LÝ THUYẾT & BÀI TẬP HÓA NÂNG CAO LỚP 10 - NGUYỄN VĂN THÂN, 1998

8/9/2019 LÝ THUYT & BÀI TP HÓA NÂNG CAO LP 10 - NGUYN VN THÂN, 1998
http://slidepdf.com/reader/full/ly-thuyet-bai-tap-hoa-nang-cao-lop-10-nguyen-van-than-1998 1/264
ng góp PDF bi GV. Nguyn Thanh Tú
LI NÓI U
Nhm gìp các hc sình h thng nhanh các kin thc c bn, ày , chính xác, cp nht, gii quyt các bài tp trong sách giáo khoa và c thêm
bài tp chuyên, chn rèn luyn nm chc và nàng cao kin thc, k nng gii bài tp, t ó nàng cao kt qu hc tp, thi c, chúng tòi biên son quyn sách: “L Ý THUYT VÀ BÀI TP NÂNG CAO HÓA HC 10”, vi các ni dung:
A: Tóm tt giáo khoa.
B: Gii bài tp trong sách giáo khoa v cc vn
ê cân chú ý khi gii bài tp. C: Bài tp nàng cao.
D: Bài tp chn, chuyên.
Theo th h sách giáo khoa hóa hc 10 - Chng trình ci cách giáo dc.
Vic biên son dù t 171 cn thn n àu cng khng th tránh khi nhng sai sót ngoài ý mun, rt mong c s góp ý ca các bn ông nghip àn tái bn sau sau s hoàn ha hn . Chúng tòi hy vng quyn sách này s thit thc và b ích cho hc sinh PTTH và luyn thi H.
Chúc cóc em thành công.
TÁC GI
I. Khái nim v nguyên t:
Là ht vi mô (vô cùng nh bé), i din cho nguyên t và không b phân chia nh trong các phn ng hóa hc.
II. Cu to nguyên t:
* Gm 2 phn: Ht nhân và lp v nguyên t.
* c im các loi ht:
m = 9,1. 10~31kg= 0,00055 v . c
e - 1 9 _ = - 1,6. 10 c = 1 - (intích nguyênt)
5
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU
WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQU
B

I
q = + 1,6. 1(F19C = 1 +"Ip
m = 1,6748. 10-27kg= l v . cn ’
q = 0
* Chú ý: Trong 1 nguyên t: s p = s e. Nguyên t trung hòa v'ê in.
III, Kích thc, khi lng ca nguyên t.
1. Kích thc: Nu xem nguyên t, ht nhân, eletron nh mt khi cu.
- ng kính nguyên t khong 1 A ° (10 10m)
- ng kính ht nhân = 10 4 A°
- ng kính e = 10 7 A°
Electron chuyn ng quanh ht nhân, to thành v nguyên t. Gia v và ht nhân có khong không. Nguyên t có cu to rng.
2. Khi lung:
“ nguyênt = mp + mn (vì me r t nh’ không áng kê’>-
* Chú ý:
Ví d: mH = 1,67 . icf24g.
+ Khi lng tng i (KLt) tính bng n v cacbon (v.C).
1 v.c = 1,66. l ( f 24g
Vy: mH = 1 v.c
6
B

I
6,023. 1023 = N: s Avôgarô.
+ Khi lng mol nguyên t (hay nguyên t gam: ntg) là KLt ca nguyên t, có s tr bng s tr .ca nguyên t lng và tính
bng n v gam.
IV. S in tích và s khi ht nhân:
1. S in tích ht nhân z = s p = s e
2. S khi ht nhân A = s proton (Z) + sô' ntron (N)
A = z + N
Vì m r t nh nên A = khi lng nguyên t (tính bng v.C) 3. Kí hiu mt nguyên t (X)
£x Thí d g2C;
V. Nguyên t hóa hc:
Là tp hp các nguyên t có cùng s in tích ht nhân z.
VI. nh ngha ng v: * Nhng dng nguyên t ca cùng mt nguyêt t hóa hc có
cùng mt sô' proton z nhng khác nhau vê s ntron N (có s khi A khác nhau) c gi là ng v.
* Ví d: Hiro có 3 ng v:
h jH (hay jD) ^H(hayjT )
VII. Nguyên t khi trung bình (hay khi lng nguyên t trung bình M)
* Ví d’ . Clo t nhiên cha 75% ng v ^C1 và 25% ông v
3Zci. 17
Tng quát:
X. = là % s nguyên t ng v
M. = khi lng nguyên t ông v
* Chú ý: Tr Hiro, trong các ng v ben (Z < 83) thì:
p < n < 1,524 p hay z < N < 1,524z
B. PHUNG PHÁP GII TOÁN
* Dng 1:
Tính khi lng tuyt tuyt i (KLT) khi bit khi lng tng i (KLt) hay khôi lng mol M và ngc li.
- Công thc tính: KLt = M = 6,023. 1023. KLT
- Chú ý: KLt tính bng gam hay v.c
- Ví du 1: Bit KLt ca nguyên t N = 14 v.c tính KLT ca nguyên t N ?
6,023. 1023
- Ví d 2: Bit KLT ca nguyên t H = 1.67.10 24g tính khi lng mol phân t Hirô H2
M tính bng gaxn/mol
8
B

I
MH = 2 .1,67.10 24 . 6 ,0 23.1023 = 2 g/mol
- Ví d 3: Cho bit Fe = 56. Hi trong 280 gam có bao nhiêu nguyên t st? Khôi lng tuyt i ca nguyên t st. là bao
nhiêu?
Gii
S mol nguyên t Fe: Tív = — = = 5 *e M 56
S nguyên t st trong 5 moi: 5 . 6,023. 1023 = 30,115. 1023
Khôi lng tuyt i ca nguyên t st:
----- — ----- = 9,298. 10“23g 6,023. 1023
* Dng 2:
Tính khi lng nguyên t da vào khi lng các ht c bn
p, n, e.
Công thc tính: KLT = m + m + mp n e
Ví du 1: Bit khi lng ca các ht c bn (theo SGK) hãy tính khi lng ca mt nguyên t cáebon (gm 6 proton, 6 ntron, 6 electron). Tính t s khi lng ca electron trong nguyên t so vi khi lng ca toàn nguyên t.
Gii
Theo công thc trên:
mNT = mp + mn + me
= 6 . 1,67. 10~24 + 6 . 1,675. 10-24 + 6 . 9,1. 10-28 (g)
= 20,07547. 10-24 (g) = 20,1. 10~24 (g)
9
B

I
HNG DN GII
Câu 1: Khi phóng in vi hiu th cao (khong 10000 vôn) gia 2 in cc bng kim loi gn vào 2 u 1 ông thy tinh trong
ó còn rt ít không khí (áp sut khong 0,001 mm Hg) thì thy ng thy tinh phát sóng màu lc nht (hunh quang). Nhng tia không nhìn thy c trên ó là nhng tia âm cc to thành chùm electron.
-19in tích mt electron q = - 1,602. 10 Coulomb hay qui c = 1
* Khi lng mt electron n = 9,1095. 10 31 kg
hay 0,549. 10"3v.G.
Câu 3: Xem phn ví d phng pháp gii toán.
Câu 4: Da vào v trí các nguyên t trong h thng tun hoàn, ta bit:
* He có sô' p = S', e = 2.
me _ 2 .9 ,1 0 9 5 .10~31 _ g7 1 10-4
mH 6,6-165. 10 27 e
* Li có s p = s e = 92
= 92 .9 ,1 095 .10~31 = 2 12 10-4
mu 395,2593.10 27
* Ne c s’ p = s’ e = 10
m e = 10 . 9 ,1 09 5. 10 ~31 = 2 74 10-4
mNe 33,1984, 10-27
* Nhn xét: các t s”trên u quá nh và gn bng nhau. Vy thc t có th xem khi lng nguyên t bng khi lng ht nhân
(A = z + N)
Câu 5. 6 Bán kính ht nhân r = —= 3 cm.2 Bán kính nguyên t R = 10000
r = 10000 . 3 = 30.000 cm = 300 m.
BÀI TP SÁCH C.C.G.D (trang 13)
1. nh ngha nguyên t hóa hc. Vì sao s hiu nguyên t li c trng cho mt nguyên t hóa hc?
2. Nêu s khác nhau gia in tích ht nhân và s khi.
3. Hãy xác nh in tích ht nhân, s proton, s ntron, s electron, khi lng nguyên t ca các nguyên t có kí hiu sau:
Ju , ®F, $ a , > 6 “ c a,
4. Nhng iu khng nh sau ây có phi bao gi cng úng
không ? a) S hiu nguyên t bng in tích ht nhân nguyên t
b) S proton trong nguyên t bng s ntron.
c) S proton trong ht nhân bng s in t lp v nguyên t.
5. Mnh nào sau ây không úng ?
a) Gh có ht nhân nguyên t 0X1 mi có8 proton.
b) Ch có ht nhân nguyên t oxi mi có8 ntrpn.
c) Ch có ht nhân nguyên t oxi, t l gia s’ proton và sô' ntron mi là 1 : 1.
d) Ch có trong nguyên t oxi mi có 8 electron
12
B

I
6. Vit công thc eác loi phân t nc bit rng hirô và oxi có cá.c ng v sau:
2 t t 3t t 16("y 1^0 jxi, jilj 8 ’ 8 ’ 8
7. Tính nguyên t lng trung bình ca các nguyên t coban và niken biêt rkng, trong t nhiên ng v ca các nguyên tô' ó tn ti theo t l sau: 59p 56x t. 6(k T. 61x t. 62at . 27 ’ 28 5 23 ’ 28 » 28
100% 67,76% 26,16% 2,42% 3,66% T kt qu trên hãy gii thích vì sao nguyên t có s hiu nguyên t nh li có nguyên t lng trung bình ln hn và
ngc li.
ng có hai ng v 65Cu và . 63Cu. Nguyên t lng trung bình ca ng là 63,54. Tính thành phn phn trm ca mi loi ng v tn ti trong t nhiên.
9. Hirô iu ch t nc có khi lng nguyên t trung bình
là 1,008. Hi có bao nhiêu nguyên t ca ông v trong 1
2 2 ml nc ? (Trong nc, ch yu là hai ông v và ~H)
HNG DN GII
Câu 3.
Da vào kí hiu nguyên t X và A = z + N, ta xác nh ù
tng trng hp:
- S e = 3
- KLNT = 7 .v c
các trng hp khác, tng t (HS t gii) Câu 4. a, úng; b, không; c, úng
t
Câu 5. Mnh ê b và c.
Câu 6. Công thc phân t nc c vit là HOH, thc t có 3 ng v hirô và 3 ng v oxi, ta có th kí hiu:
- 3 ng v hirô là: H, D, T.
- 3 ng v oxi là: 0, O’ O”
Các em s xây dng c 18 GÔng thc khác nhau vê thành phn các ng v trên.
Câu 7. Mc = 50.
Ni 100
Nhn xét : Nguyên t Ni tuy có s hiu nguyên t (Z = 28) ln hn nguyên t Coban (Z = 27) nhng có nguyên t lng trung bình ln hn vì phn trm ca ng v có s khi nh li chim nhiu hn.
Câu 8 . Q Xjy ^n t là % 3'5ng v 3Cuvà 65Cu
33,54 Gii ra ta c X = 0,73 hay 73%; y = 0,27 hay 27%.
Câu 9. x à % nguyên t ng v và 1 - X là % s
14
B

I
. Ta có: 2x + 1 (1 - x) = 1,008
X = 0,008 hay 0,8% ng v
Mt khác dH 0 = 1, tc là 1 ml HgO
Mà 1 mol H20 có 6,023. 1023 phân t H20 hay 2 . 6,023. 1023
nguyên t H hay 2 . 6,023. 1023 . — ngv ?H. 100
Vy s nguyên t ng v jH .trong 1 ml H20 là:
— . 2 . 6,023. 1023 . —— = 5,354. 1020 nguyên t. 18 100
c. BÀI TP LÀM THÊM
Bài 1. Hy so sánh s proton, s in tích ht nhân và s e trong mt nguyên t và gii thích.
Gii
Trong mt nguyên t luôn luôn s p* = s in tích ht nhân z = s e.
Vì: trong nguyên t ch có 2 loi ht mang in ó là p (ca ht nhân) và e (ca lp v) mi loi ht mang mt in tích nguyên tô' (e ) nhng khác du. Nguyên t tru ng hòa v
in tc là sô" p = s e = sô' in tích ht nhân z.
Bài 2. Hãy cho bit s in tích ht nhân, s proton, s ntron và s e ca các nguyên t sau ây: lì, ^Na, 2C, jjca,
Gii
15
B

I
12p 6 u
A = 12 ; z = 6 N = 12 - 6 = 6
40Ca 20 A = 4 0 ; z - 20 -> N = 40 - 20 = 20
235rr 92 u A = 2 3 5 ; z = 92 -» N = 23,5 - 92 = 143
Bài 3. Ti sao tng ca s p và s n trong mt ht nhân li c gi là s khi ? Nu nói s khi bng khi lng nguyèn t thì có úng không ? Ti sao ?
Gii
Vì kh"i lng tng i ca ht p = ht n = 1 v.c, và khi lng ca ht e rt nh bé so vi khi lng ca p và n. Nh vy khi lng ca nguyên t tp trung ht nhân, tng s, s p và s n c gi là s khi ca ht nhân hay s khi ca nguyên t.
Mt cách gn úng có th coi s khôi ht nhân bng khi lng nguyên t (tính bng v.C) vì:
= m + na + 111 JNi p n e
mà m rt nh so vi m vàm , cho nên e p n’
mNT ~ mp + mn = A. (s khi)
Bài 4. Nu nói in tích ht nhân bng s proton thì có úng không ? Ti sao ?
Gii
Không úng. Vì in tích ht nhân là mt giá tr mang du, còn s proton là mt s tr không mang du.
Nu nói s in tích ht nhân = s p thì mi úng.
Bài 5. Hãy cho bit s p, s n, s e trong các nguyên t sau:
jn , fee , 4N, f t __________________ _____________________________
Cách gii ging bài 2.
16
B

I
Bài 6. Bit rng khi lng nguyên t gp 15, 872 ln và khi lng nguyên
>12 ' - - tí •> ' 1 ' t z. c gap 11,9059 lân khi lng nguyên t jH. Ii nu chn — khi lng 12
9 1 2 9nguyên t * c làm n v thì H, o có nguyên t khi là bao nhiêu ?
Gii
Ta có: 1 v.c = — KLT 12C = — . 11,9059. 12 6 12 H
12 m = — 2Z----- v.c —1 v.c
11,9059
mn = 15,872. m„ = 15,872 — « 16 v.c 11 11,9059
Bài 7. trng thái t nhiên, cacbon cha 2 ng v *2C và *3C , (^ c có nguyên
t khi bng 13,0034). Bit rng cacbon t nhiên có nguvên t khi (trung
bình) bng 12,011. Hãy tính thành phn %các ng v ó.
Gii Gi X là thành phn % ca ng v g2C thì
^ 1 3(100 - x) là thành phân % ca ông v g c
Ta có: 12. — + 13 ÍL?° — )_ = 12,011. 100 100
Gii ra X = 98,9 (%)
Thành phn % các ng v là g2C:98,9% ; g3C: 1,1%
Bài 8. trng thái t nhiên silic cha 92,23% ng v 28Si 4,67% òng v
29Si và 3,1% ng v 30Si vi các nguyên t khi tng ng 27,977; 28,976 và
29,974. Hãy tính nguyên t khi (trung bình) ca silic. . Gii
Nguyên t khôi trung bình ca siic là:
17
B

I
= 25,803 + 1,353 + 0,929 = 28,085 ~ 28 v.c
Bài 9. Bit tng s ht p, n và e trong mt nguyên t là 155. S ht có mang
in nhiu hn s ht không mang in là 33 ht. Tìm s p, n, và s khi A ca nguyên t.
Gii Ta có: p + n + e = 155 Trong 1 nguyên t s p = s e liên
2p + 11 = 155 (1) S ht mang in nhiu hn s ht không mang in là 33
ht nên:
2p - 1 = 33 (2)Gii h phng trình (1, 2) ta c: s p = 47, s n = 61
s khi A = 47 + 61 = 108
Bài 10. Tính khi lng moi nguyên t ca Na bit khi lng tuyt i ca
nguyên t Na = 38,1634.1024g và 1 v.c = 1,66.10-24g.
Gii
Ta có: KL mol nguyên t = — — = 6,023. 1023 KLT 1,6 6 . 1024
Mn = 6,023. 1023 . 38,1634. 10"24
= 22,985 g/mol —23 g/mol.
Bài 11. Bán kính nguyên t v khi lng mol nguyên t ca km ln lt tng 1,38 A° và 65 g/mol.
a) Tính khi lng ca km (1A° = 10 cm) b) Bit km không phi là khi c, mà có khong trng, th tích thc ca
km ch bng 72,5% th tích tinh th o c. Vy khi lng riêng úng ca
km là bao nhiêu ? __________ ______ __________
m = ----- ™----- = 10,792. 10 23g oo
6,023,1023
4 3,14. (1,38. ÌO8)3 = 9,81 g/cm'3
^ . 9,81 = 7,11 g/cm3 100
Bài 12. Tính bán kính nguyên t gn úng ca Fe và ca Au 20° c bit nhit
ó khi lng riêng ca Fe là 7,87 g/cm3 và ca Au à 19,32 g/cm3 vi gi thit trong tinh th có nguyên t Fe hay Au là nhng hình cu chim 75% th tích tinh th, phn còn li là khe rng gia các qu cu. Cho khi lng nguyên t Fe 55,85 và Au là 196,97.
* Ta có V1molFe = = 7,097 cm3 1 7,87
Th tích thc ca 1 mol Fe = . 7,097 = 5,323 C i3 100
V nguyên t Fe = — —- = 8,8. 10 24 cm3 6,023. 1023
Do ó bán kính nguyên t c tính theo công thc:
T V , V ___ a Amol nguyênt
Gii
a[ T i ir*=12910-8cm Fe V 4 3,14
1 9 6 , 9 7 - Q_ 3 V, molAu = ——— = 10,195 cm
1 19,32
V. nguyên t Au = 10,195 . — = 12,7 . 1 0 '24 cm3 6,023. lO23 100
3 1 2 , 7 . 1 0 24 _ . . . . , . - 8 _ . — -— — ------- = 1,4 4 . 10 cm 4 3 ,14
Bài 13. Nguyên t AI có bán knh 1,43 A° và c khi lng nguyên t là 27 v.c a) Tính khi lng riêng ca nguyên tAl b) Trong thc t th tích tht chim bi các nguyên t ch bng 74% ca tinh
th, còn li là các khe rng. nh khi lhg riêng úng ca A.
1 ' 4 3Bit the tích hình câu: V — — 71T 3
Bài 14. Gia bán kính ht nhân (R) và s khi ca nguyên t (A) có mi liên h nh sau: R = 1 ,5 .1013. a V3 cm. Tính khi lng riêng ca ht nhân.
Gii
6,023. 1Q23
' 4. ' A - m Avà tá có d =
V _ -13 3 1/3 36,0 23 . 10 . - . 3 ,1 4 (1 ,5 . 10 . { A
= 1,16 . 1014 g/cm3 hay 116 . 106 tn/cm3.
20
B

I
Bài 15. Trong thiên nhiên oxi có 3 ng v bn là g60, g70 v *80 còn cacbon có
2 ng v bên là 2C và *3C.
Hi có th to thành bao nhiêu loi phân t khí cacbonnic. Tính khi lng
phân t ca chúng (y giá tr khi lng nguyên t bng s khi).
Gii
1601à0; 1701à05; 1801à0”
Có th t hp thành 12 loi khí cacbonic, ó là:
C02 C’02 C0’2 C’0 ’2 CO”2 C’0 ”2 COO’
M = 44 45 46 47 48 49 45
COO” C’OÔ’ C’OO” CO’O” C’0 ’0 ”
M = 46 46 47 47 48
Bài 16. Th nào là ông v ? Hãy phân tích mnh ê nào di ây sai hay úng ?
a) ng v là nhng cht có cùng in tích ht nhân z.
b) ng v là nhng nguyên t có cùng in tích ht nhân z. c) ng v là nhng nguyên t có cùng in tích ht nhân z. d) ng v là nhng nguyên t có cùng s khi A. e) ng v là nhng nguyên t có cùng s khi A.
Gii
ng v là nhng nguyên t có cùng s proton (cùng in tích ht nhân Z) nhng khác nhau v s ntron (N) nên s khi A khác nhau.
a) Mnh a) sai'vì cht (bao gm n cht và hp cht) không
th có cùng z.
b) Sai vì các nguyên tô' khác nhau có z khác nhau.
c) úng vì theo nh ngha.
d) Sai vì các nguyên t khác nhau có z khác nhau có th có
21
B

I
sô" khi nh nhau và^Ca.
e) Sai, vì ng v có cùng s p nhng có s n khác nhau nên không th có A ging nhau.
Bài 17. Mt nguyên t X ca nguyên t R có ng s ht bng 54 và có s khi nh hn 38. a) Xác nh s proton và s ntron ca nguyên t X ca R.
b) Nguyn t R có 2 ông v X,Y mà s ntron hn khác nhau 2 ht. Tng s
khi ca 2 ông v gp 3 ln s in tích ht nhân ca Cr (có z = 24). Hãy tính s khi và %s nguyên t ca mi loi ông v (Zn = 65). Bit l,43g Zn có th to ra 2,992 g ZnR2
Gii
Ta có: S = p + n "+ e = 2p + n = 54 -> —= — -2 ' p p
vì s = 54 < 82 : R là nguyên t có ht nhân bn.
nên 1 < —< 1,524 -* 1 < — - 2 < 1,524 p p
54 54 < p ^ 15,32 < p < 18 và A = p + n < 38.3,524 3
Bin lun:
n = 20
A = 37
A = p + n j Ta CÓ: [ = > A - A ' = n - n = 2
A = p + n x y x y y F y J
37 - A = 2 y
65g (65 + 2R)g
và 1 - X là % s nguyên t ng v Y.
Ta có: 37x + 35 (1 - x) = 35,5
=s> X = 0 ,2 5 hay 25%.
Bài 18. Mt nguyên t R có tng s ht các loi bng 115. S ht mang in nhiêu hn s ht không mang in là 25 ht. Tìm s proton, s khi và tên
ca R. _______________________________ Gii
2p + n = 115 (1)
Vì s ht mang in nhiu hn s ht không mang in là 25
nên:
23
B

I
s p = 35 s n = 45 A = z + N = 35 + 45 = 80 R là Br
§2. V NGUYÊN T
I. S chuyn ng ca e trong nguyên t:
Các e có kích thc rt nh, chuyn ng không ngng xung quanh ht nhân vi vn tc rt ln, trên nhng qu o khác nhau to nên ám mây e cha in tích âm bao quanh ht nhân.
II. Obitan nguyên t:
Là vùng không gian bao quanh ht nhân có mt e ln nht (khong 95%) hay vùng không gian có ám mây e m c nht.
Mi obi tan nguyên t cha ti a 2 e.
III. Lp e:
* Trong nguyên t có th có nhiu lp e, nng lng ca e ph thuc ch yu vào s th t lp, lp e càng gân nhân càng có
mc nng lng thp.Lp 1 2 3 4 5 6 7 n
Tên lp K L M N 0 p . Q
* S e ti a lp th n là 2n2 (e).
IV. Phân lp e: * Mi lp có 1 s phân lp xác nh, lp th n có n phân lp.
* Các phân lp c kí hiu: s, p, d, f...
( + )
* S e ti a mi phân lp là: s2 p6 d10 f14
* bitan s có dng hìih cu, obitan p có dng hình s 8 ni, obitan d, f- có dng phc tp.
V. Các obitan trong 1 phân lp:
S obitan trong các phân lp s, p, d, f... tun t là các s l 1, 3, 5, 7...
VI. S obitan trong mt lp:
2 / 2Lp n có n obi tan (và cha ti a 2n e)
VII. Nng lng ca e trong nguyên t:.
Gin nng lng
Sp theo mc nng lng tng dn là:
ls 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s...
VIII. Cu hình, cách biu din cu hình e:
* Cu hình e ca nguyên t là s phân b các e trên các phân lp (thuc các lp khác nhau)
Ví d: Cl: ls2 2s2 2p6 3s2 3p5
* phân bô' các e vào các obitan (ô lng t) tuân theo Nguyên lí Pauli, nguyên lí vng bn và qui tc Hun.
Lp s 2s
- Nguyên lí Pauli: Trên mt obitan ch có th có nhiu nht là 2e (t quay khác chiu nhau)
- Nguyn lí vng b'èn: Trong nguyên t, các e s chim c ln lt các obitan có nng lng t thp n cao.
- Qui tc Hun: Trong cùng mt phân lp các e s c phân b trên các obitan th nào s e c th ân là ti a và các e này phi có chiu t quay giông nhau,
Ví d p : 77 [77] | t | n | n | TT t n t
1 2 o 2 o_6 o 2 o_3Is 2s 2p 3s 3p
IX. c im ca lp e ngoài cùng:
* D tham gia vào s hình thành các liên kt hóa hc (nên còn gi là lp e hóa tr)
* Lp ngoài có nhiu n ht là 8e s2 p6: là cu hình c bit vng Kên - các khí tr).
* Có t 1 3e : nhng kim loi
* Có t 5 -* 7e : nhng phi kim
* Có 4e có th là kim loi hay phi kim
B. PHNG PHÁP GII:
- Tính b'ên ca lp và phân lp.
- Vit cu hình e và vit mc nng lng.
BÀI TP SÁCH C.C.G.D (trang 21, 22)
1. Da vào u sp xp các electron theo tng lp trong v nguyên t ? Các electron thuc lp K hay lp L, liên kt vi ht nhân cht ch hn?
26
B

I
2. Trong nguyên t, nhng eectron nào quyt nh tính cht hóa hc ca mt nguyên t ?
3. Vit cu hình electron ca các nguyên tô' có s hiu nguyên
t t 1 n 11. Nhn xét ve s bin i s electron lp ngoài cùng.
4.Có bao nhiêu electron lp ngoài cùng trong nguyên t các nguyên t có s hiu nguyn t:
a) 3, 11, 19, b)8, 16, c) 9, 17.
5. a) Vit cu hình electron ca các cp nguyên t c s hiu
nguyên t là: 2, 10; 4, 12; 7, 15; 8, 16. b) Nhn xét vê s electron lp ngoài cùng ca tng cp. Mi
cp cách nhau my nguyên t ?
c) Nhng cp nào là kim loi ? Phi kim ?
6. Tng s ht proton, ntron, và electron trong nguyên t ca mt nguyên tô' là 13.
a) Xác nh khi lng nguyên t ca nguyên t ó. b) Vit cu hình electron ca nguyên tô" ó.
7. Cho bit cu hình electron ca các nguyên t sau:
a) Is2 2s2 2p6 3s2 3p4 b) ls2 2s2 2p6 3s2 3p4 4s2
c) ls2 2s2 2p6 3s2 3p6
- Nguyên t nào là kim loi? là phi kim? là khí him?
- i vi mi nguyên t, lp electron nào liên kt vi ht nhân cht ch nht? lp nào yu nht?
- Có th xác nh c khi lng nguyên t ca các nguyên t ó không? Vì sao?
27
B

I
8. Da vào bng phân hng tun hoàn, gi tên các nguyên t có cu hình electron sau:
a) Is2 2s1 ; Is2 2s2 2p6 3s1
, s - 2 0 2 0 5 1 2 0 2 0 6 0 2 q 5 b) Is 2s 2p ; ls 2s 2p 3s 3p
N i 2 0 2 0 6 - 2 o 2 o 6 „ 2 o_6c) Is 2s 2p ; ls 2s 2p 3s 3p
- Nhng nguyên t nào là kim loi? có bao nhiêu electron lp ngoài cùng ?
- Nhng nguyên t nào là phi kim? có bao nhiêu electron lp ngoài cùng?
- Nhng nguyên t nào là khí him? có bao nhiêu electron lp
ngoài cùng?
9. Vit cu hình electron ca oxi (Z = 8) và lu hunh (Z - 16);
nit (Z = 7) và photpho (Z = 15).
Nhn xét ve s electron ngoài cùng ca tng cp.
10. Lp electron ngoài cùng có nhng c im gì ?
1 i . Bit c s phân b electron trong nguyên t mt nguyên t thì có li ích gì ?
HNG DN GII
1. * sp xp các e theo tng lp trong v nguyên t ta da vào nng lng cn cung cp tách e ra khi vnguyên t.
Các e có mc nng lng g'ân bng nhau thuc cùng mt lp.
* Các e thuc lp K gn ht nhân hn, nên liên kt vi h t nhân cht ch hn.
2. Nhng e lp ngoài cùng quyt nh tính cht hóa hc ca mt nguyên t; trong mt s trng hp, các e p k lp
28
B

I
ngoài cùng có th tham gia to thành liênkthóa hc. Chúng c gi là các e hóa tr (ví d: Fe)
3» * Vit cu hình e ca các nguyên t có s hiu nguyên t t
/ l.n 11 xen SGK.
• Nhn xét:
• z = 1 n z = 2: S engoài cùng tng t 1 n 2
® z = 3 n z = 10: S engoài cùng tng t 1 n 8
• z = 11: S engoài cùng là 1.
4 a, Có le lp ngoài cùng
b, Có 6e lp ngoài cùng
c, Có 7e lp ngoài cùng.
* Cp 2: z = 4 (Be): Is2 2s2; z = 12 (Mg): Is2 2s2 2p6 32
* Cp 3: z = 7 (N): Is2 2s2 2p3; z = 15 (P): ls2 2s2 2p6 3s2 3p3
* Cp 4: z = 8 (0): Is2 2s2 2p4; z = 16 (S): s2 2s2 2p6 3s2 3p4
b, Nhn xét;
* Cp 1: 2 và 8; cp 2: 2; cp 3: 5; cp 4: 6. Mi cp cách nhau 8 nguyên t.
c? Cp 2 là kim loi
Cp 3, 4 là 'phi kim.
6. a, Theo gi th i t p + n + e = 13. =>2p + n =. 13.
Da vào iu kin (z < 82) thì p < n '< 1,524 p.
Thay n = 13 - 2p; gii ra ta c: 3,69 < p < 4, 33
Cp l:z = 2 (He): ls‘2 z = 10 (Ne): ls2 2s2 2p6
29
B

I
Nghim thích hp p = 4, n = 5, A = 9.
b, Cu hình e ca z = 4: ls^ 2s2
7. * a, là phi kim; b, Là kim loi; c, Là khí him
* Lóp K 1-à lp e gn ht nhân nht, liên kt chtch nh t.
Lp xa ht nhân nht, liên kt yu nht.
* Không xác nh c vì ch bit s e, tc là sô" p, nhng cha bit s’ n.
8. a, Là kim loi có 1 electron ngoài cùng.
b, Là phi kim có 7 electron ngoài cùng
c. Là khí him có 8 e ngoài cùng.
S e ngoài cùng trong mi cp ging nhau.
10. Lp e ngoài cùng: T 1 -» 3e : là kim loi; T 5 -* 7e : là phi kim He : là phi kim (nu chu kì nh) hoc kim loi (nu chu kì ln 8e (hoc 2e) là khí him.
11. Bit c s phân b e trong nguyên t có th d oán c tính cht hóa hc ca mt nguyên t. Bit c ha tr cao
nht so vi oxi hoc hirô. - Oxit, hirôxit có tính axit hay baz. Tóm li bit s' e, bit v trí ngyên t’ trong HTTH, s d oán c các tính cht ca n.
9. * Cp 1
§3. H THNG TN HOÀN CÁC NGUYÊN T HÓA HC
A. LÍ THUYT C BN
I. Nguyên tc sp xp: - Các nguyên t c xp theo chiu tng n ca in tích ht
nhân z.
- Các nguyên t có cùng s lp e trong nguyên t c xp thành mt hàng dài (1 chu kì ln bng 2 hàng ngn)
- Các nguyên t có cu hình e tng t nhau c xp thành mt ct s.
II. Cu to bng tun hoàn các nguyên t:
1. S th t: S th t = S hiu z
2. Chu kì: Gm có 7 chu kì (3 ngn; 4 dài)
Chu kì là dãy các nguyên tô'; có cùng sô' lp e trong nguyên t, m u bng 1 kim loi kim và kt thúc là 1 khí tr.
Nhn xét
1. Chu kì nào cng m u bng mt kim loi kim và tn dng bng mt khí him.
2. Trong mi chu k, s electron lp ngoài cùng tng ln t t 1 n 8, vì vy hóa tr cao nht ca các nguyên t trong các lp hp cht vi oxi cng tng tng ng t 1 n 7 (tr các khí him có 8e ngoài cùng, không tham gia phn ng).
3. Nhóm và phân nhóm
a. Nhóm
Bng tun hoàn gôm 8 ct, mi ct là mt nhóm. Nhóm c ánh s bng ch s La Mã t I n VIII.
31
B

I
Nguyên t ca các nguyên t trong cùng nhóm u có s electron hóa tr * bng nhau (và bng s th t ca nhóm) Nh vy nhóm gm các nguyên t có hóa tr cao nht i vi oxi bng nhau (và bng s th t ca nhóm).
b. Phân nhóm
Mi nhóm i chia thành hai phân nhóm: phân nhóm chính và phân nhóm ph.
Phân nhm chính gôm các nguyên t thuc c chu kì nh và chu kì ln.
Phn nhóm ph ch gm các nguyên t thuc chu kì ln.
Nguyên t ca các nguyên t thuc phn nhóm chính có s electron lp ngoài cùng bng nhau và s th t ca nhm.
c. Gii thiu mt vài phân nhóm chính
1. Phân nhóm chính nhóm VIII
Còn c gi là nhóm khí him gm các nguyên t sau:
z Tên Kí hiu Electron lp ngoài cùng
2 Hell- He 1s 2
10 Neon Ne - 2s22p6
54 Xenon Xe „ - 5s25p6
Tr heli ra, nguyên t ca tt c các nguyên t trong nhóm u có lp ngoài cùng gom 8 electron (c 8 electron u ã ghép ôi): ó là cu hình electron 'bn vng.
Thc t cho thy các nguyên t khí him hu nh không tham gia vào các phn ng hóa hc (vì vy còn gi là khí tr)
Di dng n cht, các phân t khí him ch gm có mt nguyên t và u trng thái khí iu kin thng.
32
B

I
2. Phân nhóm chính nhóm I
Cn c gi là nhóm kim loi kiêm, gm các nguyên t sau:
z Tên Kí hiu Electron ip ngoài cùng
3 Liti Li - 2s1 11 Natri Na - 3s1
19 Kali K - 4s1
55 Xesi Cs - 6s1
Nguyên t ca t t c các kim loi kim ch có electron \goai cùng. So vi v nguyên t ca các khí him gn nht Irong bng tun hoàn, thì nguyên t ca các kim loi kiêm có d 1 electron. Vì vy trong các phn ng hóa hc, các kim loi kiêm có khuynh hng nhng i 1 electron t ti cu hình electron ca khí him. Do ó, trong các hp cht, các kim loi kim ch cóhóa tr 1 +. dng n cht, ó à các kim loi in hình.
- Tác ng mnh vi oxi to thành các oxit baz tantrong nc ví d LigO, Na20 v.v...
- Tác dng mnh vi nc nhit thng to thành hiro
và hiroxit kiêm mnh: NaOH, KOH V . V . . .
- Tác dng vi các phi kim khác to thành mui: NaCl, K2S.
3. Phân nhóm chính nhóm VII
Còn c gi là nhóm halogen, gôm các nguyên t sau:
z Tên Kí hiu Electron lp ngoài cùng
9 Flo F - 2s2 2p5
17 C!o Cl - 3s2 3p5
35 Brom Br - 4s24p5
53 lot l - 5s2 5p5
Nguyên t cua các nguyên t halogen c 7 electron ngoài cùng. So vi nguyên t ca các khí him gn nht trong bng tun
33
B

I
hoàn thì nguyên t ca các Halogen còn kém 1 electron. Vì vy, trong các phn ng hóa hc, các halogen có khuynh hng thu thêm 1 electron t ti cu hình electron bn vng ca khí him. Do ó trong các hp cht vi kim loi, các halogen có hóa tr 1-.
dng n cht, các halogen gm nhng phân t hai nguyên t: '2, C(?, Ig. ó là nhng phi kim in hình:
- Tác dng mnh vi các kim loi cho các mui nh KBr, MgCl2.
- Tác dng vi hiro to ra nhng hp cht khí HF, HCÌ, HBr, HI. Trong dung dch nc, ó ìà nhng axit.
- Hiroxit ca các halogen là nhng axit, ví d: HCIO, HClOg III - Nhn xét v s bin i cu trúc electron ca nguyên
t các nguyên t t rong bng tun hoàn
Khi sp xp các nguyên t theo chiu tãng ca in tích ht nhân thì sau mt s nguyên t, cu trúc electron trong nguyên t. c lp i, lp li, ta nói rng: chúng bin i mt cách tun hoàn.
Ta ã bit rng, cu trúc electron trong nguyên t các nguyên t, c bit là s electron lp ngoài cùng quyt nh tính cht hóa hc ca các nguyên tô".
Vì vy, s bin i tùn hoàn s electron lp ngoài cùng ca. nguyên t các nguyên t kh in tích ht nhn tng dan chính l nguyn nhàn ca s bin i tùn hoàn tính cht ca các nguyên t.
34
B

I
B. PHUUNG PHÁP GI! TOÁN (phn H.T.T.H)
Trong phn này các em chú V 2 dng bài tp c bn.
Dang 1: Bit công thc oxit cao nht hoãc công thc hp
chát vi hiro và thành phn % ca nguyên t R, xác nh nguyên t lng (hay tên R)
Ví du 1: Công thc oxit cao nht ca mt nguyên t có dng R20 5, thành phn % ca nó trong hp cht khí vi hiro chim
91,176%. Xác nh tên R.
Bài gii
Công thc oxit cao nht ca R là R20; chng t R thuc nhóm V, công thc hp cht ’khí vi hiro có dng: RHg
Theo bài ta có:
_ R _ = 9U 7 6 ^ R = 31 ( v C)
R + 3 100
Vy R là photpho.
Ví d 2: Nguyên t R chim 38,79% v khi lng trong oxit cao nht. Bit R thuc nhóm VII, hãy gi tên R ?
Bài gii
Tng t ví d trên, ta có công thc oxit cao nht ca R là
Ro0„, ta có: z r
___ — ___ = => R = 35,5 (.v.C);
2R+7 .16 100 R là nguyên t Clo
Ví du 3: Công thc oxit. cao nht ca R có dng R 2O. R chim
2.5% và khi lng trong hp cht khí vi hiro.
35
B

I
Bài gii
Oxit cao nht có dng RgO, suy ra R nhóm I, hp chtkhí
vi hiro có dng RH. Theo bài ra:
— =>R = 39 (.v.C) R + l 100
Dng 2: S phóng x và s bin i các nguyên t hóa hc
1. Khái nim vê s phóng x:
* nh ngha: Mt nguyên t c gi là phóng x khi ht nhân ca mt s nguyên t nguyên t ó t phân rã thành ht
nhân ca nguyên t ca nguyên t khác (có in tích ht nhânnh hn)
* Ví d: l f l H> ^ R n + tte
92 ^ - M4™ + 42He
* Chú ý: Mt nguyên t phóng x có thdo mtnguyên t phóng x khác sinh ra, ri nó li sinh ra nguyên t phóng xkhác
... cho ti mt nguyên t bn, không phóng x: 238TT 22 6o 206™ 92 88 a _ 82
Tt c các nguyên t. phóng x xut phát t mt nguyên t “t” gi là mt h phóng x.
2. S bin i các nguyên t hóa hc:
* nh ngha: Khi in tích ht nhân thay i nguyên t ca
mt nguyên t này bin i thành nguyên t ca nguyên t khác. * Ví d:
+ S t phân rã ca ht nhân (ví d trên)
+ Phn ng ht nhân: Phn ng bom khinh khí:
36
B

I
Phn ng ch to nguyên t 104 (Kusatovi)
242n . 22 260,, , /1 94 n 10 1 0 ? u 0n
* Chú ý: Phn ng ht nhân là s bin i ht nhân do s phân rã ht nhân, hoc do tng tác các ht nhân vi nhau, hoc gia ht nhân vi các ht c bn.
197 t t , 19 7A 8 0 H g + e ' * : 7 9 A u
3. Cácbài tD trong bô ê thi TS (92 và 55)
1. a, Th nào à nguyên t phóng x
b, Hoàn thành các phng trình phn ng ht nhân sau:
®Be + ^ H è ^ J n + A
lci + h -* jHe + X
T các phng trình trên hãy cho bit v trí (chu kì, phân
nhóm) ca A và X trong bng HTTH. c, Hãy vit phng trình phn ng khí cho A và X n lt
tác dng vi 0 2 , AI, HNOg c nóng; H2S04 c ngui
Bài gii
^G + ]h ^ 2iHé +
- Gu hình e ca : ls2 2s2 2p2
A à cacbon ô th 6, chu kì 2, phân nhóm chnh IV.
37
B

I
- Cu hình e ca X: Is2 2s2 2p6 3s2 3p4 X là lu hunh ô th
16, chu kì 3. phân nhóm chính nhóm V.
c. Các phng trình phn ng: Ca cacbon:
2C + 0 2 = 2CO
c + 02 * = co 2
c + 4 HNOg = C02 t + 4 N02 f + 2H20
c + 2 H2S04 — C02 T + 2 S02 + 2H20
Ca lu hunh:
s + 6 HN03 = H2S04 + 6 N02 t + 2 H20
s + 2 H2S04 = 3S02 + 2 H20
2. Hoàn thành các phn ng ht nhân: 23 4 1
a) ,-Na+nHe -» ...
7 1 4 c) gLi +
38
B

I
9 4 12 1 b) Be + 2He -» g c + Qn
, 7 . - 4
c) gLi + -» 2 ^He)
3 210 Chu kì bán rã ca chì Pb là 19,4 nm. Hi sau bao nhiêu
82
nm thì 2 gam chì ch còn li 250 mg ?
Bài g ii:
Ta bit rng: Các ng v phóng x có khi lng gim dn
theo thi gian: 2 gam -> 1 gam -> 0,5 gam -> 0,25 gam
T 2 gam chì gim còn 0,25 gam, phi mt 3 ln 19,4 nm. Tc là:
19,4 ; 3 = 58,2 nm.
BÀ TP SÁCH C.C.G.D (trang 29)
1. Th nào là chu kì ? Trong h thng tun hoàn có bao nhiêu
chu kì ? Mi chu kì gm bao nhiêu nguyên t’ ?
2.. Nhng iu khng nh sau ây có phi lúc nào cng úng hay không?
a) Trong chu kì, các nguýên tô' c xp theo chiu in tích ht nhân tng dn.
b) Trong chu kì, các nguyên tô" c xp theo chiu khi lng nguyên t tng dn.
c) Trong chu kì, các nguyên t’ c xp theo chiu s hiu Jnguyên t tng dn.
d) Các nguyên t trong cng chu kì, có s p electron bng nhau.
39
B

I
e) Trong chu kì, s electron lp ngoài cng tng t 1 n 8 theo chiêu tng ca in tích ht nhân.
g) Nguyên t u chu kì bao gi cng là kim oi kim, nguyên t kt thúc chu kì bao gi cng là mt khí him.
3. Các nguyên t trong cùng nhóm có tính cht gì chung?
4. Các nguyên t trong cùng phân nhóm có tính cht gì chung?
5. Mnh nào sau ây không úng:
a) Nguyên t ca các nguyên t trong'cùng nhóm bao gi Gng -có s electron ngoài cùng bng nhau.
b) Nguyên t ca các nguyên t trong cùng phân nhóm bao
gi cng có s electron ngoài cùng bng nhau.
c) Tính cht hóa hc ca các nguyên t trong cùng nhóm bao gi cng ging nhau.
d) Tính cht hóa hc ca các nguyên t trong cùng phân nhóm bao gi cng ging nhau.
6. Gi tên, vit kí hiu và cu hình electron ca t t c các nguyên
t thuc phân nhóm I, VI, VIII.
7. Trong h thong tui hoàn nhng phân nhóm chính nào gôm các kim oi ? Các nguyên t phi kim, các khí him?
8. Tng s proton, ntron, electron, trong nguyên t ca mt nguyên t thuc phân nhóm chính nhóm VII là 28 'V s cu to nguyên t (thành phn ht nhân, các lp electron) ca nguyên t ?
9. Mt nguyên t chu kì 3, nhóm VI trong h thng tun hoàn.
Hi:
- Nguyên t ca nguyên t ó có bao nhiêu electron p
4 0 .
- Vit y s electron trong tng lp.
10. Mt s nguyên t có cu hình electron nh sau . 2 0 2 0 1 1 2 0 2 0 5 1 2 0 2 0 6 0 2 0 1 1 2 0 2 „ 2 0 5Is 2s 2p ; Is 2s 2p ; Is 2s 2p 3s 3p ; Is 2s 3s 3p Hãy xác nh v trí ca chúng (chu kì, nhóm, phân nhóm) trong h thng tun hoàn.
11. Bit c v trí ca mt nguyên t trong h thng tun hoàn ta có th bit c nhng gì v'ê c im cu to nguyên t ca nguyên t. ó ?
HNG DN G 1. Xem lí thuyt
2. Câu a, c, d, e, g úng
Câu b sai vì có 1 s’ trng hp không úng: Ar và K; Co và Ni, Te và I; Th và Pa, Es và Fm, Md và No...
3. Các nguyên t trong cùng nhóm có hóa tr cao nht ì vi Oxi bng nhau.
4. Các nguyên t ca các nguyên t trong cùng phân nhóm có s e ngoài cùng bng nhau, nên có tính cht ging nhau.
5. a, c không úng
6. Da vào gin nng lng xây dng mc nng lng ca tt c các nguyên tô" phân nhóm chính I, VII, VIII.
7. Các PNC I, II, III (tr B) gôm các kim loi - Các PNC V, VI, VII: gôm các phi kim
PNC VIII: gôm các khí him (khí tr)
PNC IV: c , Si là phi kim
Ge, Sn, Pb là kim loi.
41
B

I
8. Ta có: p + e + n = 28 -* 2p + n = 28
Mt khác p < n < 1,524
Suy ra 7,95 < p < 9,33.
p CÓ 2 nghim p = 8 hoc 9
* Nu p = 8; cu hình e à Is2 2s2 2p4 (Thuc PNC nhóm VI) loi.
* Nu p = 9; cu hình e ìà ls2 2s2 2p°.
Nguyên tô' thuc PNC VII: chn.
Vy nguyên t* này có p = 9, n = 10.
S khi 9 = 10 + 9 = 19. ó là Flo.
9. Nguyên t chu kì 3, nhóm VI, nên có 6e lp ngoài cùng
và có 3 lp e; cu hình e: ls2 2s2 2p6 3s2 3p4 ó là lu hunh
10. Lu ý gii loi bài tp này, các emcn nh: S lp e ó là s th t ca chu kì; S e lp ngoài cùngó là s th t
phân nhóm chính.
11. Ta bit v trí ca mt nguyên t trongHTTH;suy ra sô" in tích ht nhân, s proton, s electron. Bit cuhìnhe. Bit th t ca chu kì, phân nhóm. Suy ra nguyên t ó là kim loi,
phi kim hay khí him.
. BÀI TP CHN, CHUYÊN:
Bài 1. Ba nguyên t A, B, C: A thuc nhóm II, B thuc nhóm IV, c thuc nhóm VI, B và c cùng mt chu kì và hình thành vi nhau 2 hp cht 1 cháy c, 1 không cháy. Hp cht hình thành
% t c 3 nguyên t này có rt nhiu trong t nhiên và c dùng nhiu trong xây dng. Gi tên 3 nguyên t ó.
S: a) Ca b) c c) 0»
Bài 2. Trong thành phn ca mt mui 3 nguyên t A, B, c
42
B

I
thuc 3 chu kì liên tip trong bng HTTH. A ng u dãy hot ng hóa hc Bêkêtôp, B là mt phi kim v trí xa nht i vi A, A và B kt hp cho ra 1 mui làm phân bn. c là nguyên t có c tính làm bùng cháy mt que diêm sp tt. Khi lng
phân t ca mui do 3 nguyên t hp i là 112,5 trong ó À chim 31,84% vê khi lng. B chim 29%. nh tên và công thc mui ó.
S: Kali clorat : KCICô
Bài 3. Oxit cao nh"t ca mt nguyên t ng vi công thc RO-JJ, vi hiro nó to thành mt hp cht khí cha 94,12% R. Tìm
khi lng nguyên t và tên nguyên t.
S: R = s (uu hunh)
Bài 4. Oxit cao nht ca mt nguyên tô' ng vi công thc R20 5, hp cht ca nó vi hiro có % H = 8,82. Tìm khi lng
nguyên t và tên nguyên t R.
S: R = p (photpho)
Bài 5. a) Tính thành phn phn trm v khôi lng ca oxi trong oxit bc cao nht ca các nguyên t : c, N, s, Cl.
b) Hòa tan, các oxit trên vào nc ta c nhng sn phm gì ?
Vit phn ng và c tên các sn phm. Dung dch thu c có tính gì ? (axit, baz hay trung tính)
S: C02 72,72% N20 5 = 74,07%
Bài 6, Cho 0,78g mt kim loi kiêm tác dng vi nc thì có
0,224 lít mt cht khí bay lên kc. Hãy cho bit tên ca kim loikim và khí bay lên.
S: Kali
Bài 7. Khi cho 5,4g mt kim loi M tác dng vi oxi không khí ta thu c 10,2g oxit cao nht vi công thc M20 3. nh tên
43
B

I
kim loi M và th tích không khí cn dùng trong phn ng trên iêu kin chun.
S: Ai; V = 16,8 lit không khí
Bài 8. Mt nguyên t A to thành 2 loi òxit có công thc
AOx vàAOy n lt cha 50% và 60% oxi V8 khi lng. Xác nh nguyên t À và công thc phân t 2 oxit.
S: S2 , SO3
Bài 9. A là nguyên t chu kì 3. Hp cht (X) ca A và cacbon cha 25% cacbon vê khi lng. Khi lng phân t ca (X) là 144 .c.C. nh tên nguyên t A, công thc phân t và công thc cu to ca cht (X).
S: AÍ4C3
Bài 10. Ngi ta dùng 14,6g HC1 thì va hòa tan ll,6g hiroxit ca kim loi A hóa tr 2.
a) nh tên ca hiroxit A.
b) Bit A có s proton bng s ntron và có s khi bng vi khi lng nguyên t trung bình, cho bit s lp electron và s electron trong mi lp ca A.
Bài 11. Khi lng phân t ca oxit cao nht ca mt nguyên t A gn bng 44. nh khi lng nguyên t và tên nguyên t A, vit công thc oxit cao nht ca nó.
S: CC)2
Bài 12. Hòa tan 28,4g mt hn hp gôm 2 mui cabonat ca 2 kim oi hóa tr 2 bng dung dch HC1 d, thu c 6,72 lít khí kc và 1 dung dch A.
a) Tính tng s gam ca 2 mui clorua có trong dung dch À.
b) Xác nh tên hai kim loi nu hai kim loi ó thuc hai chu kì liên tip ca phân nhóm chính nhóm 2.
c) Tính phn trm ca mi mui trong hn hp u.
B

I
d) Nu dn toàn b khí C02 cho hp th hoàn toàn vào 1,25
lit dung dch Ba (OH)2 thu c 39,4g kt ta thì nng mol/lit
ca dung dch Ba (OH)2 là bao nhiêu ?
S: a) 31,7g b) Mg, Ca c) CaC0 3 = 20g (70,42%) MgCOs = 8,4g (29,58%) d) Ba (OH)2 0,2M.
Bài 13. Xét mt hn hp X gm 2 mui clorua ca 2 kim loi kiêm A và B vi khi lng nguyên t ca A nh hn B, và A, B hai chu kì k tip. Cho 19,15g hn hp X tác dng va vi 300g dung dch AgNOs, sau phn ng ta thu c 43,05g kt ta
và mt dung dch D.
a) nh nng phn trm ca dung dch AgNOg
b) Cô cn dung dch D ta thu c bao nhiêu gam mui khan ?
c) nh tên và khi lng các mui clorua trong hn hp X.
S: a) 17% b) 27,1 g c) Na,K
Bài 14. Mt nguyên t thuc phân nhóm chính ca bng HTTH to ra c 2 muôi clorua và 2 oxit. Khi hóa tr ca nguyên
t trong clorua và oxit là nh. nhau thì t s gia các thành phn bách phân ve khi lng ca clorua là 1 : 1,271 và ca oxi trong các oxit bng i : 1,501. nh tên nguyên t và công thc các cht.
S: Sb.
Bài 15. Mt nguyên t phi kim R có 2 ông v X và Y. Cho kim loi Fe tác dng vi ng v X và Y ta ln lt c 2 mui
293 X và Y có t l khi lng phân t là — Bit rng t s nguyên
299 t X và Y trong R bng 109/91 và tng s s ntron ca X và Y
bng 4,5 ln s hiu nguyên t ca nguyên t chu kì 4 phân nhóm chính nhóm 2. Mt khác khi cho muôi NaR tác dng va vi 40/3g dung dch AgNC^ 25,5%, ta c 3,7582g mui bc (hiu
sut 100%).
a) Xác nh tr s nguyên t lng ca minguyên t X và Y.
b) Vit cu hình electron ca R.
c) nh v trí ca R trong bng tun hoàn.
S: X = 79Br; Y = 80Br
Bài 16. ('ê thi i hc Y Dc 1988)
a) Cho A và B là 2 nguyên t thuc các phân nhóm chính trong bng HTTH. Nguyên t ca A có 2 electron lp ngoài cùng và hp cht X ca A vi hiro có cha 4,76% hiro. Xác nh khi lng nguyên t ca A.
b) Nguyên t ca nguyên t B có 7 electron lp ngoài cùng. Gi Y là hp cht ca B vi hiro. Bit rng 16,8g cht X tác dng
vi 200g ung dch Y 14,6% thì phn ng va , thu c 1 khí c và dung dch D.
- Xác nh khi lng nguyên t ca B.
- Tính nng % ca cht tan trong dung dch D.
c) Cho tt c khí c thu c qua ng ng bt CuO d un nóng. Sau khi phn ng kt thúc, sy khô và cân hn hp còn li trong ng, thy khi ng gim mt 111 gam so vi lng CuO ban
u. Tính m? Cho hiu sut các phn ng 100%. Bài 17. Mt nguyên t M tác dng va vi 672 ml khí X
kc, to ra 3,1968g mui Y (hao ht 4%). S hiu nguvên t ca M bng 5/3 s khi ca R.
Hp cht z có 3 nguyên t to bi M và R tác dng vi hp cht HX; gii phóng 1 khí hu c T và mui Y.
a) Xác nh khi lng nguyên t ca M, X và s khi R.
b) Vit cu hình electron ca R,x và M. Vit công thc ca z.
c) Tính th tích T ( ktc) thu c khí cho 7,68g z tác dng hoàn toàn vi HX,
S: a) M = Ca X = Clo R = Cacbon; b) z = CaC2; c) V = 2,688 lít
46
B

I
§1. LIÉN KT CNG HA TR
A. LÍ THUYT C BN
. S hình thành liên kt cng ha tr:
* Liên kt cng hóa tr là liên kt c hình thành bng mt hay nhiu e chung (da theo qui tc bát t t cu hình e ca các khí tr)
* S góp chung các e hóa tr to ra các cp e góp chung (trong công thc electron).
: Cl . + . ci : -> : ci : i :
* Mi cp e góp chung biu th bng 1 gch ni (-) gi là 1 liên kt (trong công thc cu to ) : Cl - C1
Nguyên nhân hình thành liên kt và bn cht lc liên kt cng hóa tr:
S hình thành liên kt cng hóa tr nh à s xen ph ca các obitan hóa tr tham gia liên kt.
- Bn cht lc liên kt cng hóa tr cng có ngun gc tnhin, ó là các lc hút y cân bng nhau ca hai ht nhân nguyên t và các e dùng chung.
II. Các nguyên t liên kt vi nhau nh th nào?
S to thành cp electron chung
47
B

I
1. Phân t hro
Mi nguyên t hiro có mt electron. ó là electron s. Mây electron s (obitan s) có dng hình cu. Khi hai nguyên t hiro li gn nhau, ht nhân ca nguyên t này hút ám mây electron ca nguyên t kia làm cho hai ám my xen ph vào nhau mt phan.
Mi electron trc ây ch thuc mt nguyên t, nay tr thành chung cho c hai nguyên t, t thành cp electron chung (xem hình v)
H H h~H
S xen p h ca obitan s-s
S xut hin mt khu vc có mt in tích âm ln gia hai ht nhân mang in dng làm tng sc hút ca mi ht nhân vi mây electron vùng này, làm cân bng lc y tng h gia hai ht nhân, gi cho hai nguyên t liên kt vi nhau: liên kt hóa hc c hình thành.
Do cp electron c to thành thuc v c hai nguyên t nên trong phân t hiro mi nguyên t u có 2 electron tc là ging cu trúc ca khí him heli bn vng.
Ta có th biu din s to thành phân t hiro nh sau:
H + H -* H : H (công thc electron)
H - H (công thc cu to)
2. Phân t clo
Mi nguyên t clo có 7 electron ngoài cùng. Khi hai nguyên
48
B

I
t clo li gân nhau, mi nguyên t góp 1 electron to thành cp electron chung:
Cl + C l.-* C1: C1
Nh vy lp ngoài cùng ca mi nguyên t clo êu có 8 electron ging cu trúc ca v khí him neon bn vng.
Công thc electron và công thc cu tò ca phân t clo
-ì- ; . •‘xí?*’ . -‘»S- ...... —— i . 'itS" kir
CL H - a
S xen p h ca obitan s và p
Cl : Cl; Cl - C1
3. Phân t hiro clorua, nc, amoniac
Cng tng t nh trên, cng thc electron và công thc cu to ca các phân t hiro clorua, nc, amoniac c biu din
nh sau:
C l . a Cl - Cl
S x e n p h ca obitan p - p
H : Cl; H - Cl
H H
H : N : H ; H - N - H
Cng tng t nh s to thành phân t hiro H2 khi nguyên
49
B

I
t hiro li gn nguyên t clo thì xy ra s xen ph gia mây electron s ca hiro (có dng cu) và mây electron p ca clo (có dng s 8 ni).
Cng tng t nh vy, khi to thành phân t Clg, thì xy ra s xen ph ca 2 obitan p
4. Phân t khí cacbonic C2
Công thc electron và công thc cu to ca phân t khí cacbonic:
0 : : C: : o 0 = c = o
Trong phân t khí cacbonic, nguyên t cacbon liên kt vi mi nguyên t oxi bng hai liên kt cng hóa tr.
Ngi ta gi ó là liên kt òi. Liên kt ôi bên hn liên kt n trong các phân t H - H, Cl - Cl, H - C1 v.v...
5. Phn t nit
Nguyên t nit có 5 electron ngoài cùng. Khi to thành phân t nit, mi nguyên t góp 3 electron hình thành 3 cp electron chung...
N'riN'; N = N
Hai nguyên t nit liên kt vi nhau bng 3 liên kt cng hóatr. ó là liên kt ba. Liên kt ba bn hn liên kt ôi. Do có liên kt ba nên các phân t nit rt bn, kém hot ng hóa hc nhit thng.
Tóm li:
Liên kt cng ha tr l liên kt gia cc nguyên t bng nhng co electron chung.
II. Liên kt cng hóa tr không có cc và có cc Liên kt cng hóa tr không có cc
Trong phân t các n cht nh H2, Cl2, 0 2, N2 v.v... Cp electron chung không b lch v phía nào. Liên kt cng hóa tr
50
B

I
trong các phân t trên là liên kt cng hóa tr không có cc (hay
không phân cc)
Liên kt cng hóa tr có cc
Ví d: Trong phân t HC1, nguyên t clo có tính phi kim
mnh hn nguyên t hiro nên hút cp electron chung v phía mình mnh hn.
Vì clo có âm in mnh hn nên trong phân t HC1, phía clo có mt phn in tích âm, ngc li phía hiro có mt phn in tích dng. Hiro clorua là mt phân t có cc: mt u là cc âm, mt u là cc dng.
Liên kt cng hóa tr trong ó cp electron chung b lch vè
phía mt nguyên t c gi à liên kt cng hóa tr c cc hay liên kt cng ha tr phn cc.
Trong công thc biu din liên kt trong các phân t có cc, ngi ta t cp electron chung lch ve phía kí hiu ca nguyên t hút cp electron mnh hn (có âm in ln hn).
H : C1
Liên kt trong các phân t HF, H2, H2, NHg... êu là liên kt
cng hóa tr có cc. Liên kt cng hóa tr có cc c to thành gia nhng
nguyên t ít khác nhau vê tính cht hóa hc, ví d gia các phi
kim vi nhau V..V. .
BÀI TP SÁCH C.C.G.D (trang 38)
1. Vì sao các nguyên t li liên kt vi nhau thành phân t ?
2. Khi nào hai nguyên t liên kt vi nhau bng liên kt cng hóa tr ?
3. Th nào là liên kt n ? Liên kt ôi ? Liên kt ba ? Cho ví d.
51
B

I
4. Th nào là liên kt cng hóa tr không có cc, liên kt cng
hóa tr có cc ?
5. Vit công thc electron ca phân t Cl2 phân t H20. Phân
t nào có liên kt cng hóa tr không có cc ? Phân t nào
có liên kt cng hóa tr có cc ? Vì sao ?
6. Vit công thc electron ca 3 phân t n cht, 3 phân t hp cht. Trong các phân t trên, phân t nào có liên kt cng hóa tr không có cc ? Phân t nào có liên kt cng hóa tr có cc ? Vì sao ?
7. Trong phân t SiF4, mi nguyên t Flo liên kt vi nguyên
t Silic bng mt liên kt cng hóa tr n. Vit công thc electron ca phân t ó. Xác nh s electron ngoài cùng ca mi nguyên t Flo và ca nguyên t Silic trong phân t SiF4.
8. Vit cu hình electron ca nguyên t có s hiu nguyên t là 17.
a) Hãy xác nh v trí ca nó trong h thng tun hoàn (chukì, nhóm, phân nhóm)
b) Vit công thc electron ca phân t n cht này ?
9. Hirô và lu hunh ln lt có s hiu nguyên t là 1 và 16.
a) Vit cu hình electron ca hai nguyên t ó.
b) Vit công thc electron ca phân t H2S.
10. Bit rng lp ngoài cùng ca silic có 4 electron, ca nguyên t hirô có 1 electron. Vit công thc n gin nht ca phân t to thành gia silic và hirô. Vit công thc electron ca
phân t ó.
11. Bit rng tính phi kim gim dn theo th t sau: F, 0, N, Cl. Hãy xét xem trong s các phân t sau: phân t nào có liên
kt phân cc nht? Vì sao ?
F20 , C120 , CsF, NC13 , NF3 , N20 3.
HNG DN GII
Câu 1. Các nguyên t liên kt vi nhau to ra cu trúc bên ca khí him, có mc nng lng thp nht.
Câu 2. Khi các nguyên t liên kt vi nhau bng s góp chung 1 hay nhiu cp e chung, ó là liên kt cng hóa tr.
Câu 3. Liên kt n khí có 1 cp e chung: H - H.
Liên kt i khi có 2 cp e chung: 0 = 0
Liên kt bakhi có cp e chung: N = N
Câu 4. Liên kt cnghóa tr có cc là liên kt trong ó cp e chung b lch v phía mt nguyên t. (thng xy ra trong hp cht các nguyên t có tính cht gân ging nhau)
Liên kt cng hóa tr không cc là liên kt trong ó cp e chung không b lch vê phía nào. (thng xy ra trong các n
cht H2 , 0 2 , N2-..)
Lu ý: Thc cht vn trên, nên xét theo trng tâm in tích dng và trng tâm in tích âm trong phân t. (Sách phân
ban).
H : 0 : H LK có cc
Câu 6. 3 n cht: H : H; o : : 0 ; : N ; : N :
53
B

I
H 3 hp cht: H : Cl : , H : 0 : H H : N : H
: F :
Câu 7. : F : Si : F : Si có 4engoài cùng : F : F có 7e ngoài cùng
Câu 8. a, Cu hình e ca 17C1 = ls2 2s2 2p6 3s2 3p° Clo thuc
chu kì 3, PNC VII. b, (xem bài 5).
Câu 9. a,iH ls2; 16s ls22s2 2p6 3s2 3p4
b, H : s : H
H
Câu 11. Da vào tính phi kim gim dn theo th t F > o > N > C1 ta xác nh phân cc ln nht s là hp cht C1 - F. Kí hiu âm in trong hp cht trên là ln nht.
§2. LIÊN KT ION
I. S to thành ion (anion, cation)
- Kim loi có khuynh hng nhng e to thành ion dng
(phân t mang in tích dng) gi là cation. Ví d: Na - le -* Na+
Mg - 2e -* Mg2+
- Phi kim có khuynh hng thu thêm e cho lp ngoài
54
B

I
2. t magie trong oxi to magiê oxit I 2. 2e
2Mg + 0 2 = 2MgO
Các hp cht c to nên t các ion c gi là hp cht
ion. Ví d: natri clorua, magie oxit v.v...
Vy liên kt ion c hình thành do lc hút tnh in gia các ion mang in tích ngc du.
III - Kt lun v vic to thành liên kt hóa hc
Trong các phn ng hóa hc, cáe nguyên t kt hp vi nhau to ra cho mi nguyên t lp electron ngoài cùng bn vng ging cu trúc ca khí tr.
Quá trinh ó có th xy ra theo hai cách:
1. Hoc hình thành nhng cp eletron chung cho các nguyên t: ó là liên kt cng hóa tr
Liên kt cng hóa tr c to thành gia nhng nguyên t ging nhau (liên kt cng hóa tr không GÓ cc) hoc gia nhng nguyên t ca nhng nguyên t có tính cht gan ging nhau (liên kt cng hóa tr có cc).
2. Hoc chuyn hn 1 hay 2, 3 electron t nguyên t này sang nguyên t khác, do ó các nguy&

Documents

LÝ THUYẾT & BÀI TẬP HÓA NÂNG CAO LỚP 10 - NGUYỄN VĂN THÂN, 1998