Upload
islami64
View
964
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
1/98
Mr.sci. Islam zeqiri
biokimist
Drejtimi laborant mjeksor
Biokimi Mjeksore III
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
2/98
LLIPIDET,LIPOPROTEINATDHEAPOLIPOPROTEINAT
Lipidet jan komponime organike q gjnden n t gjitha indetn organizm dhe kan rol t rndsishem n shum procese tqelizs s gjall.Emri lipid vjen nga fjala greke lipois qe do te thote yndyre.Sot me termin yndyre perfshihen vetem yndyrnat neutrale,ndersa
me termin lipid perfshihen ne pergjithesi substancat yndyrore.Lipidet jane komponime organike qe, se bashku me proteina dhesheqernae perbejne pjesen kryesore te matries organike te botesse gjalle. Lipidet gjenden ne bime,shtaze dhe nr mikroorganizma.Lipidet jane komponime organike , ne te cilat eshte e koncentruarsasia me e madhe e energjise potenciale kimike.
Lipidet sintetizohen ne organizma bimor dhe shtazore.Yndyra si forme karburantit rezerve i ka disa perparsine krahasimme proteinat dhe sheqernat. Yndyra eshte shume me e pasur mekarbon e me hidrogjen, ku ne 1g yndyre ka me teper materjaldjeges se ne 1g proteine ose sheqer.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
3/98
Me zberthim oksidues ,krahas energjise lirohetedhe nje sasi e konsiderueshme e ujit.
Kur organizmi ka mungese te ujit ate e kompenzonprej ujit metabolik nga indet e veta,e per keteyndyrat jane te pershtatshme.
Shembull: Veza per gjate kohes se inkubacionit per3 jave me teper se 90% e materies te cilen
embrioni e oksidon eshte e natyres lipide. Lipidet jane perberes te rendesishem te ushqimit: Kane vlere te larte energjetike Tretin vitaminat e tretshme ne yndyrna Sigurojne acide yndyrore ose esenciale.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
4/98
Ne organizmin e gjitareve rendesi metabolike kaneketo lipide:
Tricial glicerolet(triglicerolet,yndyrnat neutrale) Fosfolipidet dhe sferidet
Si dhe produktet e metabolizmit te tyre- acidet elarta yndyrore,gliceroli dhe trupat ketonike.
Nga aspekti kimik jan grup i madh heterogjen ikomponimeve organike me strujture dhe veti tendryshme.
Karakteristik e perbashket e lipideve eshte se atonuk treten ne uje,por treten ne tretsa organik.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
5/98
SIPASBLOOR-ITNELIPIDEBJNEPJESETEGJITHAKOMPONIMETQEIKANEKETOVETI
Qe nuk treten ne uje por treten ne nje ose meshume tretsa organiksiq jane:eteri,kloroformi ,alkooli,benzoli e tj.
Qe jane estere te acideve te larta yndyrore qofte teverteta ose potenciale dhe
Qe mund ti perdorin organizmat e gjalle.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
6/98
PERKUFIZIMIMEIMIREPERLIPIDEDOTEISHTE:
Lipidet jane estere te acideve te larta yndyrore dhete ndonje alkooli( pa marre parasyshe llojin ealkoolit)te cilat nuk treten ne uje,por treten ne treteorganike dhe gjenden ne organizma te gjalle.
Psi lipidet nuk treten ne uje quhen hidrofobe.
Nderkaq sheqernat dhe proteinat jane substancahidrofile sepse ose treten ne uje ose kane veti telidhin ujin.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
7/98
LIPIDETDHELIPOIDET
Derisa lipidet jane ne lidhje me acide yndyrore nukeshte e thene qe edhe lipoidet te jene me acide
yndyrore edhe pse nganjere temat lipi dhe lipoidperdoren si sinonime.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
8/98
NDARJAELIPIDEVESIPASNDERTIMITKIMIK
A)-Lipide te thjeshta(te verteta,homolipide,lipideneutrale),-lipide rezerve.
Ketu bejne pjese:
-yndyrnat dhe vajrat( triglicerolet,trigliceridet) -dyllerat
B)-Lipidet e perbera(lipoide), ku bejne pjese:
-fosfatide(glicerofosfatidet,sfingolipide)
-glikolipidet( cerebrozidet, gangliozidet, sulfatidet) C)- Karotinoidet
D)- Steroidet
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
9/98
ROLIBIOLOGJIKILIPIDEVE
Ne inde gjenden ne gjendje te lire ose te lidhura perproteina, duke krijuarlipoproteina (proteina teperbera).
Me sheqerna duke krijuarglikolipide.
Roli i lipideve eshte i shumfishte.
Me oksidimin e yndyres lirohen 2 here me shumenxehtesi ne krahasim me oksidimin e sheqernve
ose proteinave. 1g yndyre me oksidim deri ne CO2 dhe H2O japin
9.3 cal.
1g sheqer ose proteine jep 4.1 cal.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
10/98
Mbron organizmin ndaj ndryshimeve tetemperatures ne ambientin e jashtem qe eshte merendesi te veqante per shtazet ujore , polare dhefoshnjet e posalindura.
Lipidet e perbera kan rol jashtzakonisht te madh nendertimin, ne strukturen dhe funksionin emembranave.
Yndyrnat rezerve me periardhje bimore dhe
shtazore jane perzierje te triglicerideve. Natyra e yndyres rezerve mvaret prej llojit te bimes
, shtazes dhe te ushqimit.
Secila shtaze deponon yndyre e cila ka veti, arome
dhe perberje specifike.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
11/98
Nevojat ditore te organizmit per energji jane afer10000kJ (2400 Kcal) per meshkuj, e 7500 kJ (1800Kcal) per femra.
Sheqernat duhet te japin 50-55% te energjise,yndyrnat 30% proteinat 15-20%.
Perveq energjise yndyra liron edhe nje sasi tekonsiderueshme te ujit.
Shtresa nenlekurore ka 50% yndyre, kurse muskuli5%.
Jane pjes te strukturave membranore te qelizave.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
12/98
HIDROLIZAEYNDYRNAVE Me hidrolize acidike ,bazike ose enzimatike te gjitha
yndyrnat neutrale japin glicerol dhe acide yndyrore.
Gjate hidrolizes bazike nuk fitohen acidet e lirayndyrore por kriprat e tyre te cilat quhen sapune.
Monoglicridet (monoacilglicerol)
Digliceridet( diacilglicerol)
Trigliceridet (triacilglicerol)
Hidroliza enzimatike kryhet me veprimin e lipazave.
Ky enzim eshte nen kontroll hormonal. Hormoni adrenalina dhe glukagoni kan veprim
lipolitik.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
13/98
Sipas struktures kimike lipidet jane komponime
qe me hidrolize krijojne acidet yndyrore dhealkoolet nga te cilat krijohen esteret.
N organizm kryesisht meren si ac. yndyrore
me numer ift t atomeve t karbonit si ;ac.palmitik,sterarik,palmitooleinik,oleik gjersame numer tek ,dhe me me shume se 18 atomete karbonit jane me te rralla.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
14/98
Sipas struktures kimike ndahen ne:
Derivate te sterolit
Kolesteroli dhe esteret e tij
Hormonet steroideAcidet biliare
Vit D.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
15/98
Acidet yndyrore; esteret e glicerolit
Me vargje te shkurta trigliceridet
Te mesme fodfogliceridet
Te gjataProstaglandinet
Derivatet e sfingozines terpenet -
izoprenetSfingomijelina vit A,E,K
glikosfingolipidet
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
16/98
ACIDETYNDYRORE
emri ATOMET e C FORMULApalmitik 16 1531
stearik 18 1735
arahidonik 20 1939
Nje lidhje dyfishe
oleinik 18 1733
Dy lidhje dyfishe
linoleik 18 1731
Tri lidhje dyfishelinolenik 18 1729
Kater lidhje dyfishe
arahidonik 20 1931
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
17/98
VEORITELIPIDEVE
Ato jan prekursor te hormoneve
Ndihmojne tretjen
Sigurojn energjin n metabolizm
Jan komponente strukturale dhe funksionale tmembranave biologjike.
Si izolator, mundsojn prcjelljen e impulsevenervore ,dhe rruajtjen e nxehtsis.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
18/98
Fraksionet e ndryshme me gjak barten ne inde te
ndryshme si miokard,muskuj, indin trunor,qe sherbejne siburim i energjise.
Hormonet si adrenalina, noradrenalina, ACTH, tirotropina,SH dhe glukagoni stimulojne ac. yndyrore te
paesterifikuara prej qelizave yndyrore ne gjak.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
19/98
YNDYRRATJANNORGANIZMTNJERIUTTDEPONUARANADIPOCITE.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
20/98
TRETJADHERESOROBIMI ILIPIDEVE
N
TRAKTIN
DIGJESTIV
Tretja e yndyrrave fillon n lukth nn veprimin e lipazs .
Enzima kryesore e hidrolizs t triacilglicerolit sht lipazapankreatike- e cila funkcionin e kryen n zorrt e holla.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
21/98
PROENZIMETSHNDROHENNENZIMA
NGAVEPRIMI I TRIPSINSEAKTIVIZOHENMEVEPRIMINEKRIPERAVEBILIARE.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
22/98
Si produkte t hidrolizs krijohen acidet e lira
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
23/98
Si produkte t hidrolizs krijohen acidet e lirayndyrore 1,2-di-acilgliceroli dhe mono-acilgliceroli.
Lngu pankreatik prbn dhe nj esteraz mt vogl specifike dhe fosfolipaznspecifike.t cilat sekretohen n form tproenzimave e zbrthehen n fosfolipide.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
24/98
ACIDETYNDYRORE
Jan lipide t thjeshta ,klasifikohen n baz tgjatsis s vargut me atomet e karbonit.
Ndahn dhe sipas shkalls s tretshmris .
Nj sasi e konsiderueshme e ac. yndyroresintetizohen n organizmin e njeriut.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
25/98
Resorbimi i yndyrrave nga ana e qelizaveepitelijale t zorrve t hollaenterociteve kryhetme procesin e difuzionit npr membranenplazmike.
Acidet yndyrore me vargje t gjata me m shumse 12 C ,lidhn pr proteinn specifike
transportuese n citoplazm dhe transportohengjer n retikulumin endoplazmatik ,q n qendrnaktive shrbejn pr resintezn e triacilglicerolit.
Acidet undyrore jane acide organike me vargje te gjata te carbonit pre 4
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
26/98
Acidet undyrore jane acide organike me vargje te gjata te carbonit pre 4gjere ne 20 karbone.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
27/98
Krijimi i triacilglicerolitvendosja e lidhjesesterike
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
28/98
Molekula e triacilglicerolit
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
29/98
triacilgliceroli I resintetizuarformon globule nesiperfaqen e te cilave adsorbohen fosfolipidet dheproteinat speciale, qe quhen apolipoproteina.
Globulet yndyrore te krijuara ose HILOMIKRONET,migrojne ne kuader te vezikulave nepermjet te aparatitte Golgjit gjere ne plazma membrane bazolaterale,prej nga me rruge limfatike shkojne ne ductusthoracicus
Acidet yndyrore me vargje te gjata nepermjet temelqis, dhe te enterociteve kalojne ne gjak dhenepermjet teductus thoracicusit ne vene te medha.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
30/98
Lirimi i lipideve prej adipociteve.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
31/98
BETA OKSIDIMI IACIDEVE YNDYRORE
Rruga kryesore katabolike e acideve yndyrorekryhet n MITOKONDRIJE,me procesin i cili quhet
-oksidimi, dhe ku prej acil-CoA yndyrore, nga pjesae fundme karboksile , sukcesivisht shkputenfragment pr fragment nga dy atome t karbonit dhekrijohet acetil-CoA.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
32/98
AKTIVIZIMI DHE TRANSPORTI IACIDEVE YNDYRORE
karnitin
4-trimetilamino 3-hidroksibutirat
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
33/98
REAKCIONET E - OKSIDIMIT
4 reakcione tnjpasnjshme:
dehidrogjenimi(oksidimi)
hidratimi dehidrogjimi
(oksidimi)
tioliza
EFEKTI ENERGJETIK I OKSIDIMIT TE ACIDIT PALMITIK
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
34/98
EFEKTIENERGJETIKIOKSIDIMITTEACIDITPALMITIK.
KJO LLOGARITJE VLEN!!!!!
Me Oksidimin e acidit palmitik , 16atome t C , cikli i -oksidimit perseritet 7 her dhe fitohen 8 molekula acetil-CoA.
7 puthere -oksidimi + 8 acetil-CoA:
7 FADH2 X 1,5 ATP = 10,5 ATP 7 NADH + H+ X 2,5 ATP = 17,5 ATP 8 acetil-CoA (1 acetil-CoA ne TCA ciklin krijon 10 ATP) fitohen 80
ATP
N trsi ,sht 108 molekula ATP.Megjithate pasi q, praktivizimin e acideve yndyrore jan t shpenzuara dylidhje shum energjike,, neto llogaria e oksidimit te aciditpalmitik sht 106 ATP .
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
35/98
TRUPAT KETONIK
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
36/98
KRIJIMI,SHFRYTEZIMIDHEEKSKRETIMI I TRUPAVEKETONIK
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
37/98
REGULLLIMII KETOGJENEZES
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
38/98
REGULLIMI I KETOGJENEZES
Sinteza e trupave ketonik varetprej:
1. Mobilizimit te acideveyndyrore prejtriglicerideve ngaadipocitet ,gjersaesterifikimi I acideveyndyrore ne melqi
2. Intenzitetit te -oksidimit3. Qasjes se oksalacetatit ne
ne ciklin citrik.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
39/98
LIPIDETEGJAKUT
Lipidet t cilat jan si pjes strukturale e qelizsndryshojn prej lipideve t plazms.
- prqndrimi i lipideve qelizore ndryshon m pak,n gjendje te ndryshme fiziologjike dhe patologjike.
- gjrsa ato t gjakut ndryshojn mjaft n gjendjet ndryshme t metabolizmit.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
40/98
Prqndrimi i lipideve n gjakun e personaveklinikisht t shndosh sht konstant .
N enterocite niveli i tyre sht m i ult.
Eritrocitet prbjn gati dy her m shumfosfolipide se sa plazma.
Leukocitet jan t pasura me lipide poashtu mefosfolipide.
Te fmijt niveli i kolesterolit, triglicerideve e
fosfolipideve sht m i ult.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
41/98
FAKTORTQVEPROJNNPRQNDRIMINELIPIDEVE
Jan;
Gjndrat endokrine si; tiroide,hipofiza,pankreasi,gjegjesisht insulina ne lidhje memetabolizmin e karbohidrateve, Hormonet
estrogjene. Disa medikamentedhe kemikalje ; eteri,kloroformi.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
42/98
FOSFOLIPIDET
Sintetizohen n mlqi. N plazm 1/3 e lipideve e prbjn fosfolipidet ,
gjersa n eritrocite dhe leukocite prqndrimi i tyresht me i lart.
50% gjnden n form t lecitines,25% kefalines. Prqndrimi i fosfolipideve korelon me ate te
kolesterolit.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
43/98
Prqndrimi i lart i fosfolipideve paraqitet te; diabeti, sindroma nefrotoksike,avitaminoza
B, te
malnutricioni, infiltrimi lipidik i mlqis, te helmimethepatotoksike.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
44/98
KOLESTEROLI
Biosinteza kryhet n mlqi, por nj sasi dhe nindet ekstrahepatike si lkur gjndratmbiveshkore, endotelin e zorrve,muret earterijeve.si dhe orga. reproduktive.
N qarrkullim gjndet rreth 60-80% e kolesterolitt esterifikuar. N gjak kolesteroli sht i lidhur pr
lipoproteina,kryesisht -lipoproteina.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
45/98
Esterifikohet nj sasi n mlqi, dhe pjesa
kryesore n pjest vaskulare q sht 70% iesterifikuar.
Esterifikimi sht i rndsishm sepse n ktform rritet kapaciteti i lipoproteinave pr tu
lidhur me proteinatRaksionin e katalizojn enzimet LACT-lecitin
kolesterol-acil-transferaza,dheACAT- acil-kolesterol-acil-transferaza.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
46/98
N mlqi, gjndren mbiveshkore, dhe murret e arterieve
esterifikimin e katalizon enzimiACAT.Reaksioni fillon me
aktivizimin e ac. yndyror me KoA. N plazm e katalizon LACT, dhe nuk sht i nevojshm
aktivizimi sepse ky enzim katalizon bartjen e ac. yndyrorprej atomit t 2 t karbonit t lecitins n kolesterol.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
47/98
N prqndrimin e kolesterolit n serum veprojn shumfaktor si;
Estrogjenet, tiroksina, mosha,etj. Prqndrimi rritet te kto smundje;(hiper kolesterolemia
sekondare);
N fazn e hershme t hepatitit akut, te ikteri obstruktiv,tenefroza lipidike,nefritisi, hipotireoza dhe te dijabeti.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
48/98
Hiperkolesterolemia primare, rregullimi sht n vet
metabolizmin e kolesterolit.
Te personat me hiperkolesterolemi primare defekti shtn receptoret qelizore, dhe hidrolizohet me pak -lipoproteina ,dhe me pak kolesterol hyn n qeliz.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
49/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
50/98
Hipokolesterolemia sht m e rrall. Praqitet te hipertireoza, te dmtimet e rnda t mlqi,ne
cirozen hepatike, hepatitin e rnd kronik,t smundjetmalinje.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
51/98
TRIGLICERIDET
Trigliceridet qe mirren me ushqim ne zorrete holla zbrthehen n ac. yndyrore dheglicerol.
Trigliceridet n qelizat e zorrve t hollapoashtu sintetizohen prej ac. yndyrore tabsorbuara dhe glicerolit t fituar prejglicerofosfatit.Kto trigliceride pastajtransportohn n hilomikrone dhe paraqesin
trigliceridet ekzogjene.Gjersa ato t cilat sintetizohen n mlqi janendogjen
e.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
52/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
53/98
R
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
54/98
RNDSIJADIAGNOSTIKEETRIGLICERIDEVE
Hipertrigliceridemia paraqitet te;
diabeti,hepatiti obstruktiv,nefroza, hipofunksioni itiroides.si dhe te rregullimi i metabolizmit telipoproteinave ,qe paraqitet te trigliceridemiaprimare.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
55/98
Hipotrigliceridemia nuk ka rol t rndsishm prdiagnostifikim.
Paraqitet te; hipertireoza, malabsorbcioni, malnutricioni,stadet e vonshme te semundjeve te melqis tesmundjet kronike obstruktive te mushkerive dhehipolipoproteinemit.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
56/98
LIPOPROTEINAT Lipidet e sintetizuara n zorret e holla dhe n mlqi
duhet t barten n indet e tjera pr kryerjen efunksioneve metabolike.
Jan grimca sferike q shrbejn pr bartjen e
molekuave t ndryshme lipidore ne uje. Lipoproteinat kane rol te rendesishem ne
metabolizmin e kolesterolit e te triglicerideve.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
57/98
Pasi qe disa lipide jan t patretshme n uj ,janhidrofobe ather bartja e tyre sht e mundurduke u lidhur me lipidet ampifatike e proteinat,(molekula amfipatike prbht prej pjess
hidrofobe dhe hidrofile, q mundson lidhjen egrimcave lipoproteinike.)
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
58/98
Grimcat lipoproteinike prbhn prej;kolesterolit,trigicerideve,esterve te kolesterolit,fosfolipideve,acideve yndyrore te lira,dheproteinave.
Te gjitha keto komponime jan n prqndrime tndryshme n grupet e ndryshme tlipoproteinave.psh;
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
59/98
Pasi q prbjn proteinat , lipoproteinat, ose
apolipoproteinat ndahen me metodn e elektroforezs
n lokacionet e proteinave te serumit,;-lipoproteina,pre--lipoproteina,-lipoproteina, ndersa
hilomikronet mbesin ne start.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
60/98
N baz t veorive q posedojn ndahen ne 5 grupe. Hilomikrone ,te cilat mbesin ne start.
VLDL-me densitet shume te ulte
IDL- me densitet mesatare
LDL-densitet te ulte
HDL-densitet te larte.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
61/98
HILOMIKRONET
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
62/98
Hilomikronet te cilat e bartin yndyren prej ushqimit,sintetizohen dhe lirohen prej qelizave epitelijale tezorreve.
Perbejne 80% trigliceride
shume apolipoproteina jane pjese perberse ehilomikroneve.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
63/98
HDL-prbn prqndrim t lart t proteinave dhe
fosfolipide.N elferogram paraqitet ne zonen e -lipoproteina.
LDL- prbn prqndrim t lart t kolesterolit,dheparaqitet ne fraksion e -lipoproteina.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
64/98
VLDL- prbhet prej prqndrimit t
konsiderueshem t triglicerideve,kolesterolit e
fosfolipideve si dhe proteinave, percaktohet nefrakcionin e para-lipoproteine.
IDL-prbhen prej triglicerideve efosfolipideve.Paraqiten te hiperlipoproteinemit etipit te lll dhe ne elferogram gjendet ne dhepara-lipoproteina.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
65/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
66/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
67/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
68/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
69/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
70/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
71/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
72/98
APOLIPOPROTEINAT
Lipidet e sinetizuara n zorrt e holla dhen mlqi,duhet te transportohen ne inde torganizmit.
Yndyrrat neutrale pr shkak t veqorive
hidrofobe nuk munden t transportohen megjak. Ato bartn ne form t komplekseve
strukturale t miceleve q prbhn prejmbshtjellsit tjashtm apolipoproteinesdhe lipideve polare (fosfolipideve dhekolesterolit t lire)e pjess se brendshmenga lipidet neutrale (triglicerideve dheestereve te kolesterolit).
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
73/98
Lipidet neutrale n mes t miceleve janepjesa inaktive,gjersa apolipoproteinat ,qehyjne ne reakcion me shume enzima osereceptor indorjane pergjegjese per fatinmetabolik te miceleve.
Apolipoproteinat ndryshojne nga strukturaprimare,sekondare dhe terciare,nga veqorit
fiziko-kimike,funkcionit dhe distribuimit nklasa te ndryshme te lipoproteinave.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
74/98
ApolipoproteinatA jane proteinat kryesore te HDL dhe
jane gjetur ne hilomikrone.
Apo A l ; luen rolin e aktivatorit t LCAT me te cilinlargohet kolesteroli I lir prej indeve ekstrahepatike.
-Apo-AII ,mendohet se ka rol n ndrtimin struktural teHDL.dhe se e inhibon LACT.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
75/98
A B ht b i t i ik I t jith
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
76/98
Apo-B,sht prbrsi proteinik I t gjitha
lipoproteinave, prve HDL.Apo-C, sht e treteshme n uj dhe lehte lidhet
pr fosfolipidet . N sull, Apo-C eshte gjendetne fraksionet e VLDL dhe te HDL.
Apo-C II sht si kofaktor i lipoprotein lipazsekstrhepatike.
Apo-Cl aktivizon lipoprotein lipazen si dhe LACTApo-Clll merre pjese ne hidrolizen e
triglicerideve,si inhibitore i lipoprotein lipazes.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
77/98
Apo-D ,mendohet se ndihmon ne levizjen e
estereve te kolestero;it dhe te trigliceridevene
mese te disa llojeve te lipoproteinave,sidoemoste VLDL ne drejtim te HDL.Apo-E, sht nj glikoprotein , sintetizohet ne
melqi ,dhe hyne ne plazm si pjes e
HDL ne veprimin e LACT ,HDL e akumulonkolesterolin dhe Apo-E bartet ne VLDL dhehilomikrone. Te personat qe sintetizohet vetm
Apo-EII paraqitet dis-lipoproteinemia ose
hiperlipoprotrinemia e tipit te III.
KLASIFIKIMIIRREGULLIMEVEKLINIKE
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
78/98
TELIPOPROTEINAVE
Hiperlipoproteinemit primare sipas Fredriksonitndahen n;
Hiperlipoproteinemi t tipit l-karakterizohet mezgjatje t jets s hilomikroneve,si pasoje e uljes saktivitetit t lipoprotein lipazes.
Serumi sht i turbullt si qumsht. Hilomikronet prbjn trigliceridet ekzogjene.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
79/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
80/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
81/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
82/98
Hiperlipoproteinemit e tipit t ll.
-tipi i llaserumi i kethjllt,rritet prqndrimi i
kolesterolit,si pasoj e katabolizmit teLDL. -tipi i ll bprve kolesterolit rritet dhe prqndrimi i
triglicerideve endogjene.
serumi sht i turbullt.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
83/98
Hiperlipoproteinemit e tipit t lll-rritet prqndrimi I
kolesterolit dhe triglicerideve endogjene,si pasoj e
zvoglimit t lipoprotein lipazs. Tipi I lV-serumi sht lipemik,rritet prqndrimi i
triglicerideve endogjene,si pasoj e sintezs s shpejtuart VLDL n mlqi.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
84/98
Hiperlipoproteinemit e tipit te V- jan prezentehilomikronet e n serum rritet niveli I
triglicerideve,gjersa kolesteroli sht lehtsisht Ingritur.Paraqitet si pasoj e uljes s aktivitetit tlipoprotein lipazs-te diabeti.
Tipi I lll,IV,V jan t induktuara prejkarbohidrateve, rriten trigliceridet endogjene.,nemlqi sintetizohet me shum VLDL.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
85/98
Hiperlipoproteinemit sekondare paraqiten si pasoj e
ndonj smundjeje si ;
Te diabeti,hipotireoza nefroza, alkoolizmi, semundjet etraktit hepatobiliar etj.
Qrregullimet e metabolizmit te lipideve paraqesin faktorete rrezikut nga smundjet koronare.
ATEROSKLEROZA DHE METABOLIZMI I
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
86/98
ATEROSKLEROZADHEMETABOLIZMI ILIPIDEVE
Proqesi kronik patofiziologjik ne muret
e arterijeve, depozitimi I kolesterloitkrijimi I plakave aterosklerotike;
Shkaktaret;
Qrregullimi I metabolizmit te lipideveQrregullimi I hemostazes
Inflamacioni.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
87/98
rregullimi i metabolizmit te lipideve sot eshtedukuri shume e shpesht, qe ka te beje me teperme rritjen, e m pak me zvoglimin e prqndrimitte lipideve.
Nje prej problemeve me te medha eshte obesiteti,si pasoj e ushqimit te parregullt, pasivitetit fizik pordhe si pasoj e rregullimeve metabolike teorganizmit.
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
88/98
Si pasoj e ketyre rregullimeve paraqitetarterioskleroza, dhe semundjet koronare.
Ekzaminimet qe kryhen per diagnostifikimin e tyrejane;
Kolesteroli. trigiceridet.
Iipidet e tera ne organizem .
FAKTORET E RREZIKUT PER
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
89/98
FAKTORETERREZIKUTPERATEROSKLEROZES.
Te ndryshueshem te pa ndryshueshemLipidor jo lipidor mosha
Holesteroli diabeti gjinia
Trigliceridet hipertensioni rasa
HDL duhani,alkooli gjenet
LDL obeziteti
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
90/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
91/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
92/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
93/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
94/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
95/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
96/98
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
97/98
Mos rrini pasiv se
7/14/2019 Lipidet Lipoproteinat Dhe Apolipoproteinat
98/98
p
ju deponohen
lipidet
fMr sci Islam zeqiri