29
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu Eksport na obszarze Europy i poza nią Dokument opracowany przez UPS, poświęcony kwestiom eksportu prowadzonego przez MŚP wrzesień 2014

Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu Eksport na obszarze Europy i poza nią

Dokument opracowany przez UPS, poświęcony kwestiom eksportu prowadzonego przez MŚP

wrzesień 2014

Page 2: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTU

Wstęp strona 03

Metodologia 04Badanie ilościowe 04Badanie jakościowe 04 Definicje wielkości firmy 05 Definicja branży 05 Interpretacja danych 05

Streszczenie 06

Wnioski 07

Możliwości w zakresie eksportu 07 Możliwości rozwoju eksportu na terenie Europy 08 Możliwości rozwoju eksportu poza Europą 10 Możliwości stwarzane przez e-commerce 14

Identyfikacja barier występujących w UE 17 Obawy formułowane w

poszczególnych krajach 18 Obawy formułowane przez poszczególne branże 19

Przełamywanie barier w ramach UE strona 20 Bezpieczeństwo transportu 20 Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21

Identyfikacja barier w handlu ze Stanami Zjednoczonymi 22 Obawy formułowane w poszczególnych krajach 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże 24 TTIP 25

Pokonywanie barier stojących na drodze handlu ze Stanami Zjednoczonymi 26 Biurokracja 26 Koszty wysyłki 27

Podsumowanie strona 28

O UPS 29

02

Spis treści

Pomocne oznaczenia :

Wnioski Ciekawostki Wyzwania Porady

Page 3: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTU

03

WstępMałe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) napędzają europejską gospodarkę. Ponad 99% wszystkich firm w Unii Europejskiej to MŚP. Tworzą one dwie trzecie stanowisk pracy w całym sektorze prywatnym. MŚP wytworzyły w roku 2012 3,39 biliona euro , co stanowi prawie 30% PKB Unii Europejskiej.

Badanie UPS „Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu” zostało zainspirowane przez chęć wsparcia rozwoju MŚP w czasie, gdy Europa powraca do stanu normalności po globalnym kryzysie finansowym. Dzięki dostępowi do technologii komunikacyjnej i logistycznej, która przed dwiema dekadami była dla MŚP nieosiągalna, nadszedł dla nich czas konkurowania w skali globalnej.

W badaniu wzięły udział tysiące właścicieli oraz dyrektorów małych i średnich przedsiębiorstw z krajów UE — Belgii, Francji, Niemiec, Włoch, Holandii, Polski i Wielkiej Brytanii. Celem była identyfikacja tendencji i możliwości rozwoju eksportu oraz określenie czynników ograniczających MŚP, w tym zakresie, a tym samym likwidacja tych barier w przyszłosci.

Przewagą MŚP nad większymi konkurentami jest ich wrodzona elastyczność, umożliwiająca im szybszą reakcję na zmiany potrzeb rynku i korzystanie z pojawiających się możliwości rozwoju. Celem UPS jest wspieranie MŚP w wykorzystywaniu tych szans oraz uświadamianie im, że ich działalność ma kluczowe znaczenie dla rozwoju ekonomicznego Europy.

Zakres badania

8144 MŚP

7 krajów

5 branż

3 kategorie wielkości firm

iCzy na horyzoncie widoczne jest ożywienie? Roczny raport na temat europejskich MŚP 2012/2013. http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/facts-figures-analysis/performance-review/files/supporting-documents/2013/annual-report-smes-2013_en.pdf

Page 4: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTU Metodologia > Badania jakościowe i ilościowe

04

MetodologiaBadanie ilościowe

W badaniu wzięło udział 8144 właścicieli lub dyrektorów MŚP, w tym dyrektorzy zarządzający, handlowi, biznesowi lub ds. rozwoju sprzedaży. Badanie trwało od 1 do 10 listopada 2013 r. i od 7 do 9 maja 2014 r.

Badania prowadzono w: Belgii (613), Francji (1265), Niemczech (2281), Włoszech (613), Holandii (604), Polsce (400) oraz Wielkiej Brytanii (2368). Próba badania została określona przez firmę Dun and Bradstreet. W badaniu wzięły udział firmy z branży motoryzacyjnej (666), sektora medycznego (1690), high-tech (1009), produkcji przemysłowej (1949) oraz handlu detalicznego (2830). Badanie zostało przeprowadzone przez firmę Jigsaw, dysponującą znacznym doświadczeniem w zakresie badań rynku MŚP w Europie w tematyce obejmującej usługi finansowe, sektor IT, usługi konsultingowe oraz pocztowe.

Dla celów tego badania wykluczono takie podbranże jak producenci artykułów tekstylnych, mleczarskich oraz chemicznych a także kawiarnie, bary oraz restauracje i branże główne, takie jak rolnictwo, górnictwo oraz budownictwo.

Wszystkie firmy miały od jednego do 250 pracowników i wysyłały paczki w kraju lub za granicą. Prowadzący badanie zespół wybrał do pogłębionej analizy po 200 firm na rynkach belgijskim, francuskim, niemieckim, włoskim, holenderskim, polskim oraz brytyjskim.

Ustalono udziały według wielkości firmy oraz sektora branżowego i uzyskane z badania dane zważono w celu zapewnienia reprezentatywności populacji dla tych zmiennych.

Badanie jakościowe

Badanie jakościowe miało formę ośmiu warsztatów, czterech przeprowadzonych w Niemczech i czterech w Wielkiej Brytanii.

Warsztaty w Niemczech przeprowadzono w Berlinie, Frankfurcie oraz Hamburgu. Warsztaty w Berlinie były przeznaczone dla mikrofirm, a dwa warsztaty we Frankfurcie — dla firm małych oraz średnich. Warsztaty w Hamburgu były przeznaczone dla firm średnich.

Warsztaty prowadzone w Wielkiej Brytanii odbyły się w Londynie i Manchesterze. Jedne z warsztatów prowadzonych w Manchesterze były przeznaczone dla mikrofirm, drugie — dla firm średnich. Jedne z warsztatów prowadzonych w Londynie były przeznaczone dla firm małych, drugie — dla firm średnich. Warsztaty prowadziła firma Jigsaw.

Z wybranych sektorów branżowych zidentyfikowano dwa rodzaje użytkowników: mentor i uczeń. Wszyscy uczestnicy prowadzili lub planowali eksport do krajów UE, Stanów Zjednoczonych lub Azji. Badacze postawili sobie za cel uzyskanie wglądu w sposób, w jaki MŚP stały się eksporterami oraz określenie barier, które mogą uniemożliwiać podobnym firmom powtórzenie ich sukcesu.

Wywiady były przeprowadzone w: % całej próby (8.144)

(N 613)

(N 1265)

(N 2281)

(N 613)

(N 604)

(N 400)

(N 2368)

7.5%

15.5%

28%

7.5%

7.4%

4.9%

29%

28%

Page 5: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

Mikrofirmy zdefiniowano jako zatrudniające mniej niż 10 osób, których roczny obrót i/lub roczna suma bilansowa nie przekraczają 2 milionów euro.

Firmy małe zdefiniowano jako zatrudniające mniej niż 50 osób, których roczny obrót i/lub roczna suma bilansowa nie przekraczają 10 milionów euro.

Firmy średnie zdefiniowano jako zatrudniające mniej niż 250 osób, których roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro lub których roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów euro.

Branża motoryzacyjna obejmuje sprzedawców nowych i używanych samochodów oraz łodzi, a także producentów, sprzedawców hurtowych i detalicznych samochodów, motocykli, rowerów, części, opon i silników.

Sektor medyczny obejmuje szeroką gamę producentów przyrządów medycznych, protez i preparatów farmaceutycznych, a także usługodawców, takich jak okuliści i kręgarze.

Branża zaawansowanych technologii obejmuje producentów wyposażenia nadawczego i komunikacyjnego, komputerów i półprzewodników oraz producentów oprogramowania i podmioty świadczące usługi w zakresie programowania komputerowego.

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTU Metodologia > Definicje i interpretacja danych

05

Definicje wielkości firmy

Dane z analizy pogrupowano według sformułowanych przez UE definicji mikrofirm, firm małych i średnich, obejmujących wielkość personelu i obrót lub roczną sumę bilansową.

Definicja branży

Do badania wybrano pięć branż. Zaprojektowano dostosowany do potrzeb system klasyfikacji, oparty na międzynarodowych kodach Standard Industrial Classification (SIC).

Interpretacja danychGrafiki przedstawione w niniejszym raporcie mają charakter wyłącznie ilustracyjny i jako takie stanowią streszczenia kluczowych wniosków pochodzących z pełnych wyników badania. Suma liczb może być mniejsza niż 100% w przypadku przedstawienia wyłącznie danych częściowych lub przekraczać 100%, jeśli dozwolona była więcej niż jedna odpowiedź. Dane dla poszczególnych sektorów branżowych zaczerpnięto równomiernie ze wszystkich siedmiu krajów europejskich.

Branża przemysłowa obejmuje producentów towarów mających zastosowania przemysłowe, takich jak dźwigi i prasy do wytłaczania metali oraz artykułów AGD, takich jak kuchnie, wyposażenie sanitarne i ogrodnicze.

Branża handlu detalicznego obejmuje wszystkie rodzaje sprzedaży detalicznej, od kwiaciarni do sprzedawców artykułów papierniczych a także sprzedawców hurtowych i producentów artykułów powszechnego użytku, takich jak odzież, meble, urządzenia i żywność.

Page 6: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTU

06

StreszczenieW badaniu 8144 właścicieli lub dyrektorów MŚP w siedmiu krajach wyraziło swoje zdanie na temat szans rozwoju w zakresie eksportu w ramach Unii Europejskiej (UE) oraz poza nią.

Firmy wszystkich wielkości — mikro, małe i średnie, odkryły, że eksport może stanowić zabezpieczenie działalności w trudnych warunkach ekonomicznych, umożliwiając utrzymanie, a nawet zwiększenie obrotów w sytuacji, gdy skala działalności wielu innych form wokół zmniejsza się. Zasadnicza większość przesyłek wysyłanych przez badane MŚP jest przeznaczona dla klientów krajowych i z innych krajów UE, a wnioski sugerują, że firmy potrzebują pomocy w zakresie eksploracji dalej położonych rynków. Obawy przed utratą lub uszkodzeniem towarów i brak informacji na temat sposobu radzenia sobie z przepisami i procedurami dotyczącymi eksportu ograniczają apetyt na ekspansję w zakresie eksportu.

W przypadku rozszerzenia operacji poza Europę, MŚP najchętniej wybierają jako rynek docelowy eksport do Stanów Zjednoczonych. Innymi najczęściej wybieranymi rynkami eksportowymi dla europejskich MŚP są Chiny i Kanada. Możliwości dla wszystkich branż, od zaawansowanych technologii po sektor medyczny, istnieją na wielu innych rynkach.

Europejskie MŚP mają duży potencjał w zakresie eksportu poza Unię Europejską, umożliwiający im rozszerzenie bazy klientów zagranicą zwiększenie zysków oraz zapewnienie trwałego rozwoju.

Wybranie prawidłowego trybu transportu oraz badanie innowacyjnych rozwiązań logistycznych pomaga MŚP w pokonaniu barier związanych z eksportem, takich jak koszty wysyłki. Dostęp do profesjonalnych usług celnych stanowi odpowiedź na obawy MŚP dotyczące procedur administracyjnych i komplikacji wysyłki.

MŚP wszystkich wielkości, ze wszystkich branż, notują coraz większą sprzedaż online. Usługi przeciwwirusowe i uwierzytelnienia mogą pomóc zabezpieczyć transakcje, stanowiąc odpowiedź na obawy MŚP dotyczące bezpieczeństwa w Internecie.

W konkurencyjnym klimacie globalnego handlu MŚP muszą skorzystać z globalnych możliwości.Cindy Miller, Prezes UPS w Europie

Page 7: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu

07

WnioskiMożliwości w zakresie eksportuPrzedsiębiorstwa z całej Europy prowadzą eksport w celu zdobycia nowych klientów, zwiększenia zysków oraz budowania swojej marki. Sprzedaż online i dostęp do innowacyjnych rozwiązań logistycznych otworzyły nowe rynki dla mikro, małych i średnich firm.

1. Zniesienie odległości Eksport na rynki europejskie to naturalny, pierwszy

krok MŚP w zagranicznej ekspansji sprzedaży. Dalszy rozwój obecności na zagranicznych rynkach staje się jednak możliwy w miarę, jak przedsiębiorstwa działają na nich pewniej i bardziej ambitnie oraz są bardziej otwarte i planują bardziej perspektywicznie, a także generują nowe pomysły i stosują coraz nowsze technologie. W efekcie USA, Chiny i Kanada wyrastają na największych odbiorców eksportu pochodzącego z firm z segmentu MŚP.

2. Detektor branż Firmy ze wszystkich branż, od sektora medycznego

do handlu detalicznego, mają możliwość rozwoju rynkowego poza granicami Europy.

Branża przemysłowa eksportuje najwięcej, ale branże high-tech i motoryzacyjna są bardzo blisko.

3. Myślenie w dużej skali Firmy mikro, małe i średnie korzystają z możliwości

wysyłki za granicę. W miarę rozwoju firmy chętniej zaczynają eksportować. Przy skali 50 pracowników istnieje duża szansa, że będą one wysyłały zamówienia zagranicę.

4. Szeroki świat MŚP odkryły, że sprzedaż online stwarza możliwości

eksportowe i poszukują innowacyjnych rozwiązań logistycznych, umożliwiających im dotarcie do klientów z całego świata. Wiele MŚP postrzega Europę jako nowy rynek krajowy i poszukuje obecnie rynków bardziej oddalonych.

5. Kliknięcia i zaprawa Przy oszacowaniach, według których jedna trzecia

światowej populacji znajduje się obecnie online, istnieją nieograniczone możliwości sprzedaży eksportowej online dla wszystkich branż. Drogę wyznaczają branża motoryzacyjna, high-tech i handlu detalicznego.

Apetyt europejskich MŚP na eksport wpłynął na powstanie pięciu zasadniczych trendów:

Dostęp do technologii i usług komunikacyjnych oraz logistycznych umożliwia mniejszym firmom myślenie oraz konkurowanie w dużej skali, bez tworzenia w tym celu globalnej infrastruktury. Dla nich strategia rozwoju rynkowego była niemal równoznaczna ze strategią eksportową.

Page 8: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

25.572

62.413

71.416

92.509

26.809

27.800

33.896

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości rozwoju eksportu na terenie Europy

08

Możliwości rozwoju eksportu na terenie Europy

Prowadzony przez MŚP eksport był głównie wewnątrzeuropejski, ale przedsiębiorcze firmy wykorzystują możliwości pojawiające się na dalej położonych rynkach.

13% wszystkich europejskich MŚP eksportuje. Najwięcej eksportujących MŚP było w Niemczech i Włoszech, najmniej — w Belgii. Jednakże w Belgii występuje najwyższa proporcja prowadzących eksport MŚP, przewyższająca europejską średnią o ponad 3%.

Dobre osiągnięcia belgijskich MŚP po części można przypisać eksportowi prowadzonemu przez branżę przemysłową, która ma również wybitne wyniki w Niemczech i Włoszech. W Polsce, w której proporcja eksportujących MŚP jest najniższa, szczególnie dobrymi osiągnięciami wykazała się branża motoryzacyjna.

Przedsiębiorcze firmy, które chcą sprzedawać w skali międzynarodowej potrzebują wiedzy i możliwości operacyjnych, które pomogą im osiągnąć sukces. Eksport nakłada obciążenia na wszystkie części firmy, a do powodzenia strategii eksportowej niezbędne są umiejętności i zasoby finansowe, operacyjne, w zakresie zasobów ludzkich oraz marketingu.

MŚP odznaczają się wyraźniejszą elastycznością, umożliwiającą szybszą reakcję na potrzeby rynku niż wiele większych organizacji, w których droga do decyzji wiedzie przez wiele warstw kierownictwa. Ta zaleta pozwala na szybsze reagowanie gdy pojawią się możliwości rynkowe.

Eksport MŚP% eksportujących MŚP oraz liczba eksportujących MŚP w każdym badanym kraju.

97% badanych MŚP z Wielkiej Brytanii uważa, że jakość ich produktów i usług stanowi kluczowy czynnik określający możliwość osiągnięcia sukcesu biznesowego. Innymi ważnymi czynnikami wpływającymi na sukces są jakość relacji z klientami (94%), logistyka (92%) oraz ceny (91%).

MŚP z Wielkiej Brytanii ponadto za czynniki prognostyczne sukcesu eksportowego wymieniły innowacyjność (86%), zdolność do reakcji na zmiany zachodzące na rynkach (84%) oraz projekt produktu (81%). Ponad połowa przebadanych MŚP w Wielkiej Brytanii i Niemczech uważa, że aby osiągnąć sukces, należy zmniejszać koszty mocniej niż konkurencja.

16%

12%

14%

14%

11%

9%

12%

Page 9: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

Prawdopodobieństwo prowadzenia eksportu przez firmy średnie jest trzykrotnie wyższe niż w przypadku firm mikro. Eksport prowadzi 43% średnich firm niemieckich, w porównaniu do 36% holenderskich oraz 29% brytyjskich.

Prawdopodobieństwo prowadzenia eksportu przez małe firmy jest dwukrotnie wyższe niż w przypadku mikrofirm, chociaż jest ono niższe niż w przypadku firm średnich. Eksport prowadzi od 19% do 30% wszystkich małych firm. Procent jest najniższy w przypadku Wielkiej Brytanii, a najwyższy w przypadku Polski.

Motywacjami do rozpoczęcia eksportu są głównie trzy postrzegane korzyści: rozwijanie rynku, zwrot z inwestycji i budowanie marki. Rozwijanie rynku może mieć charakter reaktywny, mający na celu spełnienie zapotrzebowania lub aktywny, z poszukiwaniem możliwości na większych rynkach. Do poszukiwań tych może zachęcać dostęp do niezawodnych usług logistycznych.

Pozytywną motywacją może być chęć wykorzystania sukcesu osiągniętego na rynku krajowym. Pesymizm w zakresie perspektyw ekonomicznych lub biznesowych na rynku krajowym motywuje nieraz do podjęcia eksportu jako strategii defensywnej. Zdarza się jednak, że MŚP zaczynają eksportować pasywnie, z powodu zapytań związanych ze sprzedażą online lub pojawiających się na stronach internetowych.

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości rozwoju eksportu na terenie Europy

09

Największa liczba MŚP ma wielkość mikro, ale najmniej spośród nich prowadzi eksport, średnio tylko 10%.Jednakże z powodu największej ich liczby, łączna wartość eksportu mikrofirm jest najwyższa. W Belgii eksport prowadzi 15% mikrofirm, co stanowi najwyższą proporcję w Europie. Z kolei w Polsce proporcja jest najniższa i wynosi 5%.

Wśród firm mikro, małych i średnich istnieje odwrotna relacja między liczbą firm a liczbą firm ek-sportujących.

1-9 zatrudnionych

10-49 zatrudnionych

50-249 zatrudnionych

13% 24% 25%76.386 14.118 2.005

11% 22% 43%45.414 17.612 8.390

11% 25% 25% 50.420 9.551 2.442

9% 19% 29% 21.216 10.221 2.459

5% 30% 31%12.029 12.540 3.231

10% 23% 36% 21.861 3.885 1.063

15% 20% 24% 23.614 1.542 416

Eksport MŚP% MŚP eksportujących według wielkości firmy

Page 10: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

Gdy świat podnosił się po kryzysie finansowym z lat 2007/8, MŚP, które powadziły eksport do krajów poza UE, w przytłaczającej większości utrzymały lub zwiększyły obroty w latach 2010-2012. Eksport poza UE pomagał utrzymać zwiększone obroty MŚP z Francji (98%), Niemiec (95%), Wielkiej Brytanii (94%), Belgii (84%), Polski (81%), Holandii (81%) oraz Włoch (51%).

Łącznie średnio 80% MŚP z siedmiu krajów, które prowadziły eksport poza UE, znacząco zwiększyło lub utrzymało obrotu w latach po kryzysie finansowym.

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości poza Europą

10

Eksport może stanowić zabezpieczenie działalności w trudnych warunkach ekonomicznych, umożliwiając uzyskanie dodatkowych możliwości sprzedaży na rynkach poza granicami kraju. Eksport może stanowić zabezpieczenie działalności w trudnych warunkach ekonomicznych, umożliwiając uzyskanie dodatkowych możliwości sprzedaży na rynkach poza granicami kraju. W przypadku pojawienia

się niepewności dotyczącej koniunktury w kraju lub w regionie utrzymanie skali działalności jest tym łatwiejsze, im szybciej można wykorzystywać okazje pojawiające się na innych rynkach. Inwestycje w budowę zdolności eksportowej są więc kluczowe, żeby firmy mogła łatwo znaleźć nowe rynki zbytu. Innymi słowy, operacyjna gotowość na eksport wspiera marże i zyski oraz chroni miejsca pracy.

Możliwości rozwoju eksportu poza EuropąDla europejskich MŚP pierwszym wyborem jako rynki eksportowe są kraje UE. Od 87% do 100% prowadzących eksport MŚP prowadzi wysyłkę do krajów UE. Popularnymi rynkami eksportowymi są również inne kraje europejskie, nienależące do UE, w tym Szwajcaria, Turcja, Rosja i Białoruś.

Najwyższą ogólną liczbę wysyłek osiągnęły MŚP z Niemiec, chociaż najwyższą liczbę wysyłek poza UE notują MŚP z Belgii, Wielkiej Brytanii i Holandii. Wśród MŚP prowadzących eksport poza UE najważniejszymi rynkami eksportowymi, są rynki wschodzące, takie jak: Brazylia i Indie, ale też Ameryka Północna (52%), Azja (47%), Afryka (21%), Bliski Wschód (21%), Ameryka Południowa (20%), Oceania (19%) oraz Ameryka Środkowa/Karaiby (14%).

Krajowe Wewnątrz UE Poza UE

6244

23

72

79

91

65

59

82

208

20

17

7

3

31

41

41

45

20

39

Średnia liczba przesyłek wysłanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy przez MŚP z pięciu wybranych branż.

172

108

530

270

208

224

365

343

126

625

290

299

243

96

14

81

16

70

18

90

75

4

14

4

21

1

43 498

Krajowe Wewnątrz UE

Poza UE

ŁĄCZNIE

Eksport MŚP w ujęciu regionalnym % MŚP wysyłających przesyłki w okresie ostatnich 12 miesięcy naposzczególnych obszarach. Dane uwzględniają tylko firmy, który wysyłały przesyłki.

Page 11: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości rozwoju eksportu poza Europą

11

Stany Zjednoczone stanowią najczęstszy rynek eksportowy dla MŚP prowadzących wysyłkę poza Europę. Wśród firm eksportujących poza Europę 53% prowadzi eksport do Stanów Zjednoczonych, 49% do krajów europejskich niebędących członkami UE, a 47% do Azji.

Stany Zjednoczone są najważniejszym pozaeuropejskim rynkiem eksportowym dla MŚP z Wielkiej Brytanii (54%), Belgii (40%) i Włoch (40%). Chiny są najważniejszym pozaeuropejskim rynkiem eksportowym dla MŚP z Holandii (60%) oraz Polski (26%). Kanada jest najważniejszym pozaeuropejskim rynkiem eksportowym dla MŚP z Francji (57%) i Niemiec (51%).

54% 40% 40% 60% 26% 57% 51%

Najważniejsze rynki eksportowe% MŚP prowadzących wysyłkę na trzy najważniejsze pozaeuropejskie rynki eksportowe.

KANADACHINYSTANY ZJEDNOCZONE

Page 12: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości rozwoju eksportu poza Europą

12

Eksport poszczególnych branż do Stanów ZjednoczonychEksport poszczególnych branż do Stanów Zjednoczonych jako zsumowany % dla wszystkich zbadanych eksportujących MŚP.

Wysyłka poza granice Europy stwarza możliwości rozwoju dla wszystkich branż, a Stany Zjednoczone są najważniejszym krajem docelowym.

Istnieją możliwości eksportowe dla firm ze wszystkich sektorów branżowych. MŚP ze wszystkich siedmiu zbadanych krajów prowadzą eksport poza UE: wśród eksportujących MŚP są firmy należące do branży przemysłowej (67%), handlu detalicznego (59%), high-tech (59%), motoryzacyjnej (40%) oraz sektora medycznego (58%). MŚP z branży przemysłowej oraz handlu detalicznego osiągają największe wolumeny eksportu poza UE.

Najważniejszym pozaeuropejskim rynkiem eksportowym dla wszystkich branż są Stany Zjednoczone: high-tech (66%), branża przemysłowa (56%), sektor medyczny (55%), handel detaliczny (46%) oraz motoryzacja (27%). Eksport poszczególnych branż do krajów europejskich nienależących do UE był również znaczący: handel detaliczny (55%), high-tech (53%), sektor medyczny (48%), branża przemysłowa (47%) oraz motoryzacja (33%).

27% 55% 66% 56% 46%

sektor medycznymotoryzacyjna zaawansowanetechnologie

branża przemysłowa

i handeldetaliczny

STANY ZJEDNOCZONE

Page 13: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

Najwyższa proporcja mikrofirm prowadzących wysyłkę za granicę występuje z Niemczech (35%, w porównaniu z 20% wysyłek na innych rynkach).

Małe firmy odpowiadają za 50% całego eksportu MŚP w Polsce i za 48% we Francji. Wysyłki małych firm stanowią wysoki procent również w Niemczech (35%) i w Belgii (37%).

Średnie firmy mają największy udział procentowy w wysyłkach we wszystkich siedmiu badanych krajach oprócz Niemiec, gdzie są odpowiedzialne za tylko 30% wysyłek.

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości rozwoju eksportu poza Europą > Trend zależny od wielkości firmy

13

Trend zależny od wielkości firmy

Eksport nie jest domeną wyłącznie dużych firm. Firmy wielkości mikro, małe i średnie z całej Europy korzystają z możliwości wysyłki za granicę.

Najbardziej skłonne do wysyłania przesyłek za granicę są firmy średnie, wysyłają one ich też najwięcej. Spośród wysyłek zagranicznych MŚP 60% dokonywały firmy średnie, 30% - małe, a 10% - mikrofirmy. Wysyłki zagraniczne są najbardziej równomiernie rozłożone między mikrofirmy (35%), firmy małe (35%) oraz średnie (30%) w Niemczech.

Wśród wysyłek zagranicznych paczki ważące mniej niż 32 kg dominowały w Holandii (87%), Niemczech (85%), Polsce (84%), Francji (79%), Wielkiej Brytanii (75%), Belgii (71%) oraz we Włoszech (69%). Paczki ważące mniej niż 32 kg przeważały również wśród wysyłek wszystkich branż: sektora medycznego (91%), high-tech (85%), handlu detalicznego (81%), motoryzacji (72%) oraz branży przemysłowej (68%).

Przesyłki MŚP na rynku wewnętrznym są wysyłane przeważnie do innych firm z krajów europejskich: Belgia (84%), Włochy (82%), Polska (73%), Niemcy (63%), Wielka Brytania (62%), Holandia (60%) i Francja (60%). Taki sam trend dotyczy poszczególnych branż: przemysłowej (84%), high-tech (81%), sektora medycznego (76%), motoryzacji (72%) oraz handlu detalicznego (71%).

Wysyłki eksportowe według wielkości firmy% wysyłek eksportowych według mikrofirm, firm małych i śred-nich dla siedmiu badanych krajów.

Mikro firmy Małe firmy Średnie firmy

2% 24% 74%

35% 35% 30%

10% 48% 42%

8% 22% 70%

2% 50% 48%

10% 24% 66%

19% 37% 44%

Page 14: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MŚP prowadzące sprzedaż online realizują zwykle zamówienia online przez odbiór ich ze swoich lokalizacji handlowych na terenie Belgii (90%), Niemiec (62%), Włoch (50%) i Polski (53%). Przewóz przesyłek stanowiących realizację zamówień online na pocztę i dostarczenie ich do klientów jest również powszechny we Francji oraz Holandii.

W Wielkiej Brytanii nie istnieje dominująca metoda wysyłki zamówień. W przypadku 23% są one odbierane z lokalizacji firm, 23% dostarcza je na pocztę, 25% — o innej lokalizacji, 27% korzysta z innej opcji realizacji dostaw.

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości stwarzane przez e-commerce

14

Przy dokonywaniu sprzedaży online na rynki zagraniczne, niezbędna jest kontrola kosztów dostawy, tak by zachować konkurencyjność wobec lokalnych produktów. Eksperci poszukują rozwiązań dotyczących łańcucha dostaw, które wykorzystają ekonomię skali, przy jednoczesnym skróceniu czasu między złożeniem zamówienia a dostawą. Rozwiązania te mogą obejmować wykorzystanie technologii punktów odbioru w celu przyspieszenia dostaw do klientów z miejscach zamieszkania.

Przewóz dużych ilości produktów do magazynów zewnętrznych potrafi zmniejszyć koszty jednostkowe wysyłki. Poszczególne pozycje są następnie wysyłane z magazynów po złożeniu zamówień, co skraca czas dostawy zamówienia. Klient płaci mniej, co zachęca do większej ilości zamówień.

Możliwości stwarzane przez e-commerce

MŚP odkryły, że sprzedaż online stwarza możliwości eksportowe i poszukują innowacyjnych rozwiązań logistycznych, umożliwiających im wysyłkę na duże odległości.

Sprzedaż online dotyczy głównie rynków krajowych, ale MŚP prowadzą sprzedaż zarówno w UE, jak i poza nią. W Holandii występuje najwyższy procent firm prowadzących sprzedaż online na rynku krajowym i wewnątrz UE, ale w Wielkiej Brytanii największy procent firm prowadzi sprzedaż online poza UE.

Sprzedaż online w Holandii jest prowadzona na rynek krajowy (30%) oraz UE (24%), a także poza granice UE (5%). Najniższy procent sprzedaży online występuje w Belgii, gdzie tylko 7% MŚP prowadzi taką sprzedaż na rynku krajowym, 3% na rynki UE i 1% poza granice UE.

7%

7%

3%

1%

11%

11%

3%

3%

24%

24%

14%

7%

13%

11%

3%

30%

30%

24%

5%

26%

26%

27%

26%

14%

13%

14%

8%

Suma Krajowe Wewnątrz UE Poza UE

Eksport generowany przez sprzedaż online% MŚP prowadzących sprzedaż online na rynku krajowym, w UE oraz poza granice UE.

Page 15: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości stwarzane przez e-commerce > Trend branżowy

15

Trend branżowy

Przy oszacowaniach, według których jedna trzecia światowej populacji znajduje się obecnie online, istnieją duże możliwości rozwoju sprzedaży online zagranicą dla wszystkich branż.

MŚP ze wszystkich pięciu zbadanych sektorów branżowych prowadzą sprzedaż online produktów. Około jednej czwartej zbadanych firm z branż motoryzacyjnej, high-tech oraz handlu detalicznego prowadzi sprzedaż online na rynku krajowym. Są one również najbardziej skłonne do prowadzenia sprzedaży online do innych krajów UE oraz poza granice UE. MŚP z sektora medycznego są najmniej skłonne do sprzedaży online.

27 27 14 6 3 27 27 12 8 21 20 9 6 25 25 14 103 1 0

Suma Krajowe Wewnątrz UE Poza UE

motoryzacyjna sektor medyczny zaawansowanetechnologie

i handeldetaliczny

branża przemysłowa

Sprzedaż online według branży% MŚP z poszczególnych branż prowadzących sprzedaż online na rynku krajowym, w UE oraz poza granice UE.

Page 16: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Możliwości w zakresie eksportu > Możliwości stwarzane przez e-commerce > Studium przypadku

16

Studium przypadkuEksportowa niespodzianka dla sprzedawcy detalicznego prowadzącego sprzedaż online

Eksport pojawił się w firmie Material Life, prowadzącej sprzedaż mebli online, w odpowiedzi na nieoczekiwaną szansę. Niespodziewane zamówienie z Australii na kontener mebli oznaczało dla Stephena Baldwina i Briana Reinkera, właścicieli firmy, konieczność szybkiego uzyskania wiedzy na temat eksportu w celu profesjonalnego wysłania przesyłki.

„Ważny jest wybór niezawodnej firmy logistycznej, w szczególności takiej, która dysponuje dobrą technologią monitorowania, umożliwiającą śledzenie postępów dostaw.”

Stephen Baldwin, Właściciel, Material Life

W celu określenia ceł, jakie mogą zostać nałożone na towary wjeżdżające do Australii, konieczne było poznanie zharmonizowanych pozycji taryf celnych dla poszczególnych mebli. Koszty te były pokrywane przez klienta, ale znajomość ich wysokości była ważna, ponieważ klient chciał otrzymać pełną wycenę.

Byliśmy całkowicie zaskoczeni, gdy otrzymaliśmy zamówienie na sofy i stoły, ponieważ przypuszczaliśmy, że Australijczycy mają u siebie podobne produkty, mówi Stephen. Ale mocny dolar australijski oznaczał, że mogą kupić od nas meble za niższą cenę, nawet po dodaniu kosztów transportu.

Chociaż większość sprzedaży firma Material Life prowadziła na rynku krajowym, wysyłała również paczki zawierające małe przedmioty, takie jak zegary i wazy, do Malezji, Hongkongu i Republiki Południowej Afryki. Większe meble są transportowane jako fracht morski w kontenerach.

Rada Stephena dla nowych eksporterów: „Ważny jest wybór niezawodnej firmy logistycznej, w szczególności takiej, która dysponuje dobrą technologią monitorowania, umożliwiającą śledzenie postępów dostaw. Ma to kluczowe znaczenie, aby nie odejść od zmysłów i zapewnić zadowolenie klienta.”

Lekcje strategiczne

Strategia wejścia na rynek: Reaktywna

Strategia dotycząca łańcucha dostaw: Bezpośredni eksport do klienta

Strategia logistyczna: Zamówienia determinują transport pod postacią paczek lub jako fracht

Page 17: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier występujących w UE

17

Identyfikacja barier występujących w UEMŚP z całej Europy, ze wszystkich branż, wykorzystują możliwości rozwoju, jakie daje eksport. Pierwszym podejściem do eksportu są dla wielu firm zwykle wysyłki do innych krajów UE, w których bariery stwarzane przez cła, odległości i różnice kulturowe stanowią mniejszy problem, a w większości krajów obowiązuje ta sama waluta. Doświadczeni eksporterzy znajdują sposoby na pokonanie barier, pozostawiając nowicjuszy z tyłu.

1. Bezpieczeństwo transportu Doświadczeni eksporterzy projektują paczki dokładnie dostosowane do potrzeb danego zamówienia. Zapewniają one odpowiednią ochronę przez uszkodzeniami i są zaprojektowane w sposób poprawiający reputację marki. Eksporterzy masowi inwestują w badania i rozwój, projektując opakowania odpowiednio zabezpieczające ich produkty.

2. Bezpieczeństwo w Internecie Rozsądni właściciele firm działających online

stosują połączenie ochrony przeciwwirusowej i uwierzytelnień w celu zabezpieczenia poufnych danych swoich klientów. Doradzają również klientom, ostrzegając ich przed możliwymi zagrożeniami, takimi jak oszustwa z wykorzystaniem poczty elektronicznej.

Dwoma głównymi problemami, utrudniającymi niektórym europejskim MŚP eksport na terenie Europy, są:

Geografia i historia wpływają na nastawienie poszczególnych narodów wobec eksportu. Z powodu wyspiarskiego położenia kraju, MŚP z Wielkiej Brytanii postrzegają eksport jako „duży krok”, co kontrastuje z firmami z Niemiec, dla których eksport stanowi naturalne rozszerzenie krajowej działalności biznesowej.

Wspólna waluta i bliskość niemieckojęzycznego rynku austriackiego i szwajcarskiego spowodowały wbudowanie eksportu w DNA niemieckich firm. Dzięki wspólnemu rynkowi towary mogą z łatwością przemieszczać się między krajami Unii Europejskiej. Reputacja niemieckich firm jako dostarczających najwyższej jakości produkty dodatkowo wspomaga rozwój rynku.

Page 18: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier występujących w UE > Obawy formułowane w poszczególnych krajach

18

Obawy formułowane w poszczególnych krajach

Podczas eksportu wewnątrz Unii Europejskiej, to co najbardziej niepokoi MŚP, to ryzyko zagubienia lub uszkodzenia towarów. Około jedna piąta eksporterów obawia się przepisów dotyczących eksportu i/lub uciążliwych formalności administracyjnych oraz kosztów.

Jedną z głównych obaw MŚP ze wszystkich badanych krajów oprócz Wielkiej Brytanii i Włoch, jest również bezpieczeństwo w Internecie (wyłudzanie informacji). Mikrofirmy najczęściej mają więcej obaw. Firmy, które nigdy nie eksportowały, również mają większą skłonność do obaw.

Bariery na drodze do eksportu do krajów UETrzy najważniejsze obawy lub troski prowadzących i nieprowadzących eksportuMŚP z siedmiu badanych krajów.

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Konkurencja na lokalnym rynku

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Konkurencja na lokalnym rynku

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Koszty wysyłki Przepisy i procedury dotyczące eksportu

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Przepisy i procedury dotyczące eksportu

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Uzyskanie zapłaty za towary

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Konkurencja na lokalnym rynku

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Przepisy i procedury dotyczące eksportu

Konkurencja na lokalnym rynku

31 26 23 43 32 42

3939

35 27 37

3632

33 23 35

3132192023

% przyznających ocenę 4 lub 5

Page 19: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier występujących w UE > Obawy formułowane przez poszczególne branże

19

Obawy formułowane przez poszczególne branże

MŚP z branż motoryzacyjnej, przemysłowej i handlu detalicznego są najbardziej skłonne do uznawania konkurencji ze strony lokalnych firm na rynkach docelowych jako bariery w odniesieniu do eksportu w granicach UE. Przepisy i procedury dotyczące eksportu stanowią przedmiot troski firm z sektora medycznego, a o bezpieczeństwo w Internecie obawiają się firmy ze wszystkich branż.

Bariery na drodze do eksportu do UE dla poszczególnych branżTrzy najważniejsze obawy lub zastrzeżenia prowadzących i nieprowadzących eksport MŚP z pięciu badanych branż.

Konkurencja na lokalnym rynku

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Bezpieczeństwo w Internecie/wyłudzenie

danych

Motoryzacja

Przepisy i procedury dotyczące

eksportu/koszty administracyjne

Bezpieczeństwo w Internecie/wyłudzenie

danych

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Sektor medyczny

Bezpieczeństwo w Internecie/wyłudzenie

danych

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Koszty wysyłki

Zaawansowanetechnologie

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Konkurencja na lokalnym rynku

Bezpieczeństwo w Internecie/wyłudzenie

danych

Branżaprzemysłowa

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Konkurencja na lokalnym rynku

Bezpieczeństwo w Internecie/wyłudzenie

danych

% przyznających ocenę 4 lub 5

41 36 36 42 38 35

32 31 30 37 30 29

34 33 24

Handel detaliczny

Page 20: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier występujących w UE > Bezpieczeństwo transportu

20

Przełamywanie barier w ramach UEBezpieczeństwo transportu

Doświadczeni eksporterzy zmniejszają ryzyko uszkodzenia towarów, odpowiednio pakując produkty, w sposób zapewniający ich bezpieczeństwo podczas transportu.

Chociaż opakowanie zabezpiecza produkt, należy pomyśleć o ubezpieczeniu. Należy określić, czy ubezpieczenie jest uwzględnione w kosztach wysyłki paczek. Negocjując warunki wysyłki frachtu, należy jasno określić, kiedy odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenia przechodzi na nabywcę.

Należy znać swój produkt i wybrać odpowiedni do tego celu materiał opakowujący.

Należy określić ilość miejsca niezbędną dla produktu i elementów amortyzujących.

Należy zadbać, aby nie występował kontakt między produktem a pudełkiem oraz pomiędzy produktami.

Zawartość powinna być zawsze zabezpieczona w taki sposób, że podczas potrząsania paczką - jej zawartość pozostaje na miejscu.

Na wszystkich łączeniach pudełka należy położyć taśmę samoprzylepną. Czy wiesz że...

Najwyższej klasy firmy logistyczne oferują usługi konsultacji w zakresie pakowania. Po przeanalizowaniu drogi produktów przez cały łańcuch dostaw oferowana jest porada dotycząca pakowania, a prototyp można dokładnie przetestować, aby określić, czy może sprostać warunkom sortowania na taśmie lub składowania piętrowego na półkach podczas transportu i przechowywania. Oprócz tego, wykwalifikowani partnerzy z dziedziny logistyki oferują paczki dostosowane do potrzeb poszczególnych branż, np. specjalne paczki dla sektora medycznego, przeznaczone dla przesyłek czułych na temperaturę.

Typowe testy obejmują: wytrzymałość na rozerwanie, odporność krawędzi na zgniecenie, ściskanie, wrażliwość produktu na wstrząsy i drgania, którym, podlega produkt. Specjalne wyposażenie może symulować warunki zimowe (mróz), tropikalne (wilgoć) lub pustynne (suche). Niektóre władze i organy lokalne wydają regulacje dotyczące paczek dla pewnych towarów, a certyfikat stanowi dowód zgodności.

Najważniejsze wskazówki dotyczące przygotowania paczek:

Page 21: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier występujących w UE > Bezpieczeństwo transportu > Bezpieczeństwo handlu e-commerce

21

Bezpieczeństwo handlu e-commerce

Powszechną metodą oszustwa online jest wyłudzenie danych. Przestępcy przekonują ofiary do dobrowolnego wyjawienia informacji poufnych lub uzyskują informacje na temat kart od innych zaufanych firm prowadzących działalność online, które nie stosują odpowiednich zabezpieczeń.

Ostrzegają klientów, aby uważali na mogące budzić podejrzenia wiadomości e-mail od ich firm. Informują klientów, że nigdy nie będą prosić o podanie im informacji poufnych pocztą elektroniczną.

Stosują aktualne oprogramowanie antywirusowe, a także programy wykrywające oprogramowanie szpiegujące. Ich komputery są wyposażone w zapory programowe lub sprzętowe.

Zalecają klientom użycie trudniejszych haseł, stanowiących kombinację liter i cyfr. Prowadzenie weryfikacji nowych klientów stosując usługi weryfikacji adresów lub kart.

Instruowanie klientów, aby nigdy nie przekazywali numerów monitorowania transportu nieznajomym osobom.

Czy wiesz że...Wiodący dostawcy usług logistycznych dostarczają interfejsy programowe aplikacji (API), które można zintegrować z witrynami handlu detalicznego. To nie tylko poprawia doznania związane z zakupami online, ale także upewnia klienta, że dostawa jest realizowana bez problemów. Interfejsy API mogą być dostarczane w podstawowej wersji HTML lub bardziej zaawansowanej XML. W przypadku wersji XML zwykle wymagane jest skorzystanie z usług programisty XML/usług sieciowych, który potrafi zakodować funkcjonalność w istniejącej witrynie handlu elektronicznego i zintegrować interfejs API z projektem strony internetowej.

Chociaż nie jest możliwe zatrzymanie prób wyłudzenia danych, z powodzeniem można sprawić, aby były mniej efektywne, stosując połączenie ochrony przeciwwirusowej, uwierzytelnienia oraz porad dla klientów, zwiększających świadomość możliwych zagrożeń.

Doświadczeni handlowcy prowadzący działalność online chronią swoje firmy w następujące sposoby:

Page 22: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier w handlu ze Stanami Zjednoczonymi

Identyfikacja barier w handlu ze Stanami ZjednoczonymiStany Zjednoczone są najczęściej wybieranym przez europejskie MŚP rynkiem podczas planowania strategii wejścia na pozaeuropejskie rynki eksportowe. Z powodu odległości od rynku amerykańskiego większość właścicieli firm obawia się, że koszty transportu zwiększą cenę ich produktów do poziomu, na którym nie będą konkurencyjne wobec wytwarzanych lokalnie.

1. Przepisy i biurokracja Firmy, które osiągnęły biegłość w dziedzinie eksportu, minimalizują ryzyko opóźnień związanych z formalnościami celnymi, korzystając z usług celnych. Eksperci zajmujący się transportem przesyłek przez granice w codziennej praktyce zajmują się komplikacjami, aby pomóc w punktualnym dostarczeniu towarów.

2. Koszty wysyłki Wprawni eksporterzy dostosowują metodę transportu

do sytuacji biznesowej, wybierając najbardziej ekonomiczną opcję. Późniejsza dostawa paczek lub wysłanie towarów frachtem oceanicznym zamiast przewozu lotniczego powoduje zmniejszenie kosztów. Umieszczanie produktów w magazynach znajdujących się w strefie przybrzeżnej może również spowodować zmniejszenie kosztów przez optymalizację utrzymywania zapasów.

Dwoma głównymi problemami, utrudniającymi niektórym MŚP eksport na terenie Stanów Zjednoczonych są:

Od 51% do 8% badanych MŚP przewiduje, że w ciągu kolejnych 12 miesięcy ich operacje eksportowe pozostaną na niezmienionym poziomie. MŚP z Wielkiej Brytanii i Niemiec odznaczają się większym optymizmem niż te z innych krajów. 40% bieżących eksporterów oczekuje wzrostu eksportu w ciągu roku. Potencjalni eksporterzy są powściągliwi w obniesieniu do rozpoczęcia wysyłania towarów za granicę, a większość respondentów z Belgii, Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii twierdzi, że rozpoczęcie eksportu w bliskiej przyszłości uważa za mało lub bardzo mało prawdopodobne. Firmy z Włoch i Polski zachowują większy optymizm.

Obecni eksporterzy:Czy wolumen towarów/paczek wysyłanych za granicę w ciągu następnych 12 miesięcy….

Wzrośnie Pozostanie bez zmian Spadnie

22

7%31 68 1

17 81 2

41 55 4

12 80 9

7%29 69 1

7%30 69 1

46 51 3

Firmy, które obecnie nie eksportują:Czy rozpoczną Państwo eksport w ciągu następnych 12 miesięcy?

95

98

1

11 84

33 12 56

9 91

7%28 14

6 20 74

5

5

58

Tak, prawdopodobnie/niewielka możliwość Mało prawdopodobne Bardzo mało prawdopodobne

Page 23: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier w handlu ze Stanami Zjednoczonymi > Zastrzeżenia formułowane w poszczególnych krajach

23

Zastrzeżenia formułowane w poszczególnych krajach

Przepisy dotyczące eksportu i/lub uciążliwe formalności administracyjne oraz koszty stanowią najważniejszą barierę, stojącą na drodze do prowadzenia przez MŚP eksportu do Stanów Zjednoczonych. Mikrofirmy mają skłonność do wyrażania najliczniejszych obaw, a firmy, które nie prowadziły eksportu do Stanów Zjednoczonych najbardziej obawiają się kosztów wysyłki, zagrożeń w Internecie oraz konkurencji na lokalnym rynku.

Bariery na drodze do eksportu do Stanów ZjednoczonychTrzy najważniejsze obawy lub troski MŚP z siedmiu badanych krajów, w związku z którymi nie prowadzą one eksportu do Stanów Zjednoczonych.

Przepisy i procedury dotyczące eksportu oraz/lub uciążliwe

formalności administracyjne

i koszty

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Przepisy i procedury dotyczące eksportu oraz/lub uciążliwe

formalności administracyjne

i koszty

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

Przepisy i procedury dotyczące eksportu oraz/lub uciążliwe

formalności administracyjne

i koszty

Koszty wysyłki Odprawa celna, cła, formalności administracyjne

Przepisy i procedury dotyczące eksportu oraz/lub uciążliwe

formalności administracyjne

i koszty

Ryzyko utraty/uszkodzenia towarów

Koszty wysyłki

Przepisy i procedury dotyczące eksportu oraz/lub uciążliwe

formalności administracyjne

i koszty

Koszty wysyłki Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Przepisy i procedury dotyczące eksportu oraz/lub uciążliwe

formalności administracyjne

i koszty

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Koszty wysyłki

Przepisy i procedury dotyczące eksportu oraz/lub uciążliwe

formalności administracyjne

i koszty

Koszty wysyłki Ryzyko utraty/uszkodzenia

towarów

32 27 26 50 48 55

4445

37 43 40

3836

33 35 38

3633202128

% przyznających ocenę 4 lub 5

Page 24: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier w handlu ze Stanami Zjednoczonymi > Obawy formułowane przez poszczególne branże

24

Obawy formułowane przez poszczególne branże

Przepisy i procedury dotyczące eksportu i/lub uciążliwe formalności administracyjne oraz koszty stanowią główną barierę stojącą na drodze do eksportu do Stanów Zjednoczonych dla firm ze wszystkich branż. Koszty wysyłki stanowią również zasadniczą troskę MŚP z branży motoryzacyjnej, high-tech, przemysłowej oraz handlu detalicznego.

Bariery na drodze do eksportu do Stanów Zjednoczonych dla poszczególnych branżTrzy główne troski lub obawy, w związku z którymi MŚP z branż motoryzacyjnej, sektora medycznego, branży high-tech, przemysłowej i handlu detalicznego nie prowadzą eksportu do Stanów Zjednoczonych.

Przepisy i procedury dotyczące

eksportu/koszty administracyjne

Koszty wysyłki Ryzyko utraty/uszkodzenia towarów

Motoryzacja

Przepisy i procedury dotyczące

eksportu/koszty administracyjne

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Odprawa celna

Sektor medyczny

Przepisy i procedury dotyczące

eksportu/koszty administracyjne

Koszty wysyłki Ryzyko utraty/uszkodzenia towarów

High-Tech

Przepisy i procedury dotyczące

eksportu/koszty administracyjne

Bezpieczeństwo w Internecie/

wyłudzenie danych

Koszty wysyłki

Branże

Przepisy i procedury dotyczące

eksportu/koszty administracyjne

Ryzyko utraty/uszkodzenia towarów

Koszty wysyłki

Handel detaliczny

% przyznających ocenę 4 lub 5

47 37 28 51 42 34

46 38 31 50 40 36

36 33 30

Page 25: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Identyfikacja barier w handlu ze Stanami Zjednoczonymi > Transatlantyckie Partnerstwo w Dziedzinie Handlu i Inwestycji

Transatlantyckie Partnerstwo w Dziedzinie Handlu i Inwestycji

Wielu eksporterów ma małą wiedzę na temat Transatlantyckiego Partnerstwa w Dziedzinie Handlu i Inwestycji (Transatlantic Trade and Investment Partnership, TTIP), porozumienia handlowego negocjowanego przez UE i Stany Zjednoczone. Świadomość i zrozumienie porozumienia są niskie we wszystkich badanych krajach, wynosząc średnio najwyżej 21%. Eksporterzy w Niemczech odznaczali się najwyższą świadomością wynoszącą 47%, ale respondenci wskazywali, że nie są pewni, jaki wpływ może wywrzeć TTIP.

25

WIEDZA NA TEMAT TTIP

24% 14% 47% 11%27%14%12%Całkowity %

MŚP mających

wiedzę nt.

TTIP

Po zadaniu pytania Spontanicznie

15

9 3 1 8 1311 11 6

14

74

28

19

Page 26: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

Czy wiesz że...TTIP to porozumienie handlowe negocjowane przez UE i Stany Zjednoczone, które może znieść bariery podatkowe i ograniczyć biurokrację związaną z cłami, ułatwiając eksport. Może być to szczególnie korzystne dla małych i średnich firm, które nie dysponują takimi jak większe firmy zasobami, które umożliwiają borykanie się ze skomplikowanymi i kosztownymi procedurami celnymi.

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Pokonywanie barier stojących na drodze handlu ze Stanami Zjednoczonymi > Biurokracja

26

Pokonywanie barier stojących na drodze handlu ze Stanami ZjednoczonymiBiurokracja

Klienci są najbardziej zadowoleni, gdy realizacja ich zamówień przebiega punktualnie. Niezawodna dostawa oznacza możliwość utrzymywania niskich stanów zapasów magazynowych bez obawy o ich wyczerpanie się. Dostawcy obawiają się, że opóźnienia wynikające z formalności celnych uniemożliwią dotarcie towarów do klienta w zaplanowanym czasie.

Agenci celni odprawiają codziennie tysiące przesyłek między granicami i mają doświadczenie zapewniające znajomość potencjalnych problemów.

Eksperci radzą sobie z komplikacjami, zapewniając precyzyjną wycenę cła i podatków dla wszystkich branż, w tym sektora medycznego i branży high-tech.

Elektroniczna odprawa celna zaczyna się przed dotarciem przesyłki do granicy, a technologia monitorowania umożliwia śledzenie drogi przesyłki. Najlepsze firmy kurierskie dysponują usługami, umożliwiającymi wypełnianie dokumentów celnych w postaci elektronicznej, co pomaga uniknąć pomyłek i opóźnień.

Możliwe jest zorganizowanie specjalnych procedur celnych, takich jak ułatwienie tymczasowych zabezpieczeń celnych, przygotowanie deklaracji eksportowych lub koordynacja zwrotu cła.

Dostęp do najnowszych programów celnych, takich jak zdalne usługi wypełniania i uzgadnianie zapisów, pomaga firmom uzyskać przewagę konkurencyjną w handlu międzynarodowym.

Wielu doświadczonych eksporterów minimalizuje ryzyko opóźnień, korzystając z usług celnych. Korzyści są następujące:

Page 27: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

Czy wiesz że...Zlecanie podmiotom zewnętrznym zarządzania zasobami umożliwia eksporterom szybką penetrację nowych rynków dzięki integralnej efektywności transportu. Skorzystanie z istniejącej infrastruktury magazynów w strefie przybrzeżnej oznacza, że towary można magazynować bliżej klienta, co zmniejsza koszty i skraca czas realizacji dostaw.

Technologie zarządzania zasobami umożliwiają utrzymanie odpowiednich ich poziomów, co zmniejsza wydatki kapitałowe. Punkty dystrybucji sieciowej oddają do dyspozycji alternatywne trasy, dzięki którym w razie wystąpienia nieoczekiwanych wydarzeń zmniejsza się ryzyko ich przerwania. Nieprzerwany przepływ produktów i punktualna realizacja krytycznych zamówień jest kluczowy!

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTUWnioski > Pokonywanie barier stojących na drodze handlu ze Stanami Zjednoczonymi > Koszty wysyłki

27

Koszty wysyłki

Eksport oznacza transport towarów na duże odległości, co może podwyższyć końcową cenę ponoszoną przez klienta. Inteligentni eksporterzy obserwują innowacyjne rozwiązania logistyczne w celu minimalizacji kosztów transportu i zachowania konkurencyjnych cen swoich produktów.

Wybranie metod dostawy odpowiednich dla typu produktu i potrzeb klienta. Dłuższy czas dostawy, umożliwiający wysłanie towarów do miejsca przeznaczenia koleją lub transportem drogowym zamiast korzystania z przewozu lotniczego, przekłada się na niższe koszty. Jeśli dostarczany produkt jest trwały, a potrzeba klienta nie jest pilna, opcje standardowej dostawy mogą być bardziej odpowiednie.

Wysyłka dużych przesyłek frachtem oceanicznym zamiast przewozu lotniczego. Przesyłka dotrze do miejsca przeznaczenia później, ale fracht oceaniczny w przypadku eksportu większych wolumenów jest znacznie bardziej ekonomiczny.

Przechowywanie produktów w magazynach znajdujących się w strefie przybrzeżnej oznacza, że mogą zostać one skonsolidowane oraz wysłane frachtem oceanicznym, a następnie dzielone w magazynie jeszcze przed szybką wysyłką i dostarczeniem poszczególnych elementów do klientów. Czas wymagany na realizację dostawy ulega radykalnej redukcji, podobnie jak ogólne koszty transportu.

Strategie, które należy zastosować to obejmują:

Page 28: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MŚP) W KONTEKŚCIE EKSPORTU

28

PodsumowanieEuropejskie MŚP wyraźnie chcą prowadzić eksport. Badają nowe możliwości rozwoju eksportu i należy je zachęcać do skorzystania z wielu opcji prowadzenia interesów w Europie i poza nią.

MŚP, po uzyskaniu komfortu w zakresie handlu w granicach Europy, rozszerzają skalę swojej działalności na światowe rynki — Stany Zjednoczone i Chiny. Dostęp do technologii komunikacyjnych i usług logistycznych przekłada się na zmniejszenie odległości.

Dzięki pomocy eksperckich usług pośrednictwa celnego otwierają się rynki dla nawet podlegającym tak ścisłym regulacjom branżom, jak sektor medyczny. Ale ta możliwość dotyczy każdego rodzaju działalności. Wszystkie MŚP, od branży high-tech po motoryzacyjną, odkrywają możliwości handlu międzynarodowego.

Boom w zakresie technologii informacyjnej ułatwił znajdowanie klientów i nawiązywanie relacji niezależnie od odległości. Dostępne są innowacyjne rozwiązania logistyczne, niezależnie od potrzeb biznesowych i rodzaju sprzedawanych towarów.

Firmy ze wszystkich branż zaczęły sprzedawać towary online. Bariery uniemożliwiające sprzedaż można w jeszcze większym zakresie pokonać dzięki pomocy większych firm, władz i umów dotyczących handlu międzynarodowego.

Page 29: Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP) w kontekście eksportu€¦ · Bezpieczeństwo handlu e-commerce 21 22 Obawy formułowane w 23 Obawy formułowane przez poszczególne branże

Spis treści

UPS WHITE PAPER | SME Export Explorations > About UPS

Spis treści 29

O UPSChociaż UPS działa w ponad 220 krajach i terytoriach na całym Świecie, prowadzi działalność w sposób podobny, jak MŚP. Dzieje się tak dzięki silnej koncentracji na kliencie oraz bliskości ze społecznościami, dla których świadczy swoje uslugi. Niektórzy kurierzy odbierają paczki z tych samych ulic europejskich miast od 20 lat. Znają oni klientów po imieniu.

UPS zbudowała globalną sieć logistyczną, która dostarcza średnio 16,9 mln paczek i dokumentów dziennie, z prawie 2000 obiektów operacyjnych na całym świecie. Przesyłki te są realizowane przez flotę dystrybucyjną, która obejmuje 237 samolotów odrzutowych, ponad 96.000 samochodów osobowych, ciężarowych, ciągników i motocykli, w tym ponad 3000 pojazdów napędzanych paliwami alternatywnymi.

Korzystając z tej sieci MŚP mogą myśleć i konkurować w dużej skali, bez tworzenia w tym celu globalnej infrastruktury. MŚP mogą wybierać technologie i usługi logistyczne UPS, odpowiadające na potrzeby stawiane przez nowe wyzwania biznesowe. Wysyłając przez lata miliony przesyłek eksportowych na całym świecie firma UPS opracowała rozwiązania doskonale nadające się dla rozwoju eksportu przez Małe i Średnie Przedsiębiorstwa.

UPS mocno wierzy, że eksport może wspomóc rozwój biznesowy MŚP, otwierając przed nimi nowe rynki. Doświadczenie na nowych rynkach prowadzi do innowacji w dziedzinie produktów, stymulującej rozwój biznesowy. Firmy, które mogą szybko eksplorować nowe rynki oraz nisze i niezwłocznie reagować na zmianę pejzażu rynków, odniosą sukces.

Narzędzia i usługi UPS dla MŚP:

Usługa konsultacji w zakresie opakowań UPS dysponuje w Europie wyspecjalizowanym laboratorium projektowania i testów opakowań, którego specjaliści mogą zaoferować usługi konsultacji w zakresie opakowań. Pomaga to UPS w projektowaniu opakowań, które mogą sprostać obciążeniom występującym podczas transportu eksportowego, minimalizując ryzyko strat i uszkodzeń.

Usługi w zakresie paczek i frachtu UPS dysponuje zdolnością transportu każdego rodzaju przesyłek, od kopert dostarczanych przez noc, do wielkich paczek, wymagających zastosowania specjalnego sprzętu w celu załadowania ich na statki. UPS transportuje co roku dwa procent światowego PKB.

Technologia monitorowania Każda przesyłka realizowana przez UPS może być monitorowana dzięki wyborowi rozwiązań technologicznych odpowiednich dla częstotliwości wysyłek i stosowanego trybu transportu. Dostępne są specjalistyczne rozwiązania do zastosowania, gdy rozwijające się MŚP zaczynają integrować zarządzanie zapasami magazynowymi z globalnym łańcuchem dostaw.

Usługa obsługi celnej Dzięki placówkom celnym na wszystkich głównych światowych rynkach (stanowiących 76% całego handlu międzynarodowego) UPS obejmuje globalne centra handlowe, w których MŚP prowadzą interesy. Usługi celne są prowadzone w sposób spójny, niezawodny i elastyczny.

UPS Access Point™ Sieć placówek UPS Access Point™ umożliwia szybki, efektywny i wygodny odbiór paczek z lokalizacji handlu detalicznego takich, jak kiosk czy sklep spożywczy. Placówki UPS Access Point™ pomagają poprawić przebieg handlu online i obsługi klienta, stanowiąc alternatywę wobec dostawy do domu.

Rozwiązania bezdokumentowe Faktura UPS Paperless stanowi udogodnienie dla eksporterów, umożliwiające im elektroniczne przesyłanie dokumentacji handlowej do UPS, bez konieczności dołączania dokumentów w postaci papierowej.

Spis treści