Materie en Materiale [Graad 6 Afrikaans]

WESTERN CAPE PRIMARY SCIENCE PROGRAMME

’n Voorbeeld van ’n leerervaring in die Natuurwetenskappe

MATERIEMATERIAAL/STOWWE

Graad 6

&Ons almal het huise nodig1. Ons gebruik baie verskillende soorte materiaal om ons huise te bou2. Verskillende soorte materiaal het verskillende eienskappe3. Boumateriaal: ’n Tabel van eienskappe4. Ondersoek: Watter soort materiaal is geskik vir fondamente,

voglae en mure?5. Ondersoek: Watter soort materiaal sal ons vir ons dak

gebruik om ons huis ’n gerieflike temperatuur te hou?6. Kan jy die temperatuur in jou

bokshuis geriefliker maak?7. Ondersoek: Hoe maklik

brand ons dakmateriaal?8. Watter soort behuising

is geskik?

©W

este

rnC

ape

Prim

ary

Scie

nce

Prog

ram

me

(PSP

)

PSP M&M GR6 (Afr) 5/23/06 8:14 PM Page i

RasionaalHierdie materiaal is geskryf om onderwysers in hul werk met leerders rondom dieinhoudsveld Materie en Materiaal/Stowwe te ondersteun. Dit is nie ’n volledige werkskeduleis nie. Dit bied moontlikhede vir onderwysers om ander leerervaringe in te sluit en ditverder uit te brei en te ontwikkel.

Hierdie voorbeeld-leerervaring wys hoe jy te werk kan gaan om die drie leeruitkomste indie Natuurwetenskappe-leerarea van die NKV te bereik.

Leeruitkoms 1: Wetenskaplike OndersoekA Die leerder is in staat om met selfvertroue op weetgierigheid oor natuurlike verskynsels

te reageer, en om binne die konteks van wetenskap, tegnologie en die omgewingverbande te ondersoek en probleme op te los.

Leeruitkoms 2: Konstruksie van WetenskapkennisA Die leerder ken, interpreteer en pas wetenskaplike, tegnologiese en omgewingskennis

toe.

Leeruitkoms 3: Wetenskap, die Samelewing en die OmgewingA Die leerder is in staat om begrip van die onderlinge verband tussen wetenskap en

tegnologie, die samelewing en die omgewing te toon.

Ons weet dat kinders van nature weetgierig en oplettend is. Kinders leer oor die wêrelddeur waar te neem, vrae te vra en sin van hul ervaring te probeer maak. Wetenskap-onderrig behoort hierdie natuurlike neigings toe te laat om te ontwikkel. Moedig jouleerders aan om vrae te vra. Vrae is ’n geleentheid om die klas by waarnemings enbesprekings te betrek.

In Wetenskap wil ons hê leerders moet die volgende doen:A ontwikkel ’n lewendige weetgierigheid oor die wêreld om hulle

A stel vrae met selfvertroue

A bring hul vrae in verband met wat hulle in hul tuisomgewing en in die wêreld waarneem.

Dit kan lei tot ’n ryke omgewing om in te dink, te praat en te skryf. Kinders met hierdieweetgierigheid sal leer en sal ook in skeppende mense ontwikkel.

AssesseringDie assesseringstake in hierdie groep leerervaringe skakel direk met die NKV-assesseringstandaarde. Dit is ontwerp om leerders aan te moedig om te wys wat hulle weeten dink en om hul vrae op te teken en aan jou te wys.

Kursus aangebied deur Nontsikelelo Mahote en Rose Thomas

Boekie ontwerp deur Welma Odendaal

Illustrasies deur Nicci Cairns en Janet Ranson

Vertaling deur Ronél Gouws

Western Cape Primary Science ProgrammeEdith Stephens Wetland Park

Lansdowneweg, Philippi, 7785

Posbus 24158, Lansdowne, 7779, Suid-Afrika

Tel: 021 691-9039 Faks: 021 691-6350E-pos: [email protected] Webtuiste: www.psp.org.za

PSP M&M GR6 (Afr) 5/23/06 8:14 PM Page 2

Inhoud

AFDELING 1Leerervaringe: Ons almal het huise nodig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5-401. Ons gebruik baie verskillende soorte materiaal om ons huise te bou . . . . . . . . . . . . .52. Verskillende soorte materiaal het verskillende eienskappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83. Boumateriaal: ’n Tabel van eienskappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134. Ondersoek:

Watter soort materiaal is geskik vir fondamente, voglae en mure? . . . . . . . . . . . . . . 14

5. Ondersoek: Watter soort materiaal sal ons vir ons dak gebruik om ons huis ’n gerieflike temperatuur te hou? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

6. Assesseringstaak vir LU1Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuis geriefliker maak? . . . . . . . . . . .27

7. Ondersoek: Hoe maklik brand ons dakmateriaal? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

Assesseringstaak vir LU2Teken en skryf oor wat ons geleer het . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

8. Assesseringstaak vir LU3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Watter soort behuising is geskik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37Voorgestelde werkskema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

AFDELING 2Hulpmiddels vir onderwysersLeerdertaakkaarte om te fotokopieer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44-60Taakkaarte vir assessering

LU1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55LU2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58LU3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60

Berig: “Is opslaanhuise die oplossing?” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61Prente van huise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Klassifikasie van materiaal/stowwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

AFDELING 3Uittreksels uit die NKVKernkennis en -begrippe in Materie en Materiaal/Stowwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

Leeruitkomste en assesseringstandaarde (NKV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74


4

AAFFDDEELLIINNGG 11LEERERVARINGE: Ons almal het huise nodig

AssesseringstakeLU1 Kan jy die temperatuur in jou bokshuis geriefliker maak? . . . . . . . . . . . . .28

LU2 Teken en skryf oor wat ons geleer het . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

LU3 Watter soort behuising is geskik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

Voorgestelde werkskema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41


Inleiding1. Begin die les deur ’n storie soos Die drie varkies oor die bou van ’n huis

te bespreek. Wys op die volgende:L die verskillende dele in die varkies se huise, bv. dakke en deureL die verskillende stowwe wat hulle gebruik het om die dele van hul

huise te bou, bv. ’n dak van gras.2. Gee aan elke leerder papier om ’n tekening met byskrifte van ’n

interessante huis te maak (leerders kan hul moedertaal gebruik om hulhuise te benoem).

1. Teken ’n prent van ’n interessante huis.2. Benoem die dele van jul huis.

5

1 Ons gebruik baie verskillende soortemateriaal om ons huise te bou

• Die meeste huise heteenderse kenmerke in hulstrukture, bv. dakke, mure,deure.

• Ons gebruik verskillendesoorte materiaal om dieverskillende dele van onshuise te maak.

• Ons gebruik baieverskillende vaste stowweom ons huise te bou.

Sleutelbegrippe Onderwysertaak

Leerdertaak

Jy sal leerders met die namevan sommige soorte materiaalmoet help, bv. asbes. Helphulle ook met hul tekeninge.

Aan die onderwyser

Huis met teëldak

Platdakhuis

Rondawel/hut met grasdak

dak (asbes)

deurkosyn deur

vensterruit

venster

balke

fondament

grasdak houtmure


6

1. Maak ’n tekening van ’n huis op die bord of gebruik een van die leerdersse tekeninge. Verwys na die tekening om die name van die verskillendedele van ’n huis in soveel tale moontlik bekend te stel. Let Wel: Leerderssal dalk hul tekeninge moet verbeter om die dele wat hulle nie getekenhet nie, in te sluit.

Kontrolelys

2. Laat die leerders twee verskillende prente kies van huise wat vanverskillende boumateriaal gemaak is (bladsy 62).

Onderwysertaak

Leerdertaak

Engels isiXhosa Afrikaans

Roof Uphahla Dak

Foundation Isiseko Fondament

Window panes Ifestile /iglasi ye festile Vensterruite

Wall Udonga Muur

Door frame Umgubasi Kosyn

Window frame Isisekelo se glasi ye festile Vensterraam

(Kan gebruik word om LU2 te assesseer)

Vergelyk die boumateriaal wat in twee verskillende huise gebruik is1. Teken ’n prent van ’n interessante huis.2. Benoem die dele van jul huis.3. Kies prente van twee verskillende huise.4. Kyk na die prente van die verskillende huise en

die materiaal waarvan dit gemaak is. Vul dietabel hieronder in.

5. Skryf sinne soos die volgende om elke deel vanjou twee huise te vergelyk:Een huis het ’n dak van sink en die ander huishet ’n dak van asbes.

Huis 1

Huis 2

Deel van die huis

Van watter soort materiaal isdit gemaak?

Huis 1 Huis 2

Dak Sink Asbes

Muur Bakstene Sementbakstene

Deur Hout Hout

Venster Glas Glas

Deurkosyn Hout Metaal

Vensterraam Hout Metaal

Fondament Klip Beton

taakkaart om tefotokopieer opbladsy 44.


7

Assesseringstaak Assesseringskriteria vir LU2

Sinne waarin die materiaal wat intwee verskillende huise gebruik is,vergelyk word

L Die sinne moet dieselfde deel vandie twee huise vergelyk, bv.vergelyk dak met dak.

L Die leerder moet diesleutelwoorde vir die verskillendedele en materiaal korrek gebruik(soos mure, asbes, dak, sink,vensters, glas, ens.).

word alle huise vandieselfde materiaal

gemaak?

kan ’n huis van net een materiaalgemaak word?

waarom of waaromnie?

dink aan baie redes waarom hulleverskillende soortemateriaal gebruik

het.

wat is spesiaal aandie verskillende

soorte materiaal?

wat kan jy daarmeedoen en hoe dra dit bytot die struktuur van

die huis?

Assesseringstaak vir LU2Vergelyk huise

VasleggingLei ’n klasbespreking om leerders te laat begin nadink oor:L waarom sekere soorte materiaal gebruik is (gewoonlik as gevolg van die

unieke (spesiale) eienskappe of prys daarvan)L waar dit vandaan kom (dit kan altyd teruggevoer word na die omgewing).

Hierdie bespreking lê die fondament vir die volgende aktiwiteit.

Vra


8

2 Verskillende soorte materiaalhet verskillende eienskappe

InleidingVerduidelikVerduidelik aan die leerders dat wanneer ons van die eienskappe vanmateriaal praat, praat ons van die unieke kenmerke wat daardie materiaalnuttig in ’n huis maak. Byvoorbeeld, ons gebruik glas vir vensters waardeurons wil sien, want dit is deursigtig en sterk. Ons kan egter deurskynendeglas vir ons badkamervensters kies, want dit laat lig deur, maar is niedeursigtig nie.

Verwys weer na die huise van die drie varkies en bespreek die eienskappe vandie materiaal wat elke varkie gebruik het om sy spesifieke huis te bou.

Beskryf die eienskappe van die verskillendesoorte materiaal1. Gebruik flitskaarte (byskrifte) om woordeskat bekend te stel om te

beskryf wat die eienskappe is van die verskillende soorte materiaal watgebruik word om die verskillende dele van die klaskamer te bou, bv. dieklaskamer se baksteenmure is sterk en hard, die metaalbord is rigied enplat. Vra die leerders om byskrifte van die verskillende eienskappe temaak en dit op die gepaste plekke in die klaskamer te plak.

2. Wys voorbeelde of prente van verskillende soorte materiaal en helpleerders om die materiaal te benoem en die eienskappe daarvan metadjektiewe soos dié hieronder en op die volgende bladsy te beskryf.

• Verskillende vaste stowwehet verskillendeeienskappe, bv. hard, sag,blink, deursigtig, waterdig,glad, sterk, buigsaam, bros,duursaam.

• Die soort materiaal wordgebruik omdat dit geskikteeienskappe vir ’n spesifiekedoel het of mooi lyk (dithet estetiese eienskappe).


rigiedplat

Staal (hard,buigbaar ensterk)

Sement (sterken hard)


9

Bakstene (duursaam, rigied en sterk)

Glas (deursigtig en waterdig)

Keramiekteëls (glad en plat)

Sink (blink, glad en kan gevorm word)Plastiek (waterdig en buigbaar)

Hout (maklik om te sny, glad)


10

3. Stuur verskillende groepe leerders na verskillende dele vandie skool om te kyk watter boumateriaal gebruik is. (Deel dievolgende taakblad uit.)

Leerdertaak Vind uit oor die eienskappe van die materiaal waarvan ons skool gemaak is

Instruksies1. Kies ’n deel van die skoolgebou, byvoorbeeld die portaal, die gang, ’n klaskamer of die

kleedkamers.2. Benoem die verskillende soorte materiaal wat in daardie deel gebruik is.3. Beskryf die eienskappe van daardie soorte materiaal4. Teken die inligting in die tabel hieronder aan.

Deel van die skool Boumateriaal gebruikWaarom het die bouer hierdiemateriaal gebruik?Skryf die eienskappe hieronder neer.

is dit metaal?nee, dis ’n spieël. dis

glas.

taakkaart om tefotokopieer op bladsy 45.


11

hierdie teëls is van betongemaak.

hierdie geut is van beton gemaak.

Onderwysertaak

Deel van die skool Boumateriaal gebruik Waarom het die bouer hierdie materiaalgebruik? Skryf die eienskappe hieronder neer.

Portaal

Dak Dakteëls Waterdig

Mure Sementbakstene Sterk

Vensters Glas Deursigtig

Vloer Keramiekteëls Glad, maklik om op te loop, maklik om skoon temaak

Klaskamer

Dak Asbes Weerbestand en brandbestand


Deur Hout Weerbestand

Bord Metale (bedek met spesiale verf) Glad, maklik om op te skryf (plat)

Skoolsaal

Dak Teëls Waterdig


Deure Hout Weerbestand

Fondament Beton Baie sterk

Kleedkamer

Wasbak Vlekvrye staal Lig, glad, nie breekbaar nie, kan water hou

Pype Plastiek Lig, duursaam, roes nie, waterdig

Toiletbak Porselein Glad, maklik om skoon te maak

Gang

Dak Glasvesel Deurskynend (laat lig in), waterdig

Pale Beton Sterk

1. Lei ’n klasbespreking oor wat die leerders uitgevind het.

VraL Wie het na die gang/administrasieblok, ens. gegaan?L Watter boumateriaal is gebruik om die gang/

administrasieblok, ens. te bou, en wat is die eienskappe vanhierdie boumateriaal?

L Waarom, dink jy, het die bouer besluit om hierdie materiaal tegebruik?

2. Vul die tabel in deur die hele klas se terugvoering te gebruik.Die leerders kan dit terselfdertyd in hul boeke neerskryf.


12

keramiekteëls

vlekvrye staal

plastiek

Ons skoolgebouOns skoolgebou is van verskillende soorte materiaal gemaak. Ons gebruikelke materiaal as gevolg van sy nuttige eienskappe vir ’n spesifieke doel.

Glas word vir vensters gebruik, want dit is weerbestand en deursigtig.

Sementbakstene word gebruik om mure te bou, want dit is sterk en hard.

Asbes word vir die dak van die klaskamers gebruik, want dit is weerbestand

en brandbestand.

Die bouer het glasvesel gebruik om die dak van die gang te maak, want dit laat lig

in en is waterdig.

Betonpale word langs die gang gebruik, want dit is baie sterk en hou die dak op.

Leerder-skryftaak

VasleggingHelp die leerders om sinne soos die volgende te skryf om die verskillendesoorte materiaal en die eienskappe daarvan te beskryf.


Eien

skap

pe v

an m

ater

iaal

/sto

ww

eEi

ensk

ap v

an d

iem

ater

iaal

Hoe

die

mat

eria

alre

agee

r op

:

Gla

sM

etaa

l H

out

Plas

tiek

Prod

ukte

van

plan

t- e

ndi

erve

sels

(gra

s, rie

t, pa

pier

,ka

rton

, mat

, ens

.)

Kle

ipro

dukt

e(g

ebak

te e

non

geba

kte

klei

)

Klip

en

beto

n

Deu

rlaa

t va

n lig

Laat

lig

deur

Laat

nie

lig

deur

nie;

kan

lig

wee

rkaa

ts

Laat

nie

lig

deur

nie

Kan

lig

deur

laat

Om

wee

r ge

vorm

te w

ord

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

yof

na

verh

ittin

g

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d na

ver

hitt

ing

Kan

wee

rge

vorm

wor

dde

ur t

e sn

y en

te

skuu

r

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

y,te

bui

g, e

ns.

Beh

ou s

y vo

rmte

en h

oë t

empe

-ra

ture

(500

°C to

t80

0°C)

en

wann

eer

bloo

tges

tela

an v

uur

Beho

u sy

vor

mBa

ie s

oort

e be

hou

hul v

orm

Buig

tee

n 20

0°C

en b

rand

bo

hier

die

tem

pera

tuur

Ont

bind

(ond

er-

gaan

’n c

hem

iese

vera

nder

ing)

of

smel

t

Raa

k ha

rd w

anne

erdi

t te

en m

eer

as50

0°C

geb

ak w

ord

Gel

eidi

ng v

anhi

tte

Gel

eier

Goe

ie g

elei

er v

anhi

tte

Swak

gel

eier

van

hitt

eSw

ak g

elei

er v

anhi

tte

Gel

eidi

ng v

anel

ektr

isit

eit

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

eBa

ie s

oort

e is

goei

e ge

leie

rsG

elei

nie

elek

tris

iteit

nie

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

e

As

dit

vir

ster

kte

geto

ets

wor

dBr

eek

mak

likD

ie m

eest

eso

orte

is s

terk

Ster

kSt

erke

r as

gla

s

Abs

orbe

ring

van

wat

erN

ie a

bsor

bere

ndni

eN

ie a

bsor

bere

ndni

e

13

3 Boumateriaal: ’n tabel vaneienskappeStel bekend Stel die volgende tabel met soorte materiaal en sommige van die nuttigeeienskappe daarvan bekend.

Verduidelik1. Lees saam met die klas deur die tabel hieronder om hulle te help om

meer oor die eienskappe van verskillende soorte boumateriaal uit te vind.2. Verduidelik dat van die inligting op die tabel ontbreek, maar die leerders

sal ondersoek doen om meer oor die materiaal en die eienskappe daarvanuit te vind. Na elke ondersoek sal hulle in staat wees om meer van dieontbrekende inligting in die tabel in te vul.

• Sekere soorte materiaal heteienskappe wat dit geskikmaak om mee te bou.

• Die eienskappe vanmateriaal het gewoonlik tedoen met die manierwaarop die materiaal op lig,water, hitte en ander vormsvan energie reageer, en diemanier waarop dit weergevorm kan word.

Sleutelbegrippe

sien die volledigetabel op bladsy

59.


14

4InleidingLei ’n klasbespreking oor huise en die soort materiaal waarvan dit gemaakword.

Wat sal met jou huis gebeur as daar swaar reën of ’noorstroming is?

1. Kyk na die prente van die huise. Wat sal in swaar reën of ’n oorstromingmet hierdie huise gebeur?

Sien bladsy 62 en verder vir prente van huise.

2. Lees die volgende berig saam met die leerders.

• Sommige soorte materiaalabsorbeer water en anderis waterdig.

• Soms word mure gemaakvan materiaal wat water uitdie grond kan absorbeer. Inhierdie geval sal die waterin die muur opgaan en ditklam maak; dit wordstygende vog genoem.

• ’n Voglaag van ’nwaterdigte materiaal wattussen die fondament endie mure ingesit word, kanstygende vog keer.

Sleutelbegrippe

OndersoekWatter soort materiaal is geskik virfondamente, voglae en mure?

van watter soort materiaalword huise gemaak?

waarvan word formele huisegemaak?

waarvan word informelehuise gemaak?

Stygende vogToe Khayelitsha naby Kaapstad in die vroeë1990’s in ’n nuwe voorstad van Kaapstadontwikkel is, het ontwikkelaars baie huisegebou. Mense het die huise gekoop, maar kort voor lank het hulle in die strate getoyi-toyiomdat hul huise swak gebou was.

Een van die klagtes was dat al die huise na ’npaar jaar stygende vog in die mure ontwikkelhet.

Mense het gekla oor die swart skimmel enswamme wat hul matte en kaste wat teen dieklam mure gestaan het, beskadig het. Boonophet mense gekla oor asma en velprobleme watas gevolg van allergieë vir die swamme enskimmel ontstaan het.

Vra


15

Die probleem van stygende vogEen van die probleme vir ’n bouer is dat water stadig uit die grond in diefondament en mure van ’n gebou sal opstyg, selfs as die materiaal redelik harden waterdig is. Die water styg in die klein gaatjies en krake in die materiaalop. Dit word stygende vog genoem en dit kom natuurlik voor. As stygende vognie gekeer word nie, sal dit uiteindelik die mure sag en sponserig maak enveroorsaak dat die dakbalke verrot as dit so hoog kom. Jy sal ook sien dat daarswamme en skimmel op die mure en matte groei (dit het ernstigegesondheidsimplikasies, veral vir mense met asma). Die swamme groei graagteen klam mure. Dit voed op die minerale in die mure.

Voorkom stygende vogDie bouer kan stygende vog voorkom deur ’n voglaag te lê. Die voglaag wordgewoonlik van ’n waterdigte materiaal soos ’n dik stuk plastiek gemaak. Diebouer lê ’n dik stuk plastiek bo-op die fondament en onder die vloer van diehuis. Dit vorm ’n waterdigte grens en keer dat water verder styg. Die mure envloer sal dus droog bly.

Waarom dit nodig is om bouplanne te hêDie meeste munisipaliteite het streng regulasies vir nuwe geboue. Hierdieregulasies vereis dat die bouer sy bouplanne moet voorlê. Die plan moet omveiligheidsredes aan verskeie spesifikasies voldoen. Byvoorbeeld, die dakbalkemoet sterk genoeg wees om die dak te ondersteun, die fondament moet diepen sterk genoeg wees om die mure te ondersteun, en daar moet ’n voglaagtussen die fondament en die mure wees. Gedurende die bouery kom diebouinspekteur kyk dat die bouer die gebou volgens die plan bou.

Aan die onderwyser

Vra

waarom, dink jy,het hierdie huisestygende vog

gehad? wat, dink jy, hetverkeerd gegaantoe hierdie huise

gebou is?wie se skuld isdit dat die huise

klam was?


16

Stel die idee van ’n voglaag bekendMaak ’n eenvoudige tekening van ’n huis op die bord. Stel die idee van ’nvoglaag bekend deur dit in die korrekte posisie op jou tekening van ’n huisin te kleur.

Toets boumateriaal en wys hoe ’n voglaag werkVerduidelik aan die leerders dat hulle bakstene gaan toets en vergelyk om tekyk of dit water absorbeer en of die water aan die buitekant opstyg. Hullegaan ook toets om te kyk wat met die water en die bakstene gebeur wanneerons ’n voglaag tussen die bakstene lê. Ons sal ook hout en karton toets,want dit word vir mure in informele huise en ook in party formele huisegebruik.1. Vra leerders om die volgende materiaal in vorms wat bo-op mekaar

gestapel kan word, bymekaar te maak:L kommersieel gebakte kleibakstene of kleiner stukke baksteen L sementbakstene of kleiner stukke L stukke dik karton L enige ander materiaal waarvan hulle bakstene kan maak.

2. Verskaf stukke plastiek (uit inkopiesakke gesny) vir die voglaag.3. Verskaf roomyshouers of ander houers om die bakstene in te laat staan.4. Sit water in die houer sodat die onderste laag bakstene in die water

staan (omtrent halfpad in die water).5. Los die bakstene vir minstens ’n week so. Maak seker die bakstene staan

altyd in die water.

Elke groep kan ’n verskillende soort baksteen toets en dan hul resultate met’n ander groep deel.

Huis wat die posisie van die voglaag toon

dak

deur

die vloer isbokant dievoglaag

fondament

venstervensterruit

muur bokant die voglaag

voglaag van swart plastiek

let op dieposisie van die

voglaag.

Jy kan dalk dat dieleerders songedroogdebakstene van klei maak.Hulle moet klei metgras meng, dit in bak-stene vorm en in dieson laat droog word. Jykan die klei by ’nhandwerk- of erdewerk-winkel kry of dit in dieomgewing vind.

Aan dieonderwyser


17

OndersoekSal alle soorte bakstene water absorbeer? En beskerm ’nvoglaag die bakstene teen die water?1. Stel jul bakstene só op:

Absorbeer die bakstene die water? Laat die water die bakstene oplig? 2. Los die bakstene minstens ’n week so, en maak seker dat die onderste

bakstene altyd in water staan.3. Skryf en teken om te wys wat met jul bakstene gebeur het toe daar geen

voglaag was nie.4. Teken en skryf om te wys wat met die bakstene

met ’n voglaag gebeur het.5. Skryf en vertel wat met die bakstene bokant

die voglaag gebeur het.

Die bakstene bokant die voglaag het droog gebly.

6. Verduidelik waarom ons ’n voglaag moet hêwanneer ons ’n huis bou.

Ons wil keer dat water uit die grond deur die

fondament in die vloer en mure opstyg.

klein stukkiesgras of strooi

rou klei

baksteen word in die son droog

A. Een stapel bakstenehet ’n voglaag.

B. Die ander het nie.

A B

Die baksteneis klam ennat.

Die bakstene onderkant die voglaag is nat. Diebakstene bokant dit is droog.

Maak ’n kleibaksteen

Taakkaart om te

fotokopieer op

bladsy 48.


18

7. Kyk nou na jou eie tekening van ’n huis en teken waar jy die voglaagsal sit.

8. Skryf om te verduidelik waarom ’n huis ’n voglaag nodig het.

’n Huis moet ’n voglaag hê om die mure en vloer teen stygende vog te beskerm.

Na ’n ruk maak stygende vog mense siek en verswak die struktuur van die huis.

Stel ’n demonstrasie op om te wys hoe ’n voglaag werk. Maak ’n paarvuurhoutjiedosies vol sand. Stel dit só op:

Verduidelik dat die voglaag (plastiek) gekeer het dat die vog in dievuurhoutjiedosiebakstene opstyg.

Onderwysertaak

A. Sonder ’n voglaag

vuurhoutjiedosiebakstene

houer

stygende vog

watervlak

B. Met ’n voglaag

droë vuurhoutjiedosie-bakstene

houer

voglaag (plastiek)

nat vuurhoutjiedosie-bakstene

geen stygende vog nie

watervlak

Ondersoek (Vervolg)


19

VasleggingHelp leerders om hul resultate met mekaar te deel. Elke groep moet ’n kortverslag oor hul resultate aanbied. Sit al die verskillende bakstene voor in dieklaskamer en besluit saam met die leerders wat die beste materiaal is vir die:

L mureL voglaag L fondament.

Verduidelik dat as ons weet wat die eienskappe van ’n materiaal is, dit onshelp om die beste materiaal vir ’n spesifieke doel te kies.

Laastens doen die leerders die volgende skryftaak en vul die tabel in.

1. Wat is die beste materiaal om vir ons fondament, mure en voglaag tegebruik? Verduidelik waarom jy hierdie soorte materiaal gekies het.

2. Trek die tabel van eienskappe oor en vul dit in.

Leerdertaak

Eienskap Glas Metaal Hout Plastiek Plant- endiervesels(karton, gras,ens.)

Kleiprodukte

Absorberingvan water

Nieabsorberendnie

Nieabsorberendnie

Absorbeerwater

Absorbeer niewater nie

Absorbeerwater

Hardebakstene

Absorbeer niewater nie, maarraak klam aandie buitekant

Droë klei

Absorbeer water


20

5 OndersoekWatter materiaal sal ons vir ons dak gebruikom ons huis ’n gerieflike temperatuur te hou?

• Verskillende dakmateriaalkan die lugtemperatuur in’n huis affekteer.

• Verskillende dakmateriaalabsorbeer of weerkaatshitte op verskillendemaniere.


Laat leerders raai wat ’ngerieflike temperatuuris.BBeesspprreeeekk:: Is dietemperatuur in dieklaskamer vandaggerieflik? Verduidelikwaarom of waarom nie.SStteell ddiiee llaabboorraattoorriiuumm--tteerrmmoommeetteerr bbeekkeenndd endemonstreer hoe om ditte gebruik. Neem dietemperatuur in dieklaskamer. BBeesslluuiitt nou wat ’ngerieflike temperatuurin die klaskamer salwees (gewoonlik vanaf21°C tot 27°C).

InleidingA. Beplanning: Stel vrae om te ondersoekBegin deur te vra:L Wat maak ’n kamer gemaklik om in te woon?

(Leerders sal antwoorde gee soos: gemaklike meubels, die regte grootte,genoeg lig, nie te veel geraas nie, ’n mat, gordyne, sekuriteit, ’ngerieflike temperatuur, ’n mooi uitsig, ens.)

L Wat is ’n gerieflike kamertemperatuur?L Hoe kan ons uitvind wat ’n gerieflike temperatuur is?

moenie die termometer aan die onderste punt vashou wanneer jy die lugtemperatuur meet nie.

die lug moet in kontak met die termometer se onderste punt wees.

nie te warm nie, nie te koud nie. net reg!

Aan dieonderwyser

L Bly die temperatuur in die kamer die hele dag lank dieselfde? Waarom of waarom nie?


21

1. Vra die leerders watter faktore (dinge) die temperatuur in ’n huis kanbeïnvloed. L Dink jy die soort materiaal waarvan die dak gemaak is, kan die

temperatuur in die huis beïnvloed?2. Maak ’n kopkaart op die bord van al die faktore wat die lugtemperatuur

in ’n huis kan beïnvloed.

3. Stel ’n vraag om te ondersoekNeem ’n idee uit die kopkaart en stel ’n vraag wat ondersoek kan word.Byvoorbeeld:L Hou ons dakmateriaal ons huis ’n gerieflike temperatuur?

4. Stel ’n hipotese opHelp die leerders om ’n stelling soos die een hieronder as ’n hipotese temaak (’n stelling wat hulle glo waar kan wees). Byvoorbeeld:L Hipotese

Ons dink: Ons dakmateriaal help om ons huise gedurende die dag ’ngerieflike temperatuur te hou (omtrent 21°C tot 27°C).

Verduidelik

Onderwysertaak

Onderwysertaak

Of daar matte is of nie

Of daar lugversorging is

FAKTORE WAT DIELUGTEMPERATUURIN ’N HUISBEÏNVLOED

Die weerDie grootte van die huis

Hoeveel venstersen deure daar is

Of dit ’nplafon hetof nie

Of die deure en vensters oop of toe is

Die dakmateriaal – het dit ’n teëldak of ’n plastiekdak?

Of daar gordyne is wat die son uithou of die hitte inhou

Of daar verhitting is

Of daar andergeboue of bomedaar naby is wat dieson uithou,ens.

na die ondersoek sal jy kan besluit of jou stelling

waar is of nie.


22

B. Doen die ondersoek en versamel data

Doen voorbereidinga) Maak die deksels van A4-grootte kartondose (soos waarin papier kom)

bymekaar – een per groep. Elke groep moet dieselfde grootte boks hê.(Skoendose kan ook gebruik word.)

b) Kry ’n verskillende soort dakmateriaal vir elke groep, bv. teëls, swartplastiek, tinfoelie, karton, deursigtige plastiek, gras, koerantpapier.

c) Verskaf laboratorium-termometers (een per groep) en kleeflint.d) Gee grafiekpapier aan elke leerder. Die leerders moet die vertikale as

(y-as) teken om die temperatuur in (C en die tyd van die dag op diehorisontale as (x-as) te stip.

A. Maak bokshuise met verskillende soorte dakmateriaal

1. Maak ’n bokshuis soos die een hieronder.

2. Kies een van die soorte materiaal en maak ’n dak vir jul boks. Gebruikkleeflint om dit te verseël.

3. Steek die termometer in die gaatjie en verseël die gaatjie metwondergom. Die onderste punt van die termometer moet in die huis weesen die res van die termometer moet uitsteek sodat jy die temperatuurkan lees sonder om dit uit die boks uit te haal.

4. Sit die bokshuise langs mekaar op ’n sonnige plek buite die klaskamer.5. Meet die temperatuur elke uur en teken dit aan.

Maak seker die leerdersweet hoe om ’n grafiekkorrek te stip voordathulle hierdie taakdoen.

Aan dieonderwyser

Leerdertaak

swart plastiek

gaatjie vir termometer

termometer

gras

hout

Taakkaart om te

fotokopieer op

bladsy 50.


23

B. Meet die temperatuur in my bokshuis om uit te vind

Hou ons dakmateriaal ons huis ’n gerieflike temperatuur?1. Van watter materiaal is die dak van jul bokshuis gemaak?

Swart plastiek

2. Wat is ’n paar van die eienskappe van jul dakmateriaal?Nie deursigtig nie, sterk, waterdig, buigbaar, glad, blink

3. Ons hipoteseOns dink: Ons dakmateriaal help om ons huise gedurende die dag ’n gerieflike

temperatuur te hou (omtrent 21°C tot 27°C).

C. Evalueer data en kommunikeer bevindinge1. Maak ’n grafiek om te wys wat die temperatuur in die huis op

verskillende tye van die dag is.Jul grafieke moet ’n geskikte skaal van getalle hê om te wys wat dietemperatuur is, bv. 10, 20, 30, 40.Stip die tyd op die x-as en die temperatuur op die y-as.

is dit billik om dietemperature te vergelykas die bokse nie ewe

groot is nie?

nee, die bokse moetalmal ewe groot

wees.

Dakmateriaal: Swart plastiek

Tyd van die dag Lugtemperatuur in die boks in °C

8 vm. (voor skool) 13°C

9 vm 15°C

10 vm 20°C

11 vm 23°C

12 nm 29°C

1 nm 35°C

2 nm 44°C

Ens.

DIE TEMPERATUUR IN MY HUIS

Leerdertaak


24

Leerdertaak

’n Grafiek om te wys hoedie lugtemperatuur in mybokshuis verander

vm nmTyd in uur

Tem

pera

tuur

in°C


25

Vrae oor die grafiek1. Wat was die hoogste lugtemperatuur in jou bokshuis?

Die hoogste temperatuur in die huis was 44°C

2. Sal jul bokshuis gemaklik wees om in te woon? Verduidelik waarom of waarom nie.

Nee, want die temperatuur is tot 44°C gedurende die dag. Om twaalfuur die middag is die temperatuur

reeds 29°C, wat te warm is om gerieflik te wees. ’n Gerieflike temperatuur in die huis sal tussen 21°C en

27°C wees. Hoër as dit raak ongemaklik.

3. Was jul hipotese korrek of nie? Verduidelik waarom of waarom nie.

Nee, ons hipotese was nie korrek nie. Ons het gedink die dak sal die temperatuur gedurende die hele dag

egalig hou. Maar ons het bewys dat dit verkeerd is, want ons het die temperatuur gemeet en dit het

gestyg.

Onderwysertaak

GROEPDAK-MATERIAAL

EIENSKAPPEVAN DIEMATERIAAL

HOOGSTETEMPERATUUR

LAAGSTETEMPERATUUR

A Tinfoelie Glad,buigbaar, blink

28°C 13°C

B Karton Dik, dig, dof, niebuigbaar nie

36°C 13°C

CRiet/gras Buigbaar, dof,

dig wanneersaamgebondel

32°C 13°C

DSwart plastiek Blink, swart,

dun, waterdig,buigbaar

44°C 13°C

E Teëls (klei) Stewig, hard,dig, dof

30°C 13°C

FDeursigtigeplastiek

Dun, buigbaar,waterdig,deursigtig

39°C13°C

taakkaart om tefotokopieer op

bladsy 51

taakkaart om tefotokopieer opbladsy 53.

Vergelyk die temperatuur in verskillendehuise 1. Teken die klas se resultate op ’n tabel soos hierdie een op die bord aan.

Die leerders kan dit in hul boeke afskryf.2. Lei ’n klasbespreking.


26

Leerdertaak

Eienskap Glas Metale Hout Plastiek Karton,papier,vesel

Keramiek-teëls

Hou dit diehitte in(absorbeerdit hitte)?

Ja Absorbeer ’ndeel van diehitte, maarweerkaatsbaie

Ja DeursigtigeplastiekVang die hittevas

SwartplastiekAbsorbeerbaie hitte

Hout,karton ofpapierAbsorbeer ’ndeel van diehitte

Gras of rietAbsorbeer ’ndeel van diehitte

Absorbeer ’ndeel van diehitte

wat sê dietemperatuurlesings

op die vorigebladsy

vir ons?

Hierdie lesings vertel ons dat geeneen van die soorte dakmateriaal dietemperatuur gedurende die dag egalig hou nie. Tinfoelie is die beste om dietemperatuur koeler in die huis te hou en swart plastiek maak die huis weerbaie warm. Ons kan dus sien dat die dakmateriaal wel ’n invloed op dietemperatuur in die huis het.

Vaslegging1. Vul die tabel met eienskappe van die verskillende soorte materiaal in

SkryftaakL Watter soort materiaal sal jy vir jou dak gebruik as jy wil hê die

temperatuur in die huis moet egalig bly?L Skryf ’n paar sinne om te verduidelik waarom jy dit sal kies.

Vra


27

6 OndersoekKan jy die temperatuur in joubokshuis geriefliker maak?

VerduidelikVerskillende soorte materiaal reageer op verskillende maniere op hitte enligenergie. Party materiaal absorbeer energie terwyl ander energie weerkaats.Deursigtige materiaal laat lig deur en jy kan ook duidelik daardeur sien.Deursigtige materiaal vang hitte-energie vas.

Verduidelik die volgende met behulp van die tekeninge:L Deursigtige oppervlakke laat hitte deur en vang dit vas.L Blink oppervlakke weerkaats hitte.L Donker oppervlakke absorbeer hitte.

• Verskillende soortemateriaal reageerverskillend op hitte enligenergie.

• Party soorte materiaalabsorbeer energie terwylander energie weerkaats.

• Deursigtige endeurskynende materiaalvang energie vas.

Sleutelbegrippe Onderwyser-inset

Deursigtige plastiek

Tinfoelie (blink)

Swart plastiek(donker)

sonenergie

’n deel van dieenergie wordweerkaats

energie wordvasgevang

energie wordweerkaats

net ’n bietjie energieword weerkaats

swart plastiekabsorbeer baieenergie enverhit die lug indie boks

L Verduidelik dat sommige soorte materiaal keer dat die hitte inkom ofuitgaan. Sulke materiaal word hitte-isolators genoem.


28

InleidingVraL Kan ons ons huise op so ’n manier bou dat die temperatuur binne egalig

bly? (Deur die huis te ventileer, deure en vensters oop te maak en deurdie huis te isoleer; deur isoleermateriaal te gebruik.)

L Verduidelik aan die leerders dat hulle ’n projek gaan doen waarin hullemet materiaal gaan eksperimenteer om die temperatuur in hul bokshuisegeriefliker te maak (met ’n egalige en geskikte temperatuur deur die heledag).

Assesseringstaak vir LU1

Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuisgeriefliker maak?

1. Beplan L Ontwerp en doen ’n ondersoek om uit te vind wat die beste manier is om

die temperatuur van jou bokshuis gerieflik en egalig te hou. L Jy kan enigiets aan jul huis doen om dit te bereik.L Byvoorbeeld, jy kan dit isoleer, deure en vensters maak, die mure en dak

dikker maak, verskillende kombinasies materiaal gebruik.

2. Doen en teken aanL Neem temperatuurlesings en teken dit in ’n tabel aan.L Teken grafieke om te bewys dat jul huis ’n gerieflike, egalige temperatuur

het.L Lewer die tabel en die grafiek in vir assessering.

3. Doen verslag

A. Julle groep moet jul huis wys en die volgende aan die res van die klas vertel en verduidelik:

L die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bouL die eienskappe van die materiaalL wat julle met die materiaal gedoen het om die huis gemakliker te maak.

B. Julle groep moet ’n paar paragrawe skryf oor wat julle geleer het oor:

L die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bouL die temperatuur in jul huis (van die grafiek).

Bokshuise wat leerders gebou het

Werk in groepeVerwys na dieassesseringstandaarde vir graad 6 vir LU1 opbladsy 79.


29


1. BeplanBeplan en maak die huis

(Beplan ondersoeke)

Om ’n kode 7-assessering (80%) te verdien:

Die leerders moet die volgende doen:

L Kies hul eie geskikte materiaal.

L Gebruik die materiaal kreatief en met kennisvan die eienskappe daarvan om dietemperatuur beter te beheer.

Die leerder moet ongewone soorte materiaal kiesen dit besonder kreatief gebruik.

2. Doen en teken aanDoen verslag oor wat hulle gedoen het

(Doen ondersoeke en versamel data)

Om 80% of meer te verdien:

Die leerders moet die volgende doen:

L Maak en stel hul bokshuis korrek op.

L Meet die temperatuur elke uur korrek.

L Teken die temperature korrek in ’n tabel aan(insluitend die meeteenhede).

L Teken ’n grafiek van hul resultate. (Die grafiekmoet korrek gestip wees, die x- en y-as moetbenoem wees, met ’n gepaste skaal, en ditmoet ’n gepaste opskrif hê.)

Die leerder moet besonder logies werk. Dietabelle, lesings en grafieke moet op besondereaandag aan besonderhede, akkuraatheid en netheiddui.

3. Skryf ’n verslagSkryf oor wat hulle geleer het

(Evalueer data en kommunikeer bevindinge)


Die verslag moet die volgende eienskappe hê:

L Bevat volledige inligting onder die gegeweopskrifte.

L Wys dat die leerders die begrip van ’n geriefliketemperatuur verstaan.

L Wys of die leerders daarin geslaag het om ’ngerieflike temperatuur te kry. (Hulle moetverstaan hoe hul resultate met die vraag watondersoek word, verband hou.)

L Wys dat die leerders iets geleer het oor dieeienskappe van die materiaal wat hulle gebruikhet.

L Is logies en samehangend geskryf. Dit moetsinvol wees.

Die leerder se verslag moet besonder duidelik enlogies wees en volledige verduidelikings bevat oorwat hulle gedoen het en waarom. Dit moet enigeveranderinge of vernuwings wat hulle aan hulmetode gemaak het en hoe dit hul resultateverbeter het of nie, insluit.

Voorgestelde riglyne vir assessering


30

7 OndersoekHoe maklik brand ons dakmateriaal?

InleidingBegin ’n bespreking oor die leerders se ervaring van brande wat huise, veralinformele huise, verwoes het.

Vra

A.L Het enige van julle al gehoor van ’n huis

of huise wat afgebrand het?L Watter soorte huise raak aan die brand?L Hoe raak ’n huis aan die brand? Wat is

sommige van die oorsake van brande inhuise?

L Waarom brand huise so maklik?

B.L Hoe kan ons keer dat daar ’n brand in ons huis is?

• Sommige materiaal brandmakliker as ander, wat ditonveilig maak om asboumateriaal te gebruik.

• Materiaal wat maklik brand,word ontvlambaremateriaal genoem enmateriaal wat nie maklikbrand nie, word nie-ontvlambaar genoem.

SleutelbegrippeWanneer leerders hul dakmateriaal toets om te kyk hoe goed dit brand, moet jydie volgende voorsorgmaatreëls volg:• Brand baie klein hoeveelhede van elke soort dakmateriaal. Sny die materiaal

in stukke wat nie groter as ’n vingernael is nie.• Moenie stowwe wat giftige dampe afgee (soos linoleum en polistireen), brand

nie.• Maak die vensters oop, want hierdie aktiwiteit veroorsaak slegte dampe en

rook.• Sommige soorte materiaal sal nie maklik aan die brand raak wanneer dit bo-

op die gaasmatjie is nie. Hou dit direk in die vlam deur ’n stuk draad of ’nnaald in ’n kurkprop te gebruik.

Veiligheidswenke vir onderwysers

Onderwysertaak

Daar is baieverskillendeoorsake vanhuisbrande.


31

A. Beplanning: Stel vrae om te ondersoekVra die leerders om na te dink oor die materiaal waarvan huise gemaak word.Vra hulle watter soorte materiaal maklik sal brand. 1. Sê vir die leerders dat hulle dakmateriaal gaan toets om uit te vind hoe

dit brand en watter materiaal makliker brand.2. Stel die volgende woordeskat in soveel moontlik tale bekend:

ontvlambaar (iets wat brand maklik), ezitsha lula, flammablenie-ontvlambaar (iets wat nie maklik brand nie), ezingatshi lula, non-flammablevol roet, umsizi, sooty; dampe, umsi, fumes; slegte reuk, uvumba elibi,bad smell; giftige stowwe, ezinetyefu, poisonous substances, ens.

B. Voer die ondersoek uit en teken die data aan1. Gee aan elke groep leerders die volgende apparaat:

L ’n spiritusbranderL ’n driepootstaanderL draadgaasL vuurhoutjiesL ’n monster van elke soort dakmateriaal (baie klein hoeveelhede,

omtrent die grootte van jou vingernael)L ’n naald of ’n stuk draad en ’n kurkprop.

Taakkaart om te fotokopieer op bladsy 56.

Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal salbrandInstruksies1. Sit ’n klein stukkie van elke soort dakmateriaal (omtrent die grootte van

jou pinkienael) op die draadgaas – een op ’n slag.2. Steek die spiritusbrander aan en sit dit onder die draadgaas.

3. Teken jou waarneming op die rekordblad aan.4. Doen dieselfde met al die ander monsters.

kurkprop draad

stukkiemateriaal

vlamdriepoot

klein stukkiedakmateriaal

draadgaas

spiritusbrander

Spiritusbrander met drie-poot en draadgaasmatjie

Hou ’n stukkie materiaal in ’n vlam.

Leerdertaak


32

Eienskap Glas Metaal Hout Plastiek Karton,papier, vesel

Keramiek-teëls

Brand ditmaklik?(ontvlambaarof nie-ontvlambaar)

Nee Brand nie,verander nawit as

Ja Deursigtigeplastiek: Nee, ditsmelt.Swart plastiek:Nee, dit smelt.

Hout, kartonof papier:

Ja, dit brand.Gras of riet:Ja, dit brand.

Nee

Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal salbrandREKORDBLAD

Swartplastiek

Tinfoelie Keramiek-teëls

Karton Gras Papier

Raak die materiaal maklikaan die brand?

Nee Nee Nee Nee Ja Ja

Brand dit met 'n groot of 'nklein vlam?

Geenvlam nie –dit smelt

Geen vlamnie

Geen vlam nie Kleinvlammetjie

Grootvlam

Grootvlam

Watter kleur is die vlam? Geenvlam nie

Geen vlamnie

Geen vlam nie Oranje Geel/oranje

Geel/oranje

Rook dit? Ja Nee Nee Ja Ja, baie Ja

Hoe ruik dit wanneer ditbrand?

Aakligechemiesereuk

Effens sleg – Sleg, 'n baieskerp reuk

Baie sleg,jy voel ditagterin joukeel

Sleg

Wat is oor na dit gebrandhet?

Taaigoeters

Wit as – Swart as Swart enwit as

Wit as

C. Evalueer data en kommunikeer bevindinge

Orden die soorte dakmateriaal1. Maak ’n lys van die soorte dakmateriaal en rangskik dit van hoogs

ontvlambaar (gevaarlik) tot die minste ontvlambaar (baie veiliger). Gebruikjul resultate uit die tabel hierbo.

2. Gebruik alles wat jy oor die materiaal geleer het om die volgende te besluit:

M Watter dakmateriaal is die beste? Verduidelik waarom jy so sê.

Vul die tabel met eienskappe van die verskillende soortemateriaal in


Die meeste mense watin informele nederset-tings in Suid-Afrikawoon, het baie minkeuse oor watter soortboumateriaal hulle gebruik. Dit is asgevolg van die kostevan die materiaal. Baiegoedkoop en herwindemateriaal het nuttigeeienskappe wat dit geskik maak om mee tebou. Hierdie nuttigeeienskappe moet egterook opgeweeg wordteen die negatiewe eien-skappe daarvan, soosontvlambaarheid.Terwyl arm gemeen-skappe moontlik nie hulboumateriaal met meergeskikte materiaal kanvervang nie, kan hullespesiale voorsorgmaat-reëls tref om vuurveiliger in hul huise tegebruik as hulle bewusis van hoe ontvlambaardie materiaal is, soos ’nplastiekdak.

Aan dieonderwyser

Onderwysertaak

ons hou ’n emmersand in ons huisom brande mee te

blus.

33

Leerdertaak Taakkaart om te fotokopieër op bladsy 58.

Verwys na die assessering-standaarde vir graad 6 LU2op bladsy 80.

Klasbespreking1. Lei ’n klasbespreking om veiliger dakmateriaal te kies.

Vra M Watter soort dakmateriaal sal mense die maklikste laat versmoor of hul

longe beskadig wanneer dit brand?

M Watter soort materiaal skei onaangename (moontlik giftige) dampe af?

M Watter soort materiaal smeul net en rook baie?

M Watter soort materiaal smelt as dit brand? Waarom is dit ’n baiegevaarlike dakmateriaal wanneer dit brand? (Wanneer plastiek smelt, valen sit dit aan mense se vel vas en veroorsaak slegte brandwonde.)

M Waarom kies mense ontvlambare materiaal om hul huise mee te bou?

M Is daar ander soorte materiaal wat hulle ook kan kies?

M Wat anders kan mense doen om brande te voorkom?

Assesseringstaak vir LU2 Teken en skryf oor wat ons oor materiaal en huisegeleer het

A. Vul ’n tabel in1. Vul die tabel van die eienskappe van materiaal in. Gebruik die inligtinguit die ondersoeke wat jy tot dusver gedoen het en jou eie kennis.

2. Is daar enige inligting in die tabel wat jy nog nie kan invul nie? Watterinligting?

3. As jy dit nog nie kan invul nie, verduidelik waarom nie.


34

Eien

skap

pe v

an m

ater

iaal

/sto

ww

e

Eien

skap

van

die

mat

eria

alH

oe d

ie m

ater

iaal

reag

eer

op:

Gla

sM

etaa

l H

out

Plas

tiek

Prod

ukte

van

plan

t- e

ndi

erve

sels

(gra

s, rie

t, pa

pier

,ka

rton

, mat

, ens

.)

Kle

ipro

dukt

e(g

ebak

te e

n on

geba

kte

klei

)

Klip

en

beto

n

Deu

rlaa

t va

n lig

Laat

lig

deur

Laat

nie li

g de

urnie

; kan

lig

weer

kaat

s

Laat

nie li

g de

urnie

Kan

lig d

eurla

atLa

at n

ie li

g de

ur n

ieLa

at n

ie li

g de

ur n

ieLa

at n

ie li

g de

ur n

ie

Om

wee

r ge

vorm

te w

ord

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

yof

na

verh

ittin

g

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d na

ver

hitt

ing

Kan

wee

rge

vorm

wor

dde

ur t

e sn

y en

te

skuu

r

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

y,te

bui

g, e

ns.

Kan

weer

gev

orm

word

deu

r te

sny

, te

buig

Kan

weer

gev

orm

word

voo

r ve

rhitt

ing(v

oor

dit

geba

k wo

rd)

Klip

kan

in v

orm

sge

sny

word

Beh

ou s

y vo

rmte

en h

oë t

empe

-ra

ture

(500

°C to

t80

0°C)

en

wann

eer

bloo

tges

tela

an v

uur

Beho

u sy

vor

mBa

ie s

oort

e be

hou

hul v

orm

Buig

tee

n 20

0°C

en b

rand

bo

hier

die

tem

pera

tuur

Ont

bind

(ond

er-

gaan

’n c

hem

iese

vera

nder

ing)

of

smel

t

Dit

bran

dR

aak

hard

wan

neer

dit

teen

mee

r as

500

°Cge

bak

wor

d

Beho

u sy

vor

m

Gel

eidi

ng v

anhi

tte

Gel

eier

Goe

ie g

elei

er v

anhi

tte

Swak

gel

eier

van

hitt

eSw

ak g

elei

er v

anhi

tte

Swak

gele

ier

van

hitt

eSw

ak g

eleie

r va

n hi

tte

Swak

gele

ier

van

hitt

e

Gel

eidi

ng v

anel

ektr

isit

eit

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

eBa

ie s

oort

e is

goei

e ge

leie

rsG

elei

nie

elek

tris

iteit

nie

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

eG

elei n

ieele

ktris

iteit

nieG

elei n

ie e

lektr

isite

itnie

Gele

i nie

elekt

risite

it nie

As

dit

vir

ster

kte

geto

ets

wor

dBr

eek

mak

likD

ie m

eest

eso

orte

is s

terk

Ster

kSt

erke

r as

gla

sSt

erkt

e ve

rski

l na

aanle

iding

van

dik

teG

ebak

te k

lei is

ste

rk,

maa

r br

eek

wann

eer

dit

gest

amp

of la

atva

l wor

d

Baie

ste

rk

Abs

orbe

ring

van

wat

erN

ie a

bsor

bere

ndni

eN

ie a

bsor

bere

ndni

eAb

sorb

eer

wate

rIs

wat

erdi

g en

abso

rbee

r nie

wate

r nie

Abso

rbee

r wa

ter

Geb

akte

klei

abso

rbee

r nie

wat

ernie

; ong

ebak

te k

leiab

sorb

eer

wel w

ater

Abso

rbee

r nie

wat

ernie

Onvoltooide tabel op bladsy 59.


35

Eien

skap

pe v

an m

ater

iaal

/sto

ww

e

Eien

skap

van

die

mat

eria

alH

oe d

ie m

ater

iaal

reag

eer

op:

Gla

sM

etaa

l H

out

Plas

tiek

Prod

ukte

van

plan

t- e

ndi

erve

sels

(gra

s, rie

t, pa

pier

,ka

rton

, mat

, ens

.)

Kle

ipro

dukt

e(g

ebak

te e

n on

geba

kte

klei

)

Klip

en

beto

n

Deu

rlaa

t va

n lig

Laat

lig

deur

Laat

nie li

g de

urnie

; kan

lig

weer

kaat

s

Laat

nie li

g de

urnie

Kan

lig d

eurla

atLa

at n

ie li

g de

ur n

ieLa

at n

ie li

g de

ur n

ieLa

at n

ie li

g de

ur n

ie

Om

wee

r ge

vorm

te w

ord

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

yof

na

verh

ittin

g

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d na

ver

hitt

ing

Kan

wee

rge

vorm

wor

dde

ur t

e sn

y en

te

skuu

r

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

y,te

bui

g, e

ns.

Kan

weer

gev

orm

word

deu

r te

sny

, te

buig

Kan

weer

gev

orm

word

voo

r ve

rhitt

ing(v

oor

dit

geba

k wo

rd)

Klip

kan

in v

orm

sge

sny

word

Beh

ou s

y vo

rmte

en h

oë t

empe

-ra

ture

(500

°C to

t80

0°C)

en

wann

eer

bloo

tges

tela

an v

uur

Beho

u sy

vor

mBa

ie s

oort

e be

hou

hul v

orm

Buig

tee

n 20

0°C

en b

rand

bo

hier

die

tem

pera

tuur

Ont

bind

(ond

er-

gaan

’n c

hem

iese

vera

nder

ing)

of

smel

t

Dit

bran

dR

aak

hard

wan

neer

dit

teen

mee

r as

500

°Cge

bak

wor

d

Beho

u sy

vor

m

Gel

eidi

ng v

anhi

tte

Gel

eier

Goe

ie g

elei

er v

anhi

tte

Swak

gel

eier

van

hitt

eSw

ak g

elei

er v

anhi

tte

Swak

gele

ier

van

hitt

eSw

ak g

eleie

r va

n hi

tte

Swak

gele

ier

van

hitt

e

Gel

eidi

ng v

anel

ektr

isit

eit

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

eBa

ie s

oort

e is

goei

e ge

leie

rsG

elei

nie

elek

tris

iteit

nie

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

eG

elei n

ieele

ktris

iteit

nieG

elei n

ie e

lektr

isite

itnie

Gele

i nie

elekt

risite

it nie

As

dit

vir

ster

kte

geto

ets

wor

dBr

eek

mak

likD

ie m

eest

eso

orte

is s

terk

Ster

kSt

erke

r as

gla

sSt

erkt

e ve

rski

l na

aanle

iding

van

dik

teG

ebak

te k

lei is

ste

rk,

maa

r br

eek

wann

eer

dit

gest

amp

of la

atva

l wor

d

Baie

ste

rk

Abs

orbe

ring

van

wat

erN

ie a

bsor

bere

ndni

eN

ie a

bsor

bere

ndni

eAb

sorb

eer

wate

rIs

wat

erdi

g en

abso

rbee

r nie

wate

r nie

Abso

rbee

r wa

ter

Geb

akte

klei

abso

rbee

r nie

wat

ernie

; ong

ebak

te k

leiab

sorb

eer

wel w

ater

Abso

rbee

r nie

wat

ernie

Leerdertaak B. Skryf en teken

Skryftaak (werk individueel of in pare)

Skryftaak oor verskillende soorte dakmateriaal 1. Lees die volgende: In die klas het ons oor die eienskappe van verskillende

soorte boumateriaal gepraat. Ons het materiaal getoets om te kyk watdie uitwerking van ’n voglaag is. Ons het getoets en vergelyk hoeverskillende soorte dakmateriaal die temperatuur in die huis beïnvloed.Ons het ook getoets of die dakmateriaal brand.

2. Teken en skryf om alles te vertel wat jy oor verskillende dakmateriaalgeleer het en hoe dit die gerief en veiligheid van jou huis kan beïnvloed. Jykan enigiets insluit wat jy in die klas en by die huis geleer het en wat jy uitjou eie ervaring weet.


36


Vul die tabel met eienskappe vanmateriaal in


Die tabel moet aan die volgende vereistes voldoen:

M Dit moet korrek ingevul wees behalwe vir dieinligting wat leerders nog nie het nie,byvoorbeeld die inligting oor die geleiding vanelektrisiteit deur die materiaal. Van die anderinligting sal hulle uit hul eie kennis kan invul.

M Dit bevat die sleutelwoorde wat die eienskappewat gebruik is, korrek beskryf, bv. laat deur,gelei, absorbeer, breek.

Die leerder kan al die inligting korrek invul (selfs ditwat hulle nie ondersoek het nie).

Skryf en teken om te vertel wat jy oorverskillende dakmateriaal geleer het


Die tekening en skryfwerk oor materiaal en dieeienskappe daarvan moet wys dat die leerder dievolgende kan doen:

M Verstaan die uitwerking van materiaal en dieeienskappe daarvan op die temperatuur,veiligheid en gerief in die huis.

M Het korrekte begrip van materiaal en dieeienskappe daarvan.

M Kan verbande met sy of haar eie konteks trek,bv. teken en skryf oor die rol van die materiaalin brande in informele buurte, die uitwerkingvan vloede op die materiaal, die uitwerking vanrook wat ingeasem word, ens.

M Kan duidelike en korrekte verduidelikings skryf.

Die leerder kan enige ander toepaslike inligting watdieper begrip toon, insluit.



37

8 Watter soort behuising isgeskik?Inleiding1. Versamel prente van verskillende soorte huise en wys dit vir die leerders

(voorbeelde om te fotokopieer op bladsy 61 tot 66).

VraM Watter huis het die meeste voordele? Gee redes vir daardie voordeleM Watter huis het die meeste nadele? Gee redes vir daardie nadele.2. Lees die koerantberig “Is opslaanhuise die

oplossing?” op bladsy 39 saam met dieleerders of gebruik ander gepastekoerantberigte oor behuising. Help leerdersmet die moeilike woorde. Verduidelik datopslaanhuise geboue is wat in stukke in ’nfabriek gemaak word en dan aanmekaargesitword op die plek waar die huis gebou moetword.

3. Laat leerders die leerdertaak hieronder uitvoer.Maak asof jy die burgemeester is (of kies ’nleerder om die rol van die burgemeester tespeel). Maak seker dat al die vrae beantwoordword. Elke groep neem een of twee vrae uit deel B.

Assesseringstaak vir LU3Verwys na die assesseringstandaarde vir graad 6 LU3 op bladsy 82.

Hoe voorsien ons geskikte behuising aan mense?

A. Lees(hele klas)

Lees die koerantberig “Is opslaanhuise die oplossing?” of soek en gebruikjou eie koerantberig oor behuising.1. Dink jy sulke opslaanhuise sal ’n goeie manier wees om in die toekoms

huise aan mense te voorsien? Bespreek waarom of waarom nie.

B. Bespreek (in groepe)

Verbeel jou jy is ’n stad of dorp se burgemeester of stadsbeplanner. Daar ismense in jou stad of dorp wat nie huise het nie en nie toegang totboumateriaal het om hul eie huise te bou nie. Daar is ook mense wat hul eiehuise gebou het van enige materiaal wat hulle in die hande kon kry.1. Wat sal jy doen om daardie mense te help om huise te kry? Sal jy mense

hul eie huise laat bou? Waarom of waarom nie?

• Alle mense behoortgeskikte behuising te hê.Dit is ’n mensereg.

• Daar is baie verskillendesoorte geskikte huise.

• Regerings, stads- endorpsrade en individue houtoesig oor die bou vanhuise.

• Mense kies boumateriaalwat maklik toeganklik is enwat geskikte eienskappehet.

Sleutelbegrippe

Oor die assesseringvan hierdie taak:Jy sal in die klasmoet rondstap en nadie besprekings moetluister om deel B (diebespreking) te asses-seer. Jy kan deel Cassesseer terwyl jy nadie leerders sevoorstelle luister.

Leerders sal verskillendemenings hê oor wattersoort behuising diemeeste geskik is. Dievoordele van die huiskan dalk meer afhangvan die toegang totdienste as die werklikekonstruksie van diehuis.

Aan dieonderwyser

Voorgestelde riglyne

vir assessering op

bladsy 40.

Taakkaart om te fotokopieer op bladsy 60.

Aan dieonderwyser


38

2. As jy ’n bouinspekteur was, watter reëls sou jy maak om veilige, gerieflikehuise te bou? Maak ses reëls en gee redes vir elkeen.

3. Hoe sal jy mense raadgee oor die beste (veiligste, sterkste, goedkoopste,ens.) boumateriaal?

4. Sal jy boumateriaal aan mense voorsien as hulle hul eie huise wil bou?Waarom? Sal hulle daarvoor moet betaal? Verduidelik waarom jy so sê.

5. Watter soort materiaal sal geskik wees vir mense om mee te bou, enwaarom? Sal dieselfde materiaal geskik vir alle plekke in Suid-Afrikawees? Waarom sê jy so?

6. Behoort mense hul eie huise te bou? Waarom sê jy so? Wie behoort hullete leer hoe om dit te doen?

7. Waarom is dit belangrik om oor behuising na te dink en besluite daaroorte neem?

C. Bied idees aan1. Elke groep kies twee van die vrae hierbo en berei idees oor behuising

voor om aan die burgemeester voor te stel. Verbeel julle julle praat metdie burgemeester.

2. Julle moet vyf of ses goeie voorstelle oor elke vraag maak. Elkeen in dieklas moet een goeie voorstel aan die burgemeester verduidelik.

3. Skryf jul idees neer en teken dit, en gesels dan daaroor.


39

Is opslaanhuise die oplossing?Hier is ’n berig oor ’n idee van hoe mense die behuisingstekort in Suid-Afrikakan hanteer. Dit is meneer Paul Garner se idee. Hy is ’n ingenieur wat ’nkoerantberig geskryf het. Hy stel voor dat ons opslaangeboue (geboue wat in’n fabriek gebou is) gebruik om vinniger huise te voorsien.

Vrae1. Meet die grootte van ’n huis van 20 vierkante meter buite op die

skoolgrond. Dink jy hierdie huis is ’n goeie grootte vir ’n gesin? Waarom?2. Wat is sommige van die voordele van opslaanhuise? Wat is sommige

nadele?

Behuisingstekort na dieoorlog

Paul Garner het na dieTweede Wêreldoorlog inEngeland grootgeword.Na die oorlog was daar’n enorme tekort aanbehuising. Meer as ’nhalfmiljoen huise isgedurende die oorlogdeur bomme vernietig ofbeskadig. Terselfdertydhet baie soldateteruggekeer en ’nblyplek nodig gehad.

Fabrieke maak mure endakke

Die Britse regering moes ’n vinnige manier vind omhuise te voorsien. Hulle het besluit dat die fabriekewat gedurende die oorlog gewere en bomme gemaakhet, nou huise moes maak. Die fabrieke het diehuise se mure en dakke van groot, plat stukke houten metaal gemaak. Toe het vragmotors die stukke(mure en dakke) reguit na die bouterrein geneem.As kind het Paul Garner gesien hoe vragmotors indie straat waar hy gewoon het, verbyry – elk met ’nhalwe huis agterop. Elke halfuur het nog ’nvragmotor verbygery.

Die mense het gedink hierdie opslaanhuise souomtrent 20 jaar hou. Maar party word vandag noggebruik – 60 jaar later!

Behuisingskrisis in Suid-Afrika

Hier in Suid-Afrika het ons ook ’n behuisingskrisis.In 1965 was ons bevolking 20 miljoen. Vandag is ditmeer as 43 miljoen. In die Wes-Kaap alleen kort ons360 000 huise. Minder as 17 000 huise is in

2003/2004 gebou. En in2004/2005 is net meeras 14 500 gebou. Baiemense wag reeds 20 jaarlank vir ’n ordentlikehuis. Intussen bou hullehul eie “informele”huise of “krotte”. Onsweet dat informelehuise (of krotte) baiemaklik kan brand. Elkejaar is daar vreeslikebrande in dieplakkerskampe in ennaby Kaapstad.

Meneer Garner maak ’nvoorstel

Meneer Garner stel voor dat die regeringstaalopslaanhuise wat nie kan brand nie, beginmaak. Hy sê die huise sal 20 vierkante meter grootwees (omtrent vyf meter lank en vier meter breed).Dit sal ’n plafon en dakisolering hê sodat dit nie tewarm of te koud word nie. Die stukke sal op dieplek waar die huise moet staan, aanmekaargesitword. Die mure sal by die hoeke aanmekaar gesweisword.

Meneer Garner stel voor dat hierdie opslaanhuisein fabrieke in die townships gemaak word. Mense indie gemeenskap kan opgelei word om die stukkeaanmekaar te sweis. Hy sê die huise sal vinniggemaak en aanmekaargesit kan word. Elke huis salomtrent R10 000 kos om te maak. In ’n laterstadium kan ’n badkamer met ’n toilet aan die huisvasgebout word. Op hierdie manier kan ons huisevinniger begin voorsien.

Aangepas uit Paul Garner se berig in die Cape Times, 10 Mei 2005

Huisloos ... ’n lewensfeit vir talle haweloses

Is opslaanhuise die oplossing?


40


B Bespreking oor behuising

(Deelname aan die groep)


Die leerders moet die volgende kan doen:

M Wees aktief in die bespreking.

M Dra idees by oor die vrae wat bespreek word.

M Wys dat hulle die probleme van behuising in dieverlede en die toekoms verstaan.

M Is in staat om oor hul eie moontlike oplossingsvir die behuisingsprobleem te praat.

Die leerders moet ’n verskeidenheid kwessies inhul bespreking ondersoek, bv. die struktuur vanhuise, sosiale kwessies, geskiedkundige kwessies,gesondheids- en ekonomiese kwessies, en wys dathulle diepte van begrip het.

C Bied idees aan(Individuele aanbieding)


Die leerders moet die volgende kan doen:

M Is in staat om hul voorstel duidelik en hoorbaarvir die burgemeester aan te bied.

M Praat logies.

M Gebruik sleutelwoorde wat toepaslik vir dieonderwerp is.

M Gebruik oogkontak en gepaste liggaamstaal.

M Toon begrip van hoe om behuising toeganklikte maak vir diegene wat dit nodig het, metverwysing na kwessies in verband met koste,beskikbaarheid van materiaal, geskiktheid vanmateriaal, hoe maklik dit is om te bou, ens.

Bespreek en bied hul eie kreatiewe en insig-gewende idees aan oor hoe om die behuisingskrisisop te los.

VasleggingVra leerders om te praat oor alles wat hulle geleer het oor materiaal, dieeienskappe daarvan en die materiaal wat ons vir huise gebruik. Teken hulidees in ’n klaskopkaart aan. (Die leerders kan die kopkaart in hul boekemaak.)



41

Voorgestelde werkskema

PERIODE 1 PERIODE 2 PERIODE 3 PERIODE 4 PERIODE 5

Leerervaring 1• Onderwysers vertel

storie oor huise.• Leerders teken prente

van huise.• Onderwyser noem dele

van ’n huis.

Vervolg• Leerders vergelyk die

materiaal wat in tweeverskillende huisegebruik is – tabel ensinne.

• Onderwyser doenvaslegging – stel vrae.

Leerervaring 2• Onderwyser verduidelik

eienskappe en stel soortemateriaal bekend.

• Leerders neem materiaalen eienskappe in skoolwaar – vul ’n tabel in.

Vervolg • Onderwyser lei

bespreking en teken aldie waarnemings in ’nklastabel aan.

• Leerders skryf tabel vangekombineerde resultateaf.

Vervolg• Vaslegging: Leerders

skryf sinne oor materiaalen die eienskappedaarvan.


Leerervaring 3• Onderwyser stel die tabel

met eienskappe bekend.

Leerervaring 4• Onderwyser lei

bespreking oor huise enlees berig oor stygendevog.

Vervolg• Onderwyser verduidelik

en teken ’n voglaag op ’nprent van ’n huis en stelondersoek bekend.

• Leerders beplan hulondersoek.

Vervolg• Leerders maak

waarnemings tydens dievolgende week.

• Onderwyser demonstreervoglaag met bakstenevan vuurhoutjiedosies.

NB: Gee leerders tyd om hulwaarnemings te maak endoen vaslegging na hulledit gedoen het.

Leerervaring 5• Onderwyser vra vrae oor

hoe om ’n kamergeriefliker te maak.

• Leerders neem dietemperatuur in dieklaskamer.

• Onderwyser en leerdersmaak ’n kopkaart oor diefaktore wat temperatuurbeïnvloed.

Vervolg• Onderwyser en leerders

stel ’n vraag op en vorm’n hipotese oordakmateriaal entemperatuur.

• Leerders maakbokshuise.


Vervolg• Leerders stel bokshuise

op en teken dietemperature aan.

Vervolg• Leerders teken grafieke

van hul resultate enbeantwoord vrae oor diegrafiek.

Vervolg• Onderwyser maak tabel

van hoogste en laagstetemperature wat in diebokshuise aangeteken is.

• Leerders trek die tabeloor.

• Onderwyser leibespreking oor diebevindinge.

Vervolg• Onderwyser doen

vaslegging.• Leerders vul tabel met

eienskappe in en skryfsinne..

Leerervaring 6• Onderwyser verduidelik

absorpsie, deurlaat enweerkaatsing vanenergie deur materiaal.

Assesseringstaak virLU1• Onderwyser stel

assesseringstaak enkriteria bekend.

• Leerders beginassesseringstaak.


Vervolg• Leerders maak hul eie

bokshuise.• Leerders neem die

temperature.

Vervolg• Leerders teken grafieke.

Vervolg• Leerders wys en vertel

van hul huise engrafieke.

Vervolg• Leerders skryf

paragrawe oor wat hullegeleer het.

NB: Maak tyd om na dieassessering terugvoeringaan leerders te gee.


bespreking oor brande enhuise.

• Onderwyser vra leerdersom te voorspel wattersoorte materiaal makliksal brand.

• Onderwyser stelwoordeskat oor vuur enbrand bekend.

PERIODE 21 PERIODE 22 PERIODE 23 PERIODE 24 Periode 25

Vervolg• Leerders stel apparaat

op en brand verskillendesoorte materiaal.

• Leerders teken hulresultate aan.

Vervolg• Leerders maak ’n lys van

materiaal van die meesteontvlambaar tot dieminste ontvlambaar envul die tabel meteienskappe in.

Vervolg• Onderwyser lei

klasbespreking oorresultate.

• Onderwyser stelassesseringstaak bekend.

Assesseringstaak virLU2• Leerders doen

assesseringstaak (vul ’ntabel in, teken en skryf).

NB: Maak tyd om na dieassessering terugvoeringaan leerders te gee.


bespreking oor voordeleen nadele vanverskillende huise.

• Onderwyser en leerderslees berig ooropslaanhuise.

Werkskema vervolg op bladsy 42


42

PERIODE 26 PERIODE 27 PERIODE 28 PERIODE 29

VervolgAssesseringstaak virLU3• Onderwyser stel

assesseringstaak enkriteria bekend.

• Leerders bespreek dievrae oor behuising.

Vervolg• Leerders doen

voorbereiding om hulidees aan te bied.

Vervolg• Leerders bied hul idees

aan.NB: Maak tyd om na die

assessering terugvoeringaan leerders te gee.

Vervolg• Onderwyser doen

vaslegging oor die heleafdeling en tekenleerders se idees op ’nkopkaart aan.


43

AAFFDDEELLIINNGG 22Hulpmiddels vir onderwysersLeerdertaakkaarte om te fotokopieerTaakkaart 1 Vergelyk die materiaal wat in twee verskillende huise gebruik is . .. . . 44

Taakkaart 2 Vind uit oor die eienskappe van die materiaal waarvan ons skool gemaak is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Taakkaart 3 A. Ondersoek: Sal alle soorte bakstene water absorbeer? En beskerm ’n voglaag die bakstene teen die water? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

Taakkaart 4 A. Maak bokshuise met verskillende dakmateriaal . . . . . . . . . . . . . . .50

Taakkaart 5 Assesseringstaak vir LU1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuis geriefliker maak?

Taakkaart 6 Ondersoek: Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal brand . . . . 56


Teken en skryf oor wat ons oor materiaal en huise geleer het

Eienskappe van materiaal/stowwe: onvoltooide tabel . . . . . . . . . . . . .59


Hoe voorsien ons geskikte behuising aan mense?

Berig: “Is opslaanhuise die oplossing?” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

Prente van huise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62–67

Klassifikasie van materiaal/stowwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68


44

Vergelyk die boumateriaal wat in twee verskillende huisegebruik is1. Teken ’n prent van ’n interessante huis.

2. Benoem die dele van jul huis.

3. Kies prente van twee verskillende huise.

4. Kyk na die prente van die verskillende huise en die materiaal waarvan dit gemaak is. Vul die tabelhieronder in.

Leerdertaak

TAAKKAART 1 Taakkaart om te fotokopieer

Deel van huis Van watter soort materiaal is dit gemaak?HUIS 1 HUIS 2

Dak

Muur

Deur

Venster

Deurkosyn

Vensterraam

Fondament

5. Skryf sinne soos die volgende om elke deel van jou twee huise te vergelyk:

Een huis het ’n dak van ......................... en die ander huis het ’n dak van ..........................


45

Vind uit oor die eienskappe van die materiaal waarvan onsskool gemaak isInstruksies1. Kies ’n deel van die skoolgebou, byvoorbeeld die portaal, die gang, ’n klaskamer of die

kleedkamers.

2. Benoem die verskillende soorte materiaal wat in daardie deel gebruik is.

3. Beskryf die eienskappe van daardie soorte materiaal

4. Teken die inligting in die tabel hieronder aan.

Leerdertaak


Deel van die skool Boumateriaal gebruik Waarom het die bouer hierdiemateriaal gebruik? Skryf dieeienskappe hieronder neer.


46

5. Vul die tabel in deur die hele klas se terugvoering te gebruik.

Leerdertaak

TAAKKAART 2 (Vervolg) Taakkaart om te fotokopieer

Deel van die skool Boumateriaal gebruik Waarom het die bouer hierdie materiaal gebruik

Skryf die eienskappe hieronder neer.

Portaal

Klaskamer

Skoolsaal

Kleedkamer

Gang


47

Skryf sinne soos die volgende om die verskillende soorte materiaal en die eienskappe daarvan tebeskryf. Skryf sinne oor minstens ses verskillende soorte materiaal.

Ons skoolgebou

Ons skoolgebou is van verskillende soorte materiaal gemaak. Ons gebruik elke materiaal as gevolg vansy nuttige eienskappe.

Glas word vir vensters gebruik, want dit is weerbestand en deursigtig.

Leerdertaak

TAAKKAART 2 (vervolg) Taakkaart om te fotokopieer


48

A. ONDERSOEK

Sal alle soorte bakstene water absorbeer? En beskerm ’nvoglaag die bakstene teen die water?InstruksiesElke groep kan ’n verskillende soort baksteen toets en dan hul resultate met ’n ander groep deel.

1. Stel jul bakstene só op:

Leerdertaak


2. Los die bakstene minstens ’n week so, en maak seker dat die onderste bakstene altyd in waterstaan.

3. Skryf en teken om te wys wat met jul bakstene gebeur het toe daar geen voglaag was nie.

4. Teken en skryf om te wys wat met die bakstene met ’n voglaag gebeur het.


49

5. Skryf en vertel wat met die bakstene bokant die voglaag gebeur het.

6. Verduidelik waarom ons ’n voglaag moet hê wanneer ons ’n huis bou.

7. Kyk nou na jou eie tekening van ’n huis (Taakkaart 1) en teken waar jy die voglaag sal sit.

8. Skryf om te verduidelik waarom ’n huis ’n voglaag nodig het.

Leerdertaak1. Wat is die beste materiaal om vir ons fondament, mure en voglaag te gebruik? Verduidelik

waarom jy hierdie soorte materiaal gekies het.

2. Trek die tabel van eienskappe oor en vul dit in.

Leerdertaak


Eienskap Glas Metaal Hout Plastiek Plant- endiervesels(karton,gras, ens.)

Klei-produkte

Absor-bering vanwater

Absorbeernie water nie

Absorbeernie water nie

Hardebaksteen:

Droë klei


50

A. Maak bokshuise met verskillende soorte dakmateriaal1. Maak ’n bokshuis soos die een hieronder.

2. Kies een vandie soortemateriaal enmaak ’n dakvir jul boks.Gebruikkleeflint om ditte verseël.

3. Steek die termometer in die gaatjie en verseël die gaatjie met wondergom. Die onderste punt vandie termometer moet in die huis wees en die res van die termometer moet uitsteek sodat jy dietemperatuur kan lees sonderom dit uit die boks uit te haal.

4. Sit die bokshuise langs mekaarop ’n sonnige plek buite dieklaskamer.

5. Meet die temperatuur elke uuren teken dit aan.

Leerdertaak


’n Bokshuis met dakmateriaal van jou keuse.

kan mens die temperature vergelyk as die bokse nie ewe groot

is nie?

DAKMATERIAAL: swart plastiek

Tyd van die dag Lugtemperatuur in die boks in °C

8 vm. (voor skool)

9 vm

10 vm

11 vm

12 nm

1 nm

2 nm

Ens.

nee, die boksemoet almal ewegroot wees.


51

B. Meet die temperatuur in my bokshuis om uit te vind:

Hou ons dakmateriaal ons huis ’n gerieflike temperatuur?1. Van watter materiaal is die dak van jul bokshuis gemaak?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Wat is ’n paar van die eienskappe van jul dakmateriaal?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Ons hipotese: Ons dink . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C. Evalueer data en kommunikeer bevindinge1. Maak ’n grafiek om te wys wat die temperatuur in die huis op verskillende tye van die dag is.

Jul grafieke moet ’n geskikte skaal van getalle hê om te wys wat die temperatuur is, bv. 10°C,20°C, 30°C, 40°C.

Stip die tyd op die x-as en die temperatuur op die y-as. (Sien grafiekpapier op die volgende bladsy.)

Vrae oor die grafiek1. Wat was die hoogste lugtemperatuur in jou bokshuis? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Sal jul bokshuis gemaklik wees om in te woon? Verduidelik waarom of waarom nie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Was jul hipotese korrek of nie? Verduidelik waarom of waarom nie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Leerdertaak



52


53

Leerdertaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D. Vergelyk die temperatuur in verskillende huise


1. Teken die klas se resultate op ’n tabel soos hierdie een aan.

Bespreek hierdie vraag in jul groepWat sê hierdie temperatuurlesings vir ons?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Groep Dakmateriaal Eienskappe vandie materiaal

Hoogstetemperatuur

Laagstetemperatuur

A

B

C

D

E

F


54

Leerdertaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



Keramiek-teëls

Hou dit diehitte in?(absorbeerdit hitte)

Ja Ja Deursigtigeplastiek:

Swartplastiek:

Hout,karton ofpapier

Gras of riet


55

Leerdertaak Assesseringstaak vir LU1

Ondersoek: Kan jy die temperatuur in jou bokshuis geriefliker maak?

Werk in groepe

1. Beplan M Ontwerp en doen ’n ondersoek om uit te vind wat die beste manier is om die temperatuur

van jou bokshuis gerieflik en egalig te hou.

M Jy kan enigiets aan jul huis doen om dit te bereik.

M Byvoorbeeld, jy kan dit isoleer, deure en vensters maak, die mure en dak dikker maak,verskillende kombinasies materiaal gebruik.

2. Doen en teken aanM Neem temperatuurlesings en teken dit in ’n tabel aan.

M Teken grafieke om te bewys dat jul huis ’n gerieflike, egalige temperatuur het.

M Lewer die tabel en die grafiek in vir assessering.

3. Doen verslagA. Julle groep moet jul huis wys en die volgende aan die res van die klas vertel en verduidelik:

M die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bou

M die eienskappe van die materiaal

M wat julle met die materiaal gedoen het om die huis gemakliker te maak.

B. Julle groep moet ’n paar paragrawe skryf oor wat julle geleer het oor:

M die materiaal wat julle gebruik het om die huis te bou

M die temperatuur in jul huis (van die grafiek).



56

Leerdertaak ONDERSOEK

Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal brandInstruksies1. Sit ’n klein stukkie van elke soort dakmateriaal (omtrent die grootte van jou pinkienael) op die

draadgaas – een op ’n slag.

2. Steek die spiritusbrander aan en sit dit onder die draadgaas.

3. Teken jou waarneming op die rekordblad aan.

4. Doen dieselfde met al die ander monsters.


Swart plastiek Tinfoelie Keramiekteëls Karton Gras Papier

Raak die materiaalmaklik aan diebrand?

Brand dit met ’ngroot of ’n kleinvlam?

Watter kleur is dievlam?

Rook dit?

Hoe ruik ditwanneer dit brand?

Wat is oor na ditgebrand het?

Neem waar hoe maklik ons dakmateriaal sal brandRekordblad

kurkprop draad

stukkiemateriaal

vlamdriepoot

klein stukkiedakmateriaal

draadgaas

spiritusbrander

Spiritusbrander met drie-poot en draadgaasmatjie

Hou ’n stukkie materiaal in ’n vlam.


57

Leerdertaak

Evalueer data en kommunikeer bevindingeOrden die soorte dakmateriaal

1. Maak ’n lys van die soorte dakmateriaal en rangskik dit van hoogs ontvlambaar (gevaarlik) tot dieminste ontvlambaar (baie veiliger). Gebruik jul resultate uit die tabel hierbo.

2. Gebruik alles wat jy oor die materiaal geleer het om die volgende te besluit watter dakmateriaal diebeste is. Verduidelik waarom jy so sê.

3. Vul die tabel met eienskappe van die verskillende soorte materiaal in.

4. Bespreek hierdie vrae met jou klas.

1. Watter soort dakmateriaal sal mense die maklikste laat versmoor of hul longe beskadigwanneer dit brand?

2. Watter soort materiaal skei onaangename (moontlik giftige) dampe af?

3. Watter soort materiaal smeul net en rook baie?

4. Watter soort materiaal smelt as dit brand? Waarom is dit ’n baie gevaarlike dakmateriaalwanneer dit brand? (Wanneer plastiek smelt, val en sit dit aan mense se vel vas enveroorsaak slegte brandwonde.)

5. Waarom kies mense ontvlambare materiaal om hul huise mee te bou?

6. Is daar ander soorte materiaal wat hulle ook kan kies?

7. Wat anders kan mense doen om brande te voorkom?


ons hou ’n emmer sandin ons huis om

brande mee te blus.


Keramiek-teëls

Brand ditmaklik?(ontvlambaarof nie-ontvlambaar)

Deursigtig:

Swart:

Hout, kartonof papier

Gras of riete:


58

Leerdertaak


Assesseringstaak vir LU2

Teken en skryf oor wat ons oormateriaal en huise geleer het

A. Vul ’n tabel in1. Vul die tabel van die eienskappe van materiaal. Gebruik die inligting uit die ondersoeke wat jy

tot dusver gedoen het en jou eie kennis.

2. Is daar enige inligting in die tabel wat jy nog nie kan invul nie? Watter inligting?

3. As jy dit nog nie kan invul nie, verduidelik waarom nie.

B. Skryf en teken(werk individueel of in pare)

Skryftaak oor verskillende soorte dakmateriaal 1. Lees die volgende: In die klas het ons oor die eienskappe van verskillende soorte

boumateriaal gepraat. Ons het materiaal getoets om te kyk wat die uitwerking van ’n voglaagis. Ons het getoets en vergelyk hoe verskillende soorte dakmateriaal die temperatuur in diehuis beïnvloed. Ons het ook getoets of die dakmateriaal brand.

2. Teken en skryf om alles te vertel wat jy oor verskillende dakmateriaal geleer het en hoe ditdie gerief en veiligheid van jou huis kan beïnvloed. Jy kan enigiets insluit wat jy in die klas enby die huis geleer het en wat jy uit jou eie ervaring weet.


Eien

skap

pe v

an m

ater

iaal

/sto

ww

eEi

ensk

ap v

an d

iem

ater

iaal

Hoe

die

mat

eria

alre

agee

r op

:

Gla

sM

etaa

l H

out

Plas

tiek

Prod

ukte

van

plan

t- e

ndi

erve

sels

(gra

s, rie

t, pa

pier

,ka

rton

, mat

, ens

.)

Kle

ipro

dukt

e(g

ebak

te e

non

geba

kte

klei

)

Klip

en

beto

n

Deu

rlaa

t va

n lig

Laat

lig

deur

Laat

nie

lig

deur

nie;

kan

lig

wee

rkaa

ts

Laat

nie

lig

deur

nie

Kan

lig

deur

laat

Om

wee

r ge

vorm

te w

ord

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

yof

na

verh

ittin

g

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d na

ver

hitt

ing

Kan

wee

rge

vorm

wor

dde

ur t

e sn

y en

te

skuu

r

Kan

wee

r ge

vorm

wor

d de

ur t

e sn

y,te

bui

g, e

ns.

Beh

ou s

y vo

rmte

en h

oë t

empe

-ra

ture

(500

°C to

t80

0°C)

en

wann

eer

bloo

tges

tela

an v

uur

Beho

u sy

vor

mBa

ie s

oort

e be

hou

hul v

orm

Buig

tee

n 20

0°C

en b

rand

bo

hier

die

tem

pera

tuur

Ont

bind

(ond

er-

gaan

’n c

hem

iese

vera

nder

ing)

of

smel

t

Raa

k ha

rd w

anne

erdi

t te

en m

eer

as50

0°C

geb

ak w

ord

Gel

eidi

ng v

anhi

tte

Gel

eier

Goe

ie g

elei

er v

anhi

tte

Swak

gel

eier

van

hitt

eSw

ak g

elei

er v

anhi

tte

Gel

eidi

ng v

anel

ektr

isit

eit

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

eBa

ie s

oort

e is

goei

e ge

leie

rsG

elei

nie

elek

tris

iteit

nie

Gel

ei n

ieel

ektr

isite

it ni

e

As

dit

vir

ster

kte

geto

ets

wor

dBr

eek

mak

likD

ie m

eest

eso

orte

is s

terk

Ster

kSt

erke

r as

gla

s

Abs

orbe

ring

van

wat

erN

ie a

bsor

bere

ndni

eN

ie a

bsor

bere

ndni

e

59


60

Leerdertaak


Assesseringstaak vir LU3Verwys na die assesseringstandaarde vir graad 6 LU3 op bladsy 82.

Hoe voorsien ons geskikte behuising aan mense?A. LeesLees die koerantberig “Is opslaanhuise die oplossing?” of soek en gebruik jou eie koerantberigoor behuising.

1. Dink jy sulke opslaanhuise sal ’n goeie manier wees om in die toekoms huise aan mense tevoorsien? Bespreek waarom of waarom nie.

B. BespreekVerbeel jou jy is ’n stad of dorp se burgemeester of stadsbeplanner. Daar is mense in jou stad ofdorp wat nie huise het nie en nie toegang tot boumateriaal het om hul eie huise te bou nie. Daaris ook mense wat hul eie huise gebou het van enige materiaal wat hulle in die hande kon kry.

1. Wat sal jy doen om daardie mense te help om huise te kry? Sal jy mense hul eie huise laatbou? Waarom of waarom nie?

2. As jy ’n bouinspekteur was, watter reëls sou jy maak om veilige, gerieflike huise te bou?Maak ses reëls en gee redes vir elkeen.

3. Hoe sal jy mense raadgee oor die beste (veiligste, sterkste, goedkoopste, ens.) boumateriaal?

4. Sal jy boumateriaal aan mense voorsien as hulle hul eie huise wil bou? Waarom? Sal hulledaarvoor moet betaal? Verduidelik waarom jy so sê.

5. Watter soort materiaal sal geskik wees vir mense om mee te bou, en waarom? Sal dieselfdemateriaal geskik vir alle plekke in Suid-Afrika wees? Waarom sê jy so?

6. Behoort mense hul eie huise te bou? Waarom sê jy so? Wie behoort hulle te leer hoe om ditte doen?

7. Waarom is dit belangrik om oor behuising na te dink en besluite daaroor te neem?

C. Bied idees aan1. Elke groep kies twee van die vrae hierbo en

berei idees oor behuising voor om aan die burgemeester voor te stel. Verbeel julle julle praat met die burgemeester.

2. Julle moet vyf of ses goeie voorstelle oor elke vraag maak. Elkeen in die klas moet een goeie voorstel aan die burgemeester verduidelik.

3. Skryf jul idees neer en teken dit, en gesels dan daaroor.


61

Daar is ’n tekort aan huise in ander dele van die wêreld ...

In Suidoos-Asië word houthuise op stelte gebou asvoorsorgmaatreël teen vloede.

Selfs in gegoede gemeenskappe in Europa isbehuisingstekorte ’n probleem.

Behuisingstekort nadie oorlog

Paul Garner het nadie Tweede Wêreldoorlogin Engelandgrootgeword. Na dieoorlog was daar ’nenorme tekort aanbehuising. Meer as ’nhalfmiljoen huise isgedurende die oorlogdeur bomme vernietig ofbeskadig. Terselfdertydhet baie soldate terug-gekeer en ’n blypleknodig gehad. Fabriekemaak mure en dakke

Die Britse regering moes ’n vinnige manier vindom huise te voorsien. Hulle het besluit dat diefabrieke wat gedurende die oorlog gewere en bommegemaak het, nou huise moes maak. Die fabrieke hetdie huise se mure en dakke van groot, plat stukkehout en metaal gemaak. Toe het vragmotors diestukke (mure en dakke) reguit na die bouterreingeneem. As kind het Paul Garner gesien hoevragmotors in die straat waar hy gewoon het,verbyry – elk met ’n halwe huis agterop. Elkehalfuur het nog ’n vragmotor verbygery.

Die mense het gedink hierdie opslaanhuise souomtrent 20 jaar hou. Maar party word vandag noggebruik – 60 jaar later!

Behuisingskrisis in Suid-AfrikaHier in Suid-Afrika het ons ook ’n

behuisingskrisis. In 1965 was ons bevolking 20miljoen. Vandag is dit meer as 43 miljoen. In dieWes-Kaap alleen kort ons 360 000 huise. Minder as

17 000 huise is in2003/2004 gebou. En in2004/2005 is net meeras 14 500 gebou. Baiemense wag reeds 20 jaarlank vir ’n ordentlikehuis. Intussen bou hullehul eie “informele”huise of “krotte”. Onsweet dat informelehuise (of krotte) baiemaklik kan brand. Elkejaar is daar vreeslikebrande in dieplakkerskampe in ennaby Kaapstad.

Meneer Garner maak ’n voorstelMeneer Garner stel voor dat die regering

staalopslaanhuise wat nie kan brand nie, beginmaak. Hy sê die huise sal 20 vierkante meter grootwees (omtrent vyf meter lank en vier meter breed).Dit sal ’n plafon en dakisolering hê sodat dit nie tewarm of te koud word nie. Die stukke sal op dieplek waar die huise moet staan, aanmekaargesitword. Die mure sal by die hoeke aanmekaar gesweisword.

Meneer Garner stel voor dat hierdie opslaanhuisein fabrieke in die townships gemaak word. Mense indie gemeenskap kan opgelei word om die stukkeaanmekaar te sweis. Hy sê die huise sal vinniggemaak en aanmekaargesit kan word. Elke huis salomtrent R10 000 kos om te maak. In ’n laterstadium kan ’n badkamer met ’n toilet aan die huisvasgebout word. Op hierdie manier kan ons huisevinniger begin voorsien.Aangepas uit Paul Garner se berig in die Cape Times, 10 Mei 2005

Huisloos ... ’n lewensfeit vir talle haweloses

Is opslaanhuise die oplossing?


62


63


64


65


66


67

’n Klip-en-modderhuis met ’n dak van natuurlike gras in landelike Ethiopië ...heeltemal omgewingsvriendelik!


68

LEW

END

E D

ING

EN

IE-L

EWEN

DE

DIN

GE

Koo

lsto

fgeb

asee

rde

lew

ensv

orm

eFo

tosi

ntes

e

hout

+ p

lant

mat

eria

al (

vese

ls)

st

eenk

ool +

olie

+ g

as

leer

klip

klei

sand

met

aal

Pigm

ente

(b

v. m

etaa

loks

ied)

papi

erpo

limer

em

ure

kera

mie

kgl

asgo

udbv

. yst

erok

sied

teks

tiel

efo

ndam

ente

kope

rko

pero

ksie

dys

ter

alum

iniu

mok

sied

ens.

chem

ikal

ieë

nylo

npo

liëst

erpl

astie

kra

yon

lycr

agl

asur

eiso

lato

rs

KLA

SSIF

IKA

SIE

VA

N M

AT

ERIA

AL/

STO

WW

ESt

erre

(elem

ente

)

Aard

kors

, lug

en

wate

r

kopp

ies

beke

rsba

kste

nete

ëls

glas

eve

nste

rrui

tegl

oeila

mpe

juw

elie

rsw

are

elek

trie

se d

raad

staa

len

s.

olie

oplo

smid

dels

verf

+ k

leur

sel


69

AAFFDDEELLIINNGG 33Uittreksels uit die NasionaleKurrikulumverklaring virNatuurwetenskappe Graad R-91. Kernkennis en -begrippe vir Materie en Materiaal/Stowwe (NKV) . . . . . . . . . . . .70

2. Leeruitkomste en assesseringstandaarde (NKV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74


7065

Eienskappe en Gebruike van Materiaal/Stowwe Eienskappe en Gebruikevan Materiaal/StowweSamevattende stelling: Ons kan materiaal/stowwe volgens die Samevattende stelling: Ons kan eienskappe daarvan klassifiseer ten einde soorte en patrone stowwe op verskillende maniere te bepaal. Eienskappe bepaal die seleksie van materiaal vir wysig na aanleiding van ons begripspesifieke doeleindes. van die substruktuur daarvan.

Grondslagfase

v Verskillende stowwe het verskillende eienskappe, soos v Stowwe kan gemeng word entekstuur, kleur, sterkte en gewig, en kan volgens hierdie soms kan veranderings gesien eienskappe geklassifiseer word. Ons maak dinge uit die word bv. die oplossing van ’n materiaal of stowwe wat die eienskappe besit wat ons vaste stof of nuwe kleure wil hê wanneer voedselkleurstowwe of

verf gemeng word.

Intermediêre Fase

v Suiwer stowwe het ’n smelttemperatuur en ’n kook- v Party veranderings in stowwe istemperatuur wat kenmerkend van elke stof is, en wat tydelik, maar ander verande-help om die stof te identifiseer. rings is permanent.

v Materiaal/stowwe word geëvalueer en geklassifiseer v Stowwe verander wanneer ditvolgens die eienskappe daarvan (soos hardheid, buig- energie as hitte ontvang ofbaarheid, hittegeleidings- of isolasievermoë, elektriese verloor. Hierdie veranderingsgeleidings- of isolasievermoë, of dit gemagnetiseer kan sluit inkrimping en uitsetting,word, oplosbaarheid en of dit roes). smelting, verdamping, konden-

sasie en stolling in. (Skakel met Energie en Verandering.)

v Hoofklasse stowwe is metale, keramiek (insluitend glas) v Die oplos van ’n stof in oplos-polimere (insluitend plastiek en vesel). In saamgestelde middel hang af van verander-stowwe word die eienskappe van twee of meer soorte likes wat die oplossnelheidmateriaal/stowwe gekombineer. affekteer.

Natuurwetenskappe

KERNKENNIS EN -BEGRIPPE IN MATERIE EN MATERIAAL/STOWWE

Struktuur, Reaksies en Veranderings van Materiaal/Stowwe


71

66

Eienskappe en Gebruike van Struktuur, Reaksies en Materiaal/Stowwe Veranderings van

Materiaal/StowweSenior Fase

v Stowwe in verskillende toestande het onderskeidende eienskappe soos kristalagtige strukture, saampersbaar-heid/onsaampersbaarheid, of die neiging om te versprei.

v Donkerkleurige oppervlakke word warmer as lig-kleurige oppervlakke wanneer dit aan uitstralende energiebronne soos die son blootgestel word. Donker-kleurige voorwerpe straal hul energie geredeliker as hitte uit as blink, ligkleurige voorwerpe. (Skakel met Energie en Verandering.)

v Sommige soorte materiaal word deur elektriese strome of magnete gemagnetiseer. Sommige soorte materiaal kan elektries gelaai word deur dit met ’n ander soort materiaal te vryf. (Skakel met Energie en Verandering.)

v Sommige geleiers en stroombaankomponente verminder die stroom in ’n elektriese stroombaan betekenisvol. Dit word resistors genoem. Resistors kan geselekteer of ontwerp word om strome te beheer.

v ’n Suiwer stof kan nie in verskillende stowwe geskei word nie, terwyl ’n mengsel geskei kan word, gewoonlik deur fisiese middele. Verskille in eienskappe kan gebruik word om mengsels van verskillende stowwe te skei (deur metodes soos filtrasie, distillasie, verdamping, chromatografie of magnetisme).

v Spesifieke gasse kan van die lug geskei word of in reaksies geproduseer word, en kan baie gebruike in die nywerheidsektor en ander sektore van die ekonomie hê. Suurstof, waterstof, en koolstofdioksied het ken-merkende eienskappe en reaksies waardeur dit geïdentifiseer kan word.

v Die verkryging of ontginning van nuttige materiaal uit grondstowwe hang af van chemiese reaksies en metodes van skeiding.

v Grondstowwe, waarvan verwerkte materiaal gemaak word, moet ontgin, gekweek of van ander lande ingevoer word. Grondstowwe wat ontgin word, is nie-hernubaar en mynbou kan skade aan die omgewing aanrig. Die kweek van grondstowwe behels keuses oor die gebruik van bewerkbare grond en wateropvanggebiede.

Revised National Curriculum Statements Grades R–9 (Schools)


v ’n Deeltjiemodel van materie kanfisiese veranderings van stowwe,soos smelting, verdamping,kondensasie, diffusie enverwarming deur geleiding,verklaar.

v Baie huishoudelike stowwe is suurof alkalies. Indikators is stowwewat met sure en oplosbare alkalië(basisse) reageer om produkte metonderskeidende kleure teproduseer. Sure en alkaliëneutraliseer mekaar om soute tevorm. Sure het kenmerkendereaksies met metale,metaaloksiede, hidroksiede enkarbonate.

v Baie chemiese reaksies het energienodig om te begin en baiechemiese reaksies stel energie vrywanneer dit plaasvind.

v Elemente bestaan uit slegs eensoort atoom, terwyl verbindings uittwee of meer soorte atome in vasteverhoudings gevorm word.Elemente kan reageer omverbindings te vorm, enverbindings kan tot die elementedaarvan ontbind. Energie-inset isnodig om ’n verbinding in syelemente op te breek, terwylenergie vrygestel word wanneerelemente reageer om ’n verbindingte vorm.


7267

Eienskappe en Gebruike van Struktuur, Reaksies en Materiaal/Stowwe Veranderings van

Materiaal/Stowwe

(Daar is geen verder kernkennisstellings vir Materie en Materiaal/Stowwe in hierdie fase nie.)


v Suurstof het kenmerkende reaksiesmet metale en niemetale, waardeuroksiede gevorm word. Sommige vanhierdie oksiede los in water op omsuur- of alkaliese oplossings te vorm.Sommige metale reageer geredelikermet suurstof as ander metale.Korrosie (roes) van yster is ’nekonomies belangrike reaksie watvoorkom kan word deur begrip vandie reaksies tussen yster, water ensuurstof.

v Die reaksie van suurstof met kos stelenergie vry in die selle van lewendedinge. (Skakel met Die Lewe enLewende Dinge.)


74

8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Leeruitkoms 1: Wetenskaplike Ondersoek

Die leerder is in staat om met selfvertroue op weetgierigheid oor natuurlike verskynsels te reageer, en ombinne die konteks van wetenskap, tegnologie en die omgewing verbande te ondersoek en probleme op te los.

Graad R-vlak Graad 1-vlak Graad 2-vlak Graad 3-vlak Graad 4-vlak

Beplanning van ondersoek

Leerder dra by tot Leerder beplan ’n Leerder beplan ’n Leerder gebruik Leerder dra ideesdie beplanning ondersoek ondersoek as deel die materiaal wat oor bekendevan ’n ondersoe- onafhanklik. van ’n groep. deur die groep ge- situasies, kende aktiwiteit. kies is om die behoeftes of

groep se plan te materiaal by en kommunikeer. identifiseer

interessante aspekte wat tot ondersoek kan lei.

Uitvoering van ondersoek en versameling van data

Leerder neem deel Leerder neem onaf- Leerder neem onaf- Leerder neem kon- Leerder ondersoekaan beplande hanklik deel aan ’n hanklik of as deel struktief aan die die moontlikhedeaktiwiteit. beplande aktiwiteit. van ’n groep deel aktiwiteit deel en in beskikbare

aan beplande verstaan die doel materiaal en vind aktiwiteit. daarvan. uit hoe dit gebruik

kan word.

Evaluering van data en kommunikasie van bevindings

Leerder dink en Leerder dink oor Leerder wys en ver- Leerder verduidelik Leerder praat oorpraat oor wat wat gedoen is en sê duidelik wat beplan en dink na oor waarnemings en gedoen is. wat uitgevind is. is en hoe dit gedoen watter optrede be- stel moontlike

is. plan is en of dit skakels met ander moontlik was om situasies voor.hierdie plan uit te voer.


75

Graad 5-vlak Graad 6-vlak Graad 7-vlak Graad 8-vlak Graad 9-vlak

Beplanning van ondersoek

Leerder lys, met Leerder help om Leerder beplan Leerder identifiseer Leerder beplan ’nbystand, wat fokusvrae vir eenvoudige toetse faktore wat in prosedure om bekend is oor ondersoek duidelik en vergelykings en ondersoek in ag voorspellings of bekende situasies te maak en beskryf dink na oor hoe om geneem moet word hipoteses te toets, en materiaal en die soort inligting dit billik te maak. en beplan maniere met beheer van ’nstel vrae vir wat benodig sal om data daaroor te steurendeondersoek voor. word om die vraag versamel, oor ’n veranderlike.

te beantwoord. verskeidenheid waardes heen.

Uitvoering van ondersoek en versameling van data

Leerder voer Leerder voer Leerder organiseer Leerder versamel en Leerder dra by tot instruksies en eenvoudige toetse en gebruik toerus- teken inligting aan, stelselmatige prosedures uit wat of opnames uit en ting of bronne om so akkuraat as wat dataversameling ’n klein aantal teken waarnemings inligting te versamel toerusting toelaat en ten opsigte vanstappe behels. of reaksies aan. en aan te teken. ondersoekdoeleindes akkuraatheid,

vereis. betroubaarheid en die nodigheid om ’n veranderlike te beheer.

Evaluering van data en kommunikasie van bevindings

Leerder doen Leerder bring Leerder veral- Leerder dink na oor Leerder soek verslag oor die waarnemings en gemeen ten opsigte die mate waarin patrone en groep se prosedure reaksies in verband van die relevante die gevolgtrekkings tendense in die en die resultate met die fokusvraag. aspek en beskryf wat bereik is, data wat versamel wat verkry is. hoe die data die redelike antwoorde is en veralgemeen

veralgemening op die fokusvraag ten opsigte van steun. van die ondersoek eenvoudige

is. beginsels.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9


76

10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Leeruitkoms 2: Konstruksie van Wetenskapkennis

Die leerder ken, interpreteer en pas wetenskaplike, tegnologiese en omgewingskennis toe.

Graad 4-vlak Graad 5-vlak Graad 6-vlak

Onthou van betekenisvolle inligting wanneer benodig

Leerder gebruik, ten minste, eie Leerder gebruik, ten minste, eie Leerder beskryf, ten minste, die vlotste taal om voorwerpe, vlotste taal om kenmerke van kenmerke wat een kategorie dingemateriaal en organismes te noem voorwerpe, materiaal en van ’n ander onderskei.en te beskryf. organismes te noem en te beskryf.

Kategorisering van inligting om kompleksiteit te verminder en patrone te soek

Leerder sorteer voorwerpe en Leerder skep eie kategorieë Leerder kategoriseer voorwerpe organismes na aanleiding van ’n voorwerpe en organismes en en organismes na aanleiding vansigbare eienskap. verduidelik eie reël vir twee veranderlikes.

kategorisering.

Interpretasie van inligting

(Daar is geen verdere assessering- (Daar is geen verdere assessering- Leerder interpreteer, ten minste, standaarde vir hierdie leeruitkoms standaarde vir hierdie leeruitkoms inligting deur alternatiewe vorme in graad 4 nie.) in graad 5 nie.) van dieselfde inligting te gebruik.

Toepassing van kennis op probleme wat nie eksplisiet onderrig word nie

(Daar is geen verdere assessering- (Daar is geen verdere assessering- (Daar is geen verdere assessering-standaarde vir hierdie leeruitkoms standaarde vir hierdie leeruitkoms standaarde vir hierdie leeruitkomsin graad 4 nie.) in graad 5 nie.) in graad 6 nie.)


77

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11


Onthou van betekenisvolle inligting wanneer benodig

Leerder onthou, ten minste, Leerder onthou, ten minste, Leerder onthou, ten minste, definisies en komplekse feite. prosedures, prosesse en beginsels, prosesse en modelle.

komplekse feite.

Kategorisering van inligting om kompleksiteit te verminder en patrone te soek

Leerder vergelyk kenmerke van Leerder pas klassifikasiestelsels op Leerder pas veelvuldige verskillende kategorieë voorwerpe, bekende en onbekende voorwerpe, klassifikasies op bekende en organismes en gebeurtenisse. gebeurtenisse, organismes en onbekende voorwerpe,

materiaal toe. gebeurtenisse, organismes en materiaal toe.

Interpretasie van inligting

Leerder interpreteer inligting deur Leerder interpreteer inligting deur Leerder interpreteer inligting deurkernidees in die teks te getabuleerde data na grafieke te lyngrafieke na teksbeskrywings te identifiseer, patrone in verander, deur data van grafieke verander, en omgekeerd, deur uitaangetekende data te vind en af te lees en deur voorspellings na patrone in tabelle en grafieke tegevolgtrekkings te maak uit aanleiding van patrone te maak. ekstrapoleer om te voorspel hoe inligting in verskeie vorme een veranderlike sal verander,(bv. prente, diagramme en deur verbande tussen verander-geskrewe teks). likes in tabelle en grafieke te

identifiseer, en deur moontlike verbande tussen veranderlikes te hipoteseer (veronderstel).

Toepassing van kennis op probleme wat nie eksplisiet onderrig word nie

Leerder pas konseptuele kennis Leerder pas konseptuele kennis Leerder pas beginsels toe en bringtoe deur ’n begrip wat onderrig is op ietwat onbekende situasies toe relevante begrippe in verband met ’n variasie van ’n soortgelyke deur na gepaste begrippe en met mekaar om oplossings vir situasie in verband te bring. prosesse te verwys. ietwat onbekende probleme te

ontwikkel.


78

12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Leeruitkoms 3: Wetenskap, die Samelewing en die Omgewing

Die leerder is in staat om begrip van die onderlinge verband tussen wetenskap en tegnologie, die samelewing en die omgewing te toon.


Begrip van wetenskap en tegnologie in die konteks van geskiedenis en inheemse kennis

Leerder beskryf hoe plaaslike Leerder identifiseer maniere Leerder beskryf ooreenkomste in inheemse kulture wetenskaplike waarop produkte en tegnologie uit probleme en oplossings in eie en beginsels en tegnologiese ander tye en kulture aangepas is. ander samelewings in die hede, produkte vir spesifieke doeleindes die verlede en moontlik in die gebruik het en steeds gebruik. toekoms.

Begrip van die impak van wetenskap en tegnologie op die omgewing en op mense se lewens

Leerder identifiseer kenmerke van Leerder identifiseer die positiewe Leerder stel maniere voor omtegnologiese toestelle rondom hom en negatiewe uitwerking van tegnologiese produkte en of haar, en sê wat die doel en nut wetenskaplike ontwikkelings of prosesse te verbeter en om die daarvan is. tegnologiese produkte op die negatiewe uitwerking daarvan op

gehalte van mense se lewens die omgewing te verminder.en/of die omgewing.

Herkenning van vooroordeel in wetenskap en tegnologie wat mense se lewens raak

Leerder identifiseer probleme wat Leerder beskryf die uitwerking Leerder stel maniere voor waarop sommige mense moontlik met die wat ’n gebrek aan toegang tot tegnologiese produkte en dienste gebruik van tegnologiese toestelle tegnologiese produkte en dienste toeganklik gemaak kan word vir kan hê. op mense het. diegene wat tans daarvan

uitgesluit is.


79

12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Leeruitkoms 3: Wetenskap, die Samelewing en die Omgewing

Die leerder is in staat om begrip van die onderlinge verband tussen wetenskap en tegnologie, die samelewing en die omgewing te toon.


Begrip van wetenskap en tegnologie in die konteks van geskiedenis en inheemse kennis

Leerder beskryf hoe plaaslike Leerder identifiseer maniere Leerder beskryf ooreenkomste in inheemse kulture wetenskaplike waarop produkte en tegnologie uit probleme en oplossings in eie en beginsels en tegnologiese ander tye en kulture aangepas is. ander samelewings in die hede, produkte vir spesifieke doeleindes die verlede en moontlik in die gebruik het en steeds gebruik. toekoms.

Begrip van die impak van wetenskap en tegnologie op die omgewing en op mense se lewens

Leerder identifiseer kenmerke van Leerder identifiseer die positiewe Leerder stel maniere voor omtegnologiese toestelle rondom hom en negatiewe uitwerking van tegnologiese produkte en of haar, en sê wat die doel en nut wetenskaplike ontwikkelings of prosesse te verbeter en om die daarvan is. tegnologiese produkte op die negatiewe uitwerking daarvan op

gehalte van mense se lewens die omgewing te verminder.en/of die omgewing.

Herkenning van vooroordeel in wetenskap en tegnologie wat mense se lewens raak

Leerder identifiseer probleme wat Leerder beskryf die uitwerking Leerder stel maniere voor waarop sommige mense moontlik met die wat ’n gebrek aan toegang tot tegnologiese produkte en dienste gebruik van tegnologiese toestelle tegnologiese produkte en dienste toeganklik gemaak kan word vir kan hê. op mense het. diegene wat tans daarvan

uitgesluit is.

73


Begrip van wetenskap as ’n menslike aktiwiteit in kulturele kontekste

Leerder vergelyk verskillende Leerder identifiseer maniere Leerder herken verskille in interpretasies van gebeurtenisse. waarop mense selfvertroue in hul verduidelikings wat deur die

kennisstelsels opbou. natuurwetenskappe en ander verduidelikingstelsels gebied word.

Begrip van die volhoubare gebruik van die aarde se hulpbronne

Leerder ontleed inligting oor Leerder identifiseer inligting wat Leerder reageer gepas op kennis volhoubare en onvolhoubare vereis word om ’n mening oor oor die gebruik van hulpbronnegebruik van hulpbronne. die gebruik van hulpbronne uit en die uitwerking op die

te spreek. omgewing.


80


WESTERN CAPE PRIMARY SCIENCEPROGRAMME TRUST (PSP)

Die PSP is ’n indiens-onderwysorganisasie wat laerskoolonderwysers op die gebied vandie Natuurwetenskappe en verwante leerareas ondersteun, veral in township-laerskole in

die Wes-Kaap. Ons is gebaseer by die Edith Stephens Wetland Park, Philippi, in dienabyheid van talle benadeelde gemeenskappe op die Kaapse Vlakte.

Die PSP is reeds sedert 1984 werksaam en het ’n uitstekende verhouding ontwikkel met’n kern van 200 laerskole uit al die township-gebiede, insluitend die plattelandse gebiedevan die Boland en Weskus. Meer as 1 050 onderwysers van graad 4 tot 7 en 126 000

kinders het al by die werk van die PSP gebaat.

Die PSP werk in ’n omgewing waar die meeste onderwysers en leerders ’n tweede taalmoet gebruik. Ons werk dus ook aan die ontwikkeling van leerders se

kommunikasievaardighede terwyl ons op wetenskapverwante leerareas en die omgewing fokus.

Die PSP werk tans met ’n span van nege personeellede.

KONTAKBESONDERHEDE

Western Cape Primary Science Programme (PSP)

Edith Stephens Wetland Park

Lansdowneweg

Philippi

7785

Posbus 24158

Lansdowne

7779

Suid-Afrika

Tel: (021) 691 9039; Faks: (021) 691 6350

e-pos: [email protected]; webtuiste: www.psp.org.za

NPO: 015-822

Registrasienommer: IT2806/99


Documents

Materie en Materiale [Graad 6 Afrikaans]