MERKOSUR RASTUI GIGANT 21 VIJEKA

Prof. dr Danijela Jacimovic1 Email: jacimda@hotmail.com

Sanja Sovilj2 Email: sanja.sovilj@yahoo.com

ApstractMerkosur je etvrta geo-politika sila na svijetu, poslije SAD-a, Evropske Unije i Kine. Neminovno je istai, da zemlje lanice Merkosura zauzimaju veoma vano mjesto po pitanju ukupnih svjetskih resursa i posjeduje veliku industrijsku mo. Merkosur ima znaajne prednosti poput kontinuiteta teritorije, samo dva jezika (panski i portugalski), odsustvo vojnih tenzija i zajednicku kulturnu batinu i religiju. Argentina, Brazil, Paragvaj i Urugvaj dogovorili da formiraju Zajedniko Trite Juga- Merkosur, potpisivanjem ugovor u Asunsionu, 1991.g. Venecuela je potpisala pristupanje Merkosuru 2006.g., ali se ne smatra dravom lanicom jer njen pristup jo uvjek nije ratifikovan. Ovo rastue trite puno postaje sve znaajnije za trite Evropske unije. Kljune rijei: Merkosur, meunarodne regionalne integracije, ekonomski blok, ekonomija June Amerike, saradnja Merkosura i Evropske unije, makroekonomski indikatori, meunarodna ekonomija, strane direktne investicije, Trite Juga, Meuregionalna saradnja.1 2

Ekonomski fakultet, Univerzitet Crne Gore. Evropska delegacija u Crnoj Gori.

1

Abstract:Mercosur is the fourth geopolitical force of the world, behind the United States, European Union and China. It is important pointing out that Mercosur member countries occupy an important place in terms of total world resources and posses a great industrial power. Mercosur has significant advantages such as continuity of the territory, only two languages (Spanish and Portuguese), the absence of military tensions and common cultural heritage and religion.

Key words Mercosur, International Regional Integrations, Economic Block, Economy of South America, Cooperation Between Mercosur and European Union, Macroeconomic indicators, International Economy, Foreign Direct Investments, Common Market of South America, Intra-regional Cooperation.Uvod Zajedniko trite juga-Merkosur je ekonomski blok osnovan 1991. g. potpisivanjem Ugovora iz Asunsiona od strane najrazvijenijih lanica Latinoamerikog udruenja za integraciju LAIA (eng. Latin American Integration Association): Argentine, Brazila, Paragvaja i Urugvaja. Godine 1996. ile i Bolivija su postali asocirani lanovi, uavi u Junoameriku sporazumnu slobodnu trgovinu SAFTA (eng. South American Free Trade Area) sa zemljama lanicama Merkosura, dok je Venecuela ula u proces ulanjenja 2006. g. Drave potpisnice, koje ine Merkosur, dijele zajednike vrijednosti koje nalaze svoj izraz u demokratskim i pluralistikim naelima, ali i u naelima odbrane osnovnih sloboda, ljudskih prava, zatite ivotne sredine i odrivog razvoja. Merkosur se zalae i za konsolidaciju demokratije, pravnu sigurnost, borbu protiv siromatva, ekonomski razvoj i socijalnu jednakost. Primarni cilj je integracija drava lanica Merkosura, slobodno kretanje roba, usluga i faktora proizvodnje, zatim uspostavljanje zajednike spoljne carinske tarife, usvajanje zajednike trgovinske politike, koordinacija makroekonomskih i sektorskih politika, kao i usklaivanje zakonodavstva u relevantnim oblastima - u cilju jaanja procesa integracije.

2

U tom smislu, lanice Merkosura su odluile da formiraju carinsku uniju u cilju postizanja jedinstvenog trita koje e generisati dalji rast njihovih privreda. Za svega est godina postojanja, Merkosur je postigao zonu slobodne trgovine i carinske unije (Sporazum iz Ouro Preta, decembar 1994). Isto tako, prema pravosnanosti Protokola iz Ouro Preta, Merkosur je dobio novi institucionalni okvir, ima meunarodno-pravni subjektivitet i moe da pregovara sa treim zemljama ili blokovima zemalja. Da bi ispunile svoje ciljeve, zemlje Merkosura su razvile strategije zasnovane na tri meusobno povezana medijuma: produbljivanje (pregovori o novim temama), konsolidacija (ispunjenje obaveza i efikasna primjena sporazuma) i spoljni odnosi (pregovori sa zemljama NAFTA, LAIA, EU i dr.). Savremena kriza je uticala na trgovinske tokove u svijetu. Pored generalnog smanjivanja meunarodnih trgovinskih tokova, po prvi put poslije drugog svjetskog rata, evidentno je da je savremena kriza uticala na poveanje trgovine u okviru regiona. Zemlje koje dijele sline ekonomske performanse, nivo konkurentnosti, geografski i drutveni milje, u periodima krize su se vie ekonomski povezale, to je utie na snaenje regionalnih grupacija i integracija. Drugi trend koji je vezan za savremenu krizu je da je kriza pogodila prije svega najrazvijene zemlje, SAD i EU, dok ovaj put zemlje u razvoju nisu bile arita krize. Nastali problemi su se prenijeli na cijeli svijet, ali zemlje Azije i zemlje Mercosur-a i dalje biljee znaajne stope rasta. Ekonomski rast u ovim zemljama uglavnom je rezultat dobro sprovoenih politika, kao odgovor na brojne krize sa kojima su susretale ove zemlje tokom kriza 80 i 90 godina, a dijelom i znaajne domae tranje, koja je velikoj mjeri nadodmjestila manjak inostrane i time postala motor rasta u ovim zemljama. U poslednje vrijeme jako se puno panje poklanja ekonomskom razvoju Kine i Indije, kao i ostalih azijskih zemalja dok je nekako po strani razvoj zemalja Merkosur-a. Meutim, savremena kriza znaajno e uticati na promjenje ekonomske odnose 21.vijeka, gdje se moe raunati na stalni rast znaaja ove grupacije, a posebno Brazila, koji ve predstavlja poetno ime svemonije ekonomske i politike grupacije poznate kao BRIC3. Zato je i cilj ovog rada da se priblii ova regionalna grupacija i bolje upoznaju njene karakterisitke.

3

Brazil, Rusija, Indija i Kina.

3

1. Geografski i demografski pokazatelji Merkosur-a

Zemlje lanice Merkosura predstavljaju rastui blok, a lanice kao to su Brazil i Argentina, sigurno e u narednim dekadama predstavljati svjetske gigante i velike svjetske izvoznike. Ova integracija po svojim geografskim i demografskim indikatora govori da se radi o jednom velikom i rastuem tritu. Kada se radi o geografskim pokazateljima Merkosur pokriva praktino 2/3 kontinenta teritorijalno, sa oko 240 miliona stanovnika, s pretenzijama daljeg proirenja na raun Andske zajednice4, ime e broj stanovnika dostii preko 400 miliona, a teritorijalno bi obuhvatio praktino cijeli kontinent, to se moe vidjeti iz tabele 1. Tabela 1 Geografski i demografski pokazatelji zemalja lanica (2010.g.)ZEMLJA ARGENTINA BRAZIL PARAGVAJ URUGVAJ VENECUELA5 MERKOSUR POVRINA u milionima km2 2,8 8,5 0,4 0,18 0,9 12.8 mil km2 BROJ STANOVNIKA u milionima (cenzus 2010) 40 191 6,5 3,4 29,1 270 miliona stanovnika

Izvor: International Monetary Fond, Internet, 14.07.2011. http://www.imf.org/external/datamapper/index.phpRast stanovnitva je oko 1,1% godinje u prosjeku, sa velikim razlikama izmeu zemalja. Ta stopa je 2,5% u Paragvaju, dok je u Urugvaju svega 0,6%.

4

Prvi korak ka stvaranju Andske zajednice - CAN (pa. Comunidad Andina) je ostvaren potpisivanjem Bogotske deklaracije od strane ilea, Venecuele, Ekvadora i Perua I Kolumbije 1966.g. Ovim ugovorom, Merkosur potpomae Andsku zajednicu u ojaanju ekonomske saradnje i omoguava joj slobodnu trgovinu sa svojim lanicama. 5 Godine 2006. Venecuela je potpisala pristupanje Merkosuru, ali se ne smatra dravom lanicom jer njen pristup jo uvjek nije ratifikovan.

4

Urbano stanovnitvo ini veliki dio ukupne populacije i to preko 80% populacije u Argentini, Brazilu i Urugvaju, dok urbano stanovnitvo Paragvaja ini 55,3% populacije. Postoje znaajne dohodovne razlike u zemljama: u Paragvaju 20% najbogatijih dre preko 60% svih prihoda zemlje. U Brazilu, najsiromanijih 20% imaju pristup svega 3% nacionalnog dohotka, dok najbogatijih 20% raspolau sa 56,8% svih prihoda u zemlji. Gini mjeri nejednakost u raspodjeli prihoda cijele populacije, i kree se u rasponu od 0 do 16. U sluaju zemalja lanica Merkosura, se zakljuuje da je Gini koeficijent prilino visok, to ih svrstava u kategoriju zemalja sa najneravnomjernijom raspodjelom prihoda, to se moe vidjeti iz tabele 2. Gini koeficijent je u korelaciji sa relativnim siromatvom. U prosjeku, zemlje manjih nejednakosti imaju i manje stope siromatva i obrnuto. To, izmeu ostalog, ukazuje i na jake redistributivne mehanizme koje postoje u ovm zemljama. Tabela 2. Gini koeficijent zemalja Merkosura (u procentima)ZEMLJA ARGENTINA BRAZIL PARAGVAJ URUGVAJ VENECUELA Gini indeks 50.0 57.0 58.4 44.9 48.2

Izvor: Centralno informativna agencija, Internet, 20.06.2011. https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/rankorder/2172rank.html Neravnomjerna raspodjela resursa/prihoda i jeste karakteristika ne samo zemalja Merkosura, ve i svih zemalja Latinske Amerike osim komunistike Kube, za koju se se pretpostavlja da ima jedan od najniinih.

6

Hipotetiki, kad bi njegova vrijednost bila 0, to bi znailo da je postignuta idealna jednaka raspodjela prihoda i da svi stanovnici imaju isti prihod. S druge strane, kada bi Gini bio 1, to bi znailo da jedna osoba prima sav raspoloivi prihod u jednoj zemlji, odnosno, da je postignuto stanje savrene nejednakosti

5

2. Makroekonomski indikatori MERKOSUR-a Prema veliini drutvenog bruto proizvoda sve zemlje MERCOSUR-a pripadaju grupi zemalja srednjeg vieg dohotka, gdje su prisutne visoke stope rasta, pa ak i u godinama krize gdje su u 2010.g. zabiljeene znaajne stope rasta, koje su se kretale 7,3% u Brazilu do 15,3% u Paragvaju, to se da vijdeti z tabele 3. Prikaz 3. Bruto drutveni proizvod po zemljama lanicama (2010)ZEMLJA ARGENTINA BRAZIL PARAGVAJ URUGVAJ VENECUELA GDP u milijardama 368 2090 18.5 40.3 388 GDP per capita 9.138 8.230 2.886 11.998 9.960 GDP rast 9,2% 7,5% 15,3%7 8,5% -1,9%8

Izvor: Meunarodni monetarni fond, Internet, 07.08.2011. http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2009/cr09184.pdf Paragvaj je 2010.g., bio druga zemlja u svijetu sa najveim rastom, poslije Katara, dok je Argentina bila osma po redu. Ono to jer jako znaajno za ovaj region, koji je bio jako pogoen dunikom krizom tokom 80 godina i finansijskom krizom 90 godina, da savremena kriza nije znaajnije uticala na stope rasta ovih zemalja. Efekat svjetske ekonomske krize na zemlje Merkosura je najvie uzeo maha u posljednjem kvartalu 2008. i prvom 2009.g., kada je prosjena stopa promjene GDP-a bila negativna. Otada Merkosur biljei jak trend oporavka u svim zemljama. Kada se radi o 2010.g. rast se ubrzavao, dostiui 3% u prvom kvartalu 2010.g. i polako se hladivi u drugom kvartalu (1.7%), pratei globalne trendove, to se moe vidjeti iz grafika 2.

7

Visoko uee poljoprivrednih proizvoda u izvozu i povoljno kretanje cijena uticali su na visoku stopu rasta Paragvaja u ovoj godini. 8 Pad cijena nafte uticali su na negativnu stopu rasta Venecuele u 2010.g.

6

Graf 2. Ekonomski rast Merkosura - stope rasta GDP-a (20072010) Bez Venecuele Sa Venecuelom

Izvor: Interamerika Razvojna Banka (podaci dobijeni od nacionalnih kancelarija za statistiku i ECLAC-a), Internet, 05.05.2011. http://idbdocs.iadb.org/wsdocs/getdocument.aspx?docnum=35806117 Analiziranjem izvora rasta u periodu krize, predominantni uzrok ekspanzije etiri glavna partnera Merkosura bio je zahvaljujui unutranjoj agregatnoj tranji. U prvom kvartalu 2010.g. ekonomije zemalja su pokazale razliito ponaanje: U Argentini i Brazilu, untranja tranja je ostala glavni uzrok rasta, dok je u Paragvaju i Urugvaju izvoz je bio glavni pokreta rasta. Prema savremenim podacima, rast svjetskog bruto drutvenog proizvoda u 2010. g., je uzrokovan i najveim dijelom voem rastom iz ekonomija zemalja u razvoju i to: Azije i Merkosur-a. 3. Uloga MERKOSUR-a u meunarodnoj ekonomiji Geografski poloaj je uticao da zemlje ove regionalne integracije posjeduju znaajan udio svjetskih resursa, to predstavlja znaajnu polugu razvoja, a da se u poslednje vrijeme sve vie razvija industrijska baza, data sljedeim pregledom. Ovim je Merkosur etvrta geo-politika sila na svijetu, poslije SAD-a, Evropske Unije i Kine.

7

Uee MERKOSUR-a u svjetskim resursima i industrijskoj proizvodnji: u svjetskim resursima: 14,4% svjetskih poumljenih povrina, 26% svjetskog stonog fonda, 6,5% globalne proizvodnje kukuruza, 6% globalnih obradivih povrina, jaku industrijsku bazu: 12,5% industrijskog outputa od cijelog svijeta u razvoju, 28% globalne proizvodnje sojinog mlijeka, 4% svjetske automobilske industrije, 4,5% globalnog izvoza aluminijuma,

- 29% globalne proizvodnje soje

10% globalnog izvoza elika.

Kada su strane direktne investicije u pitanju, meunarodna kriza nije onemoguila zemlje Merkosura da privuku znaajna sredstva u 2009.g. iako je nivo daleko ispod nivoa iz 2008. g., kada su FDI dostigle rekordne vrijednosti. U prvim mjesecima 2010.g., priliv investicija je bio prilino razoaravajui, ostajui ispod nivoa zabiljeenog u istom periodu 2009.g. Ipak, izgledi za ostatak godine, kao i za nekoliko narednih godina su izuzetno povoljni, jer se na ovaj region gleda kao na jedan od ekonomski obeavajuih i najprosperitetnijih, u smislu irenja unutranjeg trita, ansi za proizvodnju i izvoz robe. Tabela 4. ukazuje da je period od 2002.2008.g. je bio period znaajnog priliva investicija u Merkosur zemlje, koji je iznosio od oko 20 milij $ u 2002.g. da bi taj iznos bio trostruko vei u 2008.g.. Meutim, poetkom 2009. se uoava znatan pad investiranja (sa 55.998 na 15.468 mil. US$), to je posljedica svjetske ekonomske krize. Prema ovim podacima moe se vidjeti da je najvee investicije u datom periodu primio Brazil, i to oko 80% svih tokova u ovaj region, zatim Argentina na koju se odnosi oko 15% svih tokova, a ostatak priliva stranih investicija je podijeljen na Urguvaj i Pargvaj.

8

Zahvaljujui snanom prilivu investicija, i velikim unutranjim tritima ovih zemalja, u periodu ekspanzije ostvarene su izuzetno visoke stopa izvoza ovog regiona. Prosjeni godinji rast izvoza iznosio je 21,2% u peridodu 2002-2008.g. koji je ujedno najbri u posljednjih nekoliko decenija. Snaan rast izvoza uticao je i na visoke stope uvoza, ali ono to vrijedi istai je da je ovaj region ostarivao stalno pozitivan saldo u trgovinskom bilansu, pa ak i u godima krize.

Tabela 4. Strane direktne investicije (mil. US$)1998 2002 2006 2007 2008 1sem.2008 2 sem.2008 1 sem 2009.

Ulaganje stranih direktnih investicija u Merkosur Merkosur 36.652 18.943 26.026 42.573 55.998 7.291 2.149 5.537 6.473 8.853 Argentina 28.856 16.590 18.822 34.585 45.058 Brazil 342 10 173 185 246 Aragvaj 164 194 1.493 1.329 1.841 Urugvaj Strane direktne investicije u inostranstvu 5.194 1.867 30.647 8.668 Merkosur 2.325 -627 2.439 1.504 Argentina 2.854 2.482 28.202 7.067 Brazil 6 -2 7 7 Paragvaj 9 14 -1 89 Urugvaj Neto strane direktne investicije Merkosur 31.458 17.076 -4.621 4.965 2.776 3.099 Argentina 26.002 14.108 -9.380 Brazil 336 12 167 Paragvaj 155 180 1.495 Urugvaj

23.641 5.748 16.710 138 1.045

15.468 3.105 28.348 108 796

15.468 2.094 12.684 184 505

21.817 1.351 20.457 8 1

9.254 665 8.579 4 6

12.564 686 11.878 4 -5

-969 821 -1.798 4 4

33.905 4.969 27.518 187 1.240

34.180 7.502 24.601 238 1.840

14.387 5.083 8.131 134 1.039

2.904 2.419 16.470 104 801

16.437 1.273 14.482 180 501

Izvor: udnovski, Danijel / Lopez, Andres (2009), Razvoj stranih direktnih investicija kroz iskustvo Merkosura, Buenos Aires: 11.

9

Globalna kriza pogodila je spoljnotrgovinske tokove MERCOSUR-a, tako da je u u 2009. g., zabiljeen izvoz bio za 22,0% manji nego prethodne godine, dok je uvoz je zabiljeio pad od ak 27,5%. Iako je Merkosur generalno biljeio bolji ekonomski rezultat nego prosjek ekonomija ostatka svijeta, uvoz je opadao bre od izvoza, generiui tako rast u ukupnom trgovinskom bilansu regiona/bloka. Ovaj je rast zabiljeen zbog dva glavna faktora, i to: 1) Relativno bolji uinci po pitanju prodaje u zemlje Azije posebno izvoz u Kinu, koji je uspio da odri unutranji rast ak i za vrijeme krize, 2) Otar pad uvoza, i to zbog smanjivanja ekonomskih kapaciteta za uvoz i pada cijena. Spoljnotrgovinski tokovi zemalja Merkosura dati su tabeli 5., za period 2002-2008.g., gdje je izvoz zemalja skoro ustrostruen u 2008.g. u odnosu na poetnu godinu posmatranja. Slina tendencija je i kada se radi o uvozu ovih zemalja. Najvei rast izvoza ostvario je Brazil i Argentina, zemlje koje u posmatranom periodu su ostvarile trgovinski susficit. Pozitivne trendove osjetile su i manji partneri ovog bloka, ali su ipak ostvarile male defitie u trgovinskom bilansu. Uticaj finansijske krize je bio oigledan u toku 2009.g., to je uticalo na pad obima trgovine, ali je region kao cjelina ostvario pozitivan trgovinski saldo, najvie zahvaljujui monim partnerima kao to su Brazil, i Argentina, dok su Paragvaj i Urugvaj vie osjetile posljedice krize, kroz svoje poveanje trgovinskog deficita za 17 i 50%. U prvoj polovini 2010.g., trgovina bloka je zabiljeila snaan rast, reflektujui intezivni oporavak rasta ekonomije regiona. Ukupan izvoz Merkosura je porastao u prvoj polovini godine (25,1 %) na 127,1 mild. US$, a izvoz je jo bre rastao (43,8%), dostiui 114,1 mild. US$, u istom periodu. Podaci za isti period 2010.g. pokazuju da su trgovinski tokovi Merkosura opet zabiljeili brz rast, pribliavajui se nivou i vrijednostima od prije krize. Ova situacija, pokazuje sline karakteristike sa trendom koji je bio na sceni do 2008. god, a koji je podrazumijevao: Brz rast izvoza je utemeljen uglavnom na rastu cijena, ak i bri rast uvoza, ne dobvodi do problema u trgovinskom saldu, Opadajui udio veine razvijenih zemalja (NAFTA i EU) u ukupnom svjetskom izvozu, zbog razlike izmeu brzog oporavka rasta zemalja u razvoju, s jedne strane, i slabe trajektorije ekonomskih aktivnosti Sjedinjenih Drava i EU, s druge strane.

10

Tabela 5. Ukupni spoljnotrgovinski tokovi zemalja lanica (mil. US$).2002. Izvoz Argentina Brazil Paragvaj Urugvaj Uvoz Argentina Brazil Paragvaj Urugvaj Trgovinski bilans Argentina Brazil Paragvaj Urugvaj 88.901 25.651 60.439 0.951 1.861 59.705 8.988 47.243 1.510 1.964 29.195 16.662 13.196 -0.560 -0.103 2005. 163.987 40.387 118.529 1.655 3.416 109.239 28.687 73.600 3.073 3.879 54.748 11.700 44.929 -1.418 -0.463 2008. 278.368 70.021 197.942 4.463 5.942 248.195 57.423 173.197 8.506 9.069 30.173 12.598 24.746 -4.043 -3.127 2009. 217.215 55.668 152.995 3.167 5.386 176.831 38.780 127.647 6.497 6.907 37.384 16.888 25.347 -3.330 -1.521 2009/2008% -22,0 -20,5 -22,7 -29,0 -9,4 -27,5 32,5 -26,3 -23,6 -23,8 23,9 34,1 2,4 -17,6 -51,4 1. sem. 2009. 101.597 27.378 69.592 1.707 2.560 79.346 17.367 56.027 2.811 3.141 22.251 10.011 13.925 -1.104 -0.581 1.sem. 2010. 127.059 32.251 89.187 2.384 3.326 114.085 24.802 81.309 4.172 3.802 12.973 7.449 7.878 -1.788 -0.566 %promjena 25,1 17,8 27,5 39,6 26,4 43,8 42,8 45,1 48,4 21,0 -41,7 -25,6 -43,4 62,0 -2,6

Izvor: Argentinski nacionalni institut za statistiku i popise (INDEC), Sekretarijat spoljne trgovine Brazila i Ministarstvo razvoja, industrije i spoljne trgovine Brazila, centralna banke Paragvaja i Urugvaja

Najznaajniji trgovionski akteri ove regionalne integracije u 2009,g. su Brazil sa ueem od 70%, Argentina 21,6%, dok su Paragvaj i Urugvaj zabiljeili stope: 3,6% i 3,8%. Glavni partneri Merkosura kada se radi o izvozu su zemlje lanice Evropske unije koje ine 20,6%, zatim Kina 13,9%, pa SAD sa oko 8,5%. Kada se radi o uvozu, najznaajniji partneri su EU 20%, zatim SAD koje su drugi rangirani partner kada je uvoz u pitanju sa ueem od 14,9%, i Kina koja zauzima tree mjesto sa 13,9%. Dakle, glavni partneri, EU, SAD i Kina koji ine 45,9% ukupne trgovine. Japan, ile, Juna Koreja, Meksiko i Indija zauzimaju dodatnih 12% ukupne meunarodne trgovine, ovog bloka.

11

Regionalna trgovinska integracija zemalja Merkosura, tokom godina je sve vie rasla, tako je ukupan izvoz u okviru trgovinskog bloka, nakon 2002.g. se uetvorostruio, sa 10,1 mild US$ na 41,6 mild $, to je predstavljalo veliki uspjeh za Merkosur, i postepeno poveanje uea regionalnog izvoza. Kada je uvoz unutar bloka u pitanju, u periodu od 2002. do 2008. zabiljeen je rast sa 10,3 na 42,71 mild.US$. Ipak, moe se zkljuiti da je region vie orjentisan na izvoz nego na trgovinu u regionu, na to posebno utie snana izvozna aktivnost Brazila.Tabela 6. Trgovinski tokovi u okviru i van Merkosura (mil. US$).2002. 2005. 2008. 2009. 2009/2008 % -21,3 -25,1 1.sem 2009. 13.914 14.149 1. sem 2010. 19.857 19.086 %promje na 42,7 34,9 Van bloka Izvoz Uvoz 78.71 2 49.40 6 88.90 1 59.70 5 29.19 5 142.87 6 88.144 236.77 2 205.43 6 278.36 8 248.19 5 30.173 184.45 9 147.80 4 217.21 5 179.83 1 37.384 -22,1 -28,1 87.683 65.197 107.20 1 94.999 22,3 45,7 Ukupno Izvoz Uvoz Bilan s 163.98 7 109.23 9 54.748 -22,0 -27,5 23,9 101.59 7 79.346 22.251 127.05 9 114.08 5 12.973 25,1 43,8 -41,7

U okviru bloka Izvoz 10.18 21.111 9 Uvoz 10.30 21.095 0

41.596 42.758

32.756 32.027

Izvor: Argentinski nacionalni institut za statistiku i popise (INDEC), Sekretarijat spoljne trgovine Brazila i Ministarstvo razvoja, industrije i spoljne trgovine Brazila, Centralna banka Paragvaja i Urugvaja

12

U strukturi regionalne trgovine, sve zemlje su ostvarile poveenje izvoza u region za posmatrani period, gdje je dominanto uee Brazila. Kada se radi o uvozu, dominantna je pozicija Argentine, gdje je Brazil vie okrenut uvozu iz inostranstva sa ravijenih trita, radi izvoza. Evidnetno je da trgovinski bilans na osnovu regionalne trgovine ukazuje da Argentina koja je u poetku imala primat, sve vie poziciju lidera preputa Brazilu, koji je jedini ostvario suficit u regionalnoj trgovini u periodu 2006-2008.g. to ukazuje na superiornost ove privrede u odnosu na regionalne partnere.

13

ZakljuakZajedniko trite juga - Merkosur (pa. Mercado Comun del Sur) je blok koji se oslanja na program ekonomske integracije i saradnju i sastavljen je od junoamerikih zemalja. Merkosur se zalae za konsolidaciju demokratije, pravnu sigurnost, borbu protiv siromatva, ekonomski razvoj i socijalnu jednakost. Merkosur je osnovan 26. marta 1991. godine Ugovorom iz Asunsiona (Paragvaj), od strane Argentine, Brazila, Paragvaja i Urugvaja. Ova integracija je zaeta 1986. god. sporazumom o trgovinskoj saradnji izmeu Brazila i Argentine. Venecuela je 2006. godine potpisala pristupanje9 Merkosuru, ali se ne smatra dravom lanicom jer vlade Paragvaja i Brazila jo uvjek nisu ratifikovale njen pristup. S druge strane, zemlje sa statusom partnera su postale Bolivija, ile, kao i Kolumbija, Ekvador i Peru koje su lanice Andske zajednice i sa kojima je Merkosur pojedinano potpisao trgovinske ugovore10. Primarni cilj je integracija drava lanica Merkosura kroz slobodno kretanje roba, usluga i faktora proizvodnje, zatim uspostavljanje zajednike spoljne tarife, usvajanje zajednike trgovinske politike, koordinacija makroekonomskih i sektorskih politika, kao i usklaivanje zakonodavstva u relevantnim oblastima. Zbog svega navedenog, lanice Merkosura su odluile da formiraju carinsku uniju u cilju postizanja jedinstvenog trita koje e generisati dalji rast njihovih privreda. Za svega est godina postojanja, Merkosur je postigao zonu slobodne trgovine i carinske unije11. Isto tako, prema pravosnanosti Protokola iz Ouro Pretoa, Merkosur je dobio novi institucionalni okvir, ima meunarodno-pravni subjektivitet i mogunost da pregovara sa treim zemljama ili blokovima zemalja. Najvea sila zajednice, Brazil, prostire se na dvije treine ukupne povrine i ima vie od tri etvrtine ukupnog stanovnita i GDP-a ove ekonomske integracije. Argentina zauzima 29% teritorije, 20% GDP-a i 17% ukupnog stanovnitva bloka.9

Pristupanje predstavlja namjeru pomenute zemlje da postane lan organizacije. Razlika izmeu lanica i partnera je u tome to partneri mogu prisustvovati sastancima Merkosura samo ukoliko su pozvani od strane lanica, to je odraz nieg uea u organizaciji. 11 Sporazum iz Ouro Preto-a, decembar 1994. god.10

14

Paragvaj i Urugvaj ukupno zauzimaju 4% teritorije Merkosura i pri tome imaju manje od 3% njegovog ukupnog GDP-a. Ove velike razlike u veliini trita neminovno daju prednost Brazilu i Argentini u dimenzionisanju svojih ekonomija i privlaenju FDI. Brazil, kao Merkosurova dominantna ekonomija, svakako utie na razvoj ostalih lanica. Veliki rastui trgovinski suficit Brazila se u Urugvaju i Paragvaju ocjenjuje kao odsustvo interesovanja da pomognu manjim partnerima. ak i Argentina, koja ima znatno snaniju ekonomiju, strahuje da e rastui prodor brazilske robe ugroziti njen preraivaki sektor. Zbog navedenih asimetrinosti esto dolazi do konfilkata unutar ove integracije, a posebno oko osjetljivih proizvodnih sektora (eer, hemijski proizvodi, elektrini aparati,obua i automobili). U cilju razrjeenja ovih nesuglasica, formiraju se radne grupe, a i dolazi do intervenisanja lidera drava lanica. Paragvaj i Urugvaj trae reforme unutranje strukture i legislative Merkosura. Prijem Venecuele i pridruivanje Bolivije, Perua i ilea bi mogao ojaati ovu integraciju i time pomoi manjim partnerima da ojaaju svoje pozicije u Merkosuru. Takoe je bitno napomenuti da esto dolazi i do konflikata izmeu Argentine i Brazila, te bi stoga dolazak novih lanica ublaio konfliktne odnose istih. Danas je proces integrisanja izmeu Merkosura i Venecuele, Bolivije, Perua i ilea sve vie izraen, a takoe je izraen samostalni stav ovog sistema i pristup ideji SAD-a o integraciji Sjeverne i June Amerike s ciljem uspjenog pozicioniranja na svjetskom tritu. Navedene injenice, dakle, stvaraju prostor za poboljanje saradnje sa Evropskom unijom, kao i za dalje jaanje uticaja EU u ekonomskom, politikom i kulturolokom pogledu. Trgovinsku saradnju Eu i Merkosura karakteriu: proizvodi koje Evropska unija uvozi sa podruja Merkosura, odnosi se uglavnom na proizvode niskog nivoa prerade, su: hrana i ivotinje 34,1%, sirovina (ne ubrajajui gorivo) 31,3%, maine i maine za transport 8,6%, manufakturna proizvodnja, koja se klasifikuje u odnosu na materijal 7,6%, hemikalije i sl. 7,5%, minerali, lubrikanti i sl. 5,1 ostali manifakturni artikli 2,3, cigarete i alkohol 2,0, votinjska i biljna ulja, masti i sl. 0,9, proizvodi i transakcije 0,7.

15

Proizvodi, koje Merkosur uvozi iz Evropske unije, su prozivodi visoke novopredade i dominantni industrijski proizvodi, i to: maine i maine za transport 48,5% hemikalije i sl. 22,1% manufakturna proizvodnja, koja se klasifikuje u odnosu na materijal 12,1% ostali manifakturni artikli 6,4% minerali, lubrikanti i sl. 3,3% hrana i ivotinje 1,8% proizvodi i transakcije 1,5% sirovina (ne ubrajajui gorivo) 1,1%, cigarete i alkohol 0,9%, ivotinjska i biljna ulja, masti i sl. 0,5%. Veliki energetski potencijali, ine da Mekosur podmiruje 75% regionalne potronje elektrine energije, pored znaajnih vodenih potencijala, velike rezerve nafte, uglja i hidrokarbonata u Brazilu i Venecueli utiu na stregijski vanu poziciju ovog regiona. Poljoprivreda i industrija hrane, takoe, znaajno doprinose ekonomskom prosperitetu zone Merkosura i stvaraju vise od 10% GDP-a na nivou bloka. Izmedu 35 i 50% Merkosurovog izvoza u ovim granama odlazi na trite Evropske unije, uz tendenciju rasta, ime ovo trite postaje sve znaajnije za Evropske zemlje. Odnos izmeu Evropske unije i Merkosura, svodi se na to da interesi Evropske unije za ovaj region konstantno jaaju sto se da zakljuiti na osnovu porasta FDI i ulaganja u potencijale drava Merkosura i pored injenice da u Evropi postoji protivljenje ovoj saradnji, koja nije u interesu poljoprivrednih proizvoaa.

16

Literatura: 1. Audley, John (2003), NAFTAs Promise and Reality, Lessons from Mexico for the Hemisphere, Carnegie Endowment for International Peace, Washington. Carceres, Luis Rene (2002), La integracion de Centroamerica, Promesa y reto vigente, Banco Centroamericano de Integracion Economica, Tegucigalpa. Dominik, Salvatore (2009), Meunarodna ekonomija, Centar za izdavaku delatnost, Ekonomski fakultet, Beograd. De Vasconcelos, Alvaro. / Jaguaribe, Helio. (2003), The European Union, Mercosul and the New World Order, Frank Cass Publishers, London. Drache, Daniel (2001), The market or the public domain, Global governance and the asymmetry of power, Roultelge, New York. Duko, Lopandi (2002), Meunarodni ekonomski odnosi, Evropski pokret u Srbiji, Beograd. Edwards, Sebastian (1995), Crisis and Reform in Latin America, Oxford University Press, Oxford. Hernandez Jilberto, Alex. / Hoffman, Andre. (1996), Liberalization in the developing world, institutional and economic changes in Latin America, Africa and Asia, Routledge, New York. Hernandez Jilberto, Alex. / Hoffman, Andre. (1998), Regionalization and globalization in the modern world economy, perspectives on the third world and transnational economies, Routledge, London. Grien, Raul (1994), La integracion economica como alternativa inedita para America Latina, Fondo de Cultura Economica, Mexico Grugel, Jean./Hout, Wil. ( 1999.), Regionalism across the north-south divide, state strategies and globalizations, Routledge, London. Krugman, Paul. / Obstfeld, Maurice. (2009), Meunarodna ekonomija, Data status, Beograd. Lopresti, Roberto Pedro (2007), Constituciones del Mercosur, La Ley, Buenos Aires. Narlikar, Amrita (2003), International trade and developing countries: Bargaining coalitions in the GATT and WTO, Routledge, London. Roett, Riordan (1999), Mercosur, Regional Integration, World Markets, Lynne Rienner, Boulder.

2.

3. 4. 5. 6. 7. 8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15.

17

16. Rosenberg, Jerry (1995), Encyclopedia of the North American Free Trade Agreement, the new American Community and Latin-American Trade, Greenwood Press, Westport. 17. Sampson, Gary. / Woolcock, Stephen. (2003), Regionalism, Multilateralism and Economic Integration, United Nations University Press, New York. 18. Tulchin, Joseph. / Espach, Ralph. (2001), Latin America in the new international system, Lynne Rienner Publishers, Boulder. 19. Turinovi, Filip. / Vrcelj, Nikolina. (2010), Postglobalizam ekonomske integracije, Megatrend univerzitet, Beograd. INTERNET ADRESE: http://actrav.itcilo.org/actrav-english/telearn/global/ilo/blokit/mercosur.htm http://www.mercosur.com/Default.aspx?language=en http://www.unesco.org/most/p80.htm http://www.argentour.com/en/argentina_economy/mercosur.php http://www.iccnow.org/?mod=mercosur http://www.argentina.gov.ar/argentina/portal/paginas.dhtml?pagina=315 http://www.mercosur.org.uy/t_generic.jsp?contentid=655&site=1&channel= secretaria&seccion=2 http://eeas.europa.eu/mercosur/index_en.htm http://www.cfr.org/trade/mercosur-south-americas-fractious-tradebloc/p12762 http://ec.europa.eu/trade/creating-opportunities/bilateralrelations/regions/mercosur/ http://www.caricom.org http://internationalecon.com/Trade/Tch110/T110-2.php http://www.saarc-sec.org/ http://www.ecosecretariat.org/

18