1

Pia Mellody

TOKSYCZNA MIŁO ŚĆ i jak się z niej wyzwolić

Część I :NAŁOGOWCY KOCHANIA I ICH PARTNERZY

ROZDZIAŁ 1 Nałogowa miłość a współuzależnienie Nałogowiec Kochania to ktoś, kto jest uzależniony od drugiej osoby, spleciony z nią i nieustannie skoncentrowany na niej bez udziału swej woli. Taki stan często opisuje się jako współuzależnienie(codependence), lecz według mnie to ostatnie jest zjawiskiem o wiele szerszym i bardziej fundamentalnym. Chociaż współuzależnienie może doprowadzić niektórych ludzi do nałogowej miłości, to jednak jak zobaczymy, nie wszyscy współuzależnieni są Nałogowcami Kochania. CHOROBA WSPÓŁUZALE ŻNIENIA Współuzależnienie jest upośledzeniem dojrzałości spowodowanym urazem z okresu dzieciństwa. Osoby współuzależnione są niedojrzałe lub dziecinne w takim stopniu, że przeszkadza im to w życiu. Według Diland’s Medical Dictionary proces chorobowy to ,,ściśle określony proces cechujący się charakterystycznym łańcuchem symptomów. Może on obejmować całe ciało lub jakąkolwiek jego część, a jego etiologia, patologia i rokowanie mogą być znane lub nieznane.” Łańcuch charakteryzujący współuzależnienie nazywam symptomami rdzennymi lub pierwotnymi; określają one stopień, w jakim osoby współuzależnione nie są wstanie nawiązać zdrowych stosunków z samymi sobą. Oto wykaz pierwotnych lub rdzennych symptomów współuzależnienia: 1.Trudność w doznawaniu poczucia własnej wartości, czyli trudność w kochaniu samego siebie. 2.Trudność w wytyczaniu granic między sobą a innymi ludźmi, czyli trudność w chronieniu własnej osobowości. 3.Trudność we właściwym poznaniu obiektywnej prawdy o sobie, czyli trudność w określeniu kim się jest i w jaki sposób dzielić się sobą z innymi. 4.Trudność we właściwym adresowaniu swoich dorosłych potrzeb i pragnień, czyli trudność w troszczeniu się o siebie. 5.Trudność w doświadczaniu i wyrażaniu obiektywnej prawdy o sobie z umiarem, czyli trudność we właściwym przeżywaniu swojego wieku i różnych zewnętrznych okoliczności . Prócz tego występuje również pięć drugorzędnych objawów, które ujawniają, w jaki sposób osoby współuzależnione uważają zachowanie innych ludzi za przyczynę swoich własnych niepowodzeń w zbudowaniu zdrowych z nimi stosunków. Te błędne opinie, znajdujące wyraz w symptomach wtórnych, stwarzają osobom uzależnionym trudność w stosunkach z innymi ludźmi, ale w istocie wyrastają z rdzennego problemu, jakim jest niezdrowy stosunek do samego siebie. Te pięć symptomów wtórnych to:1) wadliwe umiejscowienie roli kierowniczej,2) oburzenie,3) upośledzona duchowość,4) różne uzależnienia lub schorzenia psychiczne czy fizyczne,5) kłopoty z nawiązaniem bliskiego, poufałego kontaktu z partnerem. 1.WADLIWE UMIEJSCOWIENIE ROLI KIEROWNICZEJ Ludzie współuzależnieni 1) starają się kierować innymi przez mówienie im, jacy powinni być, aby osoby uzależnione czuły się zaspokojone; lub też 2) pozwalają innym kierować sobą, akceptując rolę jaką inni im wyznaczają, aby czuć się zaspokojonymi. Każda forma wadliwego umiejscowienia roli kierowniczej wzbudza negatywne reakcje osoby, którą się kieruje, a owe negatywne reakcje każą ludziom współuzależnionym upatrywać w innych przyczyny swojej własnej niezdolności do wewnętrznego zaspokojenia samych siebie.

2

2.OBURZENIE Ludzie współuzależnieni używają oburzenia jako bezskutecznej metody ochrony swojej osobowości i odzyskania szacunku do samych siebie. Kiedy ludzie są tyranizowani, doświadczają dość intensywnie dwu odczuć: obniżenia szacunku do samych siebie, swojej wartości lub wyjątkowości, oraz przemożnej potrzeby znalezienia jakiegoś sposobu na powstrzymanie agresji tyrana. Gniew daje ludziom poczucie władzy i energii. W zdrowych dawkach gniew daje siłę do zrobienia tego, co jest niezbędne, aby chronić samego siebie. Kiedy jednak ponawiamy wybuchy gniewu i łączymy go z obsesyjna chęcią ukarania napastnika lub wzięcia na nim odwetu, wkraczamy w sferę oburzenia i złości. Niezależnie od tego czy faktycznie dokonujemy aktu kary lub zemsty, oburzeniu towarzyszy zawsze pragnienie zemsty lub ukarania. Złość osłabia osobę współuzależnioną, ponieważ towarzyszy jej proces ustawicznego ,,przeżuwania” w myślach aktów tyranii, co rodzi takie bolesne odczucia, jak wstyd, ukrywany lub słabo wyrażony gniew, czy depresyjną frustrację. Oburzenie odgrywa kluczową rolę w sposobie, w jakim życie człowieka współuzależnionego jest krępowane przez obwinianie innych o swoją własną niezdolność do zbudowania sobie zdrowych barier ochronnych. 3.UPOŚLEDZONA DUCHOWO ŚĆ Ludzie współuzależnieni albo czynią kogoś innego swoim Najwyższym Autorytetem poprzez nienawiść, lęk lub nabożną cześć, albo starają się być Najwyższym Autorytetem dla innych. Niezależnie od tego, czy osoba współuzależniona jest lub nie jest świadoma tego, co się z nią dzieje, ten wtórny objaw może być dość bolesny i szkodliwy dla jej zdrowia i funkcjonalnego rozwoju . 4.UZALEŻNIENIA I SCHORZENIA UMYSŁOWE LUB FIZYCZNE Zdolność stawiania czoła rzeczywistości jest związana bezpośrednio ze zdolnością nawiązania zdrowych stosunków z samym sobą, co oznacza miłość własną, ochranianie siebie, identyfikowanie siebie, troskę o siebie i dostosowywanie się do zmiennych warunków. Przeżywanie takich zdrowych, ześrodkowanych relacji do siebie samego pozwala nam na pomyślną konfrontację z prawdą o nas samych, innych ludziach, o Najwyższym Autorytecie w naszym życiu, o naszej aktualnej sytuacji. Rozwijanie tych zdolności i umiejętności postrzegania jest rdzeniem procesu leczenia się ze współuzależnienia. Kiedy jednak nie potrafimy nawiązać funkcjonalnych, wewnętrznych stosunków z samym sobą i osiągnąć poczucia samowystarczalności, ból doznawany wewnętrznie oraz towarzyszący naszym stosunkom z innymi i z naszym Najwyższym Autorytetem, często prowadzi do pragnienia szybkiego pozbycia się bólu poprzez jakiś rodzaj uzależnienia. Dlatego wydaje mi się, że zwykle osoba pogrążona w jakimś nałogu jest również współuzależniona; i odwrotnie-osoba współuzależniona jest zwykle pogrążona w jednym lub kilku procesach nałogowych lub obsesyjno/przymusowych. Omawiany symptom wtórny jest więc pierwszorzędnym ogniwem między współuzależnieniem a innymi rodzajami uzależnienia-w szczególności nałogową miłością. Przeżywając często nierozpoznany ból porażki w nawiązaniu zdrowych stosunków z samym sobą i obwiniając innych o tę porażkę, Nałogowiec Kochania dąży do zbliżenia z inna osobą, wierząc, że jest ona w stanie i powinna złagodzić jego wewnętrzny ból przez darzenie go bezwarunkowa miłością, stałym zainteresowaniem i opieką. 5.TRUDNOŚCI Z NAWI ĄZANIEM ZDROWEGO KONTAKTU Z PARTNEREM Bliski kontakt z drugą osobą (można go nazwać poufałością) zakłada dzielenie się własną prawdą o sobie z innymi i przyjmowanie przekazywanej przez innych wiedzy o nich samych, bez prób osądzania i zmieniania owych prawd przez każdą ze stron. Ludzie wspóluzależnieni przejawiający rdzenny symptom trudności w udzieleniu sobie odpowiedzi na pytanie, kim właściwie są, i nie potrafiący dzielić się sobą z innymi we właściwy sposób, nie mogą osiągnąć zdrowej poufałości, ponieważ zakłada ona dzielenie się prawdą o sobie z inna osobą. Bez takiej zdrowej poufałości współuzależnieni nie potrafią wyzwolić się ze swoich niedojrzałych sposobów postrzegania rzeczywistości i wciąż mają bolesne problemy w nawiązaniu zdrowych stosunków z innymi. CO NAJPIERW-WYLECZENIE Z NAŁOGÓW CZY ZE WSPÓLUZALE ŻNIENIA? Ponieważ tak wielu ludzi wspóluzależnionych ma jeden lub kilka nałogów, często powstaje problem, co leczyć najpierw. Wydaje mi się, że silne nałogi, które chwilowo uśmieżają ból i które kamuflują rzeczywistość, utrudniają leczenie za współuzależnienia, jako że proces terapii obejmuje uczenie się coraz bardziej dojrzałej konfrontacji z rzeczywistością. Istnieją w każdym razie przynajmniej cztery takie silne, zaciemniające rzeczywistość nałogi, z którymi trzeba sobie poradzić (jeśli tylko są obecne w życiu danej osoby) zanim przystąpi się do skutecznego leczenia z uzależnienia osobowego:

3

• alkoholizm i narkomania • uzależnienie seksualne • cięższe stadium uzależnienia hazardowego • poważniejsze problemy z jedzeniem (brak łaknienia, chorobliwy głód, żarłoczność) w stadium zagrażającym życiu. W pewnym punkcie procesu leczenia rdzennych objawów uzależnienia osobowego, upór, z jakim osoba leczona zaprzecza istnieniu w jej życiu innych nałogów, raptownie słabnie. W niektórych przypadkach ludzie dopiero wtedy odkrywają swoje nałogi. Oto przykład: Joe, leczony z alkoholizmu, zdobywa skądś trochę pieniędzy i nagle uświadamia sobie, że jest uzależniony już nie od piwa, lecz od lodów. Rozwinął się w nim nałóg jedzenia. W innych wypadkach jakiś niezidentyfikowany nałóg może działać przez jakiś czas, lecz dopiero w miarę postępu leczenia, gdy ludzie odzyskują coraz większą zdolność tolerowania swojej rzeczywistości(trzeci symptom rdzenny),nałóg ten może być zidentyfikowany i ujawniony. Na przykład Gwen, leczona z nałogowego braku łaknienia, uświadomiła sobie w pewnym punkcie terapii, że zbyt często przekraczała stan swojego konta w banku, wykorzystywała kartę kredytową do zera i w końcu musiała pożyczać pieniądze od przyjaciół lub rodziców, aby jakoś przeżyć. Wyleczenie ze współuzależnienia pozwoliło jej na odważne rozpoznanie nałogu wydawania pieniędzy. Z różnych powodów w procesie terapii ludzie często rozpoznają w sobie inne nałogi, które wymagają leczenia. Oto przykłady takich nałogów: • nałogowa miłość • problemy z jedzeniem nie zagrażające życiu • nałóg pracy • nałóg wydawania pieniędzy i robienia długów • uzależnienie religijne • uzależnienie nikotynowe • uzależnienie kofeinowe NAŁOGOWCY KOCHANIA I ICH PARTNERZY Nałogowa miłość jest więc uzależnieniem, które często ujawnia się dopiero w pewnej fazie leczenia rdzennych objawów współuzależnienia. Ujawnieniu tego nałogu może towarzyszyć głęboka destabilizacja uczuciowa, ponieważ opór przed przyznaniem się do niego i przed utratą złudzeń jest wyjątkowo silny. Tragiczne wzorce typowych problemów, na jakie napotkałam w nałogowej miłości ujawniają się szczególnie we wzajemnych stosunkach dwojga ludzi, z których każde ma pewne charakterystyczne cechy. Jedna strona jest skoncentrowana na partnerze i wzajemnych stosunkach; druga stara się uniknąć poufałej bliskości z partnerem, najczęściej poprzez uleganie jakimś innym nałogom. Pierwsza osobę nazywam Nałogowcem Kochania, drugą-Nałogowcem Unikania Bliskości. Układ stosunków między nimi nazywam związkiem wzajemnego współuzależnienia (co-addicted relationship) Osoby wzajemnie uzależnione są często małżeństwem, ale ów problem może się pojawić w przypadku niemal każdej realnej lub wyimaginowanej pary:rodzic-dziecko,przyjaciel-przyjaciel,doradca-klient,szef-podwładny,lub wyimaginowanego układu między jakąś osobą a osobistością publiczną lub popularnym idolem, np. Elvisem Presleyem (którego Nałogowiec Kochania mógł nigdy nie spotkać osobiście). Podstawą układu wzajemnego nałogowego uzależnienia nie jest zdrowa miłość, lecz duża intensywność emocji, pozytywna i negatywna. Szczególnie Nałogowiec kochania może doświadczać silnych, obsesyjnych i niezależnych od jego woli odczuć, myśli i zachowań związanych z układem wzajemnego uzależnienia, a także intensywnych odczuć wobec partnera, takich jak oburzenie, lęk, nienawiść, pożądanie i ,,miłość”. W następnym rozdziale zbadamy te szczególne cechy Nałogowca Kochania bardziej szczegółowo.

4

ROZDZIAŁ 2 Charakterystyka Nałogowca Kochania Oto trzy charakterystyczne właściwości zachowań Nałogowca Kochania: 1.Nałogowiec Kochania poświęca nieproporcjonalnie dużą ilość czasu i troski osobie, od której jest uzależniony,

a także ,,ceni ją bardziej od siebie”; to skupienie się na partnerze bywa często obsesyjne. 2.Nałogowiec Kochania w sposób jawnie nierealistyczny oczekuje od partnera bezwarunkowo pozytywnego stosunku do siebie. 3.Nałogowiec Kochania przestaje się troszczyć o siebie i wierzyć w swoją wartość. Chociaż najczęściej Nałogowcami Kochania są kobiety uwikłane w układ seksualno-romantyczny, mężczyźni również mogą być ofiarami tego uzależnienia. Nałogowcem Kochania może też być osoba pozostająca w innym układzie stosunków wobec partnera, a więc np. wobec rodzica, dziecka, macochy, doradcy, bliskiego przyjaciela, kapłana lub guru, członka wprowadzającego do Klubu AA, czy gwiazdy filmowej. DWA LĘKI: ŚWIADOMY I UKRYTY Nałogowca Kochania dręczą zwykle dwa podstawowe lęki. Najbardziej uświadomionym lękiem jest lęk przed porzuceniem. Nałogowiec Kochania zgodzi się prawie na wszystko, byle tylko uniknąć porzucenia. Źródłem lęku przed porzuceniem są specyficzne przeżycia z okresu dzieciństwa. Jest paradoksem, że podczas gdy Nałogowiec Kochania pragnie za wszelką cenę uniknąć porzucenia i być związanym z partnerem w bezpieczny sposób, krępujący, zaborczy związek, jaki stara się on zbudować, przypomina bardziej usidlenie niż zdrową bliskość. Jest to związane z innym rodzajem lęku, trudniejszym do uświadomienia. Lęk ten ma również swoje źródło w przeżyciu fizycznego lub emocjonalnego porzucenia w okresie dzieciństwa. Nałogowcy Kochania nie doświadczyli nigdy dostatecznej bliskości swoich byłych, odrzucających ich opiekunów, więc nie potrafią kształtować swojej poufałej bliskości z partnerem w zdrowy sposób. Tak więc w okresie dorosłości, podczas gdy Nałogowcy Kochania często sądzą, że potrafią być serdeczni i bliscy, i że pragną zbudować intymny związek ze swoim partnerem, w rzeczywistości cofają się przed ofertą zdrowej bliskości, ponieważ nie wiedzą, jak się w takiej sytuacji zachować. Kiedy osiągną pewien stopień poufałości, często ogarnia ich panika i robią coś, co ponownie oddala ich od partnera. Te dwa lęki-lęk przed porzuceniem i lęk przed zbliżeniem-kształtują samoobronny dylemat, który dręczy Nałogowca Kochania. Nałogowcy Kochania świadomie pragną bliskości, lecz nie potrafią znieść zdrowej bliskości, dlatego całkowicie nieświadomie wybierają partnera, który nie jest w stanie zbliżyć się do nich na tyle, by zbudować zdrowy związek. TOKSYCZNA SIŁA UZALE ŻNIENIA:PO ŚWIĘCANIE ZBYT WIELE CZASU I NADAWANIE NADMIERNEGO ZNACZENIA Kiedy jako zdrowiejący współuzależnieni wychodzimy wreszcie z fazy zaprzeczania, że jesteśmy również uzależnieni od jakiejś substancji lub jakiegoś przymusowego zachowania, często zdajemy sobie sprawę, że ów nałóg jest silniejszy od naszej woli. Bez względu na to, od czego staliśmy się uzależnieni, początkowo nałóg pozwala nam czuć się lepiej, a następnie zaczyna działać w odwrotnym kierunku: czujemy się coraz gorzej. Załóżmy, że bolesne i szkodliwe konsekwencje ulegania nałogowi lub dokonana przez kogoś konfrontacja zmusiły nas do zastanowienia się nad tym, co robimy. Możemy wówczas podjąć decyzję odrzucenia szkodliwej substancji lub ulegania przymusowym zachowaniom, lecz-niestety-okazuje się, że nie jesteśmy w stanie wcielić tej decyzji w życie. W tym punkcie, przy pewnym wysiłku. możemy zdać sobie sprawę, że jesteśmy w niewoli czegoś większego, czegoś, nad czym nie mamy kontroli, czegoś, co ma nad nami zaskakująco silną władzę. W tym sensie można powiedzieć, że w rezultacie uczyniliśmy ze swego uzależnienia Najwyższy Autorytet. Leczenie może się rozpocząć dopiero wtedy, gdy potrafimy w końcu przyznać się, że jesteśmy bezsilni wobec swego uzależnienia i wobec samych siebie, i że nasze życie wymknęło się nam spod kontroli. Dostrzeżenie tego stanu rzeczy jest istotą pierwszego kroku w którymkolwiek programie Dwunastu Stopni. Ten proces oceny uzależnienia może mieć zastosowanie i do nałogowej miłości. Chyba najbardziej charakterystyczną cechą nałogowej miłości jest poświęcanie zbyt wiele czasu i nadawanie zbyt wielkiego znaczenia drugiej osobie. Nałogowiec Kochania skupia się prawie bez reszty na osobie, od której jest uzależniony; myśli obsesyjnie o partnerze, chce z nim wciąż przebywać, chce go dotykać, słuchać i rozmawiać z nim, chce również być otaczany przez niego tkliwą troską i najwyżej ceniony. Na początku taki układ stosunków sprawia, że Nałogowiec Kochania czuje się bardzo dobrze. Uwielbia swego partnera między innymi za jego spektakularną zdolność załatwiania wielu spraw, uważa go za kogoś lepszego od

5

siebie i mającego większą władzę. Wraz z uznaniem owej władzy pojawia się tendencja do przypisywania mu władzy większej niż ją w rzeczywistości posiada. Towarzyszy temu przekonanie, że partner wybawi Nałogowca Kochania ze wszystkich trudnych sytuacji, że ochroni go przed bólem lub zgubą, że będzie się nim opiekował i zapewniał mu utrzymanie. Kiedy Nałogowiec Kochania obdarza drugą osobę tak wszechmocną potęgą, czyni ją swoim Najwyższym Autorytetem, podobnie jak alkoholik czyni Najwyższym Autorytetem butelkę, narkoman swój narkotyk, a pracoholik pracę. W miarę jak Nałogowiec Kochania stara się coraz bardziej manipulować drugą osobą, aby dorównywała jego wyobrażeniom-a więc, aby była kimś kto się nim opiekuje i kto go kocha, i to w sposób w jaki Nałogowiec Kochania chce być kochany i otaczany opieką-zaczyna przeżywać powtarzające się coraz częściej poczucie niespełnienia, ponieważ nikt nie jest w stanie zaspokoić takich nienasyconych pragnień. Ten układ wzajemnych stosunków zaczyna więc męczyć Nałogowca Kochania. Kiedy sytuacja się pogarsza, może on nawet podjąć decyzję przerwania związku; odkrywa wtedy że nie może żyć ze swym partnerem i nie może żyć bez niego. Nałogowiec Kochania nie tylko ma fałszywe wyobrażenia o tym, kim jest jego partner; odczuwa też złość i urazę z powodu powtarzających się zawodów, gdy partner nie zachowuje się zgodnie z jego oczekiwaniami(a są to oczekiwania wobec Najwyższego Autorytetu). Nałogowiec Kochania zaczyna więc z toksyczną zawziętością odpłacać partnerowi za to, co uważa za jego świadome zaniedbania w miłości. Wielu badaczy twierdzi, że człowiek współuzależniony to ktoś zależny od partnera, skoncentrowany na nim i przesadnie wobec niego opiekuńczy. Uważam jednak, że taki stan bardziej odpowiada temu, co nazywamy tutaj nałogową miłością. Nie wszyscy współuzależnieni czynią ze swych partnerów Najwyższy Autorytet. Niektórzy odgradzają się od nich; inni nieustannie się na nich obrażają i kontrolują ich, bez starania się o zbliżenie. Czynienie z drugiej osoby Najwyższego Autorytetu jest, jak sądzę istotą nałogowej miłości; już sam ten proces ma zresztą charakter nałogu. Aby wejść na drogę leczenia współuzależnienia lub nałogowej miłości i utrzymać się na niej, trzeba nawiązać stosunki z właściwym Wyższym Autorytetem-z autorytetem większym od nas samych i nie będącym inną osobą ludzką, z Najwyższym Autorytetem, który może nam zapewnić przewodnictwo, pociechę i uspokojenie. W schemacie programu Dwunastu Stopni rozwój duchowy łączy nas z czymś, co jest od nas potężniejsze, tak abyśmy mogli otrzymać pomoc niezbędną dla pokonywania naszej niedoskonałości, słabości i braku sił do radykalnej przemiany. Otrzymujemy również pomoc w wewnętrznych zmaganiach, jakie przeżywają wszyscy ludzie w sytuacjach zwykłych życiowych trudności. NIEREALISTYCZNE OCZEKIW ANIE BEZWARUNKOWEJ AKCEPTACJI Inna silna właściwość nałogowej miłości polega na tym, że Nałogowiec Kochania oczekuje nieustannie od partnera bezwarunkowej akceptacji, co wypływa z jego fundamentalnego braku poczucia szacunku do samego siebie. Nałogowcy Kochania zwykle mają poważne wątpliwości co do swojej wartości, stąd też bardziej od innych ludzi pragną i poszukują przeżycia bezwarunkowej akceptacji, aby złagodzić ból spowodowany swoją wadliwą samooceną. Podobnie jak alkoholik szukający ulgi w butelce, Nałogowiec Kochania poszukuje ulgi w swoim układzie stosunków z partnerem (cecha wspólna za współuzależnienim). Tragedia polega na tym, że Nałogowcy Kochania zwykle łączą się z Nałogowcami Unikania Bliskości, którzy starają się uniknąć zaangażowania i zdrowej bliskości, koncentrując się na innych nałogach takich jak alkoholizm, pracoholizm czy przelotne romanse. Nałogowcy Kochania często porzucają przesadną troskę o Nałogowców Unikania Bliskości, gdy życie tych ostatnich wymyka się im spod kontroli. Wprowadza ich to jednak w stan silnego rozdrażnienia. Ponieważ nie mogą znieść myśli o osamotnieniu, pozostają w dawnym związku i starają się spełniać swoje zwykłe obowiązki, ale rozdrażnienie powoduje, że stają się wobec partnera złośliwi i pragną go bez przerwy nadzorować. Nie potrafią odejść bo boją się osamotnienia; nie znajdują satysfakcji w dawnym związku, bo ich przemożna potrzeba pomocy, opieki i ochrony nie jest zaspokajana. ZANIK POCZUCIA SWOJEJ WARTO ŚCI I TROSKI O SIEBIE Kiedy Nałogowcy Kochania tkwią w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, przestają się o siebie troszczyć i pozytywnie oceniać. Stwierdziłam, że większość z nich po prostu nie potrafi tego robić, bo ulega przekonaniu, że nie do nich to należy. Kiedy wiążą się z inną osoba, oczekują, że to ona będzie się o nich troszczyć i będzie ich doceniać; porzucają więc wszystko co sami uprzednio dla siebie robili. Słyszałam wiele kobiet będących Nałogowcami Kochania, jak mówiły: ,,Kiedy nie jestem z nikim związana, naprawdę potrafię się sobą zająć. Dbam o zdrowy bilans na swoim koncie, naprawiam samochód, odżywiam się rozsądnie, daję sobie radę z większością problemów. Zwykle podejmuję właściwe decyzje i jestem zadowolona ze swoich opinii. Ale kiedy zwiążę się z kimś, wszystko się psuje, przestaję być cokolwiek warta”. Z kolei mężczyźni ulegający nałogowej miłości często nie mają pojęcia jak posługiwać się pralką, odkurzaczem lub zmywarką i jak sobie przyszyć guzik.

6

Oczekiwanie bezwarunkowej akceptacji od innej osoby jest całkowicie irracjonalne; tym bardziej bezsensowne jest oczekiwanie, że osoba, która stara się uniknąć bliskości, będzie się o nas troszczyła. Nałogowcy Kochania ulegający błędnemu przeświadczeniu, że ich partnerzy mogą się o nich troszczyć i mieć do nich bezwarunkowy pozytywny stosunek, skazują się na klęskę w swoich stosunkach z samym sobą(kolejne ogniwo łączące ze współuzależnieniem). PONIŻAJĄCE PRZEŻYCIA Z OKRESU DZIECI ŃSTWA Doszłam do wniosku, że przyczyną popadania w nałogową miłość jest niewyleczona rana dziecięcego porzucenia, i przekonanie, że nie można czuć się bezpiecznie w świecie, jeśli ktoś się nami nie opiekuje. Nałogowcy Kochania są przywiązani do złudnej wiary w to, że ich partner ma dość siły i władzy by się o nich troszczyć, wspierać ich i w jakiś sposób dopełniać. Nieustannie próbują nakłonić Nałogowca Unikania Bliskości, aby spełnił ich nierealistyczne oczekiwania, a ów stały nacisk w poważnej mierze zatruwa stosunki między nimi. Nałogowcom Kochania zwykle brakowało właściwych więzi z ich opiekunami i prawdopodobnie przeżyli w dzieciństwie porzucenie(lub poczucie porzucenia).Małe dzieci odczuwają miłość, jeśli doświadczają opieki i troski. Troska jest komunikatem: ,,Jesteś kimś ważnym, liczysz się dla mnie, jesteś kochany”. Sądzę, że kiedy dzieci nie odczuwają wystarczająco silnej więzi z rodzicem i nie doświadczają jego troski, mają poważne trudności z samooceną, z poczuciem swojej wartości. Nałogowcy Kochania zwykle doświadczyli w dzieciństwie dojmującego bólu, smutku i goryczy porzucenia, ponieważ jakaś część ich osobowości nie mogła się właściwie rozwijać, kiedy zabrakło serdecznej troski ze strony ich opiekunów. Ten ból i smutek nazywam ,,bólem odrzuconego dziecka”. Jego źródła są bardzo głębokie i sięgają poza najwcześniejsze świadome wspomnienia. Jako dzieci, Nałogowcy Kochania przeżyli dojmujący lęk, ponieważ w żaden sposób nie mogli doświadczyć bliskości swoich opiekunów. Podczas terapii często opisują ten dziecięcy lęk jako poczucie utraty oddechu, jakby odcięto im dopływ powietrza, jakby się dusili. Opisują również poczucie pustki; była to pustka braku troski ze strony ich opiekunów. A ponieważ ten brak troski odbierali jako skutek nie dostrzegania ich wartości, nie potrafili być sobą i polubić siebie. Na dodatek wielu odczuwało rozdrażnienie i urazę z powodu niezaspokojenia ich potrzeb, jako, że zdarzają się przelotne chwile, w których takie dzieci są świadome poniżenia jakiemu podlegają. Głębokie osamotnienie w dzieciństwie-pierwotne doświadczenie porzucenia-ma zwykle toksyczny wpływ na dzieci, którego skutki rozciągają się na okres dojrzałości. Pierwotne doświadczenie porzucenia jest szczególnie naznaczone bólem, lękiem, wstydem i poczuciem pustki. Ponieważ dzieci nie mają gdzie wyrazić tych odczuć, magazynują je wewnątrz siebie i uwalniają wiele lat później, kiedy przeżycie porzucenia(lub zagrożenie porzuceniem)pobudza nagromadzone w dzieciństwie emocje. Wiele z tych dzieci nawiązało pewne ograniczone lub krótkotrwałe więzi z jakąś osobą np. z dziadkiem, które przyniosły im ulgę w bólu, lęku, urazie i poczuciu pustki porzucenia. Niestety mogło to jedynie skomplikować późniejsze problemy, ponieważ nauczyło je że tym co przynosi ulgę w udręce jest związane z inną osobą. Już jako dzieci Nałogowcy Kochania pragną się z kimś związać, należeć do kogoś, czuć się bezpiecznym przez związek z kimś, kto(jak sądzą)wypełni ich przeraźliwą pustkę i rozwieje ich poczucie niedostateczności. Tęsknią za osobą, która złagodzi stres pierwotnego przeżycia porzucenia. Kiedy dorosną, może to być każda inna osoba: kochanek, rodzic, przyjaciel, ich własne dzieci, doradca, ksiądz. Jeśli nawet ta druga osoba nie jest w rzeczywistości dostatecznie silna, nie ma to dla nich żadnego znaczenia. Nałogowiec Kochania wyposaży tę osobę w wystarczającą ilość wyimaginowanej siły i bezwarunkowej miłości, aby go uzdrowiła i uczyniła bezgranicznie szczęśliwym. NARODZINY MARZENIA O WYBAWCY Jednym ze sposobów w jaki dzieci potrafią łagodzić ból opuszczenia przez rodziców, jest fantazjowanie o wybawieniu z tej sytuacji przez jakiegoś bohatera. Mała dziewczynka może marzyć o rycerzu w jaśniejącej zbroi, który ją pokocha, dokona różnych czynów ukazujących światu jego miłość, połączy się z nią i nada jej życiu sens i barwę. Przypomina to często bajkę o Śpiącej Królewnie, w której Królewna spoczywa w uśpieniu, bez kontaktu z otoczeniem, aż do czasu gdy obudzi ją życiodajny pocałunek Księcia. Dzieci spędzają w świecie takich fantazji wiele czasu, ponieważ wprowadza je to w stan euforii. Sama jako dziecko całymi godzinami marzyłam o swoim rycerzu. Kiedy było mi źle, mogłam wywołać to marzenie w wyobraźni, osiągnąć stan euforii w ciągu dziesięciu minut i trwać w nim przez co najmniej dwie lub trzy godziny. Sądzę, że kiedy się wywołuje takie miłe wyobrażenia i pogrąża w nich, można pobudzić w sobie emocjonalną reakcję prowadzącą do wyzwolenia się endorfiny, która dosłownie łagodzi emocjonalny ból i wywołuje różne stopnie euforii. Takie dzieci zaczynają wierzyć, że(podobnie jak Śpiąca Królewna)przez związek ze swoim wyimaginowanym bohaterem w końcu ożywią się, poczują bezpieczne i wartościowe.

7

Dla Nałogowców Kochania płci męskiej wybawcą jest często jakaś nadopiekuńcza kobieta; dla homoseksualistów jest nim inna osoba tej samej płci. Ta fantazja zapada coraz głębiej w podświadomość w miarę dojrzewania danej osoby. Jako ludzie dorośli osoby takie nadal poszukują kogoś, kto spełniłby rolę wybawcy wykreowanego w dziecięcej fantazji. Sprzyja temu współczesny rozkwit literatury romansowej, filmów i piosenek miłosnych, które mają duży wpływ na wielu ludzi. Niektórzy mogą nawet rozumować w ten sposób: ,,Musi być jakiś sposób na znalezienie takiego bohatera skoro jest na ten temat tyle filmów, książek i piosenek”. Taka linia rozumowania towarzyszy sytuacji, w której zarysowane w książkach, filmach czy układy stosunków międzyosobowych odzwierciedlają rzeczywiste schorzałe związki uczuciowe, zbudowane na samej intensywności uczuć, na ułudzie i nierealistycznych oczekiwaniach, a nie na dojrzałej, zdrowej miłości. WBUDOWANE POCZUCIE BEZRADNO ŚCI Kiedy rodzice odrzucają dziecko, otrzymuje ono następujący komunikat: ,,Nie będziemy się o ciebie troszczyć, bo nie widzimy w tobie żadnej wartości”. Opuszczone dziecko doświadcza braku troski i potwierdzenia z zewnątrz, bo opiekunowie je porzucili; nie może też samo troszczyć się o siebie i potwierdzać, bo jest zbyt niedojrzałe i nikt mu nie pokazał na czym polega zdrowa troska i opieka. Dlatego też prawie wszyscy Nałogowcy Kochania wkraczają w dorosłe związki osobowe z wbudowanym poczuciem ułomności i braku wartości, oraz z przekonaniem o swojej bezradności. Źródłem tego stanu jest pierwotne porzucenie przez rodziców. Towarzyszy temu zwykle złudna fantazja, że jakiś biały rycerz wybawi wreszcie Nałogowca Kochania i spełni jego wyolbrzymione nadzieje, zrodzone w wyniku porzucenia. Kultura amerykańska sprzyja utrwaleniu tego wyobrażenia, zwłaszcza wśród kobiet. ROZRÓŻNIENIE MI ĘDZY NAŁOGOW Ą MIŁO ŚCIĄ A WSPÓŁUZALEZNIENIEM Nasze wyobrażenie o tym jak należy żyć, jest ukształtowane przez rodzaj więzi z opiekunami. Doświadczenie porzucenia utrwala w dziecku komunikat o jego bezwartościowości, oraz upośledza jego zdolność do właściwego troszczenia się o siebie. Kiedy nie pielęgnuje się naturalnych cech osobowych dziecka, rozwija ono w sobie chore zachowania osłaniające, które ilustruje pięć pierwszorzędnych objawów współuzależnienia opisanych w rozdziale 1. Zachowania typowe dla stanu porzucenia i poniżenia rozwijają się dlatego, że opiekunowie nie udzielają dzieciom należytej pomocy w rozwiązywaniu podstawowych problemów życiowych, szczególnie w zakresie umiejętności troszczenia się o siebie i nawiązywania zdrowych stosunków z innymi ludźmi. Nałogowcy Kochania przejawiają szczególnie wyraźnie pierwszy i czwarty spośród pięciu rdzennych symptomów współuzależnienia: znikome poczucie własnej wartości i niezdolność do prawidłowego troszczenia się o siebie. Towarzyszy temu zwykle trzeci symptom rdzenny: fałszywe wyobrażenia o rzeczywistości(kim jest partner);dwa pozostałe objawy również są zwykle obecne, ale mniej intensywne. Kiedy udręka współuzaleznienia staje się zbyt ciężka, wielu z nas wpada w inne nałogi, aby złagodzić ten ból, ponieważ nie znamy innego sposobu osiągnięcia ulgi. Znajdujemy jakąś substancję, przymusowe zachowanie lub osobę, aby ulżyć cierpieniu spowodowanemu niezdolnością do nawiązania zdrowych stosunków z samym sobą.. Jeśli owa substancja, przymusowe zachowanie lub osoba spełnia te oczekiwania, pozwalamy by proces trwał, chociaż szkodliwe konsekwencje dają o sobie znać coraz częściej. W końcu stajemy się uzależnieni od owej substancji, przymusowego zachowania lub osoby. Funkcja każdego uzależnienia polega na odizolowaniu od trudnej do zniesienia rzeczywistości. Często się mówi, że jesteśmy albo nałogowcami, albo osobami współuzależnionymi, ja jednak sądzę, że większość z nas należy równocześnie do jednej i drugiej kategorii, traktując nałóg jako sposób złagodzenia bólu spowodowanego niewyleczonym współuzależnieniem. Niektórzy z nas, wchodząc w związek z drugim człowiekiem, czynią to jako Nałogowcy Kochania pragnący ulgi w bólu spowodowanym przez podstawowy problem: nieleczone objawy współuzależnienia. Decydujemy się na przerwanie układu, który jest dla nas udręką, lecz jest to prawie niemożliwe, bo jednocześnie łagodzi on ból wynikający z poczucia pustki. Przymusowe zachowanie odnosi się więc do jakiegoś nałogu, podczas gdy ból i stres, jakich pragniemy się pozbyć, pochodzą ze współuzależnienia. Często spotykam osoby współuzależnione, które nadużywają alkoholu, jedzenia , narkotyków, religii, hazardu, pracy lub związków z innymi osobami, aby pozbyć się tego bólu i stresu. Tak więc nie wszyscy współuzależnieni są Nałogowcami Kochania. Nałogowiec Kochania często traktuje jakąś osobę lub jakieś przymusowe zachowanie w stosunkach z drugą osobą jako ,,narkotyk alternatywny” dla pozbycia się bólu, którego źródłem są trudności w stosunkach z samym sobą, jak to zostało określone w definicji rdzennych symptomów współuzależnienia. Inni ludzie współuzależnieni próbują złagodzić swój ból przez inne formy nałogowych zachowań, takich jak alkoholizm, nałogowe obżarstwo, nałogowy brak łaknienia, uzależnienia seksualne i religijne, pracoholizm itp.

8

Współuzależnienie wyklucza zdrową miłość własną. Tych, którzy bez udziału swej woli muszą wciąż poszukiwać innej osoby, aby im powiedziała, że można ich kochać i że są kochani, nazywam Nałogowcami Kochania. Przeświadczenie Nałogowców Kochania, że ta druga osoba potrafi i będzie troszczyć się o nich, ma swoje źródło w trzecim i czwartym symptomie współuzależnienia: trudności z poznaniem i ujawnieniem prawdy o sobie, oraz trudności w zaspokajaniu swoich potrzeb i pragnień. Z drugiej strony obsesja na punkcie partnera, pragnienie nieustannego przebywania z nim, utrzymywania z nim bliskich kontaktów uczuciowych, fizycznych, każdych możliwych-wszystko to są specyficzne objawy współuzależnienia. ROZDZIAŁ 3 Cykle emocjonalne Nałogowca Kochania Typowi Nałogowcy Kochania przechodzą pewien cykl stanów uczuciowych. Gdy kogoś spotkają pragną wcielić w życie dziecięcą fantazję o idealnym wybawcy; starają się nie dopuszczać do świadomości prawdy o nieodpowiadającym ich wyobrażeniom zachowaniu partnera; przeżywają rozczarowanie i poczucie klęski, ponieważ wydaje im się, że wszystkie ich starania nie przynoszą rezultatu; ponawiają wysiłki; w końcu przestają się okłamywać co do rzeczywistego zachowania partnera, zaczynają cierpieć na obsesję i ulegać przymusowym zachowaniom; wreszcie zaczynają wszystko od początku, na nowo zamykając oczy na rzeczywistość.Za każdym razem, gdy cykl się powtarza, przeżycie doświadczane przez Nałogowca Kochania stają się dla niego(i dla Nałogowca Unikania Bliskości, jak później zobaczymy)coraz bardziej toksyczne i destrukcyjne. CYKLE Rysunek 1 ilustruje ten cykl. Odczytaj kolejne fazy cyklu posuwając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. 1.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ULEGA POWABOWI SIŁY I POCZLEBST W NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOSCI Nałogowiec Kochania spotyka kogoś, kto go przyciąga-zwykle osobę zaangażowaną w wiele spraw i sprawiającą wrażenie, że doskonale sobie ze wszystkim radzi. Ta cecha jest szczególnie atrakcyjna dla Nałogowców Kochania, bo-jak widzieliśmy-został on tak ukształtowany, że nie wierzy by sam potrafił troszczyć się o siebie i wobec tego szuka kogoś, kto mógłby to robić. Bardzo często ludzie, którzy ulegli zatrutemu czarowi związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, mówią o ,,miłości od pierwszego wejrzenia”. Sądzę, że powinniśmy być bardzo ostrożni, kiedy przeżywamy taką miłość: w rzeczywistości może to być ,,uzależnienie od pierwszego wejrzenia”. 2.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ODCZUWA EUFORI Ę,WIERZĄC,ŻE SPEŁNIA SIĘ JEGO FANTAZJA Kiedy Nałogowiec Kochania zaczyna nawiązywać stosunki z takim wyraźnie silnym Nałogowcem Unikania Bliskości, wraca myślą do fantazji o wybawcy, jaką pielęgnował w sobie w dzieciństwie. Dla kobiety ów wybawca jest kimś w rodzaju ,,rycerza w jaśniejącej zbroi”, który żywi do niej miłosne uczucie. Dla mężczyzny jest to Super-kobieta, która żywi do niego miłosne uczucie. W obu przypadkach wybrany wybawca także demonstruje swoja miłość w początkowej, zwykle intensywnej fazie związku z Nałogowcem Kochania, co w rezultacie nadaje życiu Nałogowca Kochania sens i barwę. Nałogowiec Kochania nie dostrzega kim jego partner naprawdę jest: widzi wyobrażenie wykreowane w dzieciństwie. Skupia się na tym fantastycznym wyobrażeniu, czyniąc z niego cudowną maskę, którą nakłada na głowę rzeczywistej istoty ludzkiej. Nałogowiec Kochania przypisuje swemu partnerowi wszystkie cechy swego wybawcy z dziecięcych fantazji. Ignorując rzeczywistość swego partnera, jego dobre lub złe cechy, Nałogowiec Kochania naprawdę wierzy, że ów partner ma cechy fantastycznego wybawcy, i wkrótce stworzy mu cudowne życie wypełnione serdeczną poufałością, miłością i troską o niego. Chociaż Nałogowiec Kochania jest przekonany, że jego partner, czyli Nałogowiec Unikania Bliskości, jest bardzo silny, w rzeczywistości wcale tak nie jest. Jak zobaczymy w następnym rozdziale, ten wybrany partner jest również współuzależniony, unikając bliskości przez uleganie innym nałogom. Ale tej rzeczywistości Nałogowiec Kochania nie dostrzega.

9

9..Powtarza cykl z tym samym partnerem, albo szuka nowego 8.Przymusowo realizuje 1.Czuje pociąg do siły swoje obsesyjne i pochlebstw Nałogowca plany; Unikania Bliskości 7.Myśli obsesyjnie, jak zmusić Nałogowca Unikania Bliskości do powrotu, albo się 2. Wpada w euforię wierząc, że na nim zemścić spełnia się jego fantazja; 6.Wycofuje się 3.Odczuwa ulgę w bólu; 5.Zaczyna zauważać, że partner go opuszcza; 4.Manifestuje coraz więcej potrzeb i odrzuca rzeczywistość swego porzucenia; RYS.1 CYKL EMOCJONALNY NAŁOGOWCA KOCHANIA Zamiast rozwijać zdrową poufałość Nałogowiec Kochania dąży do splątania się ze swym partnerem, do pogrążenia w nim, do całkowitego zespolenia. I nie może być inaczej, bo potrzeby Nałogowca Kochania nie mają granic: ukształtowało je bolesne porzucenie w dzieciństwie. Jednym z najbardziej ciekawych aspektów nałogowej miłości jest sposób, w jaki Nałogowiec Kochania stara się za wszelką cenę zmusić partnera do tego, aby ten odczuwał, i robił to ,co odpowiada tak długo pielęgnowanej fantazji, a także intensywność rozczarowania lub oburzenia jakie odczuwa, gdy partner nie jest w stanie zaspokoić jego oczekiwań. Jako Nałogowiec Kochania miałam zupełnie niewiarygodną zdolność widzenia tylko tego co chciałam zobaczyć i nie dostrzegania tego co było w rzeczywistości. Miałam w głowie gotowe wyobrażenie osoby, absolutnie przekonana, że tak będzie. Jest to fantazja miesiąca miodowego Nałogowca Kochania. Niektórzy nazywają to ,,uzależnieniem romantycznym”. Kiedy Nałogowiec Kochania przeżywa swoją fantazję, doznaje cudownej uczuciowej, fizycznej i umysłowej euforii. Jeżeli dany związek ma charakter seksualno-romantyczny, zbliżenia seksualna mogą być w tej fazie naprawdę czymś wspaniałym. Nałogowiec Kochania upaja się teraz romantycznymi myślami i interludiami, podobnymi do euforycznego stanu, jaki odczuwał w dzieciństwie, gdy po raz pierwszy rozwinął w sobie ową fantazję i wykorzystywał ją do ucieczki od trudnej do zniesienia rzeczywistości swego pierwotnego porzucenia. 3.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ODCZUWA ULG Ę W SWYM BÓLU Przeżywania euforii towarzyszącej oddawaniu się swojej fantazji łagodzi ból, jaki Nałogowiec Kochania odczuwa wobec rzeczywistości, w której nie jest przez partnera ,,kochany” w taki sposób w jaki pragnie być ,,kochany”, w której odczuwa osamotnienie i pustkę. Kiedy ulga nadchodzi Nałogowiec Kochania kreuje nowe fantazje i zaczyna się czuć dowartościowany; towarzyszy temu poczucie spełnienia. Nałogowiec Kochania wierzy że naprawdę znalazł osobę, o której tak długo marzył; osobę, która wybawi go z niezdolności do troszczenia się o siebie, z osamotnienia, poczucie pustki i braku miłości własnej, a także z niezdolności do czucia się bezpiecznym bez kogoś, kto by go ochraniał. Wierzy, że znalazł w końcu ten wymarzony układ, który pozwoli mu czuć się człowiekiem zdrowym i normalnym. Ten proces, zwany często romansem, jest dość powszechny w naszym społeczeństwie. W rzeczywistości osoba z którą Nałogowiec Kochania wiąże swoje fantastyczne oczekiwania, wcale nie jest w stanie ich spełnić, lecz emocjonalnie i /albo fizycznie porzuca Nałogowca Kochania i skupia się na jakimś nałogu poza tym układem.

8

9 1

7 2 6 5 3 4

10

4.NAŁOGOWIEC KOCHANIA MANIFESTUJE CORAZ WI ĘCEJ POTRZEB I ODRZUCA RZECZYWISTO ŚĆ SWEGO PORZUCENIA Kiedy Nałogowiec Kochania czuje się bezpieczniej, zaczyna ujawniać coraz więcej potrzeb, a wówczas Nałogowiec Unikania oddala się coraz szybciej, pozostawiając coraz łatwiejsze do zauważenia wskazówki, że stara się stworzyć dystans między sobą a Nałogowcem Kochania. Pomimo tych coraz wyraźniejszych wskazówek Nałogowiec Kochania stara się nie zauważać faktu, że jego partner wycofał się już z ich wzajemnego związku. To samooszukiwanie się służy Nałogowcowi Kochania do oddalenia od siebie udręki odrzucenia i opuszczenia. Nie zauważa oczywistych oznak porzucenia lub je bagatelizuje i zaczyna szukać przyczyn pogarszającej się sytuacji w sferze normalnych zachowań Nałogowca Unikania Bliskości. ,,On jest teraz tak strasznie zajęty, bo nadszedł sezon jesiennych wyprzedaży” myśli żona, zapominając o tym, że jej mąż jest ,,strasznie zajęty ‘’również zimą, wiosną i latem ,,Przecież zasługuje na to żeby po pracy rozerwać się w barze z przyjaciółmi”, mówi matka; w rzeczywistości jej dorosły syn przesiaduje ,,z chłopakami” całymi wieczorami, a czasem całymi nocami. Kiedy wraca do domu zdarza mu się zasypiać przed telewizorem. 5.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ZACZYNA ZAUWA ŻAĆ,ŻE PARTNER GO OPUSZCZA W końcu Nałogowiec Kochania zaczyna dostrzegać oznaki porzucenia, które stają się coraz trudniejsze do zlekceważenia, ponieważ teraz Nałogowiec Unikania jawnie od niego ucieka. W końcu rzeczywistość porzucenia staje się dla Nałogowca Kochania oczywista, jego fantazja blednie, a zdolność do samooszukiwania się słabnie. Teraz Nałogowiec Kochania zaczyna coraz gorzej znosić upokarzające go zachowania. Kiedy ból staje się coraz silniejszy, Nałogowiec Kochania stara się za wszelką cenę zapanować nad partnerem. Zaczynają się pogróżki. Intensywność konfliktu narasta i często bardzo przypomina telewizyjne seriale, które tak wielu z nas lubi oglądać, lecz w których nie chciałoby się znaleźć. W tej fazie Nałogowiec Kochania uświadamia sobie, że coś innego(lub ktoś inny)jest dla jego partnera ważniejsze od ich związku. Fantazja zamienia się w koszmar. Teraz ożywa wyobrażenie osoby, która jako pierwsza porzuciła Nałogowca Kochania w dzieciństwie-mógł to być rodzic lub inny opiekun. Centralnym wyobrażeniem przestaje być urojony wybawca; jego miejsce zajmuje wyobrażenie osoby która go porzuciła. Wciąż jeszcze nie dostrzega kim jest w rzeczywistości jego partner, lecz teraz przypisuje mu cechy swego opiekuna, który go porzucił w dzieciństwie. Z bólu, oburzenia, lęku i poczucia pustki, jakie towarzyszą tej fazie, Nałogowiec Kochania może sięgnąć po ostateczne środki i próbować się targować z partnerem, albo mu grozić(aby w jakiś sposób nad nim zapanować) i w ten sposób powstrzymać proces zrywania więzi emocjonalnych i fizycznego rozkładu związku. Nałogowiec Kochania odczuwa obsesyjną potrzebę wiedzenia o wszystkim, co partner robi i gdzie przebywa. Jeśli Nałogowiec Unikania Bliskości nie chce mu tego powiedzieć, często będzie wykorzystywał inne metody, takie jak śledzenie partnera, kontrolowanie miejsc, w których partner może przebywać, wydzwanianie do znajomych i wypytywanie o niego. Bywają jednak i tacy Nałogowcy Kochania, którzy odczuwają tę obsesyjną potrzebę, ale znoszą ją w milczeniu jak męczennicy. Nałogowcy Kochania mogą się wściekać i wpadać w histerię. Mogą zacząć opowiadać wszystkim, że zostali porzuceni, pragnąc pozyskać kogoś, kto by zatrzymał Nałogowca Unikania Bliskości. Mogą nawet rozmawiać z szefem partnera. Niekiedy mogą zwierzać się ze swych problemów i obwiniać partnera wobec ludzi przygodnie spotkanych w sklepie, lub nawet obwieszczać o tym w kościele. W tej fazie cyklu Nałogowcy Kochania często nadużywają różnych form manipulacji, aby odzyskać bezpośrednią kontrolę nad tym, co się dzieje. Mogą zacząć ubierać się wyzywająco, zaaranżować ,,romantyczną” podróż, próbować kuracji geograficznej(przeniesienie się do innego miasta lub dzielnicy aby ,,zacząć wszystko od nowa”, w nadziei że to rozwiąże problem),mieć romans, próbować zwrócić uwagę partnera na siebie przez własne odejście lub manifestację ekstremalnych potrzeb. Nałogowiec Kochania zrobi niemal wszystko, co mu przyjdzie do głowy, aby odzyskać kontrole nad Nałogowcem Unikania Bliskości i jego zachowaniami prowadzącymi wyraźnie do porzucenia. A ponieważ prawie wszystkie metody przeciwdziałania, których nauczył się jako porzucone dziecko, są nieskuteczne, poniżające i obronne, ów związek staje się coraz bardziej i bardziej toksyczny. 6.NAŁOGOWIEC KOCHANIA WYCOFUJE SI Ę Nałogowiec Kochania w końcu godzi się z faktem, że jego partner porzucił go dla kogoś lub czegoś innego. Innymi słowy dostrzega wyraźnie, że w życiu partnera dzieje się coś, co jest dla niego ważniejsze od pozostawania w związku z Nałogowcem Kochania. Nałogowiec Kochania odrzuca teraz swój narkotyk(partnera) i zaczyna bardzo intensywnie przeżywać jego brak. W tej fazie decyduje się na abstynencję, podobnie jak każdy inny nałogowiec, któremu zabraknie substancji od której jest uzależniony. Abstynencja jest bardzo silnym przeżyciem emocjonalnym, łączącym się z bólem, lękiem, niekiedy gniewem, albo jakąś kombinacją tych odczuć. To jeszcze

11

jeden punkt w którym nałogowa miłość różni się od współuzależnienia. Podczas gdy przerwanie nałogowej miłości prowadzi do zerwania, uwolnienie się od współuzależnienia nie musi do tego prowadzić. Warto też uświadomić sobie, że Nałogowiec Unikania Bliskości, który nie jest uzależniony od osoby, przeważnie nie przeżywa tak intensywnych emocji, gdy związek się kończy. On lub ona nadal stara się uniknąć bliskości w związku z drugą osobą. Teraz w Nałogowcu Kochania ożywają pierwotne uczucia towarzyszące jego porzuceniu w dzieciństwie, łącząc się z aktualnymi uczuciami towarzyszącymi ostatniemu porzuceniu. Kiedy intensywne uczucia bólu, lęku, złości i pustki z czasów pierwotnego porzucenia połączą się z bólem dorosłego, lękiem, oburzeniem, zazdrością i poczuciem pustki wobec tego co się właśnie dzieje w jego życiu, Nałogowiec Kochania musi się czuć kompletnie zdruzgotany. Ta kombinacja dawnych i współczesnych emocji jest o wiele trudniejsza do opanowania i pokierowania, niż mogłyby być same bieżące dorosłe emocje. Człowiek jest w stanie znieść bardzo silne, dorosłe emocje, może też poradzić sobie z ponownym przeżyciem emocji dziecięcych, kiedy są one ujawnianie w procesie terapii. Jednakże kombinacja tych dwu rodzajów emocji może być miażdżąca. Ten połączony ból jest naprawdę niezwykle intensywny i może wyzwolić przeżycia wahające się od depresji do chęci samobójstwa. Lęk może się wahać od niepokoju do paniki. Oburzenie może się wahać od poczucia zawodu do prawdziwej wściekłości lub nawet skłonności morderczych. Jeśli Nałogowiec Unikania Bliskości jest jednocześnie nałogowcem seksualnym i szuka innej kochanki(lub kochanka),to oburzenie Nałogowca Kochania, w połączeniu ze wstydem wyniesionym z dzieciństwa, może wybuchnąć w postaci gwałtownej zazdrości, której towarzyszy potężna potrzeba rewanżu. Kiedy Nałogowiec Unikania odejdzie, to przeżycie ma niszczycielską moc, ponieważ Nałogowiec Kochania staje teraz wobec dwu czynników:1) napięcia emocjonalnego o bardzo dużej intensywności, oraz bardzo poważnych strat fizycznych, takich jak utrata dochodu, domu i innych własności materialnych, utrata drugiego rodzica dla dziecka;2) realnego zagrożenia, że wszystkie dziecięce odczucia towarzyszące pierwotnemu porzuceniu i zlekceważeniu, jakie zostały w nim nagromadzone, mogą teraz wybuchnąć, pobudzone porzuceniem w okresie dorosłości. Przeżycie zerwania z nałogowa miłością może być bardzo poważne i tak intensywne, że wielu ludzi nie jest w stanie znieść tego dostatecznie długo, aby wrócić do siebie. Wielu Nałogowców Kochania potrzebuje pomocy i wsparcia z zewnątrz. Skutecznymi źródłami takiej pomocy i wsparcia mogą być: psychoterapeuta, grupa wsparcia, program Dwunastu Stopni. Wielu Nałogowców Kochania którzy choć na krótką chwilę zmusili się do powrotu do rzeczywistości i dostrzegli niszczycielską naturę doświadczenia zerwania, częściej wycofuje się na pozycję dawnego samooszukiwania się, niż stawia czoła rzeczywistości i naprawdę wkracza w fazę zerwania z uzależnieniem. Wielu innych, którzy zdecydowali się na zerwanie i poczuli zdruzgotani przez to przeżycie, natychmiast rzuca się w następną fazę cyklu: w prawdziwą obsesję. Pozwala im to na znieczulenie bolesnych doznań, ponieważ teraz skupiają się na swoich obsesyjnych myślach. 7.NAŁOGOWIEC KOCHANIA MY ŚLI OBSESYJNIE,JAK ZMUSI Ć NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOSCI DO POWROTU,ALBO JAK SIĘ NA NIM ZEM ŚCIĆ Nałogowa miłość, tak jak każde inne uzależnienie, jest procesem obsesyjno-przymusowym, którego celem jest złagodzenie lub usunięcie trudnej do zniesienia rzeczywistości. Zaatakowany przez gwałtowny ból towarzyszący zerwaniu, Nałogowiec Kochania zaczyna popadać w obsesję. W zależności od tego, które z uczuć jest najsilniejsze, Nałogowiec Kochania może snuć obsesyjne plany. W tym stanie obsesji intensywność emocji towarzyszących zerwaniu ulega osłabieniu, ponieważ teraz pochłania go planowanie. Przedmiotem obsesji staje się coś innego. Uprzednio było nim fantastyczne wyobrażenie bohatera-wybawcy, teraz staje się nim chęć zmuszenia partnera do powrotu lub żądza odwetu. Kiedy Nałogowiec Kochania jest owładnięty tą obsesja, nie jest w stanie postrzegać pełnej rzeczywistości tego co się z nim aktualnie dzieje. Jeżeli najsilniejszym uczuciem jest ból, Nałogowiec Kochania może obsesyjnie rozmyślać jak ten ból złagodzić-zwykle przez jakieś inne uzależnienie. Może zacząć planować przeżycie seksualne z kimś innym(co może wskazywać na uzależnienie seksualne),wejść w nowy związek z inną osobą i uzależnić się od niej, zająć się dziećmi i uzależnić się od jednego lub kilkorga jaki Nałogowiec Kochania, zacząć pić(co może wskazywać na alkoholizm),pójść na jakieś obżarstwo(co może wskazywać na uzależnienie od jedzenia),albo kupić sobie mnóstwo nowych rzeczy(co może wskazywać na nałóg wydawania pieniędzy). Oto przykład: Albert poczuł intensywny ból kiedy jego przyjaciel Todd, zerwał z nim i wyniósł się z ich wspólnego mieszkania. Przesiedział samotnie jeden wieczór w ulubionym dresie, bezmyślnie oglądając telewizję. Nagle pomyślał o zjedzeniu lodów i w jego wyobraźni pojawił się rozkoszny obraz kopiastej misy lodów czekoladowych. Miał trudności w śledzeniu fabuły telewizyjnego widowiska, ponieważ pochłaniała go coraz silniejsza obsesja na punkcie zjedzenia lodów. Jeżeli najsilniejszym uczuciem jest lęk, Nałogowiec Kochania może zacząć snuć plany jak zmusić Nałogowca Unikania do powrotu.

12

Snucie planów zmuszenia jakiejś osoby do powrotu wydaje się na pierwszy rzut oka absurdalne. Powód dla którego Nałogowiec Kochania pragnie powrotu, polega na tym, że Nałogowiec Unikania Bliskości może być niezwykle czarującym, przyjacielskim, czułym dopełnieniem jego osobowości, co zwykle stanowi najważniejszą część tego co tak pociąga Nałogowca Kochania. Alicja nie mogła spać z powodu niepokoju, jaki budziła w niej samotność. Jej kochanek Frank odszedł zaledwie trzy dni temu i Alicja czuła się przegrana i bardzo osamotniona. Tej nocy rozpamiętywała, jak kiedyś, na początku ich znajomości, posłała Frankowi prowokacyjny liścik-załączając parę damskich majtek-i proponując mu spotkanie w pewnej restauracji. Wyobrażała sobie jego reakcję, gdyby teraz dostał od niej taki liścik i przez długi czas obsesyjnie rozmyślała o wysłaniu mu go i o jego możliwej pozytywnej reakcji. Lęk Gwen przed samotnością doprowadził ją do nieco innej obsesji. Odkryła gdzie mieszka nowa dziewczyna Gary’ego i wyśledziła, że odwiedza ją prawie co wieczór. Gwen wpadła w obsesję wyobrażania sobie, że bierze dzieci, jedzie tam i puka do drzwi. W wyobraźni widziała dokładnie jak dziewczyna otwiera jej drzwi i raz po raz wsłuchiwała się w wymianę zdań w czasie której błagała męża, by wrócił, myśląc, że widok dzieci i jej samej na tle małego mieszkanka i tamtej dziewczyny wstrząśnie nim i zmusi do powrotu. Idzie, pięćdziesięcioletniej wdowie, jej trzydziestoletni syn, Bob, powiedział że zamierza się ożenić i przenieść do pobliskiego miasta, gdzie czeka na niego nowa praca, i że nie będzie mógł tak często jej odwiedzać. Zignorował jej negatywne uwagi na temat narzeczonej i sam podjął decyzję. W lęku przed koniecznością radzenia sobie samej, bez stałej opieki syna, Ida zaczęła obsesyjnie rozmyślać, jak zwabić go, by przy niej pozostał; wyobrażała sobie swoją bezradność, gdy będzie trzeba nająć kogoś do naprawy dachu lub zmienić pięcioletni samochód-zamiast dowiedzieć się jak się robi takie rzeczy albo poprosić o radę bardziej doświadczonych przyjaciół. Lęk Pauli przed samotnością po odejściu jej najlepszej przyjaciółki i kochanki doprowadził do jeszcze innego scenariusza. Wyobrażała sobie jak liczy nasenne pigułki, które miała w sypialni, jak połyka część, dzwoni do Nancy i mówi jej, co zrobiła, i jak następnie Nancy wraca w pośpiechu, odwozi ją do szpitala i czeka zamartwiając się, czy Paula przeżyje. Jeżeli najsilniejszymi uczuciami są oburzenie i zazdrość, Nałogowiec Kochania często planuje odwet. Może to być tylko jakieś uprzykrzenie Nałogowcowi Unikania Bliskości(lub innemu aktualnemu kochankowi)życia, ale może też sięgać bardziej drastycznych działań, jak zniszczenie jego własności prywatnej lub nawet wyrządzenie mu szkód cielesnych. Sylwia planowała stosunkowo łagodną formę rewanżu. Wyobrażała sobie, jaką minę będzie miał Charlie, kiedy wróci do domu po swoje rzeczy i stwierdzi, że jego polowa szafy jest opróżniona. Obsesja Tiny nie była aż tak umiarkowana. Kiedy jej mąż, znany businessman, opuścił ją, nawiedzała ją obsesyjna wizja, jak jedzie na parking nocnego klubu, gdzie często wieczorami przebywał, i kowalskim młotem rozbija na miazgę jego nowego Mercedesa. 8.NAŁOGOWIEC KOCHANIA PRZYMUSOWO REALIZUJE OBSESYJNE PLANY Po fazie obsesyjnego planowania Nałogowiec Kochania zwykle przymusowo realizuje jeden lub kilka planów, jakie obmyślił. Może wycofać się ze zrujnowanego związku i rozpocząć ten sam cykl z kimś innym albo zmusić Nałogowca Unikania Bliskości do powrotu i powtórzyć cykl z tą samą osobą. Albert spełnił swój plan wkładając adidasy, chwytając za portfel i jadąc do sklepu spożywczego-o drugiej w nocy. Pochylając głowę aby uniknąć cudzych spojrzeń, wybrał trzy pojemniki z lodami, cztery torby ciasteczek i kilka kartonów słodkich napojów. Kiedy znalazł jedyną czynną kasę, zobaczył, że przed nim stoi kilku innych klientów-wszyscy byli w dresach, mieli wyraźną nadwagę i pchali wózki naładowane jedzeniem. Albert zaplanował i zrealizował słodkie obżarstwo, aby złagodzić ból po stracie Todda. Alicja spełniła swój plan pisząc prowokacyjny liścik, kupując parę seksownych majteczek bikini, wpychając je do koperty i wysyłając do Franka. Trzy dni później poszła do owej restauracji o wyznaczonej porze-była po fryzjerze, paznokcie miała świeżo polakierowane, pachniała wytwornymi perfumami. Kiedy pokazał się Frank, zaczęła go błagać, żeby wrócił; w końcu zmiękł i zgodził się wrócić. Alicja złagodziła swój lęk przed samotnością przez obmyślenie i wykonanie planu sprowadzenia Franka z powrotem do domu. Obsesyjne planowanie i przymusowe działanie osłabiło jej lęk-nawet w ciągu trzech dni, kiedy czekała na spotkanie w restauracji. Alicja przeszła przez przymusowo-obsesyjną fazę cyklu uzależnienia. Gwen w końcu wsadziła dzieci do samochodu, pojechała do mieszkania dziewczyny swojego męża i zapukała do drzwi. Kiedy dziewczyna otworzyła, Gwen wypaliła: ,,Tommy chce powiedzieć tatusiowi, że wypadł mu ząb!” Jej lęk przed osamotnieniem popchnął ją do zachowania się w ten ekstremalny sposób. Lęk Idy i Pauli także doprowadził je do przymusowej fazy cyklu emocjonalnego. Ida zaczęła zadręczać swego syna Boba bezradnością wobec przeciekającego dachu, konieczności kupienia nowego samochodu i tysiąca innych spraw. Paula zażyła kilka pigułek nasennych i zadzwoniła do Nancy.

13

W tydzień po odejściu męża Sylwia zrealizowała swój plan opróżniając połowę szafy z rzeczy Charliego i oddając je towarzystwu dobroczynnemu zanim zdążył po nie wrócić. Jej oburzenie i zazdrość popchnęły ją do zaplanowania i zrealizowania tego spisku, którego celem było utrudnienie mężowi życia. Oburzenie i zazdrość Tiny doprowadziły ją w końcu do kupienia kowalskiego młota, pojechania na parking i rozbicia Mercedesa należącego do jej męża. Została aresztowana za zniszczenie prywatnej własności, a następnego dnia cała historia była sensacją lokalnych wiadomości. Oburzenie i zazdrość Shannon doprowadziły ją do ekstremalnej formy odwetu. Jej mąż odszedł i poprosił o rozwód. Kilka miesięcy wyjechał na urlop z inną kobietą. W czasie jego nieobecności Shannon zabrała dwójkę ich dzieci, włamała się do jego mieszkania, zastrzeliła dzieci a potem samą siebie. Jest to oczywiście, wyjątkowo gwałtowna forma odwetu i większość Nałogowców Kochania nie posuwa się aż tak daleko, ale w przypadku ciężkiej nałogowej miłości przeżycie zerwania może popchnąć kogoś pragnącego odwetu do użycia ekstremalnych środków. FAZY NAŁOGOWEJ MIŁO ŚCI W swej praktyce klinicznej zetknęłam się z wieloma zachowaniami Nałogowców Kochania podobnymi do tych, jakie przejawiają ludzie pogrążeni w innych uzależnieniach. Warto je bliżej poznać.: 1.WZRASTAJĄCA TOLERANCJA NIEWŁA ŚCIWYCH ZACHOWA Ń INNYCH LUDZI W fazie w której fantazja zaczyna blednąć, lecz Nałogowiec Kochania wciąż przymyka oczy na rzeczywistość, jego zdolność tolerowania i ignorowania coraz częstszych jawnych oznak porzucenia coraz bardziej wzrasta. Weźmy taki przykład: Marianna, Nałogowiec Kochania w omawianej fazie, przychodzi do swojego terapeuty. Może on zapytać: ,, No, jak tam było w tym tygodniu?” ,,No cóż, trzasnął mnie tylko trzy razy, ale nie było tak źle, nawet nie mam siniaków” Terapeuta jest skonsternowany, dostrzegając wzrastającą tolerancję wobec niewłaściwych zachowań. Marianna przychodzi na następną sesję, terapeuta pyta, jak minął tydzień. ,,No, trzasnął mnie z sześć razy, ale tylko jedno oko mi podbił. Więc nie było tak strasznie.” Jest to wzrastająca tolerancja. Można też dać przykład mężczyzny, który coraz bardziej wyrozumiale traktuje niewłaściwe zachowania swojej żony, Nałogowca Unikania Bliskości. ,,W tym tygodniu tylko raz nie było jej przez całą noc”. 2.WIĘKSZA ZALE ŻNOŚĆ OD DRUGIEJ OSOBY Nałogowiec Kochania składa coraz więcej i więcej odpowiedzialności za codzienne sprawy w ręce swojego partnera. Jego zaczyna obarczać coraz większą ilością swoich potrzeb i pragnień. Sandra daje swemu mężowi, Paulowi dokumenty powiernicze dotyczące odziedziczonego przez nią majątku rodzinnego mówiąc: ,,Paul, załatw to dla mnie. Jesteś taki sprytny. Wiem, że załatwisz to lepiej ode mnie” .Angie wysyła swoją córkę, Mabel z bielizną do pralni mówiąc, że zapomniała, w jaki dzień miała być specjalna obniżka. Joe nalega, aby to jego bliski przyjaciel, Max, był tym, który zadzwoni i zarezerwuje dla nich stolik mówiąc, że właśnie nie może sobie przypomnieć numeru. 3.ZANIEDBANIE SI Ę Nałogowiec Kochania który zwykle ubiera się ze smakiem i dba o swój wygląd, może przejawiać coraz wyższy stopień zaniedbania za każdym razem gdy odwiedza swojego psychologa. Na przykład Fred który miał starannie przystrzyżone wąsy i włosy średniej długości, zaczął przychodzić na spotkania grupy terapeutycznej z coraz bardziej rozczochranymi i długimi włosami. Wąsy zakryły mu górną wargę i moczyły się w kawie. Maureen, zwykle atrakcyjnie ubrana w spódnicę i bluzkę, zaczęła przychodzić w workowatych dresach; ona też przestała strzyc i układać włosy. 4.BRAK UCZUĆ Nałogowcy Kochania nadal przeżywają fale bólu, gniewu, lęku, wstydu i zazdrości. Kiedy jednak rozmawiają za swoim terapeutą, twierdzą, że nic takiego nie odczuwają. 5.POCZUCIE SCHWYTANIA W PUŁAPK Ę Jeśli wciąż brak jest jakiegoś rodzaju ulgi, Nałogowiec Kochania może wkroczyć w ostatnie fazy swego cyklu: dojmujące poczucie znalezienia się w pułapce i daremności wysiłków w celu utrzymania swego związku z drugą osobą albo uwolnienia się od bólu przez zerwanie tego związku. Rzeczywistość coraz bardziej go przytłacza,

14

ponieważ utracił zdolność troszczenia się o siebie i cenienia siebie. Jeśli Nałogowiec Kochania wejdzie w tę fazę i zacznie się czuć schwytanym w pułapkę, może również przeżywać coraz silniejszą rozpacz, rozczarowanie i depresję. Jego zachowanie może się stać dziwaczne i niestosowne. Wraz z poczuciem schwytania w pułapkę może odczuwać utratę sił, co prowadzi do utraty zdolności do reagowania na to co się dzieje. 6.OSTATNIE FAZY W miarę jak Nałogowiec Kochania przechodzi przez te fazy swojej choroby, czuje się coraz bardziej poniżany przez swojego partnera. Z drugiej jednak strony sam zachowuje się wobec niego poniżająco i pogardliwie. Jedną z form poniżenia jest niezdolność dostrzeżenia, w jaki sposób druga osoba jest w stanie pozostać z nim w związku i w jaki sposób nie opuszcza go. Zamiast tego Nałogowiec Kochania widzi prawie wszystko co druga osoba robi, w negatywnym świetle. Partner może na przykład prawić mu komplementy, co jest jednym ze sposobów okazywania swojej obecności w związku. Kiedy Nałogowiec Kochania przepuszcza to przez swój negatywny filtr, nie potrafi dosłyszeć komplementu. Partner może np. powiedzieć: ,,W tym roku odwaliłeś naprawdę kawał dobrej roboty w ogrodzie”. A Nałogowiec Kochania może odpowiedzieć: ,,To nie jest to, czego chciałem. W zeszłym roku było lepiej”. Tak bardzo skupia się na poczuciu swojej znikomej wartości, że nie potrafi odebrać komplementu. Domaganie się przez Nałogowca Kochania, by druga osoba go kochała pomimo jego niedojrzałego, irracjonalnego, agresywnego stosunku do niej, jest jednym ze sposobów, w jaki Nałogowiec Kochania poniża Nałogowca Unikania Bliskości. Oczekiwania bezwarunkowej miłości, zwłaszcza kiedy samemu zachowuje się niewłaściwie wobec drugiej osoby, jest bezsensowne. Nałogowiec Kochania ma także problemy z dostrzeżeniem trudności, jakie współżycie z nim sprawia drugiej osobie, ponieważ jest skupiony na tym, jak trudnym czyni ona jego życie. Nie dostrzega w sobie osoby uzależnionej. Poniża partnera przez domaganie się od niego nieustannej troski i rezygnacji z jego odrębności, będąc jednocześnie przekonanym o słuszności takich żądań; uważa nawet że jest to najlepsze świadectwo miłości i zaufania. Nałogowiec Kochania uważa, że kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości chce od niego odejść zachowuje się nienormalnie, podczas gdy w rzeczywistości to, czego on sam domaga się od partnera, jest groźne i przekracza to, co ktokolwiek mógłby mu dać. Nałogowiec Kochania decyduje się w końcu na zerwanie, potem snuje obsesyjne plany odwetu i często je realizuje, ale nie ocenia takiego zachowania jako poniżającego i złego. Grożenie samobójstwem lub podejmowanie prób samobójstwa, opowiadanie szefowi o żenujących szczegółach intymnego życia partnera, rozbijanie samochodów, ciąganie dzieci do mieszkania innej kobiety i wykorzystywanie ich jako pionków do manipulowania partnerem, pozbywanie się ubrań partnera bez jego wiedzy, napady wściekłości i histerii-wszystko to są przykłady poniżających i agresywnych zachowań. Podczas gdy któreś z nich trwa, Nałogowiec Kochania sam porzuca swój dotychczasowy związek z drugą osobą. ROZDZIAŁ 4 Partnerzy Nałogowców Kochania: Nałogowcy Unikania Bliskości Nałogowców Kochania przyciągają ludzie o pewnych określonych i łatwo przewidywalnych właściwościach, a z kolei ludzi o tych właściwościach przyciągają Nałogowcy Kochania. Podstawową właściwością, jaką są naznaczone wszystkie charakterystyczne cechy ,,modelowego” partnera Nałogowca Kochania, jest unikanie bliskości, co na pierwszy rzut oka wydaje się niewiarygodne, jako że w pierwszej fazie związku Nałogowcy Unikania Bliskości bardzo mocną lgną do swoich partnerów. WŁA ŚCIWO ŚCI NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKO ŚCI Nałogowcy Unikania mają przynajmniej trzy specyficzne właściwości, których kombinacja daje podstawowy efekt: unikanie poufałego zbliżenia z partnerem:

1. Nałogowcy Unikania Bliskości unikają intensywnych przeżyć wewnątrz związku poprzez intensywną aktywność(zwykle są to jakieś nałogi)poza związkiem.

2. Nałogowcy Unikania Bliskości unikają otwarcia się przed partnerem, aby uchronić się przed omotaniem przez partnera i poddaniem jego drobiazgowej kontroli.

3. Nałogowcy Unikania Bliskości unikają bliskiego kontaktu z partnerem, stosując całą gamę metod, które nazywam technikami utrzymywania dystansu. .

Te charakterystyczne właściwości spotykałam najczęściej u męskich partnerów romantycznego związku między kobietą i mężczyzną, chociaż bywają i takie romantyczne związki, w których Nałogowcem Unikania Bliskości jest kobieta. Nałogowcem Unikania Bliskości może też być jeden z partnerów związku homoseksualnego. Spotyka się

15

go też w innych układach stosunków międzyosobowych: z dziećmi, z rodzicem lub opiekunem, z uczestnikiem psychoterapii lub z bliskim przyjacielem, żeby wymienić tylko kilka możliwości. Zasadniczą postawą Nałogowców Unikania Bliskości wobec innych osób z którymi pozostają w związku, jest odrzucenie. Nałogowcy Unikania Bliskości nie ujawniają przed swoimi dziećmi kim naprawdę są. Dyrygują życiem spoza obronnych murów, za którymi ukrywają swoje uczucia, i-jak niewidoczni artyści w teatrze –lalek starają się kontrolować wybory innych ludzi, z którymi pozostają w pozornie partnerskim układzie. DWA LĘKI: ŚWIADOMY I UKRYTY Nałogowcy Unikania Bliskości świadomie(i intensywnie)boją się poufałej bliskości, ponieważ są przekonani, że zostaną wówczas wykorzystani, wchłonięci i opanowani przez partnerów. Jak zobaczymy, Nałogowcy Unikania Bliskości zostali w dzieciństwie wykorzystani, wchłonięci i opanowani przez czyjeś potrzeby, czyjąś rzeczywistość Czyjąś egzystencję i nie chcą tego przechodzić ponownie. To przeżycie omotania przez kogoś w dzieciństwie zakorzenia w nich głęboko przeświadczenie, że im większe zbliżenie tym więcej cierpień. Przekonanie to jest oparte zarówno na doświadczeniach z pierwszymi opiekunami, jak i na przeżyciach z innymi późniejszymi partnerami. Ale Nałogowiec Unikania Bliskości boi się też odrzucenia. Ten lęk jest zwykle nieuświadomiony, chociaż w niektórych przypadkach tkwi bardzo blisko poziomu świadomości. Źródłem tego lęku dorosłej osoby jest przeżycie przez nią porzucenia przez opiekunów w okresie dzieciństwa. Kiedy dziecko jest zmuszane do troszczenia się o rodzica, nie zaspokaja on naturalnej potrzeby opieki, jaką odczuwa dziecko. Chociaż doświadczenie porzucenia jest przez Nałogowca Unikania Bliskości odczuwane słabiej niż doświadczenie omotania, to jednak daje o sobie znać. Nałogowcy Unikania Bliskości nie mieli w dzieciństwie kontaktu z inna istotą ludzką, która uśmierzyłaby ich ból, lęk i dręczące poczucie pustki towarzyszące porzuceniu ,nie nauczyli się w związku z tym, że bliskość z drugim człowiekiem może złagodzić skutki przeżycia porzucenia .Ale właśnie ten nieuświadomiony lęk przed porzuceniem popycha Nałogowców Unikania Bliskości ku związkom z innymi ludźmi, chociaż mają duże opory przed poważniejszym zaangażowaniem się w taki związek i bardziej poufałymi kontaktami z partnerem. Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości spotyka Nałogowca Kochania natychmiast wyczuwa w nim lęk przed porzuceniem, choć dzieje się to na poziomie nieświadomości. Pociąga go to, bo wie, że gdy tylko będzie chciał wyzwolić ów lęk w Nałogowcu Kochania, wystarczy mu zagrozić porzuceniem. Jest przekonany, że posiadanie takiej kontroli nad partnerem pozwoli mu uniknąć omotania, wykorzystania i opanowania przez niego, a na głębszym poziomie-uniknąć sytuacji porzucenia. Okazuje się więc, że Nałogowiec Unikania Bliskości boi się dokładnie tego samego, co Nałogowiec Kochania: zbliżenia i porzucenia. Różnica polega na tym, że to co jest uświadomione przez jednego z partnerów pozostaje nieuświadomione dla drugiego. Nałogowcy Kochania odczuwają silny lęk przed porzuceniem i ukryty lęk przed zbliżeniem, co powoduje, że nieświadomie wybierają takich partnerów, którzy nie są w stanie dopuścić do bliskich, poufałych kontaktów. Nałogowcy Unikania Bliskości odczuwają silny lęk przed zbliżeniem, a także ukryty głęboko lęk przed porzuceniem. Ta sytuacja pozwala im obu pozostawać na krawędzi związku, gdzie-przynajmniej przez pewien czas-mogą czuć się bezpiecznie, zaspokajając potrzeby partnera i unikając opanowania i wchłonięcia przez niego. UNIKANIE INTENSYWNO ŚCI PRZEŻYĆ WEWNĄTRZ ZWI ĄZKU Głównym celem Nałogowca Unikania Bliskości jest utrzymywanie intensywności przeżyć wewnątrz związku z partnerem na minimalnym poziomie. Większa intensywność emocjonalnych kontaktów z partnerem przeraża go, kojarzy mu się z wykorzystaniem, przytłoczeniem. Unika zbliżenia przez nałogowe skoncentrowanie się na czymś poza związkiem. Nadaje się do tego każdy nałóg, bo rezultat jest zawsze ten sam: Nałogowiec Unikania Bliskości staje się wystarczająco niedostępny dla partnera, aby uniknąć bliskiego z nim kontaktu. Przez skoncentrowanie się na czymś poza związkiem Nałogowiec Unikania Bliskości w rzeczywistości porzuca swego nałogowo kochającego partnera. Zaczyna on odnosić wrażenie, że tak naprawdę, to Nałogowiec Unikania Bliskości wcale nie jest jego partnerem w tym związku. To wrażenie jest niestety, zgodne z rzeczywistością. Intensywność z jaką Nałogowiec Unikania Bliskości koncentruje się na czymś poza związkiem, ma dodatkowy skutek: daje mu poczucie energii, zaangażowania się w życie. Nie odczuwa tego wewnątrz związku, bo tu utrzymuje intensywność na minimalnym poziomie. Świadomość, że partner wyraźnie oszczędza swoją energię wewnątrz związku, pogłębia w Nałogowcu Kochania poczucie porzucenia.

16

UNIKANIE OTWARCIA SI Ę PRZED PARTNEREM Jak widzieliśmy, poufała bliskość polega między innymi na dzieleniu się informacjami o sobie z wyrozumiałym słuchaczem. Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości staje wobec możliwości bliskiego kontaktu z drugą osobą, stara się udzielać o sobie jak najmniej informacji. Sądzę, że przyczyną tego jest strach przed wykorzystaniem, omotaniem, opanowaniem lub poddaniem jakiejś manipulacji przez drugą osobę. Objawia się to w odmowie wyznania jej, jakie są jej potrzeby i pragnienia, w oczekiwaniu, że sama się tego domyśli. Ten lęk przed wykorzystaniem i omotaniem-a więc i przed swobodnym otwarciem się przed drugą osobą-pochodzi z dzieciństwa, w którym informacje o sobie, jakimi dzielił się Nałogowiec Unikania Bliskości ze swoimi opiekunami, były przez nich wykorzystywane w celu skłonienia go do opieki nad nimi. W dodatku, jak już widzieliśmy, Nałogowcy Kochania również pragną omotać swoich partnerów, zmusić ich do opieki nad sobą i do bezwarunkowej miłości, a więc są rzeczywiście skłonni wykorzystać do tego celu intymne informacje, jakimi Nałogowiec Unikania Bliskości mógłby się z nimi podzielić. Na tym problem się nie kończy. Jeśli Nałogowiec Unikania Bliskości zdecyduje się nawet na wyraźne poproszenie Nałogowca Kochania o pomoc w zaspokojeniu jakiejś potrzeby lub pragnienia, lecz spotka się z odmową czuje się gorzko zawiedziony i porzucony jak w dzieciństwie. UNIKANIA SPOSOBNOŚCI DO INTYMNYCH KONTAKTÓW WEWN ĄTRZ ZWI ĄZKU Nałogowcy Unikania Bliskości stosują wiele różnych technik unikania intymnych kontaktów z partnerem, takich jak budowanie murów zamiast zdrowych granic, wykorzystywanie różnych form rozrywki dla odwrócenia uwagi od siebie, wykorzystywanie psychologicznych metod kontroli nad partnerem, pogrążanie się w nałogach. BUDOWANIE MURÓW ZAMIAST ZDROWYCH GRANIC Zdrowy, intymny kontakt między ludźmi ma miejsce wtedy, gdy jedna osoba dzieli się swoją rzeczywistością z drugą osobą, która przyjmuje tę rzeczywistość nie próbując jej zmieniać albo osądzać. Może się to odbywać na jednym lub kilku poziomach rzeczywistości: fizycznym, seksualnym, uczuciowym, intelektualnym. Zdrowe granice są istotną częścią takiej intymnej wymiany .Dają one ochronę, tak że możemy bezpiecznie zapoznawać się z czyjąś rzeczywistością, nawet jeśli nam się nie podoba, albo dzielić się swoją rzeczywistością z drugą osobą. Granice służą także do utrzymywania naszej rzeczywistości w ryzach, co umożliwia nam odpowiednie jej wyrażanie, bez poniżania lub gwałcenia suwerenności drugiej osoby. Niezdolność do zbudowania zdrowych granic jest jednym z rdzennych symptomów przejawianych przez wielu współuzależnionych. Niektórzy ludzie, zamiast zachować rozsądne granice, wznoszą wokół siebie mur. Mur chroni ich, lecz w przeciwieństwie do granic udaremnia bliski kontakt. Kiedy jedna lub dwie osoby otaczają się murem poufałe zbliżenie staje się prawie niemożliwe. Wyobraź sobie że stoisz na skraju swego trawnika, na linii dzielącej twoją działkę od działki sąsiada. Ta granica własności jest podobna do zdrowej granicy, o której tu mówimy. Wiesz, gdzie jest, ale możesz przez nią patrzeć, rozmawiać z sąsiadem, nawiązywać przez nią kontakt. Ty i twój sąsiad wiecie dobrze, gdzie zaczynają się i kończą wasze prawa. Jeżeli wzdłuż tej granicy własności zbudujesz wysoki mur z cegieł albo drewniany płot, między tobą a twoim sąsiadem pojawia się fizyczna przeszkoda. Nie możesz już go zobaczyć ani z nim porozmawiać. Mur daje ci ochronę i zabezpiecza twoją prywatność, ale przeszkadza w nawiązaniu stosunków z sąsiadem. W przypadku granic nieruchomości mur może mieć swoje dobre strony, w przypadku granic osobowości udaremnia wszelką poufałość. Są różne rodzaje murów udaremniających nam nawiązanie bliższych kontaktów z drugą osobą. Mury złości i lęku zbudowane są z silnych emocji. Nałogowcy Unikania Bliskości mogą też korzystać z muru milczenia, skutecznie udaremniającego wymianę zdań poza niezbędnym minimum. Mogą też zbudować mur sztucznej dojrzałości pozwalający im na zachowywanie wiecznego spokoju i ukrywanie emocji(unikanie zbliżenia emocjonalnego);czy mur ,,miłej atmosfery”, polegający na tym, że zawsze są mili i uprzejmi, do tego stopnia, że skutecznie powstrzymują partnera przed przekazaniem informacji o trudnościach we wzajemnych stosunkach-informacji, które mogłyby doprowadzić do pożytecznych negocjacji(unikanie zbliżenia intelektualnego i emocjonalnego). WYKORZYSTYWANIE ROZRYWEK Inna technika utrzymywania dystansu, stosowana przez Nałogowców Unikania Bliskości, polega na zajmowaniu się czymś w obecności partnera. Słuchanie radia podczas wspólnej jazdy samochodem jest bardzo powszechnym przykładem. W domu Nałogowiec Unikania Bliskości często lubi mieć włączony przez cały czas telewizor, albo pochłonięty jest naprawianiem różnych rzeczy czy swoim hobby. Czasem Nałogowcy Unikania Bliskości namiętnie uprawiają różne sporty, zwłaszcza te które pozwalają im spędzać wiele czasu poza domem. Oczywiście

17

nie ma nic złego w żadnym z tych zajęć ,chyba ze ich prawdziwym powodem jest unikanie prawdziwego kontaktu wewnątrz związku. Nawet wtedy, gdy obaj partnerzy razem uprawiają jakiś sport, np. gdy ojciec i syn grają razem w tenisa lub chodzą na polowania, wyłączne zaangażowanie się w te czynności może się stać szkodliwą namiastką intymnej wymiany myśli i uczuć. STRZEŻENIE SWOJEJ POZYCJI Fascynujący jest stosunek między wartością, władzą i pieniędzmi we współczesnej kulturze. Kiedy wzmacnia się nasze poczucie własnej wartości, często towarzyszy temu wzrost poczucia władzy i zdolność do osiągania wyższych dochodów. Podobnie, jeśli uzyskamy jakąś władzę, może wzrosnąć nasze poczucie własnej wartości i zdolność zarabiania pieniędzy, I odwrotnie, jeśli maleje nasza zdolność zarabiania pieniędzy, poczucie wartości i władzy wydaje się również słabnąć. Zmiana któregokolwiek z owych trzech czynników wpływa na pozostałe dwa w tym samym kierunku. Nałogowcy Unikania Bliskości starają się utrzymywać kontrolę nad dochodami, odgrywać kierowniczą role i mieć większą wartość, co zapewnia im sprawowanie kontroli nad partnerem. Ta silna potrzeba sprawowania kontroli wypływa z ich największego lęku: że ktoś inny będzie im dyktował kim musza być. Na pierwszy rzut oka wydaje się dziwne, że ktoś kto tak wiele energii poświęca unikaniu bliższego kontaktu z drugą osobą pragnie jednocześnie sprawować nad nią kontrolę wewnątrz związku. Dlaczego po prostu nie odejdzie i nie zostanie samotnikiem? Sądzę, że przyczyną jest głęboko ukryty lęk przed porzuceniem, połączony z poczuciem wartości i władzy jakie daje świadomość bycia wybawcą dla adorującego, pełnego niezaspokojonych potrzeb i wyraźnie bezradnego Nałogowca Kochania. Nałogowcy Unikania Bliskości pragną i potrzebują związku z drugą osobą, ale muszą wejść w taki związek pieczołowicie zabezpieczeni, ponieważ boją się że zostaną przez ten związek pochłonięci i pozbawieni kontroli nad sytuacją. Dlatego wykorzystują siłę, jaką daje poczucie wartości, władza pieniądze i utrzymywanie dystansu, aby odgrywać kierowniczą rolę i w ten sposób panować nad sytuacją. Inna metodą zachowywania kontroli nad związkiem jest usilne staranie się o to, aby zwyciężać lub mieć rację w każdej sytuacji, jako że kto nie ma racji, traci kontrolę. Jeszcze inna technika polega na unikaniu dyskusji ponieważ ewentualny brak argumentów grozi konfrontacją z trudną do obalenia logiką argumentów partnera, a to z kolei pociągnęłoby za sobą konieczność zmiany lub przyznania się do błędu-a więc w rezultacie poczucie utraty kontroli. Niektórzy Nałogowcy Unikania Bliskości mogą również używać siły fizycznej i różnych metod poniżania, aby zachować swą władzę nad Nałogowcem Kochania. Jest to ważny czynnik w funkcjonowaniu wielu fizycznie degradujących związków. NAŁOGI Skoncentrowanie się przez Nałogowca Unikania Bliskości na jednym lub kilku nałogach spełnia kilka funkcji. Jedna z nich jest stworzenie sobie możliwości do intensywnych przeżyć poza związkiem, aby w ten sposób pobudzać energię i zainteresowania. Drugą jest unikanie trudnej do zniesienia rzeczywistości, do której Nałogowiec Unikania Bliskości nie jest przygotowany. Trzecią jest zwrócenie na siebie uwagi. Komunikat, jako otrzymuje Nałogowiec Kochania, brzmi: ,,W moim życiu jest coś ważniejszego od ciebie”. Stwarza to dla niego stałe wyzwanie ,,zdobywania” serca Nałogowca Unikania Bliskości. Wreszcie czwarta funkcja polega na tym że Nałogowiec Unikania Bliskości może nadal sprawować kontrolę nad Nałogowcem Kochania przez wywoływanie w nim strachu przed konsekwencjami swojego nałogu. PONIŻAJĄCE PRZEŻYCIA Z OKRESU DZIECINSTWA Nawiązywania i utrzymywania kontaktów z innymi ludźmi uczymy się w swojej pierwotnej rodzinie. Więzi łączące członków pierwotnej rodziny Nałogowca Unikania Bliskości są zwykle bardzo silne, ale cechuje je zbyt duża intensywność .Tę formę niezwykle intensywnych więzi nazywam ,,omotaniem”. Omotanie różni się zasadniczo od zdrowych więzi, jednakże dziecku wydaje się czymś zdrowym. RÓŻNICA MI ĘDZY OMOTANIEM A ZDROWYM ZWI ĄZKIEM Właściwa, dobra więź między rodzicem i dzieckiem(można ją nazwać przywiązaniem)przejawia się w funkcjonalnej aktywności rodzica wobec dziecka. Tę emocjonalną więź można porównać do emocjonalnej pępowiny łączącej dziecko z rodzicem, przez którą osadzony w dojrzałej i stabilnej rzeczywistości rodzic przekazuje dziecku swa troskę, opiekę i wsparcie. Omotanie jest czymś przeciwnym. Emocjonalna więź łącząca rodzica z dzieckiem również przypomina pępowinę, ale w tym przypadku to rodzic wysysa energię z dziecka-to dziecko przekazuje mu troskę, opiekę i wsparcie. Omotane w ten sposób dzieci przypominają muchę usidloną przez pająka, zaspokajając potrzeby

18

towarzystwa, uwagi i miłości swojego tatusia czy mamusi. Takie dzieci najczęściej zostają Nałogowcami Unikania Bliskości. Jego wyleczenie wcale nie jest łatwiejsze od wyleczenia Nałogowca Kochania. Wykorzystany przez opiekunów Nałogowiec Unikania Bliskości tez znalazł się w sytuacji porzucenia, ponieważ musiał się troszczyć o rodziców, a nikt nie troszczył się o niego. NADUŻYCIA EMOCJONLNO-SEKSUALNE Omotanie jest formą nadużycia emocjonalno-seksualnego. Ma ono miejsce wtedy, gdy rodzice wciągają dziecko do wnętrza swojego związku. Rodzice którzy to robią, są zwykle zbyt niedojrzali, aby nawiązać intymny kontakt z drugim dorosłym człowiekiem; uważają takie zbliżenie za zbyt niebezpieczne i bolesne. Szybko orientują się że mogą taki kontakt nawiązać ze swoimi dziećmi, ponieważ dzieci: 1)są bezbronne i 2)nie porzucą ich, bo nie mają innego wyjścia, aby przeżyć. Dlatego jedno(albo oboje)z rodziców Nałogowca Unikania Bliskości wchodzi w związek ze swoim dzieckiem, które dla owego rodzica staje się ważniejsze od związku z drugim rodzicem. Jak widzieliśmy, Nałogowcy Kochania uczestniczyli w życiu swojej pierwotnej rodziny jako osoby pozbawione potrzeb, pragnień i więzi, spokojne, ciche i osamotnione-nie czerpiące niczego z rodziny, Takie doświadczenie też było udziałem Nałogowców Unikania Bliskości, ale przeszli oni przez coś więcej. Jako dzieci również nie czerpali niczego ze swojej rodziny, ale musieli jednocześnie sięgać do swoich własnych wewnętrznych zasobów, aby zapewniać swoim rodzicom wsparcie, opiekę i troskę. Takie dzieci są przytłoczone intensywnością owego układu omotania i jego wyniszczającymi je skutkami. Podwójny komunikat jaki otrzymują od swojego rodzica brzmi: ,,Będziesz moim bóstwem, będziesz w centrum mojej uwagi i będę ci całkowicie oddany. Będziesz moim pupilkiem, będziesz mną rządził. ”Ale towarzyszy temu drugi, niewypowiedziany komunikat: ,,Zostaniesz omotany i wyssany, będziesz mnie emocjonalnie karmił”. Chociaż Nałogowcy Unikania Bliskości(nawet jako dzieci)rzeczywiście uzyskują władzę i sprawują kontrolę troszcząc się o swojego rodzica, który ich omotał, stają się również odpowiedzialni za kierunek, w jakim toczy się jego życie. Ta odpowiedzialność za pomyślność i szczęście człowieka dorosłego przygniata dziecko, które czuje się wykorzystywane i drenowane. Rodzice którzy omotują i drenują swoje dzieci, są zwykle Nałogowcami Kochania. Nałogowcy Unikania Bliskości płci męskiej zwykle jako chłopcy byli omotani przez swoje matki. W dzisiejszych czasach bardzo często spotyka się związki, w których kobieta jest Nałogowcem Kochania i przeżywa porzucenie przez męża, który jest Nałogowcem Unikania Bliskości. Te porzucone kobiety często wchodzą w emocjonalny związek ze swoimi synami, który zaczyna być dla nich ważniejszy od związku z mężem, jako że mąż emocjonalnie(a niekiedy i fizycznie)je opuścił. W ten sposób rodzi się nowy Nałogowiec Unikania Bliskości :kiedy syn dorośnie, będą go bardzo pociągać inni Nałogowcy Kochania i będzie wchodził z nimi w związki, w których będzie unikał bliskich kontaktów ze strach przed omotaniem i wydrenowaniem. Nie chcę tutaj sugerować, że wszystkiemu winni są mężczyźni, bo to oni najczęściej porzucają żony. Żony są w takim samym stopniu odpowiedzialne, wykorzystując emocjonalnie i seksualnie swoich synów(a w niektórych przypadkach i córki),zamiast stawić czoło problemom, jakie pojawiły się w ich małżeństwie i starać się je rozwiązać. Ofiarami emocjonalno-seksualnego wykorzystania mogą być również kobiety. Ojciec może zrobić z córki ,,Moją Małą Dziewczynkę”, umieścić ją na piedestale i uczynić ważniejszą od matki. Właśnie w ten sposób kobiety często zostają Nałogowcami Unikania Bliskości. PODWÓJNA ROLA:NAJWY ŻSZY AUTORYTET I OFIARA OMOTANIA Nałogowcy Unikania Bliskości dorastają odczuwając dużą satysfakcję ze swojej roli w rodzinie, ponieważ są przekonani że muszą być wyjątkowymi osobami, skoro opiekują się swymi rodzicami lub jednym z nich. Nauczyli się, że związek z drugą osobą oznacza, że jest się dla niej Najwyższym Autorytetem, a jednocześnie, że jest się przez nią drenowanym. Takie dzieci często zaczynają wierzyć, że są lepsze od innych , o im skutecznie przeszkadza w poznaniu swoich prawdziwych wartości i możliwości. W rezultacie stają się wyniosłymi pyszałkami, albo przeciwnie-dręczy je niezgodne z rzeczywistością poczucie niższości. Mogą nawet dojść do wniosku, że posiadanie kompetencji życiowych i zdolności do zdrowej samooceny nie jest takie ważne. WSPÓŁUZALE ŻNIENIE Nałogowcy Unikania Bliskości nie potrafią nawiązać bliskich, intymnych kontaktów z drugą osobą. Ponieważ pochodzą z rodziny, która nie pozwoliła im emocjonalnie dojrzeć, są osobami współuzależnionymi. Bardzo często wykazują trzeci i czwarty objaw rdzenny(trudności z wytyczaniem zdrowych granic i trudności z posiadaniem i wyrażaniem swojej rzeczywistości).Nie nauczono ich jak wytyczyć zdrowe granice, ponieważ ich prawa i potrzeby nie były przez rodziców respektowane i pielęgnowane. Inne objawy współuzależnienia też występują, ale w mniejszym natężeniu. Na przykład, Nałogowcy Unikania Bliskości zwykle uważają się za lepszych od innych, lecz czasami pogrążają się w głębokim poczuciu

19

bezwartościowości. Brak im także zdolności do właściwej troski o siebie, chociaż ten objaw nie jest tak ciężki, jak w przypadku Nałogowca Kochania. Mają również-choć w różnym stopniu-trudności w panowaniu nad sobą. Nałogowcy Unikania Bliskości zwykle popadają w jedno lub kilka uzależnień, aby złagodzić ból towarzyszący współuzależnieniu. Tak więc obie strony toksycznego związku są współuzależnionymi nałogowcami; dla każdej nałogi służą złagodzeniu bólu, którego źródłem są niewyleczone objawy współuzaleznienia. JEDNA OSOBA-DWIE ROLE Niektórzy ludzie wyrastają w rodzinach w których doświadczają omotania przez jedno z rodziców i porzucenia przez drugie; czasem jedno z rodziców omotuje ich przez jakiś czas, a potem porzuca(np. samotna matka, która omotuje swojego syna, a potem spotyka nowego mężczyznę i tworzy z nim związek, porzuca syna).W pierwotnych rodzinach ludzi, którzy byli w nich zarówno omotani jak i porzuceni, brakowało odpowiednich więzi emocjonalnych między dzieckiem i rodzicami. Tacy ludzie nauczyli się że związek z drugą osobą oznacza omotanie, wydrenowanie i porzucenie. Tacy ludzie mogą wchodzić w obie role: Nałogowca Unikania Bliskości i Nałogowca Kochania. Nałogowiec Kochania może zostać porzucony przez Nałogowca Unikania Bliskości, po czym powiedzieć sobie: ,,No, dosyć tego. Już nigdy nie dam się złapać” .Następnie spotyka bardzo bezbronną, pełną niezaspokojonych potrzeb osobę i tworzy z nią związek, w którym odgrywa rolę panującego Nałogowca Unikania Bliskości. Po jakimś czasie zaczyna dostrzegać, że i z tego nic nie wychodzi, więc ponownie przeistacza się w Nałogowca Kochania. Niekiedy partnerzy zamieniają się rolami. ponieważ oboje mogą być uzależnieni od seksu, pracy lub alkoholu. Kiedy żona występuje w roli Nałogowca Kochania, mąż jest nałogowcem seksu i Nałogowcem Unikania Bliskości; kiedy mąż odgrywa rolę Nałogowca Kochania, żona staje się alkoholiczką i Nałogowcem Unikania Bliskości. Nie jest istotne od czego każde z nich jest uzależnione. Kiedy oboje zamieniają się rolami, tworzy to najbardziej intensywny, obłędny, prawie samobójczy związek dwojga osób, w którym może nawet dochodzić do fizycznej przemocy, nie mówiąc już o emocjonalnych i psychologicznych napięciach. Jest to bardzo poważny problem we współczesnym społeczeństwie. ROZDZIAŁ 5 Cykle emocjonalne Nałogowca Unikania Bliskości Nałogowcy Unikania Bliskości przechodzą przez pewne cykle emocjonalne podobnie jak Nałogowcy Kochania; w obu przypadkach toksyczność cykli jest taka sama. Przyciągani przez Nałogowców Kochania, Nałogowcy Unikania Bliskości łączą się z nimi wykorzystując jakąś formę uwiedzenia, wpadają w euforię czując się adorowanymi, zaczynają się czuć omotani i kontrolowani przez potrzeby Nałogowca Kochania, porzucają związek dla jakiegoś nałogu, czują się winni i boją się porzucenia, powracają, aby ponownie związać się z dawnym partnerem, albo wiążą się z innym i od początku przechodzą ten sam cykl. CYKLE Na rysunku 2 przedstawiono schemat zarysowanego wyżej cyklu emocjonalnego zarysowanego w postaci koła. Tym razem odczytuj kolejne fazy cyklu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, jak wskazują cyfry. 1.NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKO ŚCI PRZYCI ĄGAJA NIEDOSTATKI I BEZBRONNO ŚĆ NALOGOWCA KOCHANIA Nałogowców Unikania Bliskości pociągają znane niedostatki ,cierpienia i bezbronność Nałogowca Kochania. Czują się bezpieczni ponieważ owe niedostatki i bezbronność Nałogowca Kochania automatycznie ustawiają ich na pozycji kierowniczej, są też przekonani że potrafią się zaopiekować tą biedną istotą. Bezradność i bezbronność Nałogowca Kochania mówią Nałogowcowi Unikania Bliskości, że można nad taka osoba zapanować i stać się jej Najwyższym Autorytetem. Właśnie owo poczucie władzy, pewności siebie i bycia Najwyższym Autorytetem sprawia że nałogowcy Kochania tak pociągają Nałogowców Unikania Bliskości.

20

6.Powtarza cykl powracając do partnera

ze strachu przed porzuceniem lub w poczuciu winy albo znajdując innego partnera.

1.Czuje pociąg do niedostatków i bezbronności Nałogowca 5.Opuszcza związek dla Kochania jakiegoś nałogu, aby złagodzić poczucie wchłonięcia przez partnera 2.Łączy się z Nałogowcem Kochania uwodząc go 4.Czuje się wchłonięty i opanowany

przez niedostatki i potrzeby Nałogowca Kochania 3.Wpada w euforię pod wpływem pochlebstw Nałogowca Kochania

Rys.1 Cykl emocjonalny Nałogowca Unikania Bliskości Nałogowcy Unikania Bliskości czują się też bezpieczni i pożądani w podobny sposób, w jaki po raz pierwszy poczuli się bezpieczni i pożądani, kiedy przejęli na siebie troskę o rodziców. Często nie chcą dostrzec, kim naprawdę jest Nałogowiec Kochania, przypisując mu cechy opiekuna, o którego musieli się troszczyć w dzieciństwie. Na twarz realnej istoty ludzkiej nakładają maskę wyobrażenia swojego pierwszego opiekuna. W rezultacie żaden z partnerów nie może dostrzec kim naprawdę jest drugi. Pociąg jaki Nałogowiec Unikania Bliskości-kochanek, rodzic, dziecko, psychoterapeuta-odczuwa do Nałogowca Kochania, nie jest jednak wcale uczuciem jednokierunkowym. Ludzie o właściwościach Nałogowców Kochania odczuwają równie silny pociąg do Nałogowców Unikania Bliskości. Można nawet powiedzieć że-jak we wszystkich romantycznych bajkach są dla siebie stworzeni. Ich ,,zgodność” umożliwia takie sytuacje, w których np. dorosły Nałogowiec kochania może pozostawać w związku wzajemnego toksycznego uzależnienia ze swoją matką(Nałogowcem Unikania Bliskości)nawet wówczas gdy ma już pięćdziesiąt lat i jest żonaty. Powoduje to, że porzuca swoja żonę i rodzinę(stając się w ten sposób Nałogowcem Unikania Bliskości dla swojej żony). Nałogowiec Unikania Bliskości, który jest psychoterapeutą, może poczuć tego rodzaju pociąg do swojej klientki, która jest Nałogowcem Kochania. Może wówczas porzucić swoją praktykę, uprzednio pełną zawsze ludzi zależnych, odczuwających mnóstwo niezaspokojonych potrzeb i pragnących go uczynić swoim Najwyższym Autorytetem. 2.NALOGOWIEC UNIKANIA BLISKO ŚCI WI ĄŻE SIĘ Z NALOGOWCEM KOCHANIA UWODZ ĄC GO Nałogowcy Unikania Bliskości wiążą się z Nałogowcami Kochania uwodząc ich. Wykorzystują do tego demonstrację władzy i siły, troskliwego zainteresowania i opiekuńczości wobec Nałogowca Kochania. Władza: Jak widzieliśmy, wielu Nałogowców Unikania Bliskości zdaje sobie sprawę z zależności między pieniędzmi, władzą i wartością i nie szczędzi wysiłków, aby uzyskać wysokie dochody .Inni manifestują swoją wyższość przez pozycję społeczną, wygląd fizyczny(chętnie uprawiają kulturystykę),albo przez ukrywanie swoich emocji i zachowywanie stalowych nerwów w czasie kryzysu. Nałogowcy Unikania Bliskości nie szczędzą wysiłków, aby osiągnąć jakąkolwiek formę władzy, chociaż przeważnie nie czynią tego świadomie. Troskliwe zainteresowanie: Nałogowcy Unikania Bliskości często sprawiają wrażenie, że poświęcają spotkanemu przez siebie Nałogowcowi Kochania wiele uwagi, że pragną go wspierać, otaczać troską, interesować się wszystkim co go dotyczy. Jest to skuteczna metoda uwodzenia, jako że Nałogowca Kochania dręczy potrzeba skupienia na sobie czyjejś uwagi. Opiekuńczość: Nałogowcy Unikania Bliskości potrafią zachowywać się wobec Nałogowca Kochania w bardzo opiekuńczy sposób, stwarzając mu poczucie że wreszcie ktoś się o niego troszczy.

6 1 5 2 3 4

21

Niezależnie od tego, jaka kombinację władzy, zainteresowania i opiekuńczości Nałogowiec Unikania Bliskości manifestuje, służy ona do oczarowania Nałogowca Kochania i skłonienia go do związku współuzależnienia. 3.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKO ŚCI WPADA W EUFORI Ę CZUJĄC SIĘ ADOROWANYM PRZEZ NAŁOGOWCA KOCHANIA Nałogowcy Unikania Bliskości wpadają w euforię czując się adorowanymi przez Nałogowca Kochania. Czują, że są dla kogoś bardzo ważni jako jego Najwyższy Autorytet. Jest to jednak przeżycie o bardzo dużej toksyczności, bo owa adoracja budzi w nich pierwotny lęk przed omotaniem. 4.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKO ŚCI CZUJE SIĘ OMOTANY I KONTROLOWANY PRZEZ PTRZEBY NAŁOGOWCA KOCHANIA Wcześniej lub później Nałogowcy Unikania Bliskości zaczynają być przytłoczeni nienasyconymi potrzebami Nałogowca Kochania. Zaczynają dawać o sobie znać emocje zakorzenione w ich dawnym przeżyciu omotania w dzieciństwie, a więc w doświadczeniu strachu, bólu i wydrenowania o takim stopniu natężenia, że mogą doznawać fizycznie poczucia utraty tchu i lęku przed uduszeniem. Różni się ono nieco od doświadczenia porzucenia jakie przeżyli w dzieciństwie Nałogowcy Kochania-doświadczenia bólu, lęku oburzenia i poczucia pustki-przypominającego życie w prawie próżni, gdzie trzeba z trudem łapać powietrze. Nałogowcy Kochania są porzuceni i obrabowani, Nałogowcy Unikania Bliskości są omotani i wydrenowani. Kiedy Nałogowcy Unikania Bliskości czują się przytłoczeni nienasyconymi potrzebami i intensywnością emocji partnera, zaczynają go uważać za kogoś gorszego. Mają też poczucie że to nienasycenie Nałogowca Kochania uniemożliwia im panowanie nad sytuacją. Daje też o sobie znać dawne rozdrażnienie i uraza towarzyszące obowiązkowi troszczenia się o rodziców. W dorosłym związku ta zastarzała uraza może skłaniać Nałogowca Unikania Bliskości do ostrzejszej oceny braków i nienasyconych potrzeb Nałogowca Kochania, niż na to zasługują. 5.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKO ŚCI PORZUCA ZWI ĄZEK DLA JAKIEGO Ś NAŁOGU,ABY ZŁAGODZI Ć LĘK PRZED OMOTANIEM Nałogowcy Unikania Bliskości szukają sposobu pozbycia się dręczącego poczucia duszenia się w związku. Porzucają związek oddając się jakiemuś nałogowi, lub w jakiś inny sposób stwarzając emocjonalny lub i fizyczny dystans między sobą a Nałogowcem Kochania. Pragną w ten sposób przezwyciężyć poczucie, że są kontrolowani i omotani przez partnera. Jak widzieliśmy, Nałogowcy Unikania Bliskości dążą do intensywnych przeżyć poza związkiem również dlatego że chcą mieć poczucie żywotności i zaangażowania, a wewnątrz związku unikają aktywności i silniejszych emocji. 6.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKO ŚCI POWTARZA CYKL WRACAJ ĄC DO DAWNEGO PARTNERA ZE STRACHU PEZED PORZUCENIEM LUB POCZUCIEM WINY,ALBO Z NAJDUJĄC NOWEGO PARTNERA Nałogowcy Unikania Bliskości często czują wyrzuty sumienia z powodu porzucenia związku z Nałogowcem Kochania. Kiedy byli dziećmi, czuli się odpowiedzialni za bezradnych rodziców, którzy ich omotali i wykorzystywali. Opiekowanie się drugą osoba uważają za cnotę, więc w poczuciu winy często wracają do Nałogowca Kochania, który ze swojej strony robi wszystko, żeby do tego doprowadzić. Kiedy Nałogowcy Unikania Bliskości zauważą że ich partner dał za wygraną i odszedł, wyzwala się w nich gwałtownie lęk przed porzuceniem. Często wracają i próbują go uwieść ponownie. Jeśli z tego zrezygnują, albo jeśli im się nie uda, zwykle dążą do podobnego związku uzależnienia z innym partnerem ,którym jest przeważnie inny wiecznie nienasycony Nałogowiec Kochania.

22

ROZDZIAŁ 6 Nałogowiec Kochania spotyka Nałogowca Unikania Bliskości: charakterystyka związków wzajemnego uzależnienia Relacjom między Nałogowcem Unikania Bliskości i Nałogowcem Kochania towarzyszy zwykle duża intensywność emocji, obsesyjność i przymus, służące obu stronom do uniknięcia konfrontacji z rzeczywistością i prawdziwego zbliżenia. Dynamiczny układ stosunków, który tworzą obie strony, jest specyficznym i odrębnym procesem, który nazywam ,,związkiem wzajemnego nałogowego uzależnienia”. TRZY RODZAJE ZWI ĄZKÓW WZAJEMNEGO UZALE ŻNIENIA Są trzy rodzaje związków wzajemnego uzależnienia :między dwoma Nałogowcami Kochania, między dwoma Nałogowcami Unikania Bliskości, oraz między Nałogowcem Kochania i Nałogowcem Unikania Bliskości. 1.MIĘDZY DWOMA NAŁOGOWCAMI KOCHANIA Nałogowcy Kochania tworzą ze sobą związek o bardzo dużej intensywności. Omotują się wzajemnie, stają się od siebie zależni i często wykluczają inne osoby z układu partnerskiego. Często wykluczają z takiego układu swoje dzieci, które boleśnie przeżywają skutki wzajemnego toksycznego uzależnienia rodziców. Intensywność, obsesyjność i przymus cechują stosunek każdego z partnerów do drugiego oraz do samego związku, który tworzą. W niektórych przypadkach intensywne dążenie jednego z Nałogowców Kochania do omotania drugiego jest silniejsze niż u tego ostatniego. Gwałtowne wysiłki zmierzające do uczynienia z partnera osoby odpowiadającej wyimaginowanemu wyobrażeniu z dziecięcej fantazji przytłaczają owego mniej energicznego partnera. Mniej ekspansywny Nałogowiec Kochania dąży do tego samego, ale skoro jego wysiłki nie przynoszą rezultatu, może się poczuć zagrożony omotaniem i wydrenowaniem, co z kolei może go skłonić do zmiany roli i stania się w tym związku nałogowcem Unikania Bliskości. 2.MIĘDZY DWOMA NAŁOGOWCAMI UNIKANIA BLISKO ŚĆI Nałogowcy Unikania Bliskości tworzą ze sobą związek o bardzo małej intensywności. Godzą się na małą intensywność ponieważ dla każdego z nich jest wygodna; jednocześnie każdy znajduje intensywność, obsesję i przymus poza związkiem, w nałogach i układach, z których partner najczęściej jest wykluczony. Przykładem może być związek, w którym jedna osoba jest pracoholikiem, a druga angażuje się głęboko w działalność na terenie parafii, albo w inną stronę aktywności społecznej. Innym razem jeden z partnerów jest alkoholikiem, a drugi nałogowo trwoni pieniądze, zajmuje się ogrodem lub obsesyjnie wciąż na nowo urządza mieszkanie. Kolejnym przykładem jest małżeństwo, w którym jedno z małżonków porzuca drugie, stając się Nałogowcem Kochania w stosunku do jednego z ich dzieci. Może też być i tak, że obie strony razem uczestniczą w jakiejś formie intensywnej aktywności poza swoim związkiem, co pozwala im utrzymywać się w przekonaniu, że tworzą autentyczny, zdrowy związek, skoro spędzają ze sobą tyle czasu. W rzeczywistości szukają intensywnych przeżyć poza związkiem, aby uniknąć wzajemnego zbliżenia. Przykładem może być para obsesyjnie oddająca się hazardowi, brydżowi, tańcowi, żeglarstwu itp. .Nie chcę przez to powiedzieć, że hazard, brydż, taniec czy żeglarstwo są zajęciami, którym pary nie powinny się oddawać. Chcę tylko zwrócić uwagę na to, że w takie formy aktywności mogą się stać przeszkodami w zbudowaniu zdrowego związku, kiedy partnerzy oddają się intensywnie tym zajęciom, aby uniknąć wzajemnego poufałego zbliżenia. MI ĘDZY NAŁOGOWCEM KOCHANIA I NAŁOGOWCEM UNIKANIA BLISK OŚCI Nałogowiec Kochania i Nałogowiec Unikania Bliskości tworzą ze sobą związek o cyklicznie zmieniającej się intensywności (który nazywają miłością, namiętnością, romansem itp.), trwający do czasu, kiedy nie mogą go już znieść z tym partnerem; wówczas porzucają go i powtarzają owe cykle z kimś innym. Każdego z partnerów drugi jednocześnie pociąga i odpycha. Paradoks ten znajduje często wyraz w zdaniu: ,,nie mogę z nim(nią) żyć, ale nie mogę też żyć bez niego(lub bez niej)’’. Reszta tej książki dotyczy związku wzajemnego uzależnienia między Nałogowcem Kochania a Nałogowcem Unikania Bliskości. Opisuję w niej szczegółowo, jak taki związek funkcjonuje i co z nim począć. Ci, którzy uznali, że są w jednym z dwu pozostałych rodzajów związku wzajemnego współuzależnienia mogą jednak znaleźć tutaj pożyteczne rady, jak wyrwać się z tych bolesnych układów do sfery indywidualnego ozdrowienia, a stamtąd do

23

zdrowszej atmosfery wewnątrz związku. Nawet jeśli tylko jeden z partnerów odzyska zdrowie, może zmienić zastarzałe, chore, powtarzające się wzorce i cykle związku wzajemnego nałogowego uzależnienia. FUNKCJE UZALE ŻNIENIA Uzależnienie pozwala człowiekowi na ucieczkę od trudnej do zniesienia rzeczywistości poprzez serię obsesyjno-przymusowych przeżyć. Ich doraźna skuteczność jest tak duża, że osoba uzależniona chętnie się im oddaje, szukając w nich ulgi i ,,zadowolenia’’, mimo że uboczne skutki samego uzależnienia stają się coraz bardziej nieprzyjemne. Uzależnienia zaczyna odgrywać główną rolę w życiu człowieka i pociąga za sobą szkodliwe konsekwencje, które osoba uzależniona stara się ignorować. W życiu Nałogowca Kochania tę główną rolę odgrywa jego partner w masce wybawcy z dziecięcej fantazji. Nałogowcy Kochania mają obsesję na jego punkcie i robią wszystko, aby stosunki łączące ich z partnerem nacechowane były dużą intensywnością. W praktyce chodzi o stworzenie więzi tak ciasnych, że bliższe są omotania niż zdrowej poufałości. W życiu Nałogowca Unikania Bliskości główną rolę odgrywa jakiś nałóg, któremu można się oddawać poza związkiem z partnerem: alkohol, narkotyki, seks, praca, religia, hazard, obsesyjne wydatki, absorbujące zajęcia. Nałogowcy Unikania Bliskości wolą poszukiwać intensywnych przeżyć poza związkiem niż budować zdrowe, intymne współżycie wewnątrz tego związku. Każdy nałóg jest dobry, byleby tylko pozwolił im na uniknięcie zbliżenia z partnerem wewnątrz związku. Jak widzieliśmy, związek wzajemnego uzależnienia jest najczęściej romantyczno-seksualnym związkiem między kobietą(Nałogowcem Kochania) a mężczyzną (Nałogowcem Unikania Bliskości), chociaż niekiedy może być odwrotnie. Nie wszystkie związki wzajemnego uzależnienia mają też charakter romantyczno-seksualny. Związkiem wzajemnego nałogowego uzależnienia może się stać prawie każdy rodzaj związku między dwiema istotami ludzkimi. JEDNA OSOBA-DWIE ROLE Ale problem jest jeszcze bardziej skomplikowany, bo jedna osoba może występować w obu rolach. Ktoś kto jest Nałogowcem Unikania Bliskości wewnątrz zasadniczego związku, może stać się Nałogowcem Kochania poza tym związkiem. Oto przykład :Marty, nałogowiec seksu, jest mężem Sharon, Nałogowca Kochania. Marty jest Nałogowcem Unikania Bliskości w małżeństwie. Poza nim jest uzależniony od seksu. Wewnątrz swojego małżeństwa Marty unika bliskich, poufałych kontaktów z Sharon, natomiast będąc z Sharon odgrywa rolę Nałogowca Kochania. Możliwości są niewyczerpane, a układy mogą być bardzo zagmatwane. Jako osoby współuzależnione, obie strony przeżywają fiasko swojego związku. Ich zachowania wewnątrz związku wzajemnego uzależnienia odzwierciedlają jednak to poczucie fiaska w różny sposób. Jak widzieliśmy rdzeniem zdrowego związku jest intymne zbliżenie na jednym lub więcej z czterech poziomów: fizycznym, seksualnym, emocjonalnym, intelektualnym. W zdrowym, poufałym związku wewnętrzne granice chronią naszą suwerenność osobową i pozwalają nam czuć się dobrze, kiedy druga osoba coś nam przekazuje-prośbę, skargę, uczucie, lub po prostu sygnał o nieporozumieniu czy innych trudnościach we wzajemnych stosunkach. Istnienie wewnętrznych granic strzeże nas również przed nadużyciem, kiedy to my przekazujemy coś drugiej osobie. Zdrowe granice wewnętrzne pozwalają nam zachować spokój i pogodę, gdy ryzykujemy podzielenie się z kimś sobą i prawdą o sobie. Bez takich granic, lęk przeszkadza nam w nawiązaniu intymnego kontaktu z drugą osobą. To, co jest przedmiotem wymiany między dwiema osobami współuzależnionymi, różni się bardzo od tego, czym dzielimy się intymnie w zdrowym związku. Osobom współuzależnionym brak zdrowych granic wewnętrznych (jeden z rdzennych symptomów współuzaleznienia).Bez tych wewnętrznych granic żaden z partnerów nie jest zdolny do prawdziwego zbliżenia do drugiego, co oznacza, że żaden nie jest zdolny do takiej wymiany, w której nie będzie starał się partnera zmienić (lub przeciwnie-nie dopuścić do tego, aby się zmienił, choć zmiana jest potrzebna), w której nie będzie się chorobliwie usprawiedliwiał i obrażał naprawdę, jaką partner przekazuje mu o sobie, w której nie będzie poniżał partnera za pomocą tzw. ,,szczerości’’, sarkazmu, wyrzutów, ośmieszania, wyzwisk i innych sposobów pogwałcenia jego granic. WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE Można powiedzieć , że Nałogowiec Kochania jest kimś w rodzaju liberała, a Nałogowiec Unikania Bliskości kimś w rodzaju konserwatysty w ich wzajemnym związku. Nałogowcy Kochania dążą wciąż do zmian, aby poprawić wzajemne stosunki i osiągnąć to, czego pragną :bliższy kontakt i większą troskę o siebie. .Nałogowcy Unikania Bliskości dążą do utrzymania status quo, starają się więc aby wzajemne stosunki były ustabilizowane, przewidywalne i pozbawione emocji; w zmianie nie dostrzegają żadnej korzyści. Nałogowcy Kochania uważają, że największym problemem jest to, że Nałogowiec Unikania Bliskości nie jest w stanie się zmienić. Z drugiej strony,

24

kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości dostrzega, że Nałogowiec Kochania oczekuje od niego zmiany, jest przekonany iż oznaczałaby ona kapitulację i poddanie się czyjejś kontroli. Prawdziwy pat. Nałogowiec Unikania Bliskości unika zbliżenia i jest chorobliwie uczulony na znalezienie się pod czyjąś kontrolą. Nałogowiec Kochania dąży do omotania partnera i jest chorobliwie uczulony na poczucie porzucenia. DLACZEGO NAŁOGOWCY KOCHANIA I NAŁOGOWCY UNIKANIA BL ISKOŚCI PRZYCI ĄGAJĄ SIĘ WZAJEMNIE Kiedy się dostrzega całą konfliktowość tej sytuacji, może się wydawać dziwne, dlaczego ci ludzie w ogóle czują do siebie pociąg. Trzeba pamiętać, że tym co przede wszystkim ich do siebie przyciąga są pewne ,,rodzinne’’ cechy, dobrze znane każdej ze stron z okresu poniżających przeżyć w dzieciństwie. Ani Nałogowca Kochania, ani Nałogowca Unikania Bliskości nie interesują zwykle osoby, które nie są współuzależnione. Każdy z nich, kiedy spotyka taką osobę, reaguje w podobny sposób: ,,Ojej! Ale on jest nudny!’’ albo ,,Nie wydaje mi się żebyśmy mieli coś ze sobą wspólnego’’, ,,Te wibracje mi nie pasują” albo ,,Ona jest dla mnie za bardzo niezależna”. I mają rację: czynników, które powodują tak im znajomy lecz tak destrukcyjny proces wzajemnego uzależnienia, brak jest w związkach z osobami niewspółuzależnionymi. Dopóki Nałogowiec Kochania czy Nałogowiec Unikania Bliskości nie zdobędzie umiejętności zdrowego myślenia, odczuwania i zachowywania się wewnątrz związku z drugą osobą, żadnego z nich nie będą pociągać zdrowe osoby. Samo zmienianie partnera na osobę zdrowszą, bez wysiłku uzdrowienia siebie, nie rozwiąże problemu. Dlaczego jednak właśnie te dwa typy osób współuzależnionych czują do siebie pociąg? Jakie cechy partnera ich przyciągają? Sądzę, że w grę wchodzi kilka czynników. CO POCIĄGA NAŁOGOWCÓW KOCHANIA W NAŁOGOWCACH UNIKANIA BLISK OŚCI Przynajmniej trzy czynniki maja wpływ na pociąg, jaki Nałogowiec Kochania odczuwa do Nałogowca Unikania Bliskości : 1)magnetyzm tego, co jest mu znajome, 2)pociąg do sytuacji, które stwarzają nadzieję uleczenia ran pochodzących z dzieciństwa, 3)tęsknota za możliwością urzeczywistnienia dziecięcej fantazji. 1.Magnetyzm tego co znajome Rodzina w której się wychowujemy jako dzieci, zaszczepia w nas swoje specyficzne pojmowanie bliskich stosunków z drugimi ludźmi. To, w jaki sposób zachowują się opiekunowie wobec siebie, staje się dla dzieci czymś naturalnym i znajomym. Stosunki panujące w rodzinie mogą być bardzo wadliwe, jednakże dzieci łatwo się do nich przyzwyczajają, a to, co jest dla kogoś znajome, do czego się przyzwyczaił, na różny sposób wydaje się mu wygodne i bezpieczne. Kiedy dorastamy i rozglądamy się za partnerem, pociągają nas ludzie, którzy przypominaja naszych opiekunów z dzieciństwa choć nie jesteśmy tego świadomi. Ponieważ poczucie porzucenia i osamotnienia jakiego Nałogowcy Kochania doznali w swojej pierwotnej rodzinie, przyzwyczaiło ich do tego, że jako dzieci musieli być spokojni, samotni, pozbawieni potrzeb i pragnień (żeby ,,nie zawracać głowy” rodzicom), później nieświadomie pociągają ich ludzie, którzy nie starają się do nich bardziej zbliżyć. Ludzie, którzy ich przyciągają są zwykle zaangażowani w wiele różnych spraw, często w jedno lub więcej uzależnień. Tacy ludzie sprawiają wrażenie, że naprawdę potrafią troszczyć się o siebie-bo są wciąż tacy zajęci i prowadzą tak intensywne życie. Nałogowcy Kochania przywykli do ludzi, którzy prowadzą bardzo aktywne życie i nie mają czasu, aby się o nich troszczyć. 2.Pociąg do sytuacji, które budzą nadzieję uleczenia ran pochodzących z dzieciństwa Ponieważ porzuceniu, jakie w dzieciństwie przeżyli Nałogowcy Kochania, towarzyszył komunikat, że nie zasługują na to, aby się nimi zajmować, ich poczucie własnej wartości zostało głęboko zranione i upośledzone. Nałogowcy Unikania Bliskości wywierają na nich magnetyczny wpływ między innymi dlatego, że wyczuwają w nich ludzi, którzy zachowują dystans, a to ich pociąga. Nęci ich możliwość rozwiązania problemu, którego nie byli w stanie rozwiązać jako dzieci: jak nakłonić osobę, która ich opuszcza, do tego aby się z nimi związała. W ten sposób odzyskaliby poczucie własnej wartości i zaznali ,,rodzicielskiej” opieki, której im brakowało w dzieciństwie. Bardzo chciałam, aby mój ojciec był blisko mnie. Pragnęłam żeby się mną interesował, dając mi przez to poznać, że mnie kocha. Nie przyszło mu to do głowy. Myślę, że odczuwając pociąg do ludzi, którzy wciąż się ode mnie oddalali i starając się nakłonić ich, aby poświęcili mi swój czas i tkliwą uwagę(czego mi brakowało w dzieciństwie), chciałam rozwiązać swój stary problem: moich relacji z ojcem. Takie zachowanie jest czymś więcej, niż tylko wyrazem potrzeby czyjegoś zainteresowania; jest to próba wyleczenia starej rany zadanej w dzieciństwie.

25

3.Tęsknota za możliwością urzeczywistnienia dziecięcej fantazji Nałogowiec Kochania szuka również kogoś, kto urzeczywistniłby jego dziecięcą fantazję o chroniącym go i dodającym otuch wybawcy, kogoś, kto stałby się jego Najwyższym Autorytetem. Nie interesują go zdrowi ludzie, którzy są ciekawi jego opinii, którzy nie starają się rozwiązać jego problemów, którzy go nie uwodzą, którzy unikają gwałtownych sporów. Dla Nałogowca Kochania tacy ludzie są po prostu nudni, nieczuli lub dziwni. Natomiast uwodzicielski czar Nałogowca Unikania Bliskości, pewność siebie, z jaką wszystko bierze w swoje ręce, jego usilne dążenie, aby zawsze mieć rację, dosłownie ich elektryzują. CO POCIĄGA NAŁOGOWCÓW UNIKANIA BLISKO ŚCI W NAŁOGOWCACH KOCHANIA Co najmniej dwa z wymienionych powyżej czynników odgrywają rolę w przyciąganiu, jakie Nałogowcy Unikania Bliskości odczuwają wobec Nałogowców Kochania;1)magnetyzm tego co znajome,2)pociąg do sytuacji, które stwarzają możliwość uleczenia ran pochodzących z dzieciństwa. 1.Magnetyzm tego co znajome Nałogowiec Unikania Bliskości jest przyzwyczajony do mających wiele niezaspokojonych potrzeb, niesamodzielnych, bezradnych ludzi, którym może przyjść z pomocą. Daje mu to nad nimi kontrolę oraz poczucie bezpieczeństwa i siły. Jego emocjonalny radar szuka kogoś, kogo można by wybawić, a kiedy złapie właściwy sygnał, Nałogowiec Unikania Bliskości wkracza energicznie do akcji roztaczając swój uwodzicielski czar. Nie interesują go ludzie, którzy myślą samodzielnie, mówią otwarcie co myślą, potrafią rozwiązywać swoje własne problemy, nie dają się wciągnąć w gwałtowne utarczki i zupełnie nieźle troszczą się o siebie. Uważa ich za zbyt niezależnych, zbyt sprytnych w osiąganiu tego, co dla nich wygodne, oraz-gdy chodzi o niezależną kobietę-za mało kobiecych. 2.Pociąg do sytuacji, które budzą nadzieję uleczenia ran pochodzących z dzieciństwa Dawne rany, jakie wciąż odczuwa Nałogowiec Unikania Bliskości, są skutkami ,,wydrenowania”, wykorzystania i porzucenia. Nałogowców Unikania Bliskości przyciągają często ludzie, którzy są słabi, niesamodzielni i podatni na zranienie, a więc łatwo poddają się czyjejś kontroli. Nałogowcy Unikania Bliskości wierzą, że związek z takimi ludźmi uleczy ich rany pozostawione przez doświadczenie omotania w dzieciństwie, ponieważ w tym związku nie zostaną przez partnera opanowani, pochłonięci i ,,wydrenowani”. CO ODPYCHA OD SIEBIE NAŁOGOWCÓW KOCHANIA I NAŁOGOWCÓ W UNIKANIA BLISKO ŚCI Powiedzieliśmy już, że Nałogowcy Kochania i Nałogowcy Unikania Bliskości czują wzajemne przyciąganie, ale jednocześnie coś ich od siebie odpycha. Nałogowiec Kochania zostaje porzucony, kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości wpada w jakiś nałóg poza związkiem. Ból, strach i oburzenie, odczuwane przez Nałogowca Kochania, nakładają się na dawne odczucia towarzyszące porzuceniu w dzieciństwie i razem stają się niezwykle dokuczliwe. Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna się czuć skrępowany i przytłoczony niedostatkami i potrzebami Nałogowca Kochania, co łączy się ze zmęczeniem ustawicznym naciskiem za strony Nałogowca Kochania, aby się nim opiekować, aby istnieć tylko dla niego i aby rozwiązywać wszystkie jego problemy. Tak więc Nałogowca Unikania Bliskości pociąga to, co jest mu dobrze znane, lecz odpycha to, co odczuwa jako nieustanne ograniczanie i poniżanie. Widzieliśmy już, że obie strony toksycznego związku wzajemnego uzależnienia doznają tych samych dwóch lęków-przed porzuceniem i przed intymną bliskością. Na rysunku 3 pokazano, jak świadomy lęk jednego partnera jest nieświadomym lękiem drugiego. lęk świadomy lęk nieświadomy Nałogowiec Kochania Nałogowiec Unikania Bliskości

Przed porzuceniem

Przed bliskością

Przed bliskością (wchłonięciem)

Przed porzuceniem

26

W trakcie rozwoju wzajemnych stosunków Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna dokonywać różnych manewrów umożliwiających mu oderwanie się i powiększenie dystansu od partnera (aby uwolnić się od nieznośnej intensywności z jaką Nałogowiec Kochania chce go wykorzystać do zaspokojenia swoich potrzeb), co z kolei wyzwala w Nałogowcu Kochania lęk przed porzuceniem. Nałogowiec Kochania zostaje w końcu porzucony, ponieważ Nałogowiec Unikania Bliskości nie może znieść duszącej atmosfery nienasycenia, jaką Nałogowiec Kochania wciąż wytwarza w ich związku. Wiecznie nienasycone potrzeby Nałogowca Kochania i ustawiczne ściganie partnera wyzwalają w Nałogowcu Unikania Bliskości lęk przed omotaniem; wycofuje się więc, aby uciec od zachłanności i natrętności Nałogowca Kochania. Każdy z nich doznaje swojego podstawowego świadomego lęku. Zachowania każdego z nich prowokują w drugim zachowania, których nie może znieść. TOKSYCZNE TANGO Nałogowiec Kochania ma w końcu dość gonitwy, daje za wygraną i odchodzi, aby w samotności lizać swoje rany, szukać nowego partnera, albo pogrążyć się w jakimś nałogu. Po jakimś czasie Nałogowiec Unikania Bliskości zauważa, że nie jest już przez nikogo ścigany. Wyzwala to w nim silny, głęboko ukryty lęk przed porzuceniem, wobec czego wraca, aby ponownie zbliżyć się do Nałogowca Kochania. Prawie przez cały czas jeden ucieka przed drugim, jeden ściga drugiego, i na odwrót. Kiedy ten, który ściga, w końcu zbliży się do uciekającego, pogrążają się razem w odmętach intensywnych namiętności-może nim być krótkie interludium romantyczne albo zażarta walka. Powracający Nałogowiec Unikania Bliskości zachowuje się zwykle uwodzicielsko i zaczyna robić to wszystko, czego partner zawsze od niego oczekiwał. Nałogowiec Kochania wydaje okrzyk triumfu, robi pełny obrót, woła radośnie: ,,Och!, ty mnie kochasz!” i rzuca się w kierunku Nałogowca Unikania Bliskości. Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości widzi, że Nałogowiec Kochania jest coraz bliżej, robi zwrot i ucieka, ponownie zmieniając kierunek tańca na przeciwny. W owym tangu wyzwala się to, co nazywam pozytywną i negatywną intensywnością emocji. POZYTYWNA I NEGATYWNA INTENSYWNO ŚĆ EMOCJI Łatwo zauważyć, że chociaż poszczególne pary mogą się od siebie różnić, rozwój związku wzajemnego uzależnienia można dość skutecznie przewidzieć. Rysunek 4 ukazuje oba koła, które już znamy z poprzednich rozdziałów. Teraz jednak będziemy śledzić, jak zachowania jednego partnera wyzwalają reakcje drugiego, i odwrotnie. Lewe koło przedstawia cykl emocjonalny Nałogowca Kochania; wyobraźmy sobie, że obraca się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Prawe koło przedstawia cykl emocjonalny Nałogowca Unikania Bliskości; wyobraźmy sobie, że obraca się w kierunku zgodnym do ruchu wskazówek zegara. Tryby jednego koła zazębiają się z trybami drugiego, obracając oba koła wokół cykli. Każda z obu stron przeżywa swój indywidualny cykl, ale oddziaływanie jednej na drugą tworzy dynamiczny układ wzajemnego nałogowego uzależnienia-intensywny, chaotyczny, rozedrgany układ obu kół. Cykl pozytywnej i negatywnej intensywności emocji Nałogowca Kochania Nałogowiec Kochania, ścigany przez roztaczającego uwodzicielski czar Nałogowca Unikania Bliskości, doświadcza pozytywnej intensywności emocji. Nałogowiec Kochania, zwracając się ku Nałogowcowi Unikania Bliskości, nadal odczuwa pozytywną intensywność emocji, ponieważ wyzwala się w nim euforia dziecięcej fantazji o wybawcy. Kiedy partner cofa się i ucieka, ogarnia go fala negatywnej intensywności emocji. Kiedy w końcu Nałogowiec Kochania ponownie odwraca się i ucieka, a Nałogowiec Unikania Bliskości raz jeszcze rozpoczyna swą uwodzicielską gonitwę, Nałogowiec Kochania znowu odczuwa pozytywną intensywność emocji. Cykl pozytywnej i negatywnej intensywności emocji Nałogowca Unikania Bliskości Nałogowiec Unikania Bliskości, adorowany agresywnie przez Nałogowca Kochania, odczuwa pozytywną intensywność emocji, ponieważ panuje nad sytuacją i ma poczucie władzy-tak długo, dopóki Nałogowiec Kochania nie zbliży się za bardzo ze swoimi niezaspokojonymi potrzebami. Kiedy Nałogowiec Kochania odwraca się od niego, ukryty głęboko lęk przed porzuceniem zostaje wyzwolony, a nałogowiec Unikania Bliskości wpada w panikę i cierpi, doświadczając negatywnej intensywności emocji.

27

Cykl emocjonalny Cykl emocjonalny Nałogowca Kochania Nałogowca Unikania Bliskości

55 Nałogowiec Kochania: Nałogowiec Unikania Bliskości: 1.Czuje pociąg do siły i pochlebstw Nałogowca 1.Czuje pociąg do niedostatków i bezbronności Unikania Bliskości; Nałogowca Kochania; 2.Wpada w euforię wierząc, że spełnia się jego 2.Łączy się z Nałogowcem Kochania uwodząc go; fantazja; 3.Odczuwa ulgę w bólu samotności i poczuciu 3.Wpada w euforię pod wpływem pochlebstw pustki; Nałogowca Kochania; 4.Manifestuje coraz więcej potrzeb i odrzuca 4.Czuje się wchłonięty i opanowany przez niedostatki rzeczywistość swego porzucenia; i potrzeby Nałogowca Kochania; 5.Zaczyna zauważać, że partner go opuszcza; 5.Opuszcza związek dla jakiegoś nałogu, aby złagodzić poczucie wchłonięcia przez partnera; 6.Wycofuje się; 6.Powtarza cykl powracając do partnera ze strachu przed porzuceniem lub w poczuciu winy, albo znajdując innego partnera. 7.Myśli obsesyjnie, jak zmusić Nałogowca Unikania Bliskości do powrotu, albo jak Się na nim zemścić; 8.Przymusowo realizuje swoje obsesyjne plany; 9.Powtarza cykl z tym samym partnerem, albo szuka nowego.

Rys.4 Jak każdy z cyklów emocjonalnych napędza drugi W momencie, kiedy ścigany partner odwraca się ku ścigającemu, obaj doświadczają pozytywnej intensywności emocji. W miarę jednak trwania związku okresy wspólnego przezywania pozytywnej intensywności emocji stają się coraz krótsze, aż do owego ułamka sekundy, po którym obaj podejmują znowu zażartą walkę, tworząc negatywną intensywność emocji. WSPÓŁCZESNA KULTURA NAZYWA TEN CYKL ZACHOWA Ń ,,PRAWDZIWĄ MIŁO ŚCIĄ” Chociaż większość naszego społeczeństwa nazywa to wszystko ,,prawdziwą miłością”, chaotyczne przerzucanie się od pozytywnej do negatywnej intensywności emocji niewiele ma wspólnego z miłością. Uważam, że sposób w jaki współczesna kultura przyzwyczaiła nas patrzeć na miłość i namiętność, jest z gruntu chory. To, co nazywamy namiętnością i miłością, jest jedynie intensywnością emocji; uważamy to za ,,normalne”, bo wiele par żyje w ten sposób. Powszechność takich wzajemnych uzależnień nie oznacza jednak wcale, że stają się przez to zdrowsze. W toksycznym związku wzajemnego uzależnienia jeden lub obaj partnerzy nie dostrzegają, że ich związek nie jest oparty na miłości, lecz na cyklach pozytywnej i negatywnej intensywności emocji, które błędnie biorą za namiętność i miłość.

9

8 1

7 8 2 6

5 3 4

6 1 2 5 3 4

28

KTO JEST W TYM ZWI ĄZKU OFIAR Ą? Niedojrzałość każdego z partnerów sprawia, że ich stosunki staja się intensywne, chaotyczne, zawodne i niestabilne. Obie strony są jednakowo odpowiedzialne za stworzenie tej intensywności i chaosu. Żadna nie musi być zdrowsza lub bardziej agresywna od drugiej. Każda, na swój własny sposób, degraduje drugą. Nałogowiec Kochania może sprawiać wrażenie bezradnej ofiary, a nałogowiec Unikania Bliskości może sprawiać wrażenie osoby nieczułej i podłej, ale obaj wzajemnie się krzywdzą; żaden nie jest jedyną ofiarą. Obraz rzeczywistości zaciemniony jest przez to, że będąc w związku ,,miłości” oczekujemy od partnera dojrzałych zachowań, chociaż sami możemy się łudzić co do własnej dojrzałości i zachowywać się jak rozkapryszone, rozwrzeszczane dzieciaki lub jak rozwścieczeni napastnicy. Nigdy nie zapomnę dnia, w którym przebiłam się przez skorupę złudzeń co do mojej dojrzałości i zaczęłam dostrzegać prawdę o sobie, z którą żył mój partner-o mnie samej. To porzucenie iluzji i wyrzeczenie się ustawicznych zaprzeczeń było gwałtownym wstrząsem, ale wierzę, że zapoczątkowało moje ozdrowienie. Opisane tu cykle emocjonalne nacechowane są niedojrzałością, bezpłodnością i ustawicznym cierpieniem. Na szczęście istnieje możliwość ułożenia stosunków z drugą osobą w bardziej zdrowy i owocny sposób. KRÓTKIE SPOJRZENIE NA ZDROWY ZWI ĄZEK Wielu z nas sądzi, że właściwy partner wypełni w nas to, czego nam brakuje, tak, że w końcu przestaniemy odczuwać nasze braki i osiągniemy integralność osobową. Wierzymy również, że taki idealny kochanek odsłoni nam sens życia. Zapominamy jednak, że każdy z nas ma możliwość poczucia się osoba zintegrowaną i pełna o własnych siłach; osobą wystarczająco zintegrowaną i samowystarczalną, by rozwinąć w sobie zdolność do miłości własnej, do samoobrony, do samoświadomości, do zaspokajania własnych potrzeb i do panowania nad sobą. Każdy z nas może samodzielnie poszukiwać sensu życia i odnaleźć go, zamiast oczekiwać biernie, by uczynił to za nas partner. Jedyny sens, jaki może nam odkryć partner, to sens jego własnego życia. Nikt nie jest w stanie udzielić nam ostatecznych odpowiedzi na pytania dotyczące naszego własnego życia. Odkrywamy nasze własne znaczenie, bo jest ono istotne dla nas i z nami związane. Bezowocne są próby dopasowania się na siłę do koncepcji sensu życia innej osoby, ponieważ ta koncepcja nigdy prawdopodobnie nie będzie do nas pasować. I podobnie: bezowocne będą próby zmuszenia kogoś innego, by dopasował się do naszej koncepcji sensu życia, bo ta koncepcja prawdopodobnie nie będzie pasowała do niego. Dla mnie zdrowy związek z drugą osobą nie może być oparty na obsesji i przymusie; nie może się sycić pozytywną i negatywną intensywnością emocji. Wierzę, że w zdrowym związku z drugą osobą można ją otaczać swoją troską, miłością w sposób, który wspiera jej rozwój emocjonalny i duchowy, pomaga jej wziąć odpowiedzialność za siebie, przez co wzmacnia jej poczucie własnej wartości. Kiedy kochasz samego siebie, jesteś w stanie troszczyć się o siebie i zaspokajać swoje potrzeby, skupić się na swoim własnym rozwoju emocjonalnym i duchowym, wziąć za siebie odpowiedzialność. W ten sposób zdobywasz i pogłębiasz poczucie własnej wartości. Kiedy partner oczekuje od ciebie aktów intymnego zbliżenia albo wsparcia, możesz odpowiedzieć ,,tak” lub ,,nie” w zdrowy sposób, bez obawy o to, że ów partner cię opuści. Poczucie własnej wartości każdego z nas rozkwita, gdy jest pielęgnowane w zdrowym związku z druga osobą. ŚRODKI UMO ŻLIWIAJACE WYLECZENIE Kiedy na drodze własnego doświadczenia i obserwacji zdobyłam większą wiedzę o bolesnym procesie wzajemnego uzależnienia, odkryłam pewne pomocne i skuteczne narzędzia służące do zahamowania owego toksycznego procesu i wejścia na drogę ozdrowienia. W pozostałej części tej książki będziemy je odkrywać razem. Przyjrzymy się też niektórym oznakom zdrowego związku, abyś po wyleczeniu się z nałogowej miłości lub z jakiegoś innego uzależnienia, które zepsuło twój związek, mógł zacząć wytyczać sobie realistyczne cele w przyszłych partnerskich związkach.

29

Część II:LECZENIE

ROZDZIAŁ 7 Co począć ze swoim związkiem wzajemnego nałogowego uzależnienia Zarówno moje własne zmagania, jak i wielu innych ludzi, którym pomagałam, pozwoliły mi uzyskać pewność, że ze związku wzajemnego nałogowego uzależnienia można się wyleczyć. Najlepiej, gdy obie strony decydują się na terapię, ale nawet gdy jedna nie chce w niej uczestniczyć, druga może osiągnąć naprawdę wiele, jeśli tylko zachce konsekwentnie zastosować się do metod, które opisuję w pozostałych częściach tej książki. Te metody, umożliwi ą jej odzyskanie dobrego samopoczucia-albo w dotychczasowym związku, albo bez niego. Odnosi się to szczególnie do Nałogowca Kochania. ODZYSKANIE ZDROWIA JEST ZAUWA ŻALNE DLA INNYCH Tak się zdarzyło, że przechodziłam przez swój własny cykl nałogowej miłości, kiedy prowadziłam seminarium na ten temat. Nie było ta dla mnie łatwe, ale postanowiłam się wyleczyć i kontynuowałam terapię przez cały czas. Pewnego wieczora podczas seminarium, jedna ze słuchaczek powiedziała mi: ,,Pia! ty naprawdę lepiej wyglądasz!”. Ta uwaga uświadomiła mi, że od czasu gdy udało mi się wyrwać z obłędnego kręgu mojego emocjonalnego cyklu i przejść przez ciężkie doświadczenie zerwania z uzależnieniem, moje życie stało się naprawdę o wiele lepsze. Mogę z całym przekonaniem zaświadczyć, że wyleczenie jest możliwe. Nie chcę nikogo łudzić, że ten proces jest łatwy i przyjemny. Wierzę jednak, że większość ludzi, których życie w niewoli współuzaleznienia umęczyło dostatecznie aby im się odechciało w ogóle żyć, zdobędzie się na wszystko, czego wymaga proces leczenia. Kiedy jesteśmy wplątani w emocjonalne cykle współuzależnienia, życie też nie jest łatwe i przyjemne. Kiedy chcemy położyć kres tej udręce i decydujemy się na życie samotne, stwierdzamy, że jest to tylko zamiana jednego bólu na drugi, tym razem na ból samotności. Ból odczuwany w czasie terapii łatwiej znieść, bo towarzyszy mu nadzieja. Decydujemy się na poznanie i zaakceptowanie prawdy o sobie i na pójście drogą, która może nas doprowadzić do wyzwolenia z udręki. Przede wszystkim stajemy odważnie twarzą w twarz a naszym uzależnieniem i przestajemy się sami oszukiwać. Potem, z pełną świadomością postanawiamy się wyleczyć. Jak mówi amerykańskie powiedzenie :,,Chwyć w objęcia swego demona, bo ugryzie cię w tyłek”. FAZY LECZENIA W jaki sposób zatrzymać obłędny kołowrót toksycznego związku z drugim człowiekiem i uzdrowić stosunki, jakie nas łączą? Sądzę, że trzeba przejść przez cztery fazy: 1.Zwrócić uwagę na wszystkie wyraźnie nałogowe zachowania poza związkiem wzajemnego uzależnienia

(alkoholizm, problemy z jedzeniem itp.) i zacząć z nimi zrywać. 2.Zerwać z nałogowymi postawami i zachowaniami wewnątrz związku. 3.Poddać się terapii pomagającej wyzwolić się spod wpływu dawnych, głęboko zakodowanych przeżyć z okresu

dzieciństwa(jeśli okaże się to konieczne).Tylko niewielu ludzi potrafi o własnych siłach poradzić sobie z dawnymi uczuciami porzucenia i omotania. Z mojej praktyki wynika, że większość ludzi pragnących wyleczyć się z toksycznego, wzajemnego uzależnienia w wieku dorosłym, wymaga najpierw terapeutycznej pomocy w pozbyciu się resztek szkodliwych przeżyć z dzieciństwa.

4.Zająć się głęboko ukrytymi symptomami współuzależnienia Po przejściu przez te fazy większość ludzi jest przygotowana do ponownego wejścia w związek z drugą osobą. Jeśli ,,zawiesiłeś” czasowo swój związek(nie zrywając go ostatecznie),aby wyleczyć się ze współuzależnienia, prawdopodobnie będziesz gotów powrócić do niego po przejściu wymienionych wyżej czterech faz. Może się jednak zdarzyć, że zostałeś prawie zmuszony do leczenia ponieważ twój partner porzucił cię już na dobre, albo wszystko wskazywało, że wasz związek musi się rozpaść. Jeśli chcesz wykorzystać do maksimum możliwość układania swoich stosunków z ludźmi w zdrowy sposób, radzę ci powstrzymać się od wchodzenia w nowy związek do czasu pomyślnego przejścia przez owe cztery fazy. Jeśli twój ostatni związek rozpadł się całkowicie, a ty przez jakiś czas(albo w ogóle)nie próbujesz wejść w nowy, jest to oznaka zdrowienia: jesteś już w stanie oprzeć się urokowi nowego wybawcy-Nałogowca Unikania Bliskości-lub nowej bezbronnej ofiary oczekującej na wybawienie przez ciebie-Nałogowca Kochania(w zależności od roli, jaką dotąd odgrywałeś).Czasami lepiej jest wybrać samotność, niż jeszcze raz przechodzić przez doświadczenie wzajemnego uzależnienia. Jeśli wybór samotności jest wyborem świadomym, wynikającym z

30

chłodnego przemyślenia sytuacji po wyleczeniu, a nie sposobem uniknięcia konfrontacji z nierozwiązanym problemem, uważam go za słuszny.Trzeba go jednak uzupełnić odkryciem nowych, twórczych sposobów zaspokajania potrzeb fizycznego i emocjonalnego bezpieczeństwa oraz intymności.W następnych rozdziałach przyjrzymy się bliżej temu procesowi. Opiszę też pewne godne wypróbowania metody znalezienia osoby, z którą możliwe jest zbudowanie zdrowego związku. Innym, pocieszającym czynnikiem jest fakt, że człowieka, który jest w trakcie leczenia ze współuzależnienia i czuje się coraz zdrowszy, będą prawdopodobnie bardziej pociągać zdrowi ludzie, a on z kolei będzie interesować ludzi zdrowszych.Im bardziej zdrowa jest osoba, która cię pociąga, tym większe jest prawdopodobieństwo, że związek z nią pełen będzie prawdziwego ciepła i wzajemnego szacunku. WYZWOLENIE SI Ę ZE WSZYSTKICH UZALE ŻNIEŃ W związku wzajemnego nałogowego uzależnienia w grę wchodzą przynajmniej trzy, a często cztery rodzaje uzależnień: 1.Uzależnienie miłosne Nałogowca Kochania 2.Uzależnienie(lub uzależnienia)Nałogowca Unikania Bliskości 3.Sam związek wzajemnego nałogowego uzależnienia 4.Inne uzależnienia, które dla Nałogowca Kochania są środkami znieczulającymi ból towarzyszący nałogowej miłości. Zdefiniowaliśmy już związek wzajemnego uzależnienia jako nałogową wymianę pozytywnej i negatywnej intensywności emocji między dwiema współuzależnionymi osobami.Żadna nie jest w stanie odejść i żadna nie jest w stanie odejść i żadna nie może znieść trwania w tym związku.W tym sensie jest to typowy nałóg. Wyjaśnienie na czym polega powstrzymanie procesu uzależnienia jeść dość proste;o wiele trudniejsze bywa dokonanie tego.W każdym z wymienionych wyżej przypadków polega ono na:

1.Odważnym przyznaniu się do uzależnienia przez rozpoznanie jego objawów w swoim życiu; 2.Przeanalizowaniu szkodliwych konsekwencji uzależnienia; 3.Przerwaniu nałogowego cyklu; 4.Zerwaniu z uzależnieniem. 1.PRZYZNANIE SIĘ DO UZALEŻNIENIA Uznanie się za osobę uzależnioną nie jest przyjemnym przeżyciem, ponieważ towarzyszy mu bolesny lęk przed utratą czegoś, co stało się dla nas ważne i skuteczne. Doraźne skutki nałogu mogą się wydawać dobroczynne:euforia, duża intensywność uczuć, ucieczka od trudnej do zniesienia rzeczywistości.Nałogowa miłość wpycha uzależnionego w objęcia drugiej osoby i, chociaż jest bolesna, początkowo spełnia jego oczekiwania.Pozbawiony któregokolwiek z uzależnień człowiek będzie musiał nauczyć się stanąć oko w oko z rzeczywistością i poradzić sobie z nią. Nałogowa miłość i związek wzajemnego uzależnienia Wielu doradców i terapeutów pomagających w leczeniu uzależnień zgodnie twierdzi, że nikt nie wyleczy się z jakiegokolwiek uzależnienia, jeśli nie uzna, że jest człowiekiem uzależnionym. Dopuki Nałogowiec Kochania nie uzna, że jego wzorce zachowań i postaw wobec partnera oraz sam związek mają właściwości nałogu, doputy leczenie go jest prawie niemożliwe.Jeżeli uparcie zaprzeczasz swojemu uzależnieniu, nikt nie może ci pomóc.Dopuki nie powrócisz do realnego świata-do realności twojrgo uzależnienia-nic się nie zmieni.Niestety prawie zawsze oznacza to czekanie do momentu, gdy ból jest już tak silny, że kruszy skorupę oporu przed prawdą. Uzależnienia wtórne W pewnym punkcie cyklu Nałogowcy Kochania wkraczają w fazę, w której cierpienie jest tak silne, że mogą sięgnąć po inne uzależnienia takie jak: uzależnienie seksualne, alkoholizm, narkomania, uzależnienie religijne, nałogowe łakomstwo, aby złagodzić ból. Często muszą wydobyć się nie tylko z nałogowej miłości, ale również z innych nałogów, jakie wykorzystywali do ucieczki od bolesnej rzeczywistości nałogowej miłości.

31

Uzależnienia Nałogowca Unikania Bliskości Nałogowiec Unikania Bliskości również powinien uwolnić się od wszystkich innych nałogów, zanim będzie mógł skutecznie walczyć z toksycznym uzależnieniem wzajemnym. Ulegający nałogom człowiek napotyka na bardzo poważne przeszkody w utrzymywaniu zdrowego związku z drugą osobą. Nałogi tworzą jedynie chore układy. W fazie wycofania się ze związku z Nałogowcem Kochania współuzależniony może związać się z osobą nieuzależnioną, ale ten nowy związek będzie najprawdopodobniej równie chory, jak poprzedni. Uważam, że największe nadzieje na zbudowanie zdrowego związku daje wejście na drogę wyzwolenia się ze wszystkich uzależnień i wyzbycia się wszystkich objawów współuzależnienia, a następnie rozważne wybranie nieuzależnionego partnera. Niezależnie od tego, czy jesteśmy Nałogowcami Kochania czy Nałogowcami Unikania Bliskości, powinniśmy stawić czoło wszystkim naszym uzależnieniom. Sądzę, że korzenie wszystkich uzależnień (oprócz alkoholizmu i narkomanii) tkwią w nieleczonym współuzależnieniu, w niezdolności do radzenia sobie z samym sobą, co doprowadza do szukania środków załagodzenia bólu towarzyszącego współuzależnieniu. Doszłam również do wniosku, że nałogowej miłości nie można leczyć, a czasem nawet rozpoznać, dopóki osoba współuzależniona nie wydobędzie się całkowicie ze swego toksycznego współuzależnienia, aby móc wziąć się za swoje życie z lepszym samopoczuciem wewnętrznym. Wewnętrznej otuchy i siły udziela właśnie wyleczenie ze rdzennych symptomów współuzależnienia. Jestem także przekonana, że na pewnym poziomie świadomości Nałogowcy Kochania zdają sobie sprawę z tego, że brakuje im dojrzałości, aby samodzielnie troszczyć się o siebie i że nie pozostaje im nic innego, jak uwiesić się innej osoby. Kiedy Nałogowcy Kochania wyleczą się z pierwszych czterech objawów współuzależnienia, mają do dyspozycji środki pozwalające im na zajęcie się swoją nałogową miłością. Wyleczenie współuzależnienia, zwłaszcza w zakresie upośledzenia samodzielności, daje Nałogowcom Kochania dość stabilności, by byli w stanie znieść zerwanie z nałogową miłością, kiedy ją w końcu rozpoznają i postanowią z nią zerwać. Tak więc Nałogowcy Kochania często muszą zacząć powstrzymania się od wszelkich innych nałogowych zachowań, zerwania z nimi i rozpoczęcia leczenia współuzależnienia, zanim będą mogli przejść do znacznie trudniejszej fazy konfrontacji z nałogową miłością i decyzji zerwania z tym toksycznym uzależnieniem. 2.PRZEANALIZOWANIE SZKODLIWYCH KONSEKWENCJI UZALE ŻNIENIA Kiedy analizujemy szkodliwe konsekwencje każdego uzależnienia, możemy zacząć odczuwać ból, który umocni w nas motywację do przerwania nałogowych zachowań, przejścia przez trudne doświadczenie abstynencji i nauczenia się zdrowego reagowania na bolesną prawdę o sobie. W ten sposób nie tylko poznajemy, ale i ograniczamy albo eliminujemy szkodliwe konsekwencje uzależnień. 3.PRZERWANIE CYLKU UZALE ŻNIEŃ Jeśli tkwisz w uzależnieniu, powinieneś przerwać nałogowe zachowania, świadomie wejść w fazę abstynencji i pozostać w niej nie powracając do nałogu, dopóki faza ta nie zakończy się pomyślnie. Na przykład powinieneś przestać prześladować kogoś, kto nie chce z tobą być; zaprzestać współżycia seksualnego z nieodpowiednimi ludźmi; przerwać picie alkoholu; wyrzec się obsesyjnego obżarstwa; wyrwać się z nałogowej pracy. Powinieneś wyrzec się wszystkiego, na czym skupiają się twoje nałogowe zachowania. 4.DOŚWIADCZENIE ABSTYNENCJI Kiedy osoba uzależniona przestaje używać jakiejś substancji lub porzuca zachowania, od których była uzależniona, wkracza w fazę abstynencji. Jest to oznaka, że osoba ta była naprawdę uzależniona. Na doświadczenie abstynencji składa się seria nieprzyjemnych objawów. Jeśli te objawy ustępują, gdy sięgnie się po substancję zastępczą, potwierdza to, że jesteśmy w fazie zerwania z uzależnieniem. Jeśli, na przykład, jesteś uzależniony od cukru i przestajesz jeść cukier, możesz mieć ataki bólu głowy. Kiedy ból głowy ustępuje po zjedzeniu kawałka czekolady lub porcji lodów, możesz być pewny, że jesteś w fazie abstynencji. Objawy abstynencji pchają więc nas z powrotem do substancji lub zachowania, od których byliśmy uzależnieni. Objawy te mogą mieć charakter fizyczny, intelektualny, emocjonalny lub duchowy. W przypadku nałogowej miłości są głównie emocjonalne, natomiast w przypadku alkoholizmu częściej fizyczne i emocjonalne. Aby przejść przez ten bolesny okres, potrzebujemy stałego zewnętrznego źródła pomocy i otuchy. Mogą nim być spotkania grupy Dwunastu Stopni, np. grupy Anonimowych Alkoholików czy Al.-Anonu(grupy w której spotykają się przyjaciele i krewni alkoholików).Partnerzy alkoholików są często Nałogowcami Kochania. Mogą się wspierać nawzajem w procesie zrywania niezdrowych, nałogowych więzi z Nałogowcem Unikania Bliskości, który

32

porzuca ich związek dla alkoholu. Inni uzależnieni powinni szukać pomocy w różnych innych poradniach i grupach. Innej formy pomocy dostarcza terapia. Ci, którzy wymagają pomocy psychologa-doradcy powinni wybrać specjalistę znającego się na ich specyficznym uzależnieniu. Niekiedy będziemy potrzebowali pomocy medycznej. Ciężkie stadia alkoholizmu i narkomanii niewątpliwie wymagają opieki lekarskiej i specjalnej kuracji, aby złagodzić niezwykle groźne, ciężkie objawy towarzyszące fazie abstynencji. Pomocy lekarskiej mogą też wymagać ludzie przechodzący przez fazę zerwania z nałogową miłością. W tej fazie intensywne cierpienie emocjonalne i depresja często doprowadzają do chęci wyrządzenia sobie krzywdy, a czasami do samobójstwa lub zabójstwa, czy też samobójstwa po zabójstwie. Gazety często donoszą o śmiertelnych skutkach uzależnień. Uważam, że tacy ludzie wymagają wsparcia poprzez jakąś formę kuracji antydepresyjnej. Leczenie uzależnienia polega na dostrzeżeniu uzależnienia, poznaniu jego szkodliwych konsekwencji, przerwaniu nałogowych zachowań, wejściu w fazę abstynencji i leczeniu skutków abstynencji. Kiedy już odzyskasz równowagę po przeminięciu bolesnych skutków abstynencji, jesteś przygotowany do wejścia w następną fazę leczenia. ROZDZIAŁ 8 ,,Zawieszenie” związku Poradnie małżeńskie mogą często pomóc parom, które pragną ulepszyć swój związek. Kiedy jednak małżeństwo wykazuje typowe cechy związku wzajemnego uzależnienia, uważam, że z tradycyjnymi formami poradnictwa trzeba poczekać do czasu, gdy obie strony rozpoczną leczenie z innych uzależnień i ze współuzależnienia. Jednym z podstawowych problemów związku wzajemnego nałogowego uzależnienia jest to, że z powodu nieleczonego współuzależnienia żaden z partnerów nie jest dostatecznie dojrzały do zdrowego związku. Kłopoty z poczuciem własnej wartości i z ustanawianiem właściwych granic wewnętrznych poważnie utrudniają każdemu z partnerów skuteczne wyrwanie się ze szkodliwego sprzężenia zwrotnego z drugim partnerem. Utrudniają też analizowanie w obecności partnera swoich zachowań, postaw i sytuacji na spotkaniach z psychoterapeutą. Ten ciężki, mający podstawowe znaczenie wysiłek, dostatecznie wyczerpuje i przygniata człowieka, by z trudem zniósł go w samotności; często jego ciężar i intensywność są zbyt groźne, by zdobyć się nań w obecności partnera. W takich wypadkach każdy z partnerów powinien przechodzić oddzielnie przez proces swojego leczenia z nałogu lub wspołuzależnienia. W niektórych związkach nie doszło jeszcze do takiej toksyczności wzajemnego uzależnienia, gdy partnerzy postanawiają ,,coś z tym zrobić”. Jeśli oboje są dostatecznie dojrzali i zaczęli się leczyć, mogą skorzystać z psychoterapii małżeńskiej, zdając sobie sprawę, że każde z nich wymaga również oddzielnego leczenia ze współuzależnienia. Opisane niżej metody uzyskania kontroli nad wzajemnym związkiem, są przeznaczone dla związków tak toksycznych, że żaden z partnerów nie jest w stanie powiedzieć np. ,,Kiedy robisz to-i-to, jestem wściekły”, nie powodując eksplozji lub okropnego zamętu. Nie wszystkie związki osiągają aż taką toksyczność, że obie strony muszą się odseparować od siebie w czasie leczenia. Wiele jednak znalazło się w takim stanie, że chcę tu powiedzieć jasno: taka separacja (bez zrywania związku, jeśli to możliwe) może być konieczna, a w każdym razie bardzo pomaga w uzyskaniu większej skuteczności terapii. Później, po pomyślnym przejściu przez pierwsze fazy leczenia ze współuzależnienia, partnerzy mogą zacząć leczyć się wspólnie. Jeśli np. zaczną mówić :,,Kiedy to robisz, czuję się tak-i-tak”, zaczynają współpracować ze sobą nad usunięciem trzeciego rdzennego symptomu współuzależnienia, poznając prawdę o sobie i dzieląc się nią z partnerem we właściwy sposób. JAK DŁUGO TRWA PROCES LECZENIA ? Stwierdziłam, że na całkowite wyleczenie z nałogu i z urazów z okresu dzieciństwa, a następnie na przejście przez leczenie współuzależnienia i uzdrowienie samego związku potrzeba zwykle od trzech do pięciu lat. Nie oznacza to, że musisz ,,zawiesić” swój związek lub wycofać się z niego na trzy do pięciu lat. Po trwającym do sześciu miesięcy okresie ,,zawieszenia” związku, umożliwiającego rozpoczęcie indywidualnej terapii, potrzeba zwykle od trzech do sześciu miesięcy na przebudowę związku i osiągnięciu w nim dobrego samopoczucia. W ciągu reszty owych trzech do pięciu lat każdy z partnerów kontynuuje leczenie swoich objawów współuzależnienia. W ciągu tego okresu może trwać wiele ważnych funkcji małżeństwa, nawet wówczas gdy obie strony pracują nad swoim toksycznym współuzależnieniem oddzielnie.

33

ODERWANIE SIĘ OD NAŁOGOWYCH FUNKCJI AKTUALNEGO ZWI ĄZKU W okresie wyzwalania się z jakiegokolwiek nałogu i rozpoczęcia leczenia swojego współuzależnienia najlepiej unikać wszelkich prób umocnienia związku. Doradzam zawieszenie związku do czasu wyzwolenia się z nałogów i osiągnięcia pewnych postępów w leczeniu swojego współuzależnienia. W niektórych przypadkach Nałogowiec Kochania może jednak być pozbawiony zdolności do troszczenia się o swoje potrzeby i nie jest w stanie znieść porzucenia (lub nawet ,,zawieszenia”) związku. W takich przypadkach może zachodzić potrzeba odłożenia tego do poprawy jego kondycji we wstępnych fazach leczenia. Nałogowiec Unikania Bliskości zwykle unika swego związku, oddając się swoim nałogom poza nim. Epizodyczne powroty charakteryzują się zwykle dużą intensywnością emocji i zachowań-albo wielką namiętnością, albo walką i nadużywaniem przemocy(słownej, fizycznej, jakiejkolwiek), albo jednym i drugim. Nałogowiec Unikania Bliskości musi zerwać z tymi intensywnymi emocjami i zachowaniami. Chociaż może to sprawiać wrażenie jeszcze głębszego porzucenia partnera, jest jednak konieczną, przejściową fazą terapii, dającą Nałogowcowi Kochania czas na rozpoczęcie jego własnego leczenia, umożliwiającego mu w przyszłości nawiązanie i utrzymanie zdrowych relacji wewnątrz związku. Dla powstrzymania nałogowych zachowań wewnątrz związku niezbędne jest postępowanie takie samo jak w przypadku wszelkich innych uzależnień: trzeba rozpoznać i uznać swoje uzależnienie, zapanować nad jego szkodliwymi konsekwencjami, przerwać cykl nałogowych zachowań i odważnie wejść w fazę abstynencji. Podejmując próbę uzyskania kontroli nad swoim związkiem wiele osób musi skorzystać z pomocy doświadczonego doradcy. Stwierdziłam, że wielu Nałogowców Kochania, którzy wkroczyli w fazę wycofania się ze związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, nie może sobie dać rady bez pomocy z zewnątrz(chociaż niektórzy potrafią przez to przejść samodzielnie). JAK UZYSKA Ć KONTROL Ę NAD SWOIM ZWI ĄZKIEM Uzyskanie kontroli nad związkiem z drugą osobą nie musi koniecznie oznaczać separacji lub rozwodu, chociaż niektórym parom separacja jest bardzo potrzebna. Nie oznacza to również, że partnerzy nie powinni mieć ze sobą kontaktu. Oznacza to po prostu, że partnerzy unikają każdego kontaktu, który prowadzi do walki, intensywnych emocji i zachowań, lub prób ,,załatwienia” problemów swojego wzajemnego, toksycznego uzależnienia między sobą. Jeśli to tylko możliwe trzeba ograniczyć do minimum lub całkowicie wyeliminować wzajemne emocjonalne oddziaływanie, krytykę i próby rozwiązywania swoich problemów tylko we dwoje. Jeśli pojawiają się problemu, których nie można odłożyć na później (np. do jakiej szkoły posłać syna lub za co kupić aparat ortodontyczny córki), powinno się rozwiązywać w obecności osoby trzeciej, która może być rozjemcą(np. psychologa doradcy). CZY NALE ŻY UNIKA Ć WSZELKICH BLISKICH KONTAKTÓW Z PARTNEREM ? Poufałe zbliżenie(dzielenie się sobą z drugą osobą), wymaga wytyczenia uprzednio właściwych granic wewnętrznych, aby wiedzieć kim się jest i kim jest druga osoba. Wewnętrzne granice dają poczucie bezpieczeństwa, kiedy się słucha kogoś dzielącego się z nami prawdą o sobie. Poufałość zakłada również zdolność do powiedzenia ,,nie” partnerowi bez obrażania go i poniżania. Poufałość może przejawiać się w sferze fizycznej seksualnej, emocjonalnej i intelektualnej. Niektórzy partnerzy nie potrafią dzielić się sobą w jednej sferze bez poniżania drugiej strony, chociaż udaje im się to w innej. Spotykałam pary, które nie miały kłopotów ze współżyciem intymnym w sferze seksualnej, natomiast nie potrafiły pogodzić swoich różnych potrzeb emocjonalnych. Zdarzają się i takie pary, w których zbliżeniu w każdej z wymienionych czterech sfer towarzyszą walka i ból. Kiedy obie strony uświadomią już sobie, że w niektórych sferach nie są w stanie osiągnąć zdrowej bliskości, powinny zapytać psychologa-doradcę, jakie formy poufałego zbliżenia utrzymywać, a z jakich zrezygnować, aby pozbawić swoje wzajemne stosunki cech nałogowych. Doradca może pomóc obu stronom w wyjaśnieniu sobie, jakie sfery wspólnych problemów wymagają przedyskutowania i wyznaczyć czas regularnych wspólnych spotkań, tak, aby ta część poufałych kontaktów mogła mieć miejsce w jego obecności. ,,ZAWIESZENIE” ZWI ĄZKU Zerwanie z nałogowymi postawami i zachowaniami we wzajemnym współżyciu pociąga za sobą konieczność wyrzeczenia się jakichkolwiek intensywnych stosunków z partnerem. Trzeba odnosić się do partnera ,,miło i uprzejmie” i zająć się samym sobą. Współdziałaj z nim w ,,dozwolonych” sferach na tyle, aby mieć jakieś poczucie partnerstwa, ale wyrzecz się jakiegokolwiek współoddziaływania w tych sferach intymności, które wspólnie z doradcą określili ście jako ,,zabronione”, po prostu zachowuj się wobec partnera zdawkowo i uprzejmie. Jeżeli twój partner zaatakuje cię z wyraźną wrogością, nie reaguj na to bezpośrednio, nie mów nawet: ,,Umówiliśmy się, że nie będziemy poruszać tych spraw”. Staraj się zachować uprzejmość, ale nie otwieraj ust;

34

przyznaj mu rację, jeśli to konieczne, ale nie dyskutuj z nim na żaden temat wywołujący natychmiastowe rozdrażnienie. Stwierdziłam, że stosowanie się do następujących zasad pozwala na skuteczne ,,zawieszenie” związku: 1.Trzymaj się ,,trzech rad” Al.-Anonu: ,,Nie właź partnerowi na kark, zejdź partnerowi z drogi, zajmij się swoim życiem”. 2.Nie bombarduj partnera ani wymówkami, ani zalotami. 3.Patrz, co się dzieje z twoim partnerem, aby się dowiedzieć, kim jest. 4.Patrz, co się dzieje z tobą. 5.Nie reaguj ani na żadne wymówki partnera, ani na jego zaloty. TRZY RADY AL.-ANONU Nie włazić partnerowi na kark znaczy zaprzestać ustawicznego śledzenia partnera, chorobliwego zwracania uwagi na to co robi, albo czego nie robi. Trzeba sobie na razie powiedzieć: ,,to nie moja sprawa”. Trzeba tylko zauważać, co partner robi, albo czego nie robi, bo pomoże to w odrzuceniu fantastycznego obrazu jego osoby i dostrzeżeniu, kim naprawdę jest. ,,Zejść partnerowi z karku” znaczy zaprzestać reagowania na to, co partner robi, albo czego nie robi. Reagowanie polega zwykle na natrętnym wyrażaniu swoich opinii i odczuć na ten temat, podsuwaniu partnerowi rozmaitych ,,sugestii” i gotowych rozwiązań, żądaniu od niego aby się zmienił itp. Jeśli masz trudności w wyrzeczeniu się takich reakcji, radzę unikać nawet obserwowania i zauważania jego zachowań. Zejść z partnerowi z drogi znaczy wyrzec się prób ingerowania w jego życie, a nawet śledzenia i oceniania tego, co się w jego życiu dzieje. Oznacza to rezygnację z dawania mu ,,dobrych rad” lub robienia złośliwych, poniżających uwag, a także prób ,,uchronienia go przed katastrofą”; trzeba raczej samemu nie dążyć do katastrofy. Niech jego wszystkie zauważane przez ciebie zachowania przestaną być twoją sprawą. Zająć się swoim życiem znaczy konsekwentnie wejść na drogę wyleczenia się ze wszystkich nałogów i ze współuzależnienia. Szczególnie dla Nałogowców Kochania oznacza to nauczenie się samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb i pragnień, wzięcia odpowiedzialności za siebie i wyrzeczenie się obarczania tym ciężarem innych. Oznacza też nauczenie się skupiania uwagi na tym, jak doceniać swoją wartość, jak ustanawiać swoje wewnętrzne granice, jak poznać prawdę o sobie. ZMUSZANIE PARTNERA DO PONOWNEGO ZWI ĄZKU Kiedy udało ci się skutecznie ,,zawiesić” związek z partnerem, zanika dawna intensywność emocji i zachowań; wchodzisz w sferę ciszy, zwłaszcza w porównaniu z burzliwym okresem, który minął. Możesz zacząć odnosić wrażenie, że w dawnym związku nie pozostawiłeś już niczego, bo intensywność emocji i zachowań była praktycznie wszystkim, co do niego wnosiłeś. Obaj partnerzy źle znoszą ową sferę ciszy, ponieważ każdy był przyzwyczajony do przypływów i odpływów toksycznej intensywności emocji i zachowań. Złe samopoczucie pogłębia fakt, że żaden z partnerów nie potrafi zbliżyć się do drugiego w zdrowy sposób. Nałogowcy Kochania zwykle pierwsi odczuwają złe samopoczucie, bo nie są zaangażowani w żadne przymusowe zachowania zmierzające do skłonienia Nałogowca Unikania Bliskości, aby ich ,,kochał”. Nałogowcom Unikania Bliskości ta nowa sytuacja zaczyna dolegać nieco później, kiedy dochodzi do głosu lęk przed porzuceniem. Dolegliwość nowej sytuacji, wcześniej czy później rodzi w którymś z partnerów pokusę zmuszenia drugiego do powrotu do dawnej, znajomej intensywności emocji i zachowań, która zastępowała im prawdziwe zbliżenie, nawet jeśli nie pozwalała czuć się najlepiej. Rozpoczyna się cykl działań, które nazywam ,,bombardowaniem” partnera. Chodzi o stworzenie tak dużej intensywności emocji i zachowań, by partner zrezygnował z ,,zawieszenia” związku, zareagował i wrócił, nawet jeśli nowe więzi będą równie toksyczne, co dawne. SŁOWO DO NAŁOGOWCA KOCHANIA Kiedy wasz związek wchodzi w strefę ciszy, prawie natychmiast wyzwalają się w tobie dawne, głęboko zakorzenione lęki przed porzuceniem. Możesz zacząć odczuwać przemożną chęć ,,zbombardowania” partnera intensywnymi emocjami czy zachowaniami, aby ponownie się z nim połączyć. Są dwa rodzaje bomb. ,,Bomba gniewu” polega na sprowokowaniu go do walki, aby zmusić Nałogowca Unikania Bliskości do emocjonalnego zwarcia, wydaje ci się bowiem, że z dwojga złego lepiej już walczyć, niż siedzieć cicho i odczuwać ból rozstania. Inną metodą jest ,,bomba uwodzicielskiego czaru” z dwoma zapalnikami: jeden to manifestowanie bezradności, drugi to seksualna prowokacja. Jako Nałogowiec Kochania, starający się wyrwać z toksycznego związku, musisz oprzeć się takiej pokusie. Musisz popracować nad przyzwyczajaniem się do ciszy. W dojrzałym związku zdarzają się długie okresy ciszy.

35

Dojrzały związek nie jest oparty na intensywności emocji i zachowań, lecz na poczuciu bezpieczeństwa i pogodnego spokoju. Uczęszczanie na spotkania grupy Dwunastu Stopni i rozmowy z osobą, która cię tam wprowadziła, mogą ci dać poczucie autentycznej bliskości z innymi ludźmi; zaczniesz odkrywać alternatywy ,,bombardowania partnera”. Chociaż na początku cisza daje Nałogowcowi Unikania Bliskości ulgę, po jakimś czasie wyzwala w nim lęk przed porzuceniem. I on zaczyna również odczuwać pokusę ,,bombardowania”. Ty, Nałogowiec Kochania musisz być na to przygotowany-nie wolno ci ulec. Najlepsza metoda uniknięcia swojej niepożądanej reakcji przypomina najskuteczniejszy sposób uniknięcia skutków wybuchu prawdziwej bomby; trzeba zamknąć usta, oddychać głęboko przez nos i chłodno obserwować partnera próbującego zwabić cię w swe objęcia przy pomocy złości lub uwodzicielskiego czaru. SŁOWO DO NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKO ŚCI Wycofanie się z toksycznego związku poprzez świadome wejście na drogę wyleczenia się ze współuzależnienia, a nie przez ucieczkę w nałogi poza związkiem, daje ci z początku poczucie ulgi i szczęścia. Później zaczniesz jednak odczuwać bolesne objawy abstynencji. Jeżeli twój partner, Nałogowiec Kochania, nie wszedł na drogę leczenia współuzależnienia, twoje wycofanie się z intensywnych emocji i zachowań wewnątrz związku może go popychać do eskalacji owej intensywności ze strachu przed porzuceniem. Nawet wówczas gdy Nałogowiec Kochania decyduje się na leczenie, wyrzeczenie się takich prób przywrócenia dawnych emocjonalnych więzi może być dla niego z początku bardzo trudne. Jeśli Nałogowiec Kochania zacznie cię bombardować, musisz wyrzec się jakiejkolwiek reakcji prowadzącej do eskalacji intensywności emocji i zachowań. Najlepsza znana mi metoda polega na zamknięciu ust i głębokim oddychaniu przez nos. Musisz pracować nad umocnieniem swej odporności na pokusę zareagowania na ,,bombardowanie”, trzymając się od partnera z dala i zachowując niską temperaturę w waszym związku. Wciąż powtarzaj sobie, że w dojrzałym związku bywają długie okresy ciszy. PO jakimś czasie mogą się w tobie wyzwolić zadawnione lęki przed porzuceniem lub poczucie winy. I ty możesz poczuć pokusę ,,zbombardowania” partnera. Masz do dyspozycji ,,bomby złości” oraz ,,bomby uwodzicielskiego czaru”; te ostatnie mogą być zaopatrzone w zapalniki seksualnego powabu lub w zapalniki obietnic wybawienia partnera z jakiejś trudnej dla niego sytuacji. W tym czasie twój partner może już odzyskać równowagę i nauczyć się unikania skutków twojego ,,bombardowania”. Na jakiś czas zamienicie się rolami. Dawny Nałogowiec Kochania, który przedtem nie chciał wypuścić cię z objęć, może teraz bardziej przypominać Nałogowca Unikania Bliskości w porównaniu z tym, do czego byłeś przyzwyczajony. METODY ,,BOMBARDOWANIA” Zanim wejdziecie w fazę zawieszenia związku, radzę każdemu z partnerów wypisać listę sposobów, przy pomocy których mógłby ,,bombardować” drugiego (biorąc pod uwagę i złość, i uwodzenie).Potem każdy powinien zawrzeć umowę ze swoim psychologiem-doradcą, przyrzekając zrobić wszystko, by nigdy nie wykorzystać żadnego z tych sposobów-bez względu na to, co się będzie działo. Ze swojej praktyki klinicznej znam wiele najrozmaitszych postaci ,,bomb złości”, takich jak zniszczenie zderzaka nowego samochodu partnera, ,,zapominanie” o powrocie do domu przez kilka godzin, przekraczanie w wydatkach stanu wspólnego konta. Celem podobnych zabiegów jest rozwścieczenie partnera do tego stopnia, by ponownie połączył się z Nałogowcem Kochania w walce, ponieważ z początku nawet walka wydaje się łatwiejsza do zniesienia niż śmiertelna cisza.

Powszechnie znanym przykładem ,,bomby uwodzicielskiego czaru” Nałogowca Kochania jest zachowywanie się w tak bezradny i dziecinny sposób, że partner czuje się zmuszony do powrotu, aby zatroszczyć się o niego. Innym przykładem takiej bomby są wyrafinowane sztuczki seksualne, mające na celu stworzenie intensywnych emocji przynajmniej w łóżku.

Przykładem ,,bomby złości” Nałogowca Unikania Bliskości może być grożenie odejściem, albo znęcanie się nad partnerem przy pomocy ustawicznej krytyki. Celem tych zachowań jest wyzwolenie w Nałogowcu Kochania dostatecznej złości, aby go zmusić do połączenia się z Nałogowcem Unikania Bliskości w walce.

Częstym przykładem ,,bomby uwodzicielskiego czaru” Nałogowca Unikania Bliskości jest proponowanie Nałogowcowi Kochania pomocy w trudnej sytuacji; innym, równie częstym, jest zaproszenie go na ekscytującą, romantyczną wycieczkę. Może to być również namiętne wyznanie miłości ,,na zawsze”, lub uwiedzenie Nałogowca Kochania i zwabienie go do łóżka. Nałogowcy Kochania często mylą seks z miłością-wydaje im się, że kiedy ktoś pragnie się z nimi przespać, jest to decydująca oznaka miłości.

36

CO ROBIĆ GDY NADEJDZIE POKUSA BOMBARDOWANIA Kiedy odczujesz przemożną chęć ,,zbombardowania” partnera złością lub uwodzicielskim czarem, zamknij usta i oddychaj głęboko przez nos. Jeśli i to zawiedzie, wstań i wyjdź z pokoju. Zwłaszcza Nałogowcy Kochania powinni beznamiętnie obserwować, co się dzieje i powstrzymywać się przed wszelką reakcją. W praktyce nie jest to takie łatwe, ale jest jeszcze kilka innych rzeczy, które możesz zrobić starając się odzyskać równowagę.

Doradziła mi je moja przewodniczka na drodze prowadzącej do wyleczenia, Janet Hurley. Przedstawiona niżej lista jest moją adaptacją jej rad. Stosując się do nich będziesz mieć większe szanse na zwalczenie w sobie pokusy ,,zbombardowania” partnera i zneutralizowanie skutków ,,bombardowania” przez niego, oraz na wytrwanie w fazie ,,zawieszenia” związku podczas leczenia się ze swojego współuzależnienia i innych nałogów.

1.Zamknij usta i oddychaj głęboko. 2.Siedź spokojnie i powtarzaj sobie następujące lub podobne stwierdzenia:

To nie moje sprawa kim jest mój partner. Mój partner ma prawo żyć na tym świecie zgodnie z tym, kim jest. Mam tylko obserwować co się dzieje, żeby dostrzec, kim jest naprawdę mój partner i zareagować

na to w dojrzały sposób. Mam sam troszczyć się o siebie, aby mój partner nie czuł się przeze mnie zagrożony i abym

przygotowany do zdrowego związku. Mam powstrzymywać się od zadawania bólu, karania, atakowania ,rewanżowania się walki lub nieuczciwości.

3. Unikaj ponownego zaangażowania w dawne, nałogowe objawy twojego związku. Na przykład: możesz mieć ochotę zatelefonować do kogoś i opowiedzenia mu, jaki okropny jest twój partner. Nie rób tego, zamiast tego usiądź spokojnie, pomedytuj i powtarzaj sobie następujące lub podobne stwierdzenie:

Mój stosunek do partnera jest zawsze pełen ciepła Jeśli te słowa wydają ci się tak nieprawdziwe, że masz trudności z ich powtarzaniem, pamiętaj, że jakaś forma potwierdzenia ciepłego stosunku do partnera jest bardzo ważna. Może inne zdanie wyda ci się bardziej wiarygodne, np.: ,,Mój stosunek do wszystkich ludzi jest zawsze pełen ciepła”. Wymyśl coś podobnego, co będzie ci się wydawało najbardziej autentyczne. Później dodałam takie zdanie: ,,chociaż odnoszę się do tej osoby serdecznie, mam jednak prawo nie lubić Pewnych jej zachowań lub problemów powstających z powodu tych zachowań”. Po jakimś czasie powtarzania tych słów poczułam, że mija mi chęć zachowania się w dawny, destrukcyjny, nałogowy sposób. Po pewnym czasie możesz stwierdzić, że twoja reakcja na zachowanie partnera jest mniej toksyczna. Ten proces prowadzi do nauczenia się jak żyć bez gwałtownych reakcji na to, co się wokół ciebie dzieje. Prowadzi również do poświęcania sobie większej uwagi: trwasz w skupieniu i nie reagujesz na to, co partner robi i mówi, wiedząc, że mogłoby to wyzwolić w tobie nałogowe reakcje. Im więcej ćwiczysz, tym bardziej wzrasta twoja zdolność troszczenia się o siebie, zachowania spokoju, koncentracji, myślenia i zachowywania się w sposób dojrzały i stosowny do okoliczności. W rezultacie staniesz się bardziej ,,bezpieczna” dla twojego partnera, którego przerażały twoje niedostatki i potrzeby, i który czuł się przez nie osaczony. 4.Wykorzystaj mur ,,miłej atmosfery”. Kiedy jesteś w fazie ,,zawieszenia” związku i zdobywania nad nim kontroli, stanowczo doradzam odnoszenie się do partnera z sympatią i zaprzestanie wszelkich prób wywierania na niego nacisku, aby się zmienił albo cię wysłuchał. Zamiast tego naucz się po prostu obserwować co się dzieje. Sposób bycia: bez względu na to, co będzie się działo, staraj się zachowywać najpoprawniej jak potrafisz wobec partnera, traktując go jak bardzo bliskiego znajomego. Nie reaguj gniewem, ale skup się raczej na obserwowaniu tego, co się dzieje i panuj nad sobą w dojrzały sposób. Okazuj uprzejmość i dobroć, unikaj rozdrażnienia i skarg. Ironiczne spojrzenia i łaskawą ,,kurtuazję” należy bezwzględnie wyeliminować. Obserwacja: kiedykolwiek dochodzi do jakiegoś oddziaływania między wami, wykorzystaj mur ,,miłej atmosfery”, aby uchronić się przed jakimkolwiek toksycznym promieniowaniem, które partner kieruje ku tobie aby wytrącić cię z równowagi. Przez cały czas zwracaj pilną uwagę na to, co się dzieje. Ponieważ do tej pory twoje wyobrażenia na temat tego kim jest twój partner, były nierealistycznym odbiciem od dawna pielęgnowanej fantazji, jest szczególnie ważne, abyś stał(a) się aktywnym obserwatorem umiejącym dostrzec kim twój partner jest naprawdę i słuchać uważnie tego,

37

co on sam na ten temat mówi. Mur ,,miłej atmosfery” jest czymś zupełnie różnym od niszczącego muru milczenia lub złości. Niszczący Mur ochroni cię przed partnerem, ale jednocześnie nie pozwoli ci dostrzec, kim partner naprawdę jest. Mur ,,miłej atmosfery” polega na tym, że jesteś miły(a), ale bardzo czujny(a) i uważnie obserwujesz co się dzieje. Chociaż nie mówisz wiele, to co mówisz pozwala partnerowi odczuć, że go słuchasz. Druga osoba zaczyna dostrzegać, że zwracasz na nią uwagę, czuje się doceniana i kochana. Może to Naprawdę złagodzić strach, jaki Nałogowiec Unikania Bliskości odczuwa przed przytłoczeniem, Wchłonięciem i opanowaniem przez drugą osobę, a w przypadku Nałogowca Miłości – strach przed Opuszczeniem. Mur ,,miłej atmosfery” powstrzymuje również i ciebie, pozwalając ci pohamować tendencję do wtargnięcia na teren należący do twojego partnera i zastawiania na niego pułapek. Mur ,,miłej atmosfery” pomaga ci w powstrzymywaniu się od powrotu do poniżających partnera zachowań. Może ci także pomóc w opuszczeniu pozycji ,,do ataku” i przejściu na pozycje relatywnego spokoju za murami ,,miłej atmosfery”. Za tym murem możesz się czuć trochę sztucznie, bo w rzeczywistości najprawdopodobniej pragniesz zaatakować partnera w jakiś sposób. Pamiętaj jednak, że jest to jeden ze środków wyrwania cię z kręgu nałogowych postaw, emocji i zachowań w twoim związku. Chociaż nie jest to na pewno zdrowy sposób odnoszenia się stale do kogokolwiek, może być jednak konieczny jako czasowy, skuteczny element terapii. Często zdarza się, że kiedy wykorzystujesz mur ,,miłej atmosfery”, twój partner również zaczyna być dla ciebie miły. Możesz stwierdzić, że kiedy to się dzieje, trochę bardziej lubisz swojego partnera. W miarę upływu czasu, mur ,,miłej atmosfery” przestanie być przez ciebie odczuwany jako forma manipulacji; będziesz się za nim czuć po prostu osobą rozsądną. Często naprawdę stwarza naprawdę miłą atmosferę. W wielu wypadkach, kiedy stajesz się bardziej rozsądny(a) i milszy(a) twój partner może się czuć bezpieczniej, a wobec tego staja się bardziej przygotowany do zdrowego związku.

CO MOŻE POMÓC W PRZEJŚCIU PRZEZ FAZ Ę ZERWANIA Następny rozdział zawiera dodatkowe użyteczne rady dla Nałogowców Kochania, którzy zwykle ciężej znoszą fazę zerwania niż Nałogowcy Unikania Bliskości. Ci ostatni nie są uzależnieni od partnera, więc w ich przypadku zerwanie nie pociąga za sobą tej samej intensywności emocji. Nałogowcy Unikania Bliskości mogą od razu przejść do Rozdziału 10, chociaż mogą również uznać lektur Rozdziału 9 za pożyteczną, bo dającą im wgląd w przeżycia Nałogowca Kochania podczas jego zmagań z uzależnieniem w procesie leczenia. ROZDZIAŁ 9 Zerwanie z nałogową miłością Możesz jeszcze nie być przygotowany do konfrontacji z nałogową miłością z powodu niewyleczonego współuzależnienia lub z powodu intensywnych przeżyć porzucenia w dzieciństwie, wymagających specjalistycznej terapii w wieku dorosłym. Jeżeli nie jesteś przygotowany, nie podejmuj tej konfrontacji-chyba, że nie masz innego wyboru.

Możesz nie mieć wyboru, bo twój partner cię porzucił i musisz przejść przez ciężkie doświadczenie rozstania. W takiej sytuacji każda konfrontacja na jaką cię stać i każda praca nad sobą mogą ci dać solidne podstawy do nadziei na zbudowanie nowego związku(albo odzyskanie dawnego w przyszłości, zwłaszcza gdy chodzi o syna, córkę lub rodziców) z większym prawdopodobieństwem że tym razem się uda. Zerwanie z nałogową miłością będzie jednak łatwiejsze, jeśli przed rozłąką z partnerem możesz rozpocząć walkę ze wspołuzależnieniem i odtruwanie doświadczeń porzucenia w dzieciństwie.

Lektura tego rozdziału da ci pewne pojęcie o tym, co zrobić ze sobą, jeśli jesteś zdecydowany na porzucenie tego nałogu. Jeśli czujesz, że jeszcze na to za wcześnie, możesz wykorzystać ten rozdział do rozpoczęcia pożytecznej gry z samym sobą, pozorującej przyszłą fazę gotowości do zerwania ze swoją nałogową miłością.

38

ĆWICZENIA DLA OSÓB PODEJMUJ ĄCYCH KONFRONTACJ Ę Z NAŁOGOW Ą MIŁO ŚCIĄ

Kroki prowadzące do zerwania z nałogową miłością są takie same, jak w przypadku każdego uzależnienia: rezygnacja z zaprzeczania i rozpoznanie swojego uzależnienia, rozpoznanie jego szkodliwych konsekwencji i rozpoczęcie działań zmierzających do przerwania cyklu nałogowego. Dla każdego z tych kroków opracowałam specjalne ćwiczenia, ułatwiające konfrontację z nałogową miłością. Pytania, na które powinieneś odpowiedzieć, zamieszczone są w rozdziałach 14, 15, 16. Tutaj zapoznasz się z celami i tematami tych pytań. ROZPOZNANIE SWOJEGO UZALE ŻNIENIA Pierwsze ćwiczenie polega na sporządzeniu listy osób, z którymi byłeś w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia. Zacznij od pierwszego takiego związku jaki pamiętasz, zastanawiając się, czy drugą stroną mogło być jedno z twoich rodziców, może starsza siostra lub brat, pierwszy bliski przyjaciel lub przyjaciółka, może pierwszy psycholog-doradca. Zakończ listę osobą, z którą łączy cię to wzajemne nałogowe uzależnienie, z jakim właśnie zrywasz. Pamiętaj: tą osobą może być partner seksualno-romantycznego związku, ale równie dobrze może nią być ktoś inny np. jedno z twoich dzieci lub rodziców. Stwórz małą kartotekę: odpowiedz na zestaw pytań w stosunku do każdej osoby, jaką umieściłeś na swojej liście.

Te ćwiczenia pisemne pomogą ci uświadomić sobie: 1)jak przejawiał się każdy z trzech symptomów nałogowej miłości w twoim życiu; i 2)jak przechodziłeś przez cykl emocjonalny charakterystyczny dla Nałogowców Kochania, ukazany na rysunku 1. ROZPOZNANIE SWOICH SYMPTOMÓW Zacznij od pierwszej osoby na liście. Opisz, jak wiele poświęcałeś jej czasu i troski, jak ceniłeś ją bardziej od samego siebie, jak uczyniłeś ją swym Najwyższym Autorytetem. Następnie opisz swoje nierealistyczne oczekiwania wobec tej osoby, aby darzyła cię bezwarunkowym uznaniem, robiąc wszystko, czego od niej oczekiwałeś, i jak okazało się to niemożliwe, ponieważ porzuciła cię(albo porzuca)dla jakiegoś nałogu. Odpowiedz na te pytania w stosunku do tej osoby, jaka znalazła się na twojej liście. Sporządzenie takiej kartoteki prawdopodobnie pomoże ci dostrzec, że podczas gdy ty byłeś gotów darzyć te osoby bezwarunkowym uznaniem, żadna nie robiła tego w stosunku do ciebie, niezależnie od tego czy miała jakiś nałóg czy nie- po prostu dlatego że była osobą istotą ludzką. Doprowadzi cię to do uznania faktu, że niewiele jest osób(jeśli w ogóle są), które mogą darzyć cię nieustannie bezwarunkowym uznaniem i robić zawsze wszystko, czego od nich oczekujesz. Zanotuj tę konkluzje własnymi słowami.

Następnie, jeśli rozpoznałeś w sobie ten symptom, opisz, jak przestałeś dbać o siebie i straciłeś wiarę w swoją własną wartość, gdy wszedłeś z kimś w związek wzajemnego nałogowego uzależnienia. POZNANIE SWOJEGO CYKLU EMOCJONALNEGO Następne ćwiczenia pomogą ci uświadomić sobie, jak oczarowała cię druga osoba, jak wpadłeś w euforie sądząc że spełnia się twoja fantazja, i jak zamykałeś oczy na rzeczywistość, nie chcąc dostrzec, kim ta osoba naprawdę jest. Pytanie przeprowadza cię przez kolejne fazy emocjonalnego cyklu Nałogowca Kochania, pokazanego na rysunku 1: jak w końcu dostrzegłeś rzeczywistość, jak bolesne było to odkrycie, jak ta osoba wycofała się z waszego wzajemnego związku, co planowałeś aby ją zmusić do powrotu, co zrobiłeś aby zrealizować te plany, jakie były tego skutki i jak wróciłeś do pierwszych faz tego cyklu-z tą sama lub inną osobą. Odtworzysz również wahania pozytywnej i negatywnej intensywności swoich emocji i zachowań.

To wszystko pomoże ci wejść w pierwsze stadium wyzwalania się z uzależnienia - rozpoznanie go w sobie. ,,Tak właśnie robiłem. Robiłem to wiele razy. Przecież to są właśnie te symptomy!” FAZA ROZŻALENIA NAD SOB Ą Odkrycie że nikt albo prawie nikt, nie jest w stanie obdarzać cię nieustanna bezwarunkowa akceptacją i robić wszystkiego, czego od niego oczekujesz, budzi zwykle bolesne rozżalenie nad sobą. Nie bądź tym zaskoczony. W ten sposób wyrzekasz się przecież swojego środka znieczulającego, tego czym dla alkoholika jest butelka. Twoją ,,butelką” jest pragnienie bezwarunkowej akceptacji ze strony drugiej osoby. Przyznanie, że najprawdopodobniej nikt nigdy nie obdarzy cię bezwarunkowym uznaniem i nie będzie robił wszystkiego czego oczekujesz, jest odpowiednikiem uznania przez alkoholika faktu, że na dłuższą metę butelka nigdy nie poprawi ani jego sytuacji ani samopoczucia. Opisanie tego pomoże ci w porzuceniu pewnego fałszywego sposobu myślenia, co jest warunkiem wyzwolenia się z uzależnienia.

39

PRZEANALIZOWANIE SZKODLIWYCH KONSEKWENCJI Następnym krokiem prowadzącym do wyrwania się z więzów nałogowej miłości jest przeanalizowanie jej szkodliwych konsekwencji. Odnotowałam tutaj nieco szkodliwych konsekwencji, które rozpoznali Nałogowcy Kochania, gdy zaczęli analizować swoje życie i którymi się ze mną podzielili. Ta lista może ci pomóc w rozpoznaniu twojego specyficznego zestawu szkodliwych konsekwencji.

• Porzucenie swoich dzieci dla osoby, od której jesteś uzależniony. Nałogowcy Kochania, którzy są rodzicami, mogą być tak obsesyjnie i przymusowo skoncentrowani na jakimś dorosłym Nałogowcu Unikania Bliskości, że przestają troszczyć się o swoje dzieci, poświęcać im czas i w ogóle robić coś dla nich. Osoba od której są uzależnieni, zajmuje pierwsze miejsce w ich życiu; są tak opętani przez tę obsesję, że przestają się czuć rodzicami.

• Wchodzenie wciąż w nowe związki, a nawet zawieranie wciąż nowych małżeństw; pozostawanie w jednym związku przez dłuższy czas staje się nie do wytrzymania.

• Ustawiczna huśtawka intensywnych emocji(od euforii do poczucia zdruzgotania); chwile wewnętrznego spokoju, pogodnego nastroju i dobrego samopoczucia są bardzo rzadkie.

• Brak bliskiego, poufałego kontaktu ze swoimi dorosłymi dziećmi spowodowany nieustanną koncentracją na obiekcie nałogowej miłości.

• Niezdolność do zawarcia małżeństwa, spowodowana nałogowa miłością do któregoś z rodziców, upośledzającą zdolność do romantycznego związku.

• Zniszczenie romantycznego związku przez nałogową miłość do dziecka. • Znalezienie się w sytuacji grożącej aresztowaniem w wyniku pobicia kogoś, kto miał romans z twoim

partnerem. • Znoszenie bicia lub innego maltretowania siebie i swoich dzieci przez nadużywającą przemocy fizycznej

osobę, z którą łączy mnie nałogowa miłość. • Godzenie się na pozostawanie w związku z osobą, która ma skłonności kazirodcze i pozwalanie na to, by

jej ofiarą stał się twój syn lub córka.

PRZEANALIZOWANIE KOLEJNYCH FAZ CYKLU EMOCJONALNEGO

Następne ćwiczenia wprowadzą cię w analizę chronicznych, kolejnych faz nałogowej miłości, opisanych w Rozdziale 3. Opiszesz, jak przechodziłeś przez te fazy i ustalisz, w jakiej fazie aktualnie jesteś.

URZECZYWISTNIENIE FANTAZJI, EUFORIA, ZŁAGODZENIE BÓLU

Ta część ćwiczeń pomoże ci w ustaleniu, co cię tak przyciąga do określonych osób, w jaki sposób uaktywnia się twoja dziecięca fantazja o wymarzonej miłości lub wybawieniu, i co wprowadza cię w euforię łagodzącą bolesność twojego współuzależnienia(symptomy opisane w Rozdziale 3).

Ważne jest aby zdać sobie sprawę, że w tej fazie twój kontakt z pewnymi aspektami rzeczywistości jest bardzo słaby. Uważniejsze przyjrzenie się realnej osobie, która była dla ciebie rycerzem w jaśniejącej zbroi lub ideałem kobiety-wybawicielki, pozwoli ci dostrzec, że w rzeczywistości osoba ta nie była wcale tak doskonała, jak ci się wówczas wydawało. Widzenie w niej księcia lub królowej z bajki było próbą urzeczywistnienia fantazji.

Stwierdziłam, że dużo daje opisanie, w której fazie uzależnienia jest się obecnie. Jak ciężka jest twoja nałogowa miłość? Analiza ta pomoże ci jeszcze dokładniej dostrzec szkodliwe konsekwencje twojej nałogowej miłości.

PRZERWANIE CYKLU: WEJ ŚCIE W FAZ Ę ZERWANIA

Po wykonaniu tej analitycznej pracy prawdopodobnie będziesz miał dostatecznie dużą wiedzę o sobie i innych ludziach, aby przejść do fazy zerwania ze swoja nałogową miłością. W tym punkcie wycofujesz się ze wszystkich nałogowych funkcji swojego aktualnego związku, jak to zostało opisane w Rozdziale 8.

W tym okresie Nałogowcy Kochania mogą potrzebować osłony w postaci przepisanych przez lekarza środków antydepresyjnych, aby zapanować nad chęcią wyrządzenia sobie krzywdy, spowodowaną intensywnym bólem, lękiem, wściekłością. Są to objawy typowe dla fazy abstynencji. Lęk może się przerodzić w ataki paniki, a głębokie rozdrażnienie może obudzić skłonności mordercze. Osobom uzależnionym od środków chemicznych przepisuje się leki o słabszym działaniu. Środki te łagodzą emocjonalne napięcie na tyle, aby umożliwi ć Nałogowcowi Kochania dalszą pracę nad wyzwoleniem się ze swego uzależnienia. Używa się ich tylko przez pewien czas, zwykle około trzech miesięcy.

40

ODTRUCIE PIERWOTNEGO PORZUCENIA Będąc w fazie zerwania z nałogową miłością, odczuwając na przemian ból, strach, złość i pustkę, powinieneś rozpocząć pracę z psychologiem-doradcą, który nauczy cię jak ,,odkryć”(czyli odtruć) historię twojego pierwotnego porzucenia w dzieciństwie.(Jestem przekonana że każda forma poniżenia dziecka jest dla niego doświadczeniem porzucenia). Doradca może ci pomóc opisać w dzienniku specyficzne, mające istotne znaczenie szczegóły, a następnie przeprowadzić cię przez fazę mówienia o tym, co się wtedy wydarzyło. Pozwoli ci to poznać dawne przeżycia porzucenia, zapanować nad nimi i wyzwolić się z nich.

ANALIZA AKTUALNYCH DO ŚWIADCZE Ń PORZUCENIA

Następnie będziesz musiał przyjrzeć się mechanizmowi swoich doświadczeń porzucenia przez twojego aktualnego partnera, Nałogowca Unikania Bliskości. Przyjrzyj się jak osobowość i nałogi twojego partnera doprowadziły cię do przeżycia porzucenia. Prawdopodobnie będziesz w tej fazie cierpieć z powodu powtarzających się napadów głębokiego rozżalenia, nie tylko ze względu na rozpamiętywanie przeżyć porzucenia i poniżenia w dzieciństwie, ale i ze względu na bolesne uświadomienie sobie swego opuszczenia w aktualnym związku. Ta faza może trwać od sześciu do dwunastu miesięcy i bardzo często towarzyszy jej poczucie dojmującego osamotnienia.

Kiedy przez to przechodziłam, wydawało mi się że to najcięższy okres w moim życiu. Gdzieś głęboko we mnie zachodziła jednak wówczas fenomenalna pozytywna zmiana, której sobie nie uświadamiałam. Inni ludzie zauważali jej zewnętrzne oznaki: mówili mi że wyraz mojej twarzy złagodniał, a w głosie nie brzmi już wieczne rozdrażnienie. Te uwagi pozwoliły mi zrozumieć, jak bardzo niszczące są toksyczne skutki poniżenia i porzucenia

LECZENIE RDZENNYCH SYMPTOMÓW WSPOLUZALE ŻNIENIA

W tym okresie powinieneś przeanalizować, w jaki sposób w twoim życiu przejawia się czwarty rdzenny symptom wspołuzależnienia: trudność w zaspokajaniu swoich potrzeb i pragnień. W ćwiczeniach jest miejsce na sporządzenie spisu wszystkich potrzeb, których nie potrafiłeś zaspokajać we właściwy sposób. Przeanalizujesz takie rodzaje potrzeb jak potrzeby seksualne, materialne, biologiczne, żeby wymienić tylko niektóre.

W miarę postępów w leczeniu zaczniesz odczuwać, że ty sam jesteś odpowiedzialny za zaspokajanie swoich potrzeb w zdrowy, skuteczny sposób. Być może będziesz potrzebował pomocy doradcy finansowego. Może zaczniesz zupełnie inaczej widzieć role seksu w twoim życiu, albo zajmiesz się poprawieniem swojej kondycji fizycznej. Możesz teraz zabrać się za inne nałogi, takie jak problemy z jedzeniem albo nałogowe wydawanie pieniędzy. Każda z twoich potrzeb i sposób w jaki starasz się je zaspokoić, ma wpływ na inne potrzeby i vice versa.

Przeżycie wyzwalania się z nałogowej miłości przyniosło mi trudny do wyobrażenia ból, najcięższy jaki doznałam w całym procesie leczenia, ale zerwanie z tym nałogiem uważam za najwspanialszą rzecz, jaka kiedykolwiek zrobiłam dla siebie. Ból nie jest wrogiem; wrogiem jest strach przed bólem. Chcę ci dodać odwagi, bo moje własne doświadczenie daje mi silną wiarę, że potrafisz go znieść. Ostatecznie, to jest tylko twój ból. Można się nauczyć jak znosić własny ból.

ROZDZIAŁ 10

LECZNIE SYMPTOMÓW WSPOLUZALE ŻNIENIA

Jak już widzieliśmy, rdzenne symptomy współuzależnienia polegają na niezdolności do właściwego stosunku do samego siebie, powodującej wewnętrzny ból, który popycha nas ku innym uzależnieniom. Lecząc kolejno każdy z symptomów rdzennych zaczynamy odczuwać coraz większą ulgę wewnętrzną. To z kolei osłabia pociąg do innych uzależnień i łagodzi wtórne symptomy, opisane w rozdziale 1.

Leczenie ze współuzależnienia składa się z dwu oddzielnych procesów: leczenia rdzennych i wtórnych symptomów, oraz usuwania ich przyczyny. Przyczyną jest poniżenie w dzieciństwie, toksyczne doświadczenie powodujące chroniczny stres w okresie dorosłości. Odtrucie tego doświadczenia i uwolnienie się od chronicznego stresu wymaga sięgnięcia pamięcią w przeszłość i zrozumienia, co się wtedy stało. Trzeba zbadać, jak odczuwałeś to jako dziecko i jak odczuwasz teraz, jako osoba dorosła. Następnie powinieneś przyjrzeć się szkodliwym konsekwencjom tego traumatycznego doświadczenia w swoim teraźniejszym życiu.

Przystępując do leczenia swojego współuzależnienia musisz mieć pełną świadomość, czy aktualnie pracujesz nad wyleczeniem jednego z symptomów rdzennych, czy leczysz toksyczne skutki poniżenia w dzieciństwie. Są to dwa odrębne procesy, których nie można ze sobą mieszać.

LIKWIDOWANIE PRZYCZYNY

Leczenie toksycznych skutków poniżenia w dzieciństwie wymaga zdobycia pewnej wiedzy o poniżeniu jako takim, opisania swojej własnej historii poniżenia i przejścia przez proces psychologicznego odtrucia. Odtrucia dokonuje

41

się zwykle w grupie psychoterapeutycznej, pod kierownictwem doświadczonego psychologa. Nakłania on uczestników terapii do dwu rzeczy: 1)do ujawnienia uczuć związanych z tym, co się stało w dzieciństwie-zarówno teraźniejszych uczuć dorosłego, jak i dawnych uczuć dziecka; 2)do ujawnienia i zmodyfikowania wszystkich niedojrzałych, toksycznych, dziecinnych sposobów myślenia i zachowań, jakie są wciąż obecne w życiu człowieka dorosłego.

Ujawniając uczucia związane z przeżyciami z dzieciństwa, można użyć takich słów jak: ,,więc tak właśnie ze mną było, a dzisiaj jako dorosły, kiedy o tym myślę, czuję to-i-to”. Musimy pozbyć się tej całej toksycznej energii z dziecięcej części naszej osobowości. Właśnie przez wypowiadanie takich bardzo prostych stwierdzeń oraz przez gotowość do ponownego przeżycia dawnych uczuć i ujawnienia naszych dzisiejszych uczuć z tym związanych, odtruwamy się ze skutków dziecięcego urazu. A potem pogrążamy się w bolesnym rozżaleniu, w żalu nad tym czego nam brakowało w dzieciństwie.

Aby zmodyfikować wciąż funkcjonujące, niedojrzałe, dziecinne sposoby myślenia, warto pozwolić psychoterapeucie, osobie wprowadzającej cię do grupy albo zaufanemu przyjacielowi z grupy na wypunktowanie takich sposobów myślenia w tym, co mówisz. Kiedy parę razy ktoś zwróci ci uwagę na niedojrzałe, dziecinne myślenie, zaczynasz sam je dostrzegać, a wówczas możesz zacząć je poprawiać. Można to robić próbując na głos mówić sobie jak wyglądałoby bardziej dojrzałe, realistyczne myślenie na dany temat. Oto najczęstsze przykłady niedojrzałego, dziecinnego sposobu myślenia Nałogowców Kochania, znane mi z praktyki klinicznej: ,,Jeszcze przyjdzie taki czas, że ktoś da mi wszystko, czego mi nie dali rodzice”, ,,Musi być jakaś sprawiedliwość w życiu”, ,,Nie mogę tego znieść”.

LECZENIE SYMPTOMÓW RDZENNYCH I WTÓRNYCH

Większość z nas potrzebuje porady i pomocy w leczeniu symptomów rdzennych. Musimy się nauczyć(albo przypomnieć sobie) , jak czuć swoją wartość(szacunek do siebie), jak wytyczać wewnętrzne granice, jak rozpoznać, kim jesteśmy i dzielić się tym z innymi we właściwy sposób, jak dbać o własne potrzeby i pragnienia, jak koncentrować się i panować nad sobą.

Chociaż objawy wtórne trudno jest usunąć przed leczeniem objawów rdzennych, można je złagodzić już w pierwszych fazach leczenia objawów rdzennych. Zaczynamy dostrzegać, jak poprawnie umiejscawiać rolę kierowniczą w naszym życiu, jak radzić sobie z przejawami niesprawiedliwości wystrzegając się uprzedzeń, zastarzałej odrazy i chęci odwetu, jak pobudzić w sobie życie duchowe, jakkolwiek byśmy je określali, jak wyrzec się wykorzystywania nałogów albo fizycznej czy umysłowej choroby do ucieczki przed rzeczywistością, jak być zdolnym do poufałej bliskości.

Leczenie współuzależnenia ma swój koniec - nie trwa wiecznie. Średnio trwa od trzech do pięciu lat; większość ludzi stwierdza jednak, że stałe stosowanie się do programu Dwunastu Stopni daje im poczucie bezpieczeństwa, chroniąc przed nawrotem dawnych, typowych dla współuzależnienia zachowań.

FAZY LECZENIA WSPÓŁUZALE ŻNIENIA W miarę postępów w terapii ludzie zwykle przechodzą przez różne fazy leczenia z urazu dziecięcego i z

symptomów dających o sobie znać w wieku dorosłym. Dopóki przechodzi się przez te fazy, nie powinno się powracać do swojego aktualnego związku albo wchodzić w nowy. Oto zwięzły opis tych faz.

1.ZAPRZECZANIE

O dzieciństwie: ,,Nikt mnie nie poniżał, jak byłem dzieckiem” O życiu dorosłym: ,,Nie jestem współuzależniony”

2.OBWINIANIE INNYCH O dzieciństwie: ,,Możliwe że zostałem poniżony, ale to wszystko wina moich rodziców. Jeżeli oni czegoś z

tym nie zrobią, to ja sam nie mogę.”

O życiu dorosłym: ,,Jestem współuzależniony, ale nie mogę nic z tym zrobić, dopóki nie zrobi tego mój partner. To jego wina, że jestem chory. Nie byłbym wspołuzależniony, gdybym się z nim nie związał. Gdybym miał do czynienia ze zdrową osobą, nie zachowywałbym się w taki sposób”. Nie powinniśmy obwiniać innych o naszą niezdolność do wydobycia się z uzależnienia, powinniśmy jednak dostrzec rzeczywistość, a więc zrozumieć, w jaki sposób nas skrzywdzono i kto jest za to odpowiedzialny.

42

3.ODPOWIEDZIALNO ŚĆ O dzieciństwie: ,,Teraz już wiem, że odpowiedzialnym za to, co się ze mną stało, jest mój opiekun. Mam już

swój własny pogląd na to, co się ze mną stało w dzieciństwie.”(Kiedy formułujemy takie stwierdzenie, wkraczamy w fazę leczenia swojego wspołuzależnienia w zakresie przyczyn tkwiących w dzieciństwie)

O życiu dorosłym: ,,To ja jestem odpowiedzialny za moje współuzależnienie i za wyleczenie jego symptomów.”

W tym punkcie niektóre osoby są już przygotowane do powrotu do swojego związku, ale większość jeszcze

nie.

4.PRZETRWANIE W tej fazie prawdopodobnie zaczniesz powracać do swojego związku. O dzieciństwie: ,,Zaczynam czuć, że uwalniam się od poniżających przeżyć z dzieciństwa w miarę jak

opuszczają mnie straszliwe emocje towarzyszące temu, co mi zrobiono”. (Prawdopodobnie w tym punkcie możesz już zacząć starać się o poufałe zbliżenie do partnera, z którym wchodzisz ponownie w związek i o jego wsparcie w dalszym leczeniu współuzależnienia.)

O życiu dorosłym: ,,Zaczynam doświadczać poczucia siły i nadziei w miarę jak uwalniam się od mojego psychicznego niedowładu i przejawów chorobliwej samoobrony i przejmuję odpowiedzialność za moje życie.”

Kiedy wejdziesz w fazę 4 w odniesieniu do swojego dorosłego życia, rozwinąłeś już w sobie pewną umiejętność samodzielnego dbania o siebie i nie jesteś już tak zależny od partnera. Bez względu na to, czy jesteś Nałogowcem Kochania czy Nałogowcem Unikania Bliskości, możesz teraz powrócić do swojego związku z partnerem.

5.INTEGRACJA

Ta faza jest jednakowa zarówno dla uwolnienia się z urazów dzieciństwa jak i pozbycia się symptomów wieku dorosłego: ,,Teraz widzę, że to co się stało za mną w dzieciństwie, wpłynęło na to kim jestem. I cieszę się z tego bo zrozumiałem, że problemy powstałe w wyniku tego przeżycia poniżenia pomogły mi wytyczyć moją drogę duchowego rozwoju, dały mi pewną głębię charakteru i mądrość.”

PIĘĆ ZBIEŻNYCH PROCESÓW TOWARZYSZĄCYCH WYZWALANIU SI Ę ZE ZWI ĄZKU WZAJEMNEGO UZALE ŻNIENIA Wyzwalaniu się ze związku wzajemnego nałogowego uzależnienia towarzyszy pięć współdziałających ze sobą procesów. Leczenie zaczyna się od pierwszego i rozwija do piątego, ale dwa lub więcej może również występować jednocześnie. Sądzę, że byłoby nierozsądnie powracać do swego związku zbyt szybko, kiedy jeszcze się do tego nie dojrzało, ale z drugiej strony nie chcesz chyba, by leczenie trwało tak dług, że praca nad odnowieniem waszego związku odsunie się w daleką przyszłość. Dlatego aby dać ci pewne pojęcie o tym, kiedy praca nad odnowieniem związku staje się bezpieczna i rozsądna, opisze teraz te pięć procesów i wskażę, w jakim punkcie będziesz prawdopodobnie mógł powrócić do swojego związku.

1.DOJRZEWANIE Ten proces polega na rozpoznaniu pięciu rdzennych symptomów choroby i rozpoczęciu ich leczenia. Uczysz się jak dostrzec swoją wartość, jak wytyczać wewnętrzne granice, jak mieć poczucie swojej tożsamości, jak samodzielnie dbać o siebie, jak panować nad sobą.

2.KONFRONTACJA Z RZECZYWISTO ŚCIĄ Ten proces rozpoczyna się, gdy tylko rozpoznasz i zaczniesz leczyć trzeci objaw rdzenny: trudność w doświadczaniu i wyrażaniu obiektywnej prawdy o sobie. Konfrontacja z rzeczywistością oznacza przyjrzenie się, kim jesteś i kim są inne osoby. Nie radziłabym w tym punkcie powracać do starego związku lub wchodzić w nowy. Mogłoby to doprowadzić do sytuacji, w której patrzysz na partnera i mówisz: ,,O Boże muszę z tym natychmiast skończyć”. Chociaż twoją pierwsza reakcją na realny obraz partnera może być chęć ucieczki, po przeprowadzeniu dalszej pracy nad sobą(szczególnie nad większą dojrzałością, wyraźniejszymi granicami wewnętrznymi i większą zdolnością do troszczenia się o siebie)wady twojego partnera przestaną wydawać ci się tak straszne.

43

3.ŻAL NAD STRATAMI Żal nad stratami oznacza bolesne uświadomienie sobie, co straciłeś w dzieciństwie i ile cię kosztowała twoja choroba w wieku dorosłym. Między tym i następnym procesem będziesz prawdopodobnie mógł powrócić do waszego związku, zwłaszcza gdy twój żal nad poniesionymi stratami był dostatecznie silny.

4.NAUCZENIE SIĘ TROSKI O SIEBIE Ten proces rozpoczyna się, gdy zaczniesz pracować nad czwartym symptomem rdzennym: trudnością w samodzielnym zaspokajaniu swoich potrzeb i pragnień. Uczysz się jak czuć i potwierdzać swoją wartość, jak o siebie dbać, jak się ograniczać bez poczucia wstydu.

5.NAUCZENIE SIĘ PRZEBACZANIA Zdolność do przebaczania oznacza wyrzeczenie się pragnienia by ludzie, którzy cię poniżyli, zostali ukarani. Ten piąty proces polega zarówno na wybaczeniu samemu sobie za koszty całego tego nieładu w twoim życiu, jak i na przebaczeniu twoim opiekunom za to, co się stało. Niektóre formy poniżenia są tak straszne, że raczej nie powinno się poruszać sprawy przebaczenia, jeśli nie zrobi tego sama ofiara poniżenia. Jeśli to ty byłeś osobą, która kogoś poniżyła, radzę ci popracować najpierw nad przebaczeniem samemu sobie i przebaczeniem twojego Najwyższego Autorytetu. Proszenie ofiary o przebaczenie wymaga poczekania, aż ona sama poruszy ten temat. Zdaję sobie sprawę, że brzmi to sprzecznie z tradycyjnymi zasadami religijnymi, ale gdy ma się do czynienia z bardzo poważnymi przypadkami poniżenia, przedwczesna prośba o przebaczenie może tylko pogorszyć sytuację ofiary za cenę lepszego samopoczucia osoby, która ją skrzywdziła.

ZMIANA WYPACZONEGO SPOSOBU MY ŚLENIA: NAŁOGOWIEC KOCHANIA Nałogowiec Kochania, który leczy swój trzeci symptom rdzenny – trudność w poznaniu prawdy o sobie – powinien zdać sobie sprawę z tego, że ma wiele wypaczonych postaw i przekonań. Jedną z dominujących postaw, jakie wymagają skorygowania, jest oczekiwanie od kogoś nieustannej serdeczności i troski. Takie oczekiwanie może być normalne u dziecka, ale u osoby dorosłej jest po prostu nierealistyczne. W miarę postępów w leczeniu współuzależnienia przyzwyczajasz się do akceptowania faktu, że możesz się uważać za szczęściarza, jeśli ktoś jest dla ciebie serdeczny tylko od czasu do czasu. W procesie leczenia zaczynasz dostrzegać, że zdarza się to najczęściej wtedy, gdy to kim naprawdę jesteś, zgadza się z tym, czym twój partner chce żebyś był. Zdarza się to również, kiedy w jakiejś sprawie twój system wartości okazuje się zbieżny z systemem wartości twojego partnera; partner jest zadowolony a ty nie czujesz się kimś gorszym. W procesie leczenia z nałogowej miłości nie możesz już jednak zmieniać i upiększać swojej osobowości tylko po to aby partner nagrodził cię pochwałą i serdecznością.

Nałogowcy Kochania musza pogodzić się z tym, że innym ludziom mogą się nie podobać ich wybory, sposób myślenia czy odbierania rzeczywistości. W procesie leczenia zrozumiesz, że prawdopodobnie nie spotkasz się z ciepłym stosunkiem do siebie, kiedy twój sposób bycia lub jakieś zachowania są sprzeczne z systemem wartości drugiej osoby albo z jej oczekiwaniami wobec ciebie. Tobie jakiś wybór może wydawać się rozsądny i zdrowy, ale jeśli z powodu tego wyboru inni muszą z czegoś zrezygnować lub zrobić coś bez zadowolenia, nie możesz oczekiwać, aby im się to podobało, chociaż mogą to zaakceptować, szanując twoje prawo do życia według własnych zasad. Mając wytyczone zdrowe granice wewnętrzne, po prostu się o tym wie, spodziewa tego, lecz nie przestaje się być sobą, rezygnując z nierealistycznego oczekiwania, że drugiej osobie będzie się w tobie wszystko podobało.

Praca nad wyleczeniem pierwszego i czwartego symptomu współuzależnienia(trudność w doznawaniu poczucia własnej wartości i trudność w troszczeniu się o siebie) bardzo ci pomoże w tej ważnej zmianie postaw wobec innych. W procesie leczenia najważniejszą osobą w twoim życiu która może być wobec ciebie nieustannie serdeczna jesteś ty sam. Skupiasz się na wzbudzeniu w sobie pozytywnych uczuć do samego siebie, bo zaczynasz odczuwać pierwsze skutki wyleczenia pierwszego rdzennego symptomu współuzależnienia

; trudności w odczuwaniu własnej wartości. Powiększająca się zdolność do wzięcia odpowiedzialności za zaspokajanie swoich potrzeb i pragnień coraz bardziej ułatwia ci dokonywanie śmiałych wyborów i bycie naprawdę sobą, z większą pewnością, że twoje potrzeby i pragnienia zostaną zaspokojone nawet wówczas, gdy inni ludzie odmówią ci pomocy. Uzdrowienie poczucia własnej wartości i zdolności do troszczenia się o siebie pozwala ci na zrobienie następnego kroku: możesz teraz zacząć wyzwalać się z pragnienia omotania swojego partnera i nauczyć się zdrowej poufałości.

Oto przykład: zapracowana żona postanawia powiedzieć swojej rodzinie, że nie będzie więcej marnowała swojego czasu na przeszukiwanie kieszeni brudnych ubrać, aby wyjąć z nich jakieś osobiste rzeczy przed praniem, czy na wywracanie bielizny na właściwą stronę przed włożeniem jej do pralki. Członkowie rodziny muszą się sami upewnić, że kieszenie brudnych ubrań są puste – albo nie dziwić się, że zawartość kieszeni zostanie wyprana. Jeśli

44

nie wywrócą koszul czy bluzek na właściwą stronę przed praniem, dostaną je z powrotem czyste, ale wywrócone lewą stronę.

Członkowie rodziny mogą rozumieć powody, które ja skłoniły do takiej decyzji, a nawet zaakceptować swoją nową odpowiedzialność. Nie muszą jednak odczuwać przyjemności wykonując dodatkową pracę lub znajdując w kieszeniach wyprane portfele. Żona, mimo że zauważa brak entuzjazmu członków rodziny z powodu swojej decyzji, może nadal uważać ją za słuszną, nie ma żadnych przykrych odczuć w związku z całą sytuacją i nadal utrzymuje w domu dobrą atmosferę. Nie zrobiła niczego złego, chociaż domownikom nie spodobała się jej decyzja. Wzięła odpowiedzialność za swoją potrzebę odciążenia siebie z części obowiązków przez obarczenie reszty rodziny większą odpowiedzialnością za pracę w domu.

Oto inny przykłąd: James, Nałogowiec Kochania w stosunku do swojej matki, chce zostać nauczycielem. Marzeniem jego matki jest, aby James został prawnikiem, bo prawnicy zarabiają mnóstwo pieniędzy. Wcale jej się nie spodobało to, że James po skończeniu studiów przyjął posadę nauczyciela w jakimś małym prywatnym gimnazjum. James miał prawo sam dokonać wyboru drogi życia, musi jednak zaakceptować fakt, że jego matka nie jest z tego wyboru zadowolona. Takie konflikty między różnymi systemami wartości lub między naturalnymi zachowaniami różnych osób są częstymi zjawiskami we wszelkich bliskich związkach. James nie zrobił niczego złego, chociaż jego matce nie podoba się wybór, którego dokonał. W procesie leczenia James bierze pełną odpowiedzialność za swoje pragnienie zostania nauczycielem i odczuwa zadowolenie z samego siebie, przyjmując po prostu do wiadomości, że jego matka marzy o innej karierze dla niego.

Drugie zadanie w zakresie zmiany wypaczonego sposobu myślenia Nałogowca Kochania polega na rezygnacji z uważania jakiejkolwiek innej osoby za najważniejszą, najpotężniejszą i doskonałą – czyli za Najważniejszy Autorytet. Żaden człowiek nie jest doskonały i wszyscy mają równą wartość. W przyswojeniu tego poglądu bardzo pomoże Nałogowcowi Kochania leczenie pierwszego objawu współuzależnienia, a więc zdrowe doświadczanie swojej własnej wartości.

Trzecia postawa, której Nałogowiec Kochania powinien się pozbyć, to przekonanie, że ktoś inny będzie się o niego troszczył. Jest to postawa normalna u dziecka, ale człowiek dorosły sam jest odpowiedzialny za zaspokajanie swoich potrzeb i pragnień. W zmianie tej postawy bardzo pomaga leczenie czwartego rdzennego symptomu współuzależnienia. ZMIANA WYPACZONEGO SPOSOBU MY ŚLENIA: NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKO ŚCI Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna pracować nad trzecim rdzennym symptomem współuzależnienia (trudność w poznaniu obiektywnej prawdy o sobie) staje przed koniecznością wyzbycia się wielu niewłaściwych poglądów i postaw. Jednym z najważniejszych poglądów wymagających korekty jest błędne rozumienie tego, czym jest poufałe zbliżenie. Ponieważ Nałogowiec Unikania Bliskości doświadczył w dzieciństwie emocjonalno-seksualnego poniżenia (jawnego albo zamaskowanego), nauczył się, że bliski, poufały kontakt z drugą osobą oznacza, że osoba ta go pochłonie, przekroczy jego wewnętrzne granice, a w rezultacie on sam straci poczucie swojej odrębności, swojej tożsamości. Zdrowy poufały kontakt polega na dzieleniu się sobą (prawdą o sobie) z drugim człowiekiem i przyjmowaniu jego osoby (jego prawdy o sobie) przy wzajemnym poszanowaniu swoich wewnętrznych granic, co zabezpiecza obie strony przed utratą tożsamości albo przed jakąkolwiek inną formą gwałtu i poniżenia. Praca nad wyleczeniem drugiego i trzeciego rdzennego symptomu współuzależnienia (trudność w wytyczaniu wewnętrznych granic i trudność w poznawaniu obiektywnej prawdy o sobie) bardzo pomaga Nałogowcowi Unikania Bliskości w dokonaniu niezbędnej korekty jego pojmowania bliskich, poufałych kontaktów z drugim człowiekiem.

Jak widzieliśmy, Nałogowcy Unikania Bliskości niechętnie dzielą się z kimś swoimi myślami, uczuciami, potrzebami i pragnieniami, obawiając się, że druga osoba może użyć tych informacji do opanowania ich i wmanipulowania w opieke nad sobą. Często zdarza się, że Nałogowcy Unikania Bliskości zamykają się w sobie tak, iż tracą kontakt z jednym lub kilkoma rejonami swojej osobowości i sami nie wiedzą, co naprawdę czują i myślą o wielu sprawach. Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości osiągnie postępy w leczeniu trzeciego rdzennego symptomu współuzależnienia (trudność w poznaniu prawdy o sobie), będzie mu łatwiej nawiązać kontakt z samym sobą, ze swoimi prawdziwymi myślami i uczuciami. Umożliwi mu to poprawne dzielenie się sobą (prawdą o sobie) z partnerem. Zabezpieczony zdrowymi granicami wewnętrznymi, będzie mógł ujawniać intymne informacje o sobie, nie lękając się już, że zostaną wykorzystane do opanowania go przez inną osobę i poddania różnym formom manipulacji.

W dodatku, po nauczeniu się ustanawiania wewnętrznych granic, Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna dostrzegać, że przyjmowanie od kogoś intymnych informacji również nie jest tak toksyczne. Informacje te mogą teraz wywołać w nim rezonans, ale mogą też być przez niego po prostu przyjęte do wiadomości. Zabezpieczony swoimi wewnętrznymi granicami, Nałogowiec Unikania Bliskości nie czuje się już przytłoczony albo owładnięty rzeczywistością drugiej osoby. Poznanie jej potrzeb i pragnień nie wyzwala w nim irracjonalnych lęków lub obsesyjnych myśli. (kiedy jednak na tym etapie mamy do czynienia ze sprawcą „pierwotnego poniżenia”, zdrowe granice wewnętrzne zwykle nie dają dostatecznej ochrony, lepiej otoczyć się jakimś murem.)

45

Osiągnięcie tej fazy ozdrowienia i zmiany jest trudniejsze, gdy partner jest wciąż aktywnym Nałogowcem Kochania. Taki partner próbuje cię omotać i prawdopodobnie użyje twoich intymnych informacji do owładnięcia tobą i poddania manipulacji. Tak więc część problemu, jaki dla Nałogowca Unikania Bliskości stanowi nawiązanie poufałego kontaktu z partnerem, tkwi w samym partnerze.

Innym błędnym poglądem Nałogowca Unikania Bliskości jest przekonanie, że opiekowanie się partnerem należy do jego obowiązków, i że jeśli nie będzie tego robił, partner przestanie mieć ochotę na utrzymywanie tego związku. W zdrowym związku dwóch dorosłych osób żadna nie ma obowiązku opiekowania się drugą dorosłą osobą. Każdy z nas jest sam odpowiedzialny za troszczenie się o siebie.

Nałogowiec Unikania Bliskości musi też dokonać odpowiednich korekt w swoich stosunkach z partnerem, aby zapobiec wszelkim formom adoracji swojej osoby. Sytuacja, w której ktoś uważa nas za osobę najważniejszą, wszechmocną i doskonałą, na pewno nie jest zdrowa.

Wielu Nałogowców Unikania Bliskości wierzy, że jeśli ktoś jest słaby, zależny i pełen braków, to można nad nim bezpiecznie zapanować. Jest to błędne przekonanie. Taka osoba może łatwo „wydrenować” partnera, dążąc do tego, aby partner otoczył go macierzyńską troską i zaspokajał większość lub wszystkie jego potrzeby. Dlatego ulegnięcie urokowi takiej osoby i wejście z nią w związek wcale nie jest bezpieczne. Kluczową sprawą jest tu zrozumienie, że poczucie bezpieczeństwa w związku dwóch osób dają zdrowe granice wewnętrzne, a nie poleganie na słabości i brakach partnera, wzbudzających w nas złudne przekonanie, że łatwo będzie nad nim zapanować.

W dodatku Nałogowcy Unikania Bliskości często są nie zdolni do troszczenia się o siebie, gdy mają do czynienia z zależną osobą demonstrującą swoje słabości, braki i potrzeby. Nałogowcy Unikania Bliskości zwykle zaczynają się troszczyć o taką osobę, zapominając o swoich potrzebach. Często prowadzi to do głębokiej urazy, którą wykorzystuje się do usprawiedliwienia swoich nałogów poza związkiem. Praca nad wyleczeniem owych rdzennych symptomów współuzależnienia może pomóc w odwróceniu tego procesu.

Nałogowiec Unikania Bliskości odzyskuje zdolność do zajmowania się sobą, a Nałogowiec Kochania musi szukać innych sposobów zaspokajania swoich potrzeb, nie narażających leczącego się partnera na poczucie omotania i pomniejszenia.

Skorygowania wymaga też wiara wielu Nałogowców Unikania Bliskości w to, że osoba ujawniająca podatność na zranienie jest od nich mniej warta. Wykorzystywanie naturalnych cech charakteru jakiejś osoby do nadawania jej mniejszej wartości jest przejawem choroby współuzależnienia. Postępy w leczeniu pierwszego rdzennego symptomu – a więc rozwijanie zdolności do właściwej oceny swojej wartości – prowadzą Nałogowca Unikania Bliskości do zdania sobie sprawy z tego, że w zakresie wartości wrodzonych nikt nie ma mniejszej lub większej wartości od kogokolwiek innego.

NAUCZENIE SIĘ AKCEPTACJI SYSTEMÓW WARTO ŚCI INNYCH LUDZI Dopóki nie zaczęłam odczuwać poprawy w zakresie wszystkich pięciu symptomów współuzależnienia – a więc dopóki nie zaczęłam się uczyć, jak doceniać swoją wartość, ustanawiać wewnętrzne granice, dostrzegać, kim jestem, troszczyć się o siebie i robić wszystko z większym umiarem – z trudem znosiłam konflikt między wartościami, jakie uznawał mój mąż i jakie ja sama uznawałam. Chciałam zmienić jego system wartości, aby uniknąć przykrości związanych z tym konfliktem i mieć partnera, który zachowuje się w sposób odpowiadający moim wartościom.

Mój mąż wychował się w irlandzkiej rodzinie katolickiej, a ja w niemieckiej rodzinie protestanckiej. Pewne wartości, które uznaje mój mąż, bardzo odbiegają od mojego systemu wartości i mam trudności z ich zaakceptowaniem. Oczywiście on przygląda się moim protestanckim zwyczajom i również uważa mnie za coś w rodzaju dziwaczki. Co to wszystko oznacza? Oznacza po prostu, że uznajemy różne wartości.

Wartość, albo przekonanie, odnosi się do sfery naszych wyobrażeń na temat tego, jak funkcjonuje świat i jak powinniśmy się w nim zachowywać. Kiedy robimy coś nie mieszczącego się w naszym systemie wartości, albo łamiemy zasady, które wyznajemy, czujemy się winni. Kiedy nasz partner domaga się, żebyśmy zrobili coś sprzecznego z naszymi wartościami, rodzi się konflikt: jeśli ulegniemy partnerowi, czujemy się winni – jeśli mu odmówimy, cierpi na tym nasz związek.

Przykładem konfliktu wartości w małżeństwie może być sytuacja, w której jedna strona uznaje aborcję, a druga nie. Inny przykład: jeden partner uważa, że najlepiej jest kupować wszystko na kredyt, drugi, że trzeba zawsze płacić gotówką. Jedna strona może wierzyć święcie, że drogie kosmetyki naprawdę robią cuda, a druga uważa to za śmieszność i niepotrzebne trwonienie pieniędzy. Ktoś może wierzyć, że każdy, kto jest niepunktualny, nie zasługuje na zaufanie, natomiast ten ktoś drugi sądzi, że są ważniejsze rzeczy od punktualności i często spóźnia się na umówione spotkania.

Kiedy jakaś osoba rozwinęła w sobie system wartości – a więc system przekonań o tym, jak powinnien funkcjonować świat i jak powinno się w nim zachowywać – i widzi, że ktoś drugi żyje poza tymi wartościami, często zaczyna tego kogoś krytykować i osądzać, a w rezultacie uważa go za człowieka złego lub wartościowaego. Takie krytyczne osądy, połączone z deprecjonowaniem drugiej osoby, są przejawem choroby współuzależnienia.

46

W procesie leczenia, a zwłaszcza w fazie uzdrawiania związku dwu osób, jest bardzo ważne, aby dostrzec system wartości partnera i wyrzec się prób nakłonienia go, aby się zmienił, jeśli tylko na tym etapie nie jest to dla nas poniżające. Powinniśmy pozwolić partnerowi żyć zgodnie z jego wartościami, nie rezygnując ze swoich wartości i żyjąc zgodnie z nimi. Negocjacje na temat wartości raczej nie bywają skuteczne, a wyznawane wartości bardzo trudno zmienić, zwłaszcza w odniesieniu do tak ważnych spraw, jak pieniądze, seks, aborcja i inne problemy życiowe.

Może się jednak zdarzyć, że pewne wartości są źródłem tak ostrego konfliktu, że stają się słusznym powodem roztania. Spójrzmy na przykład. Sally, nałogowiec Kochania, wychodzi za Kirka. Prawdziwe wartości uznawane przez Kirka nie są przez długi czas dostrzegane przez Sally, ponieważ żyje ona swoją dziecięcą fantazją i sądzi, że wartości, jakie przypisywała urojonemu bohaterowi-wybawcy, odnalazła właśnie w Kirku. Dopiero w procesie leczenia współuzależnienia Sally odkrywa, że system wartości Kirka w wielu ważnych sprawach jest sprzeczny z jej własnym. Może się okazać, że Kirk jest złodziejem, gwałcicielem albo zwolennikiem fizycznej przemocy „za zamkniętymi drzwiami”.

Ale to samo mogło się przydarzyć Kirkowi. Sally, Nałogowiec Kochania mogła na początku wychodzić ze skóry, żeby wydawać się Kirkowi taką dziewczyną, jakie Kirk lubi, więc najprawdopodobniej ukrywałaby przed nim wszelkie informacje na temat wyznawanych przez siebie, a tak różnych od jego, wartości. Załóżmy, że Sally leczy się ze swojego współuzależnienia i w miarę jego postępów zaczyna być bardziej szczera; w końcu Kirk odkrywa, że to wcale nie jest ta dziewczyna, którą poznał, a jej świat wartości jest mu obcy. Ponieważ Kirk może się dobrze czuć tylko w swoim świecie wartości, a Sally tylko w swoim, brak jest terenu, na którym można by rozwiązać ten konflikt. Jedyne teoretyczne rozwiązanie, to zmiana systemu wartości jednej ze stron, a to jest niezwykle trudne.

Leczenie uzależnienia wymaga jednak modyfikacji wartości. Nałogowiec seksu nadaje bardzo wysoką wartość przeżyciom seksualnym, dla alkoholika wielką wartością jest picie, nałogowiec wydawania pieniędzy uważa za bardzo wartościowe kupowanie na kredyt. Wyleczenie z tych uzależnień jest możliwe tylko w takiej mierze, w jakiej osoby współuzależnione będą w stanie zmodyfikować wartości przydawane przez nich przedmiotom ich uzależnienia. Tylko wtedy będą w stanie uwolnić się od przymusu i obsesji towarzyszących ich nałogowym zachowaniom. Jeśli leczą się obie strony, rozsądniej jest więc poczekać i zobaczyć, jakie zmiany zajdą w partnerze w wyniku zerwania z jakimś nałogiem, zanim się zdecyduje, czy konflikt z aktualnym systemem wartości partnera jast rzeczywiście nie do zniesienia, czy też teraz „można już z tym żyć”.

Taka modyfikacja wartości przez obie strony i akceptacja nowo odkrytych wartości partnera to jeszcze jedna sfera, w której trzeba się najpierw wyleczyć ze współuzależnienia, zanim osiągnie się dojrzałość niezbędną do uzdrowienia dwu zestawów symptomów, które czynią z obu partnerów związek wzajemnego nałogowego uzależnienia.

ROZDZIAŁ 11 POWRÓT Uważam, że najważniejszym celem związku dwóch osób jest umożliwienie im połączenia się ze sobą przez poufały kontakt, aby każda otrzymywała od drugiej wsparcie w dźwiganiu ciężarów życia i we wzbogacaniu radości życia. Poziom dojrzałości potrzebny do utrzymania zdrowego związku ujawnia się w uznawaniu własnej wartości, w zdolności do wytyczania granic, w poczuciu własnej tożsamości, w umiejętności dbania o siebie i w zdolności do dzielenia się prawdą o sobie z właściwym umiarem (we właściwy sposób i we właściwym czasie). Innymi słowy, wyleczenie rdzennych symptomów współuzależnienia jest niezbędnym warunkiem dojrzałego, wzbogacającego obie strony, poufałego związku.

Następną fazą leczenia jest powrót do zawieszonego” związku. W procesie leczenia powracamy do związku, prosząc partnera o dwie rzeczy: o poufały kontakt i o wsparcie. Każda prośba powinna być bezpośrednia, wyrażona słowami, jasna dla partnera. Jednocześnie sami wysłuchujemy jego próśb o poufały kontakt i wsparcie, starając się na nie odpowiedzieć.

POUFAŁY KONTAKT Poufałość to wzajemne dzielenie się swoją rzeczywistością bez jej osądzania. Można się dzielić rzeczywistością swojego ciała, myśli i uczuć. DZIELENIE SI Ę SWYM CIAŁEM Są dwie formy poufałości cielesnej: kontakt fizyczny i zbliżenie seksualne.

47

Poufałość fizyczna przejawia się w całej gamie kontaktów fizycznych, przy pomocy których ujawniamy nasze uczucia i troskę bez pobudzania sfery seksualnej. Jej celem jest dobre samopoczucie partnera lub swoje. Może to być na przykład trzymanie się za ręce, przytulanie, dotykanie się stopami pod kołdrą, drapanie po plecach.

Akt poufałości fizycznej może być przedmiotem bezpośredniej prośby, na przykład: „Czy nie zechciał(a)byś mnie przytulić?”, „Czy zechciał(a)byś potrzymać mnie za rękę?”

Zauważ, że prośba nie oznacza: „Czy ja mogę cię przytulić?”, ale „Czy ty zechcesz mnie przytulić?” To ty prosisz partnera o zainicjowanie fizycznej poufałości. Wiedząc, co to są granice wewnętrzne i mając je wytyczone, zdrowiejąca osoba negocjuje przeżycie fizycznej bliskości ze swoim parterem. Poufałość seksualna to wzajemne dzielenie się swym ciałem prowadzące do pobudzenia seksualnego. I w tej sferze można formułować bezpośrednie, jasno wyrażone prośby, pamiętając o swoich i partnera granicach. DZIELENIE SI Ę MYŚLAMI Poufałość intelektualna to dzielenie się swoimi myślami z partnerem albo poznawanie myśli partnera. Ważny warunek tej formy poufałości polega na tym, aby wiedzieć i jasno wyrazić, że to, czym się dzielisz, to twoje własne myśli, a więc niekoniecznie odpowiada to obiektywnej rzeczywistości. Prosząc o poufałość intelektualną można na przykład powiedzieć: „Czuję potrzebę pomówienia o tym z tobą, czy zechciał(a)byś ze mną o tym porozmawiać?”, albo „Czy zechciał(a)byś jutro o siódmej zjeść ze mną śniadanie? Porozmawialibyśmy o remoncie kuchni.” Albo: „Wiesz, myślę, że moglibyśmy sobie stworzyć jakieś warunki, aby trochę więcej przebywać sam na sam ze sobą, a nie zawsze z dziećmi. Czy nie zechciał(a)byś porozmawiać ze mną o tym?” DZIELENIE SI Ę UCZUCIAMI Poufałość emocjonalna to ujawnianie swoich uczuć lub poznawanie uczuć partnera. Poufałość emocjonalna często łączy się z poufałością intelektualną. Kiedy przekazujemy swoje myśli, najczęściej ujawniamy też związane z nimi uczucia.

Oto przykład bezpośrednich próśb o taką formę poufałego kontaktu: „Czy nie zechciał(a)byś mnie wysłuchać? Chciałbym ci przekazać, co czuję w związku z tym, co się stało.” Albo: „Czy nie zechciał(a)byś mi powiedzieć, co czujesz w związku z tym, co się stało?” WZAJEMNE WSPARCIE Prośba o wsparcie to prośba o pomoc partnera w zaspokajaniu jakiejś potrzeby lub pragnienia. Aby to zrobić bezpośrednio, można powiedzieć coś takiego: „Chcę iść dziś wieczorem do kina. Czy nie zechciał(a)byś pójść ze mną?” Może to być potrzeba fizyczna, np.: „Czy mógłbyś mój palec i spróbować wyjąć drzazgę?”, albo prośba o podrapanie po plecach, zrobienie masażu karku, obandażowanie zranienia, którego nie można samemu dosięgnąć itp.

A oto przykład prośby o wsparcie emocjonalne: „Muszę pojechać i zobaczyć się ze swoim synem, właśnie zdał maturę. Czy nie zechciałbyś mi towarzyszyć? Potrzebuje twojego emocjonalnego wsparcia podczas spotkania z moim byłym mężem i całą jego rodziną.” Prośby mogą dotyczyć poświęcenia czasu i uwagi, na przykład: „Czy nie zechciał(a)byś doradzić mi w pewnej sprawie?”, albo: „Czy nie zechciałbyś pójść ze mną na zakupy? Chcę, żebyś zobaczył ten płaszcz i powiedział mi, co o nim myślisz, a wtedy zdecyduję, czy go kupić czy nie.” CO ROBIĆ PO PRZEDSTAWIENIU SWOJEJ PROŚBY

Kiedy byłeś w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, próbowałeś odnosić się do drugiej osoby według pewnych wzorców zachowania, które okazały się całkowicie zawodne. Te wzorce miały na celu zmuszenie partnera do zaspokojenia twoich potrzeb i do bliskich z tobą kontaktów. Teraz, jako osoba odzyskująca zdrowie, zaczynasz zwracać się do partnera z pewnymi prośbami – nie tylko po to, aby ktoś zaspokoił twoje potrzeby, ile po to, aby po prostu ujawnić swoje potrzeby – pozostawiając partnerowi swobodę wyboru: czy zechce spełnić twoją prośbę, czy nie. Następnym krokiem jest nauczenie się, co robić, kiedy już wypowiedziało się prośbę.

Tych wskazówek udzieliła mi moja przyjaciółka i doradczyni, Janet Hurley. Nauczyły mnie one pewnych zdrowych zachowań, które zastąpiły moje dawne zachowania, mające na celu manipulację i zapanowanie nad partnerem. Pomogły mi tak bardzo, że chcę się nimi podzielić z Tobą, dołączając moje interpretacje. Są naprawdę pomocne w momentach, gdy odczuwa się pokusę powrotu do dawnych wzorców zachowań. 1. UJAWNIJ SIĘ

48

Twój związek był dotąd „w zawieszeniu”. Teraz powracasz do niego, zaczynasz w nim być ponownie fizycznie obecny. Do tej pory najważniejszą dla ciebie sprawą była twoja indywidualna terapia i proces odzyskiwania zdrowia. Teraz najważniejszą sprawą powinna się stać twoja obecność w związku. Jeśli, na przykład, para postanowiła uprzednio rozłączyć się fizycznie, „ujawnienie się” oznacza powrót do siebie. Jeśli mieszkała razem przez cały czas dotychczasowej terapii, „ujawnienie się” może na przykład oznaczać regularne chodzenie razem na obiady poza domem. 2. SŁUCHAJ I DOSTRZEGAJ Kiedy jesteś ze swoim partnerem, słuchaj uważnie, co mówi o sobie. 3. MÓW PRAWDĘ W tej fazie musisz być rygorystycznie uczciwy i szczery. Nie oznacza to, że musisz się całkowicie obnażać przed partnerem, bo najczęściej nie jest to wcale pożyteczne. W twoim interesie leży powstrzymanie się od mówienia pewnych rzeczy. Twój partner wcale nie musi wiedzieć o tobie wszystkiego. Powinieneś mówić prawdę w odniesieniu do tych spraw, którymi chcesz się z nim podzielić. W czasie spotkań terapeutycznych możesz się poradzić, których informacji o sobie lepiej nie ujawniać. Kiedy twój partner prosi o informację, której nie chcesz mu udzielić, a jednocześnie nie chcesz kłamać, powiedz po prostu: „Nie chcę o tym mówić.” Mówisz w ten sposób prawdę. 4. PROŚ O TO CZEGO POTRZEBUJESZ I PRAGNIESZ Formułuj bezpośrednie, jasne prośby o poufały kontakt i wsparcie. Ujawniaj swoje potrzeby i pragnienia. Wyrażaj jasno, co chciałbyś, aby zrobił twój partner, pomagając ci zaspokoić konkretną potrzebę lub pragnienie. 5. NIE PRZEJMUJ SIĘ REAKCJĄ Kiedy zwracasz się do partnera z prośbami dotyczącymi poufałego kontaktu lub wsparcia, nie angażuj się emocjonalnie w jego reakcje. Celem wyrażenia prośby jest przede wszystkim ujawnienie tego, czego potrzebujesz i pragniesz od partnera. Pamiętanie o tym pomoże ci wyrażać jasno, czego chcesz, bez uciekania się do owych pokrętnych, zawoalowanych, dwuznacznych sformułowań, które tak trudno zrozumieć i które tak często prowadzą nieporozumień. Bez względu na to, jak partner zareaguje, twój stosunek do tego powinien być mniej więcej taki: „Acha, więc dzisiaj mój partner tak mi odpowiedział. Czy to nie interesujące?”

Wyraźne „nie” na twoją prośbę nie musi oznaczać przekreślenia ciebie jako osoby; to tylko wskazówka, że partner nie chce zrobić tej szczególnej rzeczy, o jaką go właśnie poprosiłeś. Zrozumienie tej różnicy jest niezbędne dla uzdrowienia związku.

Zdaję sobie sprawę, że nie jest to wcale łatwe. Jest jednak konieczne, bo chroni cię przed skupieniem się na chęci zapanowania nad partnerem i manipulowania nim, aby dostać to, czego pragniesz. Stwierdziłam, że sformułowanie prostej prośby i nie przejmowanie się reakcją na nią wymaga dużej odwagi. 6. NAUCZ SIĘ CIESZYĆ Z ODMOWY Kiedy zwracasz się z prośbą o poufały kontakt lub wsparcie, a odpowiedź brzmi „nie”, uczysz się być z tego zadowolony lub nawet szczęśliwy. W miarę rozwoju swojej dojrzałości zaczynasz być zdolny do zaakceptowania faktu, że twój partner może czasami powiedzieć „nie”, dbając o swoje potrzeby i pragnienia. Uczysz się nie odbierać tego jako odrzucenia siebie przez partnera i cieszyć się, że partner sam troszczy się o siebie, nawet jeśli akurat nie tego najbardziej w danej chwili potrzebujesz. Jesteś w stanie to zaakceptować i cieszyć się z tego, bo sam teraz dobrze troszczysz się o siebie. Leczysz się ze współuzależnienia, pracujesz nad czwartym symptomem rdzennym i wiesz już, jak samodzielnie dbać o swoje potrzeby i pragnienia. Wiesz, że są inni ludzie, do których możesz zwrócić się o pomoc, wsparcie i poufały kontakt. Nie jesteś już tak zależny od partnera. 7. ZWRACAJ UWAGĘ NA TO, CO OTRZYMUJESZ Zamiast oczekiwać, aby twoja prośba spotkała się z wyraźnym „tak”, albo zamiast ponawiać ją raz po raz, bo nie podoba ci się jego odpowiedź, po prostu notuj sobie, jakie to były prośby i ile razy otrzymałeś odpowiedź „nie”, a ile „tak”.

Prowadzenie takich notatek pomoże ci w odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób dowiedzieć się, czy mam pozostać w tym związku, czy zerwać z nim?” Będziesz wiedzieć, czy odpowiedzi „tak” jest dostatecznie dużo, by

49

ten związek mógł dać ci zadowolenie. Jest to całkowicie indywidualny wybór i nikt nie ma prawa wtrącać się do tego. Dzisiaj wiele związków ma na celu wzajemne wsparcie, a nie tylko przetrwanie. Pozostawanie w związku, który nie daje żadnego wsparcia, prawdopodobnie nie jest zbyt rozsądne. Mogą być jednak wyjątki, zwłaszcza gdy jedna ze stron ma bardzo poważne problemy na tle porzucenia. Niektórzy Nałogowcy Kochania doznali w dzieciństwie tak bolesnego, ciężkiego urazu porzucenia, że pozostawanie w jałowym związku może być dla nich lepsze od samotności. W praktyce klinicznej zadaje komuś pytanie o sensowność pozostawania w dotychczasowym związku tylko wtedy, gdy mają w nim miejsce przypadki gwałtownego fizycznego, seksualnego lub słownego poniżenia – zwłaszcza, gdy w domu są dzieci.

Jeśli mamy przyjaciół żyjących w związkach nie dających im żadnego wsparcia, albo jeśli jesteśmy doradcami takich ludzi, nie powinniśmy zachęcać do odejścia, albo robić takich uwag, jak: „Wiesz, coś jest z tobą naprawdę nie w porządku, jeśli upierasz się, by z nim być. Każdy przy zdrowych zmysłach dawno by odszedł.” To wysoce niewłaściwe. To nie nasza sprawa, z kim ta osoba chce żyć. Nie mamy pojęcia, czy samotność nie byłaby dla tej osoby gorsza, a tak ma przynajmniej kogoś w domu, co możne być akurat dla niej bardzo ważne.

Stwierdziłam, że sporządzenie inwentarza odpowiedzi „tak” i „nie” przed rozpoczęciem leczenia współuzależnienia nie przynosi wiele pożytku. W miarę, jak usprawniasz zdolność do samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb i pragnień i czujesz zadowolenie z ponoszenie za to odpowiedzialności, coraz mniej wymagasz od partnera i nie przejmujesz się jego odmowami tak jak dawniej.

Inna często spotykana pułapka – sama w nią wpadłam – polega na tym, że przed rozpoczęciem leczenia współuzależnienia mamy tendencję do chorobliwego tropienia wszystkich „nie” i pomijania wszystkich „tak”. Partner szybko to zauważa, stwierdzając, że często dochodzimy do fałszywych wniosków. Mówimy mu: „Nigdy mnie nie chwalisz”, albo: „Nigdy nie robisz tego, co ja lubię. Zawsze robisz tylko to, co tobie sprawia przyjemność”. W rzeczywistości twój partner może mówić „tak” częściej niż ci się wydaje.

Ktoś może, na przykład, prosić partnera, aby od czasu do czasu zdobył się na jakąś pochwałę. Kiedy partner robi to kilka dni później, pochwała bardzo łatwo zostaje zanegowana. Oto przykład: Jed mówi swojemu towarzyszowi życia, Kentowi, że bardzo mu się podoba sposób, w jaki Kent ustawił meble w salonie. Kent słucha tego, ale myśli: „Jed tak mówi, bo prosiłem go, żeby od czasu do czasu zdobył się na jakąś pochwałę. Przecież to oczywiste, że w salonie trzeba jeszcze zrobić wiele rzeczy, żeby naprawdę było ładnie.” W ten sposób neguje pochwałę Kenta. Jed zrobił to, o co go Kent prosił: znalazł coś, co mógł uczciwie pochwalić i wyraził szczerą pochwałę. Ale sposób myślenia Kenta umożliwia mu ignorowanie faktu pochwały.

Można nawet z „tak” zrobić „nie”, jeśli się myśli nad tym dostatecznie długo. Pamiętam, jak z perspektywy czasu, gdy rozpamiętywałam mój związek, wydawało mi się, że pewne przejawy prawdziwego wsparcia ze strony mojego partnera były najboleśniejszymi przejawami porzucenia. Jeśli nasze dziecięce doświadczenie porzucenia jest dostatecznie ciężkie, później doszukujemy się porzucenia we wszystkim.

Oto przykład zamiany „tak” na „nie”. Sara prosi swojego brata, Boba, żeby odwiedził ciotkę Jessie, gdy będzie w Denwer. Bob i ciotka Jessie nigdy się nie lubili, ale Bob zgadza się ją odwiedzić, dodając tylko, że nie sprawi mu to specjalnej przyjemności. Sara wpada w złość i mówi: „No to nie odwiedzaj jej! Wcale nie chcę, żebyś ją odwiedził!” Zamiast zaakceptować jego „tak”, pozwalając mu jednocześnie wyrazić to, co czuje, Sara zamieniła jego „tak” na „nie”. ODPOWIADANIE NA PRO ŚBY PARTNERA Trzeba się również nauczyć oceniać, kiedy i jak odpowiadać na prośby partnera. Czasami nie będzie to wcale takie łatwe. Jakich kryteriów powinniśmy użyć, skoro nie jesteśmy już ludźmi spełniającymi wszystkie zachcianki partnera, lub skoro staramy się wziąć odpowiedzialność za zaspokajanie naszych własnych potrzeb i pragnień? Czy jest jakiś rozsądny sposób określenia, jak odpowiedzieć? Oto mój najprostsza zasada: mów „tak”, jeśli nie będzie cię to za dużo kosztowało, mów „nie” kiedy koszty będą za duże.

Na przykład, twój partner prosi cię o seksualne zbliżenie, a ty jesteś trochę zmęczona. Będzie to wymagało trochę wysiłku z twojej strony. Wiesz jednak, że trzeba pielęgnować wasz związek i chcesz włożyć w to trochę wysiłku. Współżycie seksualne tylko wówczas, gdy ma się na to wielką ochotę, nie jest najlepszym rozwiązaniem, bo czekanie na to, by po krótkotrwałym epizodzie seksualno-romantycznym obaj partnerzy równocześnie bardzo pragnęli zbliżenia i odczuwali w nim najwyższą satysfakcję, może doprowadzić do sytuacji, w której współżycie seksualne prawie całkowicie zaniknie. Dlatego są takie chwile, kiedy odpowiedź „tak” może wymagać pewnego kompromisu z tym, czego właśnie najbardziej pragniesz.

Jeśli ten kompromis miałby doprowadzić cię do poczucia krzywdy, radzę jednak powiedzieć „nie”. Na przykład: twój partner prosi cię o zbliżenie seksualne, a ty zatrułeś się czymś i masz mdłości. Jest dość oczywiste, że bardziej stosowna będzie odpowiedź „nie”. W bardziej delikatnych sytuacjach umiejętność wyboru między kompromisem a odmową wymaga zwykle praktyki i pracy nad sobą. JAK POSTĘPOWAĆ WOBEC PARTNERA: KILKA WA ŻNYCH RAD

50

Oto kilka wskazówek, jak zachowywać się wobec partnera. Zaczęrpnęłam je z doświadczenia mojego związku z Patem. Odnoszą się one szczególnie do sytuacji, w których dyskutuje się ze sobą lub dzieli swoimi myślami i odczuciami. 1. NIE POTĘPIAJ PARTNERA W RAZIE KONFLIKTU Kiedy mówisz partnerowi o czymś, co wywołało twój sprzeciw, albo cię zabolało, nie potępiaj go. Po prostu powiedz, co się wydarzyło i jak to odczuwasz. Z własnego doświadczenia wiem, że wymaga to dużej dyscypliny.

Uważaj, żeby w twoich słowach nie było zawoalowanych aluzji lub jawnego potępienia czy pogardy. Jeśli na przykład powiesz: „Wczoraj, kiedy zachowałeś się jak cham w garażu...”, w tym potocznym zwrocie ukryty jest komunikat: „Jesteś kimś gorszym”. Właściwiej będzie powiedzieć: „Wczoraj, kiedy wszedłeś do garażu i zacząłeś mówić bardzo podniesionym tonem...” Opisz, co się stało, nie używając epitetów w rodzaju „głupiec”, „cham”, „dziwak” itp. 2. NIE PROWADŹ PUNKTACJI

Kiedy twój partner mówi ci o czymś, co wzbudza jego sprzeciw, nie wypominaj mu, że w zeszłym tygodniu sam zrobił to kilka razy. To, co twój partner robił w zeszłym tygodniu, nie ma znaczenia dla rozmowy prowadzonej w tym tygodniu. Oboje dyskutujecie nad tym, co ty zrobiłeś w tym tygodniu. 3. NIE ZAPRZECZAJ CZYIM Ś SPOSTRZEŻENIOM (LUB FAKTOM) Musisz zrozumieć, że każde z was ma swoje spostrzeżenia; mogą one być całkiem odmienne w odniesieniu do tej samej rzeczy lub sprawy. Okażesz partnerowi największy szacunek, gdy po prostu wysłuchasz jego spostrzeżeń (dowiesz się, kim jest) bez osądzania go, albo zmuszania do tego, aby się zmienił.

Oto przykład: ty i twoja dobra przyjaciółka, Elizabeth, patrzycie na żółwia. Mówisz: „Jaki piękny zielony kolor!” Na co Elizabeth odpowiada: „Przecież to nie zielony, to niebieski”. Kiedy już dowiedziałaś się, że żółw jest dla Elizabeth niebieski, nie kłóć się z nią i nie staraj się jej przekonać, że jest zielony. Zgodzenie się z tym, że Elizabeth ma swoją własną rzeczywistość, pozwala jej odczuć, że ją kochasz. Dla ciebie żółw jest nadal zielony i poprzestaj na tym. Na pierwszy rzut oka może to przypominać brak szczerości, ale pamiętam, że od kiedy zaczęłam tak postępować, zdumiewałam się, ile razy później sama „zobaczyłam” tę niebieskość, lub jak często stwierdzałam, że w prawie każdej sytuacji spostrzeganie czegoś przez różnych ludzi jest bardzo różne. I odtąd czułam się o wiele lepiej w towarzystwie ludzi, którzy widzą świat zupełnie inaczej niż ja. 4. NIE GROŹ ODEJŚCIEM W OBLICZU KONFLIKTU Ludzie często grożą odejściem, kiedy zdają sobie sprawę, że przegrywają w jakimś konflikcie. Kiedy uświadamiasz sobie, że dałeś się wciągnąć w drażniącą dyskusję i twój partner w niej wygrywa, staraj się unikać kończenia jej uwagami w rodzaju: „Wchodzę i nie wiem kiedy wrócę”, albo: „Wiesz, może naprawdę nie powinniśmy ze sobą być”.

Kiedy dyskusja nabiera trudnej do zniesienia intensywności, niekiedy lepiej ją przerwać, aby emocje opadły. Aby to zrobić nie grożąc porzuceniem, wystarczy nadmienić, kiedy się wróci, na przykład: „Muszę teraz wyjść, może dokończymy tę dyskusje za dwie godziny, jak wrócę”. Oczywiście powinieneś dotrzymać słowa i zjawić się po dwóch godzinach. 5. ZMIEŚĆ SIĘ W CZTERECH ZDANIACH

Oto kilka bardzo użytecznych rad, jakie otrzymałam od Janet. Zanim o coś poprosisz lub zwrócisz uwagę partnera na jakieś wydarzenie, pomyśl o tym, co chcesz powiedzieć i spróbuj to wyrazić najwyżej w czterech zdaniach.

W tych czterech zdaniach unikaj następujących pułapek:

• Nie uskarżaj się. • Nie potępiaj, czyli nie dawaj do zrozumienia, że jedna strona ma rację, a druga się myli. Uskarżanie się i

potępianie utrudnia partnerowi zwrócenie uwagi na to, co chcesz powiedzieć, nawet, jeśli jest to rozsądne. • Nie wyjaśniaj ani nie usprawiedliwiaj się z powodów, dla których robisz to, co robisz. Czasami jedna osoba

prowokuje drugą i domaga się wyjaśnień co do jej zachowania lub decyzji. Reagowanie na to usprawiedliwieniami i wyjaśnieniami wcale nie jest konieczne. Ludzie dorośli nie muszą się tłumaczyć przed innymi dorosłymi. Kiedy zaczniesz się usprawiedliwiać, druga osoba często przestaje zwracać uwagę na to, co mówisz, spodziewając się całego wykładu. Nikt nie lubi, jak mu się robi wykłady, a Nałogowcy Unikania Bliskości są często na to uczuleni.

51

Oto przykład: przed podjęciem leczenia poproszenie swojej przyjaciółki Betty, żeby kupiła chleb po drodze do domu, zajmowało Jeannie około dziesięciu minut. Jeannie zamęczała Betty opowieściami o tym, jak źle spała i jak strasznie boli ją głowa, chcąc się usprawiedliwić, że sama nie pójdzie do sklepu. Do Betty często nie docierało, o co Jeannie prosi i nie kupowała chleba, co powodowało wzajemne wyrzuty i kłótnie. Teraz Jeannie mówi: „Betty, czy mogłabyś kupić chleb po drodze do domu?” Betty odpowiada: „W porządku”. To wszystko, co trzeba na ten temat powiedzieć. Oczywiście, jeśli zmieniły się jakieś okoliczności, albo jeśli musisz zmienić swoje plany, a dotyczy to drugiej osoby, krótkie wyjaśnienie bywa potrzebne. NIE PRZEJMUJ SIĘ TYM, CZY TWÓJ PARTNER STOSUJE SIĘ DO TYCH ZASAD To są zasady dla ciebie. Nie twoja sprawa, czy twój partner stosuje się do nich, czy nie. Jeśli ty będziesz się do nich stosować, zmiany, jakie odczujesz, pomogą ci w nawiązaniu skutecznego kontaktu z ludźmi.

Załóżmy, że twoje dzieci mówią: „Mamo, dziadek powiedział o tobie to-i-to. Co ty na to?” Możesz udzielić im paru informacji bez podkreślenia, że dziadek nie ma racji. Możesz powiedzieć: „Ja tak to widzę”. Unikasz w ten sposób oceniania dziadka przed dziećmi. Nie poruszaj też przy tej okazji żadnych spraw, które nie powinny obchodzić dzieci. Trzymaj się ściśle tematu i nie rozwodź się.

Jeśli druga strona potępia cię i twierdzi, że nie masz racji, skup się na zachowaniu zdrowych granic wewnętrznych i staraj się odpowiadać uprzejmie. Przyjmij pozycję obserwatora, mówiąc sobie w duchu: „O, mój partner mnie potępia. No cóż, to tylko czwarty symptom rdzenny, osądzanie, że ja jestem do niczego, a on ma rację. Nic ciekawego”. Kiedy partner skończy, kiwnij głową na znak, że usłyszałeś, co powiedział i zajmij się swoimi sprawami. Niezależnie od tego, że jest to po prostu zdrowa reakcja, w kategoriach „leczenia” zachowanie dobrych manier ma na celu nie dostarczanie partnerowi amunicji, przy pomocy której może cię wytrącić z równowagi. INTELEKT JEST PODSTAWOWYM NARZ ĘDZIEM W PROCESIE LECZENIA Starając się zachować pozycję obserwatora rządzimy się bardziej intelektem niż emocjami. Leczenie odbywa się przede wszystkim w mózgu; myśli mogą wywoływać bardzo intensywne emocje.

Twoją pierwszą myślą może być, na przykład: „Znęca się nade mną tymi ciągłymi oskarżeniami, tym powtarzaniem, że on ma rację, a ja nie!” I natychmiast tworzy się jądro emocjonalnego tajfunu. Kiedy myślisz bardziej racjonalnie i logicznie, nie tracąc panowania nad tym, co się w tobie dzieje, możesz dość znacznie złagodzić toksyczne emocjonalne przeżycie, albo nawet całkowicie go uniknąć. Stwierdziłam, że skłonność do intensywnych emocji można bardzo skutecznie osłabić narzucając sobie rolę obserwatora, odnotowującego w myślach: „Mój partner próbuje mnie potępić...Hm, to ciekawe...” WŁA ŚCIW MIEJSCE EMOCJI W PROCESIE LECZENIA Mówiąc, że leczenie odbywa się przede wszystkim w mózgu, nie chcę sugerować, że masz zostać człowiekiem pozbawionym emocji. Człowiek, który się leczy, ma dostęp do dojrzałych, dorosłych emocji – odczuwa je i odpowiednio wyraża. Zdrowiejący ludzie nie podejmują jednak decyzji dotyczących swoich zachowań w oparciu wyłącznie o to, co czują, a w miarę postępów w leczeniu nie ulegają już niszczącym, intensywnym emocjom tak często, jak dawniej. Dobrym sposobem rozpoczęcia odbudowy związku jest zajęcie się najpierw intensywnością swoich emocji, a dopiero później powrócenie do związku, już z pewną umiejętnością panowania nad swoimi emocjami i zachowaniami. Bardzo trudno o zdrowy związek, gdy jeden z partnerów raz po raz wymiotuje na drugiego swoimi emocjami.

Używanie głównie intelektu w kontaktach z partnerem, powstrzymywanie się od reagowania na jego niewłaściwe zachowania i ustanowienie mocnych granic wewnętrznych potwierdza, że odtrułeś się ze swojego przeżycia poniżenia w dziedzinie. Nie ma już w tobie gotowego w każdej chwili wybuchnąć kotła, w którym bulgocą dziecięce urazy i od dawna nagromadzone uczucia, a zwłaszcza poczucie wstydu, powodujące, że czułeś się bezwartościowy.

Jak widzieliśmy, osoby współuzależnione przeżywają bardzo silne emocje w związku z bieżącymi wydarzeniami. Te emocje nie są dojrzałymi uczuciami osób dorosłych – wytryskają z innych źródeł. Inne osoby często wzbudzają w nich gwałtowne uczucia. Mają też skłonność do ulegania uczuciom, jakie nagromadzili w sobie w dzieciństwie – najczęściej są to uczucia zapożyczone od rodziców – i obdarzania nimi innych w wieku dorosłym. Mogą również bardzo łatwo popaść w stan świadomości dziecięcej, kiedy wydarzenia bieżące wyzwolą w nich dawne uczucia, nie zaspokojone dostatecznie w dzieciństwie. Świadomość dziecięca powoduje, że czujemy się mali, bezbronni i bojaźliwi.

52

Te stare uczucia dają o sobie znać nawet w procesie leczenia współuzależnienia. Różnica polega na tym, że kiedy się obudzą, możesz je rozładować przy pomocy psychologa-doradcy lub przyjaciół, którzy są dostatecznie dojrzali, aby cię wysłuchać. A to pozwala ci uchronić się od wykorzystania tych zadawnionych uczuć do wytworzenia intensywnych emocji wewnątrz twojego przebudowywanego związku.

Często słyszałam z ust ludzi, którym pomagałam się leczyć, opowieści o tym, jak wracali do domu przed swoim partnerem, dzwonili do przyjaciela i wylewali przed nim złość na partnera, łagodząc w ten sposób intensywność swoich emocji. Kiedy partner wracał do domu, mogli go powitać przyjaznym tonem: „Hej, jak ci minął dzień?”, a ich związek stawał się coraz zdrowszy. Polecam tę metodę wszystkim, którzy się leczą ze współuzależnienia. Pomoże im to w ustanowieniu wewnętrznych granic i zachowaniu rozsądku w obecności partnera, bez względu na to, co partner będzie robił.

Zdarza się, że nawet rozsądni i uporządkowani wewnętrznie ludzie wybuchają emocjonalnie wobec innych. Wspominam o tym, aby cię ostrzec i abyś wiedział, że nie ma ludzi doskonałych, nawet jeśli są wyleczeni. Chodzi o to, aby być zdrowszym i mieć lepszą kontrolę nad sobą, aby stać się w swoim związku partnerem bardziej odpowiedzialnym, niezależnie od tego, czy twój partner jest odpowiedzialny, czy nie. KIEDY NIE MA ZWI ĄZKU, DO KTÓREGO MO ŻNA WRÓCIĆ Jeśli jesteś zdrowiejącym Nałogowcem Kochania (albo Nałogowcem Unikania Bliskości), może być i tak, że nie masz już do czego wrócić. Przeszedłeś pomyślnie przez odtrucie ze starych uczuć, zalegających w tobie od czasów przeżycia porzucenia lub omotania w dzieciństwie, wyleczyłeś się ze współuzależnienia i jesteś uwolniony od innych nałogów. Jesteś przygotowany do fazy czwartej, czyli powrotu do dawnego związku, ale nie masz do czego wrócić. Być może twój dawny związek wzajemnego nałogowego uzależnienia miał charakter wyłącznie seksualno-romantyczny. Może twój ostatni partner związał się z kimś innym, albo ty sam zdałeś sobie sprawę, że twój partner nie jest dostatecznie zdolny do wspierania drugiej osoby, aby można było utworzyć z nim zdrowy związek. Jest wiele powodów, dla których możesz nie mieć dokąd wrócić.

W tej sytuacji powinieneś poszukać kogoś, z kim będziesz mógł nawiązać kontakt i spróbować się z nim zaprzyjaźnić. Jest to zwykle łatwiejsze, jeśli druga osoba zaprasza cię do przyjaźni lub związku przez okazywanie zainteresowania tobą. Jeżeli jest taka osoba, uśmiechnij się i odpowiedz „tak”. Jeśli nie ma, rozejrzyj się za kimś, kto nadawałby się do tego i zacznij budować z nim przyjaźń – pozaseksualne doświadczenie społeczne. KWALIFIKACJE NOWEGO PRZYJACIELA Jeśli chcesz skorzystać z nowej przyjaźni, wybierz osobę, która nie jest poważnie zainteresowana kimś innym, i wobec tego będzie mogła poświęcić ci swój czas i uwagę, a ty nie znajdziesz się w sytuacji rywala. Byłoby również dobrze, gdyby ta osoba pociągała cię psychicznie i seksualnie. Jeżeli takiej osoby nie ma w pobliżu, warto jej poszukać. W aktywnym rozglądaniu się za taką osobą, w nawiązywaniu nowych kontaktów, nie ma nic złego, przeciwnie – jest ci to potrzebne. ZNALEZIENIE „IDEALNEJ OSOBY ” Współczesne społeczeństwo wywiera na nas nacisk, abyśmy zaczynali od znalezienia kogoś, kto nas pociąga fizycznie, aby rozpocząć z nim intymne współżycie seksualne, a dopiero później próbować zbudować z nim związek pokonując wszystkie konflikty w intelektualnej i emocjonalnej sferze poufałości. Uważam, że powinniśmy nauczyć się działać odwrotnie: najpierw poznać kogoś i zaakceptować jako odrębną istotę ludzką, a później nawiązać z nim intymny kontakt seksualny. Wielu z nas uważa jednak, że trzeba znaleźć kogoś, kto odpowiada naszemu idealnemu wzorcowi fizycznemu, abyśmy czuli do niego pociąg seksualny – dopiero wtedy można bezpiecznie zainwestować coś w utworzenie prawdziwego związku. Często wydaje się, że trudno znaleźć osobę z odpowiednimi kwalifikacjami – a przy tym dostępną – a jeśli już się znajdzie, często okazuje się, że ona nie czuje do nas pociągu, zwłaszcza, jeśli nasza fizyczna powierzchowność daleka jest od doskonałości.

Jeśli nawiążemy przyjaźń z kimś, kto jest bardzo miły, ale niezbyt atrakcyjny fizycznie, często te fizyczne „detale”, które nas z początku odpychały, z czasem podobają się nam coraz bardziej, albo stają się coraz mniej istotne. W wielu przypadkach zdrowy pociąg seksualny rodzi się dopiero wówczas, gdy rozwinęły się inne sfery intymnej poufałości.

Jeśli czas mija, a ty wciąż nie możesz znaleźć osoby, która cię pociąga, byłoby rozsądnie zastanowić się, czy przypadkiem w twoim sposobie myślenia nie ma czegoś, co sprawia, że nikt nie jest w stanie cię zadowolić. Niektórzy ludzie nie zawierają żadnego związku, bo oglądają każdego potencjalnego partnera pod mikroskopem, cal po calu, i oczywiście nikt nie odpowiada ich oczekiwaniom. Jeśli uświadomisz sobie, że ty właśnie do takich ludzi należysz, radzę ci zwrócić się do swojego psychologa-doradcy, który nie może ci pomóc w uwolnieniu się od takiego perfekcjonistycznego, hamującego nawiązanie bliższych kontaktów sposobu myślenia.

53

POWSTRZYMANIE SI Ę OD WSPÓŁŻYCIA SEKSUALNEGO Kiedy znajdziesz jakąś osobę – nawet taką, która pociąga cię fizycznie i z którą możesz potencjalnie nawiązać współżycie seksualne – radzę ci jednak przez jakiś czas powstrzymać się w tym nowym związku przed intymnością seksualną poza czułymi pocałunkami. Kiedy mówię o tym na wykładach, wielu słuchaczy się śmieje, ale naprawdę uważam, że zaczynanie od seksu jest nierozsądne i niebezpieczne. Pamiętaj, że wchodzisz w nowy związek w sytuacji dla siebie nieznanej i prawdopodobnie trudnej. Nauczyłeś się, czego nie robić w związku z drugim człowiekiem, ale to właśnie jest ci najbardziej znane. Nie masz żadnego doświadczenia w budowaniu zdrowego związku. Wszystkie twoje nowo zdobyte zdolności mają być skoncentrowane na właściwej ocenie tego, co się dzieje między tobą a drugą osobą. Pobudzenie i współżycie seksualne ma to do siebie, że trudniej w nim myśleć jasno. Pociąg do maksymalnego zbliżenia blokuje wszystkie inne, bardziej subtelne aspekty wzajemnego stosunku. Pojawia się tendencja do lekceważenia lub niedostrzegania istotnych elementów zachowań partnera. Utrudnia to śledzenie, co się dzieje w innych sferach – intelektualnej i emocjonalnej – i upośledza zdolność do kompleksowej oceny w sferze fizycznej. To zrozumiałe, że między partnerami związku istnieje zawsze jakieś napięcie seksualne, ale powinno się nad nim panować, dopóki nie zacznie się odkrywać innych rodzajów bliskiej poufałości. ODKRYWANIE INNYCH FORM POUFAŁO ŚCI Jesteś już w fazie budowy związku, zwracasz się do partnera z różnymi prośbami o poufały kontakt i wsparcie w sferze intelektualnej, emocjonalnej i fizycznej, odpowiadasz też na jego prośby. Może się okazać, że z przyjaźni nic nie wychodzi, bo partner nie jest w stanie lub nie chce zareagować na twoje prośby, albo ty uważasz jego prośby za niewłaściwe lub trudne do spełnienia. Jeśli tak jest, porzuć ten związek i próbuj stworzyć inny. Dla zdrowiejącego Nałogowca Kochania taka decyzja może być trudna. Niech jej towarzyszy świadomość, że może to być wielki krok naprzód w wyleczeniu się i osiąganiu poczucia własnej wartości. CZY ISTNIEJ Ą LUDZIE ZDROWI? Zapewne trudno w to uwierzyć, ale we współczesnym społeczeństwie jest wielu zdrowych ludzi. Nie zauważaliśmy ich, bo kiedy byliśmy pochłonięci przez nasz toksyczny związek wzajemnego współuzależnienia, nie chcieli mieć z nami bliższego kontaktu. Cały ten chaos intensywnych emocji i zachowań, jaki wytworzyliśmy wokół siebie, był dla nich czymś trudnym do zniesienia. Jednym z bolesnych skutków wyleczenia jest świadomość tego faktu.

Inny powód, dla którego mogliśmy nie dostrzegać wielu zdrowych ludzi polega na tym, że kiedy prowadziliśmy życie typowe dla Nałogowca Kochania lub Nałogowca Unikania Bliskości, interesowali nas jedynie ludzie nam podobni. Ludzie zdrowi, radzący sobie ze sobą i z innymi, po prostu nas nie pociągali.

Częścią wyzdrowienia jest więc również zmiana kryteriów - w późnych fazach leczenia zaczyna nas pociągać co innego niż uprzednio. Wiele kryteriów już zmieniliśmy, osiągając dojrzałość w procesie leczenia współuzależnienia.

W miarę postępów w terapii zaczynamy zdawać sobie sprawę, że znajomi i przyjaciele, których mieliśmy, też są chorzy. Ważne jest aby starać się ich nie osądzać. Nie tak dawno sami byliśmy w takim stanie. To, że są chorzy, nie jest zresztą naszą sprawą. Powinniśmy natomiast ocenić, czy utrzymywanie tych dawnych znajomości i przyjaźni nie będzie nas za dużo kosztowało w tej fazie ozdrowienia. Może trzeba będzie ograniczyć kontakty z nimi do minimum, aby nie narażać z trudem osiągniętej równowagi.

Są to niektóre ze strat, jakie towarzyszą powrotowi do zdrowia. Dzisiaj zauważam, że przebywanie z pewnymi ludźmi, dręczonymi chorobą, o której mowa w tej książce, jest dla mnie bardzo trudne, zwłaszcza kiedy objawy choroby się nasilają. ZDROWY ZWI ĄZEK Wyniesione z dzieciństwa wzorce budowania związku z innymi ludźmi okazały się niewłaściwe. Tera leczymy się ze skutków naszego związku wzajemnego nałogowego uzależnienia. Jesteśmy gotowi wypróbować skrzydła, zacząć od początku i stworzyć zdrowy związek. W tym punkcie wiemy już, czego nie powinniśmy robić; o wiele mniej wiemy, co robić. W Części III poznamy charakterystykę zdrowego związku.

54

Część III : ZDROWY ZWIĄZEK ROZDZIAŁ 12 Oznaki zdrowego związku Kiedy już oderwałeś się od osoby, od której byłeś uzależniony, i wyleczyłeś się ze swojego współuzależnienia, osiągnąłeś stopień dojrzałości, jakiego przedtem nie miałeś. Ta dojrzałość pozwala ci rozpocząć nowe życie. Przede wszystkim masz teraz inny stosunek do samego siebie: potrafisz czuć swoją wartość, ochraniać swoją suwerenność, mieć poczucie swojej tożsamości, samodzielnie dbać o swoje potrzeby i pragnienia, panować nad sobą.

Jesteś teraz przygotowany do poprawienia swoich stosunków z innymi ludźmi. Na czym jednak polega zdrowy związek dwóch różnych osób? Odpowiedź na pytanie jest bardzo ważna dla zdrowiejącego Nałogowca Kochania. Ja sama znalazłam ją czerpiąc wiedzę z wielu źródeł, takich jak moi przyjaciele, moja przewodniczka Janet, mój mąż Pat, moje własne doświadczenie prób i błędów, doświadczenia wielu innych ludzi przechodzących proces leczenia. CECHY ZDROWEGO ZWI ĄZKU Udało mi się wyodrębnić dziewięć specyficznych oznak zdrowego związku, niezależnie od tego, czy tą drugą osobą jest małżonek, rodzic, dorosłe dziecko, przyjaciel czy psychoterapeuta. Przyjrzyjmy się im bliżej. 1.KAŻDY WIDZI PARTNERA REALISTYCZNIE Żadna z osób nie uważa partnera za kogoś gorszego i nie zaprzecza jego tożsamości, nie ukrywa tez przednim, kim sama naprawdę jest. Jak mówi Janet Hurley : każde z was ujawnia się, zwraca uwagę na partnera, mówi prawdę, prosi o to czego potrzebuje i pragnie – i spokojnie patrzy co z tego wyniknie.

Każde z was wie, że druga osoba nie jest doskonała – jak każda istota ludzka. Każde z was uczy się trzeźwego realizmu. Wie czego może oczekiwać od drugiego. Jeśli partner zachowa się agresywnie albo pogwałci twoje granice, każde z was radzi sobie z tym bez większego stresu.

Wszyscy od czasu do czasu zachowujemy się agresywnie. Możemy pogwałcić czyjeś zewnętrzne granice fizyczne lub seksualne, możemy tez pogwałcić czyjeś wew. granice intelektualne, emocjonalne czy duchowe. System wewnętrznych granic jest chyba najbardziej narażony na pogwałcenie. Zdarza się to na przykład, gdy jedna osoba wymaga od drugiej doskonałości, kiedy zamęcza partnera skargami i wyrzutami, kiedy dręczy go sarkastycznymi uwagami, ośmiesza go, obrzuca wyzwiskami, kontroluje każdy jego krok, słowo czy spojrzenie. Na przykład, wymaganie doskonałości od córki oznacza danie jej do zrozumienia, że teraz nic nie jest warta co oczywiście wyzwala w niej poczucie wstydu i nieadekwatności. Nikt nie może być doskonały. Żądanie doskonałości jest bezsensowne i poniżające.

W zdrowym związku każde z was potrafi sobie poradzić ze sporadycznym naruszaniem swoich granic nie odrzucając partnera lub oddalając się od niego, chociaż żadne z was nie toleruje tego jako dania na co dzień. Każde z was zna swoje nieprzekraczalne granice, niezbędne dla zachowania tożsamości i szacunku do siebie. Potraficie je uszanować i zachować. (Przez nieprzekraczalne granice rozumiem takie zachowanie, którego nie można tolerować; wolałoby się opuścić związek niż spotkać z takim zachowaniem.) 2.KAŻDY BIERZE ODPOWIEDZIALNO ŚĆ ZA SWÓJ ROZWÓJ Każde z was rozwija się i pracuje nad swoim ozdrowieniem, szczególnie w zakresie pięciu rdzennych symptomów współuzależnienia. Żaden z partnerów nie oczekuje, że ktoś będzie za niego wypełniał jeden z następujących obowiązków wobec samego siebie :

• Każdy pielęgnuje szacunek do samego siebie, zwłaszcza w czasie konfliktu z partnerem. Nie wymagasz od partnera, aby nieustannie darzył cię szacunkiem.

• Każdy jest odpowiedzialny za swoje granice, każdy potrafi chronić swoją suwerenność zwłaszcza podczas konfliktu z partnerem. Każdy potrafi słuchać drugiego, ponieważ każdy ma swoje granice stanowiące filtr dla wszystkich napływających informacji; w ten sposób możesz słuchać partnera i zwracać uwagę na to co chce ci powiedzieć.

• Każdy jest odpowiedzialny za właściwe poznanie i ujawnienie prawdy o swojej sferze fizycznej, intelektualnej, emocjonalnej i duchowej, każdy potrafi dzielić się nią z drugim. Żadne z was nie wymaga od partnera, aby sam domyślał się tej prawdy, nie pozwala też, by to on ją określał.

55

• Każdy bierze odpowiedzialność za poznanie swoich własnych potrzeb i pragnień, a także za określenie, kiedy jak i wobec kogo można je ujawniać. Chociaż żyjecie razem w związku, dzielicie się sobą i wspieracie wzajemnie, każde z was ma również inne źródła wsparcia (przyjaciele, doradcy, towarzysze z grupy dwunastu stopni lub innej grupy odnowy psychicznej i duchowej), do których możecie sięgnąć, kiedy na waszą prośbę o wsparcie partner odpowiada ,,nie’’.

• Każdy bierze odpowiedzialność za uczenie się i okazywanie umiaru w wyrażaniu swojej osobowości, swoich potrzeb i pragnień. Żadne z was nie oczekuje od partnera, że będzie tolerował nieokiełznanie i niezdrową intensywność w tym względzie.

3.KAŻDY BIERZE ODPOWIEDZIALNO ŚĆ ZA UTRZYMYWANIE SI Ę NA POZIOMIE CZŁOWIEKA DOROSŁEGO Zdrowi ludzie doznają dojrzałych emocji, charakterystycznych dla człowieka dorosłego, i zdaja sobie sprawę, że sposób w jaki myślą ma wpływ na korespondujące z nim uczucia. Jak widzieliśmy w Rozdziale 11, zdrowiejące osoby współuzależnione mogą jednak od czasu do czasu przeżywać rzeczywistość swoich dawnych, dziecięcych uczuć i osuwać się do poziomu dziecka. W zdrowym związku każdy bierze odpowiedzialność za panowanie nad swoimi zachowaniami również i w tych okresach, za odpowiednie poinformowanie partnera o swoim stanie i za znalezienie sposobu powrotu do stanu świadomości człowieka dorosłego, nie poniżając nikogo w tym procesie.

Zdrowiejący ludzie rozwijają w sobie umiejętność powrotu do poziomu człowieka dorosłego przez nawiązanie intymnego dialogu z kryjącym się w nich dzieckiem. Jeżeli ta metoda w twoim przypadku okaże się nieskuteczna, możesz zawsze otrzymać pomoc od jakiejś innej osoby, np. dojrzałego przyjaciela, psychoterapeuty, osoby wprowadzającej cię do grupy Dwunastu Stopni.

Jeśli twój partner jest osobą dojrzałą, możesz jego poprosić o pomoc. Musisz być jednak świadomy pewnych zagrożeń dla waszego związku. Pamiętaj, że nawet wówczas, gdy takie osunięcie się do poziomu dziecka mogło być spowodowane jakimś wydarzeniem, w którym brał udział twój partner, to nie on spowodował twój pierwotny uraz w dzieciństwie, którego wspomnienie wyzwoliło to ,,osunięcie się’’ do poziomu dziecka. Twój partner nie jest odpowiedzialny za twoje doświadczenie poniżenia w dzieciństwie i jego trwające do dziś skutki. Musisz na samym początku tego przeżycia bardzo wyraźnie powiedzieć partnerowi, że osuwasz się do poziomu dziecka, mówiąc np. cos takiego: ,,Właśnie poczułam się bardzo mała. Czuję się dzieckiem. Potrzebuje pomocy.’’ Ujawniając taka słabość i bezbronność staraj się uniknąć poniżenia partnera przez domaganie się aby uwolnił cię z tego stanu, albo przez oskarżanie go, że to on wprowadził cię w taki stan. 4.KAŻDY POTRAFI SIĘ SKUPIĆ NA ROZWI ĄZYWANIU PROBLEMÓW Każdy z nas napotyka na problemy, które trzeba jakoś rozwiązać. Czy nam się to podoba czy nie, problemy to kamienie którymi jest usłana droga naszego życia. W zdrowym związku każdy potrafi się skupić na tym, jak najskuteczniej rozwiązać jakiś problem. A potem każdy bierze odpowiedzialność za to, co razem uzgodniliście. Żadne z was nie musi mieć racji albo się mylić. Kiedy dwoje ludzi tworzących związek zaczyna osądzać się wzajemnie, albo dowodzić, że któreś z nich ma rację, logika i proces leczenia biorą sobie urlop. Pamiętam, jak pewnego razu uszkodziłam zderzak w naszej półciężarówce. Kiedy wróciłam do domu, mąż popatrzył na zderzak i zapytał: ,,co się stało?’’ Odpowiedziałam: ,,nie zaciągnęłam hamulca i samochód potoczył się na drzewo’’. Pat powiedział : ,,Aha. wiesz co chyba nie musimy oddawać go do naprawy, nie warto.’’ I przestaliśmy na ten temat rozmawiać. Zgodziliśmy się wspólnie rozwiązać ten problem : można jeździć samochodem z wgniecionym zderzakiem. Pat nie zapytał mnie : ,,Ale dlaczego to zrobiłaś?’’, nie mówił mi że jestem głupia, lekkomyślna lub że nie powinnam w ogóle prowadzić samochodu. Wymieniliśmy zdania w bardzo praktyczny sposób. Zrozumiałam, że przeszliśmy kawał drogi od czasów, kiedy w takiej sytuacji naładowalibyśmy tę półciężarówkę wszystkimi wzajemnymi oskarżeniami, jakie każde z nas magazynowało w sobie przez całe tygodnie. 5.KAŻDY POTRAFI BY Ć POUFAŁY WOBEC PARTNERA I WSPIERAC GO Kiedy jedno z was wyraża swoje potrzeby i pragnienia, drugie może udzielić swego wsparcia, tak często jak to możliwe bez zaniedbywania troski o siebie i bez wyręczania partnera w jego obowiązkach. W zdrowym związku taka postawa jest dwukierunkowa. Jednego dnia ty możesz być osobą potrzebującą czy pragnącą czegoś, następnego dnia role mogą się odwrócić i trzeba pomóc partnerowi.

56

6.KAŻDY POTRAFI PROWADZIC ŻYCIE ,,PEŁNE OBFITO ŚCI’’ Uważam, że wartość, siła i obfitość współzależą od siebie. Wartość i sił wzrastają lub zmniejszają się synergicznie. Kiedy bardziej się doceniamy, wzrasta nasza siła. Innymi słowy, wzrasta nasza zdolność do zaspokajania swoich potrzeb i pragnień. Kiedy mamy większe poczucie siły, umacnia się w nas poczucie własnej wartości. Kiedy osłabiamy nasze poczucie siły przez brak zdolności do zaspokajania własnych potrzeb i pragnień, słabnie też nasze poczucie własnej wartości i vice versa. Oto dwa sposoby które prowadzą do poczucia własnej wartości : 1. Dokonuj wyborów z myślą o sobie; 2. Dbaj sam o siebie, zamiast poświęcać całą energię na ukaranie kogoś innego i za to, że nie dbał o ciebie, nie szanował ciebie, albo zrobił ci krzywdę. Stwierdziłam, że walka z kimś, albo karanie kogoś, po prostu niewiele dają. Kiedy przestajesz skupiać się na samym fakcie, że ktoś podeptał twoje uczucia, często zaczynasz zdawać sobie sprawę, że to, co ci się tak nie podobało w zachowaniu drugiej osoby, wynikało z jej potrzeb i pragnień a nie miało wcale na celu zrobienie ci krzywdy. Kiedy potrafimy samodzielnie dbać o swoje potrzeby i pragnienia i kiedy utrzymujemy nasze poczucie własnej wartości i siły na dostatecznie wysokim poziomie, przyciągamy do siebie wiele rodzajów ,,obfitości’’ : przyjaźń, pieniądze, spokój, energię. A te ,,obfitości’’ jeszcze bardziej wzmacniają w nas poczucie wartości i siły. Miałam przyjaciela, który już po sześćdziesiątce zdecydował się na leczenie i zaczął pracować nad swoim współuzależnieniem. Uwierzył w siebie. Po pięciu latach terapii zaczął realizować program odnowy fizycznej i nadal regularnie chodził na spotkania grupy Dwunastu Stopni lub odwiedzał swojego psychoterapeutę. Życie tego człowieka rozkwitło. Odnosi sukcesy w swojej pracy, która polega głównie na kontaktach z ludźmi, próbuje też swych sił na polu twórczości artystycznej. Twierdzi, że ta ,,obfitość’’ jest skutkiem poczucia własnej wartości i siły, także otworzenia się na wzbogacające i wzmacniające działanie Najwyższego Autorytetu. 7.KAŻDY POTRAFI NEGOCJOWA Ć I ZAAKCEPTOWA Ć KOMPROMIS W miarę jak wzrasta twoje poczucie własnej wartości, siły i ,,obfitości’’ możesz uwolnić się od chęci zaspokojenia swoich potrzeb i pragnień za każdym razem, kiedy je odczujesz. Masz w sobie dość energii, spokoju i pogody; nie musisz już wychodzić ze skóry, żeby wszystko układało się tak, jak według ciebie powinno się układać. Janet Hurley ujęła to w ten sposób : motorem twoich działań nie jest już brak, ale lecz obfitość, a więc kompromisu nie odczuwasz jako pozbawienia cię czegoś, bez czego nie potrafisz żyć. Każde z was potrafi bez lęku znieść sytuacje, kiedy jego potrzeby i pragnienia nie są z pełni zaspokajane. Żadne z was nie widzi przeszkód, by partner postępował zgodnie ze swoim systemem wartości, jeśli tylko jego postępowanie nie staje się poniżające dla drugiej strony.

Lubię mieć wszystko w porządku, a najlepiej czuję się, gdy pochowam wszystkie rzeczy, tak żeby ich nie było widać. Mam chyba na tym punkcie lekkiego bzika. Jak wszystko pochowam, łatwiej mi coś znaleźć, kiedy tego potrzebuję. Mój mąż twierdzi, że też lubi porządek, ale chowanie rzeczy wcale mu nie ułatwia ich znalezienia w razie potrzeby, wręcz przeciwnie. Wciąż stara się nauczyć, jak odnaleźć rzeczy schowane tak, że ich nie widać, ale wiele swoich osobistych rzeczy trzyma na wierzchu. Stosy przedmiotów piętrzą się na jego biurku, na ladzie w kuchni, na szafie, na półce w łazience.

Teraz, kiedy o tym piszę, śmieję się, ale przez wiele lat doprowadzało to mnie do szału. Kiedy wchodziłam do domu i widziałam te stosy, zaciskałam zęby i mruczałam do siebie : ,,Nie mogę tego znieść, wywalę to wszystko’’. Doprowadzało mnie to do poczucia przygnębienia i chaosu. Nie stosy – ale to, co myślałam, jak na nie patrzyłam.

Pewnego dnia powiedziałam do męża : ,,Słuchaj, musimy coś z tym zrobić. Nie zniosę dłużej tych stosów. Pochowam te rzeczy i będę wiedziała gdzie każda jest jak mi będzie potrzebna.’’

Mąż odpowiedział : ,,Jeśli je pochowasz, to ja ich nie będę mógł znaleźć. Zupełnie nie wiem, jak zapamiętać, gdzie co jest, jeśli nie leży na wierzchu.’’

Pomyślałam przez chwilę i powiedziałam : ,,Musimy coś z tym zrobić, może ty zmniejszysz trochę swoje stosy, a ja nie będę chowała wszystkiego?’’.

Po pewnym namyśle Pat zgodził się spróbować i w ten sposób stosy są teraz trochę mniejsze, a ja nie chowam wszystkiego. Bardzo się staram tolerować te stosy, które zostały, a Pat wymyśla najdziwniejsze sposoby, żeby trafić do rzeczy, które są pochowane. Osiągnęliśmy kompromis i atmosfera się poprawiła.

W osiąganiu przez mnie wewnętrznej pogody ważną rolę odgrywa umiejętność przenoszenia się od myśli, które rodzą przygnębienie i poczucie chaosu, do myśli w rodzaju : ,,och, czy to nie interesujące? W ciągu tygodnia stosy wcale nie urosły.’’ A uczucia, jakie się rodzą z takich myśli nie są już tak przygnębiające.

Kiedy zaczęliśmy wspólnie przestrzegać warunków tego kompromisu, przestałam śledzić, czy stosy są większe czy mniejsze i czy Pat schowa buty, czy zostawi je na wierzchu. Pat zaczął chować więcej rzeczy niż

przedtem. Postanowiliśmy też powiększyć nasz dom z jednej strony o jakieś 150 m2. Jeden z pokojów tej

57

przybudówki przeznaczyliśmy w całości na jego stosy i obiecałam mu, że nie będę tam sprzątać. Zgodził się żebym to ja decydowała, jak ma wyglądać nasz salon, i że on będzie trzymał psy z daleka od mebli. Nie macie pojęcia, ile te małe kompromisy zrobiły dla naszego związku! 8.KAŻDY ZWYKLE DOBRZE CZUJE SI Ę Z PARTNEREM POMIMO RÓ ŻNIC Każde z was, przy pewnym świadomym wysiłku, potrafi często skupić się na tym, co mu się w partnerze podoba, nawet wtedy, gdy robi on coś, czego druga strona nie bardzo lubi. Żadne z was nie musi manipulować, kontrolować, czy w jakikolwiek inny sposób zmuszać partnera do zachowania się w określony sposób. Każde z was zachowuje wystarczająco dobre samopoczucie troszcząc się o swoje potrzeby i pragnienia, włączając w to zmianę sposobu myślenia o wielu sprawach, które w przeszłości doprowadzały was do rozpaczy. Stwierdziłam, że różnice między mną a moim partnerem przestały mnie drażnić w stopniu wprostproporcjonalnym do moich wysiłków, aby samodzielnie troszczyć się o swoje potrzeby. Im lepiej będziesz dbał o samego siebie, tym bardziej będziesz zdolny do pozwolenia partnerowi aby był tym, kim jest. 9.KAŻDY Z PARTNERÓW POTRAFI KOMUNIKOWA Ć SIĘ Z DRUGIM W PROSTY I BEZPOSREDNI SPOSÓB Każde z was bierze odpowiedzialność za jasne, bezpośrednie i zwięzłe wyrażanie swoich potrzeb w zakresie poufałego zbliżenia i wsparcia (jak to zostało opisane w Rozdziale 11). Jedną z metod osiągania zwięzłości jest ,,zasada czterech zdań’’, opisana w Rozdziale 11. NIEREALISTYCZNE OCZEKIWANIA MOG Ą PROWADZIĆ DO TRUDNOŚCI Kiedy podejmujemy próbę zbudowania nowego związku lub powrotu do starego na zdrowszych zasadach, nasze wyobrażenia o idealnym zdrowym związku mogą stworzyć poważne problemy. Jedną z cech sposobu myślenia człowieka współuzależnionego jest tendencja do rozwiązywania problemów w sposób ekstremalny albo gwałtowne przerzucanie się z jednego bieguna na drugi. Na przykład, jeśli przez parę miesięcy rachunek za telefon jest wyższy niż normalnie, osoba współuzależniona może zdecydować, że odtąd nikomu z domowników nie wolno prowadzić rozmów międzymiastowych. Może też w ogóle zrezygnować z telefonu. Osoby zdrowiejące zaczynają zdawać sobie sprawę, że przyczynami niepowodzeń w ich związkach mogły być różne formy porzucenia lub omotania, albo wykorzystywanie pracy, religii czy innych form aktywności poza związkiem do uniknięcia bliskości z partnerem. Jeśli jednak nadal będą rozwiązywali swoje problemy przerzucając się z jednego bieguna na drugi, takie myślenie kategoriami ,,czarne-białe’’ może je doprowadzić do całkowicie nierealistycznych oczekiwań np. że partner nie powinien w ogóle wychodzić z domu, że powinien rzucić pracę, albo że powinien w ogóle przestać chodzić do kościoła. Takie nierealistyczne oczekiwania skutecznie utrudnią im powrót do związku. Kiedy zaczynasz budować nowy związek albo powracać do starego po przejściu przynajmniej części procesu wyzwalania się z nałogów lub ze współuzależnienia, łatwiej ci będzie rozpoznać takie wypaczone czy nierealistyczne oczekiwania i przekonania. Jedną z najważniejszych wskazówek nagromadzenia się w tobie takich nierealistycznych oczekiwań jest dostrzeżenie, że prawdopodobnie to one powodują trudności, na jakie napotykasz w swoim związku. Kiedy pojawia się jakaś trudność, zastanów się czy jedno z twoich oczekiwań nie doznało właśnie zawodu, a następnie przeanalizuj, czy to oczekiwanie nie było przypadkiem całkowicie nierealistyczne. Mój mąż Pat Mellody, ma bardzo wartościowe spostrzeżenia na temat nierealistycznych oczekiwań, jakie często żywią ludzie wchodzący w związek z drugą osobą po rozpoczęciu leczenia. Jego wykłady na ten temat pomogły wielu ludziom dokonać korekty ich wypaczonego sposobu myślenia w tym względzie. Mamy nadzieję, że te spostrzeżenia, zawarte w następnym rozdziale, pomogą ci zidentyfikować i przeanalizować takie nierealistyczne oczekiwania i osiągnąć zdolność zastąpienia ich oczekiwaniami bardziej realistycznymi.

58

ROZDZIAŁ 13 Nierealistyczne oczekiwania Pat Mellody ,,Okay, jestem już przygotowany no nowego związku’’, oświadczył mi James, człowiek z którym pracowałem terapeutycznie dziewięć lat. Ucieszyłem się i zapytałem : ,,A jaka ma być ta szczęśliwa wybranka?’’ Wyrecytował mi wyczerpującą listę cech, łącznie z takimi, jak : ,,nie będzie mnie wciąż oceniać, zawsze będzie gotowa mi pomóc, będzie mnie kochać bez stawiania żadnych warunków’’. Po chwili pomyślałem, że ta lista przypomina trochę przysięgę składaną przez skautów : godna zaufania, lojalna, przyjacielska itp. Wydało mi się, że to, co James opisywał bardziej pasuje do bernardyna-ratownika, niż do towarzyszki życia, i ze taka solidność i spoistość charakteru w ogóle nie jest dostępna dla istoty ludzkiej. Czasami spotykam się z zarzutami, że mój stosunek do partnerskiego związku jest cyniczny. Być może okazuje tu większy sceptycyzm niż inni ludzie. Ale gdzieś głęboko tkwi we mnie przekonanie, że związek miedzy dwojgiem ludzi jest czymś cudownym. To, co innym wydaje się cynizmem, wynika z mojego przekonania, że wielu zdrowiejących ludzi wiąże ze swoim przyszłym związkiem nadzieje i oczekiwania, których nikt nie może spełnić. To po prostu nierealistyczne. Zauważyłem, że kiedy wykładowca opisuje, co jest możliwe w związku, słuchacze mają tendencję do uważania, że tak w ich związku będzie. Niektórzy posuwają się w tym tak daleko, że myślą : ,,Jeśli mój związek nie ma wszystkich tych cech, to znaczy, że nie jest zdrowy. Chyba powinienem go zerwać i związać się z kimś innym.’’ Im bardziej rozmyślałem nad takimi nierealistycznymi oczekiwaniami, tym bardziej chciałem odkryć, jakie mogą być realistyczne oczekiwania wobec zdrowego związku. Ludzie przystępujący do budowania zdrowszego związku często bywają rozczarowani i przygnębieni tym, że spełnia się tak niewiele ich oczekiwań i przekonań. Powinni wiedzieć, że związek wcale nie musi mieć wszystkich możliwych właściwości wymienionych w jakimś wykładzie lub książce, aby go można było uznać za dobry i zdrowy. ELEMENT RYZYKA : KSI ĘŻNICZKA I TYGRYS Związek dwojga osób przypomina mi starą opowieść o księżniczce i tygrysie. W pewnym dalekim królestwie obowiązywało prawo, że księżniczka nie może zadawać się ze zwykłymi, prostymi ludźmi. Zdarzyło się jednak, że król przyłapał swoja córkę na schadzce ze zwykłym poddanym. Kiedy ich król zobaczył, leżeli wciąż obok siebie, ale pogrążeni byli w straszliwej kłótni miłosnej. Ów człowiek został natychmiast pochwycony przez straż i wtrącony do lochu; nie miał nawet czasu żeby pożegnać się z kochanką. Prawo głosiło, że karą za takie zuchwalstwo jest śmierć, księżniczka jednak uprosiła ojca, żeby zgodził się poddać owego człowieka pewnej próbie.

Nieszczęśnik został umieszczony na arenie, z której można było wyjść jednymi z dwojga drzwi. Za jednymi drzwiami był tygrys, za drugimi księżniczka. Jeśli otworzy pierwsze drzwi, tygrys wyskoczy i zabije go, jeśli otworzy drugie, będzie mógł poślubić księżniczkę. Używając podstępu i przekupstwa księżniczka dowiedziała się, za którymi drzwiami będzie ona sama, a za którymi tygrys. Przed próbą zdążyła przesłać kochankowi wiadomość: ,,otwórz lewe drzwi’’. I oto biedny kochanek stał na arenie i myślał: ,,co oznacza ta wiadomość? Czy chce abym zginął, czy chce mnie poślubić?’’ Myślę, że we wszystkich związkach jest podobny, choć może nie aż tak śmiertelny, element ryzyka i niespodzianki, który dodaje im atrakcyjności.

Związek dwojga osób wymaga zaufania. Problemy zaczynają się gdy nie rozumiemy, że zaufanie nie jest skutkiem decyzji – jest skutkiem pewnych działań. Zdobywasz zaufanie, gdy raz po raz podejmujesz ryzyko i nie doznajesz krzywdy. Komuś, kto po raz pierwszy wchodzi do ośrodka psychoterapeutycznego, może się wydawać, że psycholog-doradca mówi jakimś obcym językiem, domagając się od człowieka chcącego się wyleczyć bardzo dziwnych rzeczy i mówiąc przy tym : ,,zaufaj temu procesowi’’. Osobiście wolę ujmować to inaczej : ,,zaryzykuj, a jeśli nie spotka cię nic złego, zaufaj temu procesowi’’.

Nierealistyczne oczekiwania – jeśli się ich nie pozna i nie przedyskutuje – mogą jednak po podjęciu ryzyka prowadzić do bólu, a ten ból może zniszczyć w nas gotowość do zaufania w przyszłości. NIEREALISTYCZNE OCZEKIWANIA Oto trochę przykładów mitów i nierealistycznych oczekiwań wobec różnych aspektów zdrowego związku. Opiszę każdy z nich i zasugeruję bardziej realistyczne podejście.

59

MIT PIERWSZY: KIEDY B ĘDĘ ZDROWY, ZNAJDĘ IDEALNEGO PATRNERA Wielu ludzi z zadziwiającą łatwością oczekuje doskonałości od samych siebie, od współmałżonków, od związków z drugą osobą. Czasami myślimy, że jeśli nasze leczenie będzie trwało dość długo, to osiągniemy doskonałość, a co za tym idzie zdolność do rozpoznania i przyciągnięcia do siebie Idealnego Partnera. Często powtarzam uczestnikom grup terapeutycznych, które prowadzę, że sam fakt małżeństwa nie czyni związku lepszym. Ceremonia ślubna polega na zobowiązaniu się do utworzenia związku. Polepszenie jakości związku wymaga zaangażowania się w pewne procesy uzdrowienia, które są omawiane w tej książce. Sprawę jeszcze bardziej komplikuje fakt, że wielu ludzi nie potrafi określić wyraźnych celów swojego wyleczenia. Wszystko, co potrafią powiedzieć na ten temat, kończy się na stwierdzeniu: ,,chcę się wyleczyć’’ albo ,,czuję się już zdrowszy’’. Nie zastanawiają się na czym właściwie polega wyleczenie. Albo mają bardzo wyraźny obraz doskonałego partnera, tak jak James, albo bardzo mgliście wyobrażają sobie, jacy będą sami i jak będzie wyglądać ich związek, kiedy już odzyskają zdrowie. Właściwie polega to przede wszystkim na swoistej wędrówce ku owym mglistym horyzontom. Jestem jednak pewny, że tym, co ich skłania do podjęcia tej wędrówki, jest głęboko ukryte przekonanie, iż w jakimś punkcie przyszłości osiągną pełne wyzdrowienie i zbudują idealny związek. Kiedy w tej wędrówce zbliżymy się do owego mglistego obrazu wyzdrowienia, dokonujemy w nim pewnych zmian i odsuwamy trochę od siebie, przypomina to miraż na pustyni, do którego nigdy się nie dochodzi. W każdym momencie możemy porównać to, czym jesteśmy, z tym czym (jak się nam wydaje)powinniśmy być – i poddać się. Mogę dojść do przekonania, że poniosłem klęskę w życiu, w związku z drugą osobą, w pracy, po prostu dlatego, że nie jestem ’’tam, gdzie powinienem być’’. Propozycja nastawienia realistycznego Nie tylko w związku partnerskim, ale i w całym życiu, powinniśmy wiedzieć, czego możemy realistycznie oczekiwać. Musimy zrozumieć, że nie ma jakiegoś wielkiego zbiornika z doskonałymi ludźmi, którzy czekają, żebyśmy ich odnaleźli. Każdy związek będzie miał swoje pozytywne aspekty, ale i trochę negatywnych. Nie zdawanie sobie z tego sprawy z góry skazuje nas samych i naszych przyszłych partnerów na ból i rozczarowanie. Aby uniknąć nierealistycznych oczekiwań wobec swojego całkowitego wyleczenia i wobec idealnego związku, powinniśmy sięgnąć pamięcią wstecz i przyjrzeć się, czym byliśmy przed rokiem, przed miesiącem, w zeszłym tygodniu. Leczenie polega na osiąganiu poprawy, a nie doskonałości. Dla mnie decydującym krokiem naprzód było odkrycie, że w terapii celem jest sama droga, na która wstąpiłem. Ta droga polega na uzyskaniu wystarczająco dobrego samopoczucia w życiu codziennym, na robieniu tego, na co mnie dzisiaj stać w zakresie mojej terapii, na byciu szczerym i na traktowaniu innych tak uczciwie, jak potrafię. Wędrówka tą drogą prowadzi do postępu i wzrostu. Wielkie sukcesy mogą się zdarzyć, mogą się nie zdarzyć, ale jeśli nie nauczymy się przeżyć zdrowo tylko jednego dnia, najprawdopodobniej nie dojdziemy do żadnego znaczącego przełomu w osiąganiu zdrowia i nie będziemy potrafili wykorzystać możliwości dobrego związku, kiedy się pojawi. Programowy slogan o przeżyciu dobrze tylko jednego dnia ,,właśnie tego dnia’’ bardzo mi pasuje do mojej koncepcji. Czasami ludzie nadużywają tego sloganu, żeby się usprawiedliwić z braku odpowiedzialności. Ktoś może pomyśleć: ,,skoro nie muszę dziś zapłacić czynszu, nie muszę się liczyć z pieniędzmi’’. Ale pod koniec miesiąca gospodarz może mieć inne zdanie na ten temat. Dla mnie TYLKO TEN JEDEN DZIEŃ oznacza zobowiązanie do zrobienia dzisiaj wszystkiego, co potrafię, dla zabezpieczenia mojego zdrowia, mojej przyszłości i dobra mojej rodziny. Ale to nie wszystko. Oznacza to również, że nie będę się czuł, jak zaszczute zwierzę, jeśli nie zrobię dzisiaj wszystkiego, że nie będę analizował drobiazgowo, czy jestem w tym punkcie, ,,w którym powinienem być’’. Wielu z nas, leczących się nałogowców, ma wyolbrzymione pojęcie o tym, jacy powinni być inni ludzie; podobnie mamy bardzo często rozdmuchane i nierealistyczne wyobrażenia na temat tego, co możemy zrobić w ciągu jednego dnia. Musimy się uczyć korygowania tych oczekiwań, bo inaczej zwalimy je naszym partnerom na głowę, a sami utoniemy w bagnie zupełnie niepotrzebnego i fałszywego poczucia klęski. Pia wykazywała tutaj, że proces leczenia odbywa się przede wszystkim w naszym mózgu; uczucia mogą nas zaprowadzić na manowce. Trzeba mieć kontakt ze swoimi uczuciami, ale zgadzam się z tym, że zdrowe decyzje podejmuje się w sferze rozumu, a nie uczuć. Dane pochodzą z uczuć i z innych źródeł, ale sama decyzja powinna być podjęta w sferze intelektu. Podejmowanie decyzji życiowych w oparciu głównie – lub wyłącznie – o to, co czujemy, przeważnie sprowadza nas z drogi uzdrowienia. MIT DRUGI: JE ŚLI ZWIAZEK SI Ę KOŃCZY, TO BYŁ PORA ŻKĄ Pewien zdrowiejący przyjaciel, który właśnie zerwał swój romantyczny związek, powiedział mi któregoś dnia : ,,wiesz, to nie samo zerwanie boli, ale świadomość jeszcze jednej porażki’’.

Zapytałem go : ,,a dlaczego uważasz, że to była porażka?’’

60

Odpowiedział : ,,no, nie jesteśmy już razem’ Kiedy zastanawiałem się nad ową tendencją do nazywania porażką związku, który się skończył

zauważyłem, że takie przekonanie automatycznie czyni ze spotkania dwóch osób przedsięwzięcie bardziej ryzykowne, niż jest to konieczne.

A potem przypomniałem sobie moje poprzednie związki, które teraz mogłem odczuwać jako nieudane, ponieważ mnie już w nich nie było. Załóżmy, że dwoje ludzi łączy się w związek i zaczyna uzgadniać między sobą styl wspólnego życia. Poznają się lepiej i wówczas jedno z nich – albo oboje-dochodzi do wniosku, że związanie się ze sobą na całe życie nie jest najlepszym pomysłem, zrywają więc ze sobą i nie zawierają małżeństwa. Uważam, że ich wspólne doświadczenie było udane. Wkroczyli razem w proces, który nazywamy związkiem, wypróbowali się w nim, poznali jak jedno i drugie w nim funkcjonuje i co mogą, a czego nie mogą tolerować, odkryli, że kontynuowanie związku nie leży w ich obopólnym interesie i zdecydowali się na jego zakończenie. Propozycja nastawienia realistycznego Bardziej realistyczne spojrzenie na przerwany związek może polegać na uważaniu spotkania dwóch osób za coś w rodzaju edukacyjnego laboratorium, w którym badamy, czy zakończy się ono rozejściem czy będzie prowadzić do związku na całe życie. W ten sposób znacznie osłabiamy ból towarzyszący przekonaniu, że koniec związku oznacza porażkę. MIT TRZECI: W ZDROWYM ZWI ĄZKU PROBLEMY ROZWI ĄZUJE SIĘ POPRZEZ RACJONALNĄ I ROZSĄDNĄ DYSKUSJĘ Dość powszechnie spotyka się błędne przekonanie, że po dłuższym przebywaniu ze sobą dwoje ludzi poznaje się tak dobrze, że nie musza się o nic spierać. Nie sądzę jednak, aby mógł istnieć związek, w którym partnerzy zawsze się ze sobą zgadzają, nigdy ze sobą nie walczą, nie spierają się, zawsze dobrze rozumieją, co druga strona chciała powiedzieć, albo dlaczego coś zrobiła.

Wydaje mi się, że często spotykany schemat sprzeczek wygląda mniej więcej tak: jeden z partnerów mówi coś, co uraża drugiego; wymieniają na temat ze dwa zdania i zapominają, co rozpoczęło sprzeczkę. Rozum przestaje odgrywać zasadniczą rolę i partnerzy starają się nawzajem zranić emocjonalnie; każdy chce pognębić drugiego, ,,zwyciężyć’’, mieć rację. Jeśli jeden powie wreszcie coś rozsądnego i obiektywnego o początkowym przedmiocie sporu, nie obwiniając przy tym drugiego, wyzwolona uprzednio irracjonalna energia zaczyna się rozpraszać. Obaj mogą powrócić do owocnej dyskusji na temat przedmiotu sporu. Propozycja nastawienia realistycznego Sporadyczne sprzeczki, różnice zdań, a nawet słowne pojedynki są metodami ustanawiania swoich granic i uzgadniania różnic. Trzeba realistycznie uwzględnić występowanie w nich czynników irracjonalnych i emocjonalnych, pamiętając, że najczęściej mają one źródło w różnych osobistych przyzwyczajeniach i dziwactwach, które każdy z nas wnosi ze sobą do związku. Stwierdziłam, na przykład, że kiedy zaczynam czuć rozdrażnienie i reagować irracjonalnie podczas sprzeczki, ma to coś wspólnego z moim zadawnionym przeświadczeniem, że często ,,nie słucha się tego co mówię’’.

Kiedy wydaje mi się, że ktoś błędnie odczytuje to, co mówię, zaczynam łatwo podejrzewać, że robi to umyślnie i koncentruję się na nakłonieniu go, aby przestał to robić i zaczął rozumieć, co naprawdę chcę mu powiedzieć. Złość jaka mnie przy tym ogarnia, zaczyna górować nad rozdrażnieniem spowodowanym początkowym przedmiotem sporu.

Myślę, że praźródłem tej skłonności są moje problemy z okresu dzieciństwa, ponieważ intensywność emocji, jakie się w takich sytuacjach wyzwalają, jest o wiele większa, niż na to zwykle zasługuje sam przedmiot sporu. Jest to dość męcząca przeszkoda w moich stosunkach z innymi ludźmi. Po wielu latach terapii, mimo że zacząłem sobie dobrze zdawać z tego sprawę i sporo nad tym pracowałem, nie wydaje mi się żebym opanował w sobie ten impulsywny sposób myślenia na tyle, na ile bym chciał. Wiem dobrze, że kiedy zaczyna się jakaś dyskusja lub sprzeczka, zaraz się pojawi lęk przed tym, że mogę być niezrozumiany albo zlekceważony. Różnica polega na tym, że teraz, kiedy cos takiego się zdarza, mogę sobie od czasu do czasu powiedzieć: ,,znowu w to wpadam’’, dokonać korekty i wrócić na ubitą ścieżkę sporu. Mając takie realistyczne podejście do owej przeszkody, nie sądzę, żeby była ona czymś, co zagraża mojemu związkowi z drugą osobą.

Zamiast niepokoić się tym, że w ogóle zdarzają się sprzeczki i że jedna lub obie strony przez jakiś czas zachowują się w nich irracjonalnie, możemy skoncentrować się na doprowadzeniu każdej z nich do racjonalnego końca, czyli do uzgodnienia stanowisk i wypracowania kompromisu. Różnice w poglądach i odczuciach i tak będą dawały o sobie znać. Dopóki bolesna faza sprzeczki nie przekracza poziomu czyjejś tolerancji, a więc nie zamienia się w walkę fizyczną lub emocjonalne poniżanie, wycofanie się z niej w tej irracjonalnej, przykrej fazie oznacza ryzyko pozostawienia konfliktu w stanie zawieszenia na nieokreślony przeciąg czasu. Rodzi się niebezpieczeństwo,

61

że osoba, która się wycofała, może zmagazynować w sobie nierozwiązany problem i ,,odgrywać się’’ na partnerze na różne pasywne lub agresywne sposoby, często przy okazji innych spraw, które nie mają nic wspólnego z owym pierwotnym, wyciszonym przedmiotem sporu. MIT CZWARTY: JE ŚLI RAZ UZGODNIMY WZAJEMNE REGUŁY I ZASADY NASZEGO Z WIĄZKU, TO BĘDZIEMY JE ZAWSZE TAK SAMO ROZUMIE Ć Dwoje ludzi może podobnie formułować reguły zachowania i pożądane cechy związku. Byłoby jednak przejawem braku realizmu spodziewanie się, że każde z nich będzie tak samo interpretować owe reguły i cechy. Większość ludzi bardzo różnie interpretuje cechy dobrego związku, a w dodatku interpretacje jednej i tej samej osoby mogą podlegać zmianom. Określam warunki dobrego związku na podstawie mojego systemu wartości – ty określasz je na podstawie swojego. Przyjrzymy się różnym sposobom interpretowania bardzo cenionych właściwości : dostępności, zamiłowań, bezwarunkowej miłości i wierności seksualnej.

Zastanówmy się najpierw, co oznacza ,,dostępność’’. Dla ciebie dostępność może oznaczać, że druga osoba będzie zawsze pod ręką, kiedy będziesz jej potrzebować. Za tą interpretacją kryje się jednak oczekiwanie, że ta druga osoba zawsze sama się domyśli, kiedy zaspokojenie jakiejś potrzeby staje się dla ciebie sprawą najważniejszą.

Czy możemy oczekiwać takiego czytania w myślach? Czasami wiem jakie potrzeby są dla mojego partnera najważniejsze, czasami nie wiem. Moje własne potrzeby też się zmieniają. Bywają takie dni, kiedy chciałbym, żeby Pia miała wbudowany włącznik i wyłącznik, żebym mógł trzymać ją w schowku. Mógłbym wówczas wyciągać ją z tego schowka, naciskać włącznik i mówić : ,,bliski kontakt!’’. A kiedy chciałbym zając się swoimi sprawami naciskałbym wyłącznik i chował ją z powrotem do schowka. W ten sposób byłaby zawsze dostępna, kiedy bym pragnął bliskiego z nią kontaktu i nie musiałbym zwracać uwagi na jej potrzeby, pragnienia czy priorytety.

,,Zamiłowanie’’ to przykład innego pojęcia, które rzadko oznacza to samo dla różnych osób. Jeśli zdarzy się, że to, co mi sprawia uciechę, jest bliskie tego, co i Pia bardzo lubi, możemy cieszyć się razem. Ale często wcale tak nie jest.

Pia, na przykład, uwielbia robić zakupy. Dla mnie wejście do sklepu jest czymś gorszym niż pójście do dentysty – chyba, że jest to sklep z żelastwem. Jest wiele takich rzeczy, które jej sprawiają uciechę, a mnie nie i na odwrót. Przeważnie każde z nas samo robi to, co lubi, a razem robimy tylko to, co obojgu nam sprawia uciechę. Do takich wspólnych uciech należy latanie, praca w ogrodzie, wymyślanie nowych koncepcji terapii.

Inną właściwością trudnością do zdefiniowania jest ,,bezwarunkowa miłość’’. Najczęściej jesteśmy przekonani, że tylko my potrafimy kochać bez stawiania warunków, a ta druga osoba żąda czegoś za swą miłość. W ten sposób łatwo dochodzimy do wniosku, że w ogóle nie jesteśmy kochani, jeśli miłość drugiej osoby nie jest bezwarunkowa – oczywiście zgodnie z naszym rozumieniem tego terminu.

Bardzo często słyszę taką definicję : miłość bezwarunkowa oznacz, że ktoś kocha drugą osobę za to, że jest, bez względu jaka jest. Inna definicja głosi, że kochając kogoś bezwarunkowo lubi się wszystko, co ten ktos robi i nigdy się na niego nie złości. Jak się trochę zastanowić, te dwie definicje nie oznaczają tego samego, a więc może dojść do problemów, gdy takie dwie osoby się spotkają.

Bardzo często to, co nazywamy miłością, jest tylko pożądaniem, pociągiem seksualnym, namiętnością. Mówimy ,,kochać się z kimś’’, mając na myśli stosunek seksualny. A przecież stosunek seksualny to stosunek seksualny. Może mieć miejsce między dwojgiem kochających się ludzi, żyjących ze sobą w związku, ale może też zdarzyć się między ludźmi którzy wcale się nie kochają, a czasem nawet bliżej nie znają. Seks może dawać wiele, jeśli jest częścią związku miłości. Czasami seks jest czymś cudownym, a czasami bywa tylko ćwiczeniem gimnastycznym i nie musi mieć koniecznie czegoś wspólnego z miłością.

Nieco inna sprawa jest z ,,wiernością seksualną’’. Ten termin ma wiele warstw znaczeniowych, co stwarza możliwość różnych definicji. W jednym ze znaczeń miłość może byż zdefiniowana jako powstrzymywanie się od współżycia seksualnego z kimkolwiek poza partnerem związku; a innym znaczeniu wierność to powstrzymywanie się nie tylko od współżycia seksualnego z innymi osobami poza partnerem, ale także od inwestowania emocjonalnej energii w stosunek do innych osób poza związkiem.

Załóżmy jednak, że dwoje ludzi połączonych w romantyczno-seksualnym związku zgodnie uważa, że wierność odnosi się tylko do seksualnego zbliżenia. Powstaje pytanie, co każda z tych osób rozumie dokładnie przez taką wierność? Być może oznacza to nie angażowanie się w żadne niestosowne zachowania seksualne poza związkiem. Ale co to znaczy w praktyce?

Sądzę, że każdy z nas ma gdzieś w podświadomości obraz tego, co go pobudza seksualnie. Kiedy przychodzi ktoś, kto pasuje do tego obrazu, odczuwamy seksualną reakcję. Załóżmy więc, że jestem gdzieś poza domem i widzę kogoś, kto odpowiada mojemu wyobrażeniu seksualnie atrakcyjnej kobiety. Od tego momentu zaczynając, jakie moje zachowanie będzie niestosowne na tyle, że narusza zasadę wierności? Czy niestosowne, niemożliwe do przyjęcia zachowanie to stosunek seksualny z tą kobietą, pożądanie jej, flirtowanie z nią, czy może coś jeszcze innego?

62

Moja definicja niedopuszczalnej aktywności seksualnej określa ją jako działanie w sposób sprzeczny z czyimś systemem wartości. W moim systemie wartości czymś zasadniczym jest fizyczna wierność seksualna. Polega ona na nieangażowaniu się w stosunek seksualny, albo w jakąkolwiek fizyczną czynność mającą na celu pobudzenie kogoś do stosunku seksualnego. Ale ktoś inny może na to patrzeć w inny sposób.

W idealnym świecie niewierność mogłaby oznaczać robienie czegoś sprzecznego z tym, co dwoje ludzi zgodnie uznało za wierność. Ale ilu z nas dyskutuje z partnerem nad definicją wierności dopóki nie zgodzimy się wreszcie na takie jej brzmienie i interpretację, które pozwolą nam żyć zgodnie z nią? Większość małżeństw składa przysięgę obejmującą i wierność, ale to nie towarzyszy jej definicja wierności. Ogromna ilość par nigdy nie dochodzi do świadomego porozumienia na temat tego, jakie zachowania są ,,wierne’’, a jakie nie. A ponieważ w systemie wartości męża wierność może mieć zupełnie inne miejsce niż w systemie wartości żony, niebezpieczeństwo konfliktów na tym tle jest bardzo duże. Propozycja nastawienia realistycznego Bardzo wierzę w to, że dwoje ludzi tworzących związek powinno przedyskutować sposób w jaki oboje rozumieją reguły zachowań i właściwości wzajemnych relacji, których pragną przestrzegać w tym związku. Takie dyskusje nad znaczeniem, jakie każda z nich nadaje poszczególnym terminom i pojęciom uważam za naprawdę istotne dla podjęcia decyzji, czy wejść w związek, czy nie. Całkowicie sprzeczne z realizmem jest milczące założenie, że przyszły partner będzie akurat w taki sam sposób rozumiał znaczenie owych reguł i właściwości.

Podejrzewam, że bardzo niewiele par zamierzających się pobrać siada sobie razem wygodnie i sporządza wyczerpującą listę reguł, zachowań i zasad, których każde z nich spodziewa się od partnera i od ich przyszłego związku, a potem dyskutuje je i uzgadnia. Zwykle najpierw się pobieramy, a potem uzgadniamy kompromisy – jawnie lub milcząco.

Nieporozumienia, zwłaszcza co do znaczenia wierności seksualnej, doprowadziły do tylu kłopotów w związkach, które znam, że uważam za bardzo ważne dla każdej pary przedyskutowanie tego właśnie pojęcia w okresie przygotowania do małżeństwa. Powiem więcej: uzgodnienie między sobą rozumienia wierności seksualnej uważam za podstawowy warunek podjęcia zdrowej decyzji o wejściu w związek z drugą osobą, lub rezygnacji z tego. MIT PI ĄTY: BLISKO ŚĆ BĘDZIE CZYM Ś NATURALNYM I ŁATWYM To jeszcze jedno bardzo chwalebne lecz całkowicie nierealistyczne oczekiwanie. Jedna z definicji bliskości brzmi: jest to akt dzielenia się z drugą osobą tym, kim naprawdę jest się w danej chwili. Inną definicję zaproponowali Masters i Johnson podczas telewizyjnego wykładu: poufałość to wzajemne ujawnianie swojej słabości. Jak wskazywaliśmy, są różne rodzaje bliskości: fizyczna, seksualna, intelektualna, emocjonalna, duchowa.

Jak to dobrze ujęła Pia, bliskość w bliskim związku wymaga od każdej ze stron posiadania zdrowych granic, poczucia szacunku do siebie, świadomości tego kim się jest i kiedy ujawnienie przed kimś prawdy o sobie jest właściwe, a kiedy nie jest. Jest również konieczne, aby ludzie, z którymi dzielimy się prawdą o sobie, byli godni zaufania. Propozycja nastawienia realistycznego Zdrowa poufałość w bliskim związku dwojga osób wcale nie jest łatwa. Wymaga wysiłku, zaangażowania, wytrwałości i gotowości do ryzyka. Nie jest automatycznie łatwa tylko dlatego, że więzi łączące dwoje ludzi są bardzo silne. Kiedy, na przykład, odzywają się w nas lęki zrodzone w dzieciństwie, zbliżenie może się nagle okazać praktycznie niemożliwe.

Czasami trudniej mi ujawnić swa słabość przed osobą mi bliską, niż przed kimś obcym, ponieważ obcy nie ma takiego znaczenia w moim życiu. Czasem zdarza mi się siedzieć w samolocie z człowiekiem, którego widzę po raz pierwszy w życiu i dyskutować z nim o wielu osobistych sprawach, nawet o moich lękach. Wewnątrz związku pojawia się ryzyko: jeśli ujawnię te słabości, przy najbliższej kłótni partner może wykorzystać te poufne informacje do tego, aby mnie zranić. I wiem, że mogę to samo zrobić mojemu partnerowi.

Lęk przed tym nie należy do rzadkości i jest bardzo dotkliwy. Dzieje się tak, ponieważ wielu z nas doznało już nie raz takiego zranienia w związkach z ludźmi, którzy nadużyli naszego zaufania, a często i my sami raniliśmy innych, wykorzystując słabości, jakie przed nami ujawnili. Dopiero po osiągnięciu znaczących postępów w leczeniu zaczynamy uczyć się walczyć uczciwie i stajemy się osobami, które zasługują na zaufanie i powierzanie im intymnych informacji o swoich słabościach. Dlatego, choć byłoby tak przyjemnie czuć się na tyle bezpiecznie, by okazywać partnerowi głęboką poufałość, często łączy się to z ryzykiem. W miarę jak staję się coraz zdrowszy, umacniam swoje granice i szukam ludzi, z którymi dzielenie się sobą byłoby bezpieczne, gotowość do ponoszenia ryzyka staje się jednak coraz częstsza. Zauważam, że zdobywam się na taką poufałość coraz częściej i zaczynam odczuwać zaufanie. Ważne jest aby zdawać sobie sprawę, że to zaufanie odnosi się nie tylko do osoby, z którą

63

dzielę się sobą. Teraz mogę czasami ufać swoim granicom, swojemu szacunkowi do siebie, procesowi leczenia, mojemu Najwyższemu Autorytetowi. MIT SZÓSTY: WSZYSTKIE NASZE POTRZEBY B ĘDĄ ZAWSZE ZASPOKAJANE Moje poszukiwanie tego, czego można realistycznie oczekiwać od związku z drugą osobą obejmuje również rozmaite potrzeby i pragnienia. Lista możliwości nie ma końca. Oto, na przykład, lista właściwości wymienianych najczęściej, kiedy zadaję ludziom pytanie: ,,Czy możesz wymienić niektóre z bardziej pożądanych cech dobrego związku?’’ Dobra kuchnia Dobra chęci Dostępność Konfrontacja Lojalność Miło ść, namiętność Partnerstwo Poleganie na sobie Porozumienie Poufałość Przystosowanie

Respektowanie granic Seks Uczciwość Uzgadnianie Uznanie Wierność Wspólne zainteresowania Zadowolenie Zaufanie Zdolność do kompromisu

Propozycja nastawienia realistycznego Myślę, że najważniejszym elementem dobrego związku(a wymaga to dużej pracy nad sobą) jest akceptacja. A częścią tego , co akceptuję, jest właśnie to, że tych wszystkich dobrych, pożądanych cech nie ma ani mój partner, ani nasz związek ani ja sam. Niektóre z nich ujawniają się przez większość czasu, niektóre nigdy. Zależy to od aktualnego poziomu mojego wyleczenia, wrażliwości i świadomości, kim naprawdę jestem w tym konkretnym dniu. Uważam, że wyleczenie z nałogu toksycznego związku wiąże się bezpośrednio ze znalezieniem dojrzałego sposobu przeżycia uczciwie i z umiarkowanym zadowoleniem każdego dnia. Jako osoby współuzależnione mamy skłonność do ekstremizmu: chcemy zwykle żeby nasze wyleczenie było całkowite, oszałamiające, ostateczne. Przeżyliśmy wiele bólu, przygnębienia, konfliktów i chcemy żeby nasze wyleczenie przyniosło nam nieustanną radość, zadowolenie i harmonię. Ale w realnym życiu napotykamy na całą gamę przeżyć, od najbardziej dojmującego bólu do absolutnej radości, a przez większość czasu błądzimy gdzieś w środku między tymi granicznymi doznaniami, gdzieś w pobliżu linii, za którą kończy się dobre samopoczucie(sięgające bólu). Nasze przeżycia podlegają fluktuacjom w górę i w dół od tej linii. Jeśli w naszym związku z drugą osobą udaje się nam przez większą część czasu utrzymywać ponad tą linią, to możemy sobie pogratulować. Radość Dobre samopoczucie Złe samopoczucie Ból

Musimy też zaakceptować fakt, iż osuwamy się poniżej tej linii nie dlatego, że jesteśmy leczącymi się nałogowcami, tylko dlatego, że takie po prostu jest życie – dla wszystkich, chorych i zdrowych. I tak jest o wiele lepiej, niż było, kiedy uczucia wahały się od złego samopoczucia do straszliwego bólu i myśli o samobójstwie. Kiedyś wierzyłem, że radość to brak bólu. Dopiero w ostatnich latach zdałem sobie sprawę, że radość i ból mogą współistnieć w zdrowej osobie, i że w moim związku zaczynam doznawać całej gamy przeżyć, a jednocześnie mieć poczucie, że wszystko zmierza w dobrym kierunku.

64

MIT SIÓDMY: TRUDNO ŚCI OZNACZAJ Ą, ŻE TRZEBA SIĘ ROZSTAĆ Kiedy ludzie wchodzą w nowy związek i napotykają na trudności, bardzo często sądzą, że najlepszym rozwiązaniem jest rozstanie. Jeśli trudności są naprawdę poważne i uporczywe, czasami rzeczywiście wskazuje to na konieczność zakończenia związku. Myślę jednak, że nie powinniśmy zbyt pochopnie dochodzić do takiego wniosku, przed rozważeniem kilku spraw, takich jak wyliczenie wszystkich zadowalających sfer związku, oraz możliwość uzgodnienia spornych problemów z partnerem. Propozycja nastawienia realistycznego Wielu ludzi, którzy odkrywają jakieś negatywne aspekty swojego związku, zadaje sobie pytanie, czy pozostawanie w nim jest tym, czego naprawdę chcą. Ale nawet wtedy, gdy rozważamy rozstanie, powinniśmy przeanalizować, które z naszych potrzeb znalazły w nim zaspokojenie, a które nie. Co w tym związku jest nie do zniesienia, a co można znieść? Co jest w nim dobre, a co złe? Trudności mają to do siebie, że często przysłaniają dobre strony. Abraham Maslow był psychologiem, który stworzył model hierarchii potrzeb ludzkich, od najbardziej podstawowych do wyższych poziomów ludzkiego doświadczenia. Wykazał on, że kiedy odczuwamy więcej niż jedną potrzebę równocześnie, najsilniejszą wydaje się ta najbardziej podstawowa, a dopiero po jej zaspokojeniu odczuwamy następną w kolejności hierarchii. Powiedział także: ,,Zaspokojona potrzeba przestaje być bodźcem’’. Innymi słowy nie jesteśmy pobudzani do działania przez potrzeby, które zostały zaspokojone. Mamy nawet trudności w uświadamianiu sobie potrzeby, od kiedy została zaspokojona. Często mówimy, że niczego nam nie potrzeba, podczas gdy w rzeczywistości mamy jakąś potrzebę, tyle że w danej chwili jest zaspokojona. Weźmy taki przykład. Żołnierz zostaje zrzucony na spadochronie w złym miejscu i błądzi na pustyni. Błąka się bez prowiantu przez dzień lub dwa, poczym zostaje odnaleziony przez swój oddział. Pierwszą rzeczą, jakiej potrzebuje jest woda. Woda jest często uważana za najbardziej podstawową potrzebę fizyczną. Kiedy potrzebujemy wody i znajdujemy ją, mówimy : ,,Och, jak chce mi się pić!’’ – i pijemy. Nigdy jednak nie słyszałem, żeby ktoś powiedział: ,,Wiesz, nie chce mi się pić. Nie chciało mi się pić przez cały dzień. Kiedy byłem młodszy, wciąż mi się chciało pić, ale teraz nie chce mi się już pić tak jak dawniej’’. Po napiciu się wody nasz żołnierz zacznie odczuwać potrzebę zaspokojenia głodu, a potem inne potrzeby. Zamiast spędzić resztę dnia na rozmyślaniu nad tym, że nie chce mu się już pić, zaczyna myśleć o tym, jak jest głodny, a po zaspokojeniu głodu, jak jest zmęczony. Nie rozpoznaje świadomie potrzeb, które zostały zaspokojone. Ten mechanizm jest bardzo ważny w związku z drugim człowiekiem. Kiedy czujemy nagromadzenie się niezaspokojonych potrzeb przestajemy pamiętać o wszystkich potrzebach, które zostały zaspokojone. Przyjrzyjmy się na przykładzie, jak to może wpłynąć na związek. Przed laty Sam, kierownik dużego sklepu, poślubił swoją pierwszą żonę. Mieli dwoje dzieci i mieszkali w domu z trzema sypialniami. Sam miał żaglówkę i był członkiem klubu strzeleckiego. Lubił dawną broń i miał ze dwie lub trzy stare strzelby. On i jego żona byli dla siebie przyjaciółmi, szanowali się nawzajem. Samowi brakowało tylko jednej rzeczy – uważał, że nie zadowala go współżycie seksualne z żoną. Skoncentrował się na tym i w rezultacie opuścił żonę i dzieci. Sam wierzył, że jeśli tylko uda mu się związać z kobietą, która będzie odpowiadała jego seksualnemu ideałowi, wszystko będzie się układało cudownie. W końcu spotkał kogoś, kto stał się dla niego naprawdę kochającym partnerem w łóżku. Wkrótce jednak znalazł się w stanie bliskim samobójstwa. Kiedy zaspokoił swoje potrzeby seksualne, zabrakło mu innych rzeczy, które okazały się bardzo ważne. Nie miał już dzieci, nie miał tylu wspólnych zainteresować z nową żoną, co z pierwszą, nie darzyli się takim wzajemnym szacunkiem, do jakiego był przyzwyczajony w pierwszym małżeństwie. Nie miał też swojej żaglówki; w miejscu w którym teraz mieszkał nie było klubu strzeleckiego. Jego strzelby schowane były w piwnicy – nie było gdzie z nich strzelać. Dla zaspokojenia jednej lud dwu potrzeb Sam zrezygnował ze wszystkich innych i w rezultacie żył w małym, standardowo urządzonym mieszkaniu, pozbawiony wielu rzeczy, które sprawiały mu radość. Doświadczenie Sama nauczyło mnie czegoś bardzo ważnego: jakże często nie zauważamy potrzeb, które są zaspokajane, jak często nie liczymy wszystkich dobrodziejstw, jakie nas spotykają! Bo zdawanie sobie sprawy ze wszystkich dobrodziejstw to bardzo praktyczny sprawdzian tego, które z naszych potrzeb zostały zaspokojone. WARTOŚCIOWANIE ZWI ĄZKU Kiedy zaczynasz rozmyślać, czy nie byłoby lepiej porzucić swojego związku doradzam zrobienie kilku kroków.

Najpierw przyjrzyj się trudnościom i problemom. Potem określi swój poziom tolerancji. Zwykle jest taki poziom poniżej którego to, co się dzieje w naszym związku, staje się nie do zniesienia, a powyżej którego można to tolerować. Powinieneś ustalić, które z tych problemów i trudności znajdują się powyżej, a które poniżej linii dobrego samopoczucia. Ponieważ wielu z nas nikt nie nauczył, jak zaspokajać i wartościować nasze potrzeby i pragnienia, gdy byliśmy dziećmi (czwarty rdzenny symptom współuzależnienia) możesz potrzebować pomocy jakiegoś dobrego doradcy w ocenie swoich potrzeb i odpowiedzenia na poniższe pytania.

65

Czy czuję się w swoim związku dostatecznie bezpieczny w sferze fizycznej, seksualnej, intelektualnej, duchowej i emocjonalnej? Czy którejś z tych sfer czuję się atakowany i znieważany?

Uważam, że nie jest rozsądne pozostawanie w związku, w którym ma miejsce przemoc fizyczna. Bardzo szybko może dojść do eskalacji przemocy i w celu zapewnienia fizycznego bezpieczeństwa innych członków rodziny należy reagować na pierwsze oznaki przemocy fizycznej. Natomiast odpowiedź na pytanie. Czy pozostawać w związku, w którym dochodzi do emocjonalnych nadużyć jest już sprawą właściwej oceny. Sądzę, że zależy to od stopnia agresywności partnera i od wytrzymałości i solidności naszych granic. Istnieje cała gama emocjonalnego znieważania. Partner może na przykład dzień w dzień stawać tuż przy nas(pogwałcenie naszych fizycznych granic) i wrzeszczeć na nas albo drwić z okrutną, wyrafinowaną ironią(pogwałcenie naszych granic emocjonalnych). Jest to na pewno wysoce poniżające przeżycie, w pewnym sensie gorsze od zniewagi fizycznej. Ale na drugim skraju gamy znieważania partner może wygłaszać normalnym głosem jadowite komentarze na temat naszego gotowania, stojąc od nas w przyzwoitej odległości. Możemy tolerować ten rodzaj agresji emocjonalnej, jeśli mamy dostatecznie mocne granice wewnętrzne i silne poczucie swojej wartości. Każdy z nas potrzebuje właściwej dla siebie pomocy w określaniu swojego indywidualnego poziomu tolerancji. Następnym krokiem powinno być przeanalizowanie tego wszystkiego, co w nim jest zadowalające a nawet dobre. Na przykład jakaś para może być bardzo zgodna co do tego, jak wspólnie wychowywać dzieci, albo jak sobie radzić ze sprawami materialnymi. Może odczuwać dużą satysfakcję ze swojego życia społecznego, albo skutecznie wspierać się w swojej pracy.

W okresie takiej oceny związku każda osoba opracowuje swoją listę pozytywów i negatywów. Następnie każda z osób może już zacząć negocjowanie tych punktów, które są dla niej trudniejsze do zaakceptowania, ale znajdują się w pobliżu linii tolerancji. Każda z osób może pytać drugą : ,,czy możemy zacząć nad tym pracować? Czy widzisz możliwość negocjacji na ten temat?’’

Po dokonaniu oceny problemów i prób osiągnięcia kompromisu w tych sprawach, które znalazły się poniżej poziomu tolerancji którejś ze stron, każda ma już więcej danych do podjęcia decyzji, czy pozostać w związku, czy go opuścić. ROZWIJANIE I PIEL ĘGNOWANIE REALISTYCZNYCH OCZEKIWA Ń Aby rozwijać w sobie i pielęgnować realistyczne nastawienia wobec związku, wielu z nas musi dokonać pewnej korekty sposobu patrzenia na niektóre sprawy. Musimy nauczyć się albo przypomnieć sobie, jak w rozsądny sposób odnosić się do innych ludzi. Możemy zacząć od powstrzymywania się od przesadnej krytyki wobec siebie i innych ludzi.

Dużo daje regularna pomoc psychologa-doradcy albo jakiegoś również leczącego się przyjaciela. Jako osoby ,,z zewnątrz’’ mogą oni nie tylko zwrócić nam uwagę na wypaczony i przesadnie krytyczny sposób myślenia i zachowywania się, ale także udzielić cennych wskazówek, kiedy czujemy się tak pognębieni, że nie potrafimy już dostrzec, w jaki sposób naprawić swój związek i swoje życie.

Poprawne odnoszenie się do drugiej osoby w dużej mierze zależy od zaakceptowania faktu, że są pewne sfery czy sprawy, co do których nigdy się ze swoim partnerem nie zgodzimy. Odkryłem, że pewne tematy, na które Pia i ja nigdy ze sobą nie rozmawiamy, ponieważ oboje wiemy, że chociaż znamy się już od dawna, dyskusja na te tematy najprawdopodobniej skończyłaby się jałową kłótnią. A ponieważ te sprawy nie znajdują się poniżej naszych poziomów tolerancji, możemy je przemilczeć i pogodzić się z tym, że się nie zgadzamy. Dobre strony naszego związku przeważają nad poczuciem niezadowolenia z powodu braku zgody na temat kilku szczególnych spraw.

W procesie leczenia musimy nauczyć się akceptowania samych siebie, akceptacji wpływu nałogów i współuzależnienia na nasze życie i konieczności kontynuowania leczenia. Obok tego musimy rozwijać w sobie i pielęgnować realistyczne oczekiwania wobec naszego wyleczenia i związku, a także pogodzenie się z tym, czego nie można zmienić. Wierzę, że tworzy to kamień węgielny, na którym może być zbudowany zdrowy związek.

66

Część IV : ĆWICZENIA Rozdział 14 Rozpoznanie nałogu kochania W tym rozdziale przyjrzymy się, jak nałóg kochania wpływa na twoje życie i co możesz zrobić, żeby zacząć się z niego leczyć. Zakładamy że jesteś albo byłeś w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia i że chcesz się wyleczyć. Najpierw ustalimy, w jaki sposób ujawniały się w twoim życiu symptomy nałogu kochania i jak przechodziłeś przez emocjonalny cykl tego nałogu. Pozwoli ci to na zrobienie pierwszych dwu kroków na drodze wyleczenia się z nałogu: wyjścia z fazy zaprzeczania i poznania szkodliwych konsekwencji pozostawania w nałogu. Następnie, kiedy już zaczniesz powstrzymywać nałogowy proces, ćwiczenia pomogą ci dostrzec, jak w twoim życiu przejawiają się poszczególne symptomy współuzależnienia i w jaki sposób możesz się od nich uwolnić. W im większej ilości związków, łączących cię z innymi ludźmi w wieku dorosłym, będziesz w stanie rozpoznać cechy nałogowej miłości, tym łatwiej będzie ci czoło swemu nałogowi. Napisz o każdej osobie, z którą łączył cię związek wzajemnego toksycznego uzależnienia, bez względu na to czy ten związek wciąż trwa, czy dawno się zakończył. Nie we wszystkich związkach musisz występować jako Nałogowiec Kochania. Niektórzy ludzie tworzą nałogowe związki tylko w układach romantyczno-seksualnych, inni mogą być w związkach wzajemnego nałogowego uzależnienia ze swoim rodzicem lub dzieckiem, z bliskim przyjacielem, księdzem czy doradcą. STMPTOMY NAŁOGOWEJ MIŁO ŚCI Opisz jak przejawiały się w twoich związkach z drugimi osobami wymienione poniżej trzy główne symptomy nałogu kochania i ich szkodliwe konsekwencje w każdym opisanym przez ciebie przypadku. Zrób to w odniesieniu do każdej osoby, od której byłeś uzależniony. 1. Poświęcanie tej osobie nieproporcjonalnie dużej ilości czasu i uwagi, cenienie jej wyżej od siebie. 2. Oczekiwanie od niej nieustannej bezwarunkowej akceptacji. 3. Zaniedbanie siebie z powodu skoncentrowania się na tej osobie. PRZYKŁAD 1 Osoba: matka Typ związku: rodzic Czas trwania związku: przez całe życie Za dużo czasu i uwagi, przecenianie wartości

67

(Inne szkodliwe konsekwencje są opisane w Rozdziale 9) PRZYKŁAD 2 Oczekiwanie nieustannej bezwarunkowej akceptacji. Opis mojego zachowania

Szkodliwe wpływy Na inne osoby

Reakcja, jakiej oczekiwałam

Reakcja tej osoby

Umówiłam się z moim chłopakiem Na obiad, ale się spóźniłam. Kiedy Wściekał się na mnie, rozpłakałam Się i powiedziałam mu, że mnie nie Kocha, bo jakby mnie kochał, to By nie był na mnie zły

Urwał się na ten obiad Z pracy i musiał na mnie Czekać w restauracji przy Szatni. Przez to moje spóźnienie sam się spóźnił na ważne spotkanie. Zraniłam go i rozdrażniłam tym powie- dzeniem, że mnie nie kocha, bo przecież zarea- gował tylko na moje spóźnienie.

Oczekiwałam, Że w ogóle nic Nie powie na Moje spóźnienie, Tylko wyrazi Zachwyt, że mnie Widzi. Myślałam Że jak się kogoś Kocha, to nigdy Się na tę osobę Nie złości

Był zły,że wyrwał Się z pracy i musiał Na mnie czekać, A także dlatego, że Przez mnie spóźnił się na to ważne spotkanie

PRZYKŁAD 3 Czego nigdy nie robię, albo co przestałem robić dla siebie, bo robi to za mnie ta osoba (albo uważam, że powinna to robić, bez względu na to, czy tak jest w rzeczywistości).

Czas poświęcony na obsesyjne Zajmowanie się tą osobą

Jak uczyniłem z tej osoby Najwyższy Autorytet Szkodliwe konsekwencje

Siedziałem w pracy przez dwie Godziny myśląc o ostatnim telefonie Od matki i obsesyjnie wałkując wciąż Od nowa, co mógłbym jej powiedzieć Żeby zrozumiała mnie i mój punkt widzenia

Spóźniłem się pięć minut na Naradę z udziałem szefa i miałem kłopoty. Nie skończyłem raportu o nowym projekcie, Który miałem zrobić na wczoraj.

Matka powiedziała, że zwracanie się do specjalnej firmy, żeby mi napisała podanie o pracę i dane O sobie, za dużo kosztuje. Mimo, że matka nigdy nie pisała podania o pracę i nawet nigdy czegoś takiego nie widziała, nie zamówiłem podania w profesjonalnej firmie i sam je napisałem. Nie dostałem tej pracy.

Kobieta, która dostała tę pracę, miała takie same kwalifikacje jak ja, ale jej podanie napisał profesjonalista, który lepiej przedstawił jej kwalifikacje niż ja swoje w ,,amatorskim” podaniu

68

W pustych rubrykach poniższej ankiety opisz, jak te symptomy przejawiają się w twoim życiu. Wypełnij te rubryki kolejno w odniesieniu do każdej osoby, od której byłeś lub jesteś uzależniony.(Wygodniej będzie przepisać te rubryki do koło-natatnika) Osoba: Typ związku: Czas trwania związku:

1. Poświęcanie tej osobie zbyt dużo czasu i uwagi, cenienie jej bardziej od siebie. Czas poświęcony na obsesyjne Zajmowanie się tą osobą

Jak uczyniłem z tej osoby mój Najwyższy Autorytet

Szkodliwe konsekwencje

Czego nie robię, w czym się zaniedbałem

Co robi ta osoba w tym zakresie i/albo jak nią manipuluj ę, żeby to zrobiła

Nie odżywiam się odpowiednio, Udaję, że nie potrafię się tym zająć

Moja matka gotuje mi i robi sceny jeśli nie Przychodzę na posiłki. Przygotowuje mi drugie Śniadanie do pracy.

Nie zażywam swojego lekarstwa Na serce, często mam duszności.

Moja matka niepokoi się, pilnuje pory W której powinienem zażyć lekarstwo i dzwoni Do mnie do pracy przypominając mi o pigułkach.

69

2. Oczekiwanie nieustannej bezwarunkowej akceptacji. Rzeczywista reakcja Tej osoby

Reakcja jakiej Oczekiwałem

Szkodliwy wpływ na inne osoby

Opis mojego zachowania

3. Czego nie robię dla siebie, albo co przestałem robić, bo robi to za mnie ta osoba(albo uważam, że powinna to robić)

Co ta osoba robi w tym zakresie i/albo jak manipuluję Nią żeby to robiła

Czego nie robiłem, co zaniedbałem

FAZY CYKLU NAŁOGOWCA KOCHANIA Opisz, w jaki sposób przechodzisz przez poszczególne fazy emocjonalnego cyklu Nałogowca Kochania. Zrób to w odniesieniu do każdej osoby, od której byłeś lub jesteś uzależniony. Osoba: Typ związku: Czas trwania związku: 1. Magnetyzm siły i uroku Nałogowca Unikania Bliskości(uwaga: Pomiń ten punkt, jeżeli piszesz o synu lub córce)(Przykłady w Rozdziale 3)

A. W jaki sposób poznałem tę osobę(co się stało): B. Jakie cechy tej osoby, przede wszystkim mnie przyciągnęły(siła i kompetencje):

70

2. Poczucie euforii, gdy została pobudzona moja wyobraźnia:

A. Jak stworzyłem sobie w dzieciństwie fantastyczne wyobrażenie osoby, która miała spełnić wszystkie moje marzenia. Jak sobie wyobrażałem ,,idealnego” współmałżonka, rodzica, przyjaciela(w zależności od tego, jaki typ związku aktualnie opisujesz).(Jeśli to dotyczy syna lub córki: moje wyobrażenie na temat tego, jakie moje dziecko ,,powinno być”, żebym czuł satysfakcję jako ,kompetentny” rodzic.

B. Jak widziałem w tej osobie mój ,,ideał” z wyobraźni i jak nie chciałem wiedzieć, kim ta osoba naprawdę jest (odrzucanie prawdy o partnerze):

3. Złagodzenie emocjonalnego bólu. Jak poczułem się dowartościowany, dopełniony i zaspokojony z powodu związania się z Nałogowcem Unikania Bliskości. 4. Odrzucanie prawdy(tego, co realnie się dzieje): Jak odrzucałem coraz bardziej oczywistą prawdę, że ta osoba wcale nie istnieje tylko dla mnie i jak nie zauważałem tego, co się rzeczywiście dzieje.(Jeśli chodzi tu o syna lub córkę: sytuacja jest odwrotna, to ja istnieję tylko dla dziecka. Opiszę tutaj swoje z góry określone wyobrażenia na temat tego, jakie moje dziecko powinno być, jak dziecko nie odpowiadało tym wyobrażeniom, jak pogłębiała się ta niezgodność i jak starałem się ignorować rzeczywistość i zmienić dziecko, aby pasowało do moich wyobrażeń.) 5. Pogłębianie świadomości rzeczywistości. Wydarzenie(lub wydarzenia), które zmusiło mnie do otwarcia oczu na rzeczywistość i do rezygnacji z zaprzeczania temu, że zostałem przez tę osobę porzucony.(Jeśli tą osobą jest syn lub córka: wydarzeniem które otworzyło mi oczy mogło być np. aresztowanie dziecka za kradzież w sklepie czy prowadzenie samochodu po pijanemu, ciąża kilkunastoletniej córki, ciąża dorosłej córki nie pozostającej w stałym związku z partnerem itp.)

6. Doświadczenie zerwania Moje emocjonalne przeżycia towarzyszące otwarciu oczu na rzeczywistość, załamaniu się moich fantastycznych wyobrażeń lub odejściu partnera: Ból (opisz) Lęk (opisz) Oburzenie/zazdrość (opisz) 7.Faza obsesji/planowania Moje obsesyjne myśli i plany po tym, jak przestałem zamykać oczy na rzeczywistość i dostrzegłem prawdziwe zachowanie mojego partnera:

A. Co planowałem, żeby złagodzić swój ból emocjonalny (np. chciałem się upić, najeść się czegoś dobrego; inne przykłady jakiegoś nałogowego lub przymusowego zachowania:

B. Co planowałem, żeby zatruć życie mojemu partnerowi, ukarać go, zrewanżować się: C. Co planowałem, żeby zmusić partnera do powrotu:

71

8. Obsesyjne, przymusowe działania w celu realizacji tych planów:

Data Jak zrealizowałem powyższe plany Skutki(złagodzenie przykrych symptomów, rewanż, Przywrócenie związku

PRACA NAD WYLECZENIEM Teraz, kiedy już stanąłeś w obliczu faktów świadczących o twojej nałogowej miłości, następnym krokiem będzie zerwanie z tym uzależnieniem. Najlepiej natychmiast rozpocząć poważną pracę nad usunięciem rdzennych symptomów współuzależnienia. Praca nad tymi symptomami pomoże ci przejść przez bolesną fazę abstynencji i przygotować się na najcięższe jej skutki. 1. Opisz, co musisz zrobić, żeby przerwać pierwsze nałogowe zachowania, które jesteś w stanie rozpoznać. (Przykłady: przestać śledzić i zamęczać kogoś, kto nie chce ze mną być; zaprzestać przygodnych stosunków seksualnych z nieodpowiednimi ludźmi; przestać pić.) 2.Przeanalizuj, jak przejawiają się w tobie rdzenne symptomy współuzależnienia, zwłaszcza te dotyczące poczucia własnej wartości, rozpoznania rzeczywistości, rozpoznania i zaspokajania swoich potrzeb i pragnień.

A. Napisz o swoich przeżyciach z dzieciństwa (wstyd, poniżenie), które upośledziły twoje poczucie własnej wartości:

B. Wymień określenia, którymi opisujesz siebie jako kogoś mniej wartościowego lub gorszego od tej osoby; potem napisz zdania stwierdzające, że nie jesteś od niej ani gorszy, ani lepszy.

Jak określam siebie chcąc wyrazić Że czuję się gorszy od tej osoby

Jak bym opisał siebie, chcąc wyrazić Że jestem tyle samo wart, co ta osoba (ani gorszy ani lepszy)

72

C. Wymień swoje określenia opisujące tę osobę jako lepszą od ciebie potem napisz zdania stwierdzające, że ta osoba nie jest ani lepsza ani gorsza od ciebie.

Jak opisuję tę osobę chcąc wyrazić, że jest Więcej warto ode mnie

Jak bym opisał tę osobę, chcąc wyrazić, że jest tyle warta, co ja(ani lepsza, ani gorsza)

D. Opisz konflikty wartości między tobą i tą osobą. (Przykłady: konflikty na tle wydawania pieniędzy,

wychowywania dzieci, spory o to, w co się powinno ubrać przy różnych okazjach, kto powinien robić różne rzeczy w domu itp.)

E. Zanotuj, ile czasu poświęcasz dziennie na myślenie o tej osobie. Opisz, co wtedy o niej myślisz. Opisz jaka

jest naprawdę, w czym różni się od tego, co o niej myślisz

Data Ilość czasu Co myślę o tej osobie Jaka jest naprawdę

F. Opisz, w jaki sposób zaniedbujesz to, czego potrzebujesz i pragniesz. Użyj tych informacji do napisania szczerych stwierdzeń, mówiących kim jesteś, czego potrzebujesz i czego pragniesz dla siebie.

Jak zaniedbuję swoje potrzeby i pragnienia Kim jestem, czego potrzebuję i czego pragnę Dla siebie

73

ROZDZIAŁ 15 Pierwszy krok Nałogowca Kochania PIERWSZY KROK: Uznaję, że jestem uzależniony od .................(imię osoby) i przestałem panować nad swoim życiem. Jako Nałogowcy Kochania, jesteśmy uzależnieni od jakiejś osoby, co przejawia się w próbach zdobycia kontroli nad tą osobą (np. staramy się ją zmusić, żeby przestała pić, albo żeby lubiła tańczyć).

Jako Nałogowcy Kochania, przestaliśmy panować nad swoim życiem na skutek szkodliwych konsekwencji prób zdobycia kontroli nad osobą, od której jesteśmy uzależnieni.

Stosując te definicje uzależnienia (nieodparta chęć ,,rządzenia” drugą osobą) i utraty zdolności do panowania nad swoim życiem (szkodliwe konsekwencje), zrób listę wszystkich osób, od których byłeś lub jesteś uzależniony. Nie chodzi tu wyłącznie o związki romantyczne lub seksualne, ale o wszystkie osoby, do których odnosiłeś się w sposób nałogowy.

Imię Typ związku (seksualny, rodzicielski, przyjacielski itp.)

PRZYKŁAD 1

Imię: Harry Typ związku: romantyczno-seksualny Sfera rzeczywistości Tej osoby

Uzależnienie: Co zrobiłam, żeby mieć kontrolę nad tą osobą

Szkodliwe Konsekwencje

Ciało Zachęcałam Harrego do Picia, żeby się stał zbyt Słaby, aby mnie opuścić

Harry był bliski Śmierci z powodu Alkoholizmu

Myśli Zatajałam prawdę o Sobie, żeby wydawać mu się ponętniejsza

Harry poczuł się oszukany, kiedy Odkrył, że mam liszaj

Uczucia Flirtowałam bezczelnie z innym Mężczyzną na oczach Harrego, Żeby był zazdrosny

Harry wdał się w głośną kłótnię z tym Mężczyzną i ośmieszył się przed Swoim szefem. Dziewczyna tego faceta Była wściekła i czuła się zdradzona

Zachowania Udawałam bezradną, kiedy zepsuł Się samochód, żeby on się tym Zajął i żebym mogła czuć, że mnie kocha i troszczy się o mnie

Od tego czasu Harry uważa mnie za ,,bezradną kobietkę” Za kogoś gorszego. Czuję się od niego bardzo zależna. Prucz tego Harry stracił wtedy mnóstwo czasu i nie Poszedł do fryzjera, a miał przed sobą ważne, prestiżowe spotkanie

74

PRZYKŁAD 2 Imię: Alicja Typ związku: moja czterdziestoletnia córka Sfera rzeczywistości Tej osoby

Uzależnienie: Co zrobiłam, żeby zdobyć nad nią kontrolę

Szkodliwe konsekwencje

Ciało Powiedziałam Alicji, że Nie powinna wkładać Koktajlowej sukni na Bożonarodzeniową Zabawę w jej pracy

Nie włożyła tej sukni, a Wszyscy się wystroili. Czuła się źle i obwiniała Mnie za to.

Myśli Przypomniałam Alicji Żeby wysłała babci kartkę Na urodziny

Pozbawiłam ją satysfakcji Z tego, że sama o tym pamięta I okazji do samodzielnej decyzji.

Uczucia Powiedziałam Alicji, że mnie nie Kocha, bo nie dzwoniła do mnie Przez parę tygodni.

Alicja czuła się obrażona I zawstydzona. Pokłóciłyśmy się I wrzeszczałyśmy na siebie

Zachowania Bolało mnie trochę serce, ale Udawałam, że to poważna sprawa, żeby Alicja myślała, że to atak serca i że Mogę umrzeć

Alicja uważa mnie za niedorajdę Lituje się nade mną. Myśli, że przesadzam i nie dowierza mi od tego czasu.

PRZYKŁAD 3 Imię: Wanda Typ związku: najlepsza przyjaciółka Sfera rzeczywistości Tej osoby

Uzależnienie: Co zrobiłam, żeby Sprawować nad nią kontrolę

Szkodliwe konsekwencje

Ciało Powiedziałam Wandzie Że jest za stara żeby nosić Takie długie włosy

Wanda była zła i powiedziała mi, że Nie mam pojęcia, co kobiety powinny Robić, żeby dobrze wyglądać

Myśli Okłamałam Wandę mówiąc jej Że skończyłam prestiżowe studia Żeby zrobić na niej wrażenie

Wanda poczuła się oszukana, kiedy nasza wspólna znajoma powiedziała jej, że skończyłam studium nauczycielskie

Uczucia Powiedziałam Wandzie, że zobaczyłam Mojego męża w kawiarni z inną kobietą, żeby mi współczuła. Nie wspomniałam że była to klientka męża i że załatwiali interes.

Wanda rozmawiała na ten temat za swoim mężem, który pracuje razem z moim. Kiedy jej powiedział, że to była klientka, poczuła się okłamana. Mój mąż dowiedział się o wszystkim o było mu przykro.

Zachowania Na dzień przed naszym babskim brydżem późnym wieczorem zadzwoniłam do Wandy i powiedziałam jej, że nie potrafię upiec ciasta, a to moja kolej, prosząc ją, żeby mi upiekła. Udawałam bezradną, żeby coś dla mnie zrobiła.

Wanda piekła ciasto do późnej nocy i była tak niewyspana, że grała fatalnie. Od tego czasu uważa mnie za kogoś gorszego, skoro nie potrafię nawet upiec ciasta.

Wypełnij poniższe rubryki w odniesieniu do każdej osoby, jaka znalazła się na twojej liście osób, wobec których byłeś uzależniony.

75

Imię: Typ związku: Sfera rzeczywistości Tej osoby

Uzależnienie: co robiłem, żeby Sprawować kontrolę nad tą osobą

Szkodliwe konsekwencje

Ciało

Myśli

Uczucia

Zachowania

ROZDZIAŁ 16 Czwarty krok Nałogowca Kochania CZWARTY KROK: Zrób szczery i gruntowny remanent swojego życia Zrobienie remanentu swojego życia jako Nałogowca Kochania dobrze jest zacząć od przeanalizowania funkcjonującego w nim systemu wartości. Najpierw trzeba rozpoznać wartości, jakie uznajemy, potem zbadać, jak postępujemy sprzecznie z nimi w rezultacie związku z osobą, od której jesteśmy uzależnieni.

Mówiąc ogólnie, system wartości to zespół reguł, określających, jak mamy postępować w życiu, żeby uważać się za ludzi prawych i uczciwych. Jeśli postępujemy zgodnie z tymi zasadami, czujemy się dobrze, jeśli nie – mamy poczucie winy i mniejszej wartości.

Nałogowa miłość w różny sposób powoduje, że nie postępujemy zgodnie z naszym systemem wartości. Kiedy poświęcamy tej drugiej osobie zbyt wiele czasu i uwagi, kiedy cenimy ją wyżej od siebie, czynimy z niej nasz Najwyższy Autorytet i w konsekwencji uznajemy jej system wartości za ważniejszy od naszego. Kiedy przeżywamy konflikt między wartościami własnymi a wartościami drugiej osoby i w rezultacie postępujemy zgodnie z jej wartościami działamy poza naszym systemem wartości. Kiedy w cyklu emocjonalnym osiągamy fazę otwierania oczu na rzeczywistość, dostrzegamy, że zostaliśmy porzuceni i doświadczamy bólu rozstania, bardzo łatwo zaczynamy postępować w sposób sprzeczny z naszym systemem wartości, ponieważ ulegamy zachowaniom obsesyjnym i przymusowym. Możemy więc na przykład oddawać się nałogom, aby złagodzić ten ból (nadużywać alkoholu, sięgać po narkotyki, obsesyjnie wydawać pieniądze itp.). W fazie żądzy odwetu możemy niszczyć przedmioty należące do partnera, albo wchodzić w przypadkowe i przelotne związki seksualne. W fazie chęci zmuszenia partnera do powrotu możemy porzucić swoje dzieci czy inne bliskie osoby, albo znosić krzywdzące nas, poniżające zachowania partnera.

Postępowanie niezgodne z systemem własnych wartości powoduje wiele konsekwencji, szkodliwych dla nas samych i dla innych. Przeżywamy wówczas silny niepokój wewnętrzny, poczucie winy i wstydu, a możemy również doświadczać innych strat, takich jak straty finansowe, utrata zdrowia, pracy lub reputacji. Bolesne konsekwencje nałogu kochania mogą odczuwać nasze dzieci, przyjaciele, pracodawcy, współmałżonkowie, a nawet zupełnie obcy ludzie (np. ofiary wypadku samochodowego spowodowanego prowadzeniem przez nas samochodu w silnym gniewie lub po pijanemu).

Poniżej wymieniono kilkanaście sfer życia, w których ludzie zwykle ujawniają swój system wartości. Przeanalizuj swoje wartości w każdej z tych sfer. Następnie, jeśli stwierdzisz, że w jakiejś sferze działałeś niezgodnie ze swoim systemem wartości z powodu obsesji wobec osoby, którą nałogowo kochałeś lub kochasz, Opisz co zrobiłeś i jakie były tego szkodliwe konsekwencje. Wykorzystaj do tego zamieszczone niżej rubryki.

Nie traktuj przedstawionej niżej listy jako skończonej. Dodaj do niej swoje specyficzne kategorie.

76

KATEGORIE WARTO ŚCI

• Pieniądze • Religia • Polityka • Praca • Styl życia

• Jedzenie • Seks • Wierność seksualna • Związek z drugą osobą • Wychowywanie dzieci

• Życie towarzyskie • Sposób ubierania się • Obchodzenie świąt • Spędzanie wolnego czasu • Odnoszenie się do rodziców

• Kontakty społeczne PRZYKŁAD Kategoria wartości: wierność seksualna Moja warto ść Moje zachowania z tym

sprzeczne Szkodliwe Konsekwencje

Uważam, że Powinienem Współżyć Seksualnie tylko Z moją żoną.

Kiedy odkryłem, że moja żona Miała romans ze swoim szefem, Miałem romans z Zuzanną, którą Poznałem w kawiarni.

Czułem się winny, ponieważ oszukałem Zuzannę. Nie powiedziałem Jej, że jestem żonaty i miała Nadzieję, że zwiążę się z nią na stałe. Czułem też że Między mną a żoną powstała Emocjonalna próżnia. Zamiast satysfakcji z rewanżu pogorszyłem tylko naszsytuację.

PRZYKŁAD Kategoria wartości: pieniądze Moja wartość Moje zachowania

Z tym sprzeczne Szkodliwe Konsekwencje

Uważam, że trzeba Zawsze planować Wydatki i mieć jakieś Oszczędności na wszelki wypadek

Mój mąż uważa Że trzeba używać Życia; martwienie Się o pieniądze Bardzo go drażni. Często bywam z nim W drogich Lokalach i urządzamy wystawne przyjęcia

Wpadam w rozpacz Jak brakuje nam do Pierwszego. Mamy Okropne długi, Dzieci chodzą w Starych, niemodnych Ubraniach.

PRZYKŁAD Kategoria wartości: sposób ubierania się Moja wartość Moje zachowanie

z tym sprzeczne Szkodliwe konsekwencje

Czuję się najlepiej w Strojach nie wyzywających Dobrze uszytych, dyskretnie eleganckich

Mój mąż lubi, jak Chodzę na bardzo Wysokich obcasach W sukienkach z gołymi Plecami i dużym Dekoltem, w spódniczkach Mini. Mówi, że nie Powinnam ukrywać swych Wdzięków. Mam tego Pełną szafę. Kiedy gdzieś Wychodzimy, mąż ocenia Czy dobrze się ubrałam.

Czuję się fatalnie Kiedy gdzieś razem Wychodzimy. Mężczyźni taksują Mnie spojrzeniami Tracę pewność Siebie. Inne kobietyKtóre bardzo cenię Traktują mnie Chłodno; martwię Się tym, co o mnie mówią

77

PRZYKŁAD Kategoria wartości: odnoszenie się do rodziców

Moja warto ść Moje zachowanie z tym sprzeczne

Szkodliwe konsekwencje

Uważam, że Przynajmniej raz w tygodniu Powinienem Odwiedzić moją Matkę w domu Spokojnej starości.

Moja żona nienawidzi Odwiedzin w domu Spokojnej starości. Mówi, że płacimy dość Żeby matką się opiekowali. Mówi, że Ma swoje sprawy na Głowie, a moja matka Wciąż narzeka i ma Pretensje. W rezultacie Rzadko tam chodzę.

Moja matka jest zaniedbana I samotna. Czuję się winny Jak o niej myślę. Moja Siostra ma do mnie o to Pretensje i nasze stosunki Są napięte.

Zrób moralny remanent swojego życia analizując każdą kategorię wartości ze sporządzonej przez siebie listy i wykorzystując do tego przedstawione w powyższych przykładach trzy rubryki: moja wartość, moje zachowania z tym sprzeczne , szkodliwe konsekwencje. Napisz o każdej kategorii wartości, w jakiej dostrzegasz wpływ wzajemnego nałogowego uzależnienia wobec wszystkich osób, o których pisałeś w Pierwszym Kroku Nałogowca Kochania. Kategoria wartości: Moja warto ść

Moje zachowania z tym sprzeczne

Szkodliwe konsekwencje

78

ROZDZIAŁ 17 Rozpoznanie nałogu unikania bliskości Ten rozdział zawierz wskazówki dla Nałogowca Unikania Bliskości. Najpierw zbadamy, jak charakterystyczne właściwości, opisane w Rozdziale 4, przejawiają się w twoich związkach wzajemnego uzależnienia. Następnie przyjrzymy się, jak w tych związkach przechodzisz przez cykl Nałogowca Unikania Bliskości, a wreszcie zastanowimy się, co powinieneś zrobić, przystępując do leczenia się z twojego uzależnienia. CHARAKTERYSTYCZNE POSTAWY I ZACHOWANIA NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKO ŚCI Użyj przedstawionych niżej rubryk do opisania:

1) jak unikałeś silniejszych przeżyć wewnątrz związku przez koncentrowanie się na czymś poza nim; 2) jak unikałeś ujawnienia swoich prawdziwych potrzeb i pragnień; 3) jak unikałeś bliskich kontaktów wewnątrz związku.

UNIKANIE ZAANGA ŻOWANIA WEWN ĄTRZ ZWI ĄZKU 1. W lewej kolumnie wymień możliwości zbliżenia się do drugiej osoby wewnątrz związku, w środkowej – jak

ich unikałeś, w prawej – jakie były tego szkodliwe konsekwencje dla ciebie, dla tej osoby lub dla waszego związku.

PRZYKŁAD

Okazje do zbliżenia Jak uniknąłem zbliżenia Szkodliwe konsekwencje

Moja córka, Agata Zdobyła Wyróżnienie W konkursie baletowym Kiedy miała szesnaście lat. Moja żona zaproponowała żebym okazał nasze uznanie dla osiągnięć córki zabierając ją na występ sławnego zespołu baletowego w stolicy.

Kiedy pojechałem z Agatą Do stolicy, poprosiłem żonę Mojego znajomego, żeby Poszła z Agatą na ten balet A sam poszedłem z tym Znajomym na wódkę.

Moja córka poczuła Się odtrącona przeze Mnie. Nie wykorzystałem Okazji, żeby ją lepiej Poznać. Odebrała to jako Komunikat ode mnie, że Nie zasługuje, aby z nią Być, i że to, co jest dla niej Tak ważne i w czym jest Dobra (balet) nie zasługuje Na moje zainteresowanie.

Kiedy mój syn, Franek Skończył dziewięć lat zabrałem Go po raz pierwszy na ryby.

Zabrałem też dziesięcioletniego Chłopaka z domu dziecka. Zajmowałem się nim bardziej Niż Frankiem. Franek zaczął Się na niego boczyć, a ja Zrobiłam Frankowi awanturę I ośmieszyłem go przed tym Chłopcem.

Franek poczuł się odtrącony Przez mnie. Mnie się bał Więc wyładował swoją Złość na tym chłopcu. Zawstydziłem go i ośmieszy- łem przed obcą osobą. Tamten Chłopak zorientował się, co Franek czuje. Żadnemu z nas Ten wyjazd nie sprawił Przyjemności.

Użyj poniższych rubryk do opisania przykładów ze swojego życia:

79

Szkodliwe konsekwencje Jak uniknąłem zbliżenia

Okazje do zbliżenia

1. Wykorzystaj przedstawione niżej rubryki do opisania, jak stworzyłeś sobie możliwości intensywnych przeżyć i kontaktów poza swoim najważniejszym związkiem i czym były dla ciebie te przeżycia i kontakty.

PRZYKŁAD

Źródło intensywnych przeżyć

Osoby, z którymi Się spotykam

Czym to dla Mnie było

W każdy piątek wieczorem Chodzę do pubu ,,pod słoniem”

Barmani Tom i Wojtek Kelnerka Alicja, regularni Bywalcy Henryk, Zygmunt Rysiek, Hrabia, jego Dziewczyna Beata, Jurek Stary Profesor

Ci ludzie byli dla mnie Jakby moją drugą rodziną A pub jakby drugim domem. Rozluźniałem się, jak tylko Tam wchodziłem, że wszyscy Mnie tam lubią, że możemy Pogadać o wszystkim, Rozerwać się

Cztery popołudnia w tygodniu Poświęcam na pracę społeczną Przy budowie boiska na naszym Osiedlu.

Tadeusz, Roman, Nowak Wacek

Tworzyliśmy zgrany zespół, Postanowiliśmy, że razem Zrobimy coś dobrego i pokonamy Wszystkie trudności.

Wykorzystaj poniższe rubryki do opisania przykładów z własnego życia: Źródło intensywnych przeżyć Osoby, z którymi się

spotykałem Czym to dla mnie było

80

UNIKANIE UJAWNIENIA SWOICH PRAWDZIWYCH POTRZEB I PR AGNIEŃ 1. Wykorzystaj poniższe rubryki do opisania różnych sposobów uniknięcia przez ciebie ujawnienia swoich

prawdziwych potrzeb i pragnień, myśli i uczuć; jakie mury budowałeś wokół siebie zamiast zdrowych granic. Następnie opisz szkodliwe konsekwencje sytuacji, w których druga osoba w związku nie znała twoich prawdziwych potrzeb i pragnień.

PRZYKŁAD Typy muru: milczenie,

,,miła atmosfera”, zarozumiałość itp.

Jak wykorzystywałem Ten mur, aby uniknąć Ujawnienia prawdy

O sobie (w sferze fizycznej, Emocjonalnej,

Intelektualnej, behawioralnej)

Szkodliwe konsekwencje

Milczenie Moja żona spytała mnie, czy nie Mam nic przeciwko temu, żeby Zaprosić jej matkę na święta. Nie chciałem, żeby jej matka

Przyjeżdżała, chciałem spokojnie Odpocząć przez te święta. Nic

Nie powiedziałem, żeby uniknąć Kłótni.

Moja żona zrozumiała, że Nie mam nic przeciwko temu I zaprosiła swoją matkę. W

Rezultacie byłem rozdrażniony I nie traktowałem jej matki najlepiej. Święta spędziliśmy w dość przykrej

Atmosferze.

Typ muru: ,,miła atmosfera”,

Zarozumiałość itp. Jak wykorzystałem

ten mur do uniknięcia ujawnienia prawdy o sobie (w sferze fizycznej,

emocjonalnej, intelektualnej, behawioralnej)

Szkodliwe konsekwencje

2. Wykorzystaj poniższe rubryki, do opisania przypadków, w których unikałeś zwierzenia się z czegoś ważnego

drugiej osobie blisko z tobą związanej. Chodzi tu o takie sprawy, jak rozwiązanie ważnego problemu, planowanie czegoś, radzenie sobie z silnymi emocjami na tle jakiegoś bolesnego dla ciebie przeżycia.

81

PRZYKŁAD

Z czym borykałem Się samotnie

Jak ukrywałem prawdę

Szkodliwe konsekwencje

Dowiedziałem się, że Mam złośliwego raka.

Poprosiłem lekarza, żeby Nic nie mówił mojej rodzinie.

W domu powiedziałem, że mam Infekcję. Nie dałem po sobie Poznać, że cierpię i boję się

Czułem się okropnie Osamotniony ze swym

Strachem. Moja żona w końcu Się dowiedziała i poczuła się

Oszukana i niepotrzebna Straciłem pracę Codziennie rano ubierałem się

I wychodziłam z domu, udając Że idę do pracy.

Czułem się osamotniony i Bałem się o przyszłość. Moja Żona poszła do mojego biura

Żeby mi powiedzieć coś ważnego I najadła się wstydu, kiedy jej

Powiedzieli, że już tam nie pracuję Mieliśmy wiele ,,cichych dni”

Przeplatanych wyrzutami i biadoleniem

Z czym się borykałem Jak ukrywałem prawdę Szkodliwe konsekwencje

UNIKANIE OKAZJI DO BLISKIEGO KONTAKTU

Wykorzystaj rubryki na sąsiedniej stronie do wyliczenia sposobów unikania okazji do bliskich kontaktów ze swoim partnerem, takich jak wciąż włączony telewizor czy radio, czytanie gazet lub książek, majsterkowanie, praca społeczna w parafii lub jakimś stowarzyszeniu, sport itp. PRZYKŁAD

Sposób uniknięcia kontaktu

Przypadki w których Wykorzystywałem Ten sposób

Czego chciałem w Ten sposób uniknąć

Kiedy jechaliśmy razem Samochodem, zawsze Miałem włączone radio, Słuchałem głośnej muzyki I wiadomości

W zeszłym roku Jechaliśmy nad morze. Przez cały czas radio było Włączone i nie mogliśmy Ze sobą porozmawiać

Chciałem uniknąć Jakiejkolwiek Rozmowy Z Heleną. Nasze Rozmowy zwykle kończą się Kłótnią. Chciałem mieć spokój Podczas urlopu.

Zrobiłem sobie ciemnię W piwnicy i spędzałem W niej całe popołudnia

Moje dzieci są okropnie Hałaśliwe. Mój syn wciąż Chce, żebym mu pomagał W fizyce. Myśli, że jak jestem Inżynierem, to muszę znać Wszystkie odpowiedzi na te ich pytania. Moja żona wciąż daje mi do zrozu- mienia, że chce ze mną poważnie porozmawiać

Chciałem uniknąć pomagania Dzieciom w odrabianiu lekcji. Chciałem też uniknąć rozmów Z żoną o naszych nieporozumieniach Małżeńskich i o jej nierozsądnych Wydatkach.

82

Sposób unikania kontaktu Przypadki wykorzystania Tego sposobu

Czego chciałem uniknąć

2. Wykorzystaj rubryki przedstawione na sąsiedniej stronie do wyliczenia sposobów unikania bliskich

kontaktów przez uzyskanie kontroli nad kimś lub czymś w twoim związku. PRZYKŁAD

Forma kontroli O co chodziło Szkodliwe konsekwencje

Ucinanie wszelkich Dyskusji podniesionym Głosem.

Moja żona chciała spróbować Współżycia seksualnego w Inny sposób niż zwykle

Upokorzyłem ją i obraziła Się. Mam teraz trudności z erekcją

Ustawiczne uwagi na temat Wydawania pieniędzy

O plany spędzenia urlopu Urlop nie bardzo się udał, bo wciąż Wyliczałem, ile co kosztuje. Zabrakło spontaniczności

Odmówienie prośbie Mojego syna

Prośba syna żebym mu Pozwolił położyć się spać Później niż zwykle

Mój syn poczuł się upokorzony i Potraktowany jak maluch, a ma już Dwanaście lat

Forma kontroli O co chodziło Szkodliwe konsekwencje

2. W wyniku omotania, opanowania i wykorzystania przez rodziców w dzieciństwie możesz teraz być przesadnie uczulony na wszelkie formy sprawowania nad tobą kontroli przez inne osoby. Wykorzystaj rubryki zamieszczone na sąsiedniej stronie do opisania zachowań drugiej osoby, które uważasz za próby zdobycia nad tobą kontroli. W trzeciej rubryce spróbuj napisać, jakie mogły być rzeczywiste powody tych zachowań, wynikające z potrzeb i pragnień tej osoby.

83

Zachowanie tej osoby Jaka była moja reakcja

O co mogło chodzić tej Osobie

Moja żona zapytała mnie Czy odnowiłem już Rejestrację naszego samochodu

Jestem głową rodziny. Poczułem się jak Lekkomyślny chłopczyk Kontrolowany przez swoja Energiczną matkę.

Moja żona planowała Wyjazd samochodem do Swojej matki mieszkającej W innym mieście i chciała Być pewna, że nie będzie Kłopotów, gdyby rejestracja Była nieważna.

Moja dziewczyna zapytała Mnie, jak przebiegła wizyta U moich dzieci, które Mieszkają z moją byłą żoną

Pomyślałem, że stara się Wybadać, czy coś mnie Jeszcze łączy z moją byłą żoną.

Chciała zainicjować poufałą Rozmowę i dowiedzieć się, Jak się wtedy czułem, chciała Się zbliżyć do mnie.

Mój mąż posprzątał w garażu I pochował gdzieś narzędzia Ogrodowe, tak że nie mogę Ich znaleźć.

Pomyślałam, że chce mi pokazać, Jaka jestem nieporządna, że chce Mi powiedzieć: sprzątaj po Sobie!

Mój mąż wciąż na coś wpadał, Gdy parkował samochód w Garażu.

Wykorzystaj poniższe rubryki do opisania przykładów ze swojego życia:

Zachowanie tej osoby Jaka była moja reakcja O co mogło chodzić Tej osobie

CYKLE EMOCJONALNE NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKO ŚCI

Opisz, jak przechodziłeś przez poszczególne fazy cyklów emocjonalnych Nałogowca Unikania Bliskości. Zrób to w odniesieniu do każdego Nałogowca Kochania, z którym łączył cię związek wzajemnego uzależnienia. (Zob. Rozdział 5) Imię tej osoby: Typ związku: Czas trwania związku:

1. Pociąg do bezradności i słabości Nałogowca Kochania. (Uwaga: pomiń ten punkt, jeśli chodzi o syna lub córkę.) W jaki sposób poznałem tę osobę, co mnie w niej przyciągało (co się wydarzyło):

2. Uwiedzenie Nałogowca Kochania. W jaki sposób nakłoniłem tę osobę do połączenia się za mną, czym ją uwiodłem:

84

A. Jakie rodzaje siły demonstrowałem, że by ją oczarować:

B. W jaki sposób zaspokajałem jej potrzeby:

C. W jaki sposób przejawiałem wobec niej opiekuńczość:

3. Poczucie euforii. Co wprawiało mnie w euforię na początku naszego związku, jakie były formy adorowania mnie przez tę osobę, jak na to reagowałem:

4. Poczucie omotania i opanowania przez tę osobę. Jak zacząłem się czuć przytłoczony zachłannością i ciągłymi potrzebami tej osoby:

5. Porzucenie związku. Co robiłem, żeby oddalić się od tej osoby i wyzwolić się z tego związku:

6. Powrót do tej osoby z powodu poczucia winy i ze strachu przed porzuceniem. Jak zdecydowałem się powrócić do tej osoby (jeśli to zrobiłem):

PRACA NAD WYLECZENIEM SI Ę Z UZALE ŻNIENIA Jak widzieliśmy, twój lęk przed poufałym zbliżeniem do drugiej osoby wypływa z przeświadczenia, że takie zbliżenie czegoś cię pozbawia, że ta osoba omota cię, wchłonie i całkowicie zapanuje nad twoim życiem. Jest to daleki skutek przeżycia w dzieciństwie emocjonalnego lub seksualnego wykorzystania i poniżenia przez jedno lub oboje rodziców. Wydaje ci się, że bliski kontakt z drugą osobą zawsze przynosi cierpienie. W rzeczywistości lękasz się omotania i ograniczenia swobody, a nie samych bliskich kontaktów. Leczenie polega na: 1) poznaniu różnicy między zdrowym, poufałym zbliżeniem a omotaniem, co pozwoli ci dostrzec, że poufała bliskość drugiego człowieka jest ci potrzebna i wzbogaca twoje życie; 2) nauczeniu się, jak za pomocą zdrowych granic chronić siebie przed próbami omotania przez innych.

1. Opisz, co powinieneś zrobić, aby zaprzestać unikania bliskich kontaktów w waszym związku. (Podaj konkretne przykłady, takie jak: ,,przestać chodzić co tydzień wieczorem do pubu”, albo: ,,przestać odgrywać rolę człowieka, który wszystko wie najlepiej” itp.)

2. Przeanalizuj, jak w twoim życiu przejawiają się rdzenne symptomy współuzależnienia, zwłaszcza te,

które odnoszą się do ustanawiania granic i uznania rzeczywistości

A. Napisz o swoich przeżyciach z dzieciństwa, w których twoi opiekunowie sami nie mieli ustanowionych granic i wobec tego gwałcili twoje granice, omotując cię i ,,drenując”. Następnie opisz, jaki wpływ miały te przeżycia na twoje życie w wieku dorosłym. (Wykorzystaj do tego rubryki zamieszczone wcześniej)

PRZYKŁAD Przykłady gwałcenia moich granic

W dzieciństwie Wpływ tego na moje życie w wieku

Dorosłym Mój ojciec często znęcał się nade Mną fizycznie. Bił mnie pięścią w Ramię, albo szczypał mnie w ucho, Aż łzy stawały mi w oczach.

Dzisiaj nie znoszę, jak mnie ktoś Dotyka. Bliskość fizyczna drugiej Osoby wydaje mi się niebezpieczna.

85

Przykłady gwałcenia moich granic

W dzieciństwie

Wpływ tego na moje życie w wieku

dorosłym

B. Napisz o swoich przeżyciach z dzieciństwa, w których twój opiekun wykorzystywał twoje

zwierzenia do sprawowania nad tobą kontroli lub manipulowania tobą.

3. W lewej rubryce wymień rodzaje murów, jakimi się otaczałeś, aby uniknąć przekazania drugim osobom intymnych informacji o sobie. W prawej rubryce napisz stwierdzenia mówiące o tym, jak zdrowe granice zapewniają takie samo bezpieczeństwo, ale nie powodują szkodliwych konsekwencji dla ciebie i dla drugiej osoby, z którą jesteś związany.

PRZYKŁAD

Rodzaje murów Jak zdrowe granice mogą mi zapewnić bezpieczeństwo

Bez szkodliwych konsekwencji

4. W lewej rubryce wymień problemy i sytuacje, które próbowałeś lub próbujesz rozwiązać sam. W

prawej rubryce zanotuj swoje przemyślenia na temat możliwości zwrócenia się do kogoś o wsparcie (podzielenie się z kimś swoimi zmartwieniami, aby nie czuć się osamotnionym i zaczerpnąć otuchy) i pomóc (poprosić kogoś, żeby rozwiązał ten problem razem z tobą).

Rodzaje murów Jak zdrowe granice mogą zapewnić mi Bezpieczeństwo bez szkodliwych konsekwencji

Milczenie Mając swoje wewnętrzne granice, mogę ujawnić Żonie, co jest dla mnie w danej chwili Najważniejsze i nie będę odczuwał winy lub wstydu, Kiedy mojej żonie nie będzie się to podobać

86

PRZYKŁAD

Z czym borykam się sam Możliwości zwrócenia się do kogoś O wsparcie i pomoc

Mój syn, który mieszka ze Swoją matką, moją pierwszą Żoną, ukradł pieniądze, kiedy Nas odwiedził. Nie wiem, co Z tym zrobić, jak zareagować

Mógłbym opowiedzieć mojej obecnej Żonie o tych podejrzeniach i o Dowodach, jakimi dysponuję, żeby Razem zastanowić się, co z tym Zrobić.

Mój szef przypomina mi mojego Ojca i odczuwam duże trudności W kontaktach z nim.

Mógłbym zwierzyć się mojej żonie z Tych odczuć, mówiąc jej, że pragnę, Aby mnie po prostu wysłuchała i Zrozumiała, jak mnie to męczy, chociaż Usiłuję nad tym zapanować. Mógłbym też Pójść do psychologa-doradcy i Przeanalizować z nim ten problem; może Mógłby mi coś doradzić.

Z czym borykam się sam Możliwości zwrócenia się do kogoś O wsparcie i pomoc

5. W lewej rubryce wymień sposoby unikania przez ciebie kontaktów z osobą, z którą łączy cię stały

związek. W prawej rubryce napisz, co mógłbyś zrobić, żeby się do niej zbliżyć. PRZYKŁAD Sposoby unikania przeze mnie Bliskich kontaktów z ...............

Co mógłbym zrobić, żeby się Zbli żyć do ..........................

Wszystkie popołudnia spędzam Poza domem, przy budowie Boiska na naszym osiedlu, albo Chodzę do pubu.

Mógłbym nie wychodzić z domu Przez dwa popołudnia w tygodniu Żeby porozmawiać z dziećmi i Pomóc im w lekcjach, porozmawiać Z żoną, opowiedzieć jej o problemach, Jakie mam w pracy.

87

W jaki sposób unikam bliskich

kontaktów Z ................................

W jaki sposób mógłbym zbliżyć Się do ............................

6. W lewej rubryce wymień sposoby sprawowania przez ciebie kontroli nad twoim związkiem. W prawej rubryce napisz, co mógłbyś zrobić zamiast tego.

PRZYKŁAD W jaki sposób sprawuję Kontrol ę nad moim związkiem

Co mógłbym zrobić zamiast Tego

Ucinam wszelkie dyskusje Podniesionym głosem.

Spokojnie przedstawić swoje Stanowisko i wysłuchać, co Ktoś inny ma do powiedzenia

Ustawicznie wypominam żonie Niepotrzebne lub na duże wydatki

Dać żonie określoną sumę na cały miesiąc i powiedzieć jej, żeby sama decydowała o zakupach w ramach tej sumy.

Krzyczę na syna lub drwię z Niego, gdy mnie o coś prosi.

Nauczyć się wysłuchiwania jego Próśb, zrozumienia, o co mu Chodzi i odpowiadania bez Atakowania go i ośmieszania.

W jaki sposób sprawuję kontrol ę

Nad związkiem Co mógłbym zrobić zamiast

tego

88

ZAKO ŃCZENIE Droga ku ozdrowieniu Jeśli nie możesz wyrwać się z obłędnego kręgu emocjonalnych cykli, w które cię wplątało tkwienie w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia – albo jak Nałogowiec Kochania, albo jako Nałogowiec Unikania Bliskości – może ci się wydawać, że szkoda wysiłków, bo i tak nic z tego nie wyjdzie. My, autorzy tej książki, chcemy zaświadczyć, że warto spróbować, że wyleczenie jest możliwe.

Kiedy pracowaliśmy nad tą książką i sięgaliśmy do naszych własnych doświadczeń w związkach wzajemnego nałogowego uzależnienia, mogliśmy dostrzec, jak bardzo pogłębiła się nasza zdolność do nawiązywania i utrzymywania bliskich kontaktów z drugimi osobami w tych związkach. Wszyscy doświadczamy o wiele więcej spokoju i radości, niż mogliśmy to sobie wyobrazić jeszcze parę lat temu. Nie było to łatwe i każde z nas nie raz rezygnowało, a potem zaczynało od nowa. Ale na pewno zaszła jedna cudowna zmiana: jesteśmy o wiele bardziej świadomi tego, co się z nami i wokół nas dzieje. Teraz o wiele rzadziej atakujemy innych i poddajemy ich manipulacji, a przecież w przeszłości był to nasz niemal automatyczny sposób odnoszenia się do ludzi, z którymi łączyły nas związki. Stwierdzamy, że mając ustanowione zdrowe granice wewnętrzne i zewnętrzne, coraz rzadziej reagujemy na zachowania naszych partnerów w taki sposób, jakbyśmy byli kukiełkami poruszanymi za pomocą sznurków. Coraz rzadziej pogrążamy się w otchłani dojmującego bólu i lęku.

W miarę jak nasze związki nabierają coraz bardziej zdrowych cech, i jak porzucamy wypaczone, dziecięce wyobrażenia o tym, czego się można spodziewać od ludzi, którzy się do nas zbliżają, nasze życie staje się coraz łatwiejsze i bogatsze. Czujemy się coraz bezpieczniej, potrafiąc osiągnąć kompromisy i pozbywając się kompleksu niższości wobec partnera. Mamy coraz mniejsze opory przed formułowaniem wyraźnych próśb o poufały kontakt i o wsparcie.

Żywimy nadzieję, że przedstawione tutaj sposoby nowego spojrzenia na bolesne wzajemne oddziaływanie dwóch osób w łączącym ich związku może ci pomóc rozpoznać w twoim własnym życiu problemy wynikające z nałogowej miłości, odważnie pogodzić się z bólem i wejść na drogę ozdrowienia. Wiemy już, że dziedzictwo naszych przeżyć porzucenia lub omotania w dzieciństwie nie musi wciąż rządzić naszym życiem. Świadectwo nasze i wielu innych ludzi dowodzi, że można się od tego uwolnić. Wymaga to odwagi, ufności, wytrwałości i głębokiego pragnienia wyjścia z mroku obecnej sytuacji na jasną drogę prowadzącą ku coraz większej godności, integralności i wewnętrznej pogody. A w miarę postępów na tej drodze, możemy też ustrzec się od przekazania tego bolesnego dziedzictwa naszym dzieciom.

Jedną z owych niedojrzałych reakcji, jakie może w nas zaszczepić dzieciństwo spędzone w niezdrowej rodzinie, jest myśl : ,,nie mogę znieść tego bólu!” Ale to nieprawda. Stwierdziliśmy, że z pomocą Najwyższego Autorytetu, który nazywamy Bogiem, możemy znieść ból konfrontacji z rzeczywistością. Co więcej ten ból może się przemienić w skurcze porodowe, towarzyszące narodzeniu zupełnie nowego sposobu doświadczania życia i miłości w podróży ku ozdrowieniu.

89

SPIS TREŚCI : CZĘŚĆ I : Nałogowcy Kochania i ich partnerzy

1. Oddzielenie nałogowej miłości od współuzależnienia 1 2. Charakterystyka Nałogowca Kochania 4 3. Cykle uczuciowe Nałogowca Kochania 8 4. Partnerzy Nałogowców Kochania : 14

Charakterystyka Nałogowca Unikania Bliskości 5. Cykle uczuciowe Nałogowca Unikania Bliskości 19 6. Kiedy Nałogowcy Kochania spotykają Nałogowców Unikania Bliskości : charakterystyka związku wzajemnego nałogowego uzależnienia 22

CZĘŚĆ II : Leczenie

7. Co począć ze swoim związkiem wzajemnego nałogowego uzależnienia 29 8. ,,Zawieszenie” związku 32 9. Zerwanie z nałogową miłością 37 10. Leczenie symptomów współuzależnienia 40 11. Powrót 46

CZĘŚĆ III : Zdrowy zwi ązek

12. Oznaki zdrowego związku 54 13. Nierealistyczne oczekiwania (Pat Mellody) 58

CZĘŚĆ IV : Ćwiczenia

14. Rozpoznanie nałogowej miłości 66 15. Pierwszy krok Nałogowca Kochania 73 16. Czwarty krok Nałogowca Kochania 75 17. Rozpoznanie nałogowego unikania bliskości 78

Zakończenie : Droga do ozdrowienia 88