Mentalność polityczna?

Konformizm – w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Bezkrytyczne, nadmierne podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej

normy społeczne - ukryte lub jasno sprecyzowane reguły grupy dotyczące akceptowanych zachowań, wartości i przekonań jej członków.

KONFORMISTA – niska samoocena, silnie rozwinięte potrzeby afiliacji, otrzymywania i udzielania pomocy, kto ma słabo ukształtowane poczucie własnego "ja", jest chwiejny emocjonalnie

NONKONFORMISTA - jest przekonany o poczuciu własnej wartości, jest indywidualistą, nie zmienia swoich poglądów w zależności od koniunktury społecznej

Istnieją dwa powody zachowania konformistycznego: informacyjny oraz normatywny wpływ społeczny.

Informacyjny wpływ społeczny pojawia się wtedy, gdy nie wiemy, co zrobić albo co powiedzieć, aby nasze zachowanie było poprawne (lub najlepsze). Taka reakcja zwykle następuje w nowych zaskakujących, albo kryzysowych sytuacjach, a więc wówczas, kiedy definicja sytuacji nie jest jasna. Patrzymy na zachowanie innych jak na ważne źródło informacji i wykorzystujemy je do wybierania właściwego kierunku swojego działania. Informacyjny wpływ społeczny kończy się zwykle prywatną akceptacją, gdy prawdziwie wierzymy w to, co inni mówią i robią.

Czynniki nasilające skłonność do konformizmu informacyjnego:1) niejasna sytuacja - istnieje większa skłonność do wykorzystywania

drugiego człowieka jako źródła informacji wtedy, gdy sytuacja ( a więc i to, co należy robić) nie jest klarowna. Jeżeli nie jesteśmy pewni poprawnej odpowiedzi, właściwego zachowania czy słusznej idei będziemy bardziej otwarci na wpływ innych.

2) eksperci - są bardzo dobrym źródłem wpływu, ponieważ mają zwykle najwięcej informacji o właściwych reakcjach; zwykle jest tak, że im większym ekspertem jest dana osoba i im większą ma wiedzę, tym jej zachowanie jest bardziej wartościowe jako wskazówka w niejasnej sytuacji.

3) kryzys – (specjalny typ niejasnej sytuacji) strach, zakłopotanie i panika zwiększa wiarę w to, że inni pomogą nam rozstrzygnąć jak postąpić. Kiedy zaistnieje jakiś kryzys zwykle nie mamy czasu, aby się dokładnie zastanowić , co powinniśmy zrobić – musimy działać natychmiast. Jeżeli jesteśmy przestraszeni lub ogarnięci paniką i nie wiemy co robić rzeczą naturalną jest obserwowanie innych osób i działanie w podobny sposób.

Wykorzystywanie innych jako źródeł informacji może się jednak nie powieść. Dzieje się tak np. wtedy, gdy popadamy w panikę dlatego, że inni poddają się panice. Indukowanie może pojawić się wtedy, gdy emocje i zachowania szybko rozprzestrzeniają się w dużej grupie. Przykładem jest zjawisko psychozy tłumu, czyli pojawienie się w grupie ludzi podobnych fizycznych symptomów bez znanej fizycznej przyczyny.

Można uchronić się przed niewłaściwym wykorzystaniem innych jako źródła informacji poprzez sprawdzenie, czy otrzymane informacje nie są sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem i zasadami moralnymi.

Przykłady:

- Gdy nie wiem jaką odpowiedź należy wpisać na teście egzaminacyjnym, będę naśladować moich sąsiadów, zakładając, że lepiej znają odpowiedź na to pytanie niż ja.

- Gdy stoję na przystanku, czekając na autobus i zauważę nagle poruszenie kilku osób, sam zacznę się rozglądać, czy autobus nadjeżdża.

- Gdy wchodzę do urzędu pierwszy raz i nie wiem jak ustawić się w kolejce, będę obserwować innych ludzi i powielać ich zachowania.

- Siedząc przy stole razem z osobami, których wcześniej nie widziałem (np. rodziną mojej nowej dziewczyny) i zwyczajów której nie znam, będę skłonny ukradkiem obserwować jaki jest przyjęty wzór zachowania podczas posiłku i powtarzać odpowiednie zachowania.

Normatywny wpływ społeczny wynika z różnych przyczyn. Zmieniamy zachowanie, by dorównać innym, nie dlatego, że zdają się wiedzieć lepiej, co się wokół dzieje, ale dlatego, że chcemy zostać członkiem grupy i chcemy nadal czerpać korzyści wynikające z uczestnictwa w niej albo też pragniemy uniknąć ośmieszenia czy odrzucenia. Ludzie będą podporządkowywać się innym z powodów normatywnych nawet wtedy, gdy wiedzą, że to, co robią jest niewłaściwe. Normatywny wpływ społeczny zwykle kończy się publicznym konformizmem (dostosowanie się publiczne do zachowania innych ludzi, bez konieczności wiary w to, co robimy lub mówimy), lecz nigdy prywatną akceptacją idei czy zachowań innych ludzi.

Brak reakcji na wpływy normatywne może być bardzo bolesny w skutkach. Naciski normatywne działają na wielu poziomach życia społecznego. Wpływają na to, co mamy w zwyczaju jeść, na nasz image, nasze hobby itd. Promują poprawne zachowanie w społeczeństwie i mogą się pośredniczyć w zmianach społecznych. Specjalnym typem konformizmu jest bezrefleksyjne podporządkowanie się. (w psychologii społecznej podporządkowanie się normom społecznym bez refleksji nad ich sensem i celowością. Charakterystyczne dla osobowości autorytarnej). Działamy wtedy tak, jakbyśmy byli pod wpływem automatycznego pilota. Nigdy nie kwestionujemy i nigdy nie myślimy o normach społecznych, jak np. norma wzajemności, którym się podporządkowujemy (norma społeczna, która stwierdza, że jeżeli otrzymujesz coś dobrego od innej osoby, to jesteś zobowiązany odpłacić jej tym samym – zachować się podobnie).

Czynniki nasilające skłonność do konformizmu normatywnego:1) Liczebność. W grupach trzyosobowych konformizm jest już stosunkowo silny.

Bardzo silny jest w grupach siedmioosobowych. Potem nieznacznie rośnie, aż do trzydziestoosobowych grup, po czym zaczyna się zmniejszać. Zmniejszanie jest związane z tym, że w większych niż 30-osobowa grupa trudno jest o jednomyślność i jednostka nie ma już osobistych relacji ze wszystkimi członkami grupy.

2) Specjaliści. Gdy grupa składa się ze specjalistów, to jednostka odczuwa większą presję na podporządkowanie się tej grupie

3) Podobieństwo. Im większe podobieństwo członków grupy do jednostki, tym bardziej jednostka ma skłonność ulegać tej grupie. Na przykład nastolatki buntują się w stosunku do swoich rodziców, ale często jednocześnie są skrajnie konformistycznie nastawione w grupach rówieśników.

4) Jednomyślność grupy. Gdy w grupie nie ma dysydentów, jednostka czuje większą presję na podporządkowanie się.

5) Atrakcyjność grupy. Im większa spostrzegana atrakcyjność grupy, tym większa skłonność jednostek do ulegania tym grupom.

6) Pragnienie przynależenia do grupy. Im bardziej jednostce zależy na uczestniczeniu w grupie i jej akceptacji, tym silniejsza skłonność do zachowań konformistycznych.

7) Samoocena. Osoby o zaniżonej samoocenie bardziej ulegają. Wysoka samoocena zmniejsza skłonność do ulegania.

8) Pozycja w grupie. Im wyższa pozycja w grupie i większe poczucie bycia akceptowanym w danej grupie, tym łatwiej jednostka pozwala sobie na wyrażenie własnego zdania.

9) Poczucie niepewności i zagrożenie zewnętrzne. Im mniejsze poczucie pewności w grupie, tym większe szanse na ujednolicenie zachowań i podporządkowanie się. Jest to ważny czynnik, wykorzystywany często do manipulacji. Stworzenie np. przez lidera grupy (lub dyktatora) zagrożenia zewnętrznego, powoduje, że jednostki mają większą skłonność do podporządkowania się normom grupowym i liderowi. Tak niektórzy próbują tłumaczyć fakt, że w niektórych sytuacjach społecznych politycy próbują wzbudzić w ludziach lęk. Opracowano na tej podstawie technikę manipulacji "przestrasz i pomóż". Ludzie, którzy się boją łatwiej akceptują rozwiązania podsuwane przez np. lidera, które mają rzekomo zmniejszyć poczucie zagrożenia. Liderzy państw totalitarnych często "tworzą" zagrożenie zewnętrzne (wroga zewnętrznego). Celem takiego działania jest między innymi zwiększenie skłonności do ulegania i podporządkowania się członków danej populacji.

Przykłady: Zwykle gdy w danym pomieszczeniu jest czysto ludzie starają się także nie brudzić. Jeśli np. na podłodze leżą papierki, w takich warunkach łatwiej jest rzucić papier. Gdy w kościele wszyscy klękają, to także klękamy i w odpowiednim momencie się podnosimy, choćby nasze myśli były w tym czasie zupełnie gdzie indziej. Gdy wszyscy pracownicy biura robią składkę na jakiś cel (np. kwiaty, prezent itp.) czujemy, że musimy także się dołożyć, nawet jeśli zupełnie nie znamy lub nie lubimy osoby, dla której ma być ten prezent przeznaczony. Gdy wykładowca mówi: czy są jakieś pytania, to często bierzemy pod uwagę nie tylko to, czy chcemy o coś zapytać, ale także to, czy nie wygłupimy się przed innymi i czy nie będą na nas źli za to, że sytuacja się przedłuża.

Wpływ informacyjny i normatywny nie dotyczy tylko jednostek, podobna presja podporządkowania się może wywołać zmianę postaw także na poziomie grup. W wyniku różnego typu nacisków może zmieniać się sama norma społeczna. Tu pojawia się pojęcie polaryzacji grupowej. Polaryzacja grupowa to tendencja grup do podejmowania decyzji, które w toku grupowych dyskusji stają się bardziej skrajne niż początkowe poglądy. O polaryzacji grupowej możemy mówić zarówno w odniesieniu do wpływu normatywnego, jak i informacyjnego. Wpływ normatywny: członek grupy będzie chciał się dopasować do większości, dostosowując swoje postawy publiczne do normy grupowej. Wpływ informacyjny: członek grupy będzie tę grupę traktował jako cenne źródło informacji, które można wykorzystać przy podejmowaniu decyzji. W skrajnych przypadkach polaryzacja grupowa może powodować tzw. myślenie grupowe. Pojawia się ono w grupach o wysokiej spójności oraz w sytuacji potencjalnego zagrożenia. Myślenie grupowe objawia się podwyższonym konformizmem, przeszacowaniem kompetencji grupy oraz sztywnością myślenia. Często prowadzi do tragedii (katastrofa Challengera).

Trzy podstawowe rodzaje reakcji na wpływ społeczny:1) uleganie – człowiek jest motywowany do zmiany zachowania pragnieniem uzyskania

nagrody lub chęcią uniknięcia kary. Przykładem ulegania jest posłuszeństwo. Zarówno ono, jaki i inne zachowania związane z uleganiem, trwają tak długo, jak długo istnieje zagrożenie sankcjami bądź nadzieja na określone korzyści. Póki w ręku osoby wywierającej wpływ jest kij lub marchewka, póty jesteśmy ulegli wobec jej woli, póty ma ona nad nami władzę. Elementem wpływu społecznego, od którego zależy

uleganie jest władza, jaką posiada osoba czy grupa mogąca przyznawać nagrody i wymierzać kary. Uległość wzrasta kiedy w krótkim odstępie czasu wywołane zostają u człowieka silne, ale przeciwstawne emocje np. lęk a potem ulga; radość a następnie rozczarowanie. Jest to tzw. huśtawka emocjonalna.

2) identyfikacja – dana jednostka pragnie upodobnić się do osoby bądź grupy osób, pod wpływem których pozostaje. Jednostka jest w stanie akceptować cele grupy, a także obowiązujące w niej normy i postawy, jeśli uważa tę grupę za atrakcyjną pod jakimś względem. Elementem społecznego wpływu, który determinuje identyfikację jest atrakcyjność osoby lub grupy, z którą identyfikuje się jednostka.

3) internalizacja – uwewnętrznienie norm, poglądów, wartości, motywowane chęcią posiadania racji. Siła wpływu w tym przypadku zależy od wiarygodności osoby ten wpływ wywierającej, im większe mamy do niej zaufanie, im bardziej jej wierzymy, tym częściej przejmujemy jej poglądy. Internalizacja zależy od wiarygodności osoby czy grupy, która dostarcza informacje jednostce, przy jednoczesnym przekonaniu tej jednostki o prawdomówności osoby lub grupy, pod której wpływem pozostaje.

Teoria wpływu społecznego określa, w jakich warunkach jest najbardziej prawdopodobne ujawnienie się normatywnego wpływy społecznego, a mianowicie poprzez odwołanie się do siły, bezpośredniości i liczy członków grupy. Jesteśmy najbardziej skłonni zachować się konformistycznie, gdy zależy nam na grupie, gdy członkowie grupy są jednomyślni w swoich przekonaniach i zachowaniach i gdy grupa liczy co najmniej trzy osoby albo więcej osób. Możemy się opierać niewłaściwemu konformizmowi z powodów normatywnych, będąc bardziej rozważnymi wobec presji normatywnej i poprzez zarabianie (w czasie) na kredyt zaufania ze strony grupy, której członków cenimy ( zaufanie, które w ciągu długiego czasu zdobywa człowiek, dostosowując się do norm grupowych; kiedy zdobędzie już dość zaufania może – jeżeli jest ku temu sposobność – zachować się niezgodnie z normami, bez groźby odwetu ze strony grupy). I wreszcie może się też w pewnych warunkach pojawić wpływ mniejszości, gdy mniejszość członków grupy wpływa na przekonanie i zachowanie większości. Mniejszość może wpłynąć na większość tylko wtedy, gdy jest pewna swego i konsekwentnie głosi swoje zdanie. Większość posługuje się przede wszystkim normatywnym wpływem społecznym i negatywnych ten sposób wywołuje publiczny konformizm mniejszości. Mniejszość posługuje się wpływem informacyjnym negatywnych dzięki temu wywołuje negatywnych większości prywatną akceptację dla swoich poglądów.

Do negatywnych konsekwencji ludzkiego konformizmu zalicza się:1) znieczulicę społeczną – nieudzielanie pomocy ofierze, nie reagowanie na cudzie

cierpienie, itp. Czasami zachowujemy się tak, ponieważ nie analizujemy zdarzenia na własną rękę, a jedynie przyglądamy się na to, co robią inni. Jeżeli nikt nie reaguje to i my stoimy bezczynnie. Zwłaszcza wtedy, gdy jesteśmy cząstka anonimowego tłumu, a odpowiedzialność za to, co się dzieje jest zbiorowa, czyli w pewnym stopniu żadna. Zjawisko to maleje, gdy mamy poczucie dzielenia wspólnego losu z ofiarą.

2) ślepe posłuszeństwo – uległość wobec osób mających autorytet i legalną władzę sprawiająca, że ich życzenia i rozkazy są automatycznie uznawane za uprawomocnione. Człowiek przyznaje tej drugiej stronie prawo do wydawania poleceń. Bez namysłu robi to, czego się od niego oczekuje. Tego typu zachowanie pojawia się często w relacjach: zwierzchnik-podwładny, dorosły-dziecko, pacjent-lekarz i jest związane z internalizacją normy posłuszeństwa autorytetowi.

Nonkonformizm –odporność jednostki na naciski i wpływy grupy. Przedkładanie własnego odmiennego zdania nad opiniami przeważającymi w otoczeniu i odrzucenie potrzeby poddawania się woli innych ludzi. Skrajną, demonstracyjną formą nonkonformizmu jest antykonformizm, polegający na automatycznym przeciwstawianiu się oczekiwaniom innych.

Zwraca się uwagę na to, że nonkonformizm wobec jednych (wobec grupy, do której jednostka aktualnie należy) może okazać się konformizmem wobec innych (m.in. wobec grup, do których jednostka dopiero wstępuje. (np. w kwestii ubioru młody chłopak przeciwstawia się ostro rodzicom, ponieważ nie chce by śmiano się z jego wyglądu w gronie nowych kolegów).

Nonkonformizm wiąże się z takimi wymiarami funkcjonowania człowieka jak: poczucie wolności, kontroli, działania w zgodzie z sobą itp. Nie zawsze wybieramy ścieżkę nonkonformizmu. Czym innym jest uległość wobec sprawach, które wydają się mało ważne, czym innym w tych, które są istotne, które wpływają bezpośrednio na nasze poczucie wartości. Działanie wbrew sobie oznacza w takich przypadkach zagrożenie dla samooceny jednostki. Sprzeniewierzenie się sobie pociąga w takiej sytuacji ogromne koszty wewnętrzne. I dlatego podejmujemy próbę przeciwstawienia się, stajemy się nonkonformistami.

Często zachowaniom nonkonformistycznym przypisywane jest oznaczenie pejoratywne. Taka sytuacja może mieć miejsce w grupie, której jednolitym dążeniom czy postanowieniom silnie przeciwstawia się jeden jej członek. Jeśli jest to grupa wysoce spójna, stanowiąca dla swoich członków pozytywną wartość – taki nonkonformista może bardzo jej się narazić, otrzymując miano dziwaka, dewianta czy odszczepieńca. Może być izolowany, a nawet wydalony z grupy.

Zupełnie inaczej może wyglądać sytuacja nonkonformisty w grupie, która jest niespójna, nieatrakcyjna, panujące w niej stosunki są sformalizowane, członkowie są ulegli, a kierownictwo autokratyczne. Dany nonkonformista, krytykując złe stosunki w grupie, niesprawiedliwość kierownictwa, może zostać przez grupę bardzo doceniony.

Są sytuacje, w których konformizm zachowań jest wręcz pożądany (np. w funkcjonowaniu szkoły, zachowanie się ludzi w różnego typu służbach, na drogach itp.), a nonkonformizm mógłby doprowadzić do potężnych zaburzeń czy katastrofy. Ale również mogą zaistnieć lub istnieją sytuacje, w których konformizm może prowadzić do zgubnych lub tragicznych konsekwencji. Przykładem może być tutaj typ przywództwa uprawiany przez Hitlera. Gdyby w jego otoczeniu dopuszczalny był nonkonformizm (różnica zdań), być może nie doszłoby w Europie do tragedii masowego ludobójstwa.

Rod Bond, Peter Smith – analizując 133 eksperymenty przeprowadzone w 17 różnych krajach stwierdzili, że konformizm występuje częściej w społeczeństwach kolektywnych (Norwegia, Chiny, Japonia) niż w społeczeństwach indywidualistycznych (USA, Francja).

UWAGI (co dodać, co pominąć):