MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

~ ~ ~ ~ [ O ~ ~ / S P - I / M E N / ~ O O ~ . O ~ . ~ ~ - /

PROGRAM NAUCZANlA

ASYSTEMT OSOBY NIEPELNOSPRAWNEJ 3461021

Zatwierdzam wz MI ISTRA

b w m R E T @ w - Miroslaw rzechows I

Minister Edukacji Narodowej

AUTORZY:

mgr Andrbszowska Zofia

mgr Dutkiewicz Justyna

mgr Gozdf Sylwia

dr Kr61 Kazimiera

RECENZENCI:

dr Niesporek Andrzej

mgr Wloch Aurelia

OPRACOWANIE REDAKCYJNE:

mgr Tariowska Kazimiera

Spis treSei

I. Plan nauczania II. Programy nauczania przedmiotow zawodowych

1. Podstawy psychologii, socjologii i pedagogilti 2. Podstawy anatomii, fizjologii i patologii 3. Podstawy pedagogiki specjalnej 4. Podstawy prawa i ekonomiki 5. Polityka spoteczna 6. Wybrane zagadnienia z teorii i metod pracy socjalnej 7. Asystowanie osobie niepelnosprawnej w kompleksowej

rehabilitacji 8. Promocja zdrowia i profilaktyka 9. Zajecia praktyczne

10. Praktyka zawodowa

S.Zk~ta Policealna

Zawod: asystent osoby niepelnosprawnej 3461021

Podbudowa programowa: szkoia dajqca wyksztalcenie Srednie

I I Ula I - , - A - 1 Dla doroslvch 1

LP. Przedmioty nauczania

Forma Forma Semestv lei' stacjonarna zaoczna . ..

3 2 40

2 1 27

1 1 13 1 1 13 2 1 27

co I metod pracy socjalnej 1 1 i

"" osobie

niepelnosprawnej 5 4 66

2 1 27 4 3 53

Razem 25 18 332

Szczegotowe cele ksztalcenie W wyniku procesu ksztalcenia uczen/siuchacz powinien umieC: - scharakteryzowaC kierunki rozwoju psychoiogii oraz wspoiczesne

koncepcje psychologiczne, - scharakteryzowat metody badawcze stosowatle w psychologii

oraz innych naukach spolecznych, - scharakteryzowak podstawowe mechanizmy funkcjonowania

psychicznego i spolecznego w r6inych fazach zycia, - okreSiiC skiadniki osobowoSci oraz czynniki wplywajqce na jej rozwdj, - wskazac determinanty osobowoSciowe procesu radzenia sobie

ze stresem, - okreSiiC czynniki sprzyjajqce rozwojowi czlowieka w roinych fazach

iycia, - okreSliC znaczenie komuniitacji w relacjach migdzyludzkich, - zastosowaC techniki ulatwiajqce komunikowanie sig, - okreslit procesy zachodzqce w zyciu spolecznym, - wskazat sankcje stosowane w rcjinych instytucjach wobec

wybranych grup osob i oceniat ich skutecznoSC, - wskazaC irodla zmian spolecznych, - scharakteryzowat teorie dewiacji, - okreSli6 cechy dewiacji pozytywnej i negatywnej, - okreSii6 kierunki przemian wspblczesnej rodziny, - wyja6niC: przyczyny dezorganizacji zycia rodzinnego.

Material natlczania

1. Przedmiot i dziedziny psychologii Pojgcie psychologii. Wsp6lczesne koncepcje psychoiogiczne cz4owieka. tcierunki rozwoju psychologii. Dziedziny psychologii. Metody baciawcze w psychoiogii: obselwacja, metody eksperymentalne, testy psychoiogiczne - zalety i ograniczenia metody testowej, analiza dzialania, portret psychologiczny.

Cwiczenia: Wykazywanie zalet i ograniczeli roinych metod badawczych slosowanych w pracy z osobqniepelnosprawn~.

2. Puocesy psychiczne cztowieka Procesy poznawcze: spostrzeganie, uwaga, pamigC, uczenie siq, myslenie i rozwiqzywanie problembw. Przebieg procesow emocjonalnych. Podlote, rodzaje, struktura, ekspresja emocji. Wptyw emocji na dzialanie. Kontrola i modyfikacja proces6w emocjonalnych. Procesy motywacyjne i wolicjonalne. Potrzeby jako czynnik motywujqcy dziatanie i rozwiqzywanie zadali. Sytuacje trudne: frustracja, stres psychologiczny - metody lagodzenia jego skutkow.

Cwiczenia: e Rbinicowanie procesdw poznawczych i rozpoznawanie ztudzeli

sensorycznych. o Analizowanie wpiywu wlasnych doswiadczeli iyciowych na proces

uczenia sig. e Rozpoznawanie wlasnych fizjologicznych i psychicznych reakcji

stresowych.

3. OsobowoSP. Koncepcje osobowosci. Skladniki osobowosci. Czynniki wplywajqce na rozwoj osobowosci w r6inych okresach iycia cztowieka. Rbtnice indywidualne.

Cwiczenia: 0 Wyltazywanie wptywu uprzeclzeli i stereotypbw na zachowanie

czlowielta.

4. Zagadnienia psychologii spoiecznej i rozwojowej Przedmiot i zadania psychologii spotecznej. Socjalizacja oraz war~~nk i jej peinego i prawidtowego przebiegu. Sfery rozwoju spolecznego czlowielta. Psycholoyia rozwojobvii - istota rozvvoju. Deiinicje rozwoju. Siery r o z ~ ~ o j u i plaszczyzny akiywnosci. Zmiany iiosciowe i jakosciowe w rozwoju.

Cwiczenia: Oltreslanie zrflian roz\~ojowych w roinych oltresacii tycia czlowielta.

5. Komunikowanie s ig Modele i ltoncepcje komunikacji mi$dzyludzkiej, Style komunikowania sie. Funkcje komunikacji interpersonalnej. Aktywne siuchanie. Komunikacja werbalna i niewerbalna.

Cwiczenia: * Rozpoznawanie oraz interpretowanie komunikat6w niewerbalnych. e Prowadzenie rozm6w z zastosowaniem technik aktywnego

sluchania.

6. Socjologia jako dyscyplina naukowa Przedmiot, podzialy i funkcje socjologii. Wig2 spokeczna i jej komponenty. Rodzaje i interpretacje wigzi spoiecznej. Wzajemne oddzialywania i wzory dzialah spotecznych. Funkcje kontrolne instytucji spotecznych.

Cwiczenia: Charaltteryzowanie stycznosci oraz stosunltow spotecznych dominujqcych w iyc iu spotecznym wybranych grup.

e Opracowywanie listy pozytywnych i negatywnych sankcji stosowanych w roinych instytucjach.

e Analizowanie skutecznosci stosowanych sanltcji.

7. Czynniki rozwoju spolecznego Proces dyfuzji kuiturowej - przejmowanie element6w kultury przez spoteczehstwo. Rodzaje ruch6w spolecznych i ich znaczenie. Etapy ksztaltowania, przyczyny powstawania i dynamika ruch6w spotecznych. Postgp techniczny i technoiogiczny jako warunek progresywnych zmian w spoteczehstwie.

8. feor ie dewiacji Przeglqd koncepcji dewiacji. Jednostka i spo~ecze~isiwo jake ir6dto dewiacji. Wybrane przejawy zachowafi clewiacyjnych zachodzqcych w grupach spofecznych.

Cwiczenia: e Analizowanie cech dewiacji pozytywnej i negatywnej. m Wsltazywanie zacho\nlan dewiacyjnycl~ na podstawie opisir

przypadk6w.

9. kdierarnki pedagogiki Problem interdyscyplinarnoSci. Pedagogika ogolna a pedagogiki szczeg6lowe: Pedagogika spofeczna, rewalidacyjna i resocjalizacyjiia, andragogika. Kierunki wspolczesnej pedagogiiti.

, IO~ Szkola jako Srodowisko wychowawcze Definicje niepowodzeti szkolnych. Przyczyny niepowodzeti szkolnych. Uczestnictwo rodzicow w procesie edukacji dzieci. Relacje rodzice - szkota.

Cwiczenia: s OitreSlanie zadati opiek~iticzo-wychowawczych szkoly. a Sporzqdzanie wykazu zadati szkoly wspierajqcej dzialalnoSC

Srodowisita lokalnego.

11. Podstawy pedagogiki spolecznej Podstawowe pojecia: wychowanie, Srodowisko, grupy spoteczne. Przedmiot pedagogiki spolecznej. Rodzina jako system. Funkcje rodziny. Typy rodzin. Wpiyw sytuacji ekonomicznej na f~~nkcjonowanie rodziny. Przyczyny dezorganizacji tycia rodzinnego. Uzaieinienia i ich wplyw na funkcjonowanie rodziny. Zakres zadati i funkcji instytucji spolecznych powolanych do wspierania rodziny, lnstytucje wspierajqce osoby niepetnosprawne.

Cwiczenia: e Analizowanie czynniltow powodujqcych dezorganizacje rodziny. 0 ldentyfikowanie przyczyn, problemow i sk~1tk6w sieroctwa

spolecznego. e Charakteryzowanie instytucji orar organizacji spolecznych wedl.~ig

funkcji i zadan.

Srodki dydaktyezne Encyklopeclle specjalistyczne. Stowniki pojec z dziedziny psychologii, socjologii i pedagogiki. Filmy dydaktyczne z dziedziny psychologii, socjologii i pedagogiki Foliogramy. Czasopisrna brantowe. Teksty prasowe. Zasoby in.ternetowe. Roczniki statystycz~ie GUS.

Uwagi 0 realizacji Program przedmiotu Podstawy psychoiogii, socjoiogii i pedagogiki

zawiera tresci stanowiqce podstawg teoretycznq do realizacji programow przedmiotow zawodowych. Celem realizacji programu jest ksztaltowanie umiejetnosci spotecznych niezbednych w pracy asystenta z osobq niepefnosprawnq. Szczegoinie wazne jest ksztaltowanie holistycznego spojrzenia ' na cztowieka w jego dziataniu i funkcjonowaniu spotecznym.

Program powinien by6 realizowany metodami aktywizujqcymi, takimi jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, burza mozgow metoda inscenizacji, gry dydaktyczne.

Ksztaltowanie umiejetnosci obserwowania zachowan partner6w w grupie, rozpoznawania probiernow, komunikowania sig, radzenia sobie ze stresem powinno odbywaC sig podczas cwiczeh. Cwiczenia powinny bye prowadzone w odpowiednio wyposaionych pracowniach, w 15 osobowych grupach z podziatem na 2-4 osobowe zespoly. Zajecia powinny by6 prowadzone w klimacie zaufania, otwartosci i partnerstwa. Atmosfera partnerstwa wyzwala aktywnosc uczniow, sprzyja wzajemnemu zrozumieniu, okazywaniu uczuC oraz konstruktywnemu rozwiqzywaniu problemow.

Proponuje siq nastepujqcy podzial godzin na reaiizacje poszczegoinych dziatow tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacjq poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Nauczyciei m o i e wprowadziC pewne zmiany, majqce na ceiu dostosowanie programu do specyfiki szkoty.

Prepozycje met& sprawdzaaia i oseny osiqg6aigC edukacyjnych uczniBw

Proces sprawdzania i oceniania osiqgnieC uczniow powinien dostarczyC iniormacji na temat zakresu i poziomu opanowania umiejetnoSci okreklonych w szczeg6lowych celach ksztalcenia.

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigC ucznibw powinno odbywaC sig systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriow.

W procesie oceniania naleiy zwracaC uwage na merytorycznq jakoSC wypowiedzi, poprawne stosowanie pojeC, poprawnose wnioskowania. Kontrola i ocena powinna motywowaC do pracy zar6wno ucznia, jak i nauczyciela.

WiadomoSci i umiejetnosci ucznia powinny by6 sprawdzane na podstawie: - sprawdzianow ustnych i pisemnych, - testow osiqgniek szkolnych, - obserwacji pracy uczniow podczas twiczeri.

Obserwujqc prace uczniow naleiy zwracaC uwage na: przestrzeganie regul zachowania przyjetych w grupie, aktywnoSC oraz umiejetnoSC tworczego mySlenia i rozwiqzywania problemow.

W ocenie koticowej naleiy uwzglednit wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Bochehska-Seweryn M., Kluzowa K.: Elementy socjologii. Interart, Warszawa 1996 Davis M.: Socjologia pracy socjalnej. Interart, Warszawa 1996 Goodman N.: Wstgp do socjologii. Zysk i S- ka, Poznan 2001 Kaminski A,: Funkcje pedagogiki spolecznej: praca socjalna i kulturalna. PWN. 1982 ~awczyt iska-~utrym Z.: NiepelnosprawnoSC - specyfika pomocy spotecznej. Interart, Warszawa 1996 Kawula St.: Pedagogika spoleczna: dokonania, aktualnosC, perspektywy. Podrecznik akademicki dla pedagogbw. Wydaw. Adam Marszalek, 2003 Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne cztowieka. PIP, Warszawa 1995 Kr6l-Fijewska M.: Stanowczo, tagodnie, bez Igku. W y d a \ ~ n i c t ~ o W. A. B., Warszawa 2005 Kr61-Fijewska M.: Trening asertywnosci: scenariusz i wykiady. Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeiwosci: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1993

Miluska J. (red.): Psychologia rozwiqzywania problemow spolecznych: wybrane zagadnlenia. Bonami, Poznati1998 Modzelewski W.: Wprowadzenie do socjologii. Interad, Warszawa 1996 Necki Z.: Komunikacja migdzyludzka. Drukarnia ,,Antykwa" Kralt6w- . ~

~ luczbork 2000 Olifirnowicz M. (red.): Pedagogika spoleczna. Zeszyty 1-3. Fundacja studidw i badati edukacyjnych, Warszawa 2003 Pease M.: Mowa ciala: jak odczytywab mySli innych ludzi z ich gest6w. . . ,,Jednosc, Kieice 2001 Plqtka K.: Socjologia a edukacja socjalna. Akapit, Torun 1996 Pilch T., Lepalczyk I. (red.): Pedagogika spoteczna: czlowiek w zmieniajqcym sig Swiecie. Zak, Warszawa 1995 Przetacznik-Gierowska M., Makie#o-Jarta G.: Podstawy psychologii og6lnej. WSiP, Warszawa 1989 Reykowski J.: Eksperymentaina psychoiogia emocji. PWN, Warszawa 1980 Ritzer G.: Makdonaldyzacja spoteczetistwa. Muza S.A., Warszawa 2003 Sgk H. (red.): Spoleczna psychologia ltliniczna. WNP, Warszawa 1993 Strelau J.: Psychologia. Podrgcznik akademicki. Tom II. Gdahskie Wvdawnictwo Psvcholo~iczne. Gdatisk 2000 s;czepatiski J.: ElemeGarne pojgcia socjologii. PWN, Warszawa 1967 Szewczuk W1. (red.): Cwiczenia eksperymentaine z psychologii og6lnei. . . . ~ - . PWN, ~ a r s z a w a 1985 Turowski J.: Mate struktury spoteczne. Towarzystwo Naukowe KUL, . . Lublin 1994 Turowski J.: Wielkie struktury spoteczne. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1993 Wnuk-Lipitiski E., Zitrlkowski M.: Pierwsza dekada niepodlegloSci. Proba socjoiogicznej syntezy. lnstytut Studiow Politycznych PAN, Warszawa 2001 Wroczytiski R.: Pedagogika spoleczna. PWN, Warszawa 1985 Ziembihski Zygmunt: Elementy socjologii. Ars boniet aequi, Poznati 1994

Wykaz liiefatury naiezy aktuaiizovvad w miare ukazywania siq nobvych pozycji wydawniczych.

SzcmegQBowe cele ksmtakceasia W wyniku procesu ksztatcenia uczeti/stuchacz powinien urflieC: - postuiyt sie podstawowymi pojeciami z zakresu anatomii, fizjologii

i patologii czlowieka, - scharakieryzo\~aC budowg i fizjologie poszczeg6lnych uklad6w

i narzqddw, - rozpoznat podstawowe procesy fizjologiczne zachodzqce

w organizmie cztowieka. - wykorzystat wiedzg z zakresu budowy i czynnosci organizmu

czlowieka w identyfikowaniu zaburzeli somatycznych, - zidentyfikowaC symptomy zaburzeli w funkcjonowaniu

poszczeg6lnych uktadbw, - okreslit czynniki usposabiajqce do powsiawania zaburzeh

psychicznych i neurologicznych, - sklasyfikowae podstawowe zaburzenia psychiczne i neurologiczne, - zidentyfikowaC symptomy zaburzeti psychicznych i neurologicznych.

Material nauczania

1. Anatomia, fizjologia i patologia ukladu krqienia Budowa i czynnosC serca. Krqzenie duze i mate. Funltcje uiciadu krqienia. Uktad naczyniowy. Objawy zaburzeti w funkcjonowaniu serca i uktadu krqienia.

Cwiczenia: e Wskazywanie przebiegu naczyti krwionosnych na tablicacli

i \)I ailasach anatomicznych. Dokonywanie pomiar~~ tqtna oraz okreslanie cech Zetna.

e Analizowanie objaw6w zaburzeti w pracy serca i ukladu krqzenia.

2. Anatomia, fizjologia i patologia ukladu pokarmowego 8uclowa i funkcje ukiadu pokarmowego. Gruczoly trawienne. Proces trawienia. Podstawowa przemiana materii. Objawy zab~~rze l i w funkcjonowaniu ~ ~ k i a d u pokarmowego.

Cwiczenia: Wyjasnianie procesow trawienia zachodzqcych w poszczeg6lnych odcinkach ukladu pokarmowego. . ldentyfikowanie symptomow zaburzen w -funkcjonowaniu uktadu pokarmowego.

3. Anatomia, fizjologia i patologia uktadu oddechowego Narzqdy wchodzqce w sklad ukladu oddechowego. Funkcje uktadu oddechowego. Fizjologia oddychania. Mechanizmy regulujqce oddychanie. Objawy zaburzeri w funkcjonowaniu ukladu oddechowego.

Cwiczenia: OkreSlanie czynnikow usposabiajqcych do powstawania zaburzeri oddechowych.

a ldentyfikowanie symptomow zaburzeri w funkcjonowaniu uitladu oddechowego.

4. Anatomia, fizjologia i patologia ukfaclu moczowego i ptciowega Narzqdy tworz~ce uklad moczowy. CzynnoSC wydzielnicza nerek. Sklad moczu. Wydalanie moczu. Budowa i funkcje narzqdow plciowych meskich i zeriskich. Objawy zaburzen w funkcjonowaniu ukladu moczowego i plciowego.

Cwiczenia: ldentyfikowanie objawow zaburzeri w ulttadzie moczowym.

e Rozpoznawanie problemow zwiqzanych z zaburzeniami w funkcjonowaniu narzqdd6w ptciowych.

5. Anatomia, fizjologia i patologia uktadu narzqdow ruchu Anatomia i fizjologia ukladu szkieletowego. Anatomia i fizjologia ukladu miqsniowego. Objawy zaburzeri w f~~nltcjonowaniu ~ ~ k l a d u narzqdow ruchu.

Cwiczenia: Wskazywanie potoienia i po lqc~ei i ltosci na modelu szkieletu czlowieka. Identyfikowanie polozenia poszczegolnych migsni na modelu muskulatury czlowieka. OkreSlanie dysfunkcji wystgpujqcych vv narzqdzie ruchu, na podstawie opisu przypadk6w.

6. Anatomia, fizjologia i patologia narzqd6w zzmysl6w Budowa i czynno6C oka, ucha, narzqdu smaku, powonienia, narzqdu czucia. Budowa i funkcje skory. Objawy zaburzeti w funkcjonowaniu narzqdbw zmysiow. Klasyfikacja zaburzeri narzqdu wzroku, klasflikacja zaburzeti sluchu.

Cj~iczenia: e Rbinicowanie podstawowych symptombw \Nystgpuj~cych

w zaburzeniach dotyczqcych narzqdbw zmyslbw.

7. Anatornia, fizjologia i patologia ukfadu neiwowego Rola ukladu newowego. Budowa i czynnost centralnego ukladu nerwowego. Budowa i czynnosb obwodowego ukladu newowego. Zaburzenia neurologiczne i psychiczne. Klasyfikacja zaburzeti psychicznych i neurologicznych.

Cwiczenia: e R6inicowanie podstawowych symptom6w zaburzen psychicznych.

8. Choroby zakaine Wybrane zagadnienie z irnm~lnologii. Podstawo~ive definicje: epidemia, epidemiologia, zakaienie, chorobotw6rczoSb.

Cwiczenia: a OltreSlanie przyczyn i identyfikowanie podstawowych symptombw

chorbb zakainych. e Analizowanie metod zapobiegania i posiepowania w przypadku

w y s t ~ i e n i a choroby zaltainej.

Qrodki dydakkyczne: Atlasy anatomiczne. lablice poglqdowe. Fiimy dydaktyczne i popularnona~lkowe Akty prawne. Plansze, schernaty, wyltresy, rysunlti. ivlapy.

Uwagi o realizacji Ceiem realizacji programu nauczania przedmiotu jest przekazanie

uczniom wiedzy o zaleinoSciach zachodzqcych miqdzy uktadami i narzqdami w organizmie cztowieka oraz ogoine przedstawienie zaburzen w ich funkcjonowaniu. Program zawiera tresci dotyczqce anatomii fizjologii i patologii, poszczegoinych ukladbw, ujqte w iogicznq catosc.

W procesie nauczania uczeri powinien nabyC umiejqtnosci obserwowania zmian w wyglqdzie, zachowaniu oraz reakcjach psychicznych osoby niepetnosprawnej spowodowanych chorobq. Nabyte umiejqtnosci pozwoiq uczniowi, w czasie towarzyszenia osobie niepelnosprawnej, podjqC dziafania zgodne z uprawnieniami oraz stosownie do stanu podopiecznego.

Program nalety reaiizowac w korelacji z nastqpujqcymi przedmiotami: promocja zdrowia i profilaktyka, asystowanie osobie niepelnosprawnej w rehabilitacji kompleksowej, zajecia praktyczne i praktyka zawodowa.

W procesie dydaktycznym naleiy dobrac metody nauczania i srodki dydaktyczne ulatwiajqce uczniom przyswojenie najtrudniejszych elementbw programu.

Zajqcia powinny by6 prowadzone metodami aktywizujqcymi, takimi jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadk6w, Cwiczenia. Cwiczenia zamieszczone w programie sq propozycjq do wykorzystania. Nauczyciei moze opracowaC Cwiczenia zgodnie z potrzebami edukacyjnymi i motliwe do zrealizowania w szkole. Przed przystqpieniem do Cwiczeti nauczyciel powinien przygotowac atlasy, opisy przypadkbw oraz programy komputerowe. Cwiczenia powinny by6 prowadzone w 15 osobowych grupach.

Proponuje siq nastqpujqcy podziat godzin na realizacjq poszczegblnych dzial6w tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziat6w majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadziC pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigC edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgniq6 uczni6w naiety prowadziC systematycznie, na podstawie ustalonych kryteri6w. Podstawowym kryterium oceniania jest stopieii realizacji zaplanowanych cel6w ksztalcenia. Dokonujqc oceny szczegolnq uwage naleiy zwr6ciC na: - poslugiwanie sie pojeciami z zakresu anatomii i patologii, - wyjaSnianie proces6w f~zjologicznych zachodzqcych w organizmie

czlowieka, - identyfikowanie symptom6w zaburzeti w funkcjonowaniu ukladtrw

i narzqd6w. WiadomoSci i umiejetnokci uczni6w mozna oceniaC na podstawie: - sprawdziandw ustnych i pisemnych, - test6w wiadomoSci i umiejetnoSci, - obserwacji pracy uczni6w podczas Cwiczeti.

Obserwujqc pracq uczni6w podczas Cwlczeti naleiy zwracaC uwage na umiejetnoSC wspbtpracy w grupie, rozwiqzywanie problembw oraz aktywnoSC i systernatycznoS6 w nauce.

W ocenie koticowej nalety uwzgledni6 wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Adamczyk K.: Pielegnowanie chorych po udarach m6zgowych. ,,Czelej", Lublin 2003 Baker P.: Metafory w psychoterapii. Gdatiskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdansk 1997 Berne E.: Dzied dobry i co dalej?. Dom wydawniczy REBIS, Poznah 1998 Bieleda T.: Zablocki J.: Ludzie niepelnosprawni a prawo. PZWL, Warszawa 1994 Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria. Tom 1-3. Urban & Partner, Wroctaw 2002 Brearley G.: Psychoterapia dzieci niepetnosprawnych ruchowo. WSiP, Warszawal999 Brearley G.: Psychoterapia dzieci niepelnosprawnych ruchowo. WSiP, Warszawal999

Brown L. (red.): Raport o stanie Swiata - 9985-1988. Worldwatch Institute o szansach przettwania ludzkosci. PWE, Warszawa '1990 Chodkowska M. (red.): Dziecko niepefnosprawne W rodzinie: socjalizacja i resocjalizacja. Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie- Sklodowskiej, Lublin 1995 Czabala Cz.: Zdrowie psychiczne. Zagrozenia i promocja. IPN, Warszawa 2000. Giec L., Trusz-Gluza M.: Choroba niedokrwienna serca. PZWL, Warszawa 1999 Haley J. Niezwykla terapia. Gdaliskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdalisk 1995 Jarosz M.: Podstawy psychiatrii. PZWL, Warszawa 1988 Jarosz M.: Psychologia lekarska. PZWL, Warszawal983 Kokoszko A. (red): Wprowadzenie do psychoterapii. AM im. M. Kopernika, Krak6w 1993 Kokot F.: Choroby wewngtrzne. Tom 1 i 2. PZWL, Warszawa 2005 Korniszewski L.: Dziecko z zespolem wad wrodzonych - diagnostyka dysmorfologiczna. PZWL, Warszawa 2004 Kubicka K., Kawalec W.: Pediatria. PZWL, Warszawa 2003 Kuchar E.: Atlas chorob zakatnych wieku dziecigcego. G6rnickie Wydawnictwo Medyczne, Wroclaw 2004 Kuipers L.: Praca z rodzinami chorych na schizofrenig. lnstytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 1997 Michajlik A,, Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia czlowieka. PZWL, Warszawa 2001 Nowak A,: Wybrane edukacyjne i prawne aspekty niepetnosprawnosci. ,,lmpuls", Krak6w 1999 Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Departament Polityki Zdrowotnej i Lecznicfwa 1994

Wykaz literatuiy naleiy aktualizowaC w miare ukazywania sic nowych pozycji wydawniczych.

Szcaegotewe ce$e ksdatcenia W wyniku procesu ksztaicenia uczerilsluchacz powinien umieC: - posluiyC sie pojeciami z zakresu pedagogiki specjalnej, - dokonaC analizy cel6w i zasad pedagogiki specjainej, - okreslid kateaorie osob nie~etnosprawnvch. - okreSliC form; postepowania terapeuty&no-wychowawczeyo, - scharakteryzowat metody stosowane w nauczaniu i wychowaniu

os6b niep&nosprawnych, - wykorzystaC w pracy Metode Ruchu Rozwijajqcego oraz Metode

Dobrego Startu, - dokonat analizy planu pracy dydaktyczno-wychowawczej, - okreSliC zaiotenia systemu ksztaicenia specjalnego, - dokonaC analizy systemow ksztalcenia i zatrudniania osob

niepelnosprawnych.

Material nauczania

1. Przedmiot i zakres pedagogiki specjalnej Definicje pojeC: pedagogika specjalna, norma, normalnoSC, zdrowie, choroba, niepelnosprawnosC (modele niepeinosprawnosci), uszkodzenie, uposiedzenie, kalectwo, inl~alidztwo, rewalidacja, resocjalizacja, rehabilitacja. Pedagogika specjalna jako nauka teoretyczna, empiryczna i praktyczna. Grupy osob bgdqce przedmiotem i podmiotem pedagogiki specjainej Subdyscypliny pedagogiki specjalnej.

ewiczenia: r Anaiizowanie tradycyjnej i wsp6lczesnej kiasyfikacji osob

niepehosprawnych.

2. Nurty teoretyczne w pedagogice specjalnej Pojecia: kompensacja, resocjaiizacja, terapia pedayogiczna. Cecihy wspoine form postqpowania terapeutyczno-wychowawczego.

Cwiczenia: * Wykazywanie roinic w formach poslgpowania terapeutyczno-

wychowawczego.

3. Cele i zasady pedagogiki specjalnej Ceie nauczania i wychowania osob niepelnosprawnych. Zasady pracy pedagogicznej.

Cwiczenia: Sporzqdzanie katalogu celow stosowanych w nauczaniu i wychowaniu osob niepetnosprawnych.

o Sporzqdzanie kataiogu zasad stosowanych w nauczaniu i wychowaniu osob niepetnosprawnych.

4. Metody pedagogiki specjalnej Metody nauczania w ksztatceniu specjalnym ze szczegolnym uwzglednieniem metody oSrodkow pracy. Metody wspomagajqce pracg pedagoga specjalnego: Metoda Ruchu Rozwijajqcego (Scherborne), Metoda Dobrego Startu (Bogdanowicz) oraz SwiadomosC ciala, kontakt i komunikacja(M. Ch. Knillow). Formy organizacyjne stosowane w ksztalceniu specjalnym.

Cwiczenia: Sporzqdzanie scenariusza zaj$ z zastosowaniem metody oSrodk6w pracy. Wykonywanie przyktadowych Cwiczeri stosowanych w mefodach: W. Scherborne, M. i Ch. Knill6w oraz M. Bogdanowicz. Dostosowywanie metod pedagogiki ogolnej dla potrzeb pedagogiki specjalnej i stosowanie ich w sytuacjach symulowanych.

5. Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej Cechy dobrego planu. Czynniki uwzglgdniane w planowaniu pracy. Rodzaje planow w ksztatceniu specjalnym. Przygotowanie metodyczne. Przygotowanie organizacyjne.

Cwiczenia: o Sporzqdzanie listy cech dobrego planu dydaktyczno-

wychowawczego. OkreSlanie i analizowanie czynnikow warunkujqcych powstanie planu. Dobieranie tresci ksztatcenia oraz metod i srodk6w dydaktycznych do zaplanowanych celow.

8. ZaloPenia systemu ksztalcenia specjalnego w Polsee Systemy ksztalcenia i zatrudnienia: segregacyjny, czgsciowo i catkowicie integracyjny. Plac6wlti edukacyjne organizujqce proces ksztatcenia specjalnego.

Cwiczenia: e Analizowanie zalet i wad poszczeg6lnych system6w nauczania

i zatrudniania osbb niepetnosprawnych. e Analizowanie funkcjonowania placo!~lti ksmtalcenia specjalnego,

na podstawie spostrzeieti dokonanych podczas wycieczki dydaktycznej.

Srodki dydaktyczne Tablica, pisaki. Tablica flip-chart, markery. Rzutnik pisma, foliogramy. Odtwarzacz wideo, wideokasety. Teksty ir6dlowe.

Uwagi o realizacji Realizacja programu nauczania przedmiotu Podstawy pedagogiki

specjainej powinna by6 prowadzona w korelacji z przedmiotem asystowanie osobie niepetnosprawnej w rehabilitacji kompleksowej. Celem realizacji programu jest zapoznanie uczni6w z problemami os6b niepelnosprawnych oraz z dokonujqcymi sie zmianami w systemie opieki, rehabilitacji oraz ksztalcenia os6b niepetnosprawnych. Umiejetnosci opanowane przez uczniow w czasie realizacji programu s q niezbedne w dalszym procesie ksztatcenia asystenta osoby niepetnosprawnej.

Tresci programowe powinny b y t realizowane metodq wykladu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pracy z tekstem oraz twiczeti w grupach 15-osobowych. Zaleca sie organizowanie wycieczek dydaklycznych do szk6t specjalnych.

Proponuje sie nastepujqcy podziaf godzin na reaiizacje poszczeg6inych dzial6w tematycznych:

Lp. / Dzialy temaiyczne I Liczba godzin 1. / Przedmiot i zakres pedagogiki specjalnej 1 6

1 2 I \ - f ly teoreiyczne ! 3 , . , Cele i zasady peoagogI ( s p z < ~ e j . . . - . - -. .- . . - ,. 4 .:!letod~.~edag?g;ki sp.eclaneiei ...-___..- 2 - 8 .- --

S__rPlanov~an e-p!qcy-dydak!yc=vycpo!.av cze, . - . -. - - - .. - . . ' 6 Zarozen.as,:s!cmtl kszra!cen'a specanego w Posce.. . . . . . . - - 5 .,

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczeg6lnych dzialow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moze wprowadzit pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

20

Propozycje met& sprawdsania I sceny osiqgniqk edukacyjnyck ucznia

Sprawdzenie i ocenianie osiqgniek ucznia nalety przeprowadzak systematycznie, na podstawie ustalonych kryteri6w.

Oceniajqc poziom wiediy i umiejetnoSci ucznia naleiy brat pod uwage: - stopieli przyswojenia wiadomosci i umiejetnosci, - aktywne i systematyczne uczestnictwo w zajeciach. - poprawnosE postugiwania sie specyficznq teFmino~o~iq. WiadomoSci i umiejetnosci uczni6w naleiy oceniat na podstawie: - sprawdziandw ustnych i pisemnych, - test6w osiagnigc szkolnych, - obserwacji pracy uczni6w podczas cwiczen.

W ocenie kolicowej naleiy uwzglqdnic wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Chodkowska M.(red.): Dziecko niepelnosprawne w rodzinie: socjalizacja i resocjalizacja. Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie- Sklodowskiej, Lublin 1995 Doroszewska J.: Pedagogika specjalna. Ossoiineum, Wroctaw 1989 Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Wydawnictwo UAM, Poznali 2003 Hulek A,: Pedagogika rewalidacyjna. PWN, Warszawa 1988 Kosakowski C.: Wqztowe problemy pedagogiki specjalnej. Wydawnjctwo Edukacyjne ,,Akapit", Torun 2003 Lipkowski 0.: Pedagogika specjalna. PWN, Warszawa 1981 Palak 2. (red.): Pedagogika specjalna w reformowanych ustroju edukacyjnym. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 Sekowska Z.: Pedagogika specjalna - zarys. PWN, Warszawa 1995 Sekowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydaw., Warszawa 7001

Sowa J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Wydawnictwo Oswiatowe FOSZE, Rzeszow 1997 Stawowy-Wojnarowska I.: Podstawy ksztalcenia specjalnego. WSiP, Warszawa 1989 Zabtocki K.: Dziecko niepetnosprawne, jego rodiina i edukacja. Talc, Warszawa 1999

Wyltaz literafury nalezy aktualizowad w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

Szeaegairlowe ceie Basztakeeaia W wyniku procesu ksztalcenia uczelilsluchacz powinien umieC: - wyjaSniC znaczenie wiedzy z zakresu ekonomii i prawa

w wykonywaniu zawodu asystenta osoby niepelnosprawnej, - postuiyC sie podstawowymi pojeciami z zakresu ekonomiki

I prawa, - zinterpretowae procesy zachodzqce w zyciu gospodarczym oraz

dostrzec uwarunkowania polityki gospodarczej, - zinterpretowae przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuriczego

oraz prawa pracy i prawa o ubezpieczeniach spolecznych, - wykorzystat przepisy prawa w dzialalnosci zawodowej, - dokonaC analizy powiqzali miedzy przyczynami i skutkami proces6w

gospodarczych, - zinterpretowat zaleinosci miedzy procesami gospodarczymi

i spoiecznymi, - okreSliC podstawowe problemy gospodarcze i problemy prawne.

Material. nauczania

1. Podstawowe pojgcia prawne Pojecie prawa. System prawny. Prawo przedmiotowe. Prawo podmiotowe. Gaigzie prawa. Norma prawna. Akt prawny. Przepis prawny.

Cwiczenia: Wskazywanie rbinic miqdzy normq prawnq, aktem prawnym i przepisem prawnym.

2. Qsoby niepetnosprawne w iwietle prawa cywilnegc irbdla prawa cywilnego. Podstawowe masady prawa cywilnego. Podmioty prawa cywilnego: osoba fizyczna, osoba prawna. Pojgcia: zdolnost do czynnokci prawnej, zdolnoSC prawna. lnstytucja ubezwiasnowoinienia i jej prawne nastepstwa. Wybrane zagadnienia z zakresu prawa zobowiqzan. Podstawy prawa spadkowego. Podstawy prawa rzeczowego. Pojecie przedstawicielstwa ustawowego oraz pelnomocnictwa.

3. Prawo vodzinne irodia prawa rodzinnego i opiekuhczego. Stosunlti prawne migdzy matzonkami. Stosunki prawne migdzy rodzicami a dzieCmi. Pojgcie opiekuna prawnego i kurateli. Obowiqzki opiekuna prawnego i kuratora. instytucja przysposobienia i jego rodzaje. Obowiqzek alimentacyjny.

4. Organy ochrony prawnej i obstugi prawnej Struktura sqdownictwa powszechnego. Organy obslugi prawnej: prokuratura, notariat, adwokatura, radcy prawni. Rzecznik Praw Obywatelskich.

5. Osoby niepelnosprawne w swietle przepis6w prawa socjainego NiepetnosprawnoSC w aspekcie prawnym. Prawa os6b niepetnosprawnych w Swietie przepisow: ustawa o rehabiiitacji zawodowej i spotecznej oraz zatrudnianiu osob niepetnosprawnych, ustawa o dziatalnoSci poiytku publicznego i o wolontariacie, ustawe o pomocy spotecznej. Zadania samorzqdu wojewodztwa (ktore mogq byC) dofinansowane ze Srodkow Pahstwowego Funduszu Rehabilitacji Os6b Niepetnosprawnych. Karta praw osob niepelnosprawnych. Deklaracja os6b niepetnosprawnych. Prawo wsp6inotowe dotyczqce niepetnosprawnoSci. Prawo krajowe w zakresie przeciwdzialania dyskryminacji, lnstytucje podejmujqce problematykg zwalczania dyskryminacji z uwagi na niepetnosprawnoSC. Pomoc udzieiana przedsigbiorcom zatrudniajqcym osoby niepelnosprawne.

Cwiczenia: Analizowanie akt6w prawnych regulujqcych funkcjonowanie osoby niepetnosprawnej.

6. Pianowanie, organizacja i zarzqdzanie Procesy tworzenia i podejmowania decyzji. Pojecie organizacji i zarzqdzania. UmiejetnoSC podejmowa~iia decyzji jako element zarzqdzania. Funkcje i technilti zarzqdzania. Cele i funkcje motywowania pracownik6w.

Cwiczenia: Analizowanie poszczeg6lnych stylow zarzqdzania. Wskazywanie najwazniejszych funltcji zarzqdzania. Przedstawianie sposobow motywowania pracownikow do efektywnej pracy.

7. Finanse publiczple I polityka budietowa Pojecie finansow pubiicznych. Budiet. Podziat wydatkow i clochodbw budzetowych ze wzglgdu na ich specflikq. Rezerwy obowiqzkowe i nadobowiqzkowe. Rola podatkow IN budzecie paiistwa. Rodzaje i podziai podatk6w.

8. Uynelc pracy, prowadzenie ds~alalnosci gospodarczej Osoby niepetnosprawne na rynku pracy. Sposoby aktywnego i skutecznego poszukiwania pracy. UmiejgtnosC prezentowania swoich umiejetnoSci podczas poszukiwania pracy. Podstawowe przepisy kodeksu pracy zwiqzane z zatrudnieniem. Charalderystyka podstawowych rodzajbw przedsigbiorstw. Spolki, sp6tdzielnie, przedsigbiorstwa jednoosobowych wtascicieli. Zaktadanie, specyfika i prowadzenie wiasnej dzialalnosci gospodarczej. Znaczenie i rola Poiskiej Organizacji Pracodawcow Os6b Niepetnosprawnych.

cwiczenia: e Analizowanie specyfiki zatrudnienia i rynku pracy.

Analizowanie najwazniejszych przepisow kodeksu pracy zwiqzanych z zatrudnieniem.

8 Analizowanie praw i obowiqzkbw pracodawcy oraz pracownika. Analizowanie sposob6w skutecznego poszukiwania pracy.

* OkreSlanie i analizowanie podstawowych czynnoSci zmierzajqcych do podejmowania dziatalnoSci gospodarczej.

srodki dydaktyczne Akty prawne. Wykresy i rysunki. Filmy dydaktyczne i popularnonaukowe. Artykub prasowe. Wzory pism. Foliogramy. Plansze pogl~dowe. Zeszyty Orzecznictwa Sqdu Najwyzszego. Roczniki statystyczne GUS. Publikacje organ6w samorzqdowych. Encyklopedie specjalistyczne. S4owniki pojgt z dziedziny nauk ekonomicznych Zasoby internetowe.

Uwagi o realizaeji Program przedmiotu Podsi'awy prawa i ekonomiki obejmuje treSci

z zaltresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i przepisow prawnych dotyczqcych os6b niepelnosprawnych oraz tresci z zaltresu ekonomii, organizacji i zarzqdzania, finans6w publicznych i polityki budietowej, rynku pracy, kierunkow politylti gospodarczej Wspolnoty Europejskiej.

Celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie uczniow z uwarunkowaniami i zaleinosciami zachodzqcymi w rzeczywistosci prawno-ekonomicznej i spolecznej.

Program powinien bye realizowany metodami: wykladu, dyskusji dydaktycznej i Cwiczen. Ze wzglqdu na specyfikg przedmiotu uczeri powinien w pierwszej kolejnoSci przyswoiC wiedzg dotyczqcq prawa. Szczegolnq uwage naleiy zwrocit na przepisy prawa socjalnego i rodzinnego. Uczniowie powinni nabye umiejetnosci analizowania tekstow irtrdtowych oraz interpretowania przepisow prawa socjalnego krajowego i wspolnotowego.

Cwiczenia powinny sie odbywac w 15 osobowych grupach, w pracowni wyposatonej w czasopisma zawodowe, irodta prawa oraz programy komputerowe.

Propon~~je sie nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczeg6lnych dziatow tematycznych:

i 4 lorgan! ocnrony para I oosr-Q pra5ne. .. / . -. -3-- 5,- -Osob_y r;epa~nospravrne a swietle przep;sopra!asocan.egp, ... 10-

I Razem 1 28 I

Liczba godzin 2 3 3

Lp. 1. 2 . 3.

Zaproponowane w tabeli iiczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Na~~czyciel mo ie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoty prowadzonych zajcC.

Dziaty tematyczne Podstawowe pokcia prawne Osoby niepelnosprawne w Swietle prawa cywilnego Prawo rodzinne

F~sopozycj~e rnetod sprawdzania i sceny oeiqgnlqC edeakacyjnych ucenia

Proces oceniania i sprawdzania osiqgnigc ucmiow powinien odbywat sig systematycznie na podstawie okreslonych kryteribw. Oceniajqc poziom wiadomosci i umiejgtnosci ucznia nalezy brat pod uwagg: - stopieh opanowania wiadomoSci i umiejgtnosci, - umiejgtnoS6 samodzielnego myslenia, - umiejgtnoS6 wykorzystania wiedzy teoretycznej w rozwiqzywaniu

zadah praktycznych, - aktywne i systematyczne uczestnictwo w zajgciach. Sprawdzanie i ocenianie powinno byc dokonywane na podstawie: - sprawdzianBw ustnych i pisemnych, - testow osiqgnigt szkoinych, - obserwacji pracy uczni6w podczas cwiczeti.

Obserwujqc pracg ucznibw nalezy zwracat uwage na umiejetnost wsp6ipracy w grupie, tw6rczego myslenia i postugiwania sig .terrninologiqz zakresu prawa oraz interpretowania przepisow prawa.

W ocenie koricowej nalezy uwzglgdnit wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Cyrson E.: Kompendium wiedzy o gospodarce. Wydawnictwo PWN, Poznah-Warszawa 2000 Czachor Z., Mojsiewicz C., Wallas T.: Stownilc wiedzy o UE. Wydawnictwo Uniwersytetu im A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznati 2001 GodnoSt cztowieka a Prawa ekonomiczne i socjalne: ksigga jubileuszowa wydana w piqtnastq rocznicg ustanowienia Rzecznilta Praw 0bywateiski.cii. Biuro Rzecznika Praw Obywateiskich 2003 Kolaticzyk K.: Prawo rzymsltie. Wydabv Prawnicze ,,LexisNexisV, Warszawa 2001 Nasitowski M.: Ekonornia w procesie przeltsztalceh systemowych. Paiistwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1990 Nasitowski M.: System rynltowy: podstawy mikro i makroekonomii. ,,Key Text', Warszawa 2000 Piasecki K.: Kodeks rodzinny i opiekuiiczy z ltomenlarzem. Wydaw. Prav~nicze ,,LexisNexisn, Warsza\~~a 2002 Rornanow B.: Historia mysli ekonomicznej w zarysie. Wydawniciwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznan 1999

Tendera-Wtaszczuk H.: Rozszerzenie Unii na wschod. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2001 Winiarski B., Patrzatek L.: Promowanie rozwoju lokalnego i regionalnego. Warszawa 1994 Winiarski B.: Polityka gospodarcza. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1999 Winiarz J.: Prawo rodzinne. Wydaw. Prawnicze ,,LexisNexis", Warszawa 2001 Kodeks Cywilny z kornentarzern, BECK 2004 r. Zeszyty Orzecznictwa Sqdu Najwytszego Akty prawa dotyczqce osob niepetnosprawnych.

Wykaz literafuty nalety aktualizowaC w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

Szezegblswe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczerilstuchacz powinien umieC: - przedstawib genezg polityki spotecznej, jej rozw6j i problemy, - wyjasniC podstawowe pojecia, cele i zadania polityki spolecznej, - scharakteryzowaC zwiqzki migdzy politykq spolecznq a politykq

gospodarczq, - posluiyC sig metodami badawczymi stosowanymi w polityce

spolecznej, - posluiyd si? krajowymi i migdzynarodowymi podmiotami polityki

spolecznej, - scharakteryzowaC politykg spolecznqw gospodarce rynkowej, - scharakteryzowaC system zabezpieczeri spolecznych w Polsce, - okreSliC cele poiityki spolecznej wobec os6b niepetnosprawnych, - scharakteryzowaC modele polityki spolecznej, - skorzystaC z podmiot6w polityki spolecznej przy rozwiqzywaniu

problemow podopiecznych, - wyjaSniC znaczenie podstawowych pojgC dotyczqcych problem6w

i kwestii spotecznych, - scharakteryzowaC najbardziej dokuczliwe problemy i kwestie

spoleczne wystgpujqce we wsp6lczesnym spoteczeristwie, - okreSliC role diagnozy spolecznej w rozwiqzywaniu problem6w

spolecznych, - rozpoznaC czynniki wplywajqce na wykluczenie spoleczne jednostki

i rodziny, - przedstawik instytucjonalnqodpowiedz na problemy spoleczne.

1. Geneza i rozwoj polityki spoiecznej X\vistie sporeczne n,ystep~&ce VJ X\/I I i XIX VJ. oraz ich v~plp! na ksztaltowanie sig- polityki spotecznej. Formowanie sig polit-yki spolecznej jako dyscypliny naukowo-badawczej. Podstawowe nurty rozwoju polityki spolecznej, prekursorzy, problematyka badawcza. Definicje polityki spolecznej.

2. Zakres i zadania polityki spo#ecznej Zakres przedmiotowy i podmiotowy polityki spolecznej. Jednostka, rodzina i grupa spoleczna w krggu zainteresowari polityki spolecznej.

Diagnoza iudzkich potrzeb i sposoby ich zaspoltajarlia w poiityce spotecznej. Kataiog potrzeb watnych i wymagajqcych interwencjonizmu paristwa.

~wiczenia: e Okreslanie zakresu polityki spolecznej na podstawie definicji. * Sporzqdzanie wykazu potrzeb spotecznych z uwzglqdnieniem wieku

os6b potrzebujqcych pomocy.

3. Wspcitzale2noSC polityki spotecznej i gospodarczej Ekonomiczne podstawy zatoieii i reaiizacji polityki spotecznej w gospodarce rynkowej. Rola patistwa w polityce spolecznej, roia rynku w polityce spolecznej, rola spoteczetistwa obywatelskiego w polityce spolecznej. Rozw6j gospodarczy a postqp spoteczny. Polityita gospodarcza a polityka spoteczna.

Cwiczenia: e Wskazywanie wzajemnych zaleinosci miqdzy politykq spotecznq

a politykq gospodarczq.

4. lnstrumenty polityki spotecznej Swiadczenia socjaine. System zabezpieczeri spolecznych. Techniki zabezpieczania spolecznego. Ubezpieczenia spoleczne. Rola podatkow w polityce spolecznej. Pomiary poziomu zycia. Minimum socjalne, minimum egzystencji, linia ubostwa. Polityka spoleczna a pomoc spoleczna. Perspektywy rozwoju instrument6w polityki spolecznej.

~wiczenia: 0 Anaiizowanie stosowanych techniic zabezpieczenia spotecznego. e Wykazywanie r6znic w systemach zabezpieczeri spotecznych

w itrajach Unii Europejskiej.

5. Podstawowe podmioty polityki spotecznej Jednostka, rodzina i grupa spoteczna jako podmiot i przedmiot zainteresowania poiityki spotecznej. Znaczenie i roia krajowych podmiotow poiityki spolecznej. Samorzqd terytorialny jako lokainy podmiot polityki spotecznej. Znaczenie i roia migdzynarodowych podmiotow polityki spotecznej. Rola konwencji i zalozeti Miqdzynarodowej Organizacji Pracy w ksztattowaniu politylti spotecznej. Pozapanstwowe podmioty politylti spotecznej: organizacje spoteczne, wspoinoty iokalne, f~~ndacje, organizacje charytatywne, grLlpy samopomiocowe.

Cwiczenia: e Analizowanie roli lkonwencji i zaleceri Miedzynarodowej Oryanizacji

Pracy w ksztaltowaniu miedzynarodowej polityki spolecznej i okreslanie jej znaczenia dla Polski.

6. WartoS.ci i prawa czlowieka w polityce spolecznej WartoSci i wartoSciowanie w polityce spolecznej. Postep spoteczny gl6wnym celem polityki spotecznej. Prawa socjalne i swobody obywatelskie. Definicja pojeC: rownoSC, wolnoSC, sprawiedliwoSC spoleczna, bezpieczenstwo socjalne, wyrownywanie szans iyciowych, solidarnoSC. Rola prawa w polityce spolecznej.

Cwiczenia: e Analizowanie systemu bezpieczetistwa socjalnego w Polsce.

7. Wsp6lczesne kwestie spoleczne Pojecie problemu spolecznego i kwestii spolecznej. lstota kwestii spolecznych. Ewolucja kwestii spolecznych. Sposoby definiowania pojecia kwestii spotecznych. Kwestie spoleczne w wymiarze globalnym, regionalnym, paristw, wsp6lnot lokalnych. ZbiorowoSci szczeg6lnie zagroione kwestiami spolecznymi. Aktualne kwestie spoleczne w Polsce: bezrobocie, ubostwo, edukacja, zjawiska patologii spolecznej, iebractwo, problem czasu wolnego, zatrudnienie, dezorganizacja rodziny. OdpowiedzialnoSC i rola polityki spolecznej w lagodzeniu kwestii spotecznych. Rola i znaczenie profilaktyki LV przeciwdziataniu kwestiom spolecznym. lnstytucje wobec kwestii spotecznych.

Cwiczenia: Opracowywanie wykazu cech szczeg6lnych kwestii spoiecznych.

Y Wskazywanie najwainiejszych problemow I kwestii spotecznych w miejscu zamieszkania, w skali kraju, w skali Swiata.

e Analizowanie przyczyn i skutkow najistotniejszych kbvestii spotecznych, taltich jalk: alltoholizm, AIDS, bezdomnoSC, bezrobocie, dezoraanizacia rodzinv, narkomania, nieuelnosurawnosC. , , prostyhcja, 'przemoc w rodzinie, przestqpczo~&, samobbjstwa; ubostwo, uchodictwo, problemy mniejszosci narodowych, iebractwo.

* Przedstawianie problembw i kwestii spotecznych, majqcych znaczenie w obecnych realiacli spoleczno- ekonomicznych.

B Charaltieryzowanie grup IudnoSci najbardziej naratonych na blokady zaspokajania podstawowych potrzeb.

Mnaiizowanie prqjeidow socjalnych, stanowiqcych skiileczny Srodek naprawczy i profilaMyczny wobec okre6loinej dolegliwo8ci spoiecznej.

Fhodki dydaktyczne Roczniki statystyczne GUS. Publikacje statystyczne urzqdow ptiishvowych. Publikacje organow samorzqdodowych. Publikacje organow pozarzqdowych. Encyklopedie specjalistyczne. Slowniki pojqc z dziedziny nauk spoiecznych. Akty prawne: dzienniki ustaw, monitory i inne. Filmy dydaktyczne o tematyce spolecznej. Teksty prasowe. Zasoby internetowe.

Uwagi o realizacji Program przedmiotu Polityka spoleczna obejmuje treici dotyczqce

genezy, zadari i rozlwojoju polityki spoiecznej, instrumentow polityki spotecznej, zwiqzkow miqdzy politykq spoiecznq a politykq gospodarcz;t podmiotow polityki spolecznej, wspolczesnych problem6w i kwestii spoiecznych.

Celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie uczniow z og6lnymi pojqciami z zakres~i nauk spolecznych, funkcjami polityki spoiecznej i jej roli w zaspokajaniu potrzeb jednostki, rodziny i spoleczelislwa oraz uksztaltowanie systemu wartoSci potqdanego u przyszlego asystenta osoby niepelnosprawnej. lstotne jest rowniet przedstawienie uwarunkovvah i wsp6izaletnosci zachodzqcych miqdzy procesami spoleczno - gospodarczymi a potrzebami spolecznymi oras metod badawczych stosowanych w polityce spotecznej. Opanowanie tych wiadomoSci i umie j~nosc i pozwoli ~lczniom rozpoznawak i oceniaC zloionoS6 zjawisk spolecznych.

lnierdyscyplinarny charakter politylti spoiecznej, zwiaszcza jej silne zwliqzki z ekonomiq i socjologiq wymagajq wnikliwego omowienia zagadnieh spoieczno-ekonornicznych. TreSci te mogq stanowic dla ~1czni6w tr~~dnosc, dlatego naleiy dobra6 metody v/yzwalajqce zainteresowanie i aktywnosc ~iczniow. Program powinien by6 realizowany metodq wykladu, dyskusji dydaktycznej, rnetociq przypadkbw oraz Cwiczeii.

Zajgcia powinny odbywaC sig w pracowni wyposaionej w specjalistycznq literaturq, ir6dta prawa, czasopisma zawodowe oraz Srodki audiowizualne.

Proponuje sig nastgpujqcy podziat godzin na realizacje poszczegoinych dziai6w tematycznych:

j 7. / Wsp6lczesne kwestie spoleczne 15 a"7pmi LIQ

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegoinych dzial6w majq charakter orientacyjny. Nauczyciel mo ie wprowadzit pewne zmiany, majqce na celu dcstosowanie programu do specyfiki szkoly.

Liozba godzin 6 6 5

10

Lp. 1. 2. 3. 4.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigk edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnieC uczni6w nalety przeprowadzat systematycznie, na podstawie ustalonych kryteri6w. Przedmiotem oceny powinna bye: merytoryczna jakoSC wypowiedzi, poprawno66 wnioskowania, prawidtowoSC definiowania pojqC.

W procesie sprawdzania i oceniania szczeg6lnq uwage nalety zwracac na umiejgtnosci: - identyfikowania kwestii spoiecznych w Srodowisku iokalnym, - charakteryzowania przyczyn i skutk6w najistotniejszych kwestii

spotecznych, - charakteryzowania systemu zabezpieczenia spolecznego. Osiwniecia uczni6w moina oceniaC na podstawie: - sprawdzian6w ustnych i pisemnych, - testdw osiwniqC szkolnych z zakresu poszczeg6inych dziat6w

tematycznych, - obsetwacji pracy uczni6w podczas Cwiczeri.

W ocenie kolicowej naleiy uwzglqdniC wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiqgnipe ucznia.

Dzialy tematyczne Geneza i rozwoj polityki spolecznej Zakres i zadania polityki spolecznej Wsp6lzaletnoSC polityki spolecznej i gospodarczej lnstrumenty polityki spolecznei

hiteratuna Auleytner J., Glqbicka K.: Polskie lkwestie socjalne na przetonlie wiekow. Elipsa, Warszawa 2001 Auleytner J.: Glqbicka K.: Polityka spoteczna pomigdzy opiekuhczoBciq a pomocniczoSciq. WSiP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoleczna teoria i organizacja. TWP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoleczna, czyli ujarzmienie chaosu socjalnego. Wyd. WSP, Warszawa 2000 Barr N.: Ekonomika polityki spotecznej. Wyd. AE, Poznan 1993 Glqbicka K.: Polityka spoleczna w Unii Europejskiej - aspekty aksjologiczne i empiryczne. Elipsa, Warszawa 2000 Golinowska S.: (red.): Polska bieda II: kryteria, ocena, przeciwdzialanie. IPiSS, Warszawa 1997 Golinowska S.: Polityka spoleczna - koncepcje, instytucje, koszty. Poltext, Warszawa 2000 Gorczycka E.: Polityka spoleczna wobec osob niepelnosprawnych. Wydaw. PC, Czgstochowa 1992 Januszek H.: Aksjologiczne kontrowersje wokcit transforrnacji systemowej. W : Aksjologiczne i metodologiczne problemy socjologii ekonomicznej. red. F. Krzykala, Wyd. AE, Poznari 1996 Kawczyhska-Butrym 2.: NiepelnosprawnoSt - specyfika pomocy spotecznej. BPS, Warszawa 1996 Koczur W.: Zadania samorzqdu terytorialnego w zakresie pomocy spolecznej. Samorzqdowa polityka spoleczna pod red. Frqckiewicz- Wronka A., Warszawa 2000 Kowalak T.: Marginalnost i marginalizacja spoteczna. BPS, Warszawa 1998 Kr61 K.: Zebractwo w Polsce jako kwestia spoleczna. W: Socjologiczne i ekonomiczne zagadnienia gospodarki rynkowej - szanse i zagrozenia. red. Januszek H., Wyd. AE, Poznari 2002 Ksieiopolski M.: Modele polityki spolecznej. IPiSS, Warszawal999 Przymehski A.: BezdomnosC jako kwestia spoleczna w Polsee wsp6tczesnej. Wyd. AE, Poznati 2001 Ratyriski W.: Problemy i dylematy polityki spotecznej w Polsce. Difin, Warszawa 2003 Rysz-Kowalczyk B. (red.): Leltsykon polityki spotecznej.: Aspra-Jr, Warszawa 2002 Rysz-Kowalczyk B.: Szatur-Jaworska 0. (red.): Wok01 teorii polityki spolecznej. IPS, Warszawa 2003 Tarnowska E.: Przeciw biedzie - programy, pomysly, inicjatywy. Oficyna Naultowa, Warszawa 2002

- loczyslti W. (red.): Natura i kwestia ub6stwa. Osrodek Badari Spotecznych, Warszawa 1991 Warzywoda..Kl.uszyliska W. Grolowska-Leder J.: Wielkomiejska bieda w okresie transformacji: (zasiikobiorcy pornocy spolecznej). lnstytu! Socjologii Uniwersytetu L6dzkiego ,,Omega Praksis", C6di 1996

Wykaz literafury nalezy akfualizowad w miare ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

Szcseg6iowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeril stuchacz powinien umied: - przedstawit genezg oraz rozwoj pracy socjalnej, - wykazat roinice pomiedzy formami pracy socjalnej, - scharakteryzowad modeie pracy socjalnej, - postutyd sig terminologiq z zakresu pracy socjalnej, - scharakteryzowat rodzaje i typy diagnozy spotecznej, - wyjaSniC znaczenie diagnozy decyzyjnej dla planowanych dziatai?

socjalnych, - zastosowat obserwacjg, wywiad, analizg dokumentow i badania

ankietowe w pracy socjalnej, - dokonat analizy wynik6w przeprowadzonych badan oraz

sformutowal: wnioski, - scharakteryzowat metodg indywidualnych przypadkow, - zaplanowat pracg z osobq niepelnosprawnq z uwzglgdnienie~n jej

moziiwoSci i ograniczeli. - okreSliC obszar wspotdziatania z pracownikiem socjalnym

oraz innymi specjalistami w pracy metodq indywidualnych przypadkow,

- scharakteryzowat metodg pracy grupowej, - okreslit znaczenie grupy wsparcia dla poprawy funltcjonowania

spolecznego osoby niepetnosprawnej, - wtqczyi: osobe niepetnosprawnq do grup wsparcia funkcjonujqcych

w Srodowisku lokalnym, - scharakteryzowab wsp6tczesnq rodzing, - s~harakter~zowat procedury systemowego zmieniania sytuacji

rodziny, - zaplanowal: pracg z rodzinq osoby niepetnosprawnej, - wtqczyd sie w proces diagnozowania rodziny, - podjqt wspotpracg z pracownikiem socjainym oraz innymi

specjalistami we wspieraniu rodziny osoby niepetnosprawnej, - zdefiniowat metodg organizowania spotecznosci lokainej, - okreslit role organizacji pozarzqdowych w dziataniach z osobq

niepetnosprawnq i na jej rzecz, - scharakteryzowat modele pracy ze spotecznosciq lokalnq, - wyjasnil: znaczenie ltampanii edukacyjnej dla zmiany wiserunku

osob niepelnosprawnych,

- zaplanowat wlqczenie osoby niepelnosprawnej w dziaiania spotecznosci loltalnej,

- pocUqC wspolpracg z pracownikiem socjalnyrn oraz przedstawicieiami innych instylucji w organizowaniu dzialah wspierajqcych,

- dobrat melody i techniki pracy socjalnej, adekwatne do sytuacji osoby niepelnosprawnej,

- scharalderyzowaC ltontrakt oltreSlajqcy podstawowe kierunki pracy z osobq niepetnosprawnq i jej rodzinq,

- oceniC znaczenie kontraktu jako procesu decyzyjnego, - zawrzeC kontrakty socjalne z osobq niepelnosprawnq, jej rocizinq

oraz specjalistami swiadczqcymi uslugi rehabilitacyjne, - scharakteryzowaC rolg poradnictwa w rozwiqzywaniu problemow, - scharakteryzowaC etapy projektowania, - wykazaC zaleinosci pomigdzy diagnozq spolecznq a projektem

dzialania, - zaprojektowaC dzialania nastawione na zmiang sytuacji osoby

niepetnosprawnej i jej rodziny we wspolpracy z innymi specjalistami, - scharakteryzowai: etapy monitorowania i oceny, - zorganizowaC monitoring zaprojektowanych dzlatah, - oceniC efekty realizowanych projektow i wtasnych dziatah, - okresliC relacje migdzy etykq a prawem i morainosci& - rozpoznaC dylematy etyczne wystgpujqce w pracy z osobq

niepetnosprawnq - wykorzysiaC techniki informalyczne w zakresie wspomagajqcym

prace socjalnq.

1 . Genera i rom6j pracy socjaInej DzialalnoSC filantropijna kobciola i jej wplyw na ksztattowanie sig pracy socjalnej. WIqczenie sig paristwa w tworzenie sy te rn~~ opieki nad osobami wymagajqcymi opieki. Wplyw Mary Richmond, Heleny Radiihsltiej na rozw6j pracy socjalnej.

2. Wybrane zagadnienia pracy socjalnej Praca socjalna jako dzialalnoSc praktyczna i dyscyplina naukowa. Deliniowanie pojgC: ratownictwo, opieka, pomoc, kompensacja, podmiotowosi:, przedmiotowoSC, strategia lnterwencji. Zasady pracy socjalnej.

Cwiczenia: . Opracowywanie zestawu cech r6tnicujqcych formy pracy socjalnej. Analizowanie zasad pracy socjalnej stosowanych w praktyce dziatania spolecznego asystenta osoby niepetnosprawnej.

3. Modele pracy socjalnej Wplyw modeli teoretycznych na praktyke pracy socjalnej Podstawowe pojqcia, role i zadania realizatorow modeli.

Cwiczenia: o Analizowane modelu medycznego i modelu metodycznego dziatania

spolecznego. . Wykazywanie zwiqzku dziatania asystenta osoby niepelnosprawnej z modelem metodycznego dzialania spotecznego.

4. Diagnoza spoteczna Pojqcie, rodzaje oraz typy diagnoz. Diagnoza decyzyjna. Metody pozyskiwania danych: - obserwacja, rodzaje obserwacji, cechy obserwacji, planowanie

obserwacji, - wywiad i jego znaczenie dla rozpoznania sytuacji osoby

niepelnosprawnej, rodzaje wywiadow, wywiad narracyjny, zasady przeprowadzenia wywiadu,

- badanie dokumentow, - badania ankietowe, zalety i wady badan ankietowych, struktura

ankiety, rodzaje badati ankietowych. Sposoby analizy oraz zapisu wynik6w badafi. PodmiotowoSC osoby niepelnosprawnej w procesie diagnostycznym. Wsp6tpraca asystenta osoby niepetnosprawnej i pracownika socjalnego w zakresie opracowywania diagnozy spolecznej.

~wiczenia: Wykrywanie sytuacji trudnych oraz ich przyczyn na podstawie analizy opisu przypadku. Planowanie i prowadzenie obserwacji oraz rejestrowanie jej wynik6w. Przygotowywanie kwestionariusza wywiadu narracyjnego oraz analizowanie sposobu jego przeprowadzania z uwzglednieniem cech indywidualnych podmiotow. Przeprowadzanie wywiadu narracyjnego w sytuacji symulowanej. Analizowanie dokumentow i wyciaganie wnioskow. Opracowywanie lkwestionariusza ankiety.

Formuiowanie postulatow oraz hipotez wyznaczajqcych kieruneic dzialah w pracy socjalnej na podslawie opisu przypadku.

Metoda indywidualnvch przvpadkow. Definicje metody indywidualnych przypadkow. Etapy metody indywidualnych przypadk6w: diagnoza spoleczna, opracowywanie planu, prowadzenie przypadku, zakoliczenie. PodejScia teoretyczne w pracy z indywidualnym przypadkiem. Zasady pracy z indywidualnym przypadkiem. Znaczenie pozytywnych relacji w pracy z indywidualnym przypadkiem.

dwiczenia: . Rozpoznawanie mocnych i slabych stron oraz motliwoSci podmiot6w dzialania.

e Opracowywanie indywidualnych plan6w pracy z osobq niepelnosprawnq. OkreSlanie obszar6w kompetencyjnych asystenta osoby niepelnosprawnej i pracownika socjalnego w pracy metodq indywidualnych przypadkow.

Metoda pracy qrupowej Definicje metody grupowej. Odmiany i rodzaje grup. Etapy pracy z grupq. Zasady pracy grupowej.

- -

8 OkreSlanie motliwoSci wykorzystania metody pracy grupowej dla poprawy funkcjonowania spotecznego osoby niepelnosprawnej. Towarzyszenie osobie niepelnosprawnej w poszukiwaniu grupy wsparcia.

Praca z rodzina Rodzina wsp6lczesna. Przemiany form rodziny. Role w rodzinie. Rodzinny cykl iycia. Perspektywa systemowa w pracy socjalnej z rodzinq. Diagnozowanie rodziny: cele rodziny, kultura rodziny, struktura rodziny, zasoby rodziny, interakcje z innymi systemami, granice rodziny, klimat rodziny. Procedury zmieniania sytuacji rodziny: - poprzez pracg z osobami indywidualnymi, - poprzez prace z podsystemami, - poprzez pracg z caiym systemem.

Cwiczenia: 0 Poznawanie rodziny poprzez rozmowg z czlonkami rodziny.

OkreSlanie ptaszwyzny wspotpracy asystenta osoby niepehosprawnej z pracownikiem socjalnym w dzialaniach na rzecz rodziny.

Oraanizowanie spotecznoSci lokainei Definicje metody organizowania spotecznoSci. PodejScia teoretyczne. Modele dzialania ze spotecznoSciq lokainq. Kampania edukacyjna jako technika zmiany sposobu postrzegania osob niepelnosprawnych. Rola organizacji pozarzqdowych w integracji osoby niepetnosprawnej ze spoleczetistwem.

cwiczenia: OkreSlanie Srodktiw i zasobow wybranej spotecznoSci lokalnej jako potencjalu przysziych dzialati na rzecz os6b niepelnosprawnych. Planowanie wtqczenia osoby niepelnosprawnej w dzialania ze spotecznoSciq lokalnq. Planowanie elementow kampanii edukacyjnej. OkreSlanie roli asvstenta osobv niepetnosprawnej oraz motliwoSci wsp6tpracy 2 iinymi specjalistami w organjzowaniu dzialah wspierajqcych na poziomie spotecznoSci lokalnej.

6. Kontrakt socjalny Kontrakt - umowa okreslajqca podstawowe kierunki pracy. KontraM jako' proces decyzyjny. Kontrakt jako umowa robocza. Wart046 podejScia kontraktowego. Ograniczenia w stosowaniu kontraktu.

cwiczenia: Rozpoznawanie mozliwoSci oraz ograniczefi wybranej osoby niepelnosprawnej przed zawarciem kontraktu socjalnego. Formulowanie cel6w kontraktu na podstawie rozpoznanej sytuacji.

* Opracowywanie kontraktu na Swiadczenie ustug osobie niepehosprawnej, Analizowanie moiliwoSci wykorzystania techniki kontraktu dia efektywnej wspolpracy z innymi specjalistami.

9. Poradnictwo w wracv z osoba niewetnosprawna . - . . Poradnictwo jako pomoc w samodzielnym rozwiqzywaniu problem6w. Zasady wspomagania procesu rozwiqzywania problem6w.

Cwiczenia: e Analizowanie problemu osoby niepelnosprawnej i zastosowanie

systemu SzeSciu Pytan do jego rozwiqzania.

8. Projekt: socjalny Podstawy teoretyczne projektowania socjalnego. Etapy projektowania socjalnego: preparacyjny, realizacji, oceny. Osoba niepetnosprawna i asystent jako podmioty w procesie projektowania. Znaczenie diagnozy spotecznej dla projektowania socjalnego.

kwiczenia: Formutowanie celow i zadan projektu socjalnego.

e Wykrywanie Srodkow i zasob6w niezbadnych do realizacji zaprojektowanych dziatah. Pozyskiwanie partner6w/sojusznik6w do realizacji zadah.

e Opracowywanie wskainik6w pozwalajqcych oceniC realizacje celdw.

9.. Monitorowanie i ocenianie zmiany Cele monitorowania i oceny. Etapy dzialania w procesie monitorowania i oceny. Porniar zmiany.

Cwiczenia: . Analizowanie procesu monitorowania i oceny. Projektowanie procesu monitorowania i oceny w!asnej pracy

10. Elementy aksjologii Aksjologia jako ogblna teoria wartosci. Rodzaje warto8ci: etyczne, estetyczne i poznawcze. Przeglqd wybranych definicji wartoSci. WartoSci i normy moraine. Systemy wartosci. Relatywizm i uniwersalizm wartoSci. Jednostkowy, spoleczny i kulturowy wymiar wartoSci.

Cwiczenia: 0 Badanie wlasnego systernu wartosci.

14. Etyka zawodowa i etyka asystenta osoby niepelnosprawnej Definicje pojecia etyki. Etyka i rnoralno8C. Etyka i prawo. Prawo pisane i prawo zwyczajowe. Funkcja i znaczenie etyki zawodowej. Kodeks etyczny. Kodeks etyczny asystenta osoby niepelnosprawnej: problemy osoby niepetnosprawnej i ich wymiar etyczny.

Cwiczenia: s Opracowanie zaioieli projektu kodeksu etycznego asystenta osoby

niepetnosprawnej.

12. Technologia informacyjna Prawne i spoteczne aspekty stosowania technologii informacyjnej Stosowanie technologii informacyjnej w pracy socjalnej. Komunikacja w sieci komputerowej.

~wiczenia: e Korzystanie z programow wspomagajqcych prace socjalnq, e Tworzenie i redagowanie dokumentow tekstowych zwiqzanych

z pracqsocjalnq a Wyszukiwanie w lnternecie informacji dotyczqcych pracy socjalnej.

Srodki dydaktyczne Filmy dydaktyczne, opisy przypadkow. Specjalistyczne oprogramowanie: system operacyjny serwera, system operacyjny stacji roboczej, programy do obrobki grafiki wektorowej, pakiet biurowy, zabezpieczenia informatyczne, programy multimediaine, encyitlopedie, slowniki, oprogramowanie pornocnicze i specjalistyczne, komunikatory internetowe.

Uwagi 0 realizacji Realizacja programu przedmiotu Wybrane zagadnienia z teorii

i metod pracy socjalnej ma na celu wyposatenie ucznia w wiedze i urniejetnosci niezbedne do wykonywania zawodu asystent osoby niepelnosprawnej.

Podczas realizacji programu nalezy zwr6ciC szczegoinq uwagq na treSci dotyczqce diagnozy spolecznej, metod pracy socjalnej oraz projektu socjalnego. Asystent osoby niepetnosprawnej nie bgdqc diagnosta powinien poznaC podstawy diagnozowania. Wiedza ta urnozliwi asystentowi uczestniczenie w procesie diagnostycznym prowadzonym przez pracownika socjalnego.

TreSci programowe dotyczqce metod pracy socjalnej powinny by6 realizowane w korelacji z innymi przedmiotami, jak np: Asystowanie osobie niepalnosprawnej w rehabilitacji kompleksowej, Zajqcia praktyczne i Praktyka zawodowa. Uczniowie powinni poznawai: metody pracy stosowane w instytucjach pornocy spolecznej oraz nawiqzywai: kontakt z pracowniltami socjalnymi, aby ju t na etapie ksztalcenia ustala6 praldyczny wymiar wspolpracy.

Asystent towarzyszqc oosbie niepetnosprawnej wykorzystuje metodg indywidualnych przypadkow, a jednoczesnie staje sig cztonkiem systemu rodzinnego. Dlatego podczas realizacji programu nalery zaakcentowac wiodqcq role metody indywidualnych przypadkow oraz metody pracy z rodzinq w pracy asystenta osoby niepelnosprawnej.

Projekt socjalny jest sposobem rozwiqzywania problemow osoby niepetnosprawnej. Dlatego uczeh powinien nabyC umiejetnosci projektowania, ktore wykorzysta w projektowani~l wiasnej pracy oraz podczas uczestniczenia w opracowywaniu projektbw socjalnych zapewniajqcych kompleksowoS.C prowadzonych dzialali.

Zajecia powinny by6 prowadzone metodami aktywizujqcymi i praktycznymi. Zaproponowane w programie Cwiczenia motna modyfikowat, nauczyciel mo ie rowniei opracowaC wlasne Cwiczenia zgodnie z potrzebami edukacyjnymi. Cwiczenia powinny by6 prowadzone w 15 osobowych grupach, w pracowni wyposatonej w odpowiednie Srodki dydaktyczne. Szczeg6lne znaczenie w realizacji programu ma zastosowanie metody projektow. Uczniowie powinni otrzymaC do wyboru tematy projektow do opracowania w zespotach, w okreSlonym przez nauczyciela czasie.

W procesie dydaktycznym naleiy ksztattowac u uczniow system wartosci poiqdany w pracy socjalnej.

Proponuje sig nastgpujqcy podziat godzin na realizacjg poszczeg6lnych dzialow tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacjq poszczeg6lnych dziatow majq Charakter orientacyjny. Na~~czyciel m o i e wprowadziC pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szltoly.

42

Propozycjje metod sprawdzania I oceny osi~saig6 edukacyjnych ucznia

Proces oceniania powinien byc prowadzony syslematycznie na podstawie ustalonych kryteriow.

Oceniajqc osiqgnigcia uczni6w naieiy bra6 pod uwage: - stopieri opanowania wiadomoSci i urniejetnoSci, - sarnodzielnoSC mySlenia, - aktywne i systematyczne uczestnictwo w zajeciach edukacyjnych.

W procesie oceniania uczniow naiezy szczegoinq uwage zwr6ciC na umiejetnoici: - opracowywania diagnozy rozwinigtej spoiecznej .osob

niepetnosprawnych, grup, rodzin, organizacji, - zastosowania strategii postgpowania w odniesieniu do r6znych grup

podopiecznych, - wyboru metody pracy socjalnej adekwatnie do sytuacji osoby

niepeknosprawnej, - opracowania elementow projektu socjainego.

Sprawdzanie I ocenianie o s i ~ n i g 6 uczniow powinno odbywaC sig na podstawie: - sprawdzianow ustnych i pisernnych, - testow osiqgnigC szkolnych, - obserwacji pracy uczniow podczas Cwiczeri, - wykonanych projektow.

Projekty powinny by6 oceniane na etapie pianowania, realizacji i prezentacji.

Ocena koncowa powinna uwzgl~dniak wyniki wszyslkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

biteratura Dubois B., Krogsrud lvliley K.: Praca socjalna. ,,Interart", Warszawa 1996 Frysztacki F. (red.): WartoSci normy spoleczne - wok61 uwarunkowaii i czynnikow pracy socjalnej". UJ lnstytut Socjoiogii, Krakow 2002 Gamin Ch. D., Seabury B. A,: Dzialanie interpersonaine w pracy socjalnej: procesy i procedury. ,,Interart", Warszawa 1996 Kaczyriska W. (red.): 0 etyce slutb spotecznych: praca zbiorowa. UW IPSiR, Warszawa 1998 Kodeks etyczny (red.) Poiskiego Towarzystwa Pracownikow socjainych. Warszawaa 1998 Kotlarska-Michaiska A, (red.): Diagnozowanie i projektowanie w pracy oocjainej. Wydaw. Naukowe UAM, Poznari 1999

Kotlarska-Michalska A. (red.): Obszay pracy socjalnej w ieorii i praktyce: praca zbiorowa. ARP ,,Promocja 21", Poznari 2002 Ktzyszkowski J.: Elementy organizacji zarzqdzania w pomocy spdecmej. ,,Omega-Praksis", todi-Pabianice 1998 KwaSniewski J. (red.): Praca socjalna - pcmoc spdeczna: materiaiy i studia. ZSNDK. SIPSR. UW, Warszawa 1993 Lishman J.: Podrecznik teorii dla nauczycieli praktyki w pracy socjalnej. ,,lnteratY, Warszawa 1996 tobocki M.: Wprowadzenie do metodologii badan pedagogicznych. ,,lmpulsn, Krak6w 2004 Marynowicz-Hetka E. (red.): Badanie - Dzialanie - Ksztalcenie. C6dzkie Towarzystwo Naukowe, t o d i 2002 Marynowicz-Hetka E., Piekarski J.: Wok8 problem6w dzialania spdecznego. ,,Interart", Warszawa 1996 Mazurkiewicz E. A,: SprawnosC dzialania socjalnego w pedagogice spdecznej Heleny Radlinskiej: u irode! zastosowah prakseologii w pracy socjalnej. Zaklad Narodowy im. Ossoliriskich, Wroclaw 1983 Mazurkiewicz E. A,: SprawnoSC dziatania w pracy socjalno-wychowawczej. Warszawa 1986 Mikdajewicz W.: Praca socjalna jako dzialanie wychowawcze. ,,Interart", Warszawa 1995 Modzelewska M.: Wprowadzenie do metody srodowiskowej opartej o projeM socjalny, W: Praca Socjalna nr4, Warszawa 1994 Niesporek A,, Wodz K. (red.): Praca socjalna w Polsce: badania, ksztalcenie, potrzeby praktyki. ,,Slqsk", Katowice 1999 Nocuri A., Szmagalski J.: Podstawowe umiejetnosci w pracy socjalnej i ich ksztalcenie. ,,lnterartw, Warszawa 1996 Nowak S.: Metodologia badah spdecznych. PWN, Warszawa 1985 Nowicka-Koziol (red): Poczucie odpowiedzialnoSci moralnej jako aspeM podmiotowy. Wyd. Akad. tak, Warszawa 2000 Pilch T., Lepalczyk I. (red.): Pedagogika spdeczna: czlowiek w zmieniajqcym sie Swiecie. ,,Zak, Warszawa 1995 Robertis de C., Pascal H.: Postgpowanie metodyczne w pracy socjalnej z grupami i ze spdecznoSciami. ,,Interart", Warszawa 1997 Robertis de C.: Metodyka dzialania w pracy socjalnej. ,,Interart'', Warszawa 19% Rybczyhska D. A,, Olszak-Krzyianowska 8.: Aksjologia pracy socjalnej - wybrane zagadnienia: pracownik socjalny wobec problem6w i kwestii spolecznych. ,,Scholar", Warszawa 1995 Sarapata A,: Etyka zawodowa. Warszawa 1971 Singer P. (red): Przewodnik po etyce. ,,Ksi@ka i Wiedza", Warszawa 2002

Skidmore R. A,, Thackeray M. G.: Wprowadzenie do pracy socjalnej. ,,lnteralt", Warszavfa 'IS Sztumski J.: Wstgp do melod i technik badari spo+ecznyych. PWN, Katoj~ice 1998 Zaborowski Z.: Wstep do metodologii badari pedagogicznych. Wroclaw 1973

Wykaz liferatufy naleiy aktualizowaC w miare ukazywania sip nowych pozycji wydawniczych.

Szczegotowe cele kszfalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeh/stuchacz powinien umieC: - scharaktetyzowa6 kategorie osob niepelnosprawnych, - okreSliC przyczyny powstawania poszczegolnych rodmajow

niepetnosprawnosci, - scharakteryzowac konsekwencje niepeinosprawnoSci, - okreslic ceie i zasady oraz rodzaje i etapy rehabilitacji stosowane

wobec osob z rotnym rodzajem niepetnosprawnoSci, - scharaktetyzowai sytuacje osoby niepetnosprawnej i jej rodziny, - okreSliC moiliwoSci pokonywania barier psychologicznych,

spotecznych, architektonicznych, - nawiqzak kontakt z organizacjami rzqdowymi i pozarzqdowymi

dziaiajqcymi na rzecz osob z rbtnym rodzajem i stopniem niepetnosprawnosci,

- przeciwdzialaC marginaiizacji spotecznej os6b niepelnosprawnych, - nawiqzaC kontakt z osobq niepelnosprawnq i jej rodzinq, - wykazaC postawe tolerancji i akceptacji wobec os6b

niepetnosprawnych, - scharakteryzowac stopnie i postacie uposiedzenia umyslowego, - wskazaC plac6wki edukacyjne dla osob z niepetnosprawnosciq

intelektualnq, - scharakteryzowaC psychospoteczne funkcjonowanie os6b

z uposledzeniem umysiowym, - okreSliC formy rehabilitacji spolecznej i zawodowej osob

z upoiledzeniem umystowym, - scharakteryzowaC rodzaje zaburzeh psychicznych pod kqtem

psychospotecznego funkcjonowania, - zastosowaC umiejetnosci komunikowania siq z chorym psychicznie, - odrzuciC stereotypy mysiowe na temat os6b

z zaburzeniarni psychicznymi, - scharakteryzowaC czynnosci zycia codziennego o%6b niewidomych

i slabo widzqcych, - pom6c osobom niewidomym w naucs orientacji i sarnodzielnego

poruszania sig, - okreSliC oprzyrzqdowanie dia osob z uszkodsonym wzrokiem, - scharakteryzowaC podstawowe klasyfikacje zaburzeh stuchn, - okreSliC ro ine sposoby komunikovvania sir: os6b nieslyszqcych

i stabo styszqcych, - okreSliC teoretyczne i praktyczne podstawy jezyka rnigowego,

- zastosowaC w kom~~niltowaniu z osobq niestyszqcq daktylogi-afig oraz 120 podstawowych znak6w ide~~ra icznych ,

- odczyiaC proste wypowiedzi w jgzyku migowym, - sformutowaC nieskomplikowane wypowiedzi w jgzyku migowym, - ckreSliC moiiiwoSci edukacyjne i zawodowe osob z uszkodzonym

sluchem, - okreSiiC rolg pomocy technicznych stosowanych w rehabilitacji osob

niepetnosprawnych stuchowo, - scharakteryzowaC dysfunltcje uktadu narzqdu ruchu pochodzenia

mozgowego i rdzeniowego, - scharakteryzowaC niepetnosprawnoSC ruchowq wynikajqcq z braku

koticzyn, uszkodzenia nerw6w obwodowych I chorob reumatycznych,

- wskazaC moiliwoSci rehabiiitacji os6b z dysfunkcjqnarzqdu ruchu, - okreSiiC placowki zajmujqce sig zaopatrzenlem ortopedycznym, - ZorganizowaC opiekg nad osobqz niepetnosprawnoSciq motoryczn& - scharakteryzowaC przejawy biologicznego procesu starzenia sig

oraz glowne procesy patologiczne, - wykazaC wrailiwoSC na problemy zwiqzane ze Smierciq,

' - dokonaC klasyfikacji potrzeb.zyciowych cztowieka, - wykonaC podstawowe zabiegi pielggnacyjne u osob z r6inym

rodzajem niepelnosprawnoSci, - zaobserwowaC i oceniC podstawowe parametry zyciowe, - podjqC wsp6lprace z podmiotami medycznymi i spotecznymi

dla zapewnienia ciqgtej i kompleksowej opieki, - okazaC postawg iyczliwoSci i troski o osobg niepelnosprawnq, - wykazaC odpowiedzialnoSC za wykonanie czynnoici

pielggnacyjnych, - wykorzystaC-.sprzgt i udogodnienia techniczne do wykonywania

czynnoici higienicznych, - zrbinicowai: spos6b odiywiania sig czlowieka w zaletnoici

od wieku, plci, wykonywanego zawodu, stanu zdrowia, stopnia i rodzaju niepelnosprawnoSci,

- okreSliC nor'myiywienia i wyiywienia, -' oltreSli6 rodzaje produktow spoiywczych i zawarte w nich sktadniki

odtywcze, - wykazat zwiqzek stylu iywienia z kuiturq oraz z roinymi przejawami

aktywnoici czldwieka, - zaplanowaC jadtospis dostosowany do potrzeb i stanu zdrowotnego

osoby niepelnosprawnej - udzieliC pierwszej pomocy osobie w stanie zagrolenia iyc ia

i zdrowia.

a , Podstawowe pojecia Definicje poje6: niepehosprawnos6, sprawnoSC a wydolnost, dysfunkcja a ograniczona sprawnoSC.

2. Zjawisko niepetnosprawnoSci w Polsce Klasyfikacja kategorii niepetnosprawnosci. Etioiogia niepetnosprawnosci. Dzialania profilaktyczne Skaia niepehosprawnoSci w Polsce

Cwiczenia: o Opracowywanie listy przyczyn niepelnoprawnosci. ,

Sporzqdzanie wykazu dziatafi profilaktycznych. Ustalanie skaii zjawiska niepetnosprawnosci na podstawie rocznika statystycznego.

3. Konsekwencje niepelnosprawnosci Rodzaje konsekwencji. Konsekwencje indywidualne oraz konsekwencje dla rodziny. Reakcje Srodowiska spolecznego wobec os6b niepetnosprawnych.

cwiczenia: 0 Analizowanie konsekwencji utraty sprawnosci.

Poznawanie reakcji srodowiska spotecznego wobec osob niepelnosprawnych na podstawie sondatu uiicznego.

4. Rehabilitacja - geneza, cele, zasady Pojecie rehabiiitacji. Geneza i rozwoj rehabilitacji. Ceie i zasady procesu. Etapy rehabilitacji: kompensacja, korygowanie, usprawnianie, dynamizowanie. Zespbt rehabilitacyjny i jego zadania. Rola doradcy rehabiiitacyjnego.

cwiczenia: e Definiowanie pojecia ,,rehabiiitacjaU.

OkreSlanie zasad rehabilitacji. Okreslanie zadah doradcy rehabiiitacyjnego.

5, Rehabilitacja medycana Zatozenia rehabilitacji medycznej. Cele, formy i metody rehabilitacji leczniczej.

Cwiczenia: Analizowanie form rehabilitacji leczniczej. Wykazywanie roinic w stoso~nlanych metodach rehabilitacji leczriiczej.

6. Rehabilitacja psychoiogiczna Poradnictwo jako forma rehabilitacji psychologicznej: poradnictwo genetyczne i wczesna interwencja, poradnictwo rodzinne, poradnictwo indywiduaine dla osob z niepetnosprawnoScisl. Stosowanie psychoterapii. Arteterapia jako nowatorska forma diagnoay i usprawniania psychologicznego.

Cwiczenia: Opracowanie zaloieri rehabilitacji psychoiogicznej. . Analizowanie rodzajow kulturoterapii w aspekcie diagnozy i oddziatywah terapeutycznych.

7. Rehabilitacja spoleczna i zawodowa Rehabiiitacja w systemie integracyjnym. Koncepcje ksztalcenia i przygotowania zawodowego. Doradztwo zawodowe. Przygotowanie os6b niepelnosprawnych do podjecia i utrzymania pracy. Zatrudnienie os6b niepetnosprawnych.

. Cwiczenia: ..-i Sporzqdzanie listy cech r6znicujqcych rehabiiitacjq indywidualnq

od rehabilitacji w systemie integracyjnym. OkreSlenie roli doradcy zawodowego.

8. ~ o ' m o c osobom niepetnosprawnyrn i ich rodzinom SieC wsparcia spolecznego: 6ariery psychologiczne, spoleczne i prawne oraz ich pokonywaniz. Zjawisko marginalizacji spolecznej

Cwiczenia: . Planowanie sieci wsparcia spo4ecznego dla konkretnego przypadku osoby niepeinosprawnej.

s Sporzqdzanie listy barier psychologicznych, spolecznych, architektonicznych, komunikacyjnych, prawnych.

s Ustalanie motliwoSci pokonywania barier psychospokecznycl~. Analizowanie przyczyn marginalizacji spoiecznej os60 niepeinosprawnych. . ..:.

4 4 . Asystowanie osobie niewidomej i slabe widzqcej Pojecia w rehabilitacji niepelnosprawnych wzroltowo: osoba niewidoma, stabo widzqca i ociemniata, widzenie szczqtkowe, Slepota medyczna. Edukacja osob z uszkodzeniem wzroku. Cwiczenia korekcyjno- itompensacyjne i usprawniajqce. Nauka orientacji i samodzielnego poruszania sig os6b z uszkodzonym narzqdem wzroku. Czynnosci zycia codziennego osob z niepeinosprawnosciq wzrokowq, Pornoce stosowane w rehabilitacji osob z uszkodzonym narzqdem wzroltu. Rehabilitacja zawodowa osbb z uszkodzonym narzqdem wzroku. Organizacje wspierajqce osoby niewidome i slabo widzqce. Formy spgdzania czasu wolnego proponowane przez Polski Zwiqzek Niewidomych.

Cwiczenia: Stosowanie metody nauki orientacji w przestrzeni osob nlewidomych, w sytuacjach symulowanych Stosowanie metod nauki samodzielnego poruszania sig os6b nlewidomych w sytuacjach typowych i nietypowych.

e Stosowanie oprzyrzqdowania dla os6b z niepelnosprawnoSciq wzroku, podczas Cwiczeri. Wykonywanie przyktadowych Cwiczeti korekcyjno-kompensacyjnych i usprawniajqcych. OkreSlanie roli asystenta osoby z uszkodzonym narzqdem wzroku.

12. Asystowanie osobie nieslyszqcej i sfabo slyszqcej Klasyfikacja zaburzeti sluchu: moment ujawnienia sig choroby (zwiqzek miedzy styszeniem a mow&, lokalizacja patologii, przyczyny wad stuchu, glebokoSC i zakres ubytltu sluchu (natgienie a czgstotliwoQ6 diwigku). Konsekwencje utraty stuchu. Sposoby komunikowania sig os6b z uszkodzeniem sluchu: metoda kombinowana, totaina, stuchowa, oralna, migowa, daktylna. Pomoce techniczne stosowane w rehabilitacji oscib z uszkodzonym stuchem. Edukacja osbb z uszkodzonym sluchem. MotiiwoSci zawodowe osob niestyszqcych i stabo slyszqcych. Wsparcie indywidualne I rodzinne osob z uszkodzonym sluchem. Formy spqdzania czasu wolnego proponowane przez Polski Zwiqzek Gluchych.

Cwiczenia: Wykazywanie zwiqzkow migdzy czterema podstawowymi klasyfikacjami zaburzeli sluchu. Wykazywanie r62nic miqdzy metodami stosowanymi w nauczaniu i wychowaniu osob nieslyszqcych.

Sporzqdzanie listy motliwosci udzielania wsparcia osobom z uszkodzonym stuchem i ich rodzinom. OkreSlanie roli asystenta osoby z uszkodzonym stuchem.

$3. Teoretyczne i praktyczne podstawy jezyka migowego Definicja jezyka migowego. Zafotenia teoretyczne, metody i rys historyczny. Daktylografia: alfabet palcowy, znalti liczebniltow gtownych. ldeografia - podstawowe znaki pojeciowe, znaki ideograficzne zwiqzane z tematami niezbgdnymi w pracy asystenta osoby niepetnosprawnej (200).

Cwiczenia: e NaSladowanie zbioru konwencjonalnych znakow istotnych

w porozumiewaniu sie osob niesfyszqcych. o Przeprowadzanie wywiadu Srodowiskowego z osobq nieslyszqcq, a numaczenie tekstu pisanego w jezyku migowym.

Tlumaczenie wybranej audycji telewizyjnej, np.: programu informacyjnego lub tematycznie zwiqzanego z osobami niepetnosprawnymi w jezyku migowym. Stosowanie jezyka migowego w lkontaktach interpersonalnych.

14. Asystowanie osobie z dysfunkcjq narzqdu ruchu Klasyfikacja dysfunkcji narzqdu ruchu. Metody rehabilitacji osob z: dysfunkcjami pochodzenia mozgowego, dysfunkcjami pochodzenia rdzeniowego, dysfunkcjami pochodzenia kostno-stawowego, brakiem koticzyn, uszkodzeniem nerwow obwodowych, chorobami reumatycznymi. Usprawnianie fizyczne os6b z dysfunkcjami narzqdu ruchu. Zaopatrzenie ortopedyczne i sprzet rehabilitacyjny.

Cwiczenia: Planowanie dzialari i organizacja opieki nad osobq z niepetnosprawnosciq motorycznq. Korzystanie z oprzyrzqdowania ortopedycznego i rehabilitacyjnego w opiece nad osobq niepelnosprawnq.

0 Sporzqdzenie listy potrzeb os6b z niepetnosprawnosciq lokomotorycznq i okreslanie rflotliwosci ich zaspokajania przez asystenta osoby niepetnosprawnej.

15. Asystowanie osobie starszej Podstawowe pojecia w geriatrii i gerontologii: wiek kalendarzowy i biologiczny, podzial starosci wg WHO (wiek podesziy, wiek starczy, wiek sedziwy), postawy zwiqzane z przygotowaniem sie do procesu

starzenia sig i starosci. Przejawy procesu starzenia biologicmego: zmiany w sylwetce, zmiany kostne i miesniowe, przemiany ~lstrojowe.

16. Higiersa iyvsriespia Zasady racjonalnego odzywiania. Znaczenie iywienia. Zapotrzebowanie na skladniki odiywcze (bialka, t l~szcze, witaminy, woda, sole mineralne) i ich rola w organizmie. Charakterystylta wartosci odiywczej produktow spozywczych. Podstawowe btqdy zywieniowe i ich nastepstwa. Potrzeby zywieniowe i energetyczne zaleine od wieku, plci, wykonywanej pracy, stopnia i rodzaju niepelnosprawnosci. Klasyfikacja diet. Diety w wybranych jednostkach chorobowych. Diety eliminacyjne.

Cwiczenia: r Opracowywanie jadiospis~l dla osoby niepetnosprawnej zgodnie

z zaleceniami dietetyka a Uktadanie jadlospisu dla osoby z wybranqdietqeliminacyjnq.

Obliczanie dobowego zapotrzebowania energetycznego na poszczegblne sktadniki odiywcze dla osoby z okreslonq jednostkq chorobowq. Dokonywanie modyfikacji diety podstawowej i opracowanie jadtospisu na jeden dzieri dla osoby niepelnosprawnej zgodnie z zaleceniem dietetyka. Przygotowanie posiiku wspolnie z osobq niepetnosprawnq.

19. Pierwsza pomoc Przyczyny i pojecie naglego stanu zagrozenia iycia. Pojecie reanimacji i resuscytacji w ratownictwie. Krwawienia i krwotoki. Obraz i powierzchnia oparzen i odmroten. Poraienia prqdem i piorunem. Wstrzqs - pojecie, mechanizmy, objawy, konsekwencje, zapobieganie. Zestaw opairunkowy i koc termiczny. Cialo obce w jamach ciaia i ranach.

Cwiczenia: Stosowanie procedur udzielania pierwszej pomocy w zaburzeniach oddychania i w zatrzymaniu akcji serca (na fantomie). Udrotnianie dr6g oddechowych, kontrolowanie tqtna i oddechu osoby poszkodowanego. Stosowanie sztucznego oddychania metodami: usta-usta, usta-nos.

s Udzielanie pierwszej pomocy w oparzeniach iermicznych, chemicznych i spowodowanych dziataniem prqdu elektrycznego.

e Tamowanie krwawieri i krwotokow.

6rodki dydakbyczese Tablica, pisaki. Tablica flip-chart, markery. Rzutnik pisma, foliogramy. Odtwarzacz video, videokasety. Magnetofon, audiokasety. Plyty CD. Opisy przypadkow os6b z roinym rodzajem niepelnosprawnoSci. Mapy, atlasy, albumy. Tablice poglqdowe. Plansze, schematy, wykresy, rysunki, obrazy. Przezrocza, zdjecia rentgenowskie, fotografie. Przyktady wynikow badali, skladu krwi i moczu. Aparaty do pomiaru cisnienia tetniczego ktwi. Tablice do badania wzroku. Model szkieletu czlowieka. Fantomy do Cwiczenia resuscytacji. L6iko. Materac. Bielizna osobista i poScielowa.

Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Asystowanie . osobie

niepetnosprawnej w rehabilitacji kompleksowej, zawiera treicii dotyczqce rehabilitacji kompleksowej oraz rehabilitacji grup os6b niepelnosprawnych z uposledzeniem umyslowym, z zaburzeniami psychicznymi, niewidomych i slabo widzqcych, nleslyszqcych i slabo slyszqcych, z dysfunkcjami narzqdu ruchu, os6b starszych oraz tresci dotyczqce higieny tywienia i udzielania pierwszej pomocy.

Celem realizacji programu przedmiotu jest merytoryczne i praktyczne przygotowanie uczniow do wykonywania zadali z zakresu wspierania i pomagania osobom niepelnosprawnym w lkorzystaniu z kompleksowej i rehabilitacji.

W procesie ksztalcenia naleiy ksztaltowaC postawy umotliwiajqce nawiqzanie kontaktu, wzbudzenie zaufania i sympatii u osoby niepelnosprawnej, takie jak: altceptacja niepetnosprawnosci, samoakceptacja, otwartosC i autentycznoSC, empatyczne reagowanie, gotowoSC niesienia pomocy, odpowiedzialnoSC.

Program naucza~iia powinien by6 realizowany w korelacji z: przedmiotami Podstawy pedagogilti specjalnej, Podstawy anatornii, f~zjologii i pafologii, Wybrane elernenty z teorii i metod pracy socjalnej oraz Zajecia praktyczne.

W procesie nauczania naieiy stosowat podajqce, aktywizujqce i praktyczne metody nauczania. Metody i Srodki dydaktyczne naleiy dobra6 do zaplanowanych cel6w ksztatcenia. Zagadnienia dotyczqce rehabilitacji s q stosunkowo trudne, dlatego naleiy umoiliwiC uczniom utrwalenie wiedzy podczas Cwiczeri. ~wiczenia powinny odbywa6 sig w grupach 10-15 osobowych, w odpowiednio wyposaionych pracowniach. Zaproponowane w programie twiczenia moina modyfikowat oraz uzupelniaC w zaleinoSci od potrzeb edukacyjnych.

W realizacji programu naleiy szczeg6lnq uwage zwr6ciC na ksztattowanie umiejetnoSci wsp6tpracy asystenta z osobq z uposledzeniem umyslowym ze wzgledu na du ie zapotrzebowania na asystowanie tej grupie os6b.

Uczniowie w ramach zajeC powinni zapoznat sic z funkcjonowaniem placdwek, instytucji i oSrodk6w zajmujqcych sie rehabilitacjq osdb niepelnosprawnych. Wiedza ta ulatwi przysztemu asystentowi osoby niepelnosprawnej w tworzeniu sieci wsparcia dla podopiecznego i jego rodziny.

Proponuje sie nastgpujqcy podzial godzin na realizacje poszczegdlnych dziabw tematycznych:

I Razem j 140 I

5 5

Podziat godzin na poszczegblne dzialy tematycme ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadziC pewne zmiany majqce na celu dostoso~vanie programu do specyfiki szkoly.

Praspozycje metod sprawdzania i oceny oskgjnig6 edmkacyjnyeh ucznia

Sprawdzenie i ocenianie osiqgnigd uczni6w nalezy prowadzic systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriow. Oceniajqc poziom wiedzy i umiejgtnosci ucznia naleiy bra6 pod uwagg: - stopieti opanowania wiadomosci i umiejetnosci, - umiejetnosc samodzielnego myslenia, - aktywne i systematyczne uczestnictwo w zajeciach, - poprawnosC w postugiwaniu sig terminologiqzawodow~

Osiqgnigcia edukacyjne uczniow moina ocenia6 na podstawie: - sprawdzianbw ustnych i pisemnych, - testbw osiwnigd szkolnych, - ,, obserwacji czynnosci wykonywanych podczas cwiczeli.

Przed przystqpieniem uczni6w do Cwiczen naleiy sprawdzic ich merytoryczne przygotowanie. Podczas obserwacji pracy uczni6w naleiy zwracat uwagg na: - przygotowanie stanowiska pracy, - nawiqzanie..kontaktu z podopiecznym, - , technikg i sprawnosc wykonania zabiegu, - przestrzeganie przepisbw bezpieczelistwa i higieny pracy.

W ocenie koticowej naleiy uwzglgdnic wyniki wsiystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauciyciela. lstotnym elementem w procesie oceniania jest rbwniei samoocena oraz ocena uczniow wspblpracujqcych w grupie.

Literatura Bilikiewicz A.(recl.): Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie P Z W , Warszawa 2004 . . . . Borzyszkowska H:: Oligofrenopedagogika. PWN, Warszawa1988 Brauner A. F.: .'Postgpowanie wychowawcze w uposledzeniu umyslowym. WSiP, Warszawa 1995 Buchfelder M., A,: Podrgcznik pierwszej pomocy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999 Chodkowska M. (red.): Czfowiek niepelnosprawny. UMCS, Lublin 1994 Dqbrowski K. (red.): Zdrowie psychiczne. PWN, Warszawa 1985 Doman G.: Jalc postgpowac z dzieckiem z uszkodzeniem 'mbzgu. Wydawnictwo ,,PROTEXT, Poznari 1996

Hale G. (red.): Poradnik dia niepelnosprawnych. Muza S.A., Warszawa 1996 Wendzei J. K.: Stownik polskiego jgzyka miganego. ,,Rakiel", Olsztyn "..,... LUUU

Hulek A,: Pedagogika rewalidacyjna. PWN, Warszawa 1998 Kamihski B., Dziak A,: Postgpowanie w stanach zagrbtenia 2ycia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999 Kirenko J.: Wsparcie spoteczne os6b z niepetnosprawnoScisl. WSUPiZ, Ryki 2002 KoScieiak R.: Psychologiczne podstawy rewaiidacji uposledzonych umyslowo. PWN, Warszawa 1989 KoScielska M., Aouila 8.: Cztowiek niepetnosprawny. AB, Bydgoszcz 2003 Kowalik S.: UpoSledzenie umystowe teoria i praktyka rehabilitacji. PWN, Warszawa-Poznati 1989 Kraus S.: ZnalezC wspolny jgzyk z osobq ngkanq zaburzeniami psychicznymi. W: Wsp6lne tematy nr 4 2002, s.3-10 Kuczytiska-Kwapisz J., Kwapisz J.: Rehabilitacja os6b niewidomych i stabo widzqcych. Interart, Warszawa 1996 Kuipers L.: Praca z rodzinami chorych na schiz~frenig. IPiN, Warszawa 1997 Kurpisz J. J.: Rehabilitacja os6b niewidomych i stabo widzqcych. Interart, Warszawa 1996 Kwolek A. (red.): Rehabilitacja medyczna. Tom 1 i 2. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrociaw 2003 Lane H.: Maska dobroczynnoSci. Deprecjacja spotecznoSci gluchych. WSiP, Warszawa 1996 Majewski T.: Migdzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeii, NiepelnosprawnoSci i UpoSledzeh - problemy i nowe propozycje. W. Problemy Rehabilitacji Spotecznej i Zawodowej, nr 1 1998, s.64-68 Majewski T.: Psychologia niewidomych i niedowidzqcych. PWN, Warszawa 1983 Majewski T.: Rehabilitacja zawodowa osob niepetnosprawnych. Warszawa 1995 Meder J.(red.): Praca socjalna z osobami z zaburzeniami psychicznymi. BPS, Katowice 2002 Mikulska-Meder J.: Rehabilitacja przewlekie chorych psychicznie. W: Problemy Rehabiiitacji Spolecznej i Zawodowej, nr 4 1995, s.28-34 Miianowska K., Dega W. (red.): Rehabilitacja medyczna. Wydawnictv~o Lekarskie PZWL, Warszawa 2001 Minkiewicz E. M. (red.): Dziecito niepetnosprawne. Rozw6j i wychowanie. impuls, Krak6w 2003

Obuchowska I. (red.): Dziecko niepelnosprawne w rodzinie. WSiP, Warszawa 1993 Ossowslti A, (red.): Sytuacja iyciowa dziecka niepdnosprawnego w rodzinie materiaiy z konferencji naukowej w Bydgoszczy w dniach 27 i 28.1 1.1992 r. Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1993 Ossowski R.: Teoretyczne i praktyczne podstawy rehabilitacji. Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz I999 Ostrowska A., Sikorska J., Gqciarz 0.: Osoby niepelnosprawne w Poisce w latach dziewit;Cdziesiqtych. ISP, Warszawa 2001 Palak Z., Bartkowicz Z.: Wsparcie spoteczne w rehabilitacji i resocjalizacji. UMCS, Lublin 2004 Pilecki W. J.: Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniionej sprawnoSci umyslowej:.WSP, Krak6w 1996 Prqtkowski S.: Ortopedia, reumatologia i rehabilitacja narzqd6w ruchu. PZWL, Warszawa 1990 Rosenhan D. L., Seligman M. E. P.: Psychopatologia. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1994 Sakowska Z.: Przystcsowanie spoteczne mtodzieiy niewidomej. WSiP, Warszawa 1991 Sakowski A. E.: Psychospoleczne determinanty postaw wobec inwalidbw. Wydaw UMCS, Lublin 1994 Sakowski T.: Psychologiczne aspekty rehabilitacji zawodowej os6b niewidomych zatrudnicnych w warunkach pelnej i czgSciowej integracji. UMCS, Lublin.2001 Sowa J..,'. Wojciechowski F.: Proces rehabilitacji w kontekScie edukacyjnym. Wydawnictwo O'swiatowe FOSZE, Rzeszow 2001 Szczepankowska B., Mikulski J.: Osoby niepelnosprawne w Srodowisku lokainym. CB-RRON, Warszawa 1999 Szczepankowski 8. (red.): Pomoce techniczne dla os6b niepetnosprawnych. CNBSI, Warszawa 1994 Szczepankowski 0.: Komuniltowanie sit; z osobami z uszltodzonym sluchem. Poradnik dla pracowniit6w stuib spoiecznych. Drukarnia ,,Sady8, Warszawa-Krapkowice 2000 Szewczyhski J., Skrodzka 2.: Higiena tywienia. PZWL, Warszawa 1990 Walczak G.: Stymulacja umiejetnosci widzenia siabo widzqcych dzieci. WSiP, Warszawa 1998 Witkowski T.: RozumieC problemy os6b niepetnosprawnych. MDBO, Warszawa 1993 Ziemiariski S., Zawistowska Z.: Sposob na anemit;, czyli iywienie w niedoktwistosciach. WS, Warszawa 1989

Wykaz literatury nalezy aktualizowaC w miarp ukazywania sit, nowych pozycji wydawniczych.

Szczeg~lowe cele ksmtalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczerilsluchacz powinien umiet: - posluiyt si? terminologiq z zakresu promocji zdrowia

i profilaktyki, - scharakteryzowat czynniki warunkujqce ufrzymanie zdrowia, - okreSliC czynniki powodujqce zagroienie zdrowia, - scharakteryzowat zachowania sprzyjajqce zdrowiu, - scharakteryzowat zachowania zagraiajqce zdrowiu, - okreSlit poziomy dzialari profilaktycznych, - zastosowat metody i zasady edukacji zdrowotnej w Srodowisku

pracy, - sklasyfikowat i ustalit potrzeby zdrowotne cztowieka w danyrn

Srodowisku, - zaplanowat i wykonat podstawowe czynnosci pielt;gnacyjne, - dokonat pomiar6w podstawowych parametr6w iyciowych, - zaplanowat i dokonat ewaluacji dzialati w zakresie promocji

i edukacji zdrowotnej, - okreil it wplyw stylu tycia i zachowati zdrowotnych os6b

niepelnosprawnych na ich stan zdrowia, - dobra6 metody profilaktyki i upowszechniania wiedzy o zdrowiu, - podjq6 wsp6tprace z instytucjami, organizacjami medycznymi

i spotecznymi dla zapewnienia ciqglej i kompleksowej opieki.

Material naucmania

1. Znaczenie promocji zdrowia Geneza promocji zdrowia. Definicje promocji zdrowia. Promocja zdrowia w czasach gwaltownych zmian. PodejScie do promocji zdrowia pod kqtem cyklu iycia.

~wiczenia: r Analizowanie dzialati edukacji zdrowotnej, ochrony zdrowia

i profilaktyki pod kqtem umacniania zdrowia i zapobiegania chorobom.

s Opracowywanie dziatan zaliczanych do profilaktyki I, I I i Ill poziornu.

2. Moncepcje zdrowia Biomedyczne spojrzenie na zdrowie. Funltcjonalny opis zdrowia PodejScie holistyczne.

Cwiczenia: . Identyfikowanie czynniltow biologicznych, spolecznych, ekonomicznych i Srodcwiskowych, majqcych wplyw na ludzkie zdrowie.

e Monitorowanie i opisywanie zdrowia okreslonej populacji ludnosci. 0 lnterpretowanie istniejqcych definicji zdrowia. e Wskazywanie zwiqzkow migdzy pojeciami: zdrowie i promocja

zdrowia.

3. Strategic i rorwoj polityki mdrowotnej Migdzynarodowe programy i polityka zdrowotna. Zakres polityki zdrowotnej. Karta Ottawska, Narodowy Program Zdrowia oraz ich zalozenia.

Cwiczenia: 8 Analizowanie raportow o stanie zdrowia IudnoSci. Q Dokonywanie oceny realizacji programow promujqcych zdrowie. 0 Analizowanie roli Swiatowej Organizacji Zdrowia w ksztaitowaniu

migdzynarodowej polityki zdrowotnej.

4. Sty1 tycia i zachowania zdrowotne Definicja pojqcia: sty1 iycia. Przeglqd najbardziej znanych stylow iycia. Zasady zdrowego stylu iycia. Zachowania sprzyjajqce zdrowiu, zachowania zagrazajqce zdrowiu.

Cwiczenia: o Definiowanie pojecia sty1 iycia, na podstawie analizy wlasnych

codziennych zachowari. a Analizowanie typologii stylu iycia w kontekScie czynniltow

warunkujqcych zdrowie, takich jak: aktywnoSC fizyczna, stosowanie zasad racjonalnego odtywiania, higiena pracy, wypoczynek i sen, umiejetnosC opanowywania stresu, zachowania abstynenckie, optymizm zyciowy i pozytywny stosunek do innych ludzi.

c Analizowanie zdrowego stylu tycia na podstawie indywidualnych wyborow. OkreSlanie roli opielti zdrowotnej w kreowaniu zmian w stylu iycia jednostek.

e OkreSlanie wplywu czynnikow spokecznych i srodowiskowych na zachowania zdrowotne ludzi.

5. ~ r o d o w i s k o tyc ia cmlowieka a mdrowie Czynniki Srodowiska wplywajqce na zdrowie (pozytywne i negatywne). Sposoby eliminowania czynnik6w negatywnie wplywajqcych na zdrowie i iycie cztowieka.

<, Cwiczenia: 0 Analizowanie czynnik6w wplywajqcych na zdrowie: warunki

atmosferyczne, zanieczyszczenia powietrza, wody, hatas, wypadki, 'srodowisko domowe, zdrowie i bezpieczehstwo w pracy i szkole. Przedstawienie rbinych organizacji srodowiskowych, odgrywajqcych kiuczowq role w redukowaniu chor6b i promowaniu zdrowia.

6. Diagnoza potrzeb zdrowotnych czlowieka Definicja pojecia ,,potrzebyn. Klasyfikacja potrzeb zyciowych cztowieka. Sposoby zaspokajania potrzeb. KoniecznoSC zaspokajania potrzeb jako warunek utrzymania r6wnowagi wewnqtrznej.

Cwiczenia: . Ustaianie hierarchii potrzeb w sprawowaniu opieki nad osobq niepelnosprawnq, Opracowywanie sposob6w pozyskiwania informacji na temat zdrowia (obserwacja, wywiad, analiza dokumentacji). Planowanie dzialah na rzecz zdrowia oraz ewaluacja zreaiizowanych dzialati.

7. Metodyka edukacji zdrowotnej Rola edukacji zdrowotnej w promowaniu zdrowego stylu tycia. Metody i zasady wychowania zdrowotnego. Formy pracy wychowawczej i dydaktycznej. Przeglqd form stosowanych w edukacji zdrowotnej.

Cwiczenia: Opracowywanie scenariusza zajeC edukacyjnych z zastosowaniem dowolnej formy nauczania.

8. Wybrane zagadnienla z zakresla kigieny osobistej Znaczenie higieny dla zdrowia. Prawidlowe funkcjonowanie powlok sk6rnych. Higiena najbiizszego otoczenia.

9. Podstawowe zabiegi pielggnacyjne Profilaktyka powiklah zwiqzanych z unieruchomieniem. Podzial powiklati powstalych na skutek unieruchomienia.

Cwiczenia: Slanie t6zka i zrniana bielizny poscielowej. Zmiana bielizny osobistej osobie niepelnosprawnej.

0 Wykonywanie toalety ciata. Mycie wios6w osobie niepetnosprawnej. Przenoszenie osoby niepelnosprawnej na wbzek. Stosowanie sposob6w zapobiegania odlezynom i odparzeniom. Stosowanie sposobow zapobiegania najczestszym powikianiom zwiqzanym z unieruchomieniem (np: przykurczom migSni, zapaleniu piuc).

10. Obserwacja zaburzeri w funkcjonowaniu uktadow i narzqddw Podziat objawow chorobowych ze strony poszczeg6lnych narzqddw i uktadow oraz ich charakterystyka.

~wiczenia: . Analizowanie objawow ze strony ukiadu pokarmowego. . Analizowanie objaw6w ze strony ukiadu krqzenia (tqtno, cisnienie tetnicze krwi). Analizowanie objawow ze strony uldadu moczowego.

e Analizowanie objaw6w ze strony ukiadu oddechowego (oddech, kaszel, dusznoSC, bol). . Analizowanie objaw6w ze strbny narzqddw zmystdw i powloki sk6rnej. Obserwacja objaw6w ze strony ukladu nerwowego.

l a . Wspotpraca asystenta z jednostkami i plac6wkami pomocy spotecznej

Grupy zawodowe zajmujqce siq pomocq osobom niepelnosprawnym i ich rodzinom. Rola instytucji i organizacji wspierajqcych osoby niepetnosprawne. Zakres zadari pracownik6w poszczeg6lnych placowek.

Cwiczenia: Sporzqdzenie wykazu instytucji i organizacji medycznych i spolecznych, dziaiajqcych na rzecz os6b niepeinosprawnych.

0 Oltreslanie roli plac6wek i organizacji promujqcych zdrowie.

Sredki dydaktyczne Sprzgt i Srodki do nauki podstawowych zabieg6w pielegnacyjnych: 16ik0, materac, bieiizna poscielowa i osobista, przybory do mycia ciaia, wios6w, zqb6w.

Aparaty do pomiaru parametr6w iyciowych. Tablice poglqdowe. Us$awy i rozporzqdzenia. Roczniki statystyczne. Siowniki pojeC medycznych.

hlwagi Q realiaacji Program nauczania przedmiotu zawiera treSci dotyczqce promocji

zdrowia, edukacji zdrowotnej, profilaktyki, potrzeb zdrowotnych czlowieka, higieny osobistej oraz zaburzeri w funkcjonowaniu narzqdbw i uktadow.

Realizacja programu ma na celu zapoznanie uczniow z czynnikami warunkujqcymi utrzymanie zdrowia i szkodliwymi dla zdrowia oraz uksztaltowanie przekonari prozdrowotnych.

Wiedza o zdrowiu i przekonania prozdrowotne ucznia stanowiq podstawe do udzielania ws~arcia i pomocy osobie niepetnosprawnej, w jej dqzeniu do uzyskania lepszej sprawnoS.cl i samodzielnoSci tyciowej.

Program powinien by6 realizowany w korelacji z przedmiotami Psychologia, pedagoqika i socjologia oraz z Anafomia, fizjologia . . . -

i pafologi~. W procesie nauczania naleiy dobierah metody i Srodki dydaktyczne

do zaplanowanych cel6w ksztatcenia. RbinorodnoSC treSci programowych wymaga stosowania metody wyktadu, metod aktywizujqcych i twiczeri. TreSci prcgramowe dotyczqce promocji i edukacji zdrowotnej moina realizowaC metodq dyskusji dydaktycznej, gier dydaktycznych oraz Cwiczeri.

Uczniowie powinni rowniet nabyC umiejetnosci wykonywania podstawowych czynnosci higienicznych oraz pielggnacyjnych. W programie zaproponowano Cwiczenia praktyczne z tego zakresu. Motna je modyfikowak lub uzupetniab w zaleinosci od potrzeb edukacyjnych. Cwiczenia powinny by6 prowadzone w 15 osobowych grupach, w warunltach symulowanych. Podczas Cwiczeti nalety przestrzegaC przepis6w bezpieczeristwa i higieny pracy.

Proponuje sie nastepujqcy podziat godzin na realizacjg poszczeg6lnych dziatow tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow tematycznych majq charakter orientacyjny. Nauczyciel przedmiotu mote wprowadzaC pewne zmiany w celu dostosowania programu do specyfiki szkoly.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigC edukacyjnych stuchacza

Sprawdzenie i ocenianie osiqgni9C uczniow naleiy prowadziC systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriow. Osiqgniqcia uczni6w moZna oceniaC na podstawie: - sprawdzianow pisemnych i ustnych, - testbw osiwniqC szkolnych, - obsemacji czynnoSci uczniow podczas cwiczeli.

Przed przystslpieniem uczni6w do Cwiczeti naleZy sprawdziC ich merytoryczne przygotowanie. Podczas obseiwacji pracy uczni6w naleiy zwracak uwage na: - przygotowanie stanowiska pracy, - nawiqzanie kontaktu z podopiecznym, - technikg wykonania zabiegu, - sprawnosk wykonania, - przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy.

W ocenie ltoricowej naleiy uwzglednit wyniki wszystkich me'rod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

kiteratlara Biuletyn Wojskowego Szpitaia Klinicznego, Bydgoszcz 1997, nr 1 i 2. Tom 2 - Odlezyny, profilaktyka, pielggnacja i leczenie Charzybska-Gula, M.: Cele i zadania polskiego programu: Zdrowie dla wszystkich w 2000r. PZWL, Warszawa 1988 Dison N.: Technika zabieg6w pielegniarskich. PZWL, Warszawa 1998 Gniazdowski A. (red.): Promocja zdrowia w miejscu pracy: wybrane programy. lnstytut Medycyny Pracy im. prof. dra. med. Jerzego Nofera. Oficyna Wydawnicza: Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, t t r d i 1998 lndujski J., Leowski J.: Podstawy medycyny spolecznej. Warszawa 1487 .--. IndulskiJ., Gdulewicz T.: Organizacja ochrony zdrowia. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 1996 Jedrychowski W : Epidemiologia: wprowadzenie i metody badati. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 1999 Karski J. B., Slotiska Z., Wasilewski B. W.: Promocja zdrowia: wprowadzenie do zagadnieri krzewienia zdrowia. IGNIS, Warszawa 1992 Kirchnik 0.: Pielggniarstwo. Urban & Partner, Wroclaw 2001 Korczak C. W.: Higiena - ochrona zdrowia: podrgcznik dla szlt61 medycznych. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 1998 Kulik T. B., Latalski M.: Zdrowie publiczne: podrgcznik dla studentbw i absolwenttrw Wydzial6w Pielqgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznych. ,,Czelej", Lublin 2002 Pike S., Forster D.: Promocja zdrowia dla wszystkich. ,,Czelej", Lublin 1998 Hale G.: Poradnilc dia niepelnosprawnych. Muza, Warszawa 1996 Vigarello G.: Historia zdrowia i choroby. Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1997 Wentlandowa H : Oswiata zdrowotna. Agencja Reklamowo- Wydawnicza Hera, Warszawa 1993

Wykaz iileratury nalezy aktciaiizowat. w miare ukazywania sic nowych pozycji wydawniczych.

%zczeg&owe cele ksztalcenia: W wyniku ksztalcenia sluchacz luczefl powinien umieC: - nawiqzaC kontakt z czlonkami grupy, - podtrzymaC wigzi utworzone migdzy czlonkami grupy, - rozpoznaC zachowania asertywne, agresywne i ulegle, - zachowaC sig asertywnie, - zanaiizowaC cele i zadania realizowane w plac6wce pomocy

spolecznej, - okreSiiC specyfikg i strukturg organizacyjnq placowki,, - postuzyC sig dokumentacjq obowiqzujqcq w placowce. - rozpoznaC rodzaj prowadzonej rehabilitacji oraz form pomocy

stosowanych w placowce, - okreSiiC zasady wspolpracy asystenta z instytucjami i Srodowiskiem

loltalnym, - nawiizat kontaltt z ltlientami placowki, - zaoferowaC rozne formy pomocy osobie niepelnosprawnej, - skorzystak z przepisow prawa z zakresu pomocy spotecznej, - zastosowaC przepisy bezpieczenstwa i higieny pracy obowiqzujqce

w placowce pomocy spolecznej, - wykonaC zadania zgodnie z zasadami etyki, - skorzystaC z literatury zawodowej oraz innych ir6del informacji.

Material nauczania

Postrzeqanie sameqo siebie

Cwiczenia: e Tworzenie obrazu wlasnego ,JaU:

- jak postrzegam siebie, - jalt postrzegajqmnie inni. Wykrywanie wiasnych mocnych i sfabych stron w kontaktowaniu sie z ludimi.

0 Autoprezentacja.

Komunikacia niewerbalna

Cwiczenia: Okreslanie - Co komunikuje nasze ciato? . Analizowanie roli pierwszego wrazenia w procesie komunikacji. Zarzqdzanie przestrzeniq (strefy dystansu, miejsca przy stotach, postugiwanie si? rekwizytami).

s Rozpoznawanie intencji rozmowcy na podstawie sygnatow niewerbalnych.

Komunikacia werbalna

Cwiczenia: Sluchanie i zbieranie informacji od rozmowcy. . Stosowanie sposobow wywierania wplywu - sztuka przekonywania.

Komunikacia w zesoole

Cwiczenia: Charakteryzowanie przebiegu komunikacji jedno- i dwustronnej. OkreSlanie znaczenia komunikacji pionowej i poziomej. Wykrywanie konsekwencji zablokowania przeplywu informacji. . Tworzenie atmosferv wsooloracv. . Wykorzystywanie technik iniegracji zespolu

JakoSC kontaktu a emocie

Cwiczenia: Rozpoznawanie wtasnych emocji. Analizowanie zachowari w sytuacjach konfliktowych. Zwi~kszanie wtasnej kontroli emocjonainej.

Zasadv twbrczeqo mvslenia

Cwiczenia: Analizowanie podstawowych zasad tworczego mysienia: - odraczania ocen, - fantazjowania, - przechodzenia ilosci w jakosC, - modyfikacji, - sugestii.

Etaov procesu tworczeqo mvslenia

Cwiczenia: e Analizowanie posiadanych informacji.

Dobieranie strategii i srodkow, dochodzenie do rozwiqzania zadania. Porownywanie przyjetego rozwiqzania z moil iwo~ciami jego zastosowania (~rzvmiarka do rzeczywistosci)

e Analizowanie &eaiizowanych zada"

Dotarcie do wtasnvch zasobdw.

Cwiczenia: Rozpoznawanie potencjatu uruchamianego. . Odkrywanie potencjatow ukrytych. Odkrywanie wzorcow odnoszenia niepowodzen. . Wykorzystywanie poraiki jako informacji zwrotnej dotyczqcej naszych decyzji i dziatali. . Poznawanie 5 wymiar6w sukcesu.

Rozooznawanie i wzmocnienie cech s~rzviaiacvch osiauaniu celow.

Cwiczenia: Wychodzenie poza schematy. Rozpoznawanie wewngtrznych blokad utrudniajqcych tworcze dziaianie. Rozpoznawanie i analizowanie blokad zewngtrznych.

2, lnstytucje dziatajqce na rzecz osob niepetnosprawnych Zapoznanie uczniow ze specyfikq piacowek dziaiajqcych na rzecz os6b niepelnosprawnych. Zapoznanie ze strukturq organizacyjnq oraz z zadaniami piacowki. Przestrzeganie przepisow bezpieczeristwa. i higieny pracy obowiqzujqcych w placowce. Analiza dokumentacji . . ~. ooom'qz~:qce: w instytilc.i Anal za aktow praflnych regul~jqcych dzialalnosc .nstyt,cji. Odreslanie form pomocy opek; ~b rehab'litacji realizowanych w instytucji. Wykonywanie zadan asyst- ,n t a na rzecz osob z rbtnym rodzajem niepetnosprawnoSci.

Uwagi o rea9iz;scji Zajgcia praktyczne powinny byc prowadzone przez 28 tygodni,

po 4 godziny dziennie. Podczas zajeC praktycznych uczniowie powinni poznaC instytucje, pelniqce znaczqcq role w procesie przeciwdmialania marginalizacji osob niepetnosprawnych.

Pierwszy tydzieli zajgt; proponuje sig przeznaczye na ksztafiowanie umiejetnosci interpersonalnych podczas treningu integracyjnego, prowadzonego w odpowiednio wyposazonej pracowni.

Umiejetnosci zdobyte podczas treningu integracyjnego stanowiq niezbgdny element petnienia rol zawodowych przez asystenta osoby niepetnosprawnej. Przyjgcie w ksztalceniu asystenta koncepcji towarzyszenia w rozwoju wiqie sig bezpoSrednio z otwartoSciq na drugiego cztowieka, a takze z umiejgtnosciq refleksyjnego podejscia do siebie samego. Niezbednq umiejetnosciq asystenta osoby niepelnosprawnej jest sprawnoSC w komunikowaniu sig z drugim cztowiekiem.

Szczegdlnq uwage nalety rowniez zwr6cic na ksztaltowanie umiejetnosci autoprezentacji bgdqcej symptomern otwaltoSci i spojnoici zachowari werbalnych i niewerbalnych oraz odpowiedniego stylu zachowania. Systematyczne uczestnictwo w zajeciach warunkuje integracje grupy i nabycie umiejgtnoSci bgdqcych celem treningu.

Podane w tabeli rodzaje instytucji oraz liczby godzin majq charalder orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzit; pewne zmiany majqce na celu dostosowanie programu do specyfilti szkoly.

Zajgcia praldyczne powinny oclbywaC sig w grupach liczqcych 8-10 os6b. Uczniowie powinni by6 zapoznani z programem

11. 12.

13.

. . niePelnbsprawnyc< Powiatowe Urzedy Pracy Paristwowy Fundusz Rehabilitacji Os6b Niepelnosprawnych Miejsce zamieszkania osoby niepetnosprawnej

" 4

4

12 Razem 112

i havinonogramem zajgC praktycznych oraz z przepisami i regulaminem obowiqzujqcym w placowce pomocy spoiecznej. Celem realizacji programu zaj@ praktycznych jest zapoznanie uczni6w z zasadami funkcjonowania i zadaniami piacowelc pomocy spoiecznej oraz zastosowanie nabytych umiejetnosci praktycznych w warunliach rzeczywistych.

Za organizacjg i opieka merytorycznq odpowiada opiekun zajgt praktycznych i~powainiony przez szltotg. Przed przystwieniem ucznia do wykonywania zapianowanych zadati naleiy przeprowadzih instruktai wstepny oraz poiiaz zapianowanych czynnosci. Nauczyciel powinien obserwowaC prace ucznia i korygowaC popeiniane przez niego biedy.

Na podsumowanie zajeC praktycznych naleiy przeprowadziC dyskusje w grupie poswigconq refieksji nad przysztq dziaialnoSciq zawodowq oraz zastosowaniu teorii w praktyce. Uczniowie zobowiqzani sqdo prowadzenia dzienniczka zajgC praktycznych.

Proposycje metoel sprawdzania i s c ~ n y osiqgni~k edukacyjnych ucznia

Ocenianie osianieC uczni6w naieiy prowadziC systematycznie na podstawie ustaionych kryteriow.

Proces oceniania osiqgnigC ~1czni6w powinien dostarczyt informncji dotyczqcych poziomu opanowania umiejgtnosci okresionych w szczegotowych celach ksztaicenia. W ocenie osiqgniet uczni6w naieiy uwzgledniC umiejetnosci: - interpretowania statutu i reguiaminow obowiqzujqcych w piacowce, - okreslania funkcji i zadati instytucji w zaspaltajaniu potrzeb osoby

niepeinosprawnej, - okreslenia roii asystenta osoby niepelnosprawnej w strukturze

organizacyjnej instytucji, - prowadzenia dokumentacji obowiqzujqcej w instytucji, - wykonywania zadati zaplanowanych do raalizacji na zajeciach

praktycznych. Sprawdzania i oceniania osiqgniet uczni6w moina dolionywat

na podstawie: - sprawdzian6w ustnych i pisemnych, - obserwacji czynnogci ~lczniow wykonywanych w czasie Cwiczeti.

Przedmiotem oceny powinna by6 rowniei: freitwencja na zajeciach praktycznych, aktywnoSC ucznia, umiejqtnosc ltomunikowania sig i asertywnego zachowania oraz rozpoznawania i rozwiqzywania ~roblembw.

%eczeg8!owe eeBe ksz&alcewia W wyniku procesu ksztalcenia uczehisluchacz powinien umieC: - wykonah zadania wynikajqce z roii , asystenta osoby

niepelnosprawnej , - zdiagnozowaC potrzeby i problemy osob niepelnosprawnych, - nawiqzat relacje inlerpersonaine z osobq niepelnosprawnq i jej

rodzinq, - nawiqzaC i podtrzymaC wspolpracg z czlonkami zespolu

terapeutycznego w zakresie reelizacji indywiduainych programow pomocy i rehabilitacji,

- zaprojektowat z osobq niepelnosprawnq dzialania indywiduaine oraz wspolnie je reaiizowaC,

- zapianowaC i dokonaC ewaluacji wlasnych dzialan, - dokonaC zapisow w obowiqzujqcej dokumentacji, - okreilit strukturg i zadania wyniitajqce ze specyfiki poszczeg6inych

piacdwek, - scharakteryzowat zakres obowiqzkow poszczegoinych

pracownikow, - wykonaC podstawowe zabiegi pieiggnacyjne oraz doitonaC pomiar6w

parametrow zyciowych, - wesprzet osobg niepetnosprawnq w zwigkszaniu aktywnoSci, - nawiqzaC wspotpracg z innymi organizacjami i placowkami

dzialajqcymi na rzecz osob niepelnosprawnych, - przyjqC odpowiedzialnoSC za podejmowane dzialania.

a. Qrganizacje pozarzqdowe dzialajqce n a ~ e c z os6b niepelnosprawnych (stowarzyszenia, fundacje)

Zapoznanie uczniow ze specyfikq organizacji. Zapoznanie ze irodlami finansowania organizacji oraz formami Swiadczonej pomocy. Zapoznanie z programami aidywizacji spolecznej i zawodowej niepelnosprawnych. Analiza obowiqzujqcej dokumentacji. Wspolpraca asystenta osoby niepelnosprawnej z osobq niepelnosprawna jej rodzinq i pracownikami organizacji. Wspolpraca z instytucjami, organizacjami i specjaiistami Swiadczqcymi r6lne formy pomocy osobom niepelnosprawnym. Wlqczanie sig w realizacjg programow pomocy i rehabilitacji. Opracowywanie wspolnie z osobq

niepelnosprawnq indywidualnych projektow dziakania oraz ich realizacja. Prowadzenie ewaluacji wiasnych dziatati.

2.Plac6wki zapewniajqce pomoc I tempi9 OSO~OPA

nlepelnosprawnym Zapoznanie uczniow ze strukturq organizacyjnq placowlti. Okreslanie cel6w i zadafi instytucji, ldentyfiltowanie akt6w prawnych regulujqcych dziatalnoSC plac6wki. Analiza obowiqzujqcej dokumentacji. Okreslanie zadati wykonywanych przez asystenta osoby niepeinosprawnej. Wiqczanie siq w realizacje programow pomocy i rehabilitacji. Opracowywanie wspblnie z osobq niepelnosprawnq indywidualnych projekt6w dzialania oraz ich realizacja. Ustalanie hierarchii potrzeb w odniesieniu do konltretnej jednostki. Pomoc osobom niepetnosprawnym w wykonywaniu czynnoSci dnia codziennego. Wykonywanie podstawowych zabieg6w opiekuticzych i pielegnacyjnych. Uczestniczenie w zajeciach prowadzonych dla grup podopiecznych. Prowadzenie ewaluacji wtasnych dzialati.

3. Szkolnlctwo specjalne Zapoznanie uczni6w ze strukturq organizacyjnq placowki. Analiza dokumentacji placowki. Wspotpraca z pracownikami plac6wek edukacyjnych. Wtqczanie sig w realizacje program6w pomocy i rehabilitacji. Opracowywanie wspolnie z osobq niepelnosprawnq indywidualnych projektow dzialania oraz ich realizacja. Pomoc dziecku w wykonywaniu czynnoSci dnia codziennego. Pomoc dziecku w nauce i organizowaniu czasu woinego. Rozwijanie zainteresowati dziecka niepetnosprawnego. Prowadzenie ewaluacji wiasnych dziatati.

4. ~ rodow isko mamieszkania osoby niepelnosprawnej Zapoznanie uczniow ze strukturq rodziny. Rozpoznawanie relacji panujqcych w rodzinie. Rozpoznawanie sytuacji rodziny, jej potrzeb i oczekiwati. Rozpoznawanie potrzeb osoby niepetnosprawnej jej slabych i mocnych stron. OkreSlanie mozliwosci Srodowiska rodzinnego oraz najbliiszego otoczenia. Obsewacja f~~nkcjonowania osoby niepelnosprawnej w mieszkaniu chronionym. Nawiqzywanie wspbtpracy z pracownikiem socjalnym i innymi specjalistami. Opracowywanie wspolnie z osobq niepetnosprawnq indywidualnych projektbw dzialania oraz ich realizacja. WIqczanie sie w realizacjq program6w pornocy i rehabilitacji. Prowadzenie ewaluacji wtasnych dziatati.

Uwagi 8 realiaacji Celem realizacji prograniu Praictyka zawodowa jest zapewnienie

uczniom mozliwoSci aktywnego towarzyszenia osobom niepelnosprawnym, uczestniczqcym w zajeciach zorganizowanych i prowadzonych w placowce pomocy spotecznej.

Praktyka zawodowa w I semestrze trwa 4 tygodnie i prowadzona jest w instytucjach i organizacjach dzialajqcych na rzecz osbb niepelnosprawnych, takich jak: warsztaty terapii zajqciowej, dzienne domy pomocy spolecznej, Srodowiskowe domy samopomocy, placbwlti opiekuhczo- wychowawcze, osrodki adaptacyjne.

W II semestrze praktyka t w a 4 tygodnie i odbywa sie w instytucjach organizujqcych pomoc osobom niepetnosprawnym w ich Srodowisku zamieszkania.

0 doborze Srodowisk domowych decyduje osoba wytypowana przez instytucje w porozumieniu z kierownikiem szkolenia praktycznego.

Szkota opracowuje program praktyk zawodowych, uwzgledniajqcy specyfike instytucji oraz cechy indywidualne osoby niepelnosprawnej. Uczeh po zapoznaniu sig z programem i dostepnq dokumentacjq odbywa praktyke w Srodowisku domowym osoby niepelnosprawnej.

Po dokladnym zdiagnozowaniu potrzeb, problemow i warunk6w iycia podopiecznego ~ ~ c z e r i przystepuje do opracowania z osobq niepelnosprawn@ indywidualnego planu dziatania. Zaplanowane dzialania uczeri realizuje we wspolpracy z osobq niepelnosprawnq oraz ze specjalistami Swiadczqcymi us tug^ rehabilitacyjne.

Na zakoticzenie praktyki zawodowej uczniowie powinni opracowat sprawozdanie w dzienniczku praktyk. Sprawozdanie powinno uwzgledniaC: - miejsce odbywania praktyk, termin, iloSC: godzin, przebieg praktyki,

nazwisko opiekuna, - organizacje pracy instytucji i warsztatu pracy asystenta osoby

niepelnosprawnej, - metody i technilti pracy stosowane przez asystenta osoby

niepelnosprawnej, - zachowania i postawy podopiecznego (anonimowo), - refleksje nad prowadzonymi dziataniami oraz sobq jako podmiotem

dzialajqcym, - wykaz umiejqtnosci nabytych podczas praktyk zawodowych.

Proponuje sig nastepujqcy podziai godzin na real izacj~ poszczegolnych dziai6w tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziat6w tematycznych majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadziC pewne zmiany majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoiy.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnieC edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnied ucznibw w czasie praktyki zawodowej naleiy prowadzit systematycznie na podstawie ustalonych kryteri6w. Podstawowym kryteriurn oceniania osii?gnigC uczniow jest stopien realizacji cel6w ksztalcenia. W ocenie umiejetnosci praktycznych naleiy uwzglednic: - organizacje stanowiska pracy, - punktualnosC i obowiqzkowoSC, - inicjatywq, - umiejetnosC komunikowania sie, - przestrzeganie przepisow bezpieczeristwa i higieny pracy, - kulturg osobistq w kontaktach z osobq niepelnosprawnq

i pracownikami instytucji, - umiejetnosc stosowania wiedzy w praktyce, - efekty uzyskane w trakcie realizacji programow pomocy

i rehabilitacji, - stopien realizacji projektow.

Umiejetnosci uczniow moina oceniaC na podstawie sprawdzianow ustnych oraz bezposredniej obsetwacji pracy ucznia. Proponuje sie dokonywanie oceny pracy ucznia przez osobq niepelnosprawnq. Ponadto uczeh powinien dokonaC sarnooceny wlasnych osiwnigt wedlug ustalonych kryteribw. Dla poprawy jakosci ksztalcenia istotne jest okreslenie obszarow niewiedzy, Idore utrudnialy uczniowi towarzyszenie osobie niepelnosprawnej podczas odbywania praktyki. Koricowej oceny dokonuje kierownik szkolenia praktycznego lub opiekun praktykantow na podstawie wynikow uzyskanych podczas stosowania rbznych metod oceniania.

Liczba godzin

140

140 280

Lp. 1.

2,

Miejsce odbywania prakty- Wybrana instytucja dzialajqca na rzecz pamocy i opieki osobie niepelnosprawnej

rodowisko zarnieszkania osoby :iepelnosprawnei

Razem