sorteren van illustratiemateriaal.
Bij verbreden wordt de aandacht met behulp van
plaatmateriaal gericht op andere voorbeelden van water
buiten namelijk, de zee, en het zwembad. In deze stap wordt
ingegaan op de verschillende gebruiksfuncties van water
buiten, waaronder varen, zwemmen en hengelen.
Overeenkomsten tussen goot en kraanwater worden in
deze stap besproken. Daarnaast komen de ervaringen van
de kinderen met water aan de orde. Bij verdiepen komen
andere vormen van water buiten aan de orde, zoals regen
en grondwater. In deze stap wordt een relatie gelegd tussen
water buiten en water binnen door na te gaan hoe schoon
water binnenkomt en vies water naar buiten wordt afgevoerd.
Met behulp van een tafel met een bak water erop en diverse
materialen wordt proefondervindelijk vastgesteld en
geconcludeerd welke materialen op water blijven drijven
en welke zinken. In deze stap worden kleine probleempjes
voorgelegd, waarbij oplossingen bedacht moeten worden om
het water over te steken en waarbij vraagstukken over water
buiten moeten worden opgelost.
Netwerk van basisbegrippen en extra begrippen:
Water ervaren water kraan voelen ruiken zien kijken horen
luisteren warm koud lauw zoutwater brakwater
zoetwater druppel kleur bewegen spletteren golf
schuim vullen legen emmer op in stromen
spelen heet blazen kring lekker tuinslang
Vis in het water water nat droog emmer buiten goot plant
dier vis kikker eend zwemmen leven in
onder waterkant aquarium zee zwemmen binnen
kraanwater hengelen bad ziek ongelukkig gelukkig
terugbrengen
Naar de waterkant/ rivier water voelen ruiken proeven zien horen nat
droog warm koud spletteren golf schuim buiten
zwemmen op in onder zee rivier kanaal kreek
boot varen drijven zinken zand spelen graven
weer vandaag zon zwembroek zwempak baddoek
Waar gaat het water naartoe? water kraan druppel vies schoon buiten stromen
binnen afvoer waterleiding buis regenwater
grondwater helder troebel kraanwater bocht
regenpijp dakgoot hydrofoor huis emmer
Speelleeromgeving
Ontdekhoek De leerkracht maakt van de ontdekhoek een vijver of goot.
Taalhoek De leerkracht legt boeken of plaatmateriaal neer over het
48
onderwerp. Zij kan ook illustraties uit tijdschriften over de
zee, een sloot, een kreek, zwamp of rivier, waterdieren,
waterplanten, boten, een haven, aanmeersteiger, zwemmen
en dergelijke neerleggen of een kijkboek maken door de
plaatjes geordend per soort in plastic hoesjes te verzamelen
of in een plakboek te plakken.
SpeelplaatsZet emmers of teiltjes met water op de speelplaats buiten.
De kinderen kunnen met plastic flessen, kannen en dergelijke
met het water en zand spelen.
Spelsuggesties
De loodgieter
▷ Materiaal: Koffer met gereedschappen voor de loodgieter-
pvc- buizen zoals pijpen en bochten- emmers-
speelgoedtelefoon.
Dit spel past het best bij de stap verdiepen, omdat dan
de waterleiding besproken en gemaakt kan worden.
De leerkracht laat de kinderen samen een eenvoudige
waterleiding bouwen van pvc- buizen.
Als de waterleidingbuis klaar is kunnen de kinderen
eventueel water door de buizen laten lopen, bijvoorbeeld
vanaf een kraan naar een emmer, waar het water kan worden
opgevangen. De leerkracht doet alsof er iets mis is met de
waterleiding, bijvoorbeeld een verstopping of lekkage en dat de
loodgieter moet komen om deze te repareren. Zij laat de kinderen
de rollen verdelen en de loodgieter zich uitdossen met een overall
en de gereedschapskoffer.
De leerkracht stimuleert de de kinderen bij het spelen van de
rollen en zegt bijvoorbeeld:
Is er iets aan de hand?
Loopt het water niet goed weg door de afvoer?
Wat kunnen we nu doen? (ontstopper gebruiken of de loodgieter
bellen). Bel de loodgieter en vraag of hij wil komen.
De loodgieter komt ‘binnen’ en ‘onderzoekt’ het probleem met
zijn gereedschappen.
Hij kan bijvoorbeeld onderdelen vervangen of er een onderdeel
tussen zetten.
De leerkracht stimuleert de loodgieter te verwoorden wat hij doet:
Wat zit allemaal in de koffer loodgieter?
Weet u wat er aan de hand is?
Wat gaan we nu doen?
Themaliedje & versje
Versje 1
Zwemmen, zwemmen.
Spetter de spat.
Vind jij het ook zo fijn in het bad?
Druppeltjes hier.
En druppeltjes daar.
Op mijn neus en op mijn haar.
Lied 1
De krokodil ligt in het water.
De krokodil ligt helemaal stil.
De krokodil komt steeds nader.
En hapt in je been .........
( neus, teen, oor, etc.)
Spelen in de plassen
Spelen met water en zand
De speelplaats
49
Bij aanvang van dit thema:
Informeert de leerkracht de ouders over het onderwerp
van dit project
Maakt de leerkracht een overzicht van begrippen uit het
project voor de ouders
Geeft de leerkracht de liedjes en versjes mee naar huis,
zodat de ouders deze ook thuis kunnen herhalen
Vraagt de leerkracht de ouders goedgelijkende
speelgoedwaterdieren en boten mee te geven, of
eventueel plaatmateriaal van het leven op, in of onder
water
50
ReferentiesKuyk, J. van (2000). Welkom in de peutergroep. citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). Welkom op school. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). Hoe zie ik eruit. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). Mijn lichaam. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). In de ruimte. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Naar de speelgoedwinkel. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). In de supermarkt. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Op de markt. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Regen en wind. Cito Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). Hier woon ik. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). Kamers in huis. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Wij gaan verhuizen. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Kerstmis. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Beer is jarig. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Mijn verjaardag. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). Het is feest. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Wat doe ik aan? Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Kijk mij eens. Cito Arnhem.
Kuyk, J. van (2001). Wie ben ik? Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Dicht bij ons huis. Citogroep Arnhem.
Kuyk, J. van (2000). Water buiten. Citogroep Arnhem.
© 2011 Stichting Leri for Life
Design by Studio van Amsterdam
