Metodika otkrivanja

7/25/2019 Metodika otkrivanja

1/36

Univerzitet Crne Gore

Pravni fakultet

SPECIJALISTIKI RAD

Tema:Metodika otkrivana ko!"uter#ko$kri!inala

Student:Profesor doc.dr.

Novakovic SnezaVelimir Rakoevi

Podgorica,

Jun 2!. godine


2/36

UVOD

Od pojave prvog kompjutera, sredinom etrdesetih godina , pa do danas, dolo je dorapidnog irenja upotrebe kompjutera u skoro svim oblastima ivota i rada. U savremenimdrutvima, moe se bezrezervno utvrditi da danas skoro da nema oblasti ljudske djelatnosti ukojoj raunari nijesu nali svoju primjenu.

Kompjuteri su u ranim fazama njihovog razvitka bili nepodobni za neke vee zloupotrebei to iz dva osnovna razloga

!jihovo korienje je podrazumijevalo spe"ijalnu eduka"iju, tako da se njima bavio

samo relativno uzan krug informatikih strunjaka,

Oni se nijesu nalazili u masovnoj upotrebi .

#rz razvoj kompjuterske tehnologije i stvaranje veoma jednostavnih naina njihoveupotrebe, a posebno, proizvodnja i masovno korienje personalnih kompjutera, omoguavaju daveoma iroki slojevi stanovnitva koriste kompjutere poput nezamjenljivih sprava u obavljanjuraznovrsnih djelatnosti, ime se istovremeno stvaraju i veoma povoljni uslovi za upotrebljavanjeraunara u vrenju krivinih djela.

$azvoj kompjuterske tehnologije i usavravanje raunara doveli su do sve vee primjenei proirenja kruga korisnika, a samim tim i do stvaranja veih mogunosti za zloupotrebukompjutera u kriminalne svrhe.

%storijat kompjuterskog kriminala datira od ranih sedamdesetih godina, da bi tek tokomosamdesetih i devedesetih godina kompjuterski kriminal postao ozbiljan problem u mnogimdrutvima.

&anas je kompjuterski kriminalitet postao jedan od najopasnijih vidova kriminaliteta,izmedju ostalog i zbog toga to doivljava nevjerovatnu ekspanziju. !ije mogue obuhvatiti

brojne pojavne oblike ove vrste kriminaliteta s obzirom da dinamika razvoja kompjutersketehnologije i brzina njene implementa"ije permanentno otkrivaju nove mogunosti zloupotrebe.!ajei pojavni obli"i su kompjuterske prevare, provaljivanje u tudje kompjuterske sisteme,kradja informa"ija, kradja kompjuterskih usluga, piraterija u oblasti kompjuterskih softvera idrugih kompjuterskih proizvoda, kompjuterska sabotaa, kompjuterski terorizam i kriminalitetpovezan sa internetom. Otkrivanje i dokazivanje kompjuterskog kriminaliteta nailazi na velikepotekoe usled spe"ifinosti naina izvrenja, problema dokazivanja i postojanja velike tamne


3/36

brojke. 'toga u suprostavljanju ovoj vrsti kriminaliteta prednost treba dati preventivnimmjerama. 'istem protektivnosti mora imati ne samo funk"iju odvraanja od zloupotrebekompjutera, ve i mogunost stvaranja uslova za efikasnu detek"iju u svim sluajevimazloupotrebe.

1. POJAM ORGANIZOVANOG KRIMINALITETA

Organizovani kriminalitet, kao drutveno negativna pojava ima izuzetnu sposobnost dakoristi povoljne uslove za svoje infiltriranje i da se vjeto prilagodjava konkretnoj drutveno(politikoj i ekonomskoj situa"iji ne samo unutar jedne zemlje nego i na medjunarodnom planu.

)nalizom sadraja defini"ijom pojma organizovanog kriminaliteta, prisutna miljenja autora

mogu se sistematizovati u dva osnovna shvatanja. *rema prvom shvatanju, me+u kojima su i

poznati autori .).-liot, ..'"hneider, /.Kai"er, /.0ianda"a, -.'avone1, organizovani

kriminalitet podrazumjeva, pored postojanja kriminalne organiza"ije sa visokim stepenom

organizovanosti, hijerarhijom, podjeljenim zada"ima, dis"iplinom i planiranjem kriminalne

djelatnosti iji je "ilj ostvarivanje dobiti i stvaranja profita, obuhvata i odre+enu vezu kriminalne

organiza"ije sa dravom i pojedinim njenim organima.

*o drugom shvatanju kojeg zastupaju 2.3.Kine4, -.$osman, .'"huler('pringourm, &.5ens,

i drugi, za postojanje organizovanog kriminaliteta nije potrebno da postoji odre+ena veza

izmedju kriminalne organiza"ije i drave i njenih organa, ve je dovoljno postojanje kriminalne

organiza"ije koja, u "ilju sti"anja protivpravne imovinske koristi i bogaenja, vri razne oblike

kriminalne djelatnosti.

Organizovani kriminalitet se ne ispoljava u svim zemljama u istim obli"ima i istim

intezitetom, ve su oni adekvatni postojeim drutvenim odnosima i povoljnim uslovima za

odgovarajue vidove kriminalne djelatnosti.

$ezultati teorijskih istrazivanja ukazuju na osnovni problem koji se pojavljuje pri definisanjupojma organizovanog kriminaliteta, s obzirom na prisutna miljenja da svi obli"i organizovanogkriminalnog djelovanja ne predstavljaju i organizovani kriminalitet.

!"r #. $o%kovi, &rganizovani kriminalitet, Polici'ska akademi'a, $eograd, !((), str.*.


4/36

2. POJAM KOMPJUTERSKOG KRIMINALITETA

*ri odredjivanju pojma kompjuterskog kriminaliteta nema jedinstvenog stava. edjukriminolozima i kriminalistima ne samo u svijetu nego i kod nas miljenja su podijeljena. !emaspornih momenata kada su u pitanju mogunosti korienja kompjutera u kriminalne svrhe itekoe sa kojima se susree poli"ija u postupku suzbijanja kompjuterskog kriminaliteta, sobzirom na nunost posjedovanja odgovarajuih strunih znanja i imajui, prije svega, u vidusloenost i spe"ifinost pri otkrivanju kompjuterskih krivinih djela i obezbjedjenju dokaza.

2edna sveobuhvatna i iroka defini"ija kompjuterskog kriminaliteta mora se zasnivati na tri

osnovna elementa

!ainu izvrenja,

'redstvu izvrenja i,

*osledi"i kriminalnog djelovanja.

!ain izvrenja ovih delikata se zasniva na upotrebi kompjutera, pri emu samo tokorienje raunara moe biti ispoljeno kao "jelovit modus operandi, ili kao jedan njegovsegment. Kompjuter moe biti i osnovno sredstvo izvrenja ovih krivinih djela, a potrebno je

pored toga da je na takav nain ostvarena i neka u krivinopravnom smislu kanjiva posledi"a, stim to posledi"a moze biti ispoljena i na samim kompjuterima, informatikoj, ilikomunika"ijskoj mrezi.

Kompjuterski kriminal se moze definisati kao to to ini ilan 6kuleti kao 7oblikkriminalnog ponaanja, kod koga se korienje kompjuterske tehnologije i informatikih sistemaispoljava kao nain izvrenja krivinih djela, ili se kompjuter ispoljava kao nain izvrenjakrivinih djela, ili se kompjuter upotrebljava kao sredstvo ili "ilj izvrenja, ime se ostvarujeneka u krivinopravnom smislu relevantna posledi"a8.

5on zur uhlen9

, navodi dosta iroku defini"iju iz koje se moze izvui zakljuak da sepod kompjuterskim kriminalitetom podrazumijevaju 7sva ona deliktna ponaanja kod kojih jekompjuter orudje ili "ilj krivinih radnji8.

Urli"h 'ieber:, iznosi ue shvatanje pod kojim 7pojam kompjuterskog kriminalitetaobuhvata protivpravne povrede imovine, kod kojih se poda"i iz elektronske obrade podataka s2Von zur #u+len, Ko!"uter#ki kri!inal % &"a#no#t i od'ra!'ene !ere( $erlin, !(-,revod, iz/or, RS0P 1rvatske, agre/, /ro' !324), str.*)3*(.


5/36

umiljajem mijenjaju ;kompjuterska manipula"ijakoji pod pojmom kompjuterskog kriminaliteta podrazumijeva poseban vidinkriminisanih ponaanja kod kojih se raunarski sistem ;shvaen kao jedinstvo hardvera isoftvera


6/36

Kompjuterski kriminalitet, pored svoje velike fenomenoloke raznovrsnosti, tj. 5elikogbogatstva pojavnih formi u kojima se javlja, ispoljava i niz drugih karakteristika, kao to suvelika dinaminost, konstantno irenje na nove oblasti, paralelno sa veom upotrebom

kompjutera i globalnih informa"ijskih mrea, teina posledi"a koje nastupaju vrenjemkompjuterskih krivinih djela, a koje su nekad i nesagledive, velika tamna brojka, oteanootkrivanje i dokazivanje, spe"ifian profil uinila"a, velike mogunosti za prikrivanje izvrenogkrivinog djela, itd.

Uopteno govorei kompjuterski kriminalitet moe da se ispolji korienjem, oteenjem,zloupotrebom, ili bilo kojom drugom manipula"ijom dva osnovna segmenta kompjuterskogsistema @ hardvera i softvera. !aime, kompjuter predstavlja elektronsku mainu sposobnu daprimi i uva informa"ije, obavlja matematike, logike i druge intelektualne opera"ije, a moe dase koristi u razliitim djelatnostima, te da se primjenjuje u opte, ili neke posebne svrhe, kada je

rije o namjenskom ili kompjuteru za posebne potrebe. Aermin 7hardBare8 oznaava skupelektronskih i elektromehanikih sprava koje zajedno sainjavaju kompjuterski sistem, kao to su"entralni pro"esor, tampai, uredjaji za pokretanje traka, ili korienje disketa, itd. %zraz7softBare8 oznaava skup uputstava koja se daju kompjuteru, korienjem nekog odprogramskih jezika, ime se stvara program koji usmjerava djelatnost kompjutera.

6tete koje nastupaju vrenjem kompjuterskih krivinih djela su po pravilu veoma velike,a esto su i teko sagledive, pa se obino ispostavi da su i vee nego to se u prvom trenutkusmatralo. U ')& je jo osamdesetih godina utvrdjeno i to kroz prilino opreznu pro"jenu , dafinansijske tete prouzrokovane kompjuterskim kriminalitetom dostiu iznos izmedju 1CC i :CC

miliona dolara na godinjem nivou, pri emu prosjena teta prouzrokovana kompjuterskimdeliktom iznosi =:C.CCC. dolara.D &evedesetih godina je situa"ija znatno pogorana, tako dagodinja teta koja se priini kompjuterskim kriminalitetom u ')&, iznosi prema najuzdranijimpro"jenama, vie milijardi dolara. *osebno zabrinjava to se korpora"ije esto uzdrzavaju odprijavljivanja sluajeva u kojima su oteene zloupotrebom kompjutera, jer smatraju da bi timepogorali svoj poloaj na tritu, loim reklamiranjem, kroz isti"anje sopstvene nesposobnosti dase efikasno zatite. *onekad se ni otkrivena krivina djela ne gone, kada odgovorna li"a u takvojsitua"iji vide dvostruku prednost linu dobit i eliminisanje konkurentske firme.

#.=ai, 5om'uterski kriminal, inostrana iskustva, >!- ma'?, /r.9. agre/, !()2, str.9!392.


7/36

2.2. OSNOVNI POJAVNI OBLICI KOMPJUTERSKOG KRIMINALITETA

Kompjuteri i kompjuterska tehnologija se mogu zloupotrebljavati na razne naine, a sam

kriminalitet koji se realizuje pomou kompjutera moe imati oblik bilo kog od tradi"ionalnihvidova kriminaliteta, kao to su kradje, utaje, pronevjere, dok se poda"i koji se neovlaenopribavljaju zloupotrebom informa"ionih sistema mogu na razne naine koristiti za sti"anjeprotivpravne koristi.

*ojavni obli"i kompjuterskog kriminaliteta su

*rotivpravno korienje usluga,

!eovlaeno pribavljanje informa"ija,

Kompjuterske kradje,

Kompjuterske prevare,

Kompjuterske sabotae,

Kompjuterski terorizam i kriminal vezan za kompjuterske mree.

*rotivpravno korienje usluga se sastoji u neovlaenoj upotrebi kompjutera, ilinjegovoj ovlaenoj upotrebi, ali za ostvarivanje potreba nekog neovlaenog korisnika. *rimjerneovlaene upotrebe kompjutera bi postojao kada bi se raunar koristio u bilo koje druge svrhe,

osim onih koje predstavljaju dio njegove namjene u informatikom sistemu.

Ovlaena upotreba kompjutera, ali za potrebe neovlaenog korisnika, ili radiostvarivanja drugih nedoputenih "iljeva, bi postojala na primjer u sluaju kada operater jednefirme, pribavi potrebne podatke za svog budueg poslodav"a, ili kada raspoloivo kompjuterskovrijeme koristi za obavljanje nekih svojih poslova, na primjer za uestvovanje u igrama na sreui tel.

!eovlaeno pribavljanje informa"ija ustvari predstavlja svojevrsnu kradju podatakasadrzanih u kompjuterskim sistemima, najee u "ilju ostvarivanja protivpravne imovinske

koristi. Aehnike i tehnoloke mogunosti za neovlaeno pribavljanje informa"ija kao i kasnijebaratanje njima su ogromne i to kako u okviru izolovanih kompjuterskih sistema, na primjerjedne banke ili neke druge ustanove, tako i posredstvom modema, ili telefonskih linija ime seomoguava prodiranje u bilo koje povezane kompjuterske sisteme irom svijeta.

Kompjuterske prevare predstavljaju najraireniji vid kompjuterskog kriminaliteta, kojiesto prouzrokuje enormne tetne posledi"e. Kod osnovnog oblika krivinog djela kompjuterskaprevara se sastoji u uti"anju na rezultate elektronske obrade i prenosa podataka na sledee


8/36

naine unoenjem netanih podataka, proputanjem unoenja tanog podatka ili lanimprikazivanjem podatka. *redmet krivinog djela su poda"i koji se elektronski obradjuju ili senjihovo prenoenje vri elektronskim putem. &a bi postojalo djelo poda"i koji se unose treba dasu netani ili da se propusti unoenje tanog podatka. 5anost unijetih podataka pro"jenjuje se usvakom konkretnom sluaju. Kao izvrila" delikta moe se pojaviti bilo koje li"e.

Kompjuterske prevare su delikti koji se prilino teko otkrivaju i dokazuju, mada susluajevi koji su rezultirali pribavljanjem velike imovinske koristi, uvijek u "entru panje, estozahvaljujui uti"aju sredstava masovnih informativnih medija, ne smiju se pod"jenjivati nikompjuterske prevare, kojima su priinjene, tete manjih dimenzija, jer se takva djela, esto vreveoma dugo i u kontinuitetu, zahvaljujui svojoj manjoj upadljivosti.

Kompjuterske sabotae se sastoje u unitenju ili oteenju kompjutera i drugih uredjaja zaobradu podataka u okviru kompjuterskih sistema ili brisanju, mijenjanju, odnosno spreavanjukorienja informa"ija sadranih u memoriji informatikih uredjaja.

!ajei vidovi kompjuterske sabotae su oni koji djeluju destruktivno na operativno(informativne mehanizme kompjutera i korisnike programe, prije svega one koje imaju funk"ijuuvanja podataka. Uinio"i ovih delikata neovlaeno vre izmjene, brisanje ili onemoguavanjekorienja informa"ija sadrzanih u kompjuterskim 7bankama podataka8.

akeri, kao posebna vrsta kompjuterskih delikvenata, koji prvenstveno djeluju iznekoristoljubivih pobuda, zaokupljeni tenjom da ubjedljivo demonstriraju svoje znanje estoprodiru i u dobro obezbijedjene kompjuterske sisteme.

*rovaljivanje u kompjuterski sistem oznaava jedno vrlo suptilno, elektronskim putem

izvedeno, naruavanje tajnosti pojedinog kompjuterskog sistema, odnosno neovlaenielektronski upad u "entralni kompjuterski sistem i njegovu bazu podataka. Ovakva djela vrepreteno hakeri, koji se preko svojih personalnih kompjutera ukljuuju u druge informativnesisteme, pri emu prvenstveno koriste globalno kompjutersku mreu %nternetE. Ovi uinio"inastoje da javno demonstriraju informatiku vjetinu kojom raspolazu, ili da ukazu na postojeeslabosti u mehanizmu zatite vaznih kompjuterskih sistema. Fato su na meti ovakvih uinila"aesto ba one kompjuterske mree, za koje se s punim pravom oekuje, da su maksimalnozatiene od elektronskih provala. Au spadaju vojne kompjuterske instala"ije, kompjuterskisistemi vojno(tehnikih ustanova i laboratorija,informati"ki sistemi obavjetajnih slubi i

dravnih institu"ija, itd. ada se nezlonamjerno provaljivanje u kompjuterski sistem,uobiajenotretira kao najbezazleniji vid kompjuterske delikven"ije, ono ni u kom sluaju nije bezopasno.!aime ovakvi upadi uvijek proizvode poten"ijalnu opasnost prouzrokovanja nepopravljivih tetana vitalnim kompjuterskim mreama, do ega moe da dodje prvenstveno nehotinimuba"ivanjem virusa u kompjuterski sistemG.*ored toga, u krivinopravnom smislu, ovakvim se

).@eitemeir, o.cit., str. *!3*9.

(R."ierstein, o.cit.,str. 9(39!.


9/36

djelima, ukoliko njima nisu proizvedene odredjene konkretne tetne posledi"e, obino vripovredjivanje slubene ili vojne tajne, kroz uvid u zastiene kompjuterske banke informa"ija.

Floupotrebe %nterneta kao osnovne globalne komunika"ije kompjuterske mree seogledaju u korienju mogunosti tog sistema za vrenje odredjenih krivinih djela. %nternet je

samo sredstvo kojim se uinio"i slue za vrenje kako drugih oblika kompjuterskog kriminala,tako i klasinog kriminala. !esumnjivo je da e %nternet svojim daljim irenjem, tek postati7plodno tle8 za djelovanje kriminala"a, tako da to ukazuje na urgentnu potrebu daljeg razvijanja.

3. KRIVINA DJELA KOMPJUTERSKOG KRIMINALITETA


10/36

Korienjem informa"ionih sistema mogu se lake, bre i efikasnije zavriti mnogi

poslovi ali isto tako informa"ioni sistemi mogu biti korieni i u kriminalne svrhe i to od

kriminalnih organiza"ija organizovanog kriminaliteta. Fbog toga su i prisutni mnogi napadi na

informa"ione sisteme i to od strane pojedina"a i organizovanih grupa, uz prisustvo raznih

motiva , u koju djelatnost se ukljuuje i organizovani i transna"ionalni organizovani kriminalitet,

nastojei da savremene tehnike i tehnoloke izume koristi za ostvarivanje svojih "iljeva.

Fa takve djelatnosti potrebno je odredjeno znanje, vjetina i upornost, jer nije jednostavno otkriti

ifru i ui u tudji informa"ioni sistem i neovlaeno doi do raznih povjerljivih ili nekih drugih

znaajnih podataka koji se mogu koristiti u kompromitujue svrhe. Uestali uspjeni pokuaji

prodiranja pomou kompjutera u dobro zatiene informa"ione sisteme , kao i vrenje drugih

krivinih djela pomou kompjutera ozbiljno su shvaeni, jer je postalo jasno da nailazi jedna

nova oblast kriminaliteta koja se naziva kompjuterski kriminalitet, koja je zbog svojih

spe"ifinosti veoma interesantana za organizovani kriminalitet. *od kompjuterskim

kriminalitetom podrazumijevaju se konkretna krivina djela koja se izvravaju pomou

kompjutera kao sredstva izvrenja ili objekta napada i kao takva su predvidjena krivinim ili

nekim posebnim zakonima i sadre sva spe"ifia obiljeja koja su vezana za sredstva i nain

njihovog izvrenja.

Kompjuterski kriminalitet je sve prisutniji, dobija nove forme i predstavlja sve veu

opasnost, naroito kroz oblike kriminalnog djelovanja transna"ionalnog organizovanog

kriminaliteta, jer mu upravo informa"iona tehnologija u potpunosti odgovara za ostvarenje

njegovih "iljeva. Upravo zbog toga to prua niz pogodnosti u vidu raznih kriminalnih

manipula"ija, organizovani kriminalitet sve vie koristi kompjuter za realiza"iju mnogih svojih

poslova, jer mu to omoguava djelatnost sa jednog mjesta kako u na"ionalnim, tako i u

medjunarodnim okvirima. Aakav nain rada eliminie potrebu za raznim sukobima i obrainima,

i iskljuuje potrebu vrenja pojedinih krivinih djela na klasian i prepoznatljiv nain i smanjuje

mogunost za otkrivanje takve kriminalne djelatnosti i pronalaenja i obezbjedjivanja relevantnih

linih i materijalnih dokaza, koje prethodno, struno i blagovremeno koristi organizovani

kriminalitet.

Kod svih kompjuterskih krivinih djela sutina radnje izvrenja se sastoji u neovlaenom

ulaenju, odnosno upadu u tudju kompjutersku bazu podataka, uinila" izvrava neko od


11/36

kompjuterskih krivinih djela. Ae radnje su identine ili sline kod svih kompjuterskih krivinih

djela i sasatoje se u izmjeni, unitenju, kopiranju, upotrebi, sakrivanju, objavljivanju, brisanju,

korienju, unoenju svojih podataka ili kompjuterskog virusa, ili u unitenju ili injenju

neupotrebljivim tudje kompjuterske podatke, s tim to svako, od krivinih djela ima i izvjesne

spe"ifinosti koje su njima svojstvene.

3.1. POJAM I PREDMET KRIMINALISTIKE METODIKE

Kriminalistika metodika izuava i primjenjuje metode zasnovane na dostignuimaprirodnih, drutvenih i tehnikih nauka s "iljem rasvjetljavanja konkretnih krivinih djela.Kriminalistika metodika svoju najveu primjenu nalazi u predkrivinom postupku. U toku togpostupka primjenom metoda kriminalistike metodike dolazi do otkrivanja krivinih djela iuinila"a i prikupljanja i obezbjedjivanja dokaza koji omoguuju dalji tok krivinog postupka.Od pravilnog i strunog pristupa u radu u toku kriminalistike obrade konkretnog krivinog djelanajvie zavisi kakvi e dokazi biti obezbijedjeni i u kojoj mjeri e omoguiti sti"anje stepenaosnovane sumnje u odnosu na odredjeno li"e i, samim tim, podnoenje krivine prijave iutvrdjivanje materijalne istine u daljem krivinom postupku.

5.5odeneli istie da je kriminalistika metodika dio taktike koja istrauje i prouava posebnosti,ono to je vaee samo za otkrivanje, istraivanje i razjanjavanje odredjene vrste krivinihdjela1C.

2ovan 6ipraga istie da je kriminalistika metodika poseban dio taktike koji prouava iprimjenjuje naj"jelishodnije metode i sredstva za otkrivanje, spreavanje i razjanjavanjepojedinih krivinih djela11.

Kriminalistika metodika se bavi prouavanjem i stalnim izgradjivanjem i usavravanjemnaunih i na praktinom iskustvu zasnovanih metoda, koje mogu najefikasnije doprinijetispreavanju, otkrivanju, razjanjavanju i dokazivanju krivinih djela. 3ilj kriminalistike

metodike jeste da organi unutranjih poslova ovladaju strunim znanjem i postignu zavidanstepen strunih sposobnosti i spremnosti, koji e biti garan"ija spreavanja, uspjenom otkrivanjui rasvjetljavanju krivinih djela i njihovih uinila"a.

!"r Vlado Vodeneli, 5riminalistika, Savremena administraci'a, $eograd, !(), str.-.

!!"r Jovan Airaga, 5riminalistika metodika, VA0P, emun, !()


12/36

!a sledeoj emi prikazan je postupak rada organa unutranjih poslova od trenutkasaznanja za kriminalni dogadjaj do podnoenja krivine prijave.

3.2. OTKRIVANJE KOMPJUTERSKIH KRIVINIH DJELA

&/ez/'ed'en'e lica

0vid'a'

Statika faza

"inamika faza

Botogra6san'e

Skiciran'e

aisnik o uvid'a'u

Cragovi i redmeti

strazne radn'e

5riminalni dogad'a'

strazne radn'e

Raz'a%n'avan'e

5rivino d'elo

Neoznati uinilac

Verzi'e

Plan rada

&/ez/'ed'en'e dokaza

&tkrivan'e uinioca

&snovana sumn'a

5rivina ri ava

&ertivno3taktike i te+. Radn'e i

V'e%taen'e

Sudsko3medicinsko

$alistiko

Ce+niko

"aktiloskosko

Biziko3+emi'sko

Sao/raa'no i dr.

Nalaz v'e%taen'a i mi%l'en'e

z'ave lica, motiv i druge in'enice

&erativno taktike i te+. radn'e i


13/36

'trategija suprotstavljanja kompjuterskom kriminalitetu obuhvata primjenu mjerapreven"ije i represije koje, pored svojih klasinih oblika sadre i nove spe"ifine metodekarakteristine za spreavanje i otkrivanje kompjuterskih krivinih djela.

*roblematika otkrivanja kompjuterskog kriminaliteta, odnosno onih oblika

kompjuterskog kriminaliteta koji sadre konkretna krivina djela, svakim danom je sve sloenija,s obzirom na to da je u poetnoj fazi primjene kompjuterske tehnike i tehnologije manji broj ljudiposjedovao odgovarajua struna znanja i vjetine koje su im omoguavale da kompjuter koristeu kriminalne svrhe. &anas, naroito pojavom mikroraunara i personalnih raunara stvoreni suuslovi za mnogo iri krug korisnika kompjutera, a samim tim i za vei broj li"a koja su usitua"iji da kompjuter koriste kao sredstvo izvrenja krivinog djela ili kao objekat napada urealiza"iji svoje kriminalne djelatnosti.

&osadanja praksa ukazuje na to da se mnogi obli"i kompjuterskog kriminaliteta neotkrivaju sve dok neko od uinila"a ne napravi greku u manipula"iji kompjuterom, odnosno dok

kriminalnu djelatnost nastalu preko kompjutera ne otkrije kontrola koja djeluje unutar aso"ija"ijakoje koriste kompjuter. !aime, tehnologija rada sa kompjuterima omoguava izmjenu ili ak ibrisanje podataka, tako da ne ostaju nikakvi tragovi, kao to je to sluaj sa klasinim obli"imazloupotreba i falsifikata.

Kompjuterska krivina djela ne mogu se uspjeno otkriti bez solidnog poznavanja svihnjihovih spe"ifinosti ne samo onih koji se odnose na mjesto i sredstvo izvrenja, objekt napadanego i onih koje su vezane za nunost raspolaganja odredjenim znanjima i odgovarajuimtehnikama od strane uinila"a ovih krivinih djela.

!akon dolaenja do saznanja da je izvreno neko krivino djelo kompjuterskogkriminaliteta ovlaeni poli"ijski sluzbeni"i primjenjuju razliite metode kriminalistike zaotkrivanje i dokazivanje ovih delikata. Otkrivanje je posebno oteano usled dinaminog razvojakompjuterske tehnologije i brzine implementa"ije. U pitanju je informativni medij u kome seizmjene i brisanja mogu izvriti bez ostavljanja bilo kakvih tragova. 5eliki broj radnji izvrenjamoe se ostvariti sa udaljenih teminala, dok se transak"ije obavljaju takvom brzinom koja nedozvoljava ovjeku da ih stavi pod nadzor i njima upravlja. Fapisi ne sadre peate ili potpisekojima bi se potvrdila njihova autentinost i koji bi omoguili utvrdjivanje razlike izmedjukopije i originala. %zvrio"i ovih delikata koriste visokosofisti"irane metode i tehnike koje seteko detektuju, jer ne ometaju redovan rad sistema, a esto se mogu dokazati samo ako se

otkriju u momentu izvrenja.

U kriminalistikoj obradi prethodno se mora izvriti integralno i sistemski analiza svihaspekata funk"ionisanja raunarskih sistema i pravilno obraditi sve bitne injeni"e u veziizvrenog delikta. *osebno je vano pravovremeno preduzeti potrebne kriminalistike mjere iradnje kao to su utvrdjivanje vremena, naina i sredstva izvrenja djela, izvriti kriminalistikipregled, uvid u odgovarajuu dokumenta"iju, vjetaenje i slino a sve u "ilju obezbjedjenja


14/36

materijalnih dokaza. U vrenju kriminalistike analize potrebno je utvrditi kauzalitet izmedjukrivinog djela i mogueg uinio"a u odnosu na konstatovane injeni"e. *ravilno vrednovanjeutvrdjenih injeni"a omoguava planiranje verzija i operativnog rada.

Kao i kod klasinih krivinih djela, tako i kod kompjuterskih krivinih djela,

najzainteresovaniji da se krivino djelo i uinila" otkrije jeste oteeni.

Otkrivanju kompjuterskih krivinih djela mogu doprinijeti i anonimne i pseudonimneprijave, kojima treba posvetiti posebnu panju, upravo zbog niza tekoa pri otkrivanjuraznovrsnih oblika kompjuterskog kriminaliteta.

*ri otkrivanju kompjuterskih krivinih djela panju treba usmjeriti na odredjene spoljneinjeni"e i manifesta"ije, koje kao indi"ije, mogu ukazati na sumnju da je izvreno takvokrivino djelo, ali one ne moraju uvijek da predstavljaju i posledi"u odredjene kriminalnedjelatnosti. !eke od tih indi"ijalnih injeni"a karakteristine su i za pojedina krivina djela

privrednog kriminaliteta, ali veina njih sadri one spe"ifinosti koje su vezane za kompjuterskikriminalitet.

!ajkarakteristinije takve indi"ije su

'umnja ;nelogina< objanjenje za uinjene propuste,

*repisivanje slogova bez opravdanih razloga,

Famjena, modifika"ija, brisanje ili umnoavanje slogova,

Korienje kljunih dokumenata bez odgovarajueg potpisa ili falsifikovanje potpisa,

*ojava lanih, falsifikovanih slogova,

!euvanje slogova do odredjenog datuma,

!eopravdano pojedini radni"i rade prekovremeno, dolaze prvi na posao i odlaze

poslednji,

Odbijanje pojedinih radnika da obave kontrolu, *romjene u nainu ivota pojedina"a, bilo u vidu lagodnog ili bogatog ivota, ili u nainu

ponaanja na radnom mjestu, u porodi"i i krugu prijatelja i drugova,

!ekorienje godinjeg odmora i neprihvatanje novog radnog mjesta,

%nsistiranje pojedina"a da samostalno rukuju kompjuterom,


15/36

*roptereenost kompjutera i prekomjerna upotreba potronog materijala19,

*ri otkrivanju kompjuterskih krivinih djela, utvrdjene indi"ijalne injeni"e imaju odredjen

kriminalistiki znaaj, pa se ni u jednom trenutku ne smiju zapostaviti tim prije to se ovakrivina djela i njihovi uinio"i dosta teko otkrivaju. !uno je adekvatno analiziranje indi"ija nisagledavanje njihovog operativnog znaaja u svakoj kriminalistiko(taktikoj situa"iji, kako bi sena osnovu njih mogle postaviti odgovarajue verzije i planirati dalja operativna djelatnost s"iljem razjanjavanja i dokazivanja konkretnog kompjuterskog krivinog djela.

!a naem podruju potrebno je sagledati sadanje stanje u oblasti kompjuterskogkriminaliteta i izvriti adekvatnu kriminalistiku pro"jenu i prognozu i na osnovu toga planiratiodgovarajue organiza"ione i druge mjere, kako bi se stvorili uslovi za efikasno suprostavljanjepostojeim, modifikovanim i novim obli"ima kompjuterskog kriminaliteta. Ao iz razloga to je,

imajui u vidu sadanje stanje kod nas i u svijetu, realno oekivati poveanje obimakompjuterskog kriminaliteta, koji e se svakako, u jednom dijelu, ispoljavati i u nivim obli"ima.

Aakvo sagledavanje kompjuterskog kriminaliteta zahtijeva i odgovarujuu eduka"iju kadrovakoji bi bili spe"ijalisti za spreavanje, ali i za otkrivanje, razjanjavanje i dokazivanjekompjuterskih krivinih djela. Aako osposobljeni operativni radni"i objedinjavali bikriminalistika znanja nuna za otkrivanje i dokazivanje krivinih djela i struna znanja vezanaza rad i funk"ionisanje kompjutera, to bi otklonilo dosadanje nedostatke u operativnom raduna otkrivanju i dokazivanju kompjuterskih krivinih djela.

3.3. RAZJANJAVANJE I DOKAZIVANJE KOMPJUTERSKIH KRIVINIHDJELA

!2#r S.Petrovi, o.cit., str.232).


16/36

-fikasno razjanjavanje i dokazivanje kompjuterskih krivinih djela zahtijevaorganizovani timski rad operativnih radnika i kompjuterskih strunjaka, uz korienjekriminalistikih metoda, ali i metoda i tehnika vezanih za rad i funk"ionisanje kompjuterskihsistema. U nedostatku operativnih radnika @ spe"ijalista za kompjuterski kriminalitet, nuno jeda, od samog poetka operativnog rada, to jest od momenta saznanja o izvrenom

kompjuterskom krivinom djelu, pa postupkom razjanjavanja, primjenom idi"ijalne metode iprikupljanjem i obezbjedjenjem materijalnih i linih dokaza, zajedniki djeluju operativni radnik,koji radi na poslovima suzbija nja kriminaliteta kome i pripada konkretno kompjutersko krivinodjelo i odgovarajui strunjak @ ekspert za kompjutersku tehniku. 2edino takav nain, koji sadrzizajedniki rad i udruzena znanja iz raznih oblasti, garantuje uspjeno razjanjavanje svihaspekata kompjuterskih krivinih djela i kriminalistiki pravilnu primjenu indi"ijalne metode s"iljem obezbedjenja adekvatnih dokaza.

*ostupak razjanjavanja i dokazivanja kompjuterskih krivinih djela zahtijeva posebanpristup, odredjena znanja i multidis"iplinarni aspekt sagledavanja kompjuterskih krivinih djela,

to sve opet ukazuje na nunost sti"anja odgovarajuih znanja ne samo od strane operativnihradnika organa unutranjih poslova nego i od strane javnih tuila"a, njihovih zamjenika,istraznih sudija i sudija kriviara. Ao iz razloga to je nemogue okriviti, krivino goniti i suditiuinio"ima kompjuterskih krivinih djela, a da se ne poznaju mogunosti kompjutera i nainnjegovog korienja, odnosno sutina komjuterskog sistema.

Fa uspjeno razjanjavanje kompjuterskih krivinih djela, otkrivanje uinio"a iobezbjedjenje dokaza, odredjeni kriminalistiki znaaj ima i poznavanje profila zlonamjernoguinio"a, jer tako poznavanje moe doprinijeti pravilnom i blagovremenom izborukriminalistiko(taktikih naina u sklopu primjene odgovarajuih metoda kriminalistike

metodike. Fbog toga emo ukazati na podatke do kojih je doao 2.).Aappolet 1:, izvrenimistraivanjem u tom prav"u, tim prije to u naoj praksi treba oekivati obimnije vrenjekompjuterskih krivinih djela. ECH zlonamjernih uinila"a vri kompjutersko krivino djelo prviput, a DCH radi vie od > godina u oteenom preduzeu. *osebna statistika u odnosu nabankarstvo daje sledei profil zlonamjernog uinio"a 9>H su odgovorna li"a u informati"i, 1EHprogrameri, 1EH slubeni"i koji imaju terminale, 1?H blagajni"i, 11H informatiari i 19H drugali"a, ukljuujui i korisnike.

'hodno prethodnom istraivanju interesantno je pogledati i opera"ije kojima su sezlonamjerni uinio"i koristili, jer ta saznanja mogu doprinijeti kriminalistiki pravilnoj postav"i

verzija u odnosu na nain izvrenja kompjuterskih krivinih djela i moguih uinila"a.'tatistiki prikazano, opera"ije koje koriste zlonamjerni uinio"i izgledaju ovako

DDH vri nepredvidjene opera"ije ??H nastoji da zaobidje sigurnost kompjutera >1H nastoji da probije pristupne sisteme i

!-J.;.Caolet, o.cit., str-92


17/36

=?H pokuava da uzme i koristi programe nekog kolege, ak ako on radi u nekom

drugom preduzeu.

Operativna djelatnost na razjanjavanju i dokazivanju poinje odmah po saznanju oizvrenom kompjuterskom krivinom djelu. U momentu saznanja za sumnju da je izvreno

kompjutersko krivino djelo, treba odmah preduzeti odgovarajue kriminalistike radnje i mjereradi razjanjavanja svih relevantnih injeni"a i utvrdjivanja da li postoje elementi krivinog djelaizvrenog pomou kompjutera ili je kompjuter objekt napada. Aakav postupak brzog i strunogpostupanja, u sluaju postojanja samo sumnje da je izvreno kompjutersko krivino djelo, nuanje, s obzirom na mogunost unitenja materijalnih dokaza za veoma kratko vrijeme i zbogspreavanja uinio"a da pripremi svoju odbranu na lanim osnovama.

&a bi se provjerili navodi u prijavi, razjasnio i obezbijedio sluaj, a prema potrebi i prikupilidokazi, potrebno je odmah da ekipa sastavljena od operativnog radnika i strunjaka zakompjutersku tehniku izadje na li"e mjesta radi njegovog adekvatnog obezbjedjenja i vrenja

uvidjaja.

U zavisnosti od obima i teine izvrenog krivinog djela i svojstva uinio"a, na li"u mjestatreba pro"ijeniti da li je potrebno preuzeti "jelokupnu kontrolu nad kompjuterskim sistemom, ilije uvidjaj, kao i druge istrane radnje i operativno taktike radnje i mjere, mogue sprovesti takoda se radni pro"es i dalje odvija u odredjenom obimu. Osim toga, obezbjedjenje li"a mjestaobuhvata i zabranu pristupa i diranja bilo kojih stvari u samoj kompjuterskoj prostoriji, uprostoru za pripremu rada i u arhivi nosila"a informa"ija, gdje posebnu panju treba usmjeriti nauvanje karti"a, traka, disketa i diskova. Aakodje, u sklopu obezbjedjenja li"a mjesta trebaobuhvatiti i sve sporedne prostorije u kojima se nalazi odredjeni materijal ili druge stvari koje su

u funk"iji rada kompjutera.

$adi blagovremenog obezbjedjenja dokaza, pored brzog izlaska i adekvatnog obezbjedjenjali"a mjesta i strunog vrenja uvidjaja, identian kriminalistiki znaaj ima i blagovremeno isistematsko pretresanje li"a, objekata i stana i drugih prostorija osumnjienih li"a, naroito pripronalazenju materijalnih dokaza.

U zavisnosti od svakog konkretnog sluaja kompjuterskog krivinog djela, kao dokaz u tokukrivinog postupka mogu se koristiti tekue i neko prethodno stanje podataka i programa,sistemska statistika i eviden"ija, konzolni izvjetaj, runa eviden"ija, radni nalozi i slino1=.

&okazivanje kompjuterskog krivinog djela podrazumijeva obezbjedjenje dokaza u odnosuna izvrenje konkretnog krivinog djela i u odnosu na njegovog uinio"a.

U tom smislu, pored utvrdjivanja vremena, mjesta, naina i sredstva izvrenja, kao i krugaosumnjienih li"a, potrebno je, bez obzira na to da li je rije o kompjuterskoj kradji, prevari,zloupotrebi, sabotai, pijunai ili nekom drugom djelu, prvo utvrditi da li postojee injenino

!*#r S.Petrovi, o.cit, str.-3-!.


18/36

stanje odgovara sadraju pravne kvalifika"ije odredjenog krivinog djela u krivinom zakonu, patek potom o"ijeniti kriminalistiki i pro"esni znaaj prikupljenih dokaza u odnosu na bitneelementke krivinog djela i sti"anje stepena osnovane sumnje u odnosu na osumnjieno li"e. Utoku prikupljanja i obezbjedjenja dokaza podjednako se razmatraju materijalni i lini dokazi,vodei rauna o neposrednim dokazima i uvazavajui spe"ifinosti koje su vezane za dokaze

kada su u pitanju kompjuterska krivina djela.

$azjanjavanje i dokazivanje kompjuterskih krivinih djela takodje se vri primjenomodgovarajuih metoda kriminalistike metodike u sklopu kojih se i preduzimaju adekvatneoperativno taktike i tehnike radnje i mjere i odgovarajue istrane radnje. edjutim, za razlikuod primjene ovih metoda pri razjanjavanju i dikazivanju krivinih djela opteg kriminaliteta,kod kompjuterskih krivinih djela ove metode se primjenjuju u kombina"iji sa adekvatnimznanjima i vjetinama iz domena kompjuterske tehnike i tehnologije i uz uee kompjuterskogstrunjaka od poetka do okonanja operativne djelatnosti.

3.4. INFORMATIKA ZATITA I INFORMATIKI KRIMINALITET

&anas je posebno izraena potreba upravljanja operativnim informatikim rizi"ima usledaktivne upotrebe novih tehnologija, postojanje globalne informatike infrastrukture i pojavenovih rizika. %ntegra"ija novih tehnologija u svim djelatnostima i infrastrukturama poveavaju

zavisnost organiza"ija i pojedina"a u informatikom sistemu i mreama.

Fbog poveanja zavisnosti tenologija od numerologije, prijetnji i rizika, potrebno je da sepojedin"i, organiza"ije i kompanije, obezbijede mjerama, pro"edurama i sredstvima, kojima semoe najbolje upravljati tehnolokim i informatikim rizi"ima. Ulozi ovog upravljanja rizi"imasu oni koji proizilaze iz ere numerologije i informatikog drutva u nastajanju. Uspjehinformatike revolu"ije moe voditi u zlatno doba informatikog drutva, to zavisi od dobrogupravljanja rizi"ima.

&rutveni ulozi, ekonomski, politiki, ljudski, kako god da imenujemo informatiku itelekomunika"ionu zatitu, ona zadire u zatitu numerikog nasledstva i na"ionalno kulturnonasledje. )ko se znaajniji ulozi moraju sauvati, otvoreni problemi su raznovrsni i vrlo sloeniu postupku ostvarenja efikasne protektivnosti.

Upravljanje informatikim numerikim nasledjem, raspodjela nedodirljivih vrijednosti,valoriza"ija sadraja ili postojanje numerike provale su ekonomski i drutveni problemi, okojima se donoenje odluke nebi smjelo svesti samo na tehnoloku dimenziju informatikezatite.


19/36

Fa rad informatike kompanije neophodni su

*ouzdana i sigurnosna informatika infrastruktura ;dostupnost, raspoloivost, sigurnost

funk"ionisanja i kontinuitet usluga


20/36

predstavlja i 8praviI trenutak za njihovo identifikovanje i hvatanje. ' druge strane, %nternet kojije toliko ranjiv i nesiguran zbog ogromnog broja korisnika otvorenosti i neregulisanosti je iidealno skrovite kriminala"a razliitog tipa.

U takvom okruenju i sa takvim pojedin"ima sve se ee pokuavaju izboriti ne samomnoga na"ionalna prava, me+unarodne organiza"ije i aso"ija"ije, ve se ukljuuje i 8privatni

sektorI i korisni"i ne bi li se ublaile negativne posledi"e i smanjili gubi"i koji nastaju zbogneomatanih kriminalnih aktivnosti.*rivatni"i i korisni"i postaju naroito znaajna grupa u stvaranju uslova za zatitu privatnihkompjuterskih mrea i njihove povezanosti sa javnim, globalnim. $azvoj sigurne %nternetinfrastrukture ne moe se zamisliti bez zajednikih aktivnosti svakog od ovih aktera , tim vie to"4ber kriminal postaje globalni problem.

4.1. CBER KRIMINAL ! POJAM I OBLICI

Arebalo je da pro+e dosta vremena od pojave prvih oblika kompjuterskog kriminala do

njegovog definisanja i taman su nastale neke svodne defini"ije kada se pojavljuje novi fenomen @"4ber kriminal. !a desetom kongresu Ujedinjenih !a"ija posveenog *reven"iji od kriminala itretmanu poinio"a od aprila 9CCC. /odine, radna grupa eksperata dala je prvu defini"iju ovogkriminala 8kriminal koji se odnosi na bilo koji oblik kriminala koji se moe izvravati sakompjuterskim sistemima i mreama, u kompjuterskim sistemima i mreama ili protivkompjuterskih sistema i mreaI. Ao je, u sutini, kriminal koji se odvija u elektronskomokruenju. )ko se pod kompjuterskim sistemom podrazumijeva 8svaki ure+aj ili grupame+usobno povezanih ure+aja kojima se vri automatska obrada podataka ;ili bilo kojih drugihfunk"ija


21/36

%stovremeno, kompjuterska mrea slui kao mrea za povezivanje raznih subjekata, ona jepodrka i simbol. !aravno ova poslednja uloga je vezana za zastraivanje, obmanjivanje,uplitanje.

#itno je da je "4ber kriminalu nesporno priznato 8svojstvoI kriminala, kao 8oblikuponaanja koji je protivzakonit ili e biti kriminalizovan za kratko vremeI.

oe se konstatovati da je "4ber kriminal takav oblik kriminalnog ponaanjakod koga je "4ber prostor okruenje u kome su kompjuterske mree pojavljuju kao sredstvo, "ilj,dokaz iJili simbol ili okruenje izvrenja krivinog dela. *ri tome se pod "4ber prostorom,podrazumeva ili vrsta 8zajedni"eI sainjene od mree kompjutera u kojoj se elementitradi"ionalnog drutva nalaze u obliku bajtova i bitova ili 8prostor koji kreiraju kompjuterskemreeI.

Ovaj se kriminal svrstava u najizrazitiji oblik transna"ionalnog kriminala protiv koga niborba ne moe biti konven"ionalna. *ogotovo to drutveni, so"ijalni i ekonomski kontekst ovogkriminala nije istovetan sa klasinim transna"ionalnim kriminalom jer za "4berspa"e vae druga

pravila @ to pokazuje /lobalna studija o organizovanom kriminalu.%ako postoje brojne tekoe u definisanju ovog kriminala, kao to postoji i izraena tenden"ija damu se ne priznaju spe"ifinosti koje prate kriminal uopte, ipak je jasno da takvi stavovi ne mogubiti prihvatljivi jer se ne mogu zanemariti ni zastraujui naini realiza"ije ovog kriminala, kaoto se ni posledi"e vie ne mere nekoli"inama rtava, niti desetinama i hiljadama dolara, dinara,evra, ve esto"ifrenim brojevima. *roblemi nastaju i zbog novih elemenata za diferen"iranjeovog od drugih oblika kriminala.

4.2. TIPOVI CBER KRIMINALA

$azliiti dokumenti na razliite naine klasifikuju oblike "4ber kriminala. !a desetomkongresu U! konstatuje se da postoje dve kategorije ovog kriminala a< &)*%+ ,+'-'#/ 0 0%- 7-'7/0 ( kao svako nezakonito ponaanje usmereno na elektronskeopera"ije sigurnosti kompjuterskih sistema i podataka koji se u njima obra+ujub< &)*%+ ,+'-'#/ 0 8'+%- 7-'7/0 ( kao svako nezakonito ponaanje vezano za ili u odnosu nakompjuterski sistem i mreu, ukljuujui i takav kriminal kakvo je nezakonito posjedovanje,nu+enje i distribuiranje informa"ija preko kompjuterskih sistema i mrea.

U istom dokumentu navode se i konkretni obli"i ovog kriminaliteta u skladu saP+%"+0,"- S$% E$+"% i listom O-3&(a iz 1GEG. odnosno 1GE>. godine. Ao su 1ENI PRISTUP ZATI>ENOM RAUNARU ILIRAUNARSKOJ MRE?I


29/36

!aznaeno krivino djelo shodno zakonskim rjeenjima ima dva osnovna i jedan tei,kvalifikovani oblik. *rvi osnovni oblik postoji kada se krei mjere zatite, vri neovlaenoukljuivanje u raunar ili raunarsku mreu. *od ukljuivanjem se podrazumijeva uspostavljanje

kontakta sa raunarom i djelo postoji kada se moe uti"ati na njihov rad. &rugi oblik postoji kadneko koristi podatak dobijen neovlaenim ukljuivanjem u raunar ili raunarsku mreu.Kvalifikovani oblik ovog krivinog djela propisan je s obzirom na nastupanje teke posledi"e zadrugog.

%zvrila" krivinog djela moe biti svako li"e, a u pogledu vinosti potreban je direktanumiljaj koji obuhvata svijest da se vri neovlaeno ukljuivanje u raunar ili raunarsku mrezui da se koristi podatak dobijen na ovaj nain.

5.. SPREAVANJE I OGRANIAVANJE PRISTUPA JAVNOJRAUNARSKOJ MRE?I

Krivino djelo se sastoji u neovlaenom sprjeavanju ili ometanju pristupa javnojraunarskoj mrei. $adnja krivinog djela odredjena je dvostruko i to kao sprjeavanje iliometanje pristupa javnoj raunarskoj mrei. *od sprjeavanjem se podrazumijeva potpunoonemoguavanje drugog da se koristi raunarskom mreom, a pod ometanjem podrazumijeva sestvaranje tekoa ovom pristupu i nastojanje da se to onemogui. 'prjeavanje ili ometanje trebada se vri neovlaeno. !e postoji ovo krivino djelo ako postoji neki pravni osnov da se nekomesprijei pristup javnoj raunarskoj mrei.

Aei oblik ovog krivinog djela postoji kada je krivino djelo izvrilo slubeno li"e u vrenjuslube. Krivino djelo je svreno kada je povezano sa preduzimanjem neke od radnji kojespadaju u slubeno djelovanje slubenog li"a. %zvrila" krivinog djela moe biti svako li"e. Upogledu vinosti potraban je umiljaj.


30/36

@. STATISTIKI PODACI O KOMPJUTERSKOM KRIMINALU NA PODRUJUCRNE GORE

Podrunajedinica/

ispostava

Krivina djela protivglavnih

intelektualnih svojina

Sektori/proizvodi u kojima je

ovaj fenomen

najzastupljeniji

Involviranost

kriminalni

h grupa

Napomena

1 Podgorica +,,-.$odinaD )krivini+ ri'ava rotiv )lica z/og 5" iz El.2-*5 F= D Neovla%eno

Predmeti: "V"6lmovi, igrice,kom'uterskirogrami su

Premana%imsaznan'imane osto'i

a navedeni eriododuzeto 'e !2 )2komada "V" 6lmova,kom'uterskig igrica i


31/36

iskori%avan'eautorskog d'ela iliredmeta srodnograva.

+,,/.$odina D * krivine

ri'ave rotiv * licaz/og 5" iz El.2-* 5 F=D Neovla%enoiskori%avan'eautorskog d'ela iliredmeta srodnograva.

U +,,0. i +,1,. $odini Dni'e /ilo kriviGni+ ri'avao itan'u ovi+ 5".

oduzeti rilikomretresa stanovai orodini+ kuakao i rilikomakci'a na Veliko'i'aci, Cu%ko'

i'aci i i'aci uCuzima, gd'e sevr%ila roda'aovi+ roizvoda.

rograma

2 $i'elo Pol'e nema Proizvodi ko'i suna'zastul'eni'ikao redmetizlouotre/eintelektualnesvo'ine: atike,antalone, idrugi od'evniredmeti.


Podaci o roizvodimako'i su na'zastul'eni'isu do/i'eni rilikomzali'ene4oduziman'afalsi6kovani+roizvoda rilikomrocesuiran'a drugi+krivini+ d'ela

Nik%i nema nema Premana%imsaznan'imane osto'i

nema

! $erane nema Proizvodi ko'i suna'zastul'eni'ikao redmetizlouotre/eintelektualnesvo'ine:"V",atike,antalone, idrugi od'evniredmeti.


Podaci o roizvodimako'i su na'zastul'eni'isu do/i'eni rilikomzali'ene4oduziman'afalsi6kovani+roizvoda rilikomrocesuiran'a drugi+krivini+ d'ela

" Pl'evl'a nema Proizvodi ko'i suna'zastul'eni'i

kao redmetizlouotre/eintelektualnesvo'ine:"V" idrugi od'evni

mu%ki i Henski id'ei'i redmeti.

Premana%im

saznan'imane osto'i

+,1,. $odine Drilokom retresa

oduzeto 'e !!-komada "V" diskovaali 'e odukomtuHila%tva krivinari'ava odne%ena oEl.2)* D Nedozvol'enatrgovina.

# 1erceg nema nema Prema nema


32/36

Novi na%imsaznan'imane osto'i

$ $udva nema nema Premana%imsaznan'imane osto'i

nema

% $ar +,1,.$odine D 2krivini+ ri'ava rotiv !lica z/og 5" iz EI.2-5 F= D Neistinitoregistrovan'e autorskog,ronalazakog i drugogsrodnog rava i El.2-) DNeovla%eno kori%en'etud'eg diza'na. 0eriodu od 2. do2(. godine ni'e /ilokrivini+ ri'ava oitan'u ovi+ 5".

&va o'ava 'eevidentirana na/escarinsko' zoniIuke $ar,rilikom kontroleuvoza i izvozaro/edoreml'eni+/rodom iz 5ine.Na'zastul'eni'isu o/ua iod'evni redmetisa falsi6kovanimoznakamaoznati+sortski+/rendovaadidas, uma idr.K

Premana%imsaznan'imane osto'i,ali 'eevidentanslua' da serekokineski+drHavl'anauvozi ro/areko Iuke$ar.

Prema na%imsaznan'ima lice @angIiang, kineskidrHavl'anin sa/oravi%tem uPodgorici i reduzeeFL+ Muroa izPodgorice, onavl'a'use i ovratnici su uvr%en'u ove vrstekrivini+ d'ela

& 5ola%in nema nema Premana%imsaznan'ima

ne osto'i

nema

1

'

Fetin'e nema nema Premana%imsaznan'imane osto'i

nema

1

1

"anilovgrad

nema nema Premana%imsaznan'imane osto'i

nema

1

2

5otor +,,0.$odine D ! krivinari'ava rotiv ! lica

z/og 5" iz El.2-* 5 F=D Neovla%enoiskori%avan'eautorskog d'ela iliredmeta srodnograva.

U +,,-.( +,,/. i +,1,.$odini 3 ni'e /ilo

nema Premana%im

saznan'imane osto'i

5rivina ri'ava ko'a 'eodnesena rotiv

vlasnika reduzea?Viva comerc D 5otoru i'em sastavuoslu'e fotokoirnica itom rilikom suneautorizovanikoirali kn'igu ko'a?Pomorski sao/raa'ko'a 'e kao d'elo


33/36

krivini+ ri'ava oitan'u ovi+ 5".

uredno ri'avl'ena kodmed'unarodneorganizaci'e zakn'iHn'ikustandardizaci'u iFentralne /i/lioteke

F=

1

Civat

1

!

0lcin' nema Proizvodi ko'i suna'zastul'eni'ikao redmetizlouotre/eintelektualnesvo'ine: &/ua,ma'ce, duksericekao i drugiod'evniredmeti.


Podaci o roizvodimako'i su na'zastul'eni'isu do/i'eni rilikomzali'ene4oduziman'afalsi6kovani+roizvoda rilikomrocesuiran'a drugi+krivini+ d'ela.

1

"

;ndri'evica nema nema Premana%imsaznan'imane osto'i

nema

1

#

Plav nema nema Premana%imsaznan'imane osto'i

nema

1

$

Aavnik nema nema Prema

na%imsaznan'imane osto'i

nema

1

%

Oa/l'ak nema nema Premana%imsaznan'imane osto'i

nema

1

&

#o'kovac nema Proizvodi ko'i suna'zastul'eni'ikao redmetizlouotre/e

intelektualnesvo'ine: od'evniredmetifarmerice, 'aknedzemeriK


Podaci o roizvodimako'i su zastul'eni sudo/i'eni rilikomzali'ene4oduziman'a

falsi6kovani+roizvoda rilikomrocesuiran'a drugi+krivini+ d'ela.

2

'

RoHa'e nema nema Premana%imsaznan'ima

nema


34/36

ne osto'i

2

1

PluHine nema nema nema nema

. ZAKLJUAK

've irim korienjem kompjuterske tehnike uveava se i dobija sve raznovrsnije oblike ikompjuterski kriminalitet kao nova vrsta kriminaliteta u savremenom drutvu. $aunarska

tehnologija se u svijetu razvija geometrijskom progresijom, a u stopu je prate obrazovanje iobuenost onih koji bi da je zloupotrijebe.

Kompjuter kao sredstvo za planiranje i praenje realiza"ije kriminalne djelatnosti ne koristisamo organizovani kriminal mafijakog tipa, ve ga upotrebljavaju i efovi, organizatori ifinansijeri drugih oblika organizovanog kriminala, bez obzira na to da li je rije o krijumarenjudroge, oruja ili muni"ije, trgovini bijelim robljem, ljudskim organima, prostitu"iji, raznimprivrednim i finansijskim transak"ijama i odredjenim vidovima korup"ije. U te svrhe kompjuterse koristi u oblasti kriminaliteta 7belog okovratnika8 i korpora"ijskog kriminaliteta.

!a naem podruju potrebno je sagledati sadanje stanje u oblasti kompjuterskogkriminaliteta i izvriti adekvatnu kriminalistiku pro"jenu i prognozu i na osnovu toga planiratiodgovarajue organiza"ione i druge mjere, kako bi se stvorili uslovi za efikasno suprotstavljanjepostojeim, modifikovanim i novim obli"ima kompjuterskog kriminaliteta. Ao iz razloga to je,imajui u vidu sadanje stanje kod nas i u svijetu, realno oekivati poveanje obimakompjuterskog kriminaliteta, koji e se svakako, u jednom dijelu, ispoljavati i u novim obli"ima.


35/36

' ) & $ F ) 2Uvod...............................................................................................................................1

1. *ojam organizovanog kriminaliteta....................................................................99. *ojam kompjuterskog kriminaliteta....................................................................:

9.1. Osnovne karakteristike kompjuterskog kriminaliteta............................>9.9. Osnovni pojavni obli"i kompjuterskog kriminaliteta ...........................?

:. Krivina djela kompjuterskog kriminaliteta..............................................................G:.1. *ojam i predmet kriminalistike metodike ...........................................1C

:.9. Otkrivanje kompjuterskih krivinih djela .............................................19:.:. $azjanjavanje i dokazivanje kompjuterskih krivinih djela.................1>:.=. %nformatika zatita i informatiki kriminalitet .....................................1D:.>. *osledi"e kompjuterskog kriminaliteta ..................................................1E

=. 34ber kriminal............................................................................................................1G=.1. 34ber kriminal @ pojam i obli"i................................................................1G=.9. Aipovi "4ber kriminala..............................................................................91=.:. $egula"ija "4ber kriminala.......................................................................99=.=. 7!epravne mjere8.....................................................................................9:=.>. akeri.......................................................................................................9:

>. Krivino zakonodavstvo 3rne /ore ..........................................................................9>

>.1. Oteenje raunarskih podataka ili programa..........................................9>>.9. $aunarska sabotaza ...............................................................................9?>.:. *ravljenje ili unoenje raunarskih virusa.................................................9?>.=. $aunarska prevara....................................................................................9?>.>. Ometanje funk"ionisanja elektronske obrade i prenosapodataka i raunarske mreze............................................................................9D>.?. !eovlaeni pristup zatienim raunarima ili raunarskoj

mrezi..............9E>.D. 'preavanje i ograniavanje pristupa javnoj raunarskoj

mrezi..................9E?. 'tatistiki poda"i o kompjuterskom kriminalu na podruju 3rne /ore........................:C

D. F)KL2U)K...............................................................................................................::E. Literatura........................................................................................................................:=


36/36

LITERATURA

1. Prof. Mio Bokovi - Metodika

2. Dr Zivojin Aleksi i Dr Z. Milovanovi - Uvod u kriminalistiku

3. nternet

Documents

Metodika otkrivanja