ORDU UNivERSiTESi iLAHiYAT FAKULTESi

· Din, Gelenek ve Ahlak Baglammda . .

MAHREMIYET ALGILARI

SEMPOZYUMU 27-29 MART 2015

II

Editorler

Yavuz Dnal Yusuf Bahri Giindogdu

~evket Pekdemir Hasan Ats1z

Samsun 2016

ENSEST YASAGI NDAN iLAHi EMiRLER.E DiNT YP.SAKLARIN DONO~OM O:

Mahremiyetin P.sikolojik Temelleri Ozerine Bir Degerlendirme

Ozet

Saffet KARTOPu· Abdullah DAGC1°

Her toplum, sosyal ve ailevi hayao diizenlemek i9-1l yaz.ili ya da geleneksel bir takun kurallara sahiptir. Bu kurallann bazen dW bir alt yap1ya sahip oldugu goriili.irken ba­zen de ortaya 9kan §artlann iliiinii oldugu anl~tlmaktac:br. Sosyal yasaklar onaya 111kogi toplum ii;in belli fonksiyonlan iistlenmekte ve onemli bir misyon icra eonekte­dir. tlksel toplumlann ~am.i yeniden degerlendirildiginde yakm akrabalar arasmda cinsel ~kiyi onleme amaa ~1yan ensest yasagi ailevi ~kilerin sirurlanrun belir­lenmesinde etkili olm~tur. Ayru zamanda ensest yasagi ve onun etraftnda pek 11ok yasagm ge~tigine ~ahit olunmaktadtr. Bu anlamda ensest yasagi insanllk tarihinin il.ksel ve oncii yasaklanndan biri olup pek f10k yasagm 11ekirdegini ol~turdugu ifade edilebilir. insanltk ailesinin g~im seyri i9-1lde bu yasaklann tiirev yasaklar olara.k di.Di yasaklara evrildigi ~tlmaktac:br. insanhgin ge~ ~amaslill goz oniinde bu­lunduran ilahi emirler, b~erl rec.riibeyle onaya ~ yasa.klan ge~tirerek bireyin y~amma dfilti.1 e~tir. Ensest yasagirun fonksiyonu dii§iinilldiigiinde, ilgili·yasakla­nn aileye zarar verebilecek olan aile i9 cinsel istisman onledigi gibi toplumsal diizeni de saglad1gi ifade edilebilir. ilahl ernirlerde de bununla ilgili hiiki.irnlerin oldugu go­rillmektedir. Bu yasaklar iiziinde = korunmas1, namusun korun.mas1, ailenin ve neslin korurunas1 gtbi pek 11ok i§levi btinyesinde bannc:brrr. Bu baglamda tebligimiz; ensest yasagmdan ilahi emirlere, yasa.k emirler skalasma odaklanarak, ilahi ernirler­deki tezahi.irleri anlamaya ~acaktir.

Anahtar Kelimeler: Ensest Yasaklan, Mahremiyet, Dini Yasaklar, ilahl Emirler, Psiko­antropoloji.

Transformation of Religious Prohibitions from Prohibition of Incest to Divine Orders :

An Analysis on Psychological Roots of Privacy

Abstract

Every society has some rules to regulate social and familial life. These rules undertake specific functions for the society where they occur, and carry out a significant mis­sion. When the life of primary societies is re-evaluated, the prohibition of incest,

Yrd. Dof1. Dr., Giimii~hane Universitesi, ilahiyat Fak:iiltesi, Din Psikolojisi Anabilim Dall, saffetkanopu@gumushane.edu. tr

•• Ar§. Gor., Giim~hane Oniversitesi, Ilahiyat Fak:iiltesi, Din Psikolojisi Anabilim Dall, adag­ci@gurnushane.edu.tr

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ___ ___,;__

which aims to prevent sexual intercourse between close relatives, had influence in de~ · termination of limits of familial relations. At the same time, it is witnessed that many prohibitions developed around the prohibition of incest. In this ·sense, it can t>e ex­pressed that the prohibition of incest is one of the primary and pioneering prohibi­tions of the history of mankind, and constitutes the core of many prohibitions. It is · understood that these prohibitions were transformed into religious prohibitions as de­rivative prohibitions within the course of development of the family of .mankind, and that they integrated the prohibitions, which occurred upon human experience, into the life of the individual by developing them. When function of the prohibition of in- . .,;.. cest is considered, it can be expresse_d that the related prohibitions prevent domestic sexual exploitation, and provide social order. It is seen that the divine orders have rules related to this. These prohibitions essentially include many functions such as protection of honour, protection of pudicity, and protection family and generation. In this context, our s.rudy tries to understand the manifestations in divine orders by fo- · cusing on the scale of divine orders, from prohibition of incest to divine orders.

Keywo rds: Prohibitions of Incest, Privacy, Religious Prohibitions, Divine Orders, Psycho-anthropology. '

Giri~

Tarih oncesi <;aglarda insanlann hangi geli§im evrelerinden ge<;ti.kleri­ni bizlere brrakttl<lan arutlar, ara<; ve gere<;Ierden, sanatlardan, inan<;lardan

514 ve ya§am gorii§lerine ili§kin olarak ya dogrudan ya da soylenceler mitler ve m~sallar araciligiyla geleneksel yoldan bize kadar ula§abilen bilgilerden, aynca dii§iinii§ tarzlanndm bizim kendi gelenek ve goreneklerimizdeki kalrnttlanndan ogreniriz. I Bu <;ah§mada da insan.l.18Jn bilinen tarihinde izini siirecegimiz ya§antl alanlanndan birisi ensest yasaklan ve bu yasakla­nn yansunalandrr.

Bilindigi gibi toplumu olu§turan iiyeler arasmdald akrabahk baglan ve aile ili§kileri evlilikte e§ olarak se<;ilebilecek kimselerin tespitinde temel olc;ii kabul edilmi§tir. Kendileriyle evlenilmesi yasak olanlar ilkel toplum­larda geni§ bir aile grubunu ic;ine alrrken, zamanla daha kii<;iik guruplarla ve c;ok yakm akrabalarla suurlarnru§trr. Hangi al<rabalarla cinsel ili§kinin yasakland18Jna <lair kurallar, din, hukuk ve gelenekler tarafim;lan helirlen­mi§tir. 2 Bir killtiirde, akrabahk ili§kilerinin getirdigi davraru§ zorunluluklan yarunda, gerc;ek ya da sanki (fictive) akrabalar -Ozellikle ana-baba, <;ocuk, erkek ve kiz karde§ler- arasmda cinsel ili§kileri yasaklayan evrensel nitelikli

· kurallar ensest3 tabusu (horata yasagi, incest taboo) ba§h&'i alnnda deger-

1 Sigmund Freud, Totem ve Tabu (<;ev: K ~ipal), Say Yay., Ankara 2014, s.13. 2 Rahmi M. Telkenaroglu, "Ensest ve islam Hu.kukundaki izdii~iimii", SelfUk Universitesi

ilahiyat Fakiiltesi Dergisi;sayi:31, 2011, s.115-144. 3 Ensest kavranu Latince'de incesrus olarak tarumlarur ve stfat olarak 'pis, kirle~, temiz

olmayan' anlamma gelir. Genel olarak ensest, 'evlenmeleri, ahlak~a, hukukc;a ve dince ya­sakl~ (nikfill d~meyen) biyolojik olarak yalon akraba olan kadm ile erkegin cinsel ili~kide bulunmalan' anlammda kullarulmaktad.ir (Mayer, 1983; ~i, 1999; Emiroglu, 2003: 263; Akdwnan vd., 2005; Polat, 2007: 162; Balli, 2010; Gen~ ve Co§kun, 2013). Bagley (1969) ensest kavrarruru 'Antropolojik veya sosyo-biyolojik anlamda yalon ili~kisi .

------- ORDU ONiVERSITESi ILAHIYAT FAK0LTESI / 27-29 MART 2015 -------

'

---- DiN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINDA MAHREMIYET AlGILARI SEMPOZVUMU ----

lendirilir. Tarih boyunca hemen biitiin toplumlar, aile saydtl<lan birligin d1§mdan birisiyle evleruneyi esas alrru§lardrr. Bir toplumda aile grubu an­ne-baba, <;ocuklar ve en yakm akrabalar saytlirken, bir ba§ka toplulukta bir klaru ya da bir kabileyi kapsamaktadrr. Aslmda ensest yasagi ve di§evlilik kurali, ayru slllJilamarun cinsel ve sosyal goriinii§leridir.4 .

Irk ve killtiir bakmundan farkltla§mamI§ bireylerden olu§an, ki§isel ve yi.iz yi.ize ili§kiler iizerine kurulmu§ nispeten kii<;iik ve homojen yaptlardan; etnik koken, sosyo-ekonomik statii ve kiiltiirel degerler balillllllldan <;ogul­la§mt§ ve farkhla§mi§ yaptlara dogru gidilerek toplumsal degerler, ili§kiler ve kurumlar koklii bir donii§iime ugrami§tlr. 5 Bup.a ragmen ensest yasagi ge<;mi§ten giiniimiize ge<;erligini devam ettiren bir kural olarak varhgiru devam ettirmi§tir.6 Diinya Etnografya Atlas1'ndan 250 toplwnluk bir omek­lem iizerinde yaptlan bir ara§tumaya gore, ensest ili§kileri evrensele yakm bir diizeyde yasakttr. 7 Toplumun varhgi ve devarrn i<;in insanm <;ogalmas1 gerektiginden, bu gerekliligm oniine ge<;en etkenler hi<;bir zaman dikkate ahnmami§t!I. DolayISiyla olduk<;a strurh k:i§i ve toplumlar aras1 ili§kilerin soz konusu oldugu donemlerde, insanlann <;ogalmaslil.IIl bir yolu olarak ensest tiirii ciiisel ili§ki <;ok nadir olarak kabul gormii§tiir.8

ilksel toplumlan incelenrnesinde, giiniimiizdeki dinlerin temelinde yer 515 alan biitiin ortak dii§iincelere ve temel ayinsel tutumlara benzer sonu<;lara ula§tlmaktadrr. Dirtlerde temel olup da ilksel toplumlarda bulunmayan hi<;bir §ey yoktur. Dini dii§iincenin ve hayann biitiin temel unsurlan, en azmdan tohum halinde en ilkel dinlerde bulunur. Dini egilimlerin kokeni insan aklmm genel yasalannda degil, dini §eylerin hususi dogasmda aran­malidrr. ideal varliga inanrna a<;1smdan en ilkel dinler ile modem dinler ortak ozellige sahiptir. Bu nedenle ideal toplum, dinin onceden var olmas1-ru gerektirir. Biitiin dinler manevi bir ozellige sahiptir ve dolayl.Slyla mane-vi hayat iizerinde tesir icra eder.9 Her din kendi miintesiplerinin sosyal ve

bulunan ki§iler arasmda kuraJ ve tabulara aylan olarak ger~ekle§en hamileligin ve altema­tif ailenin olu§tugu ~ki' olarak taruml~or. Tierney ve Corwin (1983) ise ensest i~in kan baguun gerekroedigi.ni belirtirken ilveylik ~kisi, evlatltk almma, bakurundan sorumlu olmak, ailenin giivencligi bir ~i (ana-baba, amca, dayi, kuzen, haJa, teyze, yalan aile dost­lanrun) ba§tan c;tkana konu§ma ve remas, te§hircilik, cinsel i~erikli davr~lar ensest kap­sarnmda degerlendirir.

1 Abdurrahrnan Kasapoglu, "Ensest Tabusu ve Egzogami Kuraluun Kur'an'daki YansunaJa­n", Dinbilimleri Akademik Ara§ttnna Dergisi, c.3, sa}'l:4, 2003, s. 5-15.

5 Mehmet Yiiksel, "Mahremiyet Hakki ve Sosyo-Tarihsel Geli§imi'', Ankara Oniversitesi Siya­sal Bilgiler Fakiiltesi Dergisi, c.58, sa}'l:l, 2003, s.181-213.

6 Howard Dubowitz, "Preventing Child Neglect and Physical Abuse", Pedia.trics in Review, 23(6), 2002, p.191-196.

7 Bozkun Gilvenc;, in.san ve Kiiltilr, Remzi Kitapevi, istanbul 2005, s.261. 8 ~ura Genr; ve Sec;il Co~kun, "Ensest", Tiirkiye Barolar Birligi Dergis~ sa}'l:l06, 2013, s. 215-

260 9 Emile Durkheim, Dini Hayann ilkel Bifimleti, (~ev: F. Aydm), Atar; Yay., istanbul 2005,

ss.375-490.

------ - ORDU ONIVERSITESI ILAHIYAT FAK0LTESI / 27-29 MART 2015 -------

516

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU ----

bireysel hayatlanru diizenlemek iizere bir talam emir ve yasaklar koyar. Bu emir ve yasaklann baztlan biitiin ilahi dinlerde ortaknr. 10 Bu yoniiyle din­lerin amac;.lanndan biri de miikemmel toplumu gen;ekl~tinnek oldugu ifade edilebilir. Dini ritiieller/ibadetler fiziki yone ilaveten, ayru zamanda ahlaki bir karaktere de sahiptirler. Bir yerli, atalanrun her zaman dini iba­detleri yerine getirdilderi i9n kendilerinin de atalanrun omegini takip etmesi gerektigine inarnr .11

ilahi dinlere bakngumzda da kutsal metinlerin incelemesi gostermek­tedir ki, kadmlann utanga<;h&i ve c;ekingenligi, Ezra'Illll kadmlann iffetleri i<;in i<; etek giymeleri emrinde oldugu gibi, geleneklerin bir sonucu ve ayru zamanda dinin dikte ettigi bir iffet anla}'l§lillil neticesidir.12 Kutsal metin­lerde kadmlann tepeden nmaga kapanmaya ve kadmlan tacizden koruma­ya yonelik bazi tedbirler yer ahr. Eski Allid'de (Tesniye, 22: 28-29), ozellik­le, geni; luzl.ara yaptlacak tecaviizlerin oniine gei;ilmesini temin etmek ba­kurundan baz1 hiikiim.ler bulunmaktadrr.13 Yine Yahudiler kadmlannm iffet ve namuslanna ayn bir onem verdikleri (Tekvin, 34, 38) goriiliir.

bnemli mahremiyet kurallanndan birisi olan ortiinmenin insanbk ta­rihi kadar eski bir gelenek oldugu gerek biri;ok tarihi veride gerekse kutsal kitaplarda ve ya§anan gelenekte goriilmektedir. Arkeolojik kaztlar ve bilim­sel veriler de buna i§aret etmektedir. Ba§ortiisiiniin tiim ilahi dinlerin men­suplannca kullantlchgi, islam'dan once iran, Bizans, Hint medeniyetlerinde yaygm bir uygulama oldugu, bunlara ait dinsel ve tarihsel metinlerden a~i;a anla§tlmaktachr. Tevrat'ta ortiinme ile ilgili gei;en anlanmlarda da ortiinmenin saygm/hiir kadmlara ait bir ozellik oldugu goriilmektedir. Tevrat metinlerinde ba§ortiisii ve pei;eye atlfta bulunuldugu goriiliir. Haber rliteligindeki bu anlanmlann kutsal kitaptaki varhgi Yahudi gelenegmde daha sonra Rabbinik literatiirde ortiinmenin tamamen dinsel bir ozellik kazarup katI kurallara baglanmasma yetmi§tir. Omegin sokaga ba§ortiisiii <;tkan bir kachrun, kocas1 tarafmdan mehir Odenmeksizin bo§anabilecegi bir kanun olaral< yer al.rru§nr.14

Dinlerde ortiinme, ki.§iler arasmdaki ili§kiler, mekan ve zaman i9nde · hazzm bedenini gii9ii bir §ekilde yaptlanchracak sistem olarak ortaya 9-kar.15 Ortiinme yasagi, men edici bir yasaklamaya indirgenemez, koklerini en karanbk diirtiilere daldrrarak, yiizeyde hazz1 yasalhk i<;inde buyuran bir

10 Mahmut Salihoglu, "Yahudi Hukukunda Mamzer", Ekev Ak.ademik Dergis~ c.15, sayi:47, 2011, s. 269-275.

11 Emile Durkheim, a.g.e., ss.223-491. 12 H. $ah Yasdunan, ''Yahudilikte Kadm1arla ilgili MOspet Soylemler Baglanunda Ba21 Tespit­

ler', D.E.0. ilahiyat Fakiilte.si Dergisi, sayi:l5, 2002, s. 121-143. 13 H. ~ah Yasd.J.man, a.g.e. 14 Bedriye Oz~elik Ytlmaz, "Tarihsel ve Teolojik Ai;tlardan Kaduun Ortiinmesi Sorunu", islD.ml

ilimler Dergisi, c.4, sayi:l-2, 2009, s.329-346. IS Fethi Benslama, islam'm Psikanalizj cc;ev: L Ergiiden), ile~im Yay., isranbul 2014, s.207.

---- --- ORDU ONiVERSITESI ILAHIYAT FAKULTESI / 27-29 MART 2015 -------

'

---- DiN, GElENEK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU - ---

haz yasalligi kunnak isteyen bir hakikat diizeneginden kaynaklamr. 16 isla­miyet'te de ortiinmenin dogrudan mahremiyetle ili§kisi vardrr: Kur'an'da "Onlan bOylece aldattz. Derken o agacm meyvesinden tadmca avret yerlerini gordiiler ve cennetteki agaflann yapraklanyla avret yerlerini ortmeye koyul­dular. Rableri nida edip onlara dedi ki: Sizi, §U agacm meyvesini yemeden menetmedim mi ve demedim mi ki $eytan, hif §iiphe yok ki size apafik bir dii§mandzr." (Araf, 22). ~eytanrn igvasma kandtl<lan anda, ~plakhl<lanru fark etmi§tir ve ayru zarnanda haya, utanma duygusunu hiss.etmi§lerdir. Bu an, insanlar aras1 ili§kilere haya duygusunun girdigi andrr. Husus1 durum­la, cemiyet i<;indeki durum, o andan itibaren farkl.11a§rrn§tlr. ilk <;ift ortaya c;Ikar c;lkmaz, elbiseyi de 'icad e~lerdir'. Elbise utan.ma duygusunu s~ ve insani kolektif hayata sokmu§tur. 17

Yine 'ifk hadisesi' vesilesiyle, Nur Suresinde, ozel olan ile kamusal olan sl.llJilandmlacaktrr; abdest almak i<;in soyunmayi gerektiren narnaz srrasm­da eve giri§ler izne tabi olacaktrr; kadml~ siislerini di§anya gosterebile­cekleri ki§iler akrababk baglanna gore katl bi<;imde belirtilecektir. Boylece temel yasak ilkelerinden birisi olan ortiinme ortaya <;Ikmaya ba§larnaktadrr. Bu yoni.iyle ortiinme bir yasak olarak, ensest yasagma denk dii§mektedir. 18

Bu yasaklann izi siiri.ildiigunde ilkellerin hayatmda bir totem etrafrnda 5l7 oriilmeye ba§lanan ensest kurallanrun insanligm zihinsel ve toplumsal geli§imine paralel ilahi emirlerde kendisine yer buldugu ve boylece sac;ak: lanarak toplumsak dokuyu koruma i§levini siirdiirdiigu gorillecektir.

1. Totem Etrafmda Oriilen Yasaldardan Endogami Yasalda­rma Ge~§

Totem, eti yenebilen, zarars1z ya da tehlikeli ve korkulan bir hayvan, seyrek olarak da bir bitki ya da yagmur sti gioi biitiin klanla ozel ili§ki i<;in­de bulunan bir doga giiciidiir. Soyun atas1, koruyucu ya da yard1Illcrs1drr; gelecekten haberler getirir.19 Totem, ortak bir ozellil< olmakla birlikte dini bir ozellige de sahiptir. Kabile bolgesinin her yarurun yalmzca aym toteme mensup bireylerden olu§an gruplar tarafrndan kaplandignn anlatan mitler vardrr. Herhangi bir insanm totemi, onun kendisiyle ayru §ey olarak kabul edilir. Klan kendisine totem olarak hizmet goren hayvan ya da bitkiden gelmi§ olduguna inanir. 20

ilkel kabilelerdeki totem anlayi~illda ayru totem grubunda olanlar ara­smda evlenme ve cinsel ili§ki yasaktrr. Bu durum ensesti engeller. Her ilkel toplumda endogami ve egzogami ile ilgili yaptmmlar mevcuttur. Bu ne-

16 Fethi Benslama, a.g.e., s.211. 17 Umid Meri~ "Sosyolojik Ai;idan Killk-Kiyafet ve islam'da Ortiinme", islam'do. K1llk-Kryafet

ve Ortiinme, 1991, s.29-37. 18 Fethi Benslama, a.g.e., s.207. 19 Sigmund Freud, a.g.e., s.15. 20 Emile Durkheim, a.g.e., ss.151-238.

------- ORDU ONiVERSiTESi iLAHiYAT FAKULTESi / 27-29 MART 2015 ------ -

--- - DiN, GELEN EK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMP~ZYUMU - - - -

denle eski Universal bir yasaklardan biridir. Nerede bir totem varsa, orada bu toteme mensup ki§ilerin birbiriyle cinsel ili§kiye girmesip.i, dolaymyla birbirleriyle evlenmesini onleyen bir yasarun yiiriikliikle oldtigu gorilliir. Ensest yasaguun totemizm ic;ine nastl girdigi bilinmemektedir. Bazi ara§­trrmactlar ensest yasagmm totemizme giri§iyle ilgili olarak egzogaminin ba§langu;ta totemizmle bir ili§kisinin olmad1gi; c;ok onceleri e\'.lilik konu­sunda klSltlamalara gitmek zorunlulugu dogdugu zaman, arada slkI bir ili~ki olmal<Sizm totemizme sonradan girdigini soyler. Ancak totemizmle egzogami arasmda bir bag bulunmakta, bunun da c;ok saglam bir bag ol­dugu anla§tlmaktadrr. Ayru totemden gelen klan mensuplan .birbiriyle kan akrabas1drr, hepsi bir aile olu§turur v~ bu ailede en uzak akrabahk derece­lerine mensup iiyeler arasmda bile cinsel ili§ki kesinlikle yasaktrr. 21

Ensest'te temel kavramlardan biri "akraba" kavranudrr. Egzogami ise kendi klan grubu d1§mdan evlenmeyi ifade eden evlilik tiiriidiir, ilksel top­lumlarda ayru toteme sahip bireyler akraba olaralc kabul edilirken giinil­miizde kan bagiyla birbirine baghllgi ifade eder. Ensest yasagi ve egzogami birbiriyle ili§kili olarak degerlendirilebilir. Bu noktada evliliklerin hangi c;erc;evede yaptlacaglill ifade eden kurallardan biri olan ensest yasaguun ana fonksiyonu, egzogamiyi desteklemek olarak ifade edilebilir. Egzogami­nin ilk omekleri klz kac;rrrna §eklinde ortaya ~§, kiz kac;i.rma, egzoga­rnini.1 dogu§unu haz1rlam1§, egzogaminin varhgi da ensest yasagiru yarat­ffiI§tlI. 22 Totem, klarun ahlalci hayatllllil kaynagidrr. Ayru totem esasma i§tirak eden biitiln varhklar kendilerini, soz konusu gen;ek sebebiyle ahlaki olarak birbirlerine bagh olarak kabul ederler; birbirlerine kar§I ahlaki go­revleri vardrr. Akrabahgi meydana getiren §eyler, i§te bunlardrr. Boylece totem esas1, totemle ilgili bir gilc; ilcen ayru zamanda ahlaki bir gil<;tiir. Bu totemizme ozgil bir §ey degildir ve bi.itiln dinlerde hem kozmik hem de ahlalci fonksiyonlara sahip kurallar vardrr. Manevi bir disiplin olarak her din, insarun bu dilnya ile daha giivenli bir §ekilde kar§tla§masm1 yardtm. eden bir tekniktir. 23 Freud'a gore ilkel kabilelerde eksilc olan dini ve top­lurnsal kurumlann yerini totemizm almaktadrr. 24 Ayru totem · grubunun iiyeleri, aralarmda cinsel ili§kide bulunamaz ve birbirleriyle evlenemedigi ic;in ensest ve egzogami25 yasastmn toternizmle kuvvetli bir bagi vardrr.

' .. ~·

21 Sigmund Freud, a.g.e., ss.14-19. 22 Nefise Abal.J., "Tiirk Hall< Hikayelerinde 'ilk G5ril~te ~k' Motifi, Ensest Yasagi ve Egzoga-

mi", Milli Folklor, c.21, sayi:83, 2009, s.97·102. 23 Emile Durkheim, a.g.e., s.234. 44 Sigmund Freud, a.g.e. 25 Ayru kandan olan bireyler arasmda evlilik yasaguun ilk 6megini olu~turan egzogami kav­

ranu ilk defa Mctennan (1888) tarafmdan kull~ ve evliligin hangi suurlar i9Jide ola· caguun egzogamiyle ili~kili oldugunu belirt:ilmi.§tir.

- ------ ORDU ONiVERSITESi iLAHIYAT FAKULTESI / 27-29 MART 2015 - - - - ---

'

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BAClLAMINOA MAHREMiYET ALGILARI SEMPOZVUMU

2. Tarihsel Siire~te Ensest ve Mahremiyet Kurallartrun iz­dii~iimleri

Ensest, bugiin uygarligm temeli olan bir cinsel yasak §eklinde goriil­mektedir. Tarihin <;e§itli donemlerinde zaman zaman me§ru, dogal hatta gerekli saytlmi§ olsa da insanhk tarihi incelendiginde, geli§mi§lik diizeyin· den ve sosyolojik yap1dan baguns1z olarak, yakm akrabalarla cinsel ili§ki kurma ya da evlenme yasagmm, tiim toplumlar tarafmdan benimsenmi§ 'de84mez' bir kural konumunda oldugu gozlemlenmektedir.26 Toplumlar­daki mahremiyet ve ensest kurallanrun baz1 omeklerden soz etmek gere­kirse; omegin Sumatra adasrndaki Battallar'da kac;rnma yasaklari, yakm al<rabalik ili§kisiyle birbirine bagh biitiin ki§ileri kapsar. Battah bir erkegin bir ak§am toplantmna giden kiz karde§ine e§lik etmesi son derece yakl§lk­s1z bir davr~ saytllr. Yarunda ba§ka ki§iler olsa bile Battah bir oglan kiz karde§lerinin yarunda kendinin rahats1z hissedemez. Erkek ya da klz kar­de§ten biri anne ve babasmrn evine gelecek olsa da evde karde§ine rastla­sa, karde§i hemen evden aynlJp gitmeye bakar. Bir annenin evde ogluyl~ yalruz kalmal< istemeyecegi gibi, bir baba da evde laz1yla yalruz kalmaktan ho§lanmaz. New Mecklenburgta kuzen ve kuzinler i<;inden baztlari, aynca oglan ve laz karde§ler-i<;in de yine bu gibi kis1tlamalar soz konusudur; bir­birlerine yakla§amaz, birbiriyle tokala§amaz, birbirleriyle hediye verip alamaz ama birkac; adim uzakllktan birbirleriyle konu§abilirler. K1z karde­§iyle ensest ili§kiye giren erkek karde§ astlarak cezalandm.lrr. Fiji adalarm- ' da da aym yasak mevcuttur.27 Arapesh yerlilerinde de ensest yasagr var­dir.28

Zululu bir kadm, damat ile kaymvalidenin29 birbirinden ka<;mmaslillil alanda "damadlil kendi kansiru emziren gogusleri gormesi yakJ§lk almaz" diyerek yoru!11.lami§tlr. Bir erkegin bir kadrnla yalmz kalmasmrn birtakim yal<J§lks1z sen1i benliklere yol ac;acagi, Battahlarda i<; duraksamadan kabul edilir, yaklil kan akrabalanrun birbiriyle cirlsel ili§kiye girmesinden akla gelebilecek her tiirlii cezarun ve olumsuz sonucun beklenecegi· de bilindi­ginden yerinde bir davraru§la soz konusu yasaklara ba§VUrularak bu yolda­ki tiim ayarttlardan ka<;mmaya <;all§ilir.30 Yunan mitolojisinde de Freud'un kavramsalla§tt.rdigr §ekliyle Odipus kompleksi ve Electra karma§asmda

26 $ura Gen~ ve Se91 Co~kun, a.g.e. 21 Sigmund Freud, a.g.e., s.26. 2S $ura Gen~ ve Se9] Co~kun. a.g.e. 29 Damatla ka}'Ulvalide arasmdaki ili§kinin uygar toplwnlarda da aile dilzeninin en nazik

noktalanndan biri oldugu bilinmektedir. Ensest ~kiden kat;mmada hepsinden yaygm, hepsinden kan uygar toplwnlar ii;in de alabild.igme ilgin~ bir onleffile, erkek.le kaymvalide arasmdaki gorii§iip kon~mada kar§tl~ilir. i!gili on!em Avustralya'run tamanunda gorill­diigu gibi, Malenezya ile Polinezya halk.lannda ve Afrika'daki totemizm ve grup akrabahk­lanrun iz.Jerine rastlanan topluluklaruun izlerine rastlanan topluluklannda da kaquruza 9kar (Sigmund Freud, a.g.e., ss .. 31-27).

30 Sigmund Freud, a.g.e., s.31.

- ------ OROU ONiVERSITTsi iLAHiYAT FAKOLTESI / 27-29 MART 2015 -------

519

520

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BA<'iLAMINDA MAHREMiYEf ALGILARI SEMPOZVUMU ----

r;ocuklar, anne-baba ve karde§lerden cinsel olarak kar§l cinslerine ilgi du-~~ .

Eski Anadolu medeniyetlerinden Hititlerde ise Yasak ili§kiler 'ht.irkel' olarak adlandmb.r. Zina ir;enneyen durumlarda, <;iftlerin ikisi de insan oldugunda, fark bizim 'ensest' olarak adlandrrd1guruz §eye benzemektedir. Bir adam annesi ya da kmyla (yasa 189), ogluyla (yasa 190), veya tivey annesiyle (yasa 190) birlikte olmamalidrr. K.lz karde§ olanlarla ve onlarm. annesiyle yalrnzca eger farkh bolgelerde ya§1yorlarsa ve adam onlarm ara­smda kan bagi oldugunu bilmiyor ise (yasa 191 ve 194) cinsel . anlamda birlikte olmasma izin verilir. Bir adam eger babas1 vefat et:m.i§ ise iivey airnesiyle (yasa 190), vefat etmi§ e~inin kiz karde§iyle (yasa 192), ya da · babas1, erkek karde§i veya oglu ile akrabaligi olan bir kadm ile (yasa 194) birlikte olabilir. Orta Asur Yasalar1'nda (yasa 33) yasa 193'te beyan edilir. Bu yasa, kadlillil vefat etmi§ e§inin erkek akrabas1 ile ensest s·uc;u i§leme­den evlenmesine izin verirdi. 32

MlSlr, Peru ve Japonya'da kraliyet ailesinin safh&irn korumak i<;in bu yolun me§ru olaral< kullaruldigi gozlemlenmektedir. Tarih boyunca enseste izin verdigi. bilinen toplumlarm saylSl pannakla saytlacal< kadar azdrr. MlSlr Firavunlan ailesinde, erkek karde§lerin abla ile evlenmesirte fain verilir, fakat ensestin oteki r;e§itleri yine de yasaklarurd1. Firavunlar, yan Tann saytld1gi i<;in, bu iznin yasa&in evrenselligini sarsmadigi kabul edilir. Eski MISlr'da, Peru'da, Havai.'de Mtsrr hem de ad1 gec;en diger "toplumlarda, anayla evlenmek kesinlikle yasaldandt&i gibi, kiic;iik kiz karde§le de evleni­lemez. 33

Bu noktada ensestin tarihsel siireciyle ilgili birka<; genelleme yaptlabi­J.4':34 Bir, ensest a§a&"i yukan biittin toplumlarda ahlfil<s1zltk olarak deger­lendirilir. iki, ender olmakla birlikte htikiimdar soyundan gelen karde§lerin evlendirilmesi gibi belirli olaylarda killttirlerin ensest tabusunun <;ignenme­sine gi:iz yu,mdugu bilinmektedir. Oc;, biyolojik baglann yakinllgi azaldik<;a cinsel ili§kilerde konan yasaklar da yumu§attlmakta ya da ortadan kaldi­nlmaktadrr.

3. ilahi Metinlerde Ensest Kurallar1

Eski Ahitte ensest ve mahremiyetle ilgili c;ok sayida emir bulunmakta­drr, bunlardan baztlanna yer vermemiz gerekirse: Babasznzn kansiyla ya-

31 Sigmund Freud, a.g.e. 32 Harry A. Hoft'ner, "Hititler Anadolu'sunda Yasal ve Sosyal Kurumlar'', Tarih Okulu, sayi:6,

2010, s.~23-244. 33 ~ura Gem; ve Se<;il Co§kun, a.g.e. 34 Ahmet San, "§ebnem i§ig:Uzel'in 'Tabut' Adli Oykiistiyle Thomas Bemhard'm 'Jauregg' Adli

Oyktisiinde Ensest ~ki", Atatiirk· iiniversite.si Sosyal Bilimler Enstitilsii Dergisi, c.9, sa}'.1:1, 2007, s. 18-19.

------- ORDU ONIVERSITES! ILAHIYAT FAK0LTESi / 27-29 MART 2015 -------

'

---- DIN, GELEN EK VE AHLAK BA~LAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ---

tan, babaszmn namusuna leke silrmiis olur. iki.si de kesinlikle i:ildilrillecektir. Olilmil hak emzi§lerdir. Bir adam geliniyle yatarsa, ikisi de kesinlikle oldiiril­lecektir. Rezillik etmi§ler, i:ililmil hak etmi§lerdir (Eski Ahit/Levililer: 20: 11-12). 'Babasmzn kanszyla yatana lanet olsun! <;iinkii. o babasznm evlilik yata­gma leke silrmii.§tiir. "Biltiin halk, 'Amin! diyecek. "'Herhangi bir hayvanla cinsel ili§ki kurana lanet olsun!" Biltiin halk, 'Amini diyecek. "'Annesinden ya da babasmdan olan kzz karde§iyle yatana lanet olsun! "Biitiin halk, 'Amin! diyecek. "'Kaynanasiyla yatana lanet olsun! "Biltiin halk, 'Amini diyecek. (Eski Ahit / Yasamn Tekran, 27: 20- 23). "Kimse b·abasmm kansmz almaya­cak, babasmm evlilik yatagzna leke siirmeyecektir." (Eski Ahit/Yasamn Tek­ran, 22: 30). Bir adam hem bir kzzla, hem de kzzm annesiyle evlenirse, alfak­ltk etmi§ olur. Aranzzda bi:iyle· alfaklzklar ol_masm diye ilfil de yaktlacaktir (Eski Ahit/Levililer: 20: 14). 'Bir adam anne ya da baba tarafmdan iivey olan kzz karde§iyle evlenir, cinsel ili§ki kurarsa, utanftlr. Afzkfa Q§agzlamp halkm arasmdan aalacaklardir. Adam kzz karde§iyle ili§ki kurdugu ifin su­fUnun cezasmz fekecektir (Eski Ahit/Levililer: 20: 17).

Yahudilikte mamzer hukuku temelde giiniimi.izden c;ok farkh bir sosyal yaplilID ve ili~kiler sisteminin hakim oldugu antik donemde olu§mu~ ve giiniimiize kadar otoritesini devam ettirmi¢r. Mamzer; Tora tarafmdan yasaklanan herhangi bir yakm akraba birlikteliginden dogan ki§idir. (Bkz. Levililer 18:6). Rabbi Ye§U "taraflann mahkeme tarafmdan oliimle ceza­landmlacagi her ili§kiden dogmu§ c;ocuk mamzerd.ir" der. Arine ile baba, birbirleri ile evlenmeleri yasak olan yalan akraba ise, yani ensest ili§ki s6z konusu ise bu i~kiden diinyaya gelen c;ocuk mamzerdir. Evli bir kadmm kocas1 ch§mda biri ile olan ili§kisinden dogan c;ocuk da mamzer olarak kabul edilir.35 •

Yeni Ahitte de ensestle ilgili <;e§itli ifadeler bulurunaktachr: Aranzzda fuhlJ.$ oldugu si:iyleniyor, iistelik putperestler arasznda bile rastlanmayan tiirden bir fuhlJ.$! Biri babaszmn kansmz alml§. Siz hala bi:ibilrleniyorsunuz! Oysa yas tutup bu i§i yapam aranzzdan atmanzz gerekmez miydi? (Yeni Ahit/I. Korintliler, 5: 1-2). Olilmden sonra dirili§ olmadzgzm soyleyen Sadu­kiler, aym giln isa'ya gelip §UllU sordular: "OgretTJ?enimiz, Musa §i:iyle buyur­mlJ.$tur: 'Eger bir adam fOCUk sahibi olmadan olilrse, karde§i onun kansim alsm, soyunu silrdilrsiln.' (Yeni Ahit/Matta: 22: 23-24). Dirili§ten sonra insanlar ne evlenir, ne de evlendirilir, gi:ikteki melekler gibidirler (Yeni · Ahit/Matta: 22: 30). Oliimden sonra dirili§i yadsiyan Sadukiler'den bazilan jsa'ya gelip §Unu sordular: "Ogretmenimiz, Musa yazilannda bize §i:iyle bu­yurmU§tur: 'Eger bir adamzn evli karde§i fOCuksUZ i:iliirse, adam i:ilenin kan­sim alzp soyunu silrdilrsun (Yeni Ahit/Luka: 20: 27-28).

35 Mahmut Salihoglu, a.g.e.

------ OROU 0NiVERSITESI ILAHiYAT FAK0LTESI /27-29 MART 2015 -------

521

OiN, GELENEK VE AHlAK BAGLAMINDA MAHREMiYET ALGllARI SEMPOZYUMU ----

islamiyete gei;meden Cahiliye donemine bir goz atmak gerekirse: Ca­hiliye devrinde dengeli ki§ilik sahibi olanlar, babarun hanuruyla evlenmeyi ho§ gormemi§ler, bu durumu ofkeyle, k1zgutltl<la kar§tla.nl1§lardrr. Bu. yi.iz­den Araplar, bir kimsenin, babasmm kansll11 nikfilllamasma "el-makt'; (ga­zap), boyle b4" evlilikten dtinyaya gelen c;ocuga da "el-makit" (gazap tirti­nti) nitelemesinde bulunmu§lardrr. Kur'an'm indigi ortamda, Cahiliye gele­negme mensup Araplar arasmda anne, klz, klz karde§, hala, leyze, karde§ kiz1, bac1 klz1 ve oz oglun kans1yla evlenmek gibi adetlerin bulunduguna. dair herhangi bir bilgi yoktur. Sadece babanm oltimtinden sonra tivey anne ile evlenme ve iki klz karde§i birlikte alma adetinin varligmdan soz edilir. 36

islamiyet'te de mahremiyet ve orttinmeyle ilgili htikiimlerden bahsedi- · lebilir: Size §unlarla evlenmek haram ktlmdi: "Analannzz, kzzlannzz,. kzz karde§leriniz, halalannzz, teyzeleriniz, crkek karde§ kzzlan, kiz karde§ kzzla­n, sizi emziren siitanneleriniz, siitkzz karde§leriniz, kanlannzzin anneleri, kendileriyle zifafa girdiginiz kanlannzzdan olup evlerinizde bulunan iivey kzzlanmz, -eger anneleri ile zifafa girmemi§seniz onlarla evlenmenizde size bir giinah yoktur- oz ogullanmzm lcanlan, iki kzz karde§i (nikah altmda) bir araya getirmeniz. Ancalc gefenler (onceden yapilan bu tiir evlilikler) ba§ka. 37

522 $iiphesiz Allah fOk bamlayiczdzr, fOk merhamet edicidir (Nisa 4/23). Gef­mi§te olanlar harif, artik babalannzzm evlendigi kadmlarla evlenmeyin. <;iinkii bu bir hayaszzhk, ofke ve nefret gerelctiren bir i§tir. Bu, ne kotii bir yoldur (Nisa, 4/22). Peygamberimiz de bu konuda "Mahremi ile ili§kiye giren cennete giremez" buyunnu§lardir (Taberani, el-Mu'cemu'l-evsat, N, 188, H. no: 3936).

Nur Stiresinin 27-31. ayetlerinde de mtimirtlerin, birbirlerinin evlerine girmek i<;in uymalan gereken kurallar ve kadinm yabanctlara gostermeme­si gereken ziynet ve ziynet yerleri hal<la.nda, herkesi kapsayan genel hti­ktimler bildirilmi§tir. Hadiste de 'Bugiinden sonra bir erkek, yamnda bir iki erkek daha olmadilcfa yalnzz ba§ma bir kadmm yanma girmesin' (Muslim, Selam, 22) buyrulmu§tur.

Sadece yabanc1 erkekler degil, kendisinin veya kocasll11Il mahrem ol­mayan alcrabas1 da bOyledir. Onlar da kendilerine nikfill dti§en alcraba ka­dm veya k1zlann yanmda yalmz ba§ma bulunmamalidirlar. Kur'an, erkege de kadma da mahrem olmayanlara kar§l baz1 bakl§larim yummalarlll.l em­retmektedir. Burada baz1 baki§larm1 yummaktan maksat, §ehvet duygula­nyla kan§lk bakl§lar1 yummaktrr.38 Kur' an'daki soz konusu ayetlerde de

36 Abdurrahrnan Kasapoglu, a.g.e. 37 Ayetin bu dimlesinde, ge~re yapi.lan bu tiir c;irkin uygulamalann affedilcligi vurgulan­

makradrr. Ancak ayetin hiikrnii geregi, yasak kapsamma giren mevcut evlilil<lere de son ve­rilmesi gerekrniyordu.

38 Silleyman Ate§, "Orti.irune", Kur'an Mesaj1: ilmi ArO§tlrmalar Dergisi, c.l, sa}'l: 10,11,12, 1998, s.14-26.

------- ORDU UNiVERSiTESi ilAHiYAT fAKULTESi / 27-29 MART 2015 -------

'

•,

DiN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMIN~A MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ----

ac;tl<c;a belirtildigi gibi, ortiirunenin iffet ve namusu korumayi amac;lar. Giyim, ku~am ve ortiinmede gelenek ve gorenek esastI.r.39

4. Ensest Kurahrun Nedenleri

Ensestin "nic;in" yasak olduguna yonelik sorular, ilk planda "tehlikeli, sakmcah, pis, §eytanca, hayasizca bir il4ki ve gilnah" oldugundan dolayi yasaktI.r" §eklinde cevaplandmlrr. 40 An~ak toplu_msal, bireysel veya biyolo-jik. fonksiyonlan ac;1smdan degerlendirildiginde daha fazla somut nedene . ihtiyac; gostermektedir. Ensest yasagi; ge'netik sakmca teorisi, ya.kmhk­al1§kanltl< onlemesi teorisi, ic;giidti onleme teorisi, Oidipus Kompleksi, og­lumun oglu, kocamm karde§i bilmecesi teorisi, kadm sayismm azli&i teorisi gibi c;e§itli teorilerle41 ac;Iklanmaya c;ah§tlnu§trr.42 Psikolog Roger V. Burton, ensestin nedenlerini sorgulad1gi makalesinde ensest tabusunu §U §ekilde ac;iklar: "Ensest tabusu, aile ic;i cinsel rekabet proble~erini c;ozmektedir ki eger bu rekabet kontrol edilmezse, aile tiyeleri birbirinden kopacaktI.r". Ensest tabusu toplumsal dtizeni ve ileti§itni saglad1gi gibi aile ic;i diizeni de saglamaktadrr. Aynca Burton, kiic;iik c;ocugun belli bir olgunluga gelene kadar ailesi tarafmdan korunmas1 gerektigine dikkat c;ekmektedir. Kiic;iik c;ocuk, ancak erginle§tiginde cinsler aras1 farklill&i gorebilecek ve aile d1-§mdaki kar§1 cinsten biriyle evlenmek isteyecektir. Boylelikle akraba ve 523 akraba olmayarun tarumlanmas1 ile kadinlann kar§tltldi degi§imi sonucu akrabaltl< baglan olu§turulmU§tur. Ensest kurah boylece aile ic;i ileti§imi, ailevi ve toplumsal duzeni saglad1gi anla§llmaktadrr.43 Ensest yasagi, aile ic;i cinsel rekabetin oniine gec;mek ic;in toplwn tarafmdan konulmu§ eski bir tabudur. Freud'taki oidipus kompleksi de ensest tabusudur ve aile ic;i cinsel

39 Mehmet Dag, "islam'da Ortiinme Ozerine", isldm ilim/eri Enstit:iisii Dergisi [Ankara Univer­sitesi ilahiyat Fakiiltesi], sayi:5, 1982, s. 187-191.

~0 Bozkurt Giiven~, a.g.e., s.261. 41 Kadm Sayt.slDlD Azllgi Teorisi: Yasagm kokeni paleolitik ~glardaki kad!D az!Jgma

dayarur. Nii.fusun luzla aTO§tnt onlemek i~ laz ~ocuklanrun oldiiriilmesi toresi vardu'. Bu tare zamanla kadm azligma neden olmu§ ve di§ardan kadinla evlerune zorunlulugu di~ ev­liligi torele§tirmi~tir. Yalanhk-Ah§kanW< Onlemesi Teorisi : Uzun siire bir arada ya­~ayanlar arasmda cinsel duygular azalmakta ya da tiimiiyle yitirilmekte, bu durum "tiksin­ti" ya da bulann olu§turmaktadrr. i~giidii Onleme Teorisi: Yalanlaruruzla cinsle ili§kiyi • onleyen i~giidiller vardtr. Oidipus Kompleksi: Ensestin uyandrrd1gi korku ve tiksinti, yalo.nlannuza kar§1 c;ocuklukta duydugumuz ilginin ve cinsel ili§ki kurma arzusunun baso­nlrrwj olmasmdan kaynaklarur. Ensest sosyo-kiiltiirel kokenlidir. Genetik Salonca Teo­risi: Yalon alcrabalann evliliginden, genetik bakundan kusurlu, ciliz, hastahkh ve anorrnal c;ocualr dogar. Tiiriin devanu ic;in ensest yasaklaruill§ttr. Oglumun Oglu, Kocamm Karde§i Bilmecesi Teorisi: Ensest dogan c;ocugun birden fazla isimlendirmesi olacagi {hem ogul ve hem torun hem de kaymbirader) ic;in aile i9 ili§kilerde dil/isimlendinne kar­ga§as1na sebep olur (Giivem;, 2005: 261).

12 Bozkurt Giivenc;, a.g.e., s.261. ~3 Roger V. Bunon, "Folk Theory and the incest Taboo", Ethos, vol.l, issue:4, pp. 504-516.

1973, s.506.

--- --- - ORDU ONIVERSITESI ILAHiYAT FAK\ilTESI / 27-29 MART 2015

524

---- DiN, GELENEKVE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ----

yasaklamayi ic;erir. Bireyleri aile di§1 cinsel nesne ara~ma iter ve toplu­mun kendi uyumu korunur.44

Ensest evlilikle. dogacak bebeklerde genetik hastahklara yol ac;acagi dii§iincesinden dolayi uzak durulmas1 gereken bir evlilik tiirii olarak goste­rilmektedir. ~organ ve Livingstone gibi ar~tmnactlar, ensest yasagmm kokenini bu dii§iinceyle ac;lklamaktadrr.45 Ancak bu yiizeysel bir yakla§un­drr. Ensest yasagmm nedenlerinden biri olarak, ensest sonucu _saghkli bir evlat diinyaya getirileineyecegini soyleyen bilim adamlanna kar§ilik antro­polog Murdock, ilkel insamn boyle bir iiremenin saghksiz etkilerini bilme­digini ve farkrnda olmadigiru belirtmektedir.46 Biyologlara gore aile ic;i cinsel ili§ki, olumsuz c;ekinik genlerin .daha fazla etkinlik kazanmas1 nede­niyle oliim orarum arttumaktadrr. Sonuc;ta, ensestten kac;mma tutumunun seleksiyon yoluyla geli§~ olabilecegi one siiriilmektedir. 47

Freud'a gore insarun sonradan bilinc;dt§rna ittigi ensestik arzulara ilkel­lerin hala tehlikeli goziiyle baktp, bunlardan kendilerini·korumak ic;in ala­bildigine sert onlemlere ba§Vllrdugunu gostermektedir.48 Yakm akrabalar arasmdaki kac;rnma onlemlerinin anlam ve amac1 hie; ku§kuya yer birakma­yacak kadar ac;ik olup, biitiin ara§trrmactlar tarafmdan enseste kar§1 koru­yucu bir onlem olarak goiiiliir. Ornegin Fison ve Howitt'e gore ilkel toplu­lul<larda amansizW<la uygulanan kac;mma onlemlerinin olas1 bir ensestik ili§kiye kar§1 almilll§ koruyucu onlemler olaralc baktlabilir. 49 Trobriandhlar d1§evlilik kurallanna kar§l gelme fikrinden iirkerler ve kanda§la · cinsel ili§­kide bulunma halinde, deride yaralann c;ikacagina, hastalik hatta oliim gibi olaylann ba§a gelecegine inarulir. so

ilkellerin ali§ilmadtk boyutlarda bir ensest korkusu ve duyarhgiyla kar§lllllZa c;1kngiru, bunun da gen;ekteki kan akrababgmm yerine totem alcrabaligiru gec;irmek gibi bizler tarafmdan pekiyi anla§tlmayan bir ozellik­le baglantlli oldugunu anla§llmaktadir. Evlilik slD.lflan· sisteminin geli§tiril­mesinde dogal ve grup ensestini onlemenin otesine gec;.ilerek uzak klan

44 . YtldJ..z Akpolat ve Yusuf inci, "Erzurum'da <;ocuk ve :?iddet", Uluslararast Kanlimli Kadina ve <;ocuga Kar§t §iddet Sempozywnu kitap9gi ii;inde, (27-28 Nisan 2012), s.866-886.

45 Frank B. Livingstone, "Genetics, Ecology and The Origins of Incest And Exogamy", Current Anthropology, 1969, pp.45-61.

46 Roger V. Burton, a.g.e. 47 Erik Erickson, "Oedipus Uzerine Yeniden D~iinmek: Ensestten Ka9J1IDaya ~kin Evrimsel

Bir B~ A951" C<;ev: F. Una!), <;ocuk ve Genflik Ruh Saghgr Dergisi/Turldsh Joumal of Child and Adolescent Mental Health, c.l, sayi.:2, 1994, s. 125-127.

48 Sigmund Freud, a.g.e. 49 Lorimer Fison and Alfred W. Howitt, Kamilaroi and Kumai. Aboriginal Studies Press,

1991. so Bronislaw Malinowski, Yabaml Toplumda Suf ve Gelenek C<;ev.: !?· Yegin), Istanbul: Epsilon

Yay., 2003, s.90. ·

------- ORDU ONIVERSITESI iLAHiYAT FAKOLTESi / 27·29 MART 2015 -------

'

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINDA_ MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU - ---

akrabalan arasmdaki evlenmeleri de onleme amacmm giidilldiigu gorill­mektedir.51

. Kibbutz'larda oldugu gibi giivenli ailevi bagi olanlar arasmda ensest ~kisine az rastlarurken zayif ya da giivenli olmayan ailevi baga sahip52

olunmas1 ensesti artmr. Oedipus'un annesi Jocasta ile ~kisi oldugu gibi ailevi bagi olmayan bireyler arasmda ise ensest ili§ki sik rastlanan bir olgu­dur. Japon Macaque'lannda oldugu gibi digerkfun.hk davrfilllijuun sergilen­digi ailelerde ensestten ka<;inma oraru daha yiiksektir. 53 Bunun yarunda ilksel toplumlarda fiziksel mekan insaru suurlayio nitelige sahiptir. 6rne­gin ingiltere'de, Anglo Sakson kokenli atalann en erken donemdeki evleri, sadece geni§ bir odadan olu§ur ve aile ya da akraba grubuna mensup her­kes bu mekanda kahr, dinlenme ve uyuma gibi biitiin etkinlikler burada gen;ekle§irdi. 54

D1§ evlilik kurah ve ensest yasa&i aslmda ayru Sllllflamarun cinsel ve sosyal goriiniimleridir. Ensest saytlmayan ili§kilere ~ evlilik kurali izin verir. Ensest yasa&i ve di§ evlilik kurah, ayru yasarun iki ayn bi<;imidir. Dl§ evlili.k, toplumsal hayatm hayatta kalmarun biiyii.me ve gii<;lenmenin zo­runlu bir on ko§uludur. SS Temelde yerle§mi§ akrabalik sisteminin korunma-sma hizmet eder, aile bireyleri arasmdaki yakutlik baglanru, sevgi, §efkat, 525 saygi gibi duygulan, her tiirlii cinsellik hissinden uzak tutar. 56 Bu tiir ~ki­lerde, birinci derece yakm akrabalann birbirine kar§1 beslemesi gerektigi · hiirmet, merhamet ve §efkat gibi duygulann yerini §ehvet, ihanet, taciz, merhametsizlik ve nefsin arzulan alir.57 Kimlerle evlenilebilecegi konusun-da Kur'an'm koydugu ilkelere bagl.tlt.k; insan ile sapma egilimi arasmda psikolojik ve manevi bir set olu§turabilecek dinamizme sahiptir. Yasak ili§kilere kaq1 olu§IDU§ bulunan sogukluk hissinin zayiflamas1ya da bu psikolojik setlerin kaldinlmas1 her §eyden once aile bireyleri arasmdaki baglann (e~ah.m) kopmasma neden olur. Aile fertleri arasmda ho§nutsuz-luk, nefret, kin ve klskan<;hk duygulannm a<;,iga <;tlanasma yol a<;ar. Bu kural sayesinde insanlar arasmdaki baglar gii<;Jenecek; sevgi §efkat, daya­Ill§ma ve beraberlik duygulan korunabilecektir.58

Mahremiyeti saglayan temel ara<;lardan birisi ortiinmedir. Benslama'ya gore ortiinmede kullarulan beze cinselligi diizenleyici bir i§lev atfetmek

51 Sigmund Freud, a.g.e., ss.19-23. 52 Arrujtmnalar, ilk ytlda anne yerine ge~en bir balaCllllll, ana babadan birinin evde olma~1-

run, babarun Jo.zlanrun ge!iiimine ilgi gostermemesinin ve bo~anma sonras1 tekrar evlen­menin giivene dayali ailevi bagi bozdugunu gosre~tir (Erickson, a.g.e.).

53 Erik Erickson, a.g.e. 54 William E. Francois, Mass Media Law and Regulation, Wiley and Sons., New York 1986. ss Bozkurt Giiven~ a.g.e., s.261. 56 • Abdumtlunan Kasapoglu, a.g.e. 57 Rahmi Telkenaroglu, a.g.e. 58 Abdurrahman Kasapoglu, a.g.e.

- --- --- ORDU ONIVERSiTESi ILAHiYAT FAKOLTESI / 27-29 MART2015 -------

526

---- OiN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU

mfunki.in gi:iriinmektedir. Aziz Petrus, "kadm melekleri davas1 (halda) i<;in · ba§1 iizeriri.de tannsal bir istege nza gi:istennek zorundadrr". Meleklerin kaduu yiikselten bu hakluru Aziz Pavlus bir gii<; ve i:izgiirliik i§areti olarak yorumlar ve meleklerin halda i<;in ba§Iru i:irtmesi gerektigini buyurur. Bu­nun nedeni kadlillil ba§1 ac;ikken Tann kar§1smda edepsizlik yapttgi i<;in kadm ba§lill orterek Tann kannda degerini arttnr. Kadmlar erkekleri, en-sest yasagiru ihlal ettirecek kadar etkilendiklerinden, i:irtiinme mecburiyeti ·-kendi gerek<;esini, insan arzusundaki a§mligm toplumsal diizeni maruz brraktlgi c;ok ciddi tehditte bulur Ba§i:irtiisiinii destekleyen islami teolojinin baki§ a<;1s1 i<;in de ba§i:irtiisii' bir i§aret degildir. Di§i bedenini kismen ya da tamamen gizleyen bir §eydir, c;iinkii bu bedenin cezbetme ve biiyiileme giicii vardrr. Hi<;bir ten par~asmm fark edilmesine imkan tarumayan kati dini bic;imiyle ortiinme, her kadlill, ki§i olarak anonim ve farks1zla§ffil§ bir kendilige indirger. Kadmlan tiirle§tirir, soyutlar, onlan tek bir Uitleyene baglar: i:irtiiniin alnnda kadm vardir. <;aqaf araclltgiyla kadm bir si:iylence, karanbk bir serap halini alir. Erkegm baki§1 bu §ekilde korunur. 59

5. Ensestin Zararlar1 ve Enseste Yonelilc Torel, Dinsel ve Yasal Yapt:J.nmlar

Ensestin pek c;ok zaranndan soz edilmektedir. Ozellikle aile §erefine ve sosyal konumuna zarar vennesi, ailenin damgalanmas1, aile birligini ve tiim aile bireylerini tehdit eden bir kriz yaratmas1, 60 bireylerde travma etki­si yaratrnas161, sosyal ili§ki aglarlill zedelemesi, 62 birbiriyle evlenen iki ya­km akrabanm soya i:izgii bozukluklara sahip olmas1 ihtimali, soya c;ekim

59 Fethi Benslama, a.g.e. 60 Evrim Aktepe ve Orhan Kocaman, ''Harnilelikle Sonu~lanan Karde~ Ensesti Olgulan",

Anadolu Psikiyatri Dergisi, c.14, 2013, s. 177-180. 61 Ensest fiziksel, ruhsal ve sosyal sonuc;Jan en agrr sorunlardan biridir ve etkileri omiir boyu

devam eder (Baran vd., 2009). <;ocuklugunda ensest oyki.isi.i olan yeti~kinlerde antisosyal davraru~Jar, intihara egilim, depresyon, anksiyete, disosiyatif bozukluklar, zayif dilrti.i kontroli.i, travma sonras1 stres bozuklugu, aile kurmaya ve cinsellige kar~1 sogukluk gibi bozukluklann daha stk goriildi.igu bildirilmektedir (Saygili ve Gonenli, 2008). Ugur ve cli­gerlerinin (2012) yapnklan bir ~~mada y~anan ensest ili~ki sonucunda depresyon, stres, clikkat eksikligi, kaygl, suc;Juluk duygulan ve uyku sorunlan gibi duygusal ve davra­llliSal sorunlarla kar~1la~1lcll8J belinilm.i~tir. Aynca istismara ugrayan ~ocuk ve ergenlerde e~kin ~Iara kadar ~~itli ruhsal bozukluklann goriildi.igu ifade e~tir. Yine yirmi bir i.ilkede 55.299 ~i i.izerinde yaptlan bir ~alt~mada ~ocukluk c;agi istismarlaruun intihar gi­~ilni ve intihar di.i~i.incesi risklerini arordtgi, cinsel ve fiziksel tacizin intihar da~1 i.izerinde en giii;li.i etkiye sahip oldugu·saptaruru§Ot (Bruffaerts vd., 2010). Gibb (2002) ta­rafindan yaptlan ~~mada da duygusal ve cinsel istismann olumsuz algtlann ol~umunda fiziksel istismardan daha etkili bulundugu bildirilmi§tir (Gibb, 2002). intihar gjri~imi ve kendine zarar verme, c;ocukluk ~agmda istismar ya~ayan ~ilerde daha stk goriilen iki ge­ne! davraru§tlr (Bernstein vd., 1994). Ara§ttnnalar ozellikle cinsel istismann kendine zarar verme davr~1yla ili~kili oldugunu bil~tir (Yeo ve Yeo, 1993; Jacobson ve Gould, 2007) . .

62 Aylin G. Baran ve Niiket P. Erbaydar, ''Yasak Cinsel ili~ki: Ensest", huksam.hacettepe.edu.tr, 2009.

------- OROU 0NiVERSITESI ILAHIYAT FAK0LTESi / 27-29 MART 2015 -------

'

---- DiN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINDA MAHREMiYET ALGILARI SEMPOZYUMU ----

yoluyla gelecek ku§aklara zarar vermesi, ensest i~kilerin tiksinti/bulantl uyandumas163 gibi nedenlerden on plana <;J.kmaktadrr. Aynca aile ve evlilik kurumunu ytlanas1 aile iiyelerinin cinsel kimligine saldm olmas1, kan ba&i­na dayali aktabali&i zedelemesi, toplumun ahlaki a<;tdan c;okmesine sebep olmas1, akraba11gi belirsizle§tirmesi, namusu lekelemesi, toplum yap1Slm tehdit etrnesi, ba§lbO§luk OlU§tunnaSl, insan neslini belirsizle§t:i.rmesi Ve aileyi rencide etmesi diger nedenler olarak srralanabilir.

Bu zararlar kar§tsmda ilkel toplumlardan ba§layarak hemen hemen biitiin toplumlarda ve totem yasaklanrun konu itibariyle bir tiirevi olarak degerlendirilebilecek ilahi emirlerde c;e§itli yaptinmlan 6ng6riilmii§tiir. ilksel toplumlarda <;e§itli §ekillerde oldiirme64, toplumdan dl§lama gibi cezalar verilirken ilalii dinlerde de buna benzer uygulamalarm <;e§itlendigi goriilmektedir. 6megin Yahudilikte "ili§kiye girenleri yakmal<" (Eski Ahit, Levililer, 20/14), "halkm arasmdan kovmal<" (Eski Ahit, Levililer, 20/17 ), "sert cezalar vermek" (Eski Ahit, Levililer, 20/17), "c;ocuksuz brrakmak" (Eski Ahit, Levililer, 20/19-21), "ktsrrla§tirmak" (Eski Ahit, Levililer, 20/19-21) gibi cezalar ongoriilmektedir.

islam a<;1smdan konuya bakuguruzda ise islam hukukc;ulari ternelde §U dort gorii§ii ortaya atttl<lar1 goriilmektedir:65 1) Kan veya· hlsunhl<. yoluyla 527 evlenilmesi ebedi olarak yasaklanrm§ kadmlar ile cinsel ili§kiye giren ki§iyi, arada evlilik akdi yapilip yaptlmad1gma yahut bu eylemi helal goriip got­medigine baktlmaksizm, zina yapan ki§i gibi had cezas1 (evli ve dul olanlari recm, bekar olanlar1 ise yilz celde) ile cezalandmnayi uygun goren g6rii§-ti.ir. 2) Bu suc;u nikah ad1 altmda i§lesin veya nikfills1z yapsm, ister evli ister bekar olsun, evlenilmesi <linen yasak olan kadinlar ile zina eden. ki§inin idam edilmesi gerektigin.i soyleyen g6rii§tii.r. 3) Mahremi olan bir ka_dmla cinsel ili§kide bulunan ki§i haklunda, eger evlilik akdi neticesinde bu <;irkin i§i yaprnt§sa a&ir tazlr cezas1, akit olmaksmn yapIDl§Sa zina haddini 6ng6-ren gorii§tiir. 4) Baba e§i ile diger mahremleri farkll kategoride degerlendi-ren ibn Hazm'a gore, arada akit olup olmad1gma yahut zina ettigi kadlillil kendi annesi olup olmad1gma bakmaks1zm, babasmm hanuru ile ili§kiye giren ki§i idam edilmeli ve malmm be§te birine (tahmls) devlet taraftndan el konulmahdrr. Buna kar§rn, evlenilmesi dinen me§ru saytlmayan diger akraba kadmlar ile ili§kinin cezas1 zina su<;una kar§Wk verilen had cezala-nrun ayrus1 olmahdrr. Pozitif hukukumuz ac;1smdan ise TMK 129. Madde'ye · gore a§a&ldaki kimseler arasmda evlenme yasaktrr: l. Ustsoy ile altsoy arasmda; karde§ler arasrnda; amca, dayi, hala ve teyze ile yegenleri ara­smda, 2. Kaym hmmli&i meydana getirmi§ olan evlilik sona ermi§ olsa bile, e§lerden biri ile digerinin iistsoyu veya altsoyu arasmda, 3. Evlat edinen ile

63 Abdurrahman Kasapoglu, a.g.e.. 64 Omegin; New Mecklenburgta loz karde~iyle ensesc ~kiye giren erkek kard~ astlarak

cezalandmlir. Fiji adalannda da ayru yasak mevcuttilr (Freud, 2014: 26). 65 Rahmi Telkenaroglu, a.g.e.

------- ORDU ONIVERSITESI ILAHIYAT FAKOLTESI / 27·29 MART 2015 -------

528

---- DIN, GELEN EK VE AHi.AK BAGI.AMI NOA MAHREMIYET AlGll.ARI SEMPOZYUMU ----

evlatbgm veya bunlardan biri ile d.igerinin altsoyu ve e§i arasmda. Tiirk Ceza Kanuµu'nun 414 ve 415.maddeleri 15 y~mdan kiir;Q.klere kar§1 i§­lenmi§ rrza ge«i;me, rrz ve namusa tasaddi fiillerini cezalandmr~en, 417.madde su«i;un, ·aile bireyleri veya 9karlanru korumak iizere tayin edil­mi§ yasal velileri tarafindan i§len.mesi durumunda ya§ kistas1 aranmakslZlD, cezayi yanya kadar agrrl~tmnaktachr.

Sonuc;

insanbk ailesi, tarihsel tecriibe i«i;inde «i;e§itli a§amalardan ge«i;erken olu§turdugu normlar hayatm pratik problemlerini «i;ozmeye yonelik i§levsel yaptlardrr. Bu yoniiyle insan.hk tarihinde yanslillalanru hemen hemen bii­rii.n toplumlarda gordiigiimiiz kurallcirdan birisi de ensest yasaklandrr. Bu yasaldann izi siiriildiigiinde ilkellerin hayatmda bir totem etrafinda oriil­meye ba§lanan ensesi: kurallanrun insanhgm zihinsel ve ~oplumsal geli§i­mine paralel olarak ilahi emirlerde kendisine yer buldugu ve boylece tiirev emirler olarak toplumsal dokuyu korurna i§levini siirdiirdiigu goriilmekte­dir. Ensest'te temel kavramlardan biri "akraba" kavranu.chr. ilksel toplum­larda aym toteme sahip bireyler akraba olarak kabul ed.ilirken giiniimilzde kan bagiyla birbirjne bagllligi ifade eder. Ensest yasagi ve egzogami birbi­riyle ili§kili olarak degerlend.irilebilir. Bu noktada evliliklerin hangi «i;er«i;e­vede yaptlacaguu ifade eden kurallardan biri olan ensest yasaguun ana fonksiyonu, egzogamiyi desteklemek olarak ifade edilebilir.

Tarihsel siirer;te ensest ve mahremiyet kurallamun izdii§iimleri Su­matra adasmdaki Battallar'dan Fiji adalanna Afrika'daki Dalagoa Ko­yu'ndaki Barangolar'a eski Anadolu medeniyetlerinden Hititlere ve yine eski uygarhklardan Mlsrr medeniyetine kadar izlemek miimkiindiir. ilahi metinlerde de bu kurallann daha sistemik emirlere donii§tiigu goriilmek­tedir. Omegin Eski Ahitte anne, 1o.z karde§, «i;ocuklann, teyze, hala, torun, yenge gibi yakm akrabayla cinsel ili§ki yasaklannn§trr. Benzer emirlerin Kur'an'da da tekrar ettigini ifade etmek miimkiindiir. brnegin Kur'an'da Miimin kadmlann mahrem olan birine kar§l ziynetlerini gizlemeleri, gozle­rini haramdan sakmmalan, rrzlarllll korumalan gerektigi; mahremiyete ozen gosterenlerin sfilil1 miiminlerden olacagi ifade edilir. islam gelenegin­de mahremiyetin sllllilanru bilmenin her Milsliimanm gorevi oldugu ifade edilirken babalar, dedeler, anneler, nineler, erkek ve 1o.z karde§ler, amca­lar, daytlar, halalar ve teyzeler arasmda bir soy yakml.lgi ve ebedl bir mah­remlik oldugu belirtilir. Yine toplumun dtizeni i<;in ailenin ISlahJ.ru.n ve korunmasUllil gerektigine, bu noktada anne-babaya biiyiik gorevler dii§tii­giine, ailevi terbiyenin ve mahremiyet egiti.minin anne-babarnn gorevleri arasmda olduguna d.ikkat «i;ekilir. Bu yasaklar oziinde rrzm korunmas1, namusun korunmas1, ailenin ve neslin komnmas1 gibi pek r;ok i§levi biinye­sinde banndmr.

---- --- OROU ONIVERSITESI iLAHiYAT FAKOLTESI / 27-29 MART 2015 -------

'

----- DIN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMIN[!A MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ----

Ensestin pek c;ok zaranndan soz edilmektedir. Ozellikle aile §erefine ve sosyal konumuna zarar vermesi, bireylerde travma etkisi yarannas1, sosyal ~ki aglanru zedelemesi, birbiriyle evlenen iki yakm akrabarun soya ozgii bozukluklara sahip olmas1 ihtimali, soya c;ekim yoluyla gelecek ku§ak­lara zarar vermesi, ensest ~kilerin tiksinti/buJantJ. uyandmnas1 gibi ne­denler ifade edilmektedir. Aynca aile ve evlilik kurumunu yikmas1 aile iiyelerinin cinsel kimligine saldm olmas1, kan b~gma dayall akrabahgi ze­delemesi, toplumun ahlaki a9dan c;okmesine sebep olmas1, akrabahgi be­lirsizle§tinnesi, namusu lekelemesi, toplum yap1s1Ill tehdit ettnesi, ba§tbO§­luk olu§turmas1, insan neslini belirsizl~tirmes.i ve aileyi rencide etmesi diger nedenler olarak srralanabilir. Bu zararlar kar§ismda ilkel toplumlar­dan ba§layarak hemen hemen biitiin toplumlarda ve totem yasaklanrun konu itibariyle bir tiirevi olarak degerlendirilebilecek ilahi emirlerde c;e§itli yaptJ.nmlart ongorillmii§tiir. ilksel toplumlarda c;e§itli §ekillerde oldiirme, toplumdan dt§lama gibi cezalar verilirken ilahi dinlerde de buna benzer uygulamalann c;e§itlendigi goriil.mektedir.

Abali, Nefise (2009). Tiirk Hall< Hikayelerinde •i:J.k GO~e ~k' Motifi, Ensest Yasagi ve Egzo­gami. Milli Folklor, 21(83), s.97-102.

Akduman, G. G., Ruban, C. vd. (2005). <;ocuk ve Ginsel fstismar, Adli Psikiyacri Dergisi, 3(1), ' s. 9-14.

Akpolat, Yild.tz ve incl Yusuf (2012). Erzurum'da c;:ocuk ve $1ddet Uluslararast Kanl1111lt Kadma ve <;ocuga Ka1J1 $iddet Sempozyumu kitapc;.i&t i~de, (27-28 Nisan 2012), s. 866-886

Aktepe, Evrim, and Kocarnan, Orban (2013). Hamilelikle Sonu9anan Karde~ Ensesti Olgulan, Anadolu Psikiyacri Dergisi, 14, s. 177-180

Ate§, Silleyman (1998) "Ortiinme", Kur'an Mesaj1: ilmi ArCl§nnnalar Dergisi, cilt: I, Sayi: l0,11;12, s. 14-26.

Bagley, Christopher (1969). Incest Behavior and Incest Taboo, Social Problems, 16( 4), pp. 505-519.

Balli Ozge (2010). <;ukurova Oniversitesi Tip Faki.iltesine Ba.rruran <;ocuk istisman ve ilunali Olgulanrun Degerlendirilmesi. Tipta Uzmanhk Tezi, <;ukurova Oniversitesi Tip Fakiil­tesi, Adana

Baran Aylin G. ve Erbaydar Niiket P. (2009). Yasak Ginsel ili~ki: Ensest, huk-sam.hacettepe.edu.tr .

Benslama, Fetbi, (2014). islam'm Psikanalizi, (~v.: L Ergiiden), istanbul: ileti~im Yaymlan. Bernstein, David P. et al. (1994). Initial Reliability and Validity of a New Retrospective Mea­

sure of Child Abuse and Neglect The American Journal of Psychiatry, 151(8), pp. 1132-1136.

Bruffaert:s' Ronny, et al. (2010). Childhood Adversities as Risk Factors for Onset and Persis­tence of Suicidal Behaviour. The British Journal of Psychiatry 197(1): 20-27.

Bunon, Roger V. (1973). Folk Theory and the Incest Taboo. Ethos, 1 (4), pp. 504-516. Dag, Meh.met (1982). "fslam'da orriirulte Ozerine", isldm /limleri Enstiti.isii Dergisi [Ankara

iiniversitesi ilahiyat Fakiiltesi], 1982, sayi: 5, s. 187-191. Dubowitz Howard (2002). Preventing child neglect and physical abuse. Pediatrics in Review,

23(6), pp.191-196. . ·Durkheim, E., (2005), Dini Haya'nn ilkel Bi~imleri, ~ev.: F. Aydm, isranbul: Ata~ Yaymlan.

------- OilOU ONIVERSiTESI ILAHIYAT FAKOLTESi /27-29 MART2015 -------

529

530

DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU - ----

~i, Aysel (1999). Ben Ha.sta Degilim, istanbul: Nobel Tip KitapevL Emiroglu, Kudret (2003). Antropoloji Sozliigu, Ankara: Bilim ve Sanat Yaymlan. Erickson, M. (19.94). Oedipus Uzerine Yenlden Dii§iinmek: Ensestten Ka<;JJUDa}'a ~kin Ev­

rimsel Bir B~ Ar;isi C<;ev: Fati.h Una!). 9ocuk ve Genflik Ruh Sagligt DergisVTurki.sh · Journal of Child and Adolescent Mental Health, 1 (2), s. 125-127.

Fison, Lorimer and Alfred William Howitt (1991). Kamilaroi and Kumai. Abopginal Studies Press.

Francois, William E. (1986), Mass· Media Law and Regulation, New York: Wiley and Sons. Freud, Sigmund (2014). Totem ve Tabu (<;evi.: I<. $ipal), Ankara: SayYay. Gem;, $ura ve Co§kun, Se91 (2013). Ensest, Tiirkiye Barolar Birligi Dergisi, (106), s. 215-260 Gibb BE. (2002). Childhood maltreatment and negative cognitive styles. A quantitative and

qualitative review. Clin Psycho! Rev., 22: 223-246. Giivenc;, Bozkurt (2005), fosan ve Kiiltiir, istanbul: Remzi Kitapevi. Hoffner, Harry A. !2010). Hititler Anadolusunda Yasal ve Sosyal Kurumlar, Tarih Okulu, (6),

s. 223-244. Jacobson Colleen M. ve Gould Madelyn (2007). The Epidemiology and Phenomenology of

Non-Suicidal Self-Injurious Behavior Among Adolescents: A Critical Review of The Li-te Rature. Archives of Suicide Research, 11 (2), pp. 129-147. ·

Kasapoglu, Abdurrahman (2003). Ensest Tabusu Ve Egzogami Kurahrun Kur'an'daki Yansrma-lan, DinbilimleriAkademikAra§ttnna Dergisi, 3(4), s. 5-15. ·

Livingstone, Frank B. (1969). Genetics, Ecology and The Origins of Incest And Exogamy. Current Anthropology, pp. 45-61.

Malinowski Bronislaw (2003). Yabaml Toplumda Suf ve Gelenek (<;ev.: $. Yegin), ista.nbul: Epsilon Yay.

Mayer, Adele (1983). Incest: A treatment manual for therapy with victims, spouses and offen­ders. Holmes Beach, FL: Leaming Publications.

McLennan, John F. and McL D. (1888). The Origin of Exogamy, The English Historical Review, 3 (9), pp. 94-104.

Meric;, Umid (1991). Sosyolojik Ac;.idan I<Wk-Klyafet ve islam'da Ortiinme, islam'da Ktlrk­Kryafec ve Ortilnme, s. 29-37

Ozc;elik Yllmaz, Bedriye (2009), "Tarihsel ve TeolojikAc;tlardan Kaduun Ortiinmesi Sorunu", isldmi ilimler Dergisi, cilt: N, sayi: 1-2, s. 329-346.

Polar, Oguz (2001). <;ocuk ve $iddet, istanbul: Der Yaymlan. Salihoglu, Mahmut (2011). Yahudi Hukukunda Mamzer. Ekev Akademik Dergisi, 15 (47), s.

269-275 San, Ahrnet (2007). "$ebnem i§igilzel'in "Tabut" Adh Oykiisiiyle Thomas Bernhard'm "Jau­

regg'' Adh Oykiisiinde Ensest ~Id", Atatiirk Oniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiisii Dergisi, 9(1), s. 18-19.

Saygili, Sefa ve Gonenli, Sinem (2008). Ayru Ailede Gorillen <;oklu Ensest, D.ii§iinen Adam, 21 (1-4), s.32-37

Telkenarogll!, Rahmi M. (2011). Ensest ve islam Hukukundaki izd~ii. SelfUk U!}iversitesi ilahiyat Fakiiltesi Dergisi, 31, s. 115-144

Tierney, Kathleen J. and David L. Corwin (1983). Exploring inttafamilial child sexual abu­se. The dark side of families: Current family violence research, s. 102-116.

Yasdunan, H. $ah (2002). Yahudilikte Kiidutlarla Ilgili Miispet Soylemler Baglammda Bazi Tespitler. D.E.U. iJahiyat Fakilltesi Dergisi, (15), s. 121-143.

Yeo H. M. and Yeo W.W. (1993). Repeat Deliberate Self-Hann: A Llnk with Childhood Sexual Abuse? Archives of emergency medicine, 10(3), pp. 161-166.

Yiiksel, Mehmet (2003). Mahremiyet Hakki ve Sosyo-Tarihsel Geli§imi, Ankara Universitesi Siya.sal Bilgi.ler Fakiiltesi Dergisi, 58(1), s. 181-213.

- --- - --- OROU ONIVERSITESI ILAHIYAT FAK0LTESI / 27-29 MART 2015 ------~

'