- 1 -

Manual Mbi Krimin e Politikave Efektive t Migracionit pr Motive Punsimi n Vendet e Origjins e t Destinacionit

- 2 -

Materialet n kt botim jan vetem pr qllime informacioni; ato reflektojn prkthimin n gjuhn shqipe t publikimit t manualit origjinal (2006). OSBE, IOM dhe ILO jan prpjekur q prmbajtja e kt botimi t jet e sakt dhe e plot, megjithat mendimet, gjetjet, intepretimet dhe prfundimet e shprehura n kt botim jan t autorve dhe kontribuesve dhe nuk pasqyrojn domosdoshmrisht qndrimin zyrtar t OSBE-s e t vendeve t saj pjesmarrse dhe t IOM-it e ILO-s apo shteteve t tyre antare. OSBE, IOM dhe ILO nuk mbajn asnj prgjegjsi pr ndonj humbje q mund t krohet si pasoj e mbshtetjes tek informacioni i prfshir n kt botim.

ISBN 978-92-9068-456-5

2009 Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n Evrop (OSBE); www.osce.org Organizata Ndrkombtare pr Migracionin (IOM); www.iom.int Zyra Ndrkombtare e Puns (ILO); www.ilo.org T gjitha t drejtat jan t rezervuara. Asnj pjes e kt botimi nuk mund t riprodhohet, ruhet n ndonj sistem pr tu prdorur m von, ose t transmetohet n fardolloj forme, apo me fardolloj mjeti elektronik, mekanik, fotokopjues, regjistrues ose t tjer pa marr m par lejen me shkrim nga botuesi. T gjitha fotografit e prdorura n botim jan e drejt e autorit dhe mbeten n pronsi t plot t IOM, ILO dhe OSBE.

Zyra e Koordinatorit t OSBE,Aktivitetet Ekonomike dhe t Mjedisit/ Sekretariati i OSBE

Organizata Ndrkombtare pr Migracionin

Departamenti i Komunikimit dhe i Informacionit Publik i ILO

Krntner Ring 5-7 17, Route des Morillons CH-1211 Geneva 22 A-1010 Vienna, Austria CH-1211 Geneva 19 - Switzerland Switzerland Tel.: +43 1 514 36 295 Tel: +41/22/717 9111 Tel: +4122/799-7912 Pm-ceea@osce.org info@iom.int www.ilo.org/communication

Faqosja dhe shtypja: red hot n cool, VienDrejtor Arti: Damir Krizmanic

- 3 -

Nilim Baruah (Drejtor, Drejtoria e Migracionit pr Motive Punsimi, IOM)

Ryszard Cholewinski (Specialist pr Migracionin pr Motive Punsimi, IOM)

Me kontributin e Nina Lindroos-Kopolo (Menaxhere Projekti n OSBE, Zyra e Koordinatorit pr Aktivitetet Ekonomike dhe t Mjedisit) Tomas Achacoso (ish Administrator i Administrats s Filipineve pr Punsimin Jasht Vendit) Beate Andrees (Programi i Posam i Veprimit pr Lun kundr Puns s Detyruar, ILO) Lisa Cowan (Politika e Migracionit, Studimi dhe Komunikimi, IOM Gjenev) Luc Demaret (Zyra e Aktiviteteve t Puntorve (ACTRAV), ILO) Ellen Hansen (Programi i Prqendruar tek Shprehit (IFP/SKILLS), ILO) Ursula Kulke (Departamenti i Sigurimeve Shoqrore (SECSOC), ILO) Katerine Landuyt (Departamenti i Standardeve Ndrkombtare t Puns (NORMES), ILO) June Lee (Drejtoria e Migracionit pr Motive Punsimi, IOM Gjenev) Jos Luis Daza Perez (Departamenti i Dialogut Social (IFP/Social Dialogue), ILO) Gloria Moreno Fontes Charmmartin (Programi Ndrkombtar pr Migracionin, MIGRANT, ILO) Sophie Nonnenmacher (Politika e Migracionit, Studimi dhe Komunikimi, IOM Gjenev) Anna Rubtsova (IOM Mosk) Jason Schachter (Departamenti i Statistiks (STAT), ILO) Edita Tan (Professor Emeritus, Fakulteti Ekonomik, Universiteti i Filipines, Manila) Patrick Taran (Programi Ndrkombtar pr Migracionin, MIGRANT, ILO) Galina Vitkovskaya (IOM Mosk)

Organization for Security and Co-operation in Europe

International Labour Office Geneva

IOM International Organization for Migration

- 4 -

sht knaqsi pr ne tju prezantojm kt Manual t par mbi Krimin e Politikave Efektive t Migracionit pr Motive Punsimi n Vendet e Origjins dhe t Destinacionit. Ky Manual sht nj produkt i prbashkt i Organizats pr Siguri dhe Bashkpunim n Evrop (OSBE), Organizats Ndrkombtare pr Migracionin (IOM), dhe Organizats Ndrkombtare t Puns (ILO).

Organizatat tona pranojn faktin se migracioni sht br nj prej shqetsimeve m t duk-shme e m t rndsishme pr arritjen e si-guris, stabilitetit e zhvillimit ekonomik, mi-rqenies kombtare e kohezionit social pr vendet tona pjesmarrse. Duke pranuar q nj qasje gjithprfshirse sht themelore pr rritjen e ndikimit pozitiv t migracionit pr motive punsimi, IOM dhe ILO u bashkuan me OSBE pr t prgatitur kt material unik e q vjen n kohn e duhur duke kombinuar asit tona prkatse dhe plotsuese t njra-tjetrs.

Qllimi i kt Manuali sht t ndihmoj Shtetet n prpjekjet e tyre pr t hartuar politika e zgjidhje t reja, dhe pr t marr masa praktike pr nj menaxhim m t mir t migracionit pr motive punsimi n vendet e origjins e t destinacionit. Manuali sht prgatitur pr tu prdorur kryesisht nga vendimmarrsit dhe personat q punojn n kt fush n vendet antare t OSBE dhe n vendet ku IOM dhe ILO punojn. Ai analizon politikat e praktikat efektive dhe prdor shembuj nga vendet antare

t OSBE si edhe nga vende t tjera q kan eksperienc t konsiderueshme n kt fush.

Rreth 90 milion ose afrsisht gjysma e migrantve n bot jetojn n zonn e vendeve t OSBE. Shumica jan larguar nga vendet e tyre n krkim t puns, shpesh duke u larguar nga situata ku puna e denj thjesht mungon ose ku kushtet sociale, ekonomike dhe politike jan prkeqsuar shum.

Modelet e migracionit jan shum komplekse, me migracion t prkohshm ose qarkullues si edhe me migracion t prhershm, dhe pasqyrojn nj model t lvizjes s fuqis puntore ndrkombtare. Migracioni mbetet nj fenomen i natyrshm dhe i pashmangshm, por, rruga drejt migracionit t rregullt pr motive punsimi nuk sht e leht. Abuzimi dhe shfrytzimi, lvizjet e parregullta, kseno-fobia, mungesa e integrimit, dhe cnimi i standardeve dhe i stabilitetit s bashku me trafikimin e qenieve njerzore, kontrabandimin e migrantve dhe korrupsionin jan disa nga rreziqet e t.

Migracioni ndrkombtar ose kalimet prtej kufijve mund t menaxhohen me efektivitet vetm prmes bashkpunimit ndrkombtar. Hartimi i politikave dhe praktikave t drejta e t qndrueshme t migracionit pr motive punsimi krkon dialog ndrmjet qeverive n t gjitha nivelet dhe duhet t prfsh edhe aktor t tjer kryesor, kryesisht partnert social (pundhnsit dhe sindikatat) dhe organizatat e shoqris civile.

Parathnie

- 5 -

Gjat viteve t fundit, reagimet qeveritare t prpunuara, por jo domosdoshmrisht koherente, jan plotsuar me dialogun dhe rekomandimet ndrqeveritare mbi migracionin. Kontribute t rndsishme t kohve t fundit jan Dialogu Ndrkombtar i IOM mbi Migracionin dhe Iniciativa e Berns dhe Programi Ndrkombtar q pasoi at pr Menaxhimin e Migracionit; raporti i Komisionit Global mbi Migracionin Ndrkombtar q nxiti Dialogun e Nivelit t Lart t Asambles s Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara mbi Migracionin dhe Zhvillimin n shtator 2006; dhe Kuadri i Ri Ligjor Shumpalsh i ILO pr Migracionin pr Motive Punsimi q doli nga Sesioni i 92 i Konferencs Ndrkombtare t Puns e vitit 2004.

Bashkimi Evropian ka arritur nj politik ligjore dhe akte praktike mbreslnse n fushn e migracionit. Kshilli i Evrops ka hartuar udhzues dhe ka nxitur nj bashkpunim t gjer ndrmjet vendeve antare t t.

Shtetet antare t OSBE kan koh q kan shprehur shqetsimin e tyre pr nevojn e menaxhimit m t mir t migracionit:

migracioni dhe integrimi ishin n qendr t vmendjes t kryesis sllovene t OSBE n 2005 e cila e vendosi migracionin n prioritetet politike t programit t OSBE, duke pasqyruar rolin vendimtar t organizatave rajonale n trajtimin e migracionit n kuadr t siguris e t stabilitetit.

Forumi i 13-t i OSBE-s, zhvilluar n Prag nga 23-27 maj 2005 dha nj shtys pr nj iniciativ t prbashkt t OSBE, IOM dhe ILO pr t hartuar nj Manual mbi Krimin e Politikave Efektive t Migracionit pr Motive Punsimi n Vendet e Origjins e t Destinacionit.

Ky Manual i drejtohet veanrisht qeverive t interesuara. Megjithat, ne shpresojm q ai t jet i dobishm edhe pr partnert social, median, organizatat joqeveritare dhe institutet krkimore. Pr m tepr, ne shpresojm q ky Manual t frymzoj dialogun dhe bashkpunimin e mtejshm mes autoriteteve kombtare dhe aktorve t tjer, dhe t nxis shkmbimin e informacionit dhe eksperiencave t mira mes Shteteve t zons s OSBE e m tej.

Marc Perrin de Brichambaut, Sekretar i Prgjithshm i OSBE

Brunson McKinley Drejtor i Prgjithshm i IOM

Juan Somavia, Drejtor i Prgjithshm i ILO

- 6 -

Falenderime Autort dshirojn t falenderojn personat e mposhtm q dhan kontributin e tyre pr hartimin e kt Manuali duke ofruar mendimet gjat prgatitjes s t ose duke dhn komente pr draet e mparshme.

Beatrix Ainger-Coln (Kshilltare e lart pr shtjet Gjinore, Sekretariati i OSBE) Kestutis Bucinskas (Shefe e Njsis s Migracionit/ e Liris s Lvizjes, Zyra pr Institucione Demokratike dhe t Drejtat e Njeriut (ODIHR)) Anelise Gomes de Araujo (Kshilltare, Njsia e Ndihms kundr Trafikut, Sekretariati i OSBE) Andreas Halbach (Shefi i Misionit, IOM Vjen) Blaka Kepic (Kshilltar, Misioni i Prhershm i Republiks s Sllovenis n OSBE) Michele Klein Solomon (Drejtor, Politika e Migracionit, Studimi dhe Komunikimi, IOM Gjenev) Shivaun Scanlan (Kshilltar i Lart pr shtjet e Anti-trafikut, ODIHR) Katy Thompson (Oficer pr shtjet Gjinore, Sekretariati i OSBE) Nadzeya Zhukava (Oficere pr Migracionin/Lirin e Lvizjes, ODIHR)

Autort dshirojn ti shprehin falenderimet e tyre edhe Caroline Mackenzie pr redaktimin e Manualit.

Projekti u realizua me mbshtetjen financiare t delegacioneve t OSBE n: Austri, Luksemburg, Holand, Slloveni, dhe Mbretrin e Bashkuar si edhe me mbshtetjen e OSBE, IOM, dhe ILO.

Nilim Baruah Ryszard Cholewinski

- 7 -

Tabela e Prmbajtjes 4 Parathnie 6 Falenderime

10 Lista e Kutive12 Lista e tabelave dhe figurave

13 Prmbledhja ekzekutive 24 Hyrje24 1 Pak histori 27 2 Pse nj Manual pr Migracionin pr Motive Punsimi? 31 3 Tendencat dhe karakteristikat e Migracionit pr Motive Punsimi 31 3.1 Tendencat e migracionit pr motive punsimi 31 3.2 Forcat nxitse 31 3.3 Llojet e migracionit 32 3.4 Feminizimi i Migracionit pr Motive Punsimi 33 4 Zona e OSBE 36 5. Rregullimi i migracionit: Domosdoshmria pr nj metod t matur e t kujdesshme

38 I. Kuadri ligjor ndrkombtar pr mbrojtjen e puntorve migrant 39 I.1 E drejta ndrkombtare pr t drejtat e njeriut 40 I.2 Konventat e ILO dhe OKB pr puntort migrant: Paketa me standarde

plotsuese 40 I.2.1 Konventat e ILO 41 I.2.2 Konventa ndrkombtare e OKB pr t drejtat e puntorve migrant

(ICRMW) 42 I.2.3 Mbrojtja e t drejtave t migrantve t parregullt 43 I.3 Instrumente t tjera t ILO pr puntort migrant 44 I.4 Instrumentet rajonale

49 II. shtjet themelore t politikave n vendet e origjins dhe t destinacionit 49 II.1. Vendet e origjins 50 II.1.1 Mbrojtja e puntorve migrant dhe shrbimet mbshtetse 50 II.1.2 Rritja e prfitimeve nga migracioni i organizuar pr motive punsimi 50 II.1.3 Ndrtimi i kapaciteteve institucionale, bashkpunimi mes ministrive

dhe bashkpunimi ndrshtetror 51 II.2. Vendet e destinacionit 51 II.2.1 Zbulimi, vlersimi dhe parashikimi i mungess s fuqis puntore 53 II.2.2 Faktort demografik 54 II.2.3 T drejtat e puntorve migrant 55 II.2.4 Menaxhimi i migracionit t parregullt

56 III. Hartimi i politikave n vendet e origjins pr mbrojtjen e puntorve migrant 56 III.1 Strategjit e politikave 57 III.2 Rregullimi i Agjencive Private t Punsimit 57 III.2.1 Standardet ndrkombtare 59 III.2.2 Regjistrimi dhe licensimi 62 III.2.3 Monitorimi dhe zbatimi i rregulloreve t APP

- 8 -

63 III.2.4 Tarifat dhe dokumentet e krkuara nga migrantt e mundshm 64 III.2.5 Stimujt dhe sanksionet mbshtetur n performancn 64 III.2.6 Vet-rregullimi 65 III.2.7 Prfshirja e Agjencive Publike t Punsimit 66 III.3 Procedurat e nisjes 66 III.3.1. Kontratat e puns 67 III.3.2 Leja pr migracion 68 III.4 Shrbimet mbshtetse 68 III.4.1 Prhapja e informacionit 71 III.4.2 Fondet e prkrahjes sociale pr migrantt 74 III.4.3 Ndihma qeveritare n vendet e destinacionit prmes atasheve t puns 76 III.5 Bashkpunimi ndrshtetror

78 IV. Hartimi i politikave n vendet e origjins pr rritjen e prfitimeve nga migracioni i organizuar pr motive punsimi

78 IV.1. Rndsia e marketingut 79 IV.1.1 Procesi i zhvillimit t marketingut / zhvillimi i nj cikli marketingu ndrkombtar pr migracionin pr motive punsimi 84 IV.1.2 Studimi i tregut 85 IV.1.3 Roli i sektorit privat 86 IV.2 Prhapja e informacionit 86 IV.3 Marrveshjet dypalshe dhe rajonale t puns 86 IV.4 Drgesat n para t migrantve 87 IV.4.1 Roli i drgesave n ekonomin kombtare 88 IV.4.2 Grumbullimi i t dhnave 89 IV.4.3 Shrbimet e lidhura me drgesat 93 IV.4.4 Rritja e ndikimit t drgesave n zhvillim 96 IV.5 Arsimi, trajnimi dhe zhvillimi i asive97 IV.5.1 Zhvillimi i programeve arsimore/trajnuese 98 IV.6 Migracioni i burimeve njerzore t kualifikuara

99 V. Administrimi i migracionit pr motive punsimi 99 V.1 Krimi i ekipit politikbrs 99 V.1.1 Ndarja e barrs s programit t punsimit jasht vendit 101 V.1.2 Caktimi i nj organizmi t pavarur 101 V.2 Hartimi i politiks 102 V.2.1 Prputhshmria me planin kombtar t zhvillimit 102 V.2.2 Gjithprfshirja 102 V.2.3 Mbrojtja e puntorve migrant 103 V.2.4 Paanshmria dhe transparenca103 V.2.5 Efektiviteti dhe eficienca103 V.2.6 Ndjeshmria ndaj shtjeve gjinore 103 V.2.7 Shembull i politiks dhe i ndrhyrjeve procedurale 106 V.3 Misioni dhe vizioni i institucioneve 109 V.4 Monitorimi dhe vlersimi i performancs 112 V.5 Grumbullimi i t dhnave 113 V.5.1 Termat dhe prkufizimet 114 V.5.2 Burimet e t dhnave

- 9 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

116 VI. Politikat e pranimit t fuqis s huaj puntore 117 VI.1 Migracioni i prhershm prkundrejt migracionit t prkohshm 118 VI.2 Vlersimi i krkess pr fuqi t huaj puntore 118 VI.2.1 Kuotat dhe tavanet 121 VI.2.2 Testimi i tregut t puns 122 VI.3. Politikat e pranimit: Imigracioni i bazuar tek punsimi123 VI.3.1 Kanadaja 124 VI.3.2 Shtetet e Bashkuara t Ameriks 128 VI.3.3 Republika eke 130 VI.3.4 Britania e Madhe 133 VI.4 Politikat e pranimit: Migracioni i prkohshm pr motive punsimi 133 VI.4.1 Sistemi i lejeve t puns: karakteristikat e prgjithshme 135 VI.4.2 Kritika pr sistemin e lejeve t puns 137 VI.4.3 Format e migracionit t prkohshm pr motive punsimi 147 VI.4.4 shtje t politikave 148 VI.4.5 Prgatitja e programeve t realizueshme pr migracionin e

prkohshm pr motive punsimi

157 VII. Politikat e ndjekura pas pranimit n vend: t drejtat e puntorve migrant 158 VII.1 Rregullimi i tregut t puns 159 VII.1.1 Aksesi n punsim 161 VII.1.2 Ndryshimi i vendit t puns pa dshirn e migrantit 161 VII.1.3 Humbja e trurit dhe mungesa e njohjes s diplomave 163 VII.2 Mbrojtja n kontekstin e punsimit 165 VII.2.1 Termat dhe kushtet e punsimit 166 VII.2.2 Trajnimi profesional, kurse pr gjuhn dhe integrimin 167 VII.2.3 T drejtat e sindikatave 170 VII.3. Lehtsimi i kohezionit social 170 VII.3.1 Trajtimi i diskriminimit 173 VII.3.2 Integrimi 176 VII.3.3 Bashkimi familjar 178 VII.4 Rritja e mirqenies sociale 178 VII.4.1 Kujdesi shndetsor 179 VII.4.2 Strehimi 180 VII.4.3 Arsimi 181 VII.5. Mbrojtja sociale 182 VII.5.1 Kufizimet e t drejtave t puntorve migrant pr mbrojtje sociale 182 VII.5.2 Standardet e ILO pr mbrojtjen e t drejtave t puntorve migrant

pr mbrojtje sociale 183 VII.5.3 Standardet pr mbrojtjen sociale dhe puntort migrant t

parregullt 185 VII.5.4 Mbrojtja sociale prmes marrveshjeve t mbrojtjes sociale 185 VII.5.5 Masat e njanshme pr mbrojtjen e t drejtave t puntorve

migrant pr mbrojtje sociale

191 VIII. Masat pr parandalimin ose uljen e migracionit t parregullt pr motive punsimi 191 VIII.1 Domosdoshmria e parandalimit ose uljes s migracionit t parregullt pr

motive punsimi 192 VIII.2 Cilt jan migrant t parregullt?

- 10 -

193 VIII.3 Reagimi i komunitetit ndrkombtar 194 VIII.4 Nevoja pr nj prqasje gjithprfshirse195 VIII.4.1 Aktivitetet n vendet e origjins 196 VIII.4.2 Kontrolli i kufijve dhe politika e vizave 197 VIII.4.3 Veprimet kundr atyre q lehtsojn migracionin e parregullt:

trajtimi i rekrutimit t paligjshm, trafikimit dhe kontrabandimit dhe sanksionet ndaj pundhnsve

199 VIII.4.4 Mbrojtja 201 VIII.4.5 Legalizimi 204 VIII.4.6 Kthimi 206 VIII.4.7 Hapja e m shum rrugve t ligjshme pr migracionin pr motive

punsimi 206 VIII.4.8 Bashkpunimi ndrshtetror

210 IX. Bashkpunimi ndrshtetror 210 IX.1 Mekanizmat formal 210 IX.1.1 Marrveshjet dypalshe t puns217 IX.1.2 Integrimi rajonal dhe marrveshjet rajonale: nj pamje e prgjithshme 219 IX.1.3 Integrimi rajonal: Bashkimi Evropian 223 IX.1.4 Integrimi rajonal: Marrveshja e Tregtis s Lir e Ameriks s Veriut 225 IX.1.5 Integrimi rajonal: Bashksia e Shteteve t Pavarura 225 IX.1.6 Marrveshjet rajonale: Marrveshjet rajonale dhe bashkpunimi ndrshtetror 227 IX.1.7 Marrveshjet n nivel global 230 IX.2 Mekanizmat m pak formal dhe mekanizmat konsultativ 231 IX.2.1 Proceset rajonale konsultative 233 IX.2.2 Takime t tjera informale 235 IX.2.3 Iniciativat globale 239 IX.3 Prfundime

241 X. Prfundime

244 Anekse 244 Aneksi 1: Aktivitetet e OSBE, ILO dhe IOM pr migracionin pr motive punsimi250 Aneksi 2: Migracioni pr shkak t mjedisit251 Aneksi 3: Modeli i kontrats s puns, Administrata filipinase pr punsimin

ndrkombtar 253 Aneksi 4: Bashkveprimi dhe bashkpunimi midis agjencive te ndryshme n

Filipine255 Aneksi 5: Bazat e t dhnave 257 Aneksi 6: Marrveshja dypalshe e puns midis Federats Ruse dhe Taxhikistanit 258 Aneksi 7: Nj prmbledhje e trajnimit pr orientim para nisjes dhe pr gjuhn,

organizuar nga IOM pr migrantt q shkojn n Itali pr motive punsimi

259 Aneksi 8: Marrveshje ndrmjet Mbretris s Spanjs dhe Republiks s Ekuadorit pr rregullimin dhe kontrollin e flukseve migratore

265 Bibliografia

279 Lista e shkurtimeve

Lista e kutive 28 Kutia 1: Akti Final i Konferencs mbi Sigurin dhe Bashkpunimin n Evrop

Helsinki 197529 Kutia 2 Vendimi Nr 2/05 i takimit t 13 t Kshillit t Ministrave t OSBE pr

Migracionin

- 11 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

33 Kutia 3: Puntoret Migrante Gra dhe Nevoja pr Politika t Ndjeshme ndaj shtjeve Gjinore

34 Kutia 4: Migracioni pr Motive Punsimi n Federatn Ruse44 Kutia I.1: Konventat kryesore t ILO pr puntort migrant53 Kutia II.1: Deficiti demografik53 Kutia II.2: Rnia demografike dhe migracioni n Federatn Ruse64 Kutia III.1: Agjencit e rekrutimit n Federatn Ruse-hapat drejt vetrregullimit68 Kutia III.2: Qendra burimore e informacionit pr migrantt pr motive punsimi n

Taxhikistan90 Kutia IV.1: Banka Anelik Ltd.93 Kutia IV.2: Projekt pilot pr intensifikimin e efektit zhvillimor t drgesaave94 Kutia IV.3: Shqipria Plani i Veprimit pr Drgesat101 Kutia V.1: Institucionet q merren me migracionin pr motive punsimi Shrbimi

Shtetror pr Migracionin i Taxhikistanit107 Kutia V.2: Msimet nga procesi i POEA119 Kutia VI.1: Sistemet e kuotave n Itali dhe Spanj121 Kutia VI.2: Kuotat e migracionit pr motive punsimi n Kazakistan122 Kutia VI.3: Parimi preferencial i BE123 Kutia VI.4: Shanset pr migracion t prhershm pr motive punsimi n Gjermani127 Kutia VI.5: Sistemi i preferencs s migracionit me baz punsimin n Shtetet e

Bashkuara130 Kutia VI.6: Projekti Pilot pr migracionin e prhershm pr motive punsimi n

Republikn eke pikt sipas kritereve131 Kutia VI.7: Sistemi i migracionit i bazuar n pik i Britanis s Madhe132 Kutia VI.8: Programi i Britanis s Madhe pr migrantt shum t kualifikuar134 Kutia VI.9: Skema e zakonshme e lejes s puns n Britanin e Madhe136 Kutia VI.10: Sistemi Irlandez i Lejes s Puns si nj penges pr migrantt pr

prdorimin e mekanizmave t zgjidhjes s mosmarrveshjeve138 Kutia VI.11: Puntort migrant sezonal n Gjermani138 Kutia VI.12: Punsimi sezonal n bujqsi n Evrop140 Kutia VI.13: Projekti i Puntorve Sezonal t Bujqsis: Guatemal-Kanada142 Kutia VI.14: Skema e Bazuar n Sektor (SBS) n Britanin e Madhe143 Kutia VI.15: Leja e puns pr trajnim dhe eksperienc pune n Britanin e Madhe144 Kutia VI.16: Programi i Kanadas pr Kujdestarin q Jeton n Shtpi147 Kutia VI.17: Migracioni qarkullues pr motive punsimi dhe zhvillimi paralel 148 Kutia VI.18: Programet pr puntort e huaj t prkohshm (TFWP) dhe dshtimet e

politikave t shkuara150 Kutia VI.19: Financimi sipas Sistemit t Ri t Propozuar pr Migracionin Bazuar n

Pik n Britanin e Madhe152 Kutia VI.20: Standardet Ndrkombtare pr Mbrojtjen e Puntorve Migrant t

Prkohshm160 Kutia VII.1: E drejta Ndrkombtare dhe aksesi n tregun e puns pr puntort

migrant n vendin e punsimit162 Kutia VII.2: Njohja e kualifikimeve164 Kutia VII.3: Standardet Ndrkombtare q mbrojn puntort migrant n lidhje me

termat dhe kushtet e punsimit168 Kutia VII.4: Roli i sindikatave172 Kutia VII.5: Parimi i mosdiskriminimit n nivele ndrkombtare, rajonale dhe

kombtare173 Kutia VII.6: Parimet e prbashkta themelore t politiks s integrimit t migrantit n

Bashkimin Evropian175 Kutia VII.7: Qendra Informative dhe Burimore pr migrantt n Portugali177 Kutia VII.8: Direktiva e Kshillit 2003/86/EC pr t drejtn pr bashkim familjar (EU,

2003d)182 Kutia VII.9: Standardet specifike t ILO pr mbrojtjen e t drejtave t puntorve

migrant pr sigurime shoqrore184 Kutia VII.10: Situata dhe disa nga praktikat m t mira n lidhje me t drejtat e

puntorve migrant t parregullt pr mbrojtje sociale187 Kutia VII.11: Masat e njanshme t vendeve t origjins n mbrojtje t t drejtave pr

mbrojtje sociale t shtetasve t tyre q punojn jasht vendit

- 12 -

195 Kutia VIII.1: Ekonomia informale n Federatn Ruse196 Kutia VIII.2: Veprimtaria e ILO pr parandalimin dhe paksimin e trafikimit t grave197 Kutia VIII.3: Zhvillimi i nj kuadri rregullator pr Agjencit Private t Punsimit n

Irland198 Kutia VIII.4: Autoriteti Licensues Gangmaster i Britanis s Madhe (GLA)201 Kutia VIII.5: Masat e kohve t fundit pr legalizimin n vendet e Evrops Jugore203 Kutia VIII.6: Programi Pilot i Legalizimit t puntorve migrant t punsuar n

mnyr t paligjshme q kan hyr n territorin e Federats Ruse pa viz (shtator- dhjetor 2005)

204 Kutia VIII.7: Legalizimi e drejta e prshtatjes s fituar205 Kutia VIII.8: Direktiva e propozuar pr standarde dhe procedura t prbashkta pr

kthimin e rezidentve t paligjshm (BE, 2005c)207 Kutia VIII.9: Marrveshja midis BE dhe Federats Ruse pr lehtsimin e dhnies s

vizave213 Kutia IX.1: 24 elementt baz t nj marrveshjeje dypalshe pune217 Kutia IX.2: Ndihma e IOM pr zbatimin e marrveshjeve dypalshe t puns218 Kutia IX.3: Integrimi rajonal dhe lvizja e lir n Amerikn e Jugut: Komuniteti i

Andeve dhe MERCOSUR220 Kutia IX.4: Rregullat kalimtare t Traktatit t Pranimit n BE n lidhje me lvizjen e

lir t puntorve222 Kutia IX.5: Plani i Politikave i Komisionit Evropian pr Migracionin e Ligjshm

(dhjetor 2005)228 Kutia IX.6: Instrumentet e ILO dhe bashkpunimi ndrkombtar pr migracionin

pr motive punsimi230 Kutia IX.7: Konferenca e Ministrave t Organizats Botrore t Tregtis e Hong

Kongut e dhjetorit 2005231 Kutia IX.8: Konsultimet n nivel ministrash t vendeve t origjins n Azi pr

punsimin jasht: Procesi Kolombo234 Kutia IX.9: Agjenda Ndrkombtare pr Menaxhimin e Migracionit, Kapitulli 5

Migracioni pr Motive Punsimi

Lisa e Tabelave dhe Figurave 32 Tabela 1 : Prqindja e emigranteve gra n numrin e prgjithshm t migrantve

ndrkombtar, sipas zonave kryesore, 1960-200060 Tabela III.1: Standardet dhe krkesat pr licensimin e Agjencive t Rekrutimit61 Tabela III.2: Krkesat e licensimit n Pakistan dhe n Filipine63 Tabela III.3: Procedurat e ankimimit63 Tabela III.4: Tarifat q i paguajn puntort migrant APP n Indi87 Tabela IV.1: Prfitimet ekonomike dhe kostot e drgesave pr nj vend q i merr ato101 Tabela V.1: Ligjet dhe rezolutat e Kongresit t Filipineve n fushn e Migracionit pr

Motive Punsimi, 1987-1991104 Tabela V.2: Funksionet dhe shrbimet qeveritare q ofrohen n kuadr t Programeve

pr Punsim Jasht, Vende t zgjedhura q drgojn migrant110 Tabela V.3: Monitorimi i Treguesve t Performancs80 Figura IV.1: Matrica e procesit t zhvillimit t tregut t drejtuar nga qeveria106 Figura V.1: Politika, misioni dhe vizioni

- 13 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Hyrje Gjat 45 viteve t fundit, numri i personave q jetojn jasht vendit t tyre t lindjes sht m shum sesa dyfishuar, nga 75 milion n 1960 n afrsisht 191 milion n 2005. Pothuajse gjysma e 191 milion emigrantve n bot sot jan gra. Vlersimet tregojn se ka m shum se 86 milion puntor migrant. Prandaj, duke pasur n konsiderat kt shtrirje dhe faktin q migracioni ndrkombtar pr motive punsimi ka shum mundsi t rritet n t ardhmen, menaxhimi i fluksit t migracionit sht nj problem shum themelor. Migracioni pr motive punsimi ose lvizja e njerzve prtej kufijve pr t punuar ka arritur n krye t axhendave politike n shum vende t origjins, vende transit dhe t destinacionit. Qeverit, n t dyja kraht e spektrit t migracionit, po rrisin kapacitetet e tyre rregullatore pr t menaxhuar lvizjen e fuqis puntore pr t mirn reciproke t shoqris, migrantve dhe shtetit.

Manuali mbi Krimin e Politikave Efektive t Migracionit pr Motive Punsimi n Vendet e Origjins dhe t Destinacionit sht nj vazhdim i rekomandimeve t dhna nga kryesia sllovene n 2005 n Forumin Ekonomik t Organizats pr Siguri e Bashkpunim n Evrop (OSBE) pr t prgatitur nj manual mbi politikat pr menaxhimin e migracionit mbshtetur n praktikat e mira t vendeve antare t OSBE. Manuali sht edhe rezultat i puns s kryer nga IOM dhe ILO pr t prgatitur programin e trajnimit, udhzimet pr veprim dhe instrumentet pr aktort prkats q merren me menaxhimin efektiv t migracionit pr motive punsimi. Manuali sht prgatitur nga Departamenti i Migracionit pr Motive

Punsimi pran Organizats Ndrkombtare pr Migracionin (IOM) me ndihmn e nj numri departamentesh t tjera t Organizats Ndrkombtare t Puns (ILO) dhe t OSBE dhe ekspertve t jashtm.

Vendet e OSBE jan nj numr vendesh q shfaqin karakteristika shum t ndryshme n lidhje me migracionin pr motive punsimi. Aty prfshihen dy vende tradicionale t migracionit, Kanadaja dhe Shtetet e Bashkuara t Ameriks t cilat kan vn n veprim sisteme t imigracionit bazuar te punsimi. Po ashtu, OSBE prfshin t gjith Bashkimin Evropian (EU) i cili, me regjimin e lvizjes s lir t puntorve, prbn thelbin e sistemit t migracionit pr motive punsimi. T gjitha Shtetet Antare t BE si edhe vendet antare t OSBE n lindje t BE jan vende antare t Kshillit t Evrops. Ky organizm ka hartuar metodn e t pr trajtimin e migracionit duke prfshir miratimin e nj sr instrumentesh ligjore shumpalshe q synojn rregullimin e lvizjes s lir t puntorve migrant brenda rajonit dhe garantimin e trajtimit t drejt t tyre. Nj rajon tjetr q po fiton rndsi me shpejtsi pr migracionin pr motive punsimi sht Bashksia e Shteteve t Pavarura (CIS). Vendi m i madh n kt rajon, Federata Ruse, z vendin e dyt pr numrin m t madh t migrantve pas Shteteve t Bashkuara; Ukraina z vendin e katrt pas Gjermanis dhe Kazakistani z vendin e nnt. Pr m tepr, vendet e Bashksis s Shteteve t Pavarura (CIS) bjn pjes n dhjetshen e par t vendeve q jan vende t origjins. S fundi, migracioni pr motive punsimi n vendet e Ballkanit gjithashtu po z nj vend gjithnj e m t rndsishm n axhendn politike.

Prmbledhje ekzekutive

- 14 -

Objektivi kryesor i kt Manuali sht t ndihmoj Shtetet, veanrisht Shtetet antare t OSBE, n prpjekjet e tyre pr t hartuar politika e zgjidhje t reja me qllim q t arrn nj menaxhim m t mir t migracionit pr motive punsimi dhe t fluksit t migracionit pr motive punsimi n vendet e origjins e t destinacionit. Manuali sht prgatitur pr tu prdorur kryesisht nga vendimmarrsit dhe personat q punojn pr migracionin pr motive punsimi n vendet e OSBE dhe n vendet ku IOM dhe ILO punojn. Ai prmban analizn e politikave dhe praktikave efektive t migracionit pr motive punsimi duke dhn shembuj nga vendet antare t OSBE si edhe nga vende t tjera. Nj objektiv tjetr i rndsishm i Manualit sht t vr n dukje se menaxhimi me sukses i migracionit pr motive punsimi krkon prdorimin e nj metode t kujdesshme e t matur pr t trajtuar shtjet komplekse t politikave dhe alternativave t zgjedhura. Vendet q kan arritur sukses relativ n menaxhimin e migracionit pr motive punsimi kan qen t suksesshme sepse ato ishin t prgatitura t pranonin dshtimet e politikave t mparshme dhe t eksperimentonin metoda t reja.

I. Kuadri ligjor ndrkombtar pr mbrojtjen e puntorve migrant T drejtat dhe lirit e prcaktuara n t drejtn ndrkombtare pr t drejtat e njeriut t hartuar nn kujdesin e sistemit t Organizats s Kombeve t Bashkuara (OKB) zbatohen n mnyr t barabart pr migrantt, burra dhe gra, ashtu si edhe pr do individ tjetr. T njjtn gj sigurojn edhe dispozitat e t drejts ndrkombtare t puns t hartuara nga ILO duke i prfshir ato n tet Konventa kryesore t ILO. Shqetsimi pr puntort migrant sht shprehur gjithashtu prmes futjes s dispozitave t veanta pr migrantt n Deklaratn dhe Planin e Veprimit t Konferencave Botrore t OKB t mbajtura gjat dekads s fundit, t tilla si Deklarata e Durbanit dhe Programi i Veprimit kundr Racizmit, Diskriminimit Racial, Ksenofobis dhe Intolerancs e vitit 2001 dhe caktimi i

nj Reporteri Special t OKB pr t drejtat e migrantve n 1997.

Instrumentet e para ndrkombtare specifike q synonin gjetjen e zgjidhjeve ndaj problemeve q hasin puntort migrant jan Konventa e Migracionit pr Motive Punsimi, 1949 (e rishikuar) (Nr. 97) dhe Konventa pr Puntort Migrant (Dispozita Shtes), 1975 (Nr. 143) si edhe Rekomandimet shoqruese. Konventa Ndrkombtare pr Mbrojtjen e t Drejtave t t Gjith Puntorve Migrant dhe Antarve t Familjeve t tyre, miratuar n dhjetor 1990, prmban shumicn e dispozitave kryesore t instrumenteve t ILO dhe, n disa raste, shkon edhe m tej. Prandaj, Konventa e OKB dhe Konventat e ILO mund t konsiderohen si plotsuese t njra-tjetrs.

N thelb t mbrojtjes s t drejtave t puntorve migrant, burra e gra, qndron mundsia q ata t bhen objekt diskriminimi, shfrytzimi dhe abuzimi, veanrisht n sektort e puns t ln mnjan, me status t ult dhe t parregulluar mir me legjislacion. Pr m tepr, migrantt pa nj leje hyrjeje dhe/ose pune jan n kufijt m t ult t mbrojtjes s siguris e t shndetit, t pags minimale dhe t standardeve t tjera, sepse, shum shpesh, ata jan t punsuar n sektor ku kto standarde ose jan t pazbatueshme, ose nuk respektohen e nuk zbatohen. Prandaj, sht urgjente q, si plotsim i hartimit t politikave t prshtatshme pr t kontrolluar migracionin e parregullt dhe punsimin e paligjshm, vendet t sigurojn standardet minimale t mbrojtjes duke prfshir t drejtat themelore t njeriut pr t gjith puntort migrant, pavarsisht statusit t tyre.

Standarde rajonale pr mbrojtjen e puntorve migrant jan prpunuar gjithashtu n Evrop dhe n Amerikn e Veriut. Instrumentet e Kshillit t Evrops mbi kto shtje trajtojn t drejtat e njeriut n prgjithsi si edhe marrveshje m specifike q kan t bjn me migrantt dhe puntort migrant. N lidhje me kuadrin ligjor t BE, ndonse ekzistojn ndryshime ndrmjet t drejtave dhe prfitimeve t dhna puntorve migrant q vn nga vende t BE, dhe atyre q vn nga vende q do t pranohen n BE n t ardhmen dhe nga vende t treta, Karta e BE pr t Drejtat Themelore e vitit 2000, megjithse nuk sht nj instrument ligjor detyrues, sht nj

- 15 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

pik e rndsishme referimi n kt kontekst sepse shumica e dispozitave t saj jan t zbatueshme pr t gjith personat, pavarsisht nga kombsia e tyre. Puntort migrant gzojn mbrojtje t prgjithshme sipas sistemit Ndr-Amerikan t t drejtave t njeriut, si parashikohet n Deklaratn Amerikane pr t Drejtat dhe Detyrat e Njeriut e vitit 1948 dhe n Konventn Amerikane pr t Drejtat e Njeriut e vitit 1969. T dyja kto dokumente garantojn lirin nga diskriminimi. Po ashtu, parime t caktuara t rndsishme q zbatohen pr migrantt dhe familjet e tyre jan zhvilluar mbi bazn e praktikave t mparshme t Komisionit Ndr-Amerikan pr t Drejtat e Njeriut dhe t Gjykats Ndr-Amerikane pr t Drejtat e Njeriut.

II. shtjet Themelore t Politikave n Vendet e Origjins e t Destinacionit

Politikbrsit n vendet e origjins e ato t destinacionit duhet tu kushtojn vmendje t veant nj numri shtjesh themelore kur hartojn politikat e duhura. Shum prej ktyre problemeve jan t ndryshme pr shkak t dinamikave t ndryshme t migracionit pr motive punsimi n vendet e origjins dhe ato t destinacionit. Por, disa probleme jan t njjta n t dyja kto lloj vendesh. Probleme t tilla t njjta jan shqetsimet pr mbrojtjen e puntorve migrant dhe nevoja pr bashkpunim mes shteteve, veanrisht me qllim parandalimin ose uljen e migracionit t parregullt. Po ashtu, sht e nevojshme t trajtohet edhe ndikimi i ndryshm dhe shpesh diskriminues i legjislacionit, politikave dhe programeve mbi grupet e ndryshme t puntorve migrant, burra e gra, me qllim q t arrihet t sigurohen prfitime reciproke nga migracioni.

Vendet e origjins, megjithse me zhvillim ekonomik t ndryshm, prballen me probleme t tjera t prbashkta, kryesisht me vshtirsit pr t marr prfitime sa m t mdha nga migracioni i organizuar pr motive punsimi, veanrisht zhvillimi i tregjeve t reja (ku sht e mundshme t aplikohet) dhe pr t rritur drgesat n para t migrantve prmes

rrugve formale si edhe pr rritjen e ndikimit t migracionit t rregullt pr motive punsimi n zhvillimin e vendit. Ata, gjithashtu, duhet t ndrtojn kapacitetet institucionale dhe t vendosin bashkpunimin mes ministrive pr t prballuar sfidat e migracionit pr motive punsimi.

shtjet themelore t politikave n vendet e destinacionit pr pranimin e puntorve migrant kan t bjn me zbulimin, vlersimin dhe parashikimet pr mungesn e fuqis puntore pr punsim n nivel kombtar, t fuqis puntore t kualifikuar dhe m pak t kualifikuar, dhe me mbrojtjen e fuqis puntore vendase n rast se n vend pranohen m shum migrant pr motive punsimi. Njkohsisht, politikbrsit n vendet e destinacionit duhet t kryejn nj analiz t tregut vendas t puns me qllim q t kuptojn nse migracioni pr motive punsimi mund t siguroj nj zgjidhje, t paktn t pjesshme, pr tendencat e ndryshme demografike, veanrisht t uljes s popullsis s a pr pun dhe ndikimin e saj t mvonshm n mundsin q brezat e ardhshm t prfitojn nga fondet e sigurimeve shoqrore. Po ashtu, duhet merren masa pr t shmangur shfrytzimin e puntorve migrant n vendin e puns dhe n shoqri n prgjithsi dhe pr t luuar diskriminimin dhe ksenofobin tek popullsia pritse. Nga kjo pikpamje, politikant dhe politikbrsit prballen edhe me nj detyr t ndjeshme e t vshtir pr t bindur e edukuar popullsin vendase mbi nevojn pr fuqi t huaj puntore.

III. Hartimi i Politikave n Vendet e Origjins pr Mbrojtjen e Puntorve Migrant

Nj shqetsim kryesor pr t gjitha qeverit q drgojn puntor jasht sht t sigurojn mirqenien e puntorve migrant dhe pagesn e pagave t denja e sigurimin e kushteve kryesore. Pr t arritur kt, vendet e origjins kan dy opsione kryesore: masat rregullatore dhe sigurimin e shrbimeve mbshtetse. Nuk ka sisteme t prsosura pr rregullimin e migracionit pr motive punsimi.

- 16 -

Megjithat, vendet e origjins zbatojn nj numr strategjish q mund t shtrn hapsirn e veprimit dhe t prmirsojn efikasitetin e mekanizmave t tyre rregullatore dhe t shrbimeve mbshtetse, prfshir ktu rregullimin e punsimit; hartimin dhe zbatimin e standardeve minimale n kontratat e puns; prhapjen e informacionit tek migrantt; ofrimin e asistencs n vendin e destinacionit dhe nxitjen e bashkpunimit mes shteteve.

IV. Rritja e Prfitimeve nga Migracioni i Organizuar pr Motive Punsimi

Nj numr gjithnj e m i madh vendesh n zhvillim dhe vendesh me ekonomi n tranzicion duan t miratojn politika, legjislacion e struktura q nxisin punsimin e fuqis s tyre puntore n vende t huaja dhe q krojn t ardhura, duke siguruar edhe standarde pr mbrojtjen e migrantve t tyre. Ndrsa krimi i vendeve t puns n vend sht alternativa e par kryesore, nj numr gjithnj e m i madh vendesh e konsiderojn punsimin jasht si pjes t strategjis kombtare pr zhvillim pr t prfituar nga mundsit globale pr punsim dhe pr t sjell n vend monedhn e huaj. Pr vendet q krkojn t nxisin punsimin jasht, politika e migracionit pr motive punsimi duhet t ver theksin e duhur tek nxitja dhe lehtsimi i menaxhimit t fluksit t migrantve q shkojn jasht, dhe nuk duhet t kufizohet vetm tek funksioni rregullator dhe mbrojts i Shtetit. Ky kapitull trajton politikat pr t nxjerr sa m shum prfitime nga migracioni i organizuar pr motive punsimi, prfshir rritjen e tregut dhe zgjerimin e migracionit pr motive punsimi, shtimin e prfitimeve nga drgesat n para t migrantve n t mir t zhvillimit, rritjen e shprehive e asive dhe zbutjen e ndikimit t kundrt si rezultat i migracionit t burimeve njerzore t kualifikuara.

V. Administrimi i Migracionit pr Motive Punsimi

Pr t realizuar objektivat e politiks pr mbrojtjen e qytetarve q punojn jasht dhe pr rritjen e prfitimeve nga migracioni pr motive punsimi, sht shum e rndsishme q t ket kapacitete institucionale t prgatitura dhe bashkpunim t mir mes institucioneve. Kto prfshn dhnien e prioritetit t duhur menaxhimit t migracionit pr motive punsimi n zhvillimin e prgjithshm e n politikn e jashtme dhe n shprndarjen e burimeve. Prgjithsisht, administrimi i migracionit pr motive punsimi drejtohet nga nj Ligj ose Dekret pr Migracionin. Zbatimi i legjislacionit prkats sht prgjithsisht prgjegjsi e Ministris s Puns, por n disa raste sht kruar nj ministri e veant q merret me problemet e migracionit jasht vendit. Brenda vet Ministris, vendet m t prparuara q drgojn fuqi puntore kan nj zyr t punsimit pr jasht vendit ose ekuivalentin e saj q sht prgjegjse pr mbrojtjen, mirqenien dhe mbshtetjen e migrantve.

Menaxhimi me sukses i migracionit krkon bashkpunim dhe koordinim t ngusht t pothuajse t t gjitha ministrive, prfshir Ministrit e Puns, t Punve t Jashtme dhe t Brendshme. Lidhjet mes institucioneve duhet t forcohen ose t vendosen aty ku ato ende nuk jan kruar.

Hartimi i politiks pr migracionin pr motive punsimi duhet t marr n konsiderat mjedisin ndrkombtar t migracionit pr motive punsimi dhe duhet t synoj arritjen e objektivave t prgjithshm t mbrojtjes, zhvillimit, bashkpunimit mes vendeve dhe ngritjes s kapaciteteve. Prve ktyre, politika duhet t jet e ndjeshme ndaj shtjeve gjinore, n prputhje me planin kombtar t zhvillimit dhe gjithprfshirse.

Strukturat administrative duhet t monitorohen dhe performanca e tyre duhet t vlersohet prmes prezantimit t parametrave pr monitorim dhe vlersim. Grumbullimi i t dhnave mbi migracionin pr motive punsimi sht shum i rndsishm pr

- 17 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

t hartuar raportet statistikore dhe pr t siguruar informacion mbshtets pr hartimin e politiks dhe planifikimin.

VI. Politikat e Pranimit t Fuqis s Huaj Puntore

Kur hartohen politikat pr pranimin e fuqis s huaj puntore, prve prdorimit t metodologjive pr vlersimin e mungess s fuqis puntore, politikbrsit, gjithashtu duhet t krojn mekanizma pr t vlersuar se n mas kjo munges duhet t plotsohet me fuqi t huaj puntore dhe se si kjo fuqi puntore duhet t drejtohet drejt sektorit t puns ose rajonit n al. M tej, ata duhet t vendosin nse duhet t ven si prparsi migracionin e prkohshm pr motive punsimi q sht nj opsion interesant n rritje pr shum vende t destinacionit, apo rrugt e migracionit q ojn n nj status qndrimi t sigurt apo n nj vendosje t prhershme. Manuali prqendrohet tek migracioni i prkohshm pr motive punsimi, prderisa ai sht mbisundues n shum vende dhe konsiderohet t jet zgjidhja m e mir pr t plotsuar mungesat pr fuqi puntore t tregut t puns n vendet e destinacionit, dhe duke siguruar njkohsisht q vendet e origjins t mos mbeten pa burime njerzore t vlefshme, veanrisht pa puntor t a. Megjithat, duke marr n konsiderat pabarazin demografike dhe nivelin e ndryshm t mirqenies, migracioni pr qllime punsimi sht nj alternativ e rndsishme q po shqyrtohet gjithnj e m shum n nj numr vendesh evropiane.

Globalizimi ka nxitur shtimin e programeve pr migracion t prkohshm t puntorve n shum vende t industrializuara destinacioni dhe kjo sht nj prej pasojave t rritjes t tregjeve fleksibl t puns. Duke ditur varsin n rritje t pundhnsve nga puna e migrantve t prkohshm, veanrisht n sektor ku krkohen puntor me kualifikim t ult, si n bujqsi, ndrtim, industrin ushqimore dhe shrbimet, ka t ngjar q t shtohet numri dhe kompleksiteti i ktyre programeve sepse politikbrsit prpiqen t hartojn mnyra t reja pr t realizuar

pranimin e ligjshm t puntorve migrant n terma afat-shkurtr n sektort prkats. Po ashtu, sht shtuar edhe interesi pr konceptin e migracionit t prkohshm pr motive punsimi.

shtjet kryesore t politiks pr hartimin e skemave pr migrimin e prkohshm t puntorve migrant jan se si t bhet e mundur q programet t ofrojn prfitimet e identifikuara dhe q puntort t trajtohen n mnyr t denj e t drejt. Duhet t tregohet kujdes kur diskutohet koncepti i migracionit t prkohshm pr motive punsimi. sht e rndsishme t bhet dallimi ndrmjet politikave t qeveris q pranojn puntor migrant pr nj periudh t kufizuar kohe me synimin e qart se ata do t kthehen n vendin e tyre t origjins n fund t kohs s prcaktuar dhe m shum skemave t hapura t migracionit pr motive punsimi t cilat lejojn mundsin e vendosjes s puntorve migrant n at vend.

Shum puntor migrant, veanrisht ata me asi m t larta se mesatarja, pranohen prmes rrugve m t rregullta t pranimit q mund t prshkruhen si sistem i zakonshm i lejes s puns. Ndonse shum procedura t lejes pr pun parashikojn punsim t prkohshm, zbatimi i tyre mund t oj n mundsin q puntort migrant t marrin pjes n tregun e puns dhe t fitojn nj qndrim t sigurt ose t prhershm. Kshtu, n praktik, ato mund t veprojn si nj sistem migracioni mbshtetur n punsim.

Nj numr shtjesh t rndsishme dalin n lidhje me sistemin e lejeve t puns. Kto probleme kan ndikimin e tyre n vnien n praktik t sistemit dhe n trajtimin q prfitojn puntort migrant. Nse pundhnsi ka nj autoritet shum t madh mbi puntorin, kjo mund t oj n situata abuzive. Pr m tepr, proceduarat e tepruara burokratike dmtojn efikasitetin e sistemit t lejes s puns.

Programet e zakonshme t migracionit t prkohshm pr motive punsimi kan lidhje me skemat dhe marrveshjet e migracionit sezonal pr motive punsimi pr t kanalizuar puntort migrant n sektor specifik t ekonomis ku mbizotron mungesa e fuqis puntore. Mbrojtja e puntorve migrant, bashkpunimi i ngusht dhe i kujdesshm

- 18 -

ndrmjet aktorve prkats n vendet e origjins e t destinacionit dhe asistenca gjat kthimit jan probleme t dallueshme por edhe t lidhura me njra-tjetrn q duhet t trajtohen me kujdes me qllim q t hartohen sa m mir skema t tilla t suksesshme. Po ashtu skemat pr trajnimin e puntorve kursant jan nj burim pr fuqi puntore migrante t prkohshme. Nse kto skema organizohen mire dhe drejt, ato mund tu sigurojn prfitime personale puntorve migrant pjesmarrs n to sepse ata mund t fitojn asi t rndsishme dhe formim nprmjet puns n vendet e destinacionit. Nga kto skema mund t prfitojn edhe vendet e origjins, pr shkak t transferimit t njohurive dhe eksperiencs s puntorit migrant pas kthimit n vendin e t.

Puna npr shtpi ka qen nj element i rndsishm i fenomenit n rritje t migracionit, veanrisht pr grat. Megjithse migracioni pr motive punsimi ka pasur nj ndikim n rritjen e vet-vlersimit t grave dhe t pavarsis s tyre ekonomike, ka shum gra migrante pa dokumente n tregjet e puns informale, t pambrojtura, t fshehta dhe t parregulluara, prfshir shrbyeset n shtpi, situata e t cilave prbn shkak pr shqetsim. N shum vende, puntort shtpiak jan t prjashtuar nga legjislacioni i puns dhe kushtet e tyre t puns mbeten t parregulluara me ligj. Prandaj, sht shum e rndsishme pr vendet e destinacionit t njohin nivelin e lart t krkess pr puntor t huaj shtpiak dhe rndsin e prezantimit t politikave t qarta. Politikat efektive vrtet kan sjell ndryshime n gjendjen e puntoreve migrante gra.

Nse migracioni i prkohshm pr motive punsimi menaxhohet drejt, ather ka mundsi q t prfitojn prej t t gjitha palt e prfshira n proces (vendet e origjins e t destinacionit dhe vet puntort migrant). Megjithat, ka nj numr shtjesh t rndsishme t politikave q administratort dhe zyrtart n vendet e destinacionit duhet t prpiqen ti trajtojn prpara se t vazhdojn t hartojn programet e migracionit t prkohshm pr motive punsimi. S pari, ata duhet t marrin n konsiderat prparsit e kt tipi t migracionit prkundrejt migracionit bazuar tek punsimi dhe rrethanat n t cilat ai mund t nxitet, duke u prpjekur n t njjtn koh t sigurojn, n bashkpunim me vendin n zhvillim t origjins q ky i

fundit t mos privohet nga prania e talenteve t t m t mir. S dyti, megjithse koncepti i migracionit t prkohshm pr motive punsimi sht i shpjeguar shum n teori dhe n dritn e dshtimeve t skemave t tilla n t kaluarn, pyetje t shumta bhen vazhdimisht pr hartimin e ktyre programeve n mnyr q ato t jen t suksesshme n t ardhmen. N veanti, duhet t zgjidhen dy probleme: sigurimi i kthimit t puntorve migrant t prkohshm n vendin e tyre t origjins dhe garantimi i trajtimit t tyre t drejt n vendin e destinacionit pavarsisht punsimit t tyre m pak t sigurt dhe statusit t qndrimit.

VII. Politikat e ndjekura pas pranimit n vend: T Drejtat e Puntorve Migrant

Politikat e ndjekura pas pranimit n vend kan lidhje me nj sr elementsh t ndrlidhur pr rregullimin e tregut t puns, sigurimin e mbrojtjes pr puntort, dhe mbshtetjen e mbarvajtjes s komunitetit. Prgjithsisht, krkohet t ndrmerren masa t rndsishme n pes drejtime:

rregullimi i tregut t puns; mbrojtja e puntorve migrant (dhe vendas) n kuadr t punsimit; lehtsimi i kohezionit social; rritja e mirqenies sociale; dhe ofrimi i mbrojtjes sociale.

Shumica e ktyre masave gjenden edhe n standardet minimale t shprehura n legjislacionin ndrkombtar pr t drejtat e njeriut dhe n t drejtn ndrkombtare t puns n t cilat vendet antare t OSBE jan pal. N disa raste, masat legjislative kombtare t vendeve t origjins mund t japin kontributin e tyre t madh edhe n mbrojtjen e puntorve n kohn q ata punojn jasht vendit.

Rregullimi i tregut t puns ka t bj me mundsin pr t pasur pun e profesion n vendin e destinacionit, pavarsisht nse kjo prbn punsimin e par t puntorit migrant apo punn e t t dyt kur ai ose ajo kthehet n nj person t papun. Po ashtu, edhe rregullat mbi njohjen e diploms e t kualifikimeve kan

- 19 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

ndikimin e tyre n llojin e puns q puntort migrant lejohen t ken duke pasur kshtu nj ndikim t madh n nivelin e kontributit t tyre ekonomik e social n vendin e destinacionit si edhe n drgesat dhe mjetet e tyre potenciale pr t rritur zhvillimin e vendeve t tyre t origjins.

Megjithse Shtetet ruajn t drejtat sovrane mbi politikat e tyre pr migracionin, e drejta ndrkombtare ka prcaktuar nj numr parimesh q parashikojn trajtimin e barabart t puntorve migrant t rregullt dhe puntorve vendas n fushn e punsimit dhe profesionit, prfshir monitorimin e termave dhe kushteve t punsimit, mundsin pr t kryer kurse t trajnimit profesional, gjuhe dhe integrimi, lirin pr krimin e shoqatave dhe mbrojtjen kundr diskriminimit. T drejtat themelore universale t njeriut zbatohen pr t gjith migrantt, pavarsisht nga statusi i tyre. Nj grup i gjer i standardeve ndrkombtare t puns parashikojn mbrojtjen n trajtim dhe kushtet e puns.

Kohezioni social n vendet e destinacionit bhet shum m i leht nse trajtohet dhe zhduket diskriminimi i puntorve migrant dhe familjeve t tyre. Pr m tepr, nj rol t rndsishm pr parandalimin e margjinalizimit t migrantve dhe nxitjen e kohezionit social luajn masat e prshtatshme q ndihmojn integrimin e migrantve n shoqri dhe sigurojn mundsi pr ribashkimin familjar.

Mirqenia sociale e puntorve migrant dhe e familjeve t tyre n vendet e destinacionit rritet prmes mundsis pr t marr kujdes shndetsor, strehim dhe arsimim t prshtatshm me t njjtat kushte financiare si ato t vendasve. Kto drejtime jan fuqimisht t paraqitura n t drejtat e rndsishme shoqrore t mbrojtura nga legjislacioni ndrkombtar pr t drejtat e njeriut dhe nga e drejta ndrkombtare e puns t cilat, jan angazhuar ti zbatojn pothuajse t gjitha vendet antare t OSBE.

Puntort migrant prballen me vshtirsi t veanta n fushn e mbrojtjes sociale, sepse, zakonisht, t drejtat e mbrojtjes sociale lidhen me periudhat e punsimit, dhnies s kontributeve ose periudhn e qndrimit. Puntort migrant, pr shkak t mungess s tyre n vendin e

origjins, rrezikojn t humbasin t drejtat pr prfitime nga mbrojtja sociale n vendin e tyre t origjins. Njkohsisht, n vendin prits, ata mund t gjenden prball kushteve shtrnguese pr mbulimin e tyre nga sistemi kombtar i mbrojtjes sociale t at vendi. Prandaj, puntort migrant jan shum t interesuar pr arritjen e mundsive t barabarta pr mbulimin nga mbrojtja sociale dhe pr t drejtn pr prfitime si edhe puntort vendas; pr ruajtjen e t drejtave t fituara kur largohen nga vendi (prfshir eksportimin e prfitimeve); dhe pr prfitim nga grumbullimi i t drejtave t fituara n vende t ndryshme.

VIII. Masat pr Parandalimin ose Uljen e Migracionit t Parregullt pr Motive Punsimi

Ka nj numr arsyesh t forta q shpjegojn pse duhet t parandalohet ose t ulet migracioni i parregullt pr motive punsimi. Arsye t tilla jan nevoja pr t siguruar besueshmrin e politikave t ligjshme t migracionit, pr t mbrojtur puntort e parregullt migrant nga situata shfrytzuese dhe abuzive, dhe pr t mbajtur marrdhnie t mira ndrmjet vendeve t origjins, transitit dhe destinacionit.

N trsi, migrantt e parregullt prbhen nga dy grupe personash. N grupin e par bjn pjes ata migrant q arrn n mnyr klandestine, ndonjher edhe me pasoja tragjike. Grupi i dyt prfshin ata persona q vn n mnyr t ligjshme (me viza turistike apo viz studenti) dhe pastaj qndrojn m shum sesa periudha kohore pr t ciln vizat e tyre jan t vlefshme. sht pranuar gjersisht se shumica e migrantve t parregullt bjn pjes tek grupi i dyt.

Shqetsimet e lindura pr abuzimet e prhapura n lidhje me migracionin e parregullt kan rezultuar n nj numr reagimesh nga komuniteti ndrkombtar. Kto reagime prqendrohen n parandalimin e ktyre abuzimeve duke iu krkuar Shteteve t marrin masa pr t zbuluar, zhdukur dhe aplikuar sanksione pr lvizjet klandestine t

- 20 -

migrantve n kushte abuzive dhe pr punsim t paligjshm, duke prfshir trafikimin e fuqis puntore dhe n mbrojtjen e t drejtave t puntorve migrant t parregullt, veanrisht t t drejtave themelore t tyre si edhe t t drejtave q iu lindin si pasoj e punsimit t mparshm (paga t papaguara, etj.).

Nj prqasje trsore dhe gjithprfshirse sht e nevojshme pr t trajtuar problemin e migracionit t parregullt pr motive punsimi. Aksioni pr t parandaluar ose ulur migracionin e parregullt duhet t mbshtetet n katr parime drejtuese:

1. Nj trajtim i mbyllur, i veuar sht i prirur t dshtoj, dhe forcimi i dialogut, bashkpunimit dhe partneriteteve ndrmjet t gjitha vendeve q preken nga migracioni i parregullt sht shum i rndsishm;

2. Miratimi i nj numri masash gjithprfshirse e plotsuese t njra-tjetrs sht i domosdoshm;

3. Prdorimi vetm i kontrolleve ose i masave kufizuese sht i pamjaueshm; dhe

4. Nj trajtim ndrsektorial ose shumsektorial sht themelor, duke angazhuar jo vetm qeverit por edhe partnert social dhe shoqrin civile. N veanti, problemet e tregut informal t puns nuk mund t trajtohen n mnyrn e duhur pa pjesmarrjen e pundhnsve dhe t sindikatave.

Prandaj, pr t parandaluar ose paksuar mi-gracionin e parregullt pr motive punsimi duhet t parashikohen nj sr masash n t gjitha fazat e procesit t migracionit. Kto masa duhet t prfshn aktivitete q nuk zhvillohen vetm n vendin e origjins. Masa t tilla kan t bjn me kontrollin e kufijve dhe formulimin e nj politike vizash t zbatueshme; me vendosjen e masave e sanksioneve kundr atyre q ndihmojn migracionin e parregullt, prfshir trafikantt, kontrabandistt dhe pundhnsit shfrytzues; me prcaktimin e standardeve pr puntort migrant t parregullt; me hartimin e programeve pr ti br migrant t rregullt ose me programe legalizimi; me parashikimin e masave pr kthimin e migrantve t parregullt n vendin e tyre duke vn theksin tek nxitja e largimit vullnetar; me hapjen e m shum rrugve t ligjshme pr migracion pr motive

punsimi; dhe me rritjen e bashkpunimit ndrmjet vendeve.

IX. Bashkpunimi ndrmjet vendeve

Dialogu dhe bashkpunimi ndrmjet vendeve t prfshira n proceset e migracionit pr motive punsimi sht shum i rndsishm nse t gjith aktort e prfshir duan t prfitojn nga migracioni ndrkombtar pr motive punsimi (d.m.th. vendet e destinacionit dhe origjins, puntort migrant, pundhnsit, sindikatat, agjencit e punsimit, shoqria civile, etj.). Ka nivele t ndryshme t bashkpunimit ndrmjet vendeve, zyrtare dhe jozyrtare, n t cilat shtetet jan t prfshira n nivel dypalsh, rajonal dhe global.

Mekanizmat zyrtare t bashkpunimit ndrmjet Shteteve prfaqsohen kryesisht nga angazhime q rrjedhin nga traktate ligjrisht t detyrueshme pr tu zbatuar mbi migracionin pr motive punsimi, traktate q Shtetet kan nnshkruar. Kto marrveshje mund t marrin formn e traktateve q trajtojn vetm kt tem, si sht rasti i marrveshjeve dypalshe t puns, ose mund t jen marrveshje m t gjera, t tilla si konventat specifike rajonale e ndrkombtare pr mbrojtjen e puntorve migrant q prmbajn edhe dispozita t bashkpunimit ndrmjet vendeve. Po ashtu, Shtetet kan marr angazhime zyrtare t rndsishme mbi tregtin ndrkombtare t lidhur me situatn e lvizjes s personave si ofrues shrbimesh.

Marrveshjet dypalshe pr migracionin pr motive punsimi (BLA) zyrtarizojn angazhimet e secils pal pr t siguruar q migracioni t kryhet n prputhje me parimet dhe procedurat e miratuara n marrveshje. Marrveshjet dypalshe pr migracionin pr motive punsimi (BLA) mund t hartojn procedura pr t rregulluar t gjith procesin e migracionit pr motive punsimi, q nga hyrja e deri n kthim, me avantazhe edhe pr vendet e destinacionit, edhe pr vendet e origjins. Pr vendet e origjins, n veanti, marrveshjet sigurojn q shtetasit e tyre t gjejn pun dhe t mbrohen si duhet n vendin e destinacionit.

- 21 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Qllimet kryesore t marrveshjeve dypalshe t migracionit pr motive punsimi jan: ekonomike, me synim plotsimin e mungesave t prkohshme t fuqis puntore n tregun vendas t puns, si ato n sektorin bujqsor, duke br t mundur n t njjtn koh q migranti dhe vendi i origjins t prfitojn nga rritja e t ardhurave; politike, pr t konfirmuar marrdhniet miqsore, ose pr t prforcuar bashkpunimin n menaxhimin e migracionit t parregullt; dhe zhvillimore, me synimin, p.sh. pr t parandaluar rekrutimin pa kritere n nivel ndrkombtar n sektor si shndetsia q kan nj lidhje t drejtprdrejt me zhvillimin n vendet e varfra.

Megjithse jan identifikuar disa disavantazhe t marrveshjeve dypalshe t migracionit pr motive punsimi, n munges t nj regjimi global pr migracionin ndrkombtar pr motive punsimi, kto marrveshje mbeten nj mekanizm i rndsishm i bashkpunimit ndrmjet Shteteve pr mbrojtjen e puntorve migrant, pr prshtatjen e krkess dhe oferts pr fuqi puntore, pr menaxhimin e migracionit t parregullt dhe pr rregullimin e punsimit. Aty ku kto marrveshje kan funksionuar si nj mekanizm pr punsimin e prkohshm t puntorve t huaj, arsyet kryesore kan qen se ato kan pasur n qendr t vmendjes sektor specifik me nj munges t madhe t fuqis puntore; kan prcaktuar nj kuot ose tavan; rekrutimi pr pun sht br i organizuar; pundhnsit marrin prsipr detyrimet e tyre; dhe, mbi t gjitha, ka qarkullim t fuqis puntore. Pr m tepr, prfshirja e pundhnsve dhe organizatave t tyre n zbatimin e marrveshjeve dypalshe (BLA) jep kontributin e vet t dukshm n zbatimin me efikasitet t tyre.

Bashkpunimi rajonal pr menaxhimin e migracionit pr motive punsimi mund t ndahet n mekanizma zyrtar t integrimit rajonal, prfshir lvizjen e lir t iniciativave pr pun dhe detyrimet e shtetit pr t bashkpunuar n traktatet rajonale, dhe n mekanizma m pak zyrtar, t tilla si proceset konsultative rajonale dhe marrveshje t tjera jozyrtare.

Migracioni pr motive punsimi ndihmohet n nj mas t madhe ose t vogl nga proceset integruese rajonale q prgjithsisht nxiten nga faktor ekonomik, si arritja e marrveshjeve t tregtis s lir mes vendeve n rajon me qllim

rritjen e fuqis s tregjeve dhe mundsive ekonomike. Zakonisht ato prfshn dispozita pr lehtsimin e lvizjes s shtetasve nga Shteti Antar pjesmarrs n marrveshje drejt nj vendi tjetr pr qllime punsimi dhe qndrimi. Marrveshje t tilla mund t variojn q nga regjime gjithprfshirse t lvizjes s lir q zbatohen pr t gjitha kategorit e personave, prfshir puntort, si n BE deri n dispozita m t kufizuara q prqendrohen n lvizjen e njerzve pr biznes, lvizjen e profesionistve, personave t tjer me kualifikim t lart dhe ofruesve t shrbimeve, q sht qndrimi sipas Marrveshjes s Tregtis s Lir t Ameriks s Veriut. Integrimi rajonal n Federatn e Shteteve t Pavarura (CIS) sht zbatuar n nivele t ndryshme, megjithse rezultatet kan qen kontradiktore.

N nivel global, nuk ka ndonj politik ndrkombtare gjithprfshirse migracioni n fuqi. Pranimi i njerzve n vende t ndryshme pr motive punsimi rregullohet kryesisht nga ligjet dhe politikat vendase. Megjithat, nj numr mekanizmash ligjor jan hartuar n nivel global nn kujdesin e traktateve ndrkombtare pr t drejtat e njeriut dhe traktateve t puns ose t marrveshjeve ndrkombtare t tregtis, t tilla si Marrveshja e Prgjithshme pr Tregtin n Shrbime e vitit 1994 (GATS) e cila prmban rregulla pr tu t zbatuar n nivel global q kan lidhje me lvizjen e puntorve n kuadr t kryerjes s shrbimeve. Kto rregulla jan t shprehura n Mnyrn 4 t Marrveshjes dhe bjn t mundur q personat fizik t kalojn kufirin ndrkombtar pr t ofruar nj shrbim, megjithse, pr momentin, n praktik, kto rregulla jan t kufizuara dhe prdoren pr nj kategori t ngusht migrantsh. Megjithat, n kuadr t negociatave t Organizats Botrore t Tregtis (WTO), delegacionet nga vendet n zhvillim dhe nga vendet m pak t zhvilluara kan krkuar q shtetasit e tyre t ken m shum mundsi t marrin pjes n tregjet e puns n vendet e zhvilluara.

Pr t lehtsuar migracionin e rregullt pr motive punsimi dhe pr t mbrojtur puntort migrant sht e rndsishme t merren angazhime zyrtare prmes marrveshjeve dypalshe t puns, mekanizmave rajonal t integrimit dhe konventave rajonale e ndrkombtare. Kur sht e vshtir t arrihen kto marrveshje, si ndodh ndonjher,

- 22 -

zgjidhje t tjera mund t rezultojn t jen nj mjet efektiv pr arritjen e bashkpunimit ndrmjet vendeve. Kto zgjidhje prfshn mekanizma konsultativ jodetyrues si proceset konsultative rajonale, komisionet e prbashkta pr punn dhe grupet e puns.

Proceset konsultative rajonale (RCP) jan nj shembull i mekanizmave jodetyruese q bashkojn s bashku zyrtart e migracionit t vendeve t origjins dhe destinacionit pr t diskutuar s bashku pr shtjet e migracionit. Ka dy karakteristika themelore t prbashkta t proceseve rajonale konsultative. Ato jan informale dhe rezultatet, megjithse t arritura me konsensus, nuk jan t detyrueshme pr tu zbatuar. Megjithse shtjet pr diskutim n kto procese varen nga interesat e palve pjesmarrse, njohja dhe pranimi i nj interesi t prbashkt pr menaxhimin e migracionit, pavarsisht nga interesat dhe eksperiencat e do vendi, sht elementi ky pr funksionimin me sukses t proceseve konsultative n nivel rajonal. Ndrsa pak procese t tilla prqendrohen vetm n migracionin pr motive punsimi, kjo tem po z nj vend gjithnj e m t rndsishm n axhendn e Shteteve. Formate t tjera pr konsultime ndrmjet vendeve t origjins dhe t destinacionit q nuk kan fuqi detyruese jan komisionet e prbashkta t puns, diskutimet n tavolina t rrumbullakta dhe komisionet studimore ose grupet e puns.

N nivel global, Iniciativa e Berns sht nj proces konsultimi i kryer nga shteti me objektiv arritjen e nj menaxhimi m t mir t migracionit n nivel kombtar, rajonal e global prmes rritjes s bashkpunimit mes Shteteve. Procesi i ndihmon qeverit t diskutojn s bashku prioritetet e ndryshme t politikave t tyre dhe t prcaktojn interesat e tyre afatgjata pr migracionin me synim hartimin e nj orientimi t prbashkt pr menaxhimin e migracionit. Rezultati m i rndsishm i Iniciativs s Berns ka qen hartimi i Programit Ndrkombtar pr Menaxhimin e Migracionit (IAMM), nj burim jo i detyrueshm pr zbatim dhe nj kuadr i gjer politik pr menaxhimin e migracionit n nivel ndrkombtar. IAMM paraqet nj sr idesh t prbashkta dhe praktika efektive pr t pasur nj metod t planifikuar, t balancuar dhe gjithprfshirse

pr menaxhimin e migracionit, duke prfshir migracionin pr motive punsimi dhe t drejtat e migrantve.

N qershor 2004, sesioni i 92 i Konferencs Ndrkombtare t Puns mbajti nj diskutim t prgjithshm pr puntort migrant mbshtetur n trajtimin e integruar. Konferenca miratoi me konsensus nj Rezolut mbi nj marrveshje t drejt pr puntort migrant n nj ekonomi globale, e cila i bnte thirrje ILO dhe aktorve prbrs t saj q n partneritet me organizata t tjera ndrkombtare n kt fush t zbatojn planin e veprimit pr migracionin pr motive punsimi. Nj komponent kryesor i kt plani ishte hartimi i nj kuadri jo detyrues shumplansh pr t kruar nj metod pr trajtimin e migracionit pr motive punsimi bazuar tek t drejtat dhe q merr n konsiderat nevojat e tregut t puns. Ky kuadr ligjor i miratuar n Mbledhjen Trepalshe t ekspertve n nntor 2005 dhe i dorzuar tek Organi Drejtues i ILO n mars 2006 v n dukje rndsin e bashkpunimit ndrkombtar pr shtjet e migracionit pr motive punsimi. Kuadri prmban katr tema t gjera: puna e denj pr t gjith; menaxhimi dhe drejtimi i migracionit pr motive punsimi; nxitja dhe mbrojtja e t drejtave t migrantve; dhe migracioni pr motive punsimi dhe zhvillimi. Meqense ky Kuadr nuk ka fuqi detyruese, teksti i t prqendrohet tek parimet dhe udhzimet q duhet t ndihmojn Shtetet Antare n formulimin e masave t politiks s migracionit pr motive punsimi dhe n zbatimin e tyre.

Bashkpunimi ndrshtetror sht thelbsor pr t pasur nj sistem t mir pr rregullimin dhe menaxhimin e migracionit pr motive punsimi. N munges t nj sistemi ndrkombtar migracioni t pranuar gjersisht pr migracionin pr motive punsimi, (d.m.th. zgjerimi i GATS pr t prfshir kategori m t gjera t ofruesve t shrbimeve dhe ratifikimi gjithnj e m shum i standardeve ndrkombtare pr t drejtat e njeriut dhe t puns q mbrojn puntort migrant), sht veanrisht e rndsishme nevoja pr t zgjeruar e thelluar bashkpunimin ndrkombtar, rajonal dhe dypalsh prmes mjeteve zyrtare dhe jozyrtare dhe mbi bazn e praktikave m t mira ekzistuese.

- 23 -

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

X. Prfundime

Manuali prpiqet t ofroj udhzime pr politikbrsit n vendet e origjins dhe t destinacionit duke ofruar informacion mbi politikat dhe praktikat efektive q jan hartuar e zhvilluar n vendet me eksperienc t rndsishme n kt fush duke marr n konsiderat edhe situatn n vend.

Vendet e origjins dhe t destinacionit hasin prioritete dhe probleme t prbashkta, megjithat t ndryshme pr nga niveli i rndsis n lidhje me formulimin e politikave t migracionit pr motive punsimi. Shqetsimi kryesor pr vendet e origjins sht t siguroj sa m shum t jet e mundur mbrojtjen dhe mirqenien e puntorve t tyre migrant, veanrisht atyre q jan m t prekshm nga abuzimi, si grat e punsuara npr shtpi. Nj shqetsim po aq i rndsishm i vendeve t origji-ns sht rritja e prfitimeve nga migracioni i organizuar pr motive punsimi n t mir t zhvillimit. Megjithat, kto objektiva mund t arrihen vetm nse ekziston edhe kapaciteti i prshtatshm institucional dhe bashkpunimi ndrmjet institucioneve prgjegjse, si edhe bashkpunimi ndrshtetror.

Prsa i prket vendeve t destinacionit, vzhgimet dhe vlersimet e bra pr politikn aktuale t migracionit pr motive punsimi n nivel kombtar tregojn se duke marr n konsiderat pabarazit demografike dhe nivelin e ndryshm t mirqenies n shumicn e vendeve evropiane, vmendje e madhe e n rritje duhet ti kushtohet formave t caktuara t migracionit bazuar mbi punsimin e prhershm. N t njjtn koh, nj shumic e konsiderueshme e puntorve

migrant q jan t punsuar ligjrisht n vendet evropiane, jan pranuar n kuadr t skemave t migracionit t prkohshm pr motive punsimi, ndonjher t ndihmuar edhe nga marrveshje pune dypalshe. Politikbrsit ndeshin vshtirsi pr ti br kto programe t funksionojn si duhet dhe njkohsisht, duhet t mbrojn interesat e fuqis puntore t vendit t tyre (edhe pr vendasit, edhe pr migrantt me qndrim t ligjshm) dhe t sigurojn standarde t mjaueshme pr puntort migrant t pranuar sipas ktyre skemave.

Megjithat, duke marr n konsiderat natyrn ndrkombtare t migracionit pr motive punsimi, hartimi i nj politike vetm n nivel kombtar, pavarsisht faktit se sa novatore ose e sakt mund t jet, do t ishte e pamjaueshme pr t realizuar t gjitha objektivat. Si rrjedhoj, nj kuadr i till duhet ti ket rrnjt n mekanizmat dypalshe, rajonale dhe shumpalshe. Kto mekanizma bashkpunimi me natyr zyrtare e jozyrtare informojn dhe plotsojn metodat e prdorura n nivel kombtar. N kt kndvshtrim, sht e rndsishme t vihet n dukje roli i kuadrit ligjor ndrkombtar.

Qeverit, organizatat e pundhnsve e t puntorve, parlamentart dhe organizatat e shoqris civile n t gjitha vendet q jan antare t OSBE, ILO dhe IOM luajn nj rol themelor n sigurimin e nj mnyre trajtimi efikase t migracionit ndrkombtar pr motive punsimi. Nj metod e till ofron rrugn m t mir pr tu siguruar q migracioni pr motive punsimi t bhet vrtet nj instrument q i shrben zhvillimit, integrimit rajonal dhe mirqenies sociale n vendet e origjins dhe vendet pritse si edhe vet migrantve.

- 24 -

Nga 191 milion emigrant kudo n bot, m shum se 86 milion mendohet t jen migrant pr motive punsimi. Kjo shifr sht shum m e lart nse merren n konsiderat edhe personat shoqrues. Duke marr n konsiderat kt shtrirje dhe faktin q migracioni ndrkombtar pr motive punsimi do t rritet n t ardhmen, menaxhimi i fluksit t migracionit sht nj problem shum themelor. Migracioni pr motive punsimi ose lvizja e njerzve prtej kufijve pr t punuar ka arritur n krye t axhendave politike n shum vende t origjins, vende tranzit dhe t destinacionit. Qeverit, n t dyja ant e spektrit t migracionit, po rrisin kapacitetet e tyre rregullatore pr t menaxhuar lvizjen e fuqis puntore pr t mirn reciproke t shoqris, migrantve dhe shtetit. Njkohsisht, nga vet natyra e t, migracioni pr motive punsimi sht nj fenomen ndrkombtar, q kalon kufijt e nj vendi, dhe prandaj, ai nuk mund t menaxhohet ose trajtohet vetm n nivel kombtar. Hartimi i politikave dhe praktikave efikase, t drejta e afat-gjata krkon bashkpunim mes t gjitha vendeve t prfshira n proces (d.m.th. vendet e origjins, tranzitit dhe destinacionit) n t gjitha nivelet e qeverisjes, s bashku me aktor t tjer kryesor, kryesisht partnert social (pundhnsit dhe sindikatat) dhe organizatat e shoqris civile.

Migracioni ndrkombtar pr motive punsimi sht nj realitet i pashmangshm, por edhe i domosdoshm me t cilin do t prballen n dekadat e ardhshme shumica e vendeve, prfshir Shtetet Antare t Organizats Ndrkombtare pr Migracionin (IOM), t Organizats Ndrkombtare t Puns (ILO) dhe vendet antare t Organizats pr Siguri dhe Bashkpunim n Evrop (OSBE).1 Shtetet mund t klasifikohen si vende t origjins dhe vende destinacioni ose vende drguese dhe pritse, dhe ato, sigurisht, kan prioritete

e probleme edhe t prbashkta, por edhe t ndryshme n lidhje me rndsin q i kushtojn hartimit t politiks s migracionit pr motive punsimi. Migracioni sht nj proces dinamik dhe vendet q sot jan vende t origjins, nesr mund t jen vende destinacioni.2 Eksperienca e vendeve t Evrops Qendrore e Jugore sht nj shembull i mir q tregon ndryshimin e dinamikave t migracionit. Pr m tepr, shum vende, deri n njfar mase, jan edhe vende t origjins edhe vende destinacioni.

Meqense lvizja e personave pr motive punsimi do t vazhdoj t ekzistoj n botn ton n globalizim dhe ka shum t ngjar q edhe t rritet, ather sht i domosdoshm menaxhimi i plot, efikas dhe i drejt i migracionit pr motive punsimi pr t rritur n maksimum ndikimin e t pozitiv dhe pr t minimizuar do ndikim negativ pr vendet e origjins e t destinacionit si edhe pr puntort migrant dhe familjet e tyre.3

Pak histori

Migrantt n prgjithsi dhe puntort migrant n veanti jan aktor q marrin pjes n zhvillimin e vendeve t destinacionit e t origjins. Ata, me asit, punn, njohurit dhe iniciativat e tyre ndihmojn pr prparimin e vendeve pritse. Po ashtu, ata japin nj kontribut t madh pr prmirsimin e kapitalit njerzor n vendet e tyre dhe t ekonomive vendase me an t drgesave t parave dhe kthimin e talentit. Migracioni pr motive punsimi sht br nj tipar ky pr vendet e industrializuara n mnyr q ato t jen n gjendje t plotsojn sfidat ekonomike, t tregut t puns e t prodhimit n nj ekonomi

Hyrje

- 25 -

HYRJE

t globalizuar. Aktualisht, migracioni shrben si nj instrument pr t prshtatur s bashku asit, moshn dhe prbrjen sektoriale t tregjeve kombtare e rajonale t puns. Ai siguron prgjigje ndaj nevojave n ndryshim pr asi e personel pr shkak t prparimeve teknologjike, ndryshimeve t kushteve t tregut dhe transformimeve industriale. N vende me popullsi n plakje, migracioni ofron nj mundsi pr t plotsuar fuqin puntore n rnie, si edhe pr t futur puntor m t rinj dhe pr t rritur dinamizmin, inovacionin e lvizjen e fuqis puntore.

Njohurit n rritje tregojn gjersisht se migrantt meshkuj e femra japin kontribut t madh n zhvillimin ekonomik e shoqror n vendet pritse e vendet e tyre. Studime t shumta tregojn se migrantt mbushin vendet e puns t lna bosh nga vendasit q nuk duan ti bjn ato pun dhe se prania, aktiviteti dhe iniciativa e migrantve krojn vende pune shtes. Kontributi i migrantve n sistemet e sigurimeve shoqrore ndihmon n arritjen e balancs t llogarive bankare kombtare n nj numr vendesh, edhe pse shum prej tyre nuk do t prfitojn kurr nga kontributet e paguara. Duke punuar me rroga t ulta ose nn standard, migrantt kontribuojn pr subvencione t mdha t cilat ndihmojn pr t siguruar prodhim t lir, shrbime t arritshme, banesa t prballueshme dhe kujdes shndetsor, por nga ana tjetr, vn n vshtirsi, megjithse jo qllimisht, nivelet ekzistuese t pagesave dhe t kushteve n vendet pritse (ILO, 2004a).

Kontributet e dhna nga migrantt n arritjet shkencore, shoqrore, kulturore dhe sportive jan nj legjend n historit dhe identitetet e shum vendeve t imigracionit.

Transfertat zyrtare drejt vendeve n zhvillim vlersohen me mbi 160 miliard dollar amerikan n 2005. Sipas volumit, drgesat n para t migrantve prbjn vlern m t madhe t shkmbimit ndrkombtar pas nas, dhe sht n nivele shum m t larta sesa nivelet aktuale t ndihms ndrkombtare pr zhvillim. Ndrsa shpesh theksohet se drgesat e migrantve n shtpit n vendin e tyre, zakonisht vende n zhvillim, prdoren kryesisht pr konsum, me sa duket, nj pjes e madhe e ktyre shpenzimeve prdoret pr prmirsimin e shtpive, e ushqimit, e kujdesit shndetsor dhe nivelit arsimor t familjeve n

vend. Kto shpenzime kan nj ndikim thelb-sor pozitiv n prmirsimin e kapitalit njerzor q sht elementi m i rndsishm i zhvillimit dhe kan efekte t shumfishta pr zgjerimin e aktivitetit lokal n ndrtim, prodhim ushqimor dhe pr pajisjet n shndetsi e arsim.

Aktualisht, nj prparsi urgjente sht ulja e kostos s transfertave t drgesave, n mnyr q pjesa m e madhe e mundshme e tyre t arr pr familjen dhe komunitetin prfitues sesa tu paguhet ndrmjetsve financiar n formn e kostos e tarifs pr transfertn, ndonjher e raportuar n 20% ose m shum.

Kushtet shoqrore e t puns t puntorve migrant dhe shkalla e integrimit t migrantve prcaktojn nivelet dhe masn e kontributeve ekonomike e shoqrore q ata japin pr fondet e prkrahjes ekonomike e sociale t vendit prits. N mnyr t veant, kushtet e puntorve migrant ndikojn drejtprdrejt edhe n mundsin e tyre pr t drguar nj pjes t fitimeve, edhe n mundsin pr t fituar asi e njohuri q do tu vlejn atyre pas kthimit n vendin e tyre ose pasi t vendosen prgjithmon n nj vend tjetr. Kshtu, kto kushte kan nj lidhje t drejtprdrejt me nivelin dhe natyrn e kontributeve t migrantve pr prkrahjen sociale, krimin e kapitalit njerzor dhe zhvillimin, veanrisht n vendet e tyre t origjins. P.sh., fitimet nga puna q iu mohohen migrantve n kushte shfrytzuese pune, ose q migrantt e dbuar nuk jan n gjendje ti marrin para largimit, jan burime ekonomike jo vetm t vjedhura prej puntorve t dmtuar, por, n fakt, edhe t hequra nga vendet e origjins n t cilat do t ishin drguar nj pjes e madhe e tyre.

Mbrojtja e t drejtave t t gjith migrantve sht nj domosdoshmri ligjore, politike dhe etike. Pavarsisht nga konsideratat ekonomike, politike e t tjera, mbrojtja e puntorve migrant, fushatat kundr diskriminimit, trajtimi i barabart dhe inkurajimi i integrimit jan masa shum t rndsishme pr t siguruar q migracioni vrtet t jap kontributin e vet t madh e pozitiv n zhvillimin ekonomik e shoqror si n vendet pritse ashtu dhe n vendet e origjins.

Migracioni pr motive punsimi, nj fenomen q prfshin qeniet njerzore n situata t shfrytzimit t mundshm dhe t nj mbrojtjeje t pamjaueshme, nuk mund ti lihet vetm

- 26 -

mekanizmave t tregut pr ta rregulluar. Shtetet dhe aktort prkats duhet t prgatitin politika dhe praktika t matura pr t br t mundur q nga migracioni t prfitojn vendet pritse e vendet e origjins, si edhe vet migrantt.

Gjat viteve t fundit, dialogu dhe konsultimi n nivel ndrkombtar mbi migracionin sht prqendruar m shum n identifikimin e metodave dhe mjeteve pr bashkpunim ndrmjet shteteve pr t rregulluar at q sipas prkufizimit sht nj fenomen q krkon bashkpunimin ndrkombtar. Nj dekad m par, delegat nga rreth 160 vende miratuan nj program t prbashkt gjithprfshirs tek kapitulli mbi migracionin tek Plani i Veprimit i miratuar nga Konferenca Ndrkombtare pr Popullsin dhe Zhvillimin e vitit 1994 (ICPD) n Kajro (UNFPA, 1994). N 2001, Konferenca Botrore kundr Racizmit, Diskriminimit Racial, Ksenofobis dhe Intolerancs miratoi Deklaratn e Durbanit dhe Programin e Veprimit me elemente specifike pr t trajtuar problemet e trajtimit e t integrimit t t huajve (UN, 2002).

Gjat shum viteve t fundit, dialogt rajonal pr migracionin n Afrik, Amerik, Kaukaz, rajonin e Azis Qendrore dhe rajonin e Azis Jugore kan vazhduar dhe jan prpunuar qasje t prbashkta. N nivel global, Iniciativa e Berns, pr t ciln IOM ofroi sekretariatin, u reflektua n Programin Ndrkombtar pr Menaxhimin e Migracionit (Zyra Federale e Zvicrs pr Migracionin, 2005a; IOM 2005d), i cili prcakton nj numr idesh t prbashkta dhe praktikash efektive pr nj metod t planifikuar, t balancuar dhe gjithprfshirse pr menaxhimin e migracionit, prfshir migracionin pr motive punsimi.

Nj kontribut tjetr i rndsishm ishte mirati-mi i Prfundimeve dhe i Planit t Veprimit pr puntort migrant n Konferencn Ndrkombtare t Puns n Gjenev n vitin 2004. Kto Prfundime prshkruajn nj metod bazuar tek t drejtat pr t rregulluar migracionin pr motive punsimi duke marr parasysh konsideratat pr situatn e tregut t puns dhe punsimin. Ato u miratuan unanimisht nga prfaqsuesit e qeveris dhe drejtuesit e federatave t sindikatave e t pundhnsve nga t gjitha 177 vendet antare t ILO. N vazhdim t kt Plani Veprimi, ILO prpunoi nj Dokument shumpalsh, me fuqi

jodetyruese pr Politikn e Migracionit pr Motive Punsimi. Ky dokument mbshtetej tek t drejtat dhe merrte n konsiderat shqetsi-met e tregut t puns dhe sovranitetin e vendeve (ILO, 2005a). Kto zhvillime paraqiten me m shum detaje n Kapitullin IX t Manualit q merret me Bashkpunimin Ndrshtetror.

Politikat dhe praktikat mbi migracionin mund t jen t zbatueshme e efektive vetm nse mbshteten n nj themel t fort t normave ligjore, dhe kshtu veprojn n shtetin e s drejts. Prandaj, si t tilla, ato duhet t jen n prputhje me standardet minimale t pranuara nga t gjitha vendet antare t OSBE, nga vendet antare t IOM dhe ILO t shprehura n ligjet ndrkombtare pr t drejtat t njeriut dhe n t drejtn ndrkombtare t puns. Shum prej ktyre standardeve jan prsritur edhe n nivel rajonal. Ekzistojn gjithashtu standarde specifike ndrkombtare n lidhje me mbrojtjen e puntorve migrant dhe antarve t familjeve t tyre. Dy Konventat e ILO pr migracionin, Konventa e vitit 1949 mbi Migracionin pr Motive Punsimi (Nr. 97) dhe Konventa pr Puntort Migrant (Dispozita Shtes) e vitit 1975 (Nr. 143), s bashku me Konventn Ndrkombtare pr Mbrojtjen e t Drejtave t t gjith Puntorve Migrant dhe Antarve t Familjeve t Tyre e vitit 1990 (ICRMW) sigurojn nj kuadr t gjer ligjor pr hartimin e politikave e praktikave t migracionit n lidhje me trajtimin e puntorve migrant. T tria kto instrumente prbjn nj kart ndrkombtare pr mbrojtjen e puntorve migrant dhe ofrojn nj kuadr normativ q mbulon shumicn e shtjeve pr trajtimin e tyre dhe bashkpunimin ndrshtetror. 76 vende kan ratifikuar nj ose m shum nga kto instrumente, prfshir nj numr t madh t vendeve antare t OSBE dhe vendet antare t ILO dhe IOM. Kuadri ligjor ndrkombtar sht trajtuar m me hollsi n Kapitullin 1.

Njkohsisht, politika e migracionit pr motive punsimi mund t jet e besueshme dhe e qndrueshme deri n at mas q ajo merr n konsiderat interesat, shqetsimet dhe eksperiencn e shumics s aktorve q ajo prek. Aktort kryesor jan ministrit dhe agjencit e shumta qeveritare q kan prgjegjsin pr migracionin pr motive punsimi, prfshir sigurisht Ministrit e Puns. Konsultimi dhe hartimi i politiks duhet t marrin parasysh edhe aktort e tjer:

- 27 -

HYRJE

organizatat e pundhnsve e t bizneseve q ofrojn pun; organizatat e puntorve q prfaqsojn interesat e puntorve migrant e vendas; organizatat e shoqris civile; dhe sigurisht, vet migrantt, burra e gra.

Politikat dhe praktikat e migracionit pr motive punsimi duhet tu prgjigjen nevojave t matshme e t ligjshme, t cilat gjithashtu marrin n konsiderat shqetsimet e fuqis puntore vendase. Nj sistem i till duhet t mbshtetet n vlersimin e rregullt t tregut t puns pr t identifikuar dhe pr tiu prgjigjur nevojave aktuale dhe t ardhshme t puntorve, si t atyre me kualifikim t lart, ashtu edhe t atyre me kualifikim t ult. Politika dhe praktika duhet t trajtojn fusha t tilla si rritja e ndrgjegjsimit, mbikqyrja e rekrutimit n pun, administrimi i pranimeve, trajnimi i npunsve t shrbimit civil dhe agjencive t ruajtjes s rendit, njohja e ekuivalentimit t lndve, sigurimi i shrbimeve shoqrore dhe shndetsore, inspektimi i puns, rikthimi i t drejtave, dhe rehabilitimi i viktimave t trafikut si edhe shum fusha t tjera.

Pse duhet nj Manual mbi migracionin pr motive punsimi?

Migracioni pr motive punsimi ose lvizja e njerzve prtej kufijve pr tu punsuar ka arritur n krye t agjendave politike n shum vende t origjins, vende transit dhe t destinacionit. Qeverit, n t dyja kraht e spektrit t migracionit, po rrisin kapacitetet e tyre rregullatore pr t menaxhuar lvizjen e fuqis puntore pr t mirn reciprok t shoqris, migrantve dhe shtetit. Shum qeveri po i kthejn syt gjithnj e m shum tek ILO dhe IOM dhe organizata t tjera

n kt fush pr t siguruar mbshtetjen e ekspertve pr hartimin e politikave efektive t migracionit pr motive punsimi. Nj numr gjithnj e m i madh i vendeve n zhvillim dhe vendeve me ekonomi n tranzicion krkojn t miratojn politika pr t nxitur punsimin n vend t huaj t nj pjese t fuqis s tyre puntore, e kshtu t krojn t ardhura duke siguruar njkohsisht edhe standarde pr t mbrojtur qytetart e tyre jasht. Disa vende me t ardhura t mesme jan po ashtu vende destinacioni dhe krkojn mnyra pr t prmirsuar menaxhimin e fuqis puntore q hyn n vend. Shum vende me t ardhura t larta, megjithse kan politika migracioni q prej nj kohe t gjat, duhet q ti prmirsojn ato vazhdimisht pr t plotsuar nevojat e tregut t puns, pr t thithur migrantt e a, pr t kufizuar migracionin e parregullt dhe pr t zbutur largimin e trurit.

Migracioni u vendos n axhendn e OSBE m 1975, me miratimin e Aktit Final t Helsinkit (1975), q prcaktoi lirin e lvizjes si nj prej angazhimeve4 t veta themelore dhe q trajtoi n mnyr t drejtprdrejt migracionin ndrkombtar t puntorve (Kutia 1).

Pr shkak t tendencave t migracionit pr motive punsimi n vendet e OSBE, nj sr vendesh antare t OSBE kan pritur nj numr shum t madh migrantsh, megjithse ndonjher, nuk kan kuadr politik e ligjor pr mbrojtjen e migrantve. Gjat viteve t fundit, OSBE iu ka kushtuar vmendje t madhe gjithnj e n rritje shtjeve q kan t bjn me t drejtat e njeriut t migrantve dhe puntorve migrant n veanti. OSBE ka marr shum angazhime t rndsishme pr t lehtsuar lvizjen e njerzve prtej kufijve si edhe brenda vendeve t tyre. Po ashtu, kto jan angazhime specifike q kan t bjn edhe me trajtimin e puntorve migrant.5

- 28 -

Kutia 1

jet e mundur, q puntort migrant t mund t gzojn t njjtat shanse si edhe vendasit e vendit prits pr t gjetur nj pun tjetr t prshtatshme n rastin e mbetjes papun;

Ta shikojn me prparsi ofrimin e trajnimit profesional pr puntort migrant dhe, sipas mundsis, edhe msimdhnien falas t elementeve themelor t gjuhs s vendit prits, n kuadr t punsimit t tyre;

T garantojn q fmt e puntorve migrant t vendosur n vendin prits t ken akses pr arsimin q jepet zakonisht atje, me t njjtat kushte si fmt e at vendi

T ken parasysh se puntort migrant, veanrisht ata q kan marr kualifikime, pas kthimit n vendet e tyre pas nj periudhe t caktuar kohe, mund t ndihmojn pr plotsimin e mungesave pr fuqi puntore t kualifikuar n vendin e origjins;

T lehtsojn, sa m shum t jet e mundur, ribashkimin e puntorve migrant me familjet e tyre;

T shikojn me prparsi prpjekjet e vendeve t origjins pr t trhequr kursimet e puntorve migrant me synim rritjen, n kuadr t zhvillimit t tyre ekonomik, e shanseve t prshtatshme pr punsim, duke lehtsuar kshtu riintegrimin e ktyre puntorve pas kthimit t tyre n shtpi.

Aspektet ekonomike e sociale t puntorve migrant

Shtetet antare kan mendimin se problemet q lindin nga migracioni i puntorve n Evrop si dhe ato q lindin midis shteteve antare duhet t trajtohen nga palt q kan interes t drejtprdrejt me qllim q kto probleme t zgjidhen n interesin e tyre t prbashkt, n dritn e shqetsimit t do shteti pjesmarrs pr tu dhn vlersimet e duhura krkesave q lindin nga situata e t sociale dhe ekonomike, duke vlersuar detyrimin e do shteti pr t vepruar n prputhje me marrveshjet dypalshe dhe shumpalshe n t cilat ai sht pjes dhe me synimet e mposhtme: T garantojn, prmes bashkpunimit

midis vendit prits dhe vendit t origjins, kushtet n t cilat mund t ndodh lvizja e rregullt e puntorve, duke mbrojtur n t njjtn koh mirqenien e tyre personale e sociale, dhe, nse sht e prshtatshme, t organizojn rekrutimin e puntorve migrant dhe ofrimin e trajnimit pr element themelor t gjuhs dhe pr asi profesionale;

T garantojn t drejta t barabarta mes puntorve migrant dhe vendasve n vendin prits pr kushtet e punsimit, t puns dhe t sigurimeve shoqrore dhe t prpiqen t garantojn q puntort migrant t ken kushte t knaqshme jetese, veanrisht kushte strehimi;

T prpiqen t sigurojn, sa m shum t

Akti Final i Konferencs mbi Sigurin dhe Bashkpunimin n Evrop Helsinki 1975

Gjat vitit 2005, OSBE i kushtoi nj vmendje t veant shtjeve t migracionit. Presidenca sllovene e OSBE zgjodhi problemet e migracionit e t integrimit si nj tem me prioritetin m t madh t at viti. Pr m tepr, kryesia sllovene vendosi t prdorte plotsisht natyrn unike tre-dimensionale t OSBE pr ta trajtuar kt shtje kaq komplekse n nj mnyr gjithprfshirse: nga perspektiva e dimensionit politik e t siguris, ekonomik e mjedisor dhe e dimensionit njerzor.

Presidenca sllovene prezantoi edhe temn e menaxhimit t migracionit (pr motive punsimi) sipas dimensionit ekonomik e mjedisor t OSBE (shiko Aneksin 2). Realiteti demografik n vendet e OSBE dhe vendet fqinj prbn bazn pr diskutime pr migracionin gjat procesit prgatitor dhe n Forumin 13 Ekonomik t OSBE mbi: Tendencat demografike, migracioni dhe integrimi i personave q i prkasin minoriteteve kombtare: arritja e siguris

dhe e zhvillimit t qndrueshm n vendet e OSBE, mbajtur n Prag, n 23-27 maj 2005 (OSCE, 2005a). Gjat kt diskutimi, u b edhe m e qart se migracioni do t vazhdonte t prfaqsonte nj sfid n rritje pr vendet antare t OSBE dhe se duhet t zbatohen mekanizma efektiv pr prmirsimin e menaxhimit t migracionit (prfshir hartimi i legjislacionit e politikave, institucionet e strukturat, dialogu i zgjeruar dhe bashkpunimi n nivel kombtar, rajonal e ndrkombtar, ndrtimi i kapaciteteve, trajnimi i personelit dhe nj vmendje m e madhe kushtuar zhvillimit t qndrueshm). N Forumin Ekonomik u diskutua me hollsi menaxhimi i migracionit pr motive punsimi. Forumi dhe procesi prgatitor i t vun n dukje lidhjet ndrmjet migracionit dhe faktorve t till si zhvillimi ekonomik prmes transferimit t drgesave dhe asive, mjedisi, siguria dhe stabiliteti, t drejtat e njeriut, krimi i organizuar, prfshir trafikimin dhe kontrabandn e njerzve, dhe kapitali njerzor e largimi i trurit. Kto ishin vetm pak shembuj.

- 29 -

HYRJE

Kshilli i Ministrave,

Duke riafirmuar angazhimet pr migracionin, dhe veanrisht pr puntort migrant, dhe angazhime t tjera, veanrisht ato t pranuara n Aktin Final t Helsinkit (1975), n Dokumentin e Madridit (1983), n Dokumentin Prfundimtar t Vjens (1989), n dokumentin e Kopenhags (1990), n Kartn e Parisit pr nj Evrop t Re (1990), n Dokumentin e Mosks (1991), n Dokumentin e Helsinkit (1992), n Dokumentin e Budapestit (1994) dhe n dokumentet e miratuara nga Kshilli i Ministrave n Mastriht (2003) dhe n Soe (2004),

Duke pranuar rndsin n rritje t migracionit si edhe sfidat dhe mundsit q ai paraqet pr vendet antare,

Duke pranuar m tej se migracioni po bhet nj fenomen m kompleks dhe m i ndryshm q duhet t trajtohet n mnyr gjithprfshirse dhe prandaj krkon nj trajtim shumdimensional n nivel kombtar, rajonal dhe ndrkombtar,

Duke ditur q t gjitha vendet duhet t miratojn strategji kombtare efektive me qllim q t menaxhojn migracionin,

Duke nnvizuar se migracioni sht nga natyra e vet nj shtje ndrkombtare q krkon bashkpunimin midis shteteve,

Duke pranuar se migracioni prbn nj faktor t rndsishm ekonomik, social dhe njerzor pr vendet pritse si edhe pr vendet e origjins,

Duke pranuar gjithashtu se politikat e suksesshme integruese, q prfshn respektimin e diversitetit kulturor dhe fetar dhe nxitjen e mbrojtjen e t drejtave dhe lirive themelore t njeriut, jan nj faktor pr nxitjen e stabilitetit dhe t kohezionit t shoqrive tona,

T vendosur pr t luuar migracionin e parregullt dhe pr t trajtuar shkaqet themelore t t,

Duke marr n konsiderat metodat e ndryshme

pr shtjet e migracionit t prdorura nga shtetet antare t OSBE gjat vitit 2005, dhe duke marr eksperiencat dhe praktikat m t mira,

Duke marr n konsiderat iniciativat e ndrmarra dhe punn e br nga OSBE n vitin 2005 pr trajtimin e shtjes s migracionit dhe integrimit, n mnyr t veant Seminari pr Dimensionin Njerzor t Migracionit dhe Integrimit, Forumi i 13 Ekonomik i OSBE dhe Seminari Mesdhetar i 2005,

Duke mirpritur bashkpunimin ekzistues midis OSBE, n veanti, Zyrs pr Institucione Demokratike dhe t Drejtat e Njeriut (ODIHR) dhe Zyrs s Koordinatorit t Aktiviteteve Ekonomike dhe Mjedisore t OSBE (OCEEA), dhe organizatave dhe institucioneve prkatse ndrkombtare,

Mendon se OSBE, n kuadr t metods gjithprfshirse pr sigurin, mund t kontribuoj ndr t tjera duke:

punuar n bashkpunim dhe duke zhvilluar nj partneritet m t fort me organizmat ndrkombtare q kan n fokus migracionin,

ndihmuar dialogun dhe bashkpunimin midis shteteve antare, prfshir vendet e origjins, t transitit dhe t destinacionit n zonn e OSBE si edhe me vende partnere t OSBE pr Bashkpunim dhe t vendeve partnere Mesdhetare pr Bashkpunim,

ndihmuar shtetet antare, me krkesn e tyre, pr t zhvilluar politika efektive t migracionit dhe pr t zbatuar angazhimet prkatse t OSBE,

uar shtetet antare q t mendojn t bhen Pal n instrumentet prkatse ndrkombtare,

Ngarkon Kshillin e Prhershm t ndjek ecurin e puns s filluar n vitin 2005 dhe t raportoj n Takimin e 14 t Kshillit t Ministrave;

Ngarkon Sekretarin e Prgjithshm si edhe institucionet dhe strukturat prkatse t OSBE t vazhdojn punn e tyre pr shtjet e migracionit n t tria dimensionet.

Burimi: OSBE (MC. DEC/2/05).

Kutia 2

Si pasoj, puna pr migracionin u vendos me vendosmri n prioritetet politike t OSBE dhe kjo u riprsrit n takimin e 13 t Kshillit t Ministrave t OSBE n Lubjan, n dhjetor 2005, ku u miratua Vendimi Nr. 2/05 mbi Migracionin. Ky vendim ripohoi angazhimet e

marra m par nga OSBE pr migracionin dhe veanrisht pr puntort migrant. Ajo q sht shum e rndsishme sht se Vendimi pranoi se migracioni po bhet nj fenomen m i ndryshm e m kompleks i cili duhet t trajtohet n nj mnyr gjithprfshirse dhe,

Vendimi Nr 2/05 i takimit t 13 t Kshillit t Ministrave t OSBE pr Migracionin

- 30 -

prandaj, krkon nj trajtim shumdimensional n nivel kombtar, rajonal e ndrkombtar dhe se t gjitha Shtetet duhet t ken ligje kombtare efektive me qllim q t menaxhojn migracionin (OSBE, 2005b). Po ashtu, Vendimi inkurajonte OSBE t kontribuoj duke lehtsuar dialogun dhe bashkpunimin mes Shteteve pjesmarrse, prfshir vendet e origjins, tranzitit dhe destinacionit n zonn e OSBE dhe duke ndihmuar Shtetet pjesmarrse t hartojn politika efektive mbi migracionin dhe t zbatojn angazhimet e tyre prkatse (OSCE, 2005b) (Kutia 2).

Hartimi i kt Manuali mbi Krimin e Politika-ve Efek