Makro Iktisat (Toplam Harcamalar Ve Denge)

8/14/2019 Makro Iktisat (Toplam Harcamalar Ve Denge)

1/15

IKTI 102 12 Mart, 2009Gazi niversitesi-ktisat Blm

Yrd. Do. Dr. H. Ozan Eruygur e-mail: [email protected] 1

DERS NOTU 3

TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE IKTI - I

Bugnk dersin ierii:

1.TOPLAMHARCAMAVEDENGEIKTI..................................................................................................... 1

HANEHALKITKETMVETASARRUFU...................................................................................................................... 2PLANLANANYATIRIM(I)................................................................................................................................. 6

2.DENGETOPLAMIKTI(GELR)............................................................................................................... 7

DENGENTASARRUF/YATIRIMYAKLAIMI................................................................................................. 9DENGEYEERM.......................................................................................................................................... 12

3.ARPAN.............................................................................................................................................. 12

Dikkat: Bugn ki dersi devletin ve d dnyann olmad varsaym altnda iliyoruz.Daha sonraki derslerde bunlar yapya ekleyeceiz.

1. Toplam Harcama ve Denge kt

Toplam kt Belirli bir dnemde bir ekonomide retilen (veyaarzedilen) toplam mal ve hizmet miktardr.

Toplam gelir Belirli bir dnemde bir ekonomide btn retimfaktrleri tarafndan elde edilen toplam gelirdir.

Toplam kt (gelir) (Y) Y deikenini hem toplam kt hem detoplam geliri belirtmek iin kullanacaz.

Herhangi veri zamanda, toplam kt (retim) ile toplam gelirarasnda tam bir eitlik vardr.

ktdan (Y) bahsederken, nominal ktdan deil her zamanreel ktdan bahsediyoruz.

tasarruf (S) Herhangi bir dnemde bir hanehalknn gelirinintketmedii ksmdr.

tasarruf gelir tketim


2/15



S Y C

zdelikHer zaman doru olan durum.

ekil 1. Tasarruf gelir tketim zdelii.

Verginin olmad bir ekonomide gelirler ya tketim iinharcanrlar veya tasarruf edilirler.

Hanehalk Tketim ve Tasarrufu

Toplam tketimin baz nemli belirleyicileri ylesralanabilir:

1.Hanehalk geliri2.Hanehalk serveti3.Faiz oranlar4.Hanehalknn gelecek hakkndaki beklentileri

Geliriniz daha fazla olduunda, tketiminizin de daha fazlaolmas beklenebilir.

Servetiniz daha fazla olduu durumda, tketiminizin de dahafazla olmas beklenebilir.

Daha yksek faiz oranlar bor alma maliyetlerini ykselteceiiin, harcamalar azaltc etkiye sahip olacaklar beklenebilir.


3/15


4/15



rnekteki toplam tketim fonksiyonu dz bir izgi olduu iin,basite aadaki ekilde yazlabilir:

C= a + bY

Marjinal tketim eilimi (MPC) Tketim harcamalarndakideimenin gelirdeki deimeye orandr

MPC tketim fonksiyonunun eimi CY

Marjinal tasarruf eilimi (MPS) Tasarruflardaki deimenin

gelirdeki deimeye orandr.

MPC+ MPS 1 1

ekil 4. C=100+0.75Ydenkleminden elde edilen Toplam

Tketim Fonksiyonu

Bu basit tketim fonksiyonunda, gelir miktar sfr iken tketim miktar100 birimdir. Gelir ykseldike, tketim de artar. Gelirdeki her 100

birimlik art, tketimi 75 birim artrr. nk tketim dorunun eimi0.75dir.

1YC(Y)+S(Y) dYCydY+SydY1Cy+Sy veya 1MPC+MPS.


5/15



ekil 5. Tketim Fonksiyonundan Tasarruf FonksiyonununElde Edilii

S Y C olduu iin tketim fonksiyonundan tasarruf fonksiyonunu elde etmek

kolayca yaplabilir. Orijinden 45 al izilen dz izgi tketim ve geliri grafikselolarak karlatrmak iin kullanlan uygun bir aratr. Gelir Y=200 iken, tketim250 olmaktadr. 45 izgisi tketimin gelirden 50 fazla olduunu bizegstermektedir. Yani, S Y C=-50dir. Gelir Y=800 iken, tketim gelirden 100milyar dktr. Yani, Y=800 iken S=100dr.

o Tketim fonksiyonu 45 dorusunun stndeyse, tketimgelirden daha fazladr ve tasarruf miktar negatiftir.

o Tketim fonksiyonunun 45 dorusunu kestii yerde,tketim gelire eittir ve tasarruf miktar sfrdr.

o Tketim fonksiyonu 45 dorusunun altndaysa, tketimgelirden daha azdr ve tasarruf miktar pozitiftir.

Dikkat edilirse, tasarruf fonksiyonunun eiminin S/Y olduugrlr. Bu oran aslnda marjinal tasarruf eiliminden (MPS)baka birey deildir.


6/15



o Bu fonksiyonlar bize toplulatrlm olarak, her gelir

dzeyi iin, tketicilerin gelirlerini tketim ve tasarrufarasnda nasl bltrdklerini gstermektedir.

o Dier bir deyile, bu fonksiyonlar toplulatrlm tketicidavrann temsil etmekte ve iermektedir.

PLANLANAN YATIRIM (I)

yatrm firmalar tarafndan, hepsi firmann sermaye stokuna

eklenen, bina ve ekipman alm ile envanterlere yaplan eklerdir.

Envanter deiimleri retim eksi satlardr.

retim (veya Beklenen Satlar) (Gerekleen) Satlar= INV

Yatrmn bir bileeni olan envanter deiimlerinin bir belirleyicisi de hanehalklarnn ne kadar satn alacaklar

karardr. Bu karar firmalarn tam olarak kontrolnde deildir.

Eer hanehalklar firmalarn bekledikleri kadar satn almyapmazlarsa, envanterler beklenenden daha fazla olacaktr. Budurumda firmalar yapmay planlamadklar bir envanteryatrm gerekletirmi olacaklardr.

planlanan (arzulanan) yatrm Sermaye stokuna ve envanterlere,

firmalar tarafndan planlanarak yaplan, eklemelerdir.

gerekleen (gncel) yatrm Gerekleen yatrm miktardr. Envanterlerde oluan beklenmedik (planlanmam ) deiimleri deierir.


7/15



ekil 6. Planlanan Yatrm Fonksiyonu

imdilik planlanan yatrmn sabit olduunu varsayacaz.Gelir deitii zaman miktar deimemektedir, dolaysylagrafii tam yatk bir dorudur.

planlanan toplam harcama (AE) Belirli bir dnemde ekonomininharcamay planlad toplam miktardr. Tketim ile planlananyatrmlartoplamna eittir:AEC+I.

AE tketim planlanm yatrmE C I

+

+

2. DENGE TOPLAM IKTI (GELR)

denge Deime iin bir eilim olmad zaman oluur.Makroekonomik mal piyasasnda denge, planlanan toplam harcama,toplam ktya eit olduu zaman meydana gelir.

[Arz Taraf] toplam ktYC+ IA2

[Talep Taraf] planlanan toplam harcama AE C+ I

Dengede: Y= AE, veya Y= C+ I

2 Burada, tketimlerini belirlemede hanehalklarnn tam bir kontrole sahip olduklarn varsayyoruz: planlanantketim her zaman gerekleen tketime eittir (CA=C)


8/15



(1) Denge-d (disequilibrium) durum iin bir olaslku olabilir:

Y > C+IToplam kt > planlanan toplam harcama

C+ IA> C+ IIA>I

Gerekleen yatrm miktar, planlanan yatrm miktarndan fazladr.

(2) Denge-d durum iin ikinci bir olaslk:

Y < C+Itoplam kt< planlanan toplam harcama

C+ IA


9/15



ekil 7. Denge Toplam kt

Denge, planlanan toplam harcama ve toplam kt birbirine eitolduu zaman oluur. Planlanan toplam harcama, tketimharcamalar veplanlanan yatrm harcamalarnn toplamdr.

DENGEN TASARRUF/YATIRIM YAKLAIMI

Toplam gelirin ya tasarruf edilecei ya da harcanacandandolay, tanm olaraku yazlabilir: YC+ S. Bu ifade her zamandorudur, yani birzdeliktir.


10/15



Denge art yledir: Y = C + I, fakat bu bir zdelik deildir,

nk denge-d bir noktada bulunulduunda bu eitlik tutmaz.3

Denge koulunda, C + S ifadesini Y yerine koyarsak, aadakiekilde yazabiliriz:

C+ S= C+I

ki taraftan da Cifadesini karrsak, aadaki eitlik elde edilir:

S=I

Bu ifade demektedir ki: sadece planlanan yatrm miktartasarruf miktarna eit olduu zaman denge oluur.

Harcamada meydana gelen sznt (tasarruf), harcama sistemindegerekleen planlanan yatrm harcamaseklentisi (I) ile ayndr.Yani, denge durumunda busznt ile eklenti birbirlerine eittir.

o Bu yzden, denge iin tasarruf/yatrm yaklam aynzamanda sznt/eklenti (enjeksiyon) yaklam olarak dabilinir.

3

EerIile gsterdiimiz byklk planlanmam envanter birikimlerini de ierseydi, dier bir deyile, eerIplanlanan yatrm deil de gerekleen yatrm miktarn gstermek iin kullanlsayd, bu ifade de bir zdelikolurdu.


11/15



ekil 8. Planlanan Toplam Harcama ve Toplam kt (Gelir)

Tasarruflarharcama sisteminde olan szntlardr. Eer planlananyatrm tam olarak tasarruflara eitse, o zaman, planlanan toplamharcama da toplam ktya eittir ve denge olumutur.

ekil 9. Denge in S=IYaklam

Toplam kt; planlanan toplam harcamaya, yalnzca tasarrufmiktar planlanan yatrm miktarna eit olduunda (S=I) eitolur. Gelir Y=500 miktarnda, tasarruf ve planlanan yatrmmiktar birbirine eittir.


12/15



DENGEYE ERM

Dengeye eriim sreci (ayarlanmas); kt (gelir) miktar,planlanan toplam harcamann altnda olduu srece devam eder.

Eer planlanan harcama miktar4 (AE), kt miktarndan (Y)kk ise, envaterlerde planlanmam artlarmeydana gelir.

o Bu durumda, firmalar kt miktarn azaltarakbu durumacevap vereceklerdir.

o kt dtke, gelir decek, tketim decek ve bu srencekinden daha dk bir gelir dzeyinde denge oluanakadar srecektir.

3. ARPAN

arpan denge kt dzeyinde meydana gelen deiikliin, bazotonom deikenlerde meydana gelen deiiklie orandr

otonom deiken Miktar ekonomiye bal olmad varsaylandeiken. Dier bir deyile, ekonomi deiince, deimeyendeiken5.

Ekonomiye eklenen gelir miktar, havada yok olmaz. Hanehalklar, yeni gelirin bir ksmn harcar bir ksmn da

tasarruf ederler.

Bu gelir, retimde bir arta sebep olur, bu retim art dayeniden gelir yaratr. Bu yeni gelir yeniden tketim harcamasoluturur.

Varsayalm ki tketim fonksiyonumuz u ekildedir:4 Talep.5 Cebirsel olarak, birsabiteklinde ifade edilir.


13/15



C= a + bY

Burada b denilen katsay aslnda marjinal tketim eilimidir.

Biliyoruz ki, denge durumunda u gerekleir:

Y= C+ I

Eer, tketim fonksiyonumuzu, C iin yerine koyarsak:C

Y a bY I = + +

Dzenlersek:Y bY= a + IY(1 b) = a + I

Y deikenini sola ekip, zersek, aadaki ifade elde edilir:1 1

1 1Y a I

b b

= +

11

dYdI b

=

Dolaysyla arpan budur: 11 b

bMPColduu iin aadaki ekilde de ifade edilebilir:1

1dY

PCdI=


14/15



Son olarak, MPSdenilen ifade 1 MPCye eit olduu iin6,dier bir arpan ifadesi de yledir: 1/MPS.

arpan baka birekilde aadaki gibi de elde edebiliriz:

Yatrmda meydana gelen ilk deiim: I

Tketimde meydana gelen ilk deiim: MPC x I

Tketimde meydana gelen ikinci deiim: MPC x MPC x I

...................................... ................................

Gelirdeki toplam deiim (Y)

Y=I + MPC.I + MPC2.I + MPC3.I+...

Y= MPC0.I + MPC1.I + MPC2.I + MPC3.I+...

Y= I [MPC0

+ MPC1

+ MPC2

+ MPC3

+...]

Dolaysyla7 , Y= I 11 PC

11

YPC

=

6MPS+ MPC 1.7 Z=1+ MPC1 + MPC2 + MPC3+...

MPC.Z=MPC1

+ MPC2

+ MPC3

+ MPC4

+...MPC.Z ifadesiniZden karrsak: (1-MPC)Z=1 elde edilir. Bu yzden,Zgeometrik serisi una eittir:1/(1-MPC).


15/15



ekil 10. arpann Planlanan Harcama Diyagramnda

Gsterilmesi

A noktas

nda, ekonomi Y=500 gelir dzeyinde denge durumundad

r. Eer Imiktar 25 birim artarsa, planlanan harcama, toplam ktdan fazla olacaktr.Buna cevap olarak, kt miktar ykselecektir, ek tketim miktar meydanagelecektir, bu da denge kt miktarn, I da bata meydana gelen artn

belirli bir kat artracaktr. Yeni denge noktas,B noktasnda gsterildii gibiY=600 dzeyinde meydana gelecektir. Yeni dengede, denge kt miktar100 birim artmtr veya planlanan yatrmda (I) ilk bata meydana gelendeiikliin 4 kat kadar artmtr. Dolaysyla, bu rnekte arpann deeri4tr.

Gerekte arpann deeri 1,4 (ABD iin) civarndadr. Yani, otonom harcamalarda meydana gelecek 10 Milyar

TLlik bir artn, reel GSYHy zaman iinde 14 Milyar TLcivarnda artrmas beklenir.

Documents

Makro Iktisat (Toplam Harcamalar Ve Denge)