Lesmateriaal voor content and language integrated learning in het tto

Steengoed in tweetalig onderwijs

Biology History Geography Global Studies Social Studies

Beste docent,

Het tweetalig onderwijs in Nederland is in de afgelopen decennia enorm gegroeid. Tegenwoordig kun je tto volgen op 130 vo-scholen. En meer dan 30.000 leerlingen doen dat.Met de invoering van tto 2.0 zijn de pijlers van het tto wat veranderd. Een goede taalvaardigheid in het Engels en wereldburgerschap (voorheen EIO) zijn nog steeds belangrijk. Daarnaast ligt nu een zwaarder accent op persoonsontwikkeling.

Authentiek materiaalSpeciaal voor dit tweetalig onderwijs ontwikkelen we bij EduHintOVD al een decennium lang leermiddelen: lesmateriaal dat verschijnt onder de methodenaam BRICKS. Bij de ontwikkeling van dat materiaal werken we nauw samen met docenten in het tweetalig onderwijs. Daardoor sluit het materiaal goed aan bij de wensen en eisen van het tto en het niveau waarop de leerlingen het Engels beheersen. Ons materiaal wordt daarbij direct in het Engels geschreven en is dus geen vertaling van Nederlands lesmateriaal. Native speakers, auteurs en editors bewaken de taalkundige correctheid en het niveau.

Oog voor het Nederlandse curriculumIn tegenstelling tot Engelse methodes verliezen we in ons materiaal het Nederlandse curriculum niet uit het oog. De leerlingen stromen immers door naar de bovenbouw en er mag geen vakinhoudelijke breuk in de doorlopende leerlijn ontstaan. Uiteindelijk gaan ze voor de vakken die ze in de onderbouw in het Engels krijgen op voor het Nederlandstalige CSE. BRICKS houdt daar rekening mee.

WereldburgerschapWe zijn ons bewust van het belang dat in het tto wordt gehecht aan wereldburgerschap. Het resultaat zijn methodes waarmee wereldburgerschapsdoelen voor een groot deel als vanzelf worden behaald. Dat we wereldburgerschap belangrijk vinden blijkt ook uit het feit dat we er speciaal een methode voor hebben ontwikkeld: Global Studies. Deze methode stelt de ontwikkeling van leerlingen tot wereldburgers centraal.

Voor en door het tto!

Lesmateriaal specifiek voor het ttoHet fonds van EduHintOVD voor het tto bestaat uit methodes voor verschillende vakken: biology, history, geography, global studies en social studies. Onze methodes worden continu doorontwikkeld naar een volgende editie. Dat geeft ons de mogelijkheid om – op basis van feedback van tto-docenten en in nauwe samenwerking met Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationalisering in het onderwijs – het materiaal inhoudelijk te versterken en het taalkundig en didactisch nog beter af te stemmen op de wensen van het tweetalig onderwijs.

Deze brochure biedt een actueel overzicht van de leermiddelen die onder de naam BRICKS specifiek voor het tto worden uitgegeven. Ze biedt u wellicht een hernieuwde kennismaking met onze titels, vakken, didactisch-inhoudelijke aanpak en het platform waarop u met de digitale varianten van onze uitgaven kunt werken. Mocht u na het lezen van deze brochure vragen hebben, materiaal ter beoordeling willen inzien of eens met ons van gedachten willen wisselen over de mogelijkheden van BRICKS in uw curriculum, dan kunt u uiteraard altijd bij ons terecht. Voor en door het tto!

Kind regards,

Marco ter Voordeopleidingsadviseur

John Arnolduitgever Biology

Eric Wagemansuitgever Geography /

History / Global Studies / Social Studies

Ayala Martens, docent biology, Jan Tinbergen College Roosendaal

“De resultaten van jullie inspanningen zijn fantastisch.Ik vind de nieuwe BRICKS Biology-methode heel fijn!”

De vernieuwde second edition van BRICKS Biology is een schoolvoorbeeld voor tweetalig onderwijs in het vo. Ze combineert een degelijke vakinhoud met een effectieve CLIL-didactiek.

Effectieve CLIL-didactiekBRICKS Biology start met een guided tour die laat zien hoe de didactische route in elkaar zit. Advance organisers, leerdoelen op hoofdstuk- en paragraafniveau (voor content én language), voorkennis activeren, aandacht voor spreekvaardigheid in relatie tot de vakinhoud, language boxes en EIO-onderwerpen spelen daarin een rol.

Aandacht voor leerrendementAansluiten bij het mentale model van de leerling zorgt ervoor dat nieuwe informatie makkelijker aan bestaande kennis wordt gekoppeld. Verklarende begrippenlijsten per hoofdstuk en mindmaps verhogen verder de leerbaarheid. Aan de hand van de leerdoelen, summary-opdrachten en self tests kunnen leerlingen zelf checken of hun kennis en begrip op peil zijn.

Ondersteunende vormgevingDe heldere vormgeving ondersteunt de didactische route. Dat zorgt voor meer aandacht voor het leren zelf en extra focus op het verwerken van informatie. Het geeft ook inzicht in het hoe en waarom van de onderdelen (First thoughts en Do you remember-items om voorkennis op te halen, Talking points om de spreekvaardigheid te vergroten, What have I learnt om voortgang te constateren). Full service voor docentenBRICKS Biology biedt docenten steun door goed authentiek Engels, inzichtelijke didactiek, een Teacher’s Guide, antwoordmodellen, een toetsvragenbank per hoofdstuk en interessante digitale hoofdstukopeningen. Ook voor maatwerk per school (bijv. voor een driejarig curriculum) staan wij open.

BiologyVernieuwend en toonaangevend in het tto

BRICKS Biology

• effectieve CLIL-didactiek• sterke docentondersteuning• marktleider tto biologie• maatwerk op aanvraag• ook 100% digitaal, dus blended

learning mogelijk

Bas Brouwers, docent history, Cambreur College Dongen

“De methode is sterk voor tto door de implementatie van CLIL-opdrachten in het werkboek en omdat de basis goed is: de informatievoorziening over de onderwerpen uit de tien tijdvakken.”

BRICKS History is speciaal ontwikkeld voor het tweetalig onderwijs. Meer dan in simpelweg vertaalde geschiedenismethodes voor het tto, ligt in BRICKS History het accent op content and language integrated learning en wereldburgerschap. En anders dan oorspronkelijk Engelstalige methodes behandelt BRICKS History het complete Nederlandse curriculum in de gebruikelijke tien tijdvakken.

Doorlopende leerlijnBRICKS History sluit aan bij wat de leerlingen in het basisonderwijs leren. Daarnaast vormt de methode een prima voorbereiding op de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Door bij de onderwerpkeuze en de aanpak uit te gaan van het Nederlandse curriculum, blijft de doorlopende leerlijn dus gewoon intact.

Eenvoudig van opzet: basis plus extra’sHet basisprogramma van BRICKS History biedt stof voor 30 lesweken per leerjaar. Dit programma is naar eigen inzicht uit te breiden naar 36 lesweken. Met extra materiaal kunt u op hoofdstukonderwerpen verbreden en verdiepen waar u dat wenselijk acht. De meeste paragrafen bieden extra activerende taken (waaronder actief historisch denken-opdrachten). Die maken het voor u mogelijk om de leerlingen op een andere wijze met de stof aan het werk te zetten. Kortom: volop differentiatiemogelijkheden.

Diversiteit in opdrachtenIn BRICKS History is een breed scala aan CLIL-

opdrachten opgenomen. Deze activerende

opdrachten dwingen elke leerling om het

Engels ook actief te gebruiken. Daarnaast

kent BRICKS History Additonal language

assignments. In deze opdrachten ligt extra

nadruk op de verwerving van het Engels:

het zijn taalopdrachten met een relevante

geschiedenisinhoud.

HistoryGrensverleggend geschiedenisonderwijs

BRICKS History

• helder basisprogramma• grote variatie in taken en

opdrachten• aandacht voor wereldburgerschap• effectieve CLIL-didactiek• ook voor vmbo!

Irene Dieleman, docent geography, Het Goese Lyceum

“De tweede editie heeft een heldere opzet en helpt leerlingen met een goede glossary aan het eind van elk hoofdstuk en een kernachtige samenvatting van elke paragraaf. Voor leerlingen die meer uitdaging nodig hebben is er voldoende extra materiaal. De ruim opgezette vragenbank waaruit docenten kunnen putten is zeer bruikbaar. Onze ervaring is dat EduHintOVD erg hulpvaardig is en goed naar de gebruikers luistert.”

GeographyIedere leerling een wereldburger

Het verbreden van de internationale oriëntatie is een belangrijk aandachtsgebied in het tweetalig onderwijs. BRICKS Geography maakt daarom echt werk van wereldburgerschap. Het Common Framework for Europe Competence (CFEC) is daarvoor het uitgangspunt: het legt de link tussen belangrijke competenties met betrekking tot Europa en de wereld en de manier waarop je daaraan kunt werken in de klas.

Content and language integrated learningBRICKS Geography biedt de stof die je in een goede aardrijkskundemethode mag verwachten, met evenwichtige aandacht voor fysisch- en sociaal-geografische onderwerpen. Een verhaallijn door elk hoofdstuk brengt het vak tot leven. De effectieve CLIL-didactiek zorgt ervoor dat de leerlingen niet alleen met aardrijkskunde bezig zijn, maar ook Engels leren. Een must binnen het tto.

Kennis, vaardigheden én attitudevormingBehalve kennis en vaardigheden is attitudevorming van belang bij wereldburgerschap en in het CFEC. Hiervoor is in BRICKS Geography dan ook veel aandacht. Elke paragraaf biedt een Talking point: een statement waarover leerlingen zich (na een korte discussie) een mening moeten vormen. Door dit regelmatig te doen, wordt het vormen en bijstellen van een mening – uiteraard in het Engels – vanzelfsprekend.

Een ander perspectiefMeningsvorming vraagt om een open mind voor de situatie van anderen. BRICKS Geography bekijkt onderwerpen daarom veelvuldig vanuit een ander perspectief. Bijvoorbeeld in de Different view boxes: hoe kijken mensen uit niet-westerse samenlevingen tegen bepaalde onderwerpen aan? BRICKS Geography verbreedt je blik op de wereld en ondersteunt een gezonde meningsvorming. Daarmee faciliteert ze een eerste forse stap naar participerend wereldburgerschap.

BRICKS Geography

• aardrijkskunde en wereldburgerschap in één

• effectieve CLIL-didactiek• CFEC als uitgangspunt• nadruk op attitudevorming• volop differentiatie-mogelijkheden

Leermiddelenanalyse Burgerschapsvorming VO, SLO, november 2017

“Naast kennis komen vaardigheden, attitudevorming en reflectie evenredig aan de orde. Veel activiteiten nodigen uit tot kritische meningsvorming en leerlingen worden regelmatig uitgenodigd tot respectvolle communicatie. Leerlingen leren om te gaan met mensen die een andere achtergrond hebben en leren zich te verplaatsen in de ander.”

In onze maatschappij en in het onderwijs neemt internationalisering een belangrijke plaats in. BRICKS Global Studies is het antwoord op de vraag naar tto-materiaal voor wereldburgerschapsonderwijs.

WereldburgerschapDe ontwikkeling van wereldburgerschap staat centraal in BRICKS Global Studies. Het wordt immers steeds belangrijker dat leerlingen meedenken over onderwerpen met een internationaal karakter, en dat ze er ook iets aan toevoegen. Deze internationale blik stelt leerlingen in staat om zich later in een internationale studie of werkomgeving te kunnen redden of er zelfs in te kunnen excelleren.

Flexibel inzetbare thema’sGlobal Studies omvat 15 thema’s. Deze opzet maakt het mogelijk om Global Studies in elk onderwijsaanbod een plek te geven: als invulling voor een vak wereldburgerschap op het lesrooster, als verbredend of verdiepend materiaal bij andere vakken (aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, economie) of als basis voor afzonderlijke projecten. Bepaalde thema’s kunnen zelfs dienen als basis voor internationaliseringsprojecten met scholen in het buitenland.

Een degelijke basis in het CFECBij de selectie van de thema’s was het Common Framework for Europe Competence (CFEC) het uitgangspunt. Dit raamwerk voor internationalisering wordt gebruikt door zowel tto als ELOS-scholen. De thema’s bevatten altijd kennis-, inzicht- en vaardigheidselementen in onderlinge samenhang. Ook is er voldoende aandacht voor attitudevorming. Op deze manier draagt de methode bij aan een stevige en complete internationaliseringbasis.

Global StudiesInternationalisering op maat

BRICKS Global Studies

• maakt echt werk van wereldburgerschap

• flexibel inzetbaar• gebaseerd op het CFEC• kennis, vaardigheden en

attitudevorming in samenhang• CLIL: leren van taal en vakinhoud

gaan samen

In BRICKS Social Studies komen de belangrijkste thema’s van het vak maatschappijleer uitgebreid aan bod. Met Rule of Law, The politics of the Netherlands, The welfare state en Pluralism sluit de methode prima aan op het Nederlandse curriculum. Daarmee bereidt de methode dus ook uitstekend voor op het schoolexamen.

Maatschappijleer en wereldburgerschapMaar zoals u van een BRICKS-methode mag verwachten, biedt Social Studies meer: door uitgebreid in te gaan op maatschappelijke aspecten en ontwikkelingen in het buitenland, maakt ze serieus werk van wereldburgerschap. Bovendien bereidt Social Studies door de rijkheid aan onderwerpen en de diepgang uitstekend voor op vervolgopleidingen als politicologie, sociologie en communicatiewetenschappen.

Content and language integrated learningUiteraard is Social Studies CLIL: in het tekstboek zijn veel language boxes opgenomen die de leerlingen verder wegwijs maken in het Engels. Het werkboek bevat daarbij volop CLIL-opdrachten waarin behalve aan de inhoud ook aan het Engels wordt gewerkt.

Social StudiesMaatschappijleer met oog voor de wereld

BRICKS Social Studies

• afgestemd op het Nederlandse curriculum

• geschikt als voorbereiding op het schoolexamen

• aandacht voor wereldburgerschap• goede opstap voor op

vervolgopleidingen• content and language integrated

learning

Earthquakes and volcanoes3 After watching the news, Saskia stares at the television in shock. An earthquake, in Ecuador! Quickly she grabs her phone and sends a message to her pen-pal Ana Paula. Ana Paula lives in Ecuador. Saskia hopes Ana Paula and her family and friends are all doing well and that their houses are still standing. Saskia wonders what it is like to experience an earthquake or a volcano eruption, like Ana Paula wrote about a few months ago. Luckily there are no volcanoes or earthquakes in the Netherlands. Or are there? Where do earthquakes and volcanoes even come from? In this chapter, we will discuss earthquakes and volcanoes: where do we find these phenomena and what are the causes and consequences of these events?

Figure 3.1

3.1 The earth’s layers and plates3.2 Moving plates3.3 Earthquakes3.4 Comparing the effects of earthquakes3.5 Volcanoes3.6 Living close to a volcano

In this chapter, you will learn:

Content• What tectonic plates are and how plate

tectonics works• Why volcanoes and earthquakes happen at

specific locations• What the effects are of earthquakes and

volcanic eruptions• That the effects of earthquakes and volcanic

eruptions can vary between LEDCs and MEDCs

Language• To explain the steps in a process using

keywords and linking words• To compare the causes and effects of the

different endogenous forces, using keywords and proper English phrases

Figure 3.4

Figure 3.2

Figure 3.3

Ecuador

The large picture introduces the main subject of the chapter in

an attractive way.

What’s this chapter all about?

The sections in this chapter.

What are you going to learn? The main learning objectives

of this chapter in content and language aims.

Which geographical level(s) does this chapter focus on?

The smaller pictures show certain aspects of the

subject. Watch, and talk about what you see!

De BRICKS/CLIL-didactiekContent and language integrated learning (CLIL) is van groot belang binnen het tweetalig onderwijs. Leerdoelen richten zich in het tto namelijk niet alleen op de vakinhoud, maar ook op het verwerven van de tweede taal. Dit maakt leren in het tto net iets complexer en het vraagt van tto-leermiddelen iets extra’s. Engelstalig lesmateriaal of instructie in de doeltaal alleen is niet voldoende om het tto-leerproces effectief te laten verlopen. BRICKS combineert meerdere effectieve leerstrategieën met tweetalig onderwijs en stelt CLIL daarin centraal. De volgende vier stappen maken inzichtelijk hoe deze CLIL-didactiek in de BRICKS-leermiddelen is verwerkt en vormgegeven.

Introductie van een nieuw onderwerpAandacht trekken en vasthouden, aansluiten bij de beleving, leerdoelen helder communiceren, het centrale onderwerp introduceren, enthousiasmeren, verwachtingen sturen en organiseren. De openingsspread is een uitstekende ‘advance organiser’ en een prima hulpmiddel bij het koppelen van al bestaande kennis aan nieuwe informatie.

1

De digitale openingsspread voegt daar nog veel aan toe: meerdere interactieve video’s, slideshows en audio met de juiste uitspraak door een native speaker. Daarnaast biedt het de ruimte aan leerlingen om zich van tevoren zelfstandig te oriënteren (flipping the classroom).

2

3

Informatie verwerkenVoorkennis activeren en koppelen aan bestaande kennis, leerdoelen op paragraafniveau, fun facts, bevorderen van actief taalgebruik, informatief beeldmateriaal, verbreding en verdieping, relevante ‘eerdere’ vakkennis opdiepen, CLIL-werkvormen die begripsvorming ondersteunen (scaffolding). In BRICKS passen we met name effectieve didactische principes toe om het leerrendement zeker te stellen.

8 9

1 Breathe in … and out 1.1 The respiratory system

Have you ever been at a camp� re? Have you ever stared into the � ickering light of the

� re, as it consumed the wood and produced smoke during the process? What else did the

� re produce besides light and smoke? That’s right: heat! Did you know that a camp� re

wouldn’t work on the moon? Why? Because there is no oxygen on the moon. The � re needs

the help of oxygen to burn wood (its fuel). This is how the � re can create heat and light,

which are forms of energy.

Your cells also ‘burn’ fuel: glucose. Your body obtains glucose by digestion of the food you

eat. Your body cells burn glucose to provide your body with the energy it needs to move,

grow, and keep warm. Just like the camp� re, your cells need oxygen to ‘burn’, break down,

glucose. This is why you need to breathe: to get oxygen to your cells. In this section you will

learn about organs and tissues that helps you breathe: the respiratory system.

In this section you will answer:

• What is the path that air takes when you breathe in and out?

• Why is it better to breathe in through your nose?

• Why you should not talk while you’re eating?

Our respiratory systemMost people breathe through their nose, although you can also breathe through your

mouth. When you inhale, air enters your body through the nasal cavity or the oral cavity.

The air then travels through the pharynx and the larynx into the windpipe (also called the

trachea). The windpipe splits into two tubes called bronchi (singular: bronchus) through

which the air enters the lungs. Inside the lungs, the bronchi branch out and the air enters

the many tiny tubes called bronchioles.

The bronchioles end in microscopic air sacs called the alveoli. The heart is situated

between the two lungs, slightly to the left-hand side, as you can see in the � gure 1.1.

nasal cavityoral cavity

pharynxlarynx

windpipetracheabronchi

lungsbronchioles

alveoli

wind pipe/trachea

nasal cavityoral cavity uvula

pharynxepiglottis

larynx

left lung

blood vessels

heart

diaphragm

right lung

Figure 1.1 The human respiratory system

The upper respiratory system: why it is better to breathe through your noseThe temperature of the air that enters your nose is usually lower than your body

temperature. Cold air can dry out the mucus lining of your respiratory system, and this can

make you ill. This means that the air you inhale must be warmed up. This air is warmed up

by blood, running through tiny blood vessels in the lining (walls) of your nasal cavity.

Look at � gure 1.2. What do you notice? That’s right, the lining of the windpipe and bronchi

look moist. The lining of your your respiratory system, including your nasal cavity, is indeed

moist and mucous (slimy). When you breathe in through your nose, the mucus in the nasal

lining moistens the air you inhale.

Air contains all kinds of dust particles, pollen

and germs that can make you ill. Therefore,

the air you inhale must be � ltered. Nose hairs

inside your nostrils, � lter the large particles

out of the air you inhale. The smaller particles

and germs get trapped by mucus in the nasal

lining and in the linings of your windpipe and

bronchi. This mucus is then swept to your

pharynx by ciliated cells (see � gure 1.3). The

mucus can now enter the oesophagus, where

it is swallowed.Figure 1.2 Ciliated cells and mucus-producing cells in the nasal lining

ciliated cells

With each breath you inhale about 500 ml of air. This increases to 2000 ml (2 litres) during strenuous activity. Every day you breathe in 14,000 to 15,000 litres of air. That’s enough to blow up 15,000 balloons.

175

8 Behaviour

Think about stimuli and responses in the classroom. Discuss with another student

whatcould be an internal and an external stimulus affecting you? And what could be

your response to these stimuli?

What determines behaviour?You now know that responses to stimuli can be collectively called behaviour and that the

stimuli can be external and internal. The way in which an animal or human behaves is

determined by his genes (nature) and by environmental influences (nurture).

When you look closely, all behaviour serves a purpose to help an animal mate, eat,

avoid predators and help to raise young. Behaviour determined by genes is often called

instinctive behaviour. Examples can be found in young animals, for example the grasping

reflex in human babies (figure 8.2). When something is placed in a babies hand and strokes

its palm the fingers will close and they will grasp the object. How could this behaviour help

a little baby to survive? Could it have something to do with holding on to its mother?

When this baby is growing older it will start to learn things, for example by imitating its

parents behaviour and learning to say words. This is an environmental influence.

Nature suggests that behaviour is programmed in an animal. Nurture suggests that

behaviour is only influenced by the environment. In reality both influence behaviour.

Jungle book stories

You probably know the film Jungle book about a boy growing up among wolves.

But could this actually happen? Although several stories about children growing up

among animals are known, the reliability of these stories is sometimes questioned …

Growing up with monkeysMarina was a five year old girl that was kidnapped from her parents in a remote village

in Colombia. The kidnappers left her in the jungle. For five years she lived with a family

of capuchin monkeys, eating mostly berries and roots. Marina copied the capuchins’

behaviour sleeping in holes in trees

and walking on fours like monkeys.

The monkeys would not give her food,

she had to learn how to survive among

them. After a while they got used to her

presence and were treating her like one

of their own, pulling lice out of her hair.

When Marina was found by hunters she

had lost her ability to speak completely

and had to learn how to behave ‘human’

again.Figure 8.3 Grooming capuchin monkeys

Talking point

instinctive behaviour

nature

Figure 8.2 Grasping reflex of a human baby

WB 1 - 6

nurture

Definitions of the words in the margin are given at the end

of each chapter.

The introduction of the section always

mentions the learning objectives.

Illustrations and their captions provide important information.

Sticky notes offer you relevant fun facts!

Get introduced to the subject of

the section by activating your 'First thoughts'

about it.

Talking points offer opportunities for active use

of the English language.

Talking points zetten aan tot actief gebruik van het Engels. De Sticky notes geven fun facts ter motivering. Extension boxes, Different view boxes, EIO- en Do you remember- en/of Looking back-items en keuzeopdrachten bieden differentiatiemogelijkheden. Mindmaps en de digitale Begrippentrainer (per schoolseizoen 2020) geven extra steun bij begripsvorming. En de Speaking frames en de Linking words zijn goede voorbeelden van ‘scaffolding’.

Ondersteunende vormgevingIconen, kleur en belettering. Heldere vormgeving geeft belangrijke steun bij het leren.

Talking point

176

8.2 Love is in the air …

Finding Mr. or Mrs. Right is not always simple. What traits do you want to see in your

partner? Beautiful eyes, a cute smile … but they also need to smell good! A bad breath, or

clothing that smells of sweat can be annoying; but when you do not like someones body

odour that can be a real turn off. Research shows that chemicals in sweat can act as signals.

These chemicals affect our behaviour. In animals this is more obvious than in humans.

Female butterflies that are willing to mate produce so called pheromones to attract male

butterflies. Often, animals show very complicated mating rituals. Mating behaviour is

behaviour shown to attract a partner and pursue them to mate.

In this section you will answer:

• What is mating behaviour and what is its function?

• What is a behavioural sequence?

• What is a sign stimulus?

• What is a supernormal stimulus?

Mating behaviourMating rituals are also called courtship behaviour. In many animal species these rituals

can be very complicated. The rituals are a way of communicating. Showing a ritual can

tell another animal that it belongs to the same species, is of the opposite sex, is physically

fit and is not a threat to the other. Mating rituals often are series of actions triggered

by a specific stimulus. These happen in a particular, fixed order. Such a fixed pattern in

behaviour is called a behavioural sequence.

Each behavioural sequence consists of different elements, the behavioural units.

Birds-of-Paradise are known to be beautiful creatures and have bizarre mating rituals. They

perform dances in which they change themselves into something that does not even look

like a bird or animal anymore. The Superb Bird-of-Paradise (Lophorina superba) first attracts

a female with a loud call. Then, when the female comes closer, his blue green breast springs

upward and spreads out, changing the front view of the bird into an egg shaped creature.

While hopping in circles around the female, he snaps his tail feathers against each other,

making a snapping sound. On average, a female rejects about 15 males before she decides

to mate with one of them.

Figure 8.4 Mating behaviour of the Superb Bird-of-Paradise

Figure 8.5

behavioural sequencebehavioural units

14

Besides energy, � re also produces a waste product: smoke, which contains carbon dioxide.

Your cells also produce waste. Not smoke, though this waste also contains carbon dioxide.

And what about the water vapour? This is another waste product resulting from burning

glucose.

So here it is: whenever you burn fuel with the help of oxygen, you produce energy, carbon

dioxide and water vapour. When this happens inside your cells, this process is called

cellular respiration: the process where cells break down glucose to get energy.

We use the energy for life processes such as:

• keeping a constant body temperature

• movement (contracting muscles)

• replacing and adding (growing) cells

Cellular respiration can be written down as follows:

glucose + oxygen ➔ water vapour + carbon dioxide + energy

When you burn wood in a camp� re, this is called combustion:

wood + oxygen ➔ water vapour + carbon dioxide + energy

Do you remember ...In BRICKS Biology volume 1 you learnt about photosynthesis. It is actually the

opposite of respiration. Using the picture below, explain to another student how

photosynthesis and respiration relate to each other. Where does glucose come from?

light

photosynthesis cellular respiration

O2 + glucose

CO2 + water

Figure 1.10 The relation between photosynthesis and respiration

cellular respiration

Figure 1.9 Combustion reaction in a candle. The fuel is candle wax. The energy that is released is sensed by us as light and heat.

Keyword connections

Hulp bij het bereiken van de leerdoelenEen check op leerdoelen aan het eind van een hoofdstuk, een Self test met feedback, aparte aandacht voor basic skills, summary-opdrachten, glossaries per hoofdstuk, een begrippentrainer, mindmaps met de verbanden tussen de belangrijkste concepten, toetsvragenbanken voor de docent, leerling-volgopties met inzichtelijke dashboards in de digitale omgeving. BRICKS beschikt over effectieve opties waarmee docenten en leerlingen zich gesteund zien in het behalen van hun leerdoelen. Bijvoorbeeld toetsvragenbanken waarmee docenten op maat een toets kunnen samenstellen. En leerbare opties voor leerlingen waarin ook de zelfverantwoordelijkheid ten aanzien van hun leren wordt aangesproken.

4

BehaviourLook at the picture above. What do you see? Two cows approaching the camera. Are they curious about what is going on? Or might something else cause them to show this behaviour? What you do know is that these cows react to changes in their environment. They show a response, which is part of their behaviour. Behaviour is necessary for survival, not only for animals like cows, but also for you. You too show behaviour; even right now, while reading this text. You can say you are displaying learning behaviour. In this chapter you will learn about behaviour.

8 8.1 What is behaviour?8.2 Love is in the air…8.3 Learning! 8.4 Human behaviour8.5 Studying behaviour8.6 What have I learnt?

In this chapter you will learn:

Content• What kind of stimuli cause behaviour?• What types of behaviour can we distuingish

and what is their function?• How can you study behaviour?

Language• To explain the steps in a process using

keywords and linking words.• Compare and contrast different types of

behaviour using keywords and proper English phrases.

8 9

1 Breathe in … and out 1.1 The respiratory system

Have you ever been at a camp� re? Have you ever stared into the � ickering light of the

� re, as it consumed the wood and produced smoke during the process? What else did the

� re produce besides light and smoke? That’s right: heat! Did you know that a camp� re

wouldn’t work on the moon? Why? Because there is no oxygen on the moon. The � re needs

the help of oxygen to burn wood (its fuel). This is how the � re can create heat and light,

which are forms of energy.

Your cells also ‘burn’ fuel: glucose. Your body obtains glucose by digestion of the food you

eat. Your body cells burn glucose to provide your body with the energy it needs to move,

grow, and keep warm. Just like the camp� re, your cells need oxygen to ‘burn’, break down,

glucose. This is why you need to breathe: to get oxygen to your cells. In this section you will

learn about organs and tissues that helps you breathe: the respiratory system.

In this section you will answer:

• What is the path that air takes when you breathe in and out?

• Why is it better to breathe in through your nose?

• Why you should not talk while you’re eating?

Our respiratory systemMost people breathe through their nose, although you can also breathe through your

mouth. When you inhale, air enters your body through the nasal cavity or the oral cavity.

The air then travels through the pharynx and the larynx into the windpipe (also called the

trachea). The windpipe splits into two tubes called bronchi (singular: bronchus) through

which the air enters the lungs. Inside the lungs, the bronchi branch out and the air enters

the many tiny tubes called bronchioles.

The bronchioles end in microscopic air sacs called the alveoli. The heart is situated

between the two lungs, slightly to the left-hand side, as you can see in the � gure 1.1.

nasal cavityoral cavity

pharynxlarynx

windpipetracheabronchi

lungsbronchioles

alveoli

wind pipe/trachea

nasal cavityoral cavity uvula

pharynxepiglottis

larynx

left lung

blood vessels

heart

diaphragm

right lung

Figure 1.1 The human respiratory system

The upper respiratory system: why it is better to breathe through your noseThe temperature of the air that enters your nose is usually lower than your body

temperature. Cold air can dry out the mucus lining of your respiratory system, and this can

make you ill. This means that the air you inhale must be warmed up. This air is warmed up

by blood, running through tiny blood vessels in the lining (walls) of your nasal cavity.

Look at � gure 1.2. What do you notice? That’s right, the lining of the windpipe and bronchi

look moist. The lining of your your respiratory system, including your nasal cavity, is indeed

moist and mucous (slimy). When you breathe in through your nose, the mucus in the nasal

lining moistens the air you inhale.

Air contains all kinds of dust particles, pollen

and germs that can make you ill. Therefore,

the air you inhale must be � ltered. Nose hairs

inside your nostrils, � lter the large particles

out of the air you inhale. The smaller particles

and germs get trapped by mucus in the nasal

lining and in the linings of your windpipe and

bronchi. This mucus is then swept to your

pharynx by ciliated cells (see � gure 1.3). The

mucus can now enter the oesophagus, where

it is swallowed.Figure 1.2 Ciliated cells and mucus-producing cells in the nasal lining

ciliated cells

With each breath you inhale about 500 ml of air. This increases to 2000 ml (2 litres) during strenuous activity. Every day you breathe in 14,000 to 15,000 litres of air. That’s enough to blow up 15,000 balloons.

The BRICKS Biology guided tour

175

8 Behaviour

Think about stimuli and responses in the classroom. Discuss with another student

whatcould be an internal and an external stimulus affecting you? And what could be

your response to these stimuli?

What determines behaviour?You now know that responses to stimuli can be collectively called behaviour and that the

stimuli can be external and internal. The way in which an animal or human behaves is

determined by his genes (nature) and by environmental influences (nurture).

When you look closely, all behaviour serves a purpose to help an animal mate, eat,

avoid predators and help to raise young. Behaviour determined by genes is often called

instinctive behaviour. Examples can be found in young animals, for example the grasping

reflex in human babies (figure 8.2). When something is placed in a babies hand and strokes

its palm the fingers will close and they will grasp the object. How could this behaviour help

a little baby to survive? Could it have something to do with holding on to its mother?

When this baby is growing older it will start to learn things, for example by imitating its

parents behaviour and learning to say words. This is an environmental influence.

Nature suggests that behaviour is programmed in an animal. Nurture suggests that

behaviour is only influenced by the environment. In reality both influence behaviour.

Jungle book stories

You probably know the film Jungle book about a boy growing up among wolves.

But could this actually happen? Although several stories about children growing up

among animals are known, the reliability of these stories is sometimes questioned …

Growing up with monkeysMarina was a five year old girl that was kidnapped from her parents in a remote village

in Colombia. The kidnappers left her in the jungle. For five years she lived with a family

of capuchin monkeys, eating mostly berries and roots. Marina copied the capuchins’

behaviour sleeping in holes in trees

and walking on fours like monkeys.

The monkeys would not give her food,

she had to learn how to survive among

them. After a while they got used to her

presence and were treating her like one

of their own, pulling lice out of her hair.

When Marina was found by hunters she

had lost her ability to speak completely

and had to learn how to behave ‘human’

again.Figure 8.3 Grooming capuchin monkeys

Talking point

instinctive behaviour

nature

Figure 8.2 Grasping reflex of a human baby

WB 1 - 6

nurture

Defi nitions of the words in the margin are given at the end

of each chapter.

The introduction of the section always

mentions the learning objectives.

After studying these pages, you will have a perfect idea of what to expect in

this chapter. The interactive version even gives you the option of organising the

introduction on your own (e.g. at home), by means of interactive videoclips, slide-

shows and voice-overs (which can also help you learn the proper pronunciation of key

words).

After the introduction, you will dig deeper into the subject. The textbook off ers information that you will

process in the workbook or online. Sticky notes, extension boxes, EIO- and language boxes off er extra

information from diff erent perspectives. ‘Do you remember’-items bring back relevant Biology-knowledge

and Talking points will help you use the English language in an active way.

All these items are part of the BRICKS didactics. These didactics consist of a variety of eff ective strategies,

such as: activating and linking with prior knowledge (content and language), focusing on the learning

objectives, advanced organising, practising and processing in activating exercises, deepening and

broadening of knowledge, increasing motivation, giving feedback, summarising, testing yourself, etcetera.

Time to put it to the test!• Defi nitions of important concepts at the end of the chapter.

• All learning objectives in one clear questionnaire to check your understanding.

• In the online version, you will fi nd a digital self-test at the end of each chapter.

• A special section dedicated to the basic skills.

• Summary exercises in your workbook relating to the complete chapter content.

• Mind maps of the key concepts and their mutual connections to structure the

content on a more abstract level.

What’s this chapter all about?

Illustrations and their captions provide important information.

The sections in this chapter.

What are you going to learn? The main learning

objectives of this chapter in content and language aims.

Sticky notes off er you relevant fun facts!

Which biological

level(s) does this chapter focus on?

Get introduced to the subject of

the section by activating your 'First thoughts'

about it.

BRICKS Biology is all about ... your life! But how do you use it, in order to learn in the most eff ective way?

The introduction always o� ers two pages which can also be used as an advance organiser. This introduction helps you to connect new information with what you already know.

The textbook contains information in text and images. You will process this information in your workbook or in your digital BRICKS Biology.

A lot of information in BRICKS Biology is labelled. Talking points, extension boxes and so on are all part of e� ective learning strategies.

Providing information, and the way it is processed, needs a clear view on learning. BRICKS Biology o� ers you relevant information and support in achieving your learning objectives.

Talking points off er opportunities for active

use of the English language.

1

4

2

3Talking point

176

8.2 Love is in the air …

Finding Mr. or Mrs. Right is not always simple. What traits do you want to see in your

partner? Beautiful eyes, a cute smile … but they also need to smell good! A bad breath, or

clothing that smells of sweat can be annoying; but when you do not like someones body

odour that can be a real turn off. Research shows that chemicals in sweat can act as signals.

These chemicals affect our behaviour. In animals this is more obvious than in humans.

Female butterflies that are willing to mate produce so called pheromones to attract male

butterflies. Often, animals show very complicated mating rituals. Mating behaviour is

behaviour shown to attract a partner and pursue them to mate.

In this section you will answer:

• What is mating behaviour and what is its function?

• What is a behavioural sequence?

• What is a sign stimulus?

• What is a supernormal stimulus?

Mating behaviourMating rituals are also called courtship behaviour. In many animal species these rituals

can be very complicated. The rituals are a way of communicating. Showing a ritual can

tell another animal that it belongs to the same species, is of the opposite sex, is physically

fit and is not a threat to the other. Mating rituals often are series of actions triggered

by a specific stimulus. These happen in a particular, fixed order. Such a fixed pattern in

behaviour is called a behavioural sequence.

Each behavioural sequence consists of different elements, the behavioural units.

Birds-of-Paradise are known to be beautiful creatures and have bizarre mating rituals. They

perform dances in which they change themselves into something that does not even look

like a bird or animal anymore. The Superb Bird-of-Paradise (Lophorina superba) first attracts

a female with a loud call. Then, when the female comes closer, his blue green breast springs

upward and spreads out, changing the front view of the bird into an egg shaped creature.

While hopping in circles around the female, he snaps his tail feathers against each other,

making a snapping sound. On average, a female rejects about 15 males before she decides

to mate with one of them.

Figure 8.4 Mating behaviour of the Superb Bird-of-Paradise

Figure 8.5

behavioural sequencebehavioural units

The large picture introduces the main subject of the

chapter in an attractive way.

14

Besides energy, � re also produces a waste product: smoke, which contains carbon dioxide.

Your cells also produce waste. Not smoke, though this waste also contains carbon dioxide.

And what about the water vapour? This is another waste product resulting from burning

glucose.

So here it is: whenever you burn fuel with the help of oxygen, you produce energy, carbon

dioxide and water vapour. When this happens inside your cells, this process is called

cellular respiration: the process where cells break down glucose to get energy.

We use the energy for life processes such as:

• keeping a constant body temperature

• movement (contracting muscles)

• replacing and adding (growing) cells

Cellular respiration can be written down as follows:

glucose + oxygen ➔ water vapour + carbon dioxide + energy

When you burn wood in a camp� re, this is called combustion:

wood + oxygen ➔ water vapour + carbon dioxide + energy

Do you remember ...In BRICKS Biology volume 1 you learnt about photosynthesis. It is actually the

opposite of respiration. Using the picture below, explain to another student how

photosynthesis and respiration relate to each other. Where does glucose come from?

light

photosynthesis cellular respiration

O2 + glucose

CO2 + water

Figure 1.10 The relation between photosynthesis and respiration

cellular respiration

Figure 1.9 Combustion reaction in a candle. The fuel is candle wax. The energy that is released is sensed by us as light and heat.

Keyword connections

CLU Leermiddelen Adviescentrum, nieuwsbrief september 2017

“Leerzaam leermateriaal onderscheidt zich door de kwaliteit van de content, de didactiek en de presentatie. De BRICKS guided tour in de tekstboeken geeft leerlingen en docenten zicht op het hoe en waarom van de stappen die ze in het leerproces allemaal nemen.

Bewustwording ten aanzien van het leerproces is tevens een stap in de richting van meer zelfverantwoordelijk leren: weten wat je aan het doen bent en met welk doel. Met als doel: meer grip en sturing op het leerproces en een hoger leerrendement. Deze spread voldoet wat ons betreft uitstekend aan de criteria van leerzaamheid.

Het is voorbeeldmateriaal dat we graag met u delen!”

BRICKS digitaal

De website brickstto.nl biedt actuele informatie rondom de toonaangevende BRICKS-leermiddelen voor tweetalig onderwijs. Voor welke vakken hebben we een tto-aanbod, hoe zit dat in elkaar, wat zijn de voordelen, FAQ’s met antwoorden, mogelijkheden tot maatwerk, contact met de mensen achter BRICKS en het inloggen bij uw BRICKS-materialen … het loopt allemaal via brickstto.nl !

Via komt u bij de digitale leeromgeving van de BRICKS-methodes. En twee klikken verder bent u al bij het lesmateriaal voor uw leerlingen. Van daaruit kunt u weer verder naar uw dashboards, groepsbeheer, de planningtool en het docentenmateriaal.

Bij dat laatste moet u onder meer denken aan antwoordmodellen, mindmaps, toetsvragenbanken, glossaries en handleidingen.

Het digitale lesmateriaal van BRICKSBij de werkboeken van BRICKS wordt automatisch een licentie voor het digitale lesmateriaal meegeleverd. Daarmee beschikken u en uw leerlingen ook over alle theorie en opdrachten in ons digitale leerplatform.

Extra’s in de BRICKS digitale leeromgevingMaar de digitale versies van BRICKS Biology, History en Geography bieden méér dan alle theorie en opdrachten. Zo begint elk hoofdstuk met een digitale openingspagina waarmee u een prima start van het hoofdstuk realiseert. Inhoud, leerdoelen, introductie in gesproken Engels, een slideshow met de ‘rode draad’ en enkele interactieve video’s. Dit brengt het enthousiasmeren, voorkennis activeren, plannen en de kans om leerlingen meer te betrekken bij hun leerproces een stap dichterbij. Hieronder een voorbeeld uit BRICKS Geography 2hv.

Maar u vindt er ook …• handige dashboards die planning en voortgang inzichtelijk maken• bij elk hoofdstuk een Self test voor de leerlingen• toetsvragenbanken met antwoordmodellen voor de docent• mindmaps, glossaries, methodewijzers, podcasts (bij Biology 2hv) etcetera• de mogelijkheid om uw eigen favoriete clips als bron toe te voegen!

Actueel titeloverzicht BRICKS ttoTitel ISBN

BRICKS BIOLOGY HAVO/VWO 2nd editionBRICKS Biology, 2nd edition, textbook 1hv 978-94-6171-856-3

BRICKS Biology, 2nd edition, workbook + digital 1hv 978-94-6171-895-2

BRICKS Biology, 2nd edition, digital 1hv 978-94-6171-855-6

BRICKS Biology, 2nd edition, textbook 2hv 978-94-6171-767-2

BRICKS Biology, 2nd edition, workbook + digital 2hv 978-94-6171-854-9

BRICKS Biology, 2nd edition, digital 2hv 978-94-6171-769-6

BRICKS BIOLOGY VMBOBRICKS Biology textbook 1vmbo 978-94-6171-019-2

BRICKS Biology workbook + digital 1vmbo 978-94-6171-896-9

BRICKS Biology digital 1vmbo 978-94-6171-438-1

BRICKS Biology textbook 2vmbo 978-94-6171-021-5

BRICKS Biology workbook + digital 2vmbo 978-94-6171-897-6

BRICKS Biology digital 2vmbo 978-94-6171-752-8

BRICKS HISTORY HAVO/VWOBRICKS History textbook 1hv 978-94-6171-372-8

BRICKS History workbook + digital 1hv 978-94-6171-901-0

BRICKS History answers 1hv 978-94-6171-537-1

BRICKS History digital 1hv 978-94-6171-437-4

BRICKS History textbook 2hv 978-94-6171-376-6

BRICKS History workbook + digital 2hv 978-94-6171-902-7

BRICKS History answers 2hv 978-94-6171-606-4

BRICKS History digital 2hv 978-94-6171-601-9

BRICKS History textbook 3hv 978-94-6171-378-0

BRICKS History workbook + digital 3hv 978-94-6171-903-4

BRICKS History answers 3hv 978-94-6171-775-7

BRICKS History digital 3hv 978-94-6171-776-4

BRICKS HISTORY VMBOBRICKS History textbook 1vmbo 978-94-6171-374-2

BRICKS History workbook + digital 1vmbo 978-94-6171-904-1

BRICKS History answers 1vmbo 978-94-6171-751-1

BRICKS History digital 1vmbo 978-94-6171-607-1

BRICKS History textbook 2vmbo 978-94-6171-598-2

BRICKS History workbook + digital 2vmbo 978-94-6171-905-8

BRICKS History answers 2vmbo 978-94-6171-777-1

BRICKS History digital 2vmbo 978-94-6171-778-8

BRICK

S - History • TEXTBO

OK • thavo/tvw

o • volume 3

EduHintOVD

Galileïlaan 31

6710 BH Ede

Tel: (0318) 64 99 51

E-mail: support@eduhintovd.nl

Website: www.brickstto.nl

HistoryTEXTBOOKthavo/tvwovolume 3

HistoryTEXTBOOKtvmbovolume 2

BRICK

S - History • TEXTBO

OK • tvm

bo • volume 2

EDUCATIEVE UITGEVERIJEDUCATIEVE UITGEVERIJ

Postbus 331

6710 BH Ede

Tel (0318) 64 99 51

E-mail: support@ovd.nl

Website: methode.ovdbricks.nl

BRICK

S BIOLO

GY

TEXTB

OO

K 1 TH

AVO / TVW

O

EduHintO

VD

Textbookthavo/tvwo 1

EduHintOVD

Galileïlaan 31

6710 BH Ede

Tel: (0318) 64 99 51

E-mail: support@eduhintovd.nl

Website: www.brickstto.nl

Biology

BRICKS GEOGRAPHY HAVO/VWO 2nd edition BRICKS Geography, 2nd edition textbook 1hv 978-94-6171-770-2

BRICKS Geography, 2nd edition workbook + digital 1hv 978-94-6171-898-3

BRICKS Geography, 2nd edition digital 1hv 978-94-6171-774-0

BRICKS Geography, 2nd edition textbook 2hv 978-94-6171-857-0

BRICKS Geography, 2nd edition workbook + digital 2hv 978-94-6171-899-0

BRICKS Geography, 2nd edition digital 2hv 978-94-6171-861-7

BRICKS Geography, 2nd edition textbook 3hv 978-94-6171-859-4

BRICKS Geography, 2nd edition workbook + digital 3hv 978-94-6171-900-3

BRICKS Geography, 2nd edition digital 3hv 978-94-6171-862-4

BRICKS Global StudiesGlobal security 978-94-6171-424-4

Global citizenship 978-94-6171-425-1

Technology and lifestyle 978-94-6171-426-8

European Union, The EU for you 978-94-6171-431-2

Food & Agriculture 978-94-6171-432-9

United Nations, Millennium Goals 978-94-6171-498-5

United Nations, From the start 978-94-6171-702-3

Global solutions for a better environment* 978-94-6171-703-0

Towards a global economy 978-94-6171-704-7

Global Migration and Human Rights 978-94-6171-705-4

United Nations, Ins & outs 978-94-6171-772-6

Culture & Creation of an Image 978-94-6171-773-3

The European Union: What will tomorrow bring?* 978-94-6171-863-1

The European Union: From the start 978-94-6171-864-8

Global Citizenship: What will tomorrow bring? 978-94-6171-865-5

Global Studies, digitaal theorie en opdrachten 978-94-6171-499-2

Global Studies, digitaal verwerkingsopdrachten 978-94-6171-500-5*leverbaar 2020

BRICKS Social Studies 2nd editionBricks Social Studies textbook, 2e editie 978-94-6171-370-4

Bricks Social Studies workbook, 2e editie 978-94-6171-371-1

BRICKS - GEO

GRA

PHY

• TEXTBOO

K • thavo/tvwo • volum

e 3 Geography

Textbookthavo/tvwo3

EduHintOVD

Galileïlaan 31

6710 BH Ede

Tel: (0318) 64 99 51

E-mail: support@eduhintovd.nl

Website: www.brickstto.nl

Social StudiesTEXTBOOKtvwo

BRICK

S - Social Studies • TEXTBOO

K • tvwo

EduHintOVD

Galileïlaan 31

6710 BH Ede

Tel: (0318) 64 99 51

E-mail: support@eduhintovd.nl

Website: www.brickstto.nl

Postbus 331, 6710 BH Ede

The Netherlands

Tel: (+31) 0318 - 649999

E-mail: info@ovd.nl

Website: www.ovdbricks.nl

Auteur:

Kris van den Heijkant

Onder redactie van:

Bram Thielen

Jan Vermunt

Gertjan Goossens

EDUCATIEVE UITGEVERIJ

Editing: Nicholas HallVormgeving: Thimo Dirkse, OVD Educatieve Uitgeverij

© Copyright 2015 OVD Educatieve Uitgeverij bvAll rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any other means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of OVD Educatieve Uitgeverij Ltd.

Illustration acknowedgementsFront page: Monisha Pushparaj Page 2-3: big picture: Pratick; right: top: John Severns; middle: Shubert Ciencia; bottom: Pete Souza.1.1: transcend.org; 1.2 Joi Ito; 1.3: Roberto Strauss; 1.5: helioz.orgPage 7: Shutterstock.2.1: Wikimedia; 2.2: Saff ron Blaze; 2.3 Wikimedia; 2.4: Mulungu; 2.5: Marion S. Trikosko; 2.6: Patrick M. Johnson-Campbell 2.7: Greg Henshall.3.1: Shutterstock; 3.2: Godot13; 3.3: Alfred Weidinger; 3.4: Ministério da Cultura; 3.5: Ansgar Walk; 3.6: Wikipedia; 3.7: Mattes; 3.8: Wikipedia.Page 14: top left: Rosino; top right: Gerhard302; bottom: An-d.4.1: Igors Jefi movs; 4.2: Nils Ally; 4.3: Meg and Rahul; 4.4: USAID; 4.5: Julien Harneis; 4.6: Kuebi; 4.7: fairtrade.net.5.1: Thomas Hartwell, USAID; 5.2: Piotr Zarobkiewicz; 5.3: Julien Harneis; 5.4: erly.nl; 5.5: F. Noy.6.1: www.bragg.army.mil; 6.2: Marcello Casal; 6.3: Marie-Lan Nguyen; 6.4: Roberto Stuckert Filho; 6.5: Oxfam East Africa; 6.6: WHO; 6.7: José Cruz; 6.8: Rachel Martinez.

Intro to global security

1European and International Orientation

Global Studies

GlobalCitizenship

International cooperation 21

Migration 18

Sustainability 15

Diversity 11

Global Citizenship:what does it mean? 4

Identity 8

EduHintOVD • Galileïlaan 31 • 6710 BH Ede

Tel: 0318 64 99 51

Website: www.brickstto.nl

Support: support@eduhintovd.nl

Bestellingen: bestellingen@eduhintovd.nl

Klaar voor de volgende stap?

We helpen u graag verder. Neem voor meer informatie

contact met ons op.

Nuffic & BRICKS werken samen in tto.