C E N T R U M 14

260

Mevledin Mustafi, PhD1

UDC: 342.726-055.2:32

342.843.1-055.2

KRIMINALITETI DHE KONTRABANDA DOGANORE NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË VERIUT NË

KËNDVËSHTRIMIN NDËRKOMBËTAR

КРИМИНАЛОТ И ЦАРИНСКИОТ ШВЕРЦ ВО РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА ОД МЕЃУНАРОДНА ГЛЕДНА

ТОЧКА

CRIMINALITY AND CUSTOMS SMUGGLING IN THE REPUBLIC OF NORTH MACEDONIA IN THE INTERNATIONAL

VIEWPOINT

ABSTRACT

The changes that have taken place since the independence of the

RNM, especially in recent years in the economic and political spheres,

as well as the globalization of trade and the risks of this century, require

the right finding between trade liberalization and customs controls in

strengthening of the fight against criminal activities, through the imple-

mentation of controls based on customs management. Of course, every-

thing formulated towards the facilitation and simplification of customs

procedures reflected in the economic situation, where during this period

there is a strong increase in tax evasion, where smuggling has a great

impact and continues to have, which, recently, has taken a true character

of the increase of criminal offenses of a customs character. In these

1 Profesor universitar dhe punonjës profesional në MPB të RMV, 2020.

C E N T R U M 14

261

circumstances, the legislator must react at the right time to the changes

that the country is undergoing and at the same time, should not forget

the financial interests of the state, because one of the main conditions

for the successful solution of economic and social problems, which

currently lie ahead of society, is above all the implementation of a fair

financial policy, so that there is no room for misuse and minimize

criminal offenses in the customs field.

Keywords: Criminal Code, crime, crime, customs offenses, cri-

minal sanctions, globalization of trade, risks, customs barriers, smug-

gling, types of smuggling offenses, fight against criminal activities, etc.

HYRJE

Ndonëse për një kohë të gjatë nuk ekzistonte një përkufizim i

njëtrajtshëm i krimit të organizuar, grupet kriminale në Evropë dhe më

gjerë janë përpjekur të bashkërendojnë aktivitet dhe të ndajnë zonat e

veprimtarisë ndërmjet tyre. Krimi i organizuar ka njohur zhvillime të

reja në llojet e aktiviteteve kriminale dhe në mënyrat e realizimit të tyre,

ku bëjnë pjesë edhe veprat penale në fushën doganore.2 Studiues të

shumtë kanë arritur në përfundimin se, nëse dhjetë vjet më parë krimi i

organizuar njihej vetëm në disa vende të Evropës, sot pak vende pohoj-

në se nuk e njohin ose nuk e kanë problem krimin e organizuar. Krimet

në fushën doganore dallohen nga një sërë tiparesh të veçanta juridiko-

penale, si dhe prej specifikës që kanë këto vepra, të cilat çdo ditë e më

shumë kërcënojnë jo vetëm interesat financiare të RMV-së, si pjesë e

Buxhetit të Shtetit, por cenojnë gjithashtu sigurinë kombëtare dhe

mbrojtjen e jetës së njerëzve, të kafshëve, të ekosistemit, si dhe të

pasurive me vlera arkeologjike, shpirtërore dhe artistike, ashtu sikundër

vështirësive për t’i kuptuar, për shkak të mënyrave të sofistikuara të

mashtrimit dhe kontrabandimit që përdoren për t’i kryer ato.3

2 Dogana është autoriteti ose agjencia qeveritare e një vendi, që ka për detyrë mbledhjen

e detyrimeve të importit, si dhe kontrollin e mjeteve dhe mallrave që hyjnë e dalin në

dhe nga territori doganor i atij vendi. Ajo ka lindur dhe është zhvilluar së bashku me

shtetin. Nuk është aspak gabim të mendohet se dogana ka lindur së bashku me tregtinë,

megjithatë roli dhe misioni i saj kanë mbetur për mijëra vjet të pandryshuar. 3 Bashkim Dr. Selmani “Krimi i organizuar dhe terrorizmi”, f. 35-36. Universiteti parë

privat “Fon”-Shkup, 2009.

C E N T R U M 14

262

1. KUPTIMI I SHKELJES DOGANORE NË KONTRABANDË

Studimet tregojnë një rritje të ndjeshme të tij dhe nivele të ulëta

të raportimit në polici. Nga ana tjetër, krimi i organizuar po bëhet gjith-

një e më shumë i sofistikuar. Profesionalizimi i veprimeve të grupeve

kriminale vihet re në llojin e aktiviteteve që kryejnë, në strukturën e

grupeve dhe në ndarjen e territorialeve të zonave të veprimtarisë së tyre.

Por ajo që e dallon krimin në Evropë është ndërkombëtarizimi i tij.

Tashmë dihet se krimi kryhet nga grupe vendëse që kanë pushtet në

zonën ku veprojnë, nga grupe heterogjene vendëse dhe të huaj ose nga

grupe të huaja.

2. NJË TENDENCË E KRIMIT TË ORGANIZUAR NË EVROPË

Një tendencë e krimit të organizuar në Evropë është seleksionimi

i vendeve si vende të përshtatshme për të zhvilluar aktivitete kriminale

dhe rritja e dhunës brenda dhe jashtë grupit. Pa dashur të trajtojmë në

detaje gjithë format e krimit të organizuar, do të donim të paraqitnim

disa veçori të tij që kanë diktuar ndryshime të shpeshta dhe të shumta

të politikës kriminale në shumicën e vendeve të Evropës, veçanërisht

në Vendet Ballkanike. Rritjes dhe zgjerimit të veprimtarisë së grupeve

kriminale po u përgjigjen edhe nismat e shumë shteteve të Evropës dhe

të botës në tërësi. Organizatat e ndryshme ndërkombëtare po studiojnë

krimin e organizuar, format e shfaqjes së tij dhe mënyrën e veprimit.

Një tendencë e krimit të organizuar është edhe ristrukturimi i iniciati-

vave kriminale në përputhje me ndryshimet e ekonomisë botërore, dhe

rregullat e funksionimit të saj. Jo vetëm ekonomia botërore por edhe

kriza e fundit ekonomike botërore shpie tek dyshimi i mënyrës së

funksionimit botëror në ngulfatje në forma dhe mënyra që akoma është

në studim e sipër të shfaqjes së krizës botërore. Jo vetëm ekonomia

botërore, por edhe grupet kriminale shfrytëzojnë lehtësitë që ofrojnë

teknologjitë e reja dhe teknikat e komunikimit. Shembull tipik janë

mashtrimet kundër Bashkimit Evropian dhe pastrimi i parave të pista.4

4 Adamoli, S; Nicola, A. etj.: “Organized Crime around the World”, HEUNI, 1998, f. 10.

C E N T R U M 14

263

3. TENDENCË TJETËR E KRIMIT TË ORGANIZUAR ËSHTË KARAKTERI NDËRKOMBËTAR I TIJ

Mjaft organizata kriminale po ndryshojnë mënyrën e organizimit

dhe zonat e ushtrimit të aktiviteteve. Këto ndryshime janë bërë të nevoj-

shme për shkak të ndryshimeve që vihen re në tregun e ekonomisë botë-

rore, me faktin se shtetet marrin masa për të forcuar ligjet dhe kontrollin

kundër krimit të organizuar. Futja e grupeve kriminale në bashkëpunim

me qeveritë e vendeve për të minimizuar rreziqet gjatë veprimtarisë së

tyre është një tendencë që arrihet me anë të korruptimit, të kërcënimit ose

me të dyja mënyrat.5 Tendencë tjetër e krimit të organizuar është për-

fshirja në aktivitete më pak produktive, por që, në të njëjtën kohë, mbartin

më pak rreziqe. Ky ndryshim u është imponuar organizatave kriminale

për shkak të forcimit të luftës kundër krimit të organizuar dhe vështirësisë

që paraqesin këto lloje aktivitetesh për t’u zbuluar.

4. LEGJISLACIONI PENAL I RMV-SË NUK KA NJË NDARJE TË QARTË TË KËTYRE KRIMEVE, MEGJITHËSE

NËNKUPTOHEN

Legjislacioni penal i RMV-së nuk ka një ndarje të qartë të këtyre

krimeve, megjithëse nënkuptohen. Tek dispozitat e Kodit Doganor dhe

Penal ato përfshihen në nënndarje të një dispozite ligjore. Ndërkohë që

në Kodin Doganor, në dispozita të veçanta, veprat penale të kontrabandës

evidentohen si kalim i kundërligjshëm në dhe nga kufiri shtetëror, përfshi

këtu edhe shmangien nga pagesat e detyrimeve doganore.6 Mendoj se ky

trajtim ka rëndësi në planin teorik, ashtu edhe praktik, pasi kontrabanda

përmes kalimit të kufirit është një krim që dallohet për koklavitjen apo

kompleksitetin konstruktiv universal, gjë që reflektohet edhe në procesin

e kualifikimit të kësaj vepre penale, duke përfshirë momentin e mbarimit

apo përfundimit të veprës së kontrabandës, etj. Ndaj për kualifikimin e

drejtë është e domosdoshme të prekim çështjet më problematike të

5 Po aty, f. 13. 6 Në përgjithësi, dogana dallohet nga autoritetet e imigracionit, të cilat kanë për detyrë

të mbikëqyrin dhe të kontrollojnë personat që mbërrijnë apo largohen nga vendi. Në

gjuhën shqipe, fjala "doganë" duket se është huazuar nga italishtja "la dogana". Në

gjuhën angleze “dogana” përkthehet “customs” dhe artikulohet “castem”. Ndoshta kjo

fjalë rrjedh nga shprehja “customary payments” (pagesa te zakonshme), së cilës i

referohet edhe Adam Smithi tek vepra e tij “Pasuria e kombeve”. (Shën. i autorit)

C E N T R U M 14

264

ndërtimit dhe të kualifikimit të këtyre veprave, për të dhënë më pas për-

gjigje të mbështetura mbi baza shkencore. Ashtu sikurse kemi trajtuar më

lartë, ana objektive e secilit krim të fushës doganore, kalimit të paligj-

shëm dhe shmangies nga pagesat doganore, qëndron kryesisht në rrafshin

ekonomik të veprimtarisë apo aktivitetit me një interes të caktuar,

veçanërisht në kryerjen e operacioneve të importit apo eksportit tranzit,

ku dispozitat, si ato të Kodit Penal për fushën doganore, ashtu edhe të

Kodit Doganor kanë një seri shenjash apo simptomash të përbashkëta, të

cilat mund të krijojnë probleme gjatë kualifikimit të shkeljes ligjore.

Vlen të nënvizohet se klasifikimi i kontrabandës nëpërmjet kali-

mit, zhvendosjes, dhe kontrabandës nëpërmjet shmangies nga pagesat

doganore kanë disa veçori, që shpjegohen me specifikën e veprimtarive

të tilla. Me qëllim që t’u jepet një vlerësim i drejtë veprimtarive me

rrezikshmëri shoqërore, të kryera në sferën e çështjeve doganore, në-

punësit e organeve doganore, avokatët dhe akuza, madje edhe gjykata,

duhet t’u drejtohen si normave penale, ashtu edhe atyre doganore,

administrative, tatimore, financiare dhe degëve të tjera të së drejtës.

5. KODI PENAL I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË SË VERIUT NUK PËRCAKTON MËNYRAT E SHMANGIES NGA

PAGESAT DOGANORE7

Shikuar në këtë prizëm, Nenet 278; Neni 2278-a dhe Neni 278-b

i Kodit Penal të Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Kodit

Doganor nuk përcaktojnë mënyrat e shmangies nga pagesat doganore.8

Përgjegjësia fillon direkt apo menjëherë me fillimin e veprimtarisë, e

cila nënkupton- përgjegjësia, qëndron në kalimin jashtë zonës doganore

apo në dhe nga zona doganore me mashtrim, fshehje të mallit objekt

kontrabande, kalimi jashtë orarit ose forcërisht. Shmangia mund të

shprehet në fshehjen e mallit, që kalon në uljen e vlerës së mallit, në

paraqitjen e informacionit jo të besueshëm mbi përkatësinë apo desti-

nacionin, si në rastin e mospagimit të plotë apo të pjesshëm të pagesave

doganore, fakt ky që tashmë të tërheq vëmendjen. I njohur në praktikën

7 Nenet 278; neni 2278-a dhe Neni 278-b Kodi Penal i RMV-së. 8 Nëse bëjmë një rishikim të termit kontrabandë, kuptojmë se zanafillën e origjinës

etimologjike (Mesjetë) e ka nga bashkimi i dy zërave, të cilat i referohen për të pasur

një sjellje të kundërt, nëse parashikohet në një dispozitë ligjore doganore ose në ndo-

një dispozitë tjetër, që ka të bëjë me mallrat e importit dhe eksportit ose tranzitimit,

në një regjim tjetër tranzitimi, për mbajtjen apo shitjen e tyre.

C E N T R U M 14

265

ligj-zbatuese se për shmangiet, në të shumtat e rasteve, veprohet duke

mos deklaruar apo duke deklaruar të dhëna jo të vërteta false, domethë-

në mënyra të cilat dalin apo shprehen edhe në cilësinë e simptomave të

anës objektive të kalimit kontrabandë përmes kufirit doganor të mallra-

ve e mjeteve të tjera. Pyetja që shtrohet për çështjen objekt studimi është

se ka kritere për ndarje të krimeve të kontrabandës nëpërmjet kalimit

dhe asaj nëpërmjet shmangies nga pagesat doganore?9

1. Dallimet midis kontrabandës, kalimit, zhvendosjes së mallrave në dhe nga kufiri shtetëror

Nëse i referohemi dispozitave të Kodit Penal që kanë të bëjnë me

kontrabandën, vërejmë se kontrabanda nëpërmjet kalimit, zhvendosjes së

mallrave në dhe nga kufiri shtetëror ndryshon nga kontrabanda nëpërmjet

shmangies nga pagesat doganore në të katër elementët përbërës të krimit:

objektit ana objektive, subjektit anës subjektive. Sipas objektit të drejt-

përdrejtë. Objekti i drejtpërdrejtë i kontrabandës përmes kalimit, zhven-

dosjes së mallrave kontrabandë është rregulli i vendosur apo i përcaktuar

për kalimin e mallrave, mjeteve transportuese dhe i objekteve të tjerë

përmes kufirit shtetëror doganor. Objekti i drejtpërdrejtë i kontrabandës

përmes shmangies nga pagesat doganore është sfera financiare, detyrimet

e importit dhe eksportit ose marrëdhëniet shoqërore për shkak të formimit

apo grumbullit në buxhetin e shtetit të të ardhurave financiare dhe të

rregullit të përcaktuar për realizimin e pagesave doganore.

2. Mjet i kontrabandës është kalimi joligjor, nëpërmjet kufi-rit doganor të mallrave dhe objekteve të tjerë, ndërsa mjet i shman-

gies janë pagesat doganore

Mjet i kontrabandës është kalimi joligjor, nëpërmjet kufirit doga-

nor të mallrave dhe objekteve të tjerë, ndërsa mjet i shmangies janë 9 Thuhet se dogana ka ekzistuar që në kohën e Mbretërisë së Vjetër në Egjiptin e

Lashtë, rreth viteve 2700- 2200 para Krishtit. Gjenden fakte që tregojnë se “drejtuesit

e karvanëve”, titull ky për një nga postet që i përkiste administratës zyrtare të asaj

kohe, i cili ishte përgjegjës për regjistrimin e mallrave që hynin dhe dilnin nga Egjipti,

mblidhte bashkë me statistikat edhe detyrimet doganore, duke pasur kështu funksione

të ngjashme me ato të një drejtori të përgjithshëm të doganave të sotme. Shumë libra

i referohen tregtisë dhe doganave në Egjiptin e Lashtë. Për shembull, shkrimtari dhe

arkeologu britanik Leonard Cottrell e përshkruan kështu gjendjen në portin e Tebës

(Thebes) (Luxori i sotëm) në librin e tij “Jeta nën sundimin e Faraonëve”. “Që nga

anija, ndërsa hidhje sytë nga bregu, mund të shihje një numër të madh ndërtesash me

mure prej tullash argjile, që nuk ishin gjë tjetër, veçse hangarët e portit, magazina,

zyrat e doganës, dyqane, taverna, shtëpi publike dhe kasollet e lagjeve të varfra”.

C E N T R U M 14

266

pagesat doganore. Në këtë mënyrë, ndryshimi dhe mospërputhja e obje-

kteve dhe mjeteve të kontrabandës, shmangies nga pagesat doganore,

lejojnë apo bëjnë të mundur që këto krime të veçohen nga njëri-tjetri. Në

shqyrtimin e çështjeve të mësipërme është i rëndësishëm fakti, se në ras-

tin e kontrabandës përmes kalimit, duke mos deklaruar ose duke dekla-

ruar ndryshe nga ajo çfarë influencon apo ndikon në marrjen e vendimit

për lejimin e kalimit të mallrave nëpërmjet kufirit doganor, mund të jetë

mënyrë për shmangien nga pagesat doganore tërësisht apo pjesërisht.

3. Kontrabanda përmes kalimit, zhvendosjes dhe kontraban-da nëpërmjet shmangies nga pagesat doganore

Kontrabanda përmes kalimit, zhvendosjes dhe kontrabanda

nëpërmjet shmangies nga pagesat doganore, megjithëse hyjnë në grupin

e krimeve doganore, në esencë kanë përbërje të ndryshme të kriminale,

ku asnjëra nuk përjashton tjetrën. Analiza e praktikës hetimore dhe

gjyqësore e përdorur për kualifikimin e krimeve, gjatë pranisë së

simptomave të kontrabandës dhe shmangies nga pagesat doganore, si

edhe gjatë trajtimit të mendimeve apo opinioneve të juristëve, na lejon

të konstatojmë faktin problematik të interpretimit të veprimtarive të

trajtuara më sipër. Ndodh rëndom që gjyqtarët të bëjnë Veprat penale

në fushën e doganave gabime tipike, gjatë zbatimit të kualifikimeve për

krimet, gabime këto që lidhen me mospërcaktimin e saktë të veprimit

të kryer, nga veprimi i mbetur në tentativë, të objektit të kontrabandës

dhe të objektit të krimit nëpërmjet shmangies apo edhe të përmbajtjes

së anëve objektive e subjektive të veprimtarive në fjalë. Aq më shumë

që, duke mos kuptuar ndryshimet në këto vepra penale të fushës doga-

nore, vazhdon të ketë qëndrime të ndryshme si në rrafshin teorik dok-

trinar, ashtu edhe në praktikën gjyqësore lidhur me përcaktimin e figu-

rës së krimit të kontrabandës, si figura krimi formale apo materiale të

veprës kontrabandë të konsumuar apo të hipotezave të mbetjes së krimit

në fazën e tentativës. Është interesante se, duke përjashtuar disa skep-

tikë, debatit lidhur me këtë çështje mund t’i jepet fund, nëse do kupto-

hen saktë karakteristikat e veprave penale në fushën doganore në tërësi

dhe, në veçanti, ato të kontrabandës nëpërmjet kalimit, me veprat penale

të kontrabandës nëpërmjet shmangies.

Është karakteristikë për krimet e kryera deri ose mbas kalimit të

mallrave përmes kufirit doganor, d.m.th. në doganat e brendshme apo

në kushtet e vendosjes së mallrave në procedura të veçanta doganore.

C E N T R U M 14

267

4. Qëllimi i kontrabandës është kalimi i paligjshëm i pagimit të taksave doganore

Sipas qëllimit: Qëllimi i kontrabandës është kalimi i paligjshëm i

pagimit të taksave doganore. Në këtë mënyrë, kontrabanda dhe shman-

gia nga pagesat doganore nuk përputhen si në objekt, ashtu edhe në

qëllim. Sipas subjektit. -Në të vërtetë, rrethi i subjektit të kontrabandës

përmes kalimit nuk është përcaktuar si i tillë. Subjekt kontrabande

mund të jetë cilido person fizik i përgjegjshëm që ka arritur moshën 18

vjeç, moshë kjo e mjaftueshme për sigurimin e përgjegjësisë penale,

persona në detyrë që kryejnë krime, duke përdorur shfrytëzuar postin

për këtë qëllim. Kështu, subjekti i kontrabandës nëpërmjet shmangies

nga pagesat doganore nuk mund të jetë çdo person që bën kalimin e

mallrave përmes kufirit doganor, por vetëm një i tillë kur në detyrat e

tij hyn edhe ajo e pagesës doganore. Kontrabanda përmes kalimit, nuk

i përmban simptoma të tilla të domosdoshme, prandaj jo të gjithë per-

sonat, të cilët janë vënë para përgjegjësisë penale për kryerje të kontra-

bandës, mund t’i nënshtrohen ndjekjes penale për shmangie nga pagesat

doganore. Ana objektive: Elementi bazë i anës objektive është veprim-

taria apo aktiviteti, pasoja dhe lidhja shkak-pasojë midis tyre. Përveç

kësaj, rol të rëndësishëm luajnë vendi, koha dhe mënyra e kryerjes së

krimit. Megjithëse, konstruksioni i veprës penale të kontrabandës dhe

veprës penale të shmangies nga pagesat doganore janë të ndryshme.

Kontrabanda nëpërmjet kalimit, zhvendosjes hyn në krimet me elemen-

të formalë, figura krimi të prera apo formale, ndërsa shmangia nga pa-

gesat doganore ka përbërje materiale. Në rastin e fundit, është e domos-

doshme prania apo ekzistenca e pasojave kriminale, në formën e mospa-

gimit të taksave doganore. Moskuptimi i këtij ndryshimi është bërë

shkas për qëndrime të ndryshme si nga studiues, ashtu edhe gjatë prakti-

kës gjyqësore. Kontrabanda përmes lëvizjes, zhvendosjes së mallrave

nga dhe në kufirin shtetëror mund të kryhet vetëm nëpërmjet rrugës së

veprimit. Nëpërmjet rrugës së mosveprimit, kontrabanda është e

pamundur të kryhet, sepse duke u nisur nga dispozitat e lartpërmendura

në Kodin Penal të RMV-së, ky lloj krimi përfaqëson në vetvete së pari,

zhvendosjen apo kalimin përmes kufirit doganor.10

10 Kriminaliteti ekonomik është një fenomen i rrezikshëm shoqëror. Në të njëjtën

kohë, ajo mund të konsiderohet si forma më komplekse e kriminalitetit dhe ky kom-

pleksivitet reflektohet në vështirësitë që të shihen qartë shkaktarët. Në paraqitjen e

kriminalitetit ekonomik ndikojnë një numër i madh i arsyeve, ato janë vetëm shqyrtim

i ndërlikuar i ndikimeve të kushteve të përgjithshme dhe të faktorëve të tërthortë

C E N T R U M 14

268

5. Kontrabanda përmes shmangies nga pagesat doganore mund të kryhet apo realizohet si nëpërmjet veprimeve, ashtu edhe

nëpërmjet mosveprimeve

Ndërkohë që kontrabanda përmes shmangies nga pagesat doga-

nore mund të kryhet apo realizohet si nëpërmjet veprimeve, ashtu edhe

nëpërmjet mosveprimeve. Për njohjen si fajtor të personit në kryerjen e

kontrabandës nëpërmjet lëvizjes është e domosdoshme prania e dy

simptomave të domosdoshme në mënyrën e kryerjes së krimit: kalimi i

mallrave apo mjeteve të tjera përmes kufirit shtetëror; ky kalim duhet

të shoqërohet ose me shkeljen e rregullave për kalimin përfshi edhe ato

të vendosura për kalim në pikat e kontrollit doganor nëpërmjet mash-

trimit, përdorimit të dokumenteve false mjete të identifikimit doganor,

po ashtu edhe nëpërmjet shkeljes së rregullave të deklarimit, kalimit

jashtë kohës së punës apo forcërisht. Gjithashtu, ana objektive e kon-

trabandës nëpërmjet kalimit ndryshon nga ana objektive e kontrabandës

nëpërmjet shmangies nga pagesat doganore, për vendin dhe kohën e

kryerjes së krimit. Në rastin e kontrabandës përmes kalimit të kufirit,

del në plan të parë vendi i kryerjes së krimit që, në këtë rast, është kufiri

doganor. Një shenjë apo simptomë e tillë, që është vendi, në përbërësit

e shmangies nga pagesat doganore, nuk ka. Rëndësi të veçantë ka edhe

momenti i përputhjes së kryerjes së krimit me momentin e kalimit apo

zhvendosjes përmes kufirit doganor. Në kontrabandën përmes kalimit,

këto dy nocione janë identike, pra të barasvlershme. Gjatë kontrabandës

përmes shmangieve nga pagesat doganore nuk ekziston një reciprocitet

kompakt i tillë. Shmangia nga pagesat doganore mund të kryhet edhe

gjatë kalimit të paligjshëm të kufirit, por në rastin kur kalimi bëhet në

përputhje me rregullat e caktuara, detyrimi për pagesat doganore lind jo

nga momenti i kalimit të mallrave, por nga momenti i dorëzimit, apo

dhënies së Deklaratës Doganore (apo dhënies së saj brenda afateve të

caktuara), sikurse gjatë kohës së shmangies nga kushtëzimet e vendo-

sura për mallrat në procedura të veçanta doganore. Shmangia nga page-

sat doganore mund të bëhet jo vetëm në rajonet e kufirit doganor, por

edhe në rajonet e brendshme të vendit, në zonën e veprimtarisë apo

aktivitetit të brendshëm të doganave, në të cilat bëhet dokumentacioni i

duhur për mallin. Në këtë mënyrë, ana objektive e kontrabandës mund

kriminogjenë që mund të realizojnë shpjegimin e kriminalitetit ekonomik. Në punim

do të analizohen shkaqet e kriminalitetit ekonomik në vendin tonë, me referencë të

veçantë për shkaqet që lidhen me procesin e tranzicionit.

C E N T R U M 14

269

të përputhet me shmangien nga pagesat doganore, por nuk është e

barabartë me të.11

6. Misioni i shërbimit doganor dhe sfidat në shoqërinë bashkëkohore në luftën kundër kontrabandës

Ndryshime, midis krimit të kontrabandës nëpërmjet kalimit dhe

asaj të shmangies nga pagesat doganore, ka edhe për sa i përket anës së

tyre subjektive. Në qoftë se shmangia nga pagesat doganore kryhet për

qëllime interesi material dhe qëllimi i fajtorit synon t’i përfitojë, duke i

mohuar shtetit të drejtën e kufirit dhe, në tërësi, detyrimet e importit dhe

eksportit të llogaritura për buxhetin e shtetit, atëherë kontrabanda si një

akt kriminal i kryer nëpërmjet kalimit, zhvendosjes mund të realizohet,

duke pasur edhe motive të tjera, që mund të mos kenë karakter interesi

pasuror. Gjithashtu, kontrabanda nëpërmjet kalimit të kufirit shtetëror

ndryshon edhe nga mënyrat e kryerjes së veprës penale, e cila ndikon

drejtpërsëdrejti në rrezikshmërinë e saj, madje i cilëson ato. Si rrjedho-

jë, në këto raste, kontrabanda mund të kryhet edhe nga grupe të Veprat

penale në fushën e doganave nga grupe të armatosura, mund të jetë në

kushte trafikimi, sikundër mund të përdorë dhunën në kalimin jashtë

apo përmes zonave doganore.

CONCLUSION

If we refer to the literature of the customs field, we notice that the

customs service is the administration that carries a very confirmed auto-

nomous character, equipped with special means of action at the legal

level, especially in terms of repressive powers that it enjoys, as well as

sanctions that applies against fraudsters and smugglers, in its own right

includes a separate and particularly effective punitive legal arsenal. The

creation of a common market, which concretized the free movement of

goods, capital and persons, thus removing all customs formalities

within the area formed by member states of the European Community,

but also around, the growing trend towards integration full of our

11 Shërbimi doganor luan një rol parësor në luftën kundër falsifikimit dhe piraterisë,

veprim i cili sjell një dëm të konsiderueshëm si në ekonominë e vendit, ashtu edhe në

kredibilitetin për shkëmbimet tregtare. Ndërkohë që shërbimit doganor, me ligj, i janë

ngarkuar detyra të rëndësishme në luftën kundër trafikut, jo vetëm të mallrave të kon-

sumit, detyrë kjo tradicionale, por edhe në fushën e lëndëve narkotike, të cigareve, të

armëve, mallrave me karakter të dyfishtë, në luftën kundër pastrimit të parave, etj.

C E N T R U M 14

270

country in this community, as well as the events that took place after

September 11 for the fight against terrorism, has revolutionized the pre-

vious missions of the customs administration in the field of fight against

crime in the customs field. Under these conditions, the customs service

had to orient itself and adapt to new ways of operating, in order to

monitor the international market as efficiently as possible. In this con-

text, the Customs Administration, in the first place, fulfilled a protective

mission, which consisted especially in the fiscal aspect, in increasing

revenues on behalf of the budget by collecting import duties, based on

customs tariffs for products imported from countries outside the EU, as

well as, in special cases, on behalf of national income, whose task

consisted of the collection of excise duties on excise goods, both for

those of import and domestic production, of collect VAT on imported

goods, as well as other taxes. Also, the customs service acts to ensure

compliance with commercial agreements not only with EU countries,

but also with other countries. So, it controls the implementation of

regulations on quotas for certain products defined in the agreement for

the application of preferential tariffs, it controls the goods, which are

subject to restrictions on circulation, as well as due to their special

nature. In conclusion, these specific differences need to be taken into

account by the customs authority, the prosecution's accusation, in

relation to the review of cases related to customs crimes, in order to

avoid errors in the classification of criminal offenses smuggling.12

RECENSENTË:

Prof.dr.Bashkim Selmani

Prof.dr.Berat Aqifi

BIBLIOGRAFI

- Bashkim Dr. Selmani & Mevledin Dr.Mustafi “Sistemet e sigurisë sistema security”, Furkan ISM, Shkup, 2016

- Ragip Dr. Halili, “Kriminologjia”, Prishtinë, 2008;

12 In addition, customs has a protective mission, especially environmental protection

or protection against garbage circulation, consumer protection, because customs is

responsible not only for sanitary control of veterinary services, but also for control

over compliance with technical safety norms and, last but not least, especially after

the events of September 11, the customs service has as its primary mission the security

of airports, train stations, in short national security.

C E N T R U M 14

271

- Arben Dr. Rakipi “Korrupsioni deh evazioni fiskal”, Tiranë, 2010;

- Azem Dr. Hajdari, “Kriminaliteti i organizuar”, Prishtinë, 2006;

- Heba,E. “Krimi i organizuar ekonomik dhe lufta kundër

tij”,Tiranë,1995

- Prof. Dr. Ragip Halili, “Kriminologjia; Disa veçori krimi-

nologjike të kriminalitetit ekonomik” Prishtinë, 2008;

- Afrim Dr. Osmani “Kodi penal në RM”, Shkup, Furkan ISM, 2010;

- Ignjatović, Đ. Kriminološki značaj tranzicije. u: Kriminalitet u

tranziciji: fenomenologija, prevencija i državna reakcija, zbornik,

Beograd,2008: Institut za kriminološka i sociološka istraživanja;

- Konventa për «Krijimin e Këshillit të Kooperimit Doganor»

(Organizata Botërore e Doganave, Viti 1952);

- Mevledin Dr.Mustafi “Personat juridik si pjesëmarrës në

kriminalitetin ekonomik” Shkup, 2009;

- Kambovski, Dr.Vllado, “Reformat penalo-juridike para sfidave

të shekullit XXI”, Shkup 2002;

- “Prevencija i represija korporativnog ekonomskog kriminala”,

Novi Sad, 2008,

- Suçeska, Prof.Dr. Mirsada,”Bazat e kriminalitetit ekonomik”,

Prishtinë, 2006;

- Luan Hasneziri, “Bashkëpunimi, grupi i strukturuar kriminal

dhe organizata kriminale” Tirane, 2008;

- Dr.M.Llagoviç i Dr. M.Nikollovski, “Organiziran kriminal i

korrupcija”, Shkup, 2009;

- Konventa Ndërkombëtare e Johanesburgut për «Asistence të

ndërsjellë administrative për parandalimin, hetimin dhe goditjen e

shkeljeve doganore», Johanesburg, 1950;

- Konveta e Kiotos, World Customs Organization 2002, Kyoto

2000, The International Convention on the Simplifi cation and

Harmonizationof Customs procedures);

- Konventa TIR, «Transport International Routier», e OKB-së,

1975. 6. Konventa e Nairobi për «Harmonizimin e rregullave për

kontrollin kufitar të mallrave», Nairobi, 1997;

- Konventa për «Sistemin e harmonizuar e kodifikimit dhe

përshkrimit të mallrave».

- Konventa për «Kontratën e transportit rrugor ndërkombëtar të

mallrave, CMR», (Ligji Nr.9503, datë 26.3.2006, “Për aderimin e

Republikës së Shqipërisë”);

- Konventës ATA/Konventa e Stambollit, 1990

C E N T R U M 14

272

AKTET JURIDIKE:

1. Kushtetuta e Republikës e Maqedonisë së Veriut 2. Kodi Penal i Republikës e Maqedonisë së Veriut 3. E drejta penale e Republikës e Maqedonisë së Veriut 4. Gazeta zyrtare e Republikës e Maqedonisë së Veriut 5. Kodi i procedurës penale të Republikës së Maqedonisë së

Veriut etj.

www.pravdiko.mk

www.igu.mk

www.dogana.al