MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

825[01]/ZSZ,SP/MEN/2007.

PROGRAM NAUCZANIA

DRUKARZ 825[01]

Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej

Warszawa 2007

Autorzy: dr inż. Grażyna Czech

mgr inż. Alicja Tomas

mgr inż. Maria Widawska

Recenzenci: mgr inż. Adam Kanas

mgr inż. Bogdan Kostecki

Opracowanie redakcyjne: dr Grzegorz Rycharski

1

Spis treści

I. Plany nauczania

3

II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych

5

1. Podstawy zawodu 5

2. Materiałoznawstwo 14

3. Maszyny i urządzenia 21

4. Technologia drukowania 28

5. Zajęcia praktyczne 42

6. Praktyka zawodowa 50

2

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: drukarz 825[01] Podbudowa programowa: gimnazjum

Dla młodzieży

Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo w trzyletnim

okresie nauczania

Liczba godzin

tygodniowo w trzyletnim

okresie nauczania

Liczba godzin

w trzyletnim okresie

nauczania

Semestry I - VI

Lp.

Przedmioty nauczania

Klasy I - III Forma

stacjonarna Forma

zaoczna 1. Podstawy zawodu 4 3 55 2. Materiałoznawstwo 3 2 41 3. Maszyny i urządzenia 4 3 55 4. Technologia drukowania 10 8 138 5. Specjalizacja * 10 8 138 6. Zajęcia praktyczne 20 15 275

Razem 51 39 702 * Program specjalizacji dotyczącej techniki i technologii drukowania

opracowuje szkoła w porozumieniu z przedstawicielami pracodawców oraz zgodnie z potrzebami regionalnego rynku pracy. Przykładowe specjalizacje: Technika drukowania offsetowego Technika drukowania fleksograficznego Technika drukowania sitowego

3

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: drukarz 825[01] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie

Dla młodzieży

Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo w rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin

tygodniowo w rocznym

okresie nauczania

Liczba godzin

w rocznym okresie

nauczania

Semestry I - II

Lp.

Przedmioty nauczania

Semestry

I - II Forma

stacjonarna Forma

zaoczna 1. Podstawy zawodu 2 1 27 2. Materiałoznawstwo 1 1 14 3. Maszyny i urządzenia 2 2 27 4. Technologia drukowania 6 4 82 5. Specjalizacja * 5 3 68 6. Zajęcia praktyczne 9 7 123

Razem 25 18 341 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie w II semestrze * Program specjalizacji dotyczącej techniki i technologii drukowania

opracowuje szkoła w porozumieniu z przedstawicielami pracodawców oraz zgodnie z potrzebami regionalnego rynku pracy.

Przykładowe specjalizacje: Technika drukowania offsetowego Technika drukowania fleksograficznego Technika drukowania sitowego

4

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

PODSTAWY ZAWODU Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: – posłużyć się terminologią poligraficzną, – sklasyfikować produkty poligraficzne, – scharakteryzować fazy procesu poligraficznego, – scharakteryzować techniki drukowania, – rozróżnić formy drukowe, – scharakteryzować zasady syntezy barw oraz podstawowe modele

barw, – wyjaśnić zasady reprodukcji poligraficznej, – scharakteryzować podstawowe materiały poligraficzne, – dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, – posłużyć się dokumentacją techniczną, – rozróżnić podstawowe wielkości elektryczne oraz ich jednostki, – rozróżnić materiały przewodzące, półprzewodzące, izolacyjne oraz

określić ich zastosowanie, – scharakteryzować podstawowe elementy obwodu elektrycznego, – rozróżnić przyrządy pomiarowe, odczytać symbole i oznaczenia, – odczytać schematy prostych układów elektrycznych, elektronicznych

i automatyki, – scharakteryzować rodzaje i odmiany pisma drukarskiego, – dokonać analizy obrazu typograficznego, – dokonać analizy kompozycji obrazu, – scharakteryzować oryginały do reprodukcji poligraficznej, – posłużyć się projektami form graficznych, – posłużyć się programami komputerowymi, – skorzystać z literatury specjalistycznej i innych źródeł informacji.

5

Materiał nauczania 1. Podstawy poligrafii

Techniki przekazu informacji. Książka rękopiśmienna. Książka drukowana. Rozwój drukarstwa. Media drukowane. Klasyfikacja wyrobów poligraficznych. Książki i broszury. Czasopisma i gazety. Akcydensy. Media elektroniczne. Multimedia. Kierunki rozwoju poligrafii.

Proces produkcji wyrobów poligraficznych. Techniki drukowania. Światło i barwa w poligrafii. Addytywna i subtraktywna synteza barw. Przygotowanie form drukowych. Formy drukowe do drukowania wypukłego, fleksograficznego, offsetowego, wklęsłego, sitowego. Reprodukcja wartości tonalnych w procesie drukowania. Reprodukcja barw w procesie drukowania. Zasady drukowania w typografii, fleksografii, offsecie, wklęsłodruku, sitodruku. Ocena jakości drukowania - normy, kryteria, metody. Procesy introligatorskie. Jednostkowe operacje introligatorskie. Oprawy. Klasyfikacja opraw. Cyfrowy przepływ prac. Procesy wydawnicze,

Materiały poligraficzne. Podłoża drukowe. Właściwości papierów drukowych. Niejednorodność właściwości. Anizotropia papieru. Dwustronność papieru. Higroskopijność papieru. Niechłone podłoża drukowe. Farby drukarskie. Rodzaje i skład farb. Właściwości i wymagania dla farb drukarskich. Lakiery. Materiały pomocnicze.

Maszyny i urządzenia poligraficzne. Maszyny do drukowania wypukłego. Maszyny do drukowania fleksograficznego. Maszyny do drukowania offsetowego. Maszyny do drukowania wklęsłego. Maszyny do drukowania sitodrukowego. Maszyny i urządzenia do wykonywania jednostkowych operacji introligatorskich. Maszyny i urządzenia do wykonywania opraw przemysłowych. Ćwiczenia: • Rozróżnianie produktów poligraficznych. • Rozróżnianie form drukowych podstawowych technik drukowania. • Odczytywanie metryczek i stopek. • Charakteryzowanie oryginałów do reprodukcji poligraficznej. • Ocenianie jakości odbitek drukarskich. • Odczytywanie schematów maszyn drukujących.

6

Podstawy projektowania graficznego. Podstawy grafiki użytkowej. Pismo drukarskie. Klasyfikacja oraz charakterystyka pisma drukarskiego. Dobór pisma, czytelność tekstu. Tekst i ilustracja. Kompozycja graficznego układu stronicy. Zasady projektowania drobnych wyrobów poligraficznych. Ćwiczenia: • Określanie elementów składowych publikacji. • Charakteryzowanie budowy liter oraz krojów pisma drukarskiego. • Rozpoznawanie krojów i odmian pisma. • Rozpoznawanie elementów składowych publikacji: wyraz, wiersz,

kolumna, łam, tytuł, ilustracja, odstępy, marginesy. • Rozpoznawanie układów graficznych. • Projektowanie małych form graficznych: bilet wizytowy, ulotka. • Projektowanie materiałów reklamowych: logo, papier firmowy. 2. Podstawy techniki

Dokumentacja techniczna. Rysunek techniczny. Materiały i przybory rysunkowe. Normalizacja w rysunku technicznym. Znormalizowane arkusze, linie i tabliczki rysunkowe. Zasady sporządzania rysunków brył geometrycznych. Zasady wymiarowania. Przekroje. Oznaczanie i kreskowanie przekrojów. Zasady sporządzania szkiców. Odczytywanie rysunków technicznych i technologicznych. Ćwiczenia: • Sporządzanie szkiców i rysunków brył geometrycznych w rzutach

prostokątnych. • Odczytywanie rysunków technicznych i schematów technologicznych. • Wymiarowanie rysunków technicznych. Podstawy elektrotechniki, elektroniki i automatyki. Prąd elektryczny. Prawo Ohma. Prawa Kirchhoffa. Praca i moc prądu elektrycznego. Podział odbiorników energii elektrycznej. Silniki. Elementy składowe instalacji. Przewody i kable. Osprzęt elektryczny. Elementy zabezpieczające. Instalacje sygnalizacyjne, alarmowe, sterujące. Bezpieczeństwo pracy podczas eksploatacji odbiorników elektrycznych.

Zjawisko półprzewodnictwa. Półprzewodniki. Prąd elektryczny w półprzewodnikach. Podstawowe elementy elektroniczne - właściwości, budowa, zastosowanie, symbole graficzne. Rodzaje i zastosowanie układów scalonych. Sterowanie automatyczne. Podział układów sterowania automatycznego. Mikroprocesory. Sterowniki mikroprocesorowe.

7

Ćwiczenia: • Identyfikowanie materiałów przewodzących i izolacyjnych. • Rozróżnianie elementów obwodów elektrycznych na schematach. • Porównywanie źródeł światła ze względu na pobór mocy i natężenie

oświetlenia. • Odczytywanie parametrów odbiornika z tabliczki znamionowej. • Rozróżnianie elementów instalacji elektrycznej, sprzętu izolacyjnego,

zabezpieczeń przeciwpożarowych. • Rozróżnianie elementów elektronicznych na podstawie wyglądu

i symboli graficznych. • Odczytywanie schematów blokowych automatycznego sterowania. • Odczytywanie schematów blokowych automatycznej regulacji. Środki dydaktyczne Wyroby poligraficzne. Przykłady odbitek drukarskich. Formy drukowe podstawowych technik drukowania. Plansze addytywnego i subtraktywnego mieszania barw. Wzorniki papierów. Wzorniki farb. Wzorniki materiałów introligatorskich. Przykłady wykończenia wyrobów poligraficznych. Schematy podstawowych maszyn poligraficznych. Modele maszyn i urządzeń. Wzory pisma technicznego. Rysunki złożeniowe, wykonawcze, montażowe. Schematy. Zestaw elementów elektrycznych, elektronicznych i automatyki. Mierniki wielkości elektrycznych. Przyrządy pomiarowe. Układy elektryczne i elektroniczne. Podstawowe maszyny i urządzenia elektryczne. Materiały dydaktyczne ilustrujące szeregowe i równoległe połączenia rezystorów, łączenie odbiorników w trójkąt i gwiazdę, budowę maszyn elektrycznych, diodę, tranzystor. Schematy instalacji elektrycznych. Schematy maszyn i urządzeń. Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń. Dokumentacja techniczna. Foliogramy, fazogramy. Filmy dydaktyczne. Symulacyjne programy komputerowe. PN, BN, ISO.

8

Katalogi krojów pisma. Przykłady kompozycji graficznych. Plansze ilustrujące zasady rozmieszczania ilustracji. Oryginały do reprodukcji. Modele barw RGB, CMY+K. Programy komputerowe edytorskie i graficzne. Czasopisma specjalistyczne.

Uwagi o realizacji

Program przedmiotu zawiera działy tematyczne: Podstawy poligrafii, Podstawy techniki, stanowiące podbudowę kształcenia w zawodzie. Zajęcia powinny być prowadzone w pracowniach wyposażonych w środki dydaktyczne umożliwiające wykonywanie zadań praktycznych.

Treści programowe działu tematycznego Podstawy poligrafii powinny być realizowane z uwzględnieniem metod nauczania: wykładu, tekstu przewodniego, pokazu z objaśnieniem, dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych. W wyniku realizacji działu uczniowie powinni opanować umiejętności: posługiwania się poprawną terminologią, rozróżniania i charakteryzowania technik drukowania, wyrobów i materiałów poligraficznych, oceniania i dobierania materiałów do wykonania określonych wyrobów poligraficznych.

W procesie realizacji programu wskazane jest wdrażanie uczniów do korzystania z norm, wzorników, katalogów, dokumentacji technicznej i technologicznej, poradników, Internetu oraz innych źródeł informacji. Wskazane jest również kształtowanie zainteresowań zawodem poprzez organizowanie wycieczek dydaktycznych na targi specjalistyczne, wystawy, pokazy maszyn i urządzeń poligraficznych.

Treści programowe działu tematycznego Podstawy poligrafii powinny być realizowane z uwzględnieniem problematyki dotyczącej: technik przekazu informacji, procesu produkcji wyrobów poligraficznych, materiałów poligraficznych, maszyn i urządzeń, projektowania graficznego.

W trakcie realizacji treści programowych dotyczących technik przekazu informacji należy zwracać uwagę na następujące zagadnienia: rozwój mediów drukowanych, klasyfikacja wyrobów poligraficznych, media elektroniczne, multimedia.

W trakcie realizacji treści programowych dotyczących procesu produkcji wyrobów poligraficznych należy zwracać uwagę na tematykę dotyczącą: klasyfikacji technik drukowania, światła i barwy, zasad reprodukcji wartości tonalnych, zasad reprodukcji barw, przygotowania form drukowych, zasad drukowania typograficznego, fleksograficznego, offsetowego, wklęsłodrukowego, sitowego. Należy zwracać uwagę również na tematykę dotyczącą: jakości drukowania, operacji

9

i procesów introligatorskich, opraw, cyfrowego przepływu prac, procesów wydawniczych.

W trakcie realizacji treści programowych dotyczących materiałów poligraficznych należy zwracać uwagę na: klasyfikację podłoży drukowych, właściwości oraz zastosowanie podłoży drukowych chłonnych i niechłonnych; podział, właściwości, wymagania dla farb drukarskich, zastosowanie lakierów i środków pomocniczych.

W trakcie realizacji treści programowych dotyczących maszyn i urządzeń poligraficznych należy zwracać uwagę na podział maszyn drukujących ze względu na technikę drukowania, postać i rodzaj zadrukowywanego podłoża oraz charakterystykę maszyn i urządzeń do wykonywania jednostkowych operacji introligatorskich i opraw przemysłowych.

W ramach realizacji tematyki programowej dotyczącej projektowania graficznego należy zwracać uwagę na: estetykę wykonania wyrobu poligraficznego, rolę tekstu i ilustracji, klasyfikację oraz charakterystykę pisma drukarskiego, dobór pisma, czytelność tekstu, kompozycję układu graficznego stronicy, dobór materiałów do wykonania drobnych wyrobów poligraficznych. Treści programowe dotyczące projektowania graficznego powinny być realizowane z uwzględnieniem metod nauczania: tekstu przewodniego, projektów, ćwiczeń praktycznych. Szczególną uwagę należy zwracać na kształtowanie umiejętności: oceny estetyki oraz jakości wykonania wyrobu poligraficznego, oceny i doboru graficznych elementów publikacji, wykonania prostego projektu graficznego.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni projektowania graficznego oraz w pracowni komputerowej w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 2 - 4 osobowe, z zapewnieniem dostępu do komputera. Ćwiczenia dotyczące głównie projektowania mogą być realizowane w 2 – 3 godzinnych jednostkach lekcyjnych. Każdy uczeń powinien samodzielnie wykonać i zaprezentować swój projekt oraz uzasadnić wprowadzenie określonych rozwiązań. Dział tematyczny Podstawy techniki obejmuje treści programowe dotyczące dokumentacji technicznej, elektrotechniki, elektroniki i automatyki. W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na dobór ćwiczeń obliczeniowych, odczytywanie oznaczeń, schematów, symboli. Istotne jest zapoznanie uczniów ze współczesnymi rozwiązaniami technicznymi oraz systemami regulacji i sterowania.

Celem realizacji treści programowych dotyczących dokumentacji technicznej jest kształtowanie umiejętności odczytywania rysunku technicznego oraz posługiwania się dokumentacją techniczną w zakresie niezbędnym do wykonywania określonych zadań.

10

W ramach realizacji tematyki programowej dotyczącej elektrotechniki, elektroniki i automatyki należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności posługiwania się poprawną terminologią, rozróżniania oraz charakteryzowania maszyn elektrycznych. Należy uświadamiać uczniom zagrożenia związane z użytkowaniem urządzeń elektrycznych oraz określać środki ochrony przeciwporażeniowej. W trakcie realizacji tematyki programowej należy prezentować typowe układy elektryczne oraz określać ich zastosowanie, demonstrować elementy i urządzenia elektroniczne oraz elementy automatyki. Program przedmiotu powinien być realizowany z uwzględnieniem metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, pokazu z wyjaśnieniem, ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest prowadzenie dużej ilości ćwiczeń umożliwiających opanowanie podstawowych umiejętności. Wykorzystywanie filmów dydaktycznych i komputerowych programów symulacyjnych wpływa w znacznym stopniu na przyswajanie przez uczniów nowych informacji oraz efektywność kształcenia. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Podstawy poligrafii 106 2. Podstawy techniki 38 Razem 144 Podział godzin dotyczy kształcenia młodzieży w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieży. Nauczyciel może dokonywać zmian w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów ustalonych na początkowych zajęciach. Proces oceniania powinien obejmować: − diagnozowanie poziomu wiadomości i umiejętności uczniów przed

przystąpieniem do realizacji programu, − identyfikowanie postępów uczniów w trakcie realizacji treści

kształcenia oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia,

− sprawdzanie wiadomości i umiejętności uczniów po zakończonej realizacji określonego działu programowego.

11

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów może być dokonywane na podstawie: – sprawdzianów ustnych i pisemnych, – testów osiągnięć szkolnych, – obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych

zadań. W trakcie kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej i pisemnej należy zwracać uwagę na operowanie przez uczniów zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie poprawnej terminologii. Umiejętności praktyczne mogą być oceniane za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas realizacji ćwiczeń i innych zadań praktycznych. W ocenie końcowej osiągnięć uczniów należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć.

Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

12

Literatura Bożenko L.: Maszynoznawstwo dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP, Warszawa 1998 Gruszczyński Cz.: Farby graficzne. WSiP, Warszawa 1995 Jakucewicz S.: Farby drukowe. Michael Huber Polska Sp. z o.o., Wrocław 2001 Jakucewicz S.: Papier w poligrafii. Inicjał, Warszawa 1999 Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP, Warszawa 2001 Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1999 Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999 Nowicki J.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla zasadniczych szkół nieelektrycznych. WSiP, Warszawa 1999 Panak J., Ceppan M., Dvonka V., Karpinsky L., Kordos P., Mikula M., Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2002 Werner J.: Podstawy techniki malarstwa i grafiki. PWN, Warszawa -Kraków1989 Wydawnictwa dotyczące programów komputerowych edytorskich i graficznych. Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

13

MATERIAŁOZNAWSTWO Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: − sklasyfikować materiały poligraficzne, − rozróżnić główne grupy materiałów poligraficznych, − określić przeznaczenie materiałów poligraficznych, − określić fizyczne, chemiczne i technologiczne właściwości materiałów

stosowanych w poligrafii, − zakwalifikować materiały poligraficzne do produkcji, − dokonać klasyfikacji i charakterystyki wyrobów papierowych, − dobrać wyroby papierowe do produkcji poligraficznej, − zastosować podstawowe szeregi formatów papieru i druków, − określić wymagania stawiane formom drukowym, − określić właściwości form drukowych, − sklasyfikować farby drukarskie i lakiery, − określić drukowe i użytkowe właściwości farb, − wyjaśnić mechanizmy utrwalania farb, − scharakteryzować materiały pokryciowe i pomocnicze stosowane

w introligatorstwie, − scharakteryzować materiały smarne, − skorzystać z norm, instrukcji i innych źródeł informacji, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Materiał nauczania

1. Podstawy materiałoznawstwa Klasyfikacja materiałów stosowanych w procesach poligraficznych. Podział i charakterystyka głównych grup materiałów. Charakterystyka, właściwości, zastosowanie materiałów. Elementarne badania wybranych materiałów. Ogólne zasady doboru materiałów poligraficznych. Związki wielkocząsteczkowe naturalne i syntetyczne. Ekologia. Utylizacja odpadów. Ćwiczenia: • Klasyfikowanie materiałów poligraficznych. • Rozpoznawanie materiałów na podstawie próbek. • Ocenianie jakości i przydatności materiałów poligraficznych na

podstawie próbek.

14

• Określanie rodzajów i parametrów materiałów poligraficznych, właściwości, zastosowania oraz warunków przechowywania na podstawie opakowań, etykiet, półproduktów i produktów.

2. Podłoża drukowe Podział podłoży drukowych. Podłoża chłonne. Klasyfikacja. Papiery, kartony, tektury, tektura falista. Podstawowe surowce do produkcji wyrobów papierowych. Proces produkcji wyrobów papierowych. Właściwości papieru. Drukowność papieru. Metody uszlachetniania wyrobów papierowych. Papiery do drukowania arkuszowego i zwojowego. Podłoża drukowe papierowe nowej generacji. Papiery syntetyczne. Podłoża drukowe niechłonne. Folie tworzyw sztucznych. Laminaty foliowe. Folie metalowe. Ćwiczenia: • Określanie właściwości papierów, kartonów, tektury oraz tektury

falistej. • Przygotowanie papieru do drukowania. • Rozpoznawanie podłoży drukowych. • Określanie podłoży drukowych do wykonania określonego rodzaju

produkcji. 3. Farby drukarskie Klasyfikacja farb drukarskich. Skład farb drukarskich. Produkcja farb. Właściwości farb drukarskich. Właściwości reologiczne. Lepkość. Właściwości technologiczne. Właściwości optyczne. Odporność farb drukarskich. Farby maziste. Farby ciekłe. Rozpuszczalniki i rozcieńczalniki. Farby typograficzne. Farby offsetowe. Farby fleksograficzne. Farby wklęsłodrukowe. Farby sitodrukowe. Sposoby utrwalania farb. Lakiery. Środki pomocnicze do farb drukarskich. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Klasyfikowanie farb drukarskich. • Dobieranie farby do techniki drukowania. • Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. • Dobieranie materiałów do wykonania wyrobu poligraficznego. • Klasyfikowanie oraz charakteryzowanie lakierów drukowych.

15

4. Podłoża form drukowych Metale i stopy metali stosowane do wykonania form drukowych. Właściwości metali: budowa krystaliczna, twardość, plastyczność, lejność, udarność. Aluminium, miedź, cynk, magnez, nikiel, stal. Korozja, trawienie metali. Wymagania dotyczące aluminiowych płyt offsetowych. Niemetalowe podłoża form drukowych. Fotopolimery. Tworzywa sztuczne. Laminaty papierowe. Siatki sitodrukowe. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Klasyfikowanie oraz charakteryzowanie podłoży form drukowych. • Charakteryzowanie procesu anodowego utleniania aluminium. 5. Materiały introligatorskie Materiały introligatorskie pokryciowe i pomocnicze. Właściwości oraz zastosowanie materiałów pokryciowych. Podział i zastosowanie klejów introligatorskich. Kleje kostne i skórne. Kleje emulsyjne. Kleje topliwe. Rozpuszczalnikowe kleje kauczukowe. Kleje samoprzylepne. Proces wiązania i adhezja kleju. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Klasyfikowanie oraz charakteryzowanie pokryciowych materiałów

introligatorskich. • Dobieranie materiałów introligatorskich do wykonania określonych

zadań. • Klasyfikowanie oraz dobieranie klejów introligatorskich. 6. Inne materiały Woda w poligrafii. Materiały smarne. Oleje smarowe. Smary stałe plastyczne. Smary twarde, właściwości i zastosowanie. Folie do tłoczenia. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Klasyfikowanie oraz określanie zastosowania materiałów smarnych. • Posługiwanie się instrukcjami dotyczącymi stosowania środków

smarujących.

16

Środki dydaktyczne Zestawy wyrobów papierniczych. Wzorniki papierów. Wzorniki farb drukarskich. Próbki dodatków do farb. Wzorniki metali, tworzyw sztucznych, siatek do sitodruku. Wzorniki materiałów pokryciowych. Próbki klejów. Wzorniki folii do tłoczenia i laminowania. Grubościomierz, pH-metr. Lupy.

Uwagi o realizacji Celem realizacji programu przedmiotu Materiałoznawstwo jest poznanie przez uczniów budowy, właściwości oraz zastosowania materiałów poligraficznych, jak: podłoża drukowe, farby drukarskie, materiały do wykonania form drukowych, woda, materiały smarne. Treści programowe przedmiotu stanowią podbudowę do realizacji zadań wykonywanych w trakcie zajęć praktycznych. Kształtowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia wymaga stosowania różnych metod i form nauczania oraz trafnego doboru środków dydaktycznych. Szczególną uwagę należy zwracać na charakterystykę podstawowych dla zawodu materiałów poligraficznych. Każdemu uczniowi należy zapewnić możliwość bezpośredniej identyfikacji materiałów. Efektywna realizacja programu wymaga zastosowania metod problemowych, eksponujących i praktycznych. W procesie kształcenia wskazane jest stosowanie metod nauczania: sytuacyjnej, przypadków, pokazu z wyjaśnieniem, projektów, ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest również wdrażanie uczniów do korzystania z norm, poradników, wzorników, katalogów, Internetu. Ze względu na różnorodność stosowanych materiałów należy kształtować umiejętności ich doboru do realizacji określonych zadań, z uwzględnieniem jakości, trwałości, przeznaczenia, ochrony środowiska oraz uwarunkowań ekonomicznych. Wskazane jest korzystanie z Internetu do pozyskiwania informacji dotyczących materiałów poligraficznych, zamieszczanych przez producentów i firmy handlowe. Organizowanie wycieczek do firm produkujących i stosujących materiały poligraficzne wpływa w znacznym stopniu na opanowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia.

17

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Podstawy materiałoznawstwa 20 2. Podłoża drukowe 30 3. Farby drukarskie 30 4. Podłoża form drukowych 14 5. Materiały introligatorskie 10 6. Inne materiały 4 Razem 108

Zamieszczony w tabeli podział godzin na realizację działów tematycznych dotyczy kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieży. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów ustalonych na początkowych zajęciach. Podczas kontroli i oceny osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie poprawnego nazewnictwa. Proces oceniania powinien obejmować: − diagnozowanie poziomu wiadomości i umiejętności uczniów na

początku procesu kształcenia, − identyfikowanie postępów uczniów w trakcie realizacji programu

przedmiotu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia,

− sprawdzanie wiadomości i umiejętności uczniów po zakończeniu realizacji treści programowych.

Ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie: – sprawdzianów ustnych i pisemnych, – testów osiągnięć szkolnych, – obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych

zadań. W trakcie obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych zadań praktycznych należy zwracać uwagę na: − rozpoznawanie materiałów na podstawie próbek, − rozróżnianie grup materiałów poligraficznych,

18

− określanie właściwości i przeznaczenia materiałów, − określanie zasad doboru materiałów do wykonania określonych

wyrobów poligraficznych, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. W ocenie końcowej osiągnięć uczniów należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć oraz poziom wykonania ćwiczeń i innych zadań.

Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

19

Literatura Gruszczyński Cz.: Farby graficzne. WSiP, Warszawa 1995 Jakucewicz S.: Farby drukowe. Michael Huber Polska Sp. z o.o., Wrocław 2001 Jakucewicz S.: Papier w poligrafii. Wyd. Inicjał, Warszawa 1999 Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP, Warszawa 2001 Jakucewicz S., Magdzik S., Struciński S.: Materiałoznawstwo poligraficzne. WSiP, Warszawa 1990 Panak J., Ceppan M., Dvonka V., Karpinsky L., Kordos P., Mikula M., Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2005 Szczęsny R.: Materiałoznawstwo introligatorskie. WNT, Warszawa 1983 Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

20

MASZYNY I URZĄDZENIA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: − rozróżnić rodzaje naprężeń i odkształceń, − scharakteryzować połączenia stosowane w maszynach

i urządzeniach, − rozróżnić osie, wały, łożyska, sprzęgła, hamulce, przekładnie oraz

określić ich zastosowanie, − rozróżnić napędy pneumatyczne i hydrauliczne oraz określić ich

zastosowanie, − posłużyć się normami dotyczącymi części maszyn, − scharakteryzować proces eksploatacji maszyn i urządzeń, − scharakteryzować procesy zużycia elementów maszyn, − określić zależności między zużyciem i smarowaniem, − scharakteryzować podstawowe maszyny i urządzenia poligraficzne, − scharakteryzować budowę oraz wyjaśnić zasady działania maszyn

drukujących, − rozróżnić podstawowe zespoły i mechanizmy maszyn drukujących, − rozróżnić zespoły i mechanizmy offsetowych maszyn drukujących, − określić zasady obsługi maszyn drukujących, − rozróżnić zabezpieczenia stosowane w maszynach poligraficznych, − wyjaśnić zasady działania przyrządów kontrolno - pomiarowych, − określić zagrożenia związane z obsługą maszyn i urządzeń, − określić zasady udzielania pierwszej pomocy osobom

poszkodowanym w wypadkach przy pracy, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Materiał nauczania

1. Wytrzymałość materiałów Naprężenia i odkształcenia. Prawo Hooke`a. Naprężenia dopuszczalne. Obciążenia elementów konstrukcyjnych: rozciąganie i ściskanie, ścinanie, zginanie, skręcanie. Wytrzymałość zmęczeniowa.

Ćwiczenia: • Określanie zależności między działającą siłą, wydłużeniem elementu

i polem przekroju. • Obliczanie wydłużenia elementów. • Określanie zmęczenia materiału.

21

2. Części maszyn Klasyfikacja części maszyn. Normalizacja części maszyn. Materiały konstrukcyjne. Tolerancje, pasowania, Chropowatość powierzchni. Połączenia nierozłączne: spawane, zgrzewane, lutowane. Połączenia rozłączne: cierne, kołkowe, sworzniowe, gwintowe. Połączenia rurowe. Osie i wały. Łożyska ślizgowe, toczne. Przekładnie: cierne, cięgnowe, zębate. Sprzęgła. Hamulce. Układy hydrauliczne i pneumatyczne. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie materiałów konstrukcyjnych: stali, żeliwa, metali

nieżelaznych i ich stopów. • Rozpoznawanie połączeń rozłącznych i nierozłącznych. • Rozpoznawanie łożysk. • Odczytywanie tolerancji, pasowania, chropowatości powierzchni. 3. Maszyny i urządzenia poligraficzne Klasyfikacja maszyn poligraficznych. Parametry techniczne i zakres stosowania. Dobór maszyn do wykonania wyrobu poligraficznego. Rodzaje zabezpieczeń stosowanych w maszynach poligraficznych. Urządzenia do wykonywania form drukowych. Maszyny introligatorskie. Urządzenia kontrolno - pomiarowe. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ćwiczenia: • Odczytywanie schematów maszyn i urządzeń poligraficznych. • Rozpoznawanie zabezpieczeń stosowanych w maszynach

poligraficznych. • Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn

poligraficznych. 4. Maszyny drukujące offsetowe Klasyfikacja maszyn offsetowych. Podstawowe zespoły maszyn offsetowych arkuszowych. Rodzaje samonakładaków. Zasada działania samonakładaków pneumatycznych. Zespoły prowadzenia arkuszy. Mechanizmy łapek. Mechanizmy przenoszące i odwracające arkusz. Urządzenia odbierające. Zespoły drukujące. Mechanizmy włączania i wyłączania nacisku. Współpraca cylindrów podczas drukowania. Zespoły farbowe. Zespoły zwilżające. Zespoły lakierujące. Urządzenia do mycia zespołów farbowych. Maszyny offsetowe zwojowe. Mechanizm mocowania i hamowania zwoju. Automatyczna zmiana zwoju. Mechanizmy prowadzenia wstęgi papieru. Zespoły drukujące offsetowych maszyn zwojowych. Zespoły farbowe. Zespoły zwilżające. Urządzenia suszące i chłodzące. Urządzenia złamujące w maszynach

22

zwojowych. Urządzenia do zwijania zadrukowanej wstęgi w rolę oraz do cięcia wstęgi na arkusze. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zespołów maszyn offsetowych arkuszowych

i zwojowych. • Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn

offsetowych arkuszowych. • Sporządzanie schematów zespołów drukujących maszyn offsetowych

arkuszowych i zwojowych. 5. Maszyny drukujące fleksograficzne Klasyfikacja maszyn fleksograficznych. Zespoły drukujące i farbowe maszyn fleksograficznych. Rodzaje walców rastrowych. Mocowanie form drukowych. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zespołów maszyn fleksograficznych. • Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn

fleksograficznych. • Sporządzanie schematów zespołów drukujących i farbowych maszyn

fleksograficznych. 6. Maszyny wklęsłodrukowe Klasyfikacja maszyn do drukowania wklęsłego. Zespoły farbowe i drukujące maszyn wklęsłodrukowych. Rakiel wklęsłodrukowy. Maszyny zwojowe. Obieg wstęgi podłoża w maszynach rotograwiurowych. Maszyny tampondrukowe. Mocowanie form drukowych i tamponów. Mocowanie noży zgarniających farbę. Mocowanie zadrukowywanych kształtek. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie zespołów maszyn wklęsłodrukowych. • Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn

wklęsłodrukowych. • Rozpoznawanie maszyn do drukowania tamponowego. • Sporządzanie schematów zespołów drukujących i farbowych maszyn

wklęsłodrukowych.

23

7. Maszyny sitodrukowe Klasyfikacja maszyn i urządzeń do drukowania sitowego. Urządzenia do sitodruku ręcznego. Półautomatyczne i automatyczne maszyny sitodrukowe. Mechanizmy sterowania rakla. Płaskie i cylindryczne maszyny sitodrukowe. Klasyfikacja urządzeń suszących. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ćwiczenia: • Odczytywanie Dokumentacji Techniczno - Ruchowej maszyn

sitodrukowych. • Rozpoznawanie zespołów maszyn sitodrukowych. • Sporządzanie schematów zespołów drukujących maszyn

sitodrukowych. 8. Eksploatacja maszyn Proces eksploatacji. Czynności eksploatacyjne. Trwałość i niezawodność maszyn. Charakterystyka eksploatacyjna. Charakterystyka czynności obsługowych i logistycznych. Czynności obsługowe: porządkowe, kontrolne, regulacyjne, smarownicze, konserwacyjne. Czynności logistyczne: planowanie zapotrzebowania na materiały eksploatacyjne, energię, informacje. Utylizacja odpadów. Smarowanie maszyn. Czynności kontrolno - pomiarowe. Bezpieczeństwo techniczne i ekologiczne. Charakterystyka zagrożeń. Dokumentacja eksploatacyjna. Środki dydaktyczne Modele i eksponaty części maszyn. Modele połączeń rozłącznych i nierozłącznych. Modele wałów i osi. Modele sprzęgieł, hamulców, kół zębatych, przekładni. Schematy maszyn poligraficznych. Schematy maszyn drukujących. Animacje multimedialne działania maszyn drukujących i ich części. Katalogi maszyn i części maszyn drukujących. Instrukcje obsługi maszyn drukujących. Filmy dydaktyczne: budowa, zasady działania, regulacji i konserwacji maszyn drukujących. Symulacyjne programy komputerowe. PN, BN, ISO. Czasopisma specjalistyczne.

24

Uwagi do realizacji Celem realizacji programu przedmiotu jest kształtowanie umiejętności dotyczących budowy i eksploatacji maszyn poligraficznych.

Ćwiczenia i inne zadania wykonywane przez uczniów należy dobierać w sposób umożliwiający realizację założonych celów kształcenia. Ćwiczenia należy prowadzić w zespołach liczących 5 – 8 uczniów.

Wskazane jest stosowanie aktywizujących metod nauczania. Szczególną uwagę należy zwracać na realizację treści programowych trudnych do opanowania przez uczniów, jak: części maszyn, wytrzymałość materiałów. Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu kompetencji zawodowych wymaga również kształtowania umiejętności pracy w zespole, korzystania z różnych źródeł informacji, uzupełniania i aktualizowania wiedzy oraz kształtowania postaw zawodowych, jak: systematyczność, odpowiedzialność za wyniki swojej pracy i współpracowników, przestrzeganie dyscypliny i porządku w miejscu pracy, racjonalne wykorzystywanie narzędzi, maszyn i urządzeń, gospodarowanie materiałami i energią. Wskazane jest organizowanie wycieczek na targi specjalistyczne, wystawy oraz pokazy maszyn i urządzeń poligraficznych umożliwiających poznanie przez uczniów współczesnych technik i technologii drukowania.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Wytrzymałość materiałów 8 2. Części maszyn 12 3. Maszyny i urządzenia poligraficzne 20 4. Maszyny drukujące offsetowe 42 5. Maszyny drukujące fleksograficzne 24 6. Maszyny wklęsłodrukowe 15 7. Maszyny sitodrukowe 15 8. Eksploatacja maszyn 8 Razem 144

Określona w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych

działów tematycznych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych.

Zajęcia należy prowadzić w pracowni wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne.

Realizację treści programowych należy wspomagać ćwiczeniami, pozwalającymi na kształtowanie umiejętności wykorzystywania wiedzy

25

w praktyce. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposażone w niezbędny sprzęt, narzędzia, materiały i środki dydaktyczne. Uczniowie powinni korzystać z różnych źródeł informacji, jak: normy, instrukcje, poradniki, dokumentacja techniczna i technologiczna, czasopisma poligraficzne, Internet. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów ustalonych na początkowych zajęciach.

Ocena osiągnięć edukacyjnych powinna dotyczyć przede wszystkim poziomu oraz zakresu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Kontrola i ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych

zadań. W trakcie oceniania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na zastosowanie opanowanej wiedzy, merytoryczną jakość wypowiedzi, posługiwanie się poprawną terminologią.

Do oceny osiągnięć edukacyjnych mogą być zastosowane testy osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.

W ocenie końcowej pracy uczniów po zakończeniu realizacji programu przedmiotu należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć.

Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

26

Literatura Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001 Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001 Ciupalski S.: Maszyny offsetowe zwojowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000 Panak J., Ceppan M., Dvonka V., Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2005 Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996 Stankiewicz B.: Sitodruk. COBRPP, Warszawa 2001 Woropay M.: Podstawy racjonalnej eksploatacji maszyn. ITeE, Bydgoszcz – Radom 1996 Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

27

TECHNOLOGIA DRUKOWANIA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: − posłużyć się dokumentacją technologiczną, − scharakteryzować techniki drukowania, − scharakteryzować formy drukowe, − określić technologie wykonania form drukowych, − scharakteryzować proces drukowania, − określić właściwości oraz zakres stosowania materiałów drukarskich, − dobrać materiały pomocnicze do procesu drukowania, − dobrać technikę drukowania i maszyny drukujące do rodzaju

i wielkości produkcji, − ocenić jakość odbitek drukarskich, − posłużyć się urządzeniami pomiarowo - kontrolnymi, − przygotować farby i podłoże do drukowania, − przygotować maszynę do procesu drukowania, − określić parametry drukowania, − określić zasady drukowania nakładu, − określić przyczyny powstawania wad odbitek drukarskich oraz

sposoby ich usuwania, − zastosować techniki komputerowego wspomagania procesu

drukowania, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania zadań.

Materiał nauczania

1. Formy drukowe

Podział i charakterystyka technik drukowania według różnych kryteriów. Klasyfikacja form drukowych ze względu na technikę drukowania, budowę, materiał formy drukowej, metodę wykonania. Cechy charakterystyczne form drukowych wykonanych w technologiach analogowych i cyfrowych. Materiały do wykonania form drukowych. Metody i systemy oceny jakości kopii i form drukowych. Ćwiczenia: • Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich. • Rozpoznawanie techniki drukowania.

28

• Rozpoznawanie technologii wykonania formy drukowej. • Rozpoznawanie podłoży drukowych. 2. Technika drukowania wypukłego

Technologia drukowania typograficznego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania techniki drukowania typograficznego. Formy drukowe stosowane w typografii. Nacisk i deformacja materiałów w procesie drukowania. Podział i przenoszenie warstwy farby drukowej. Obciągi typograficzne. Mechanizm utrwalania farb typograficznych. Wady druków. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ćwiczenia: • Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich typograficznych. • Rozpoznawanie typograficznych form drukowych. • Rozpoznawanie zastosowanych podłoży drukowych. • Określanie charakterystycznych cech drukowania typograficznego. Technologia drukowania fleksograficznego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania techniki drukowania fleksograficznego. Formy drukowe fleksograficzne. Montowanie fleksograficznych form drukowych na cylindrze formowym. Tuleje. Walce rastrowe. Napięcie powierzchniowe. Przenoszenie farby w technice drukowania fleksograficznego. Chłonne i niechłonne podłoża drukowe. Farby fleksograficzne. Mechanizm utrwalania farb. Dobór farby do rodzaju podłoża drukowego. Zastosowanie środków pomocniczych. Wpływ podstawowych parametrów technologicznych na przebieg procesu drukowania. Zasada drukowania wielobarwnego. Wady druków. Przygotowanie maszyny do drukowania fleksograficznego. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich

fleksograficznych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn fleksograficznych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech techniki drukowania

fleksograficznego. • Rozpoznawanie fleksograficznych form drukowych. • Rozpoznawanie zastosowanych podłoży drukowych. • Badanie zwilżalności niechłonnych podłoży drukowych. • Rozpoznawanie farb fleksograficznych.

29

• Określanie właściwości farb fleksograficznych na podstawie etykiet na opakowaniu.

• Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego i formy drukowej. • Planowanie czynności technologicznych związanych

z przygotowaniem maszyny do drukowania. • Określanie zasad drukowania wielobarwnego. • Ocenianie jakości odbitek drukarskich. • Określanie wpływu parametrów technologicznych na przebieg

procesu drukowania. • Rozpoznawanie wad drukowania fleksograficznego. • Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska dotyczących drukowania fleksograficznego.

Technologia drukowania typooffsetowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania drukowania typooffsetowego. Formy, farby i podłoża drukowe. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ćwiczenia: • Analiza próbek form drukowych i odbitek drukarskich typooffsetowych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn typooffsetowych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech techniki drukowania

typooffsetowego. • Rozpoznawanie typooffsetowych form drukowych. • Rozpoznawanie stosowanych podłoży drukowych. • Charakteryzowanie farb typooffsetowych. Technologia tłoczenia. Metody tłoczenia. Tłoczenie wypukłe i wgłębne. Tłoczenie folią. Formy i materiały do tłoczenia folią. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ćwiczenia: • Ocena próbek form do tłoczenia. • Charakteryzowanie próbek folii do tłoczenia. • Rozpoznawanie technik tłoczenia. • Rozpoznawanie podłoży stosowanych do tłoczenia. • Określanie zakresu stosowania technologii tłoczenia. • Ocenianie jakości tłoczenia.

30

3. Technika drukowania offsetowego

Technologia drukowania offsetowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania techniki drukowania offsetowego. Zjawiska fizykochemiczne zachodzące podczas drukowania offsetowego. Napięcie powierzchniowe, zwilżalność materiałów. Oleofilowość i hydrofilowość. Offsetowe formy drukowe. Przenoszenie farby drukowej. Skład i rola roztworu zwilżającego. Offset bezwodny. Obciąg offsetowy. Chłonne i niechłonne podłoża do drukowania arkuszowego i zwojowego. Rodzaje farb offsetowych. Mechanizmy utrwalania farb offsetowych. Dobór farby do rodzaju podłoża drukowego. Stosowanie środków pomocniczych. Wpływ parametrów technologicznych na proces drukowania offsetowego. Zasada drukowania wielobarwnego. Kontrola jakości drukowania. Wady druków. Podział i charakterystyka maszyn drukujących. Przygotowanie maszyny do drukowania offsetowego arkuszowego. Przygotowanie maszyny do drukowania zwojowego. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Ocenianie offsetowych form drukowych i odbitek drukarskich. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn offsetowych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech techniki drukowania

offsetowego. • Rozpoznawanie offsetowych form drukowych. • Rozpoznawanie chłonnych i niechłonnych podłoży drukowych. • Charakteryzowanie podłoży drukowych. • Mierzenie grubości i gramatury podłoży drukowych. • Mierzenie pH i twardości wody. • Mierzenie pH roztworu zwilżającego. • Określanie oleofilowości i hydrofilowości form offsetowych. • Badanie zwilżalności niechłonnych podłoży drukowych. • Rozpoznawanie farb offsetowych. • Określanie właściwości farb offsetowych na podstawie etykiet na

opakowaniach. • Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. • Rozróżnianie farb i podłoży drukowych do drukowania arkuszowego

i zwojowego. • Przygotowywanie materiałów do drukowania. • Planowanie czynności technologicznych związanych

z przygotowaniem maszyny do drukowania. • Określanie zasad drukowania offsetowego jedno- i wielobarwnego.

31

• Ocenianie jakości odbitek drukarskich. • Określanie wpływu parametrów technologicznych na przebieg

procesu drukowania. • Identyfikowanie wad drukowania offsetowego. • Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, dotyczących drukowania offsetowego.

Technologia drukowania offsetowego cyfrowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania cyfrowego drukowania offsetowego. Maszyny i urządzenia do drukowania offsetowego cyfrowego. Offsetowe formy drukowe odnawialne i nieodnawialne. Charakterystyka oraz wymagania dla podłoży i farb drukowych. Przenoszenie i utrwalanie farby drukowej na podłożu. Zasada drukowania wielobarwnego. Przygotowanie maszyny i materiałów do drukowania cyfrowego. Wady druków. Kontrola jakości drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Analiza próbek form drukowych i offsetowych odbitek drukarskich

wykonanych w technologii cyfrowej. • Rozpoznawanie cech charakterystycznych cyfrowych maszyn

offsetowych. • Charakteryzowanie techniki drukowania offsetowego cyfrowego. • Rozpoznawanie formy offsetowej do drukowania cyfrowego. • Rozpoznawanie stosowanych podłoży drukowych. • Rozpoznawanie farb drukarskich do offsetu cyfrowego. • Określanie właściwości oraz zastosowania farb offsetowych na

podstawie etykiet na opakowaniach oraz ulotek handlowych. • Odczytywanie znaków określających czynności i polecenia

technologiczne. • Planowanie czynności technologicznych związanych

z przygotowaniem offsetowej maszyny cyfrowej do drukowania. 4. Technika drukowania wklęsłego

Technologia drukowania rotograwiurowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania drukowania rotograwiurowego. Formy i farby drukowe. Wymagania dotyczące wykonywania cylindrów wklęsłodrukowych. Rozpuszczalniki. Charakterystyka i wymagania dla chłonnych i niechłonnych podłoży drukowych. Rakiel wklęsłodrukowy. Przenoszenie farby drukowej na zadrukowywane podłoże. Mechanizmy

32

utrwalania farb rotograwiurowych. Zasada drukowania wielobarwnego. Kontrola jakości drukowania. Wady druków. Parametry technologiczne warunkujące proces drukowania. Przygotowanie maszyny i materiałów do drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Ocenianie próbek form drukowych i odbitek wklęsłodrukowych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn

wklęsłodrukowych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech wklęsłodruku. • Rozpoznawanie form wklęsłodrukowych. • Rozpoznawanie chłonnych i niechłonnych podłoży drukowych. • Charakteryzowanie papierów wklęsłodrukowych. • Mierzenie grubości i gramatury podłoży drukowych. • Mierzenie lepkości farby wklęsłodrukowej. • Badanie zwilżalności niechłonnych podłoży drukowych. • Rozpoznawanie farb wklęsłodrukowych. • Określanie właściwości oraz zastosowania farb wklęsłodrukowych na

podstawie etykiet na opakowaniu oraz ulotek handlowych. • Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. • Rozróżnianie farb i podłoży drukowych do drukowania czasopism

i materiałów opakowaniowych. • Przygotowanie materiałów do drukowania. • Planowanie czynności technologicznych związanych

z przygotowaniem maszyny do drukowania. • Określanie zasad drukowania wielobarwnego. • Ocenianie jakości odbitek drukarskich. • Określanie wpływu parametrów technologicznych na przebieg

procesu drukowania. • Identyfikowanie wad drukowania wklęsłego. • Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, dotyczących drukowania offsetowego.

Technologia drukowania tamponowego. Zasada drukowania, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania tampondruku. Formy i podłoża drukowe. Farby do tampondruku. Przenoszenie i mechanizm utrwalania farb. Rodzaje i charakterystyka tamponów. Przygotowanie materiałów i urządzenia do drukowania. Wady druków. Kontrola jakości drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska.

33

Ćwiczenia: • Ocenianie form drukowych i nadruków wykonanych tampondrukiem. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn i urządzeń

tampondrukowych. • Rozpoznawanie form tampondrukowych. • Rozpoznawanie podłoży drukowych. • Rozpoznawanie farb tampondrukowych. • Klasyfikowanie oraz określanie zastosowania tamponów. • Przygotowanie materiałów i urządzenia do drukowania. • Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

dotyczących drukowania tampondrukowego. 5. Technika sitodrukowa Zasada drukowania z form sitodrukowych, cechy charakterystyczne. Zakres stosowania sitodruku. Podział i charakterystyka technologii sitodrukowych. Siatki sitodrukowe. Formy sitodrukowe. Podłoża sitodrukowe Farby sitodrukowe, mechanizm ich utrwalania. Rakle sitodrukowe. Sitodruk jednokolorowy, wielokolorowy i wielobarwny. Wady druków. Kontrola jakości drukowania. Parametry technologiczne warunkujące proces drukowania sitodrukowego. Przygotowanie urządzenia i materiałów do drukowania. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ochrona przeciwpożarowa. Ochrona środowiska. Ćwiczenia: • Ocenianie próbek form drukowych i odbitek sitodrukowych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech maszyn sitodrukowych. • Rozpoznawanie charakterystycznych cech sitodruku. • Charakteryzowanie technologii wykonania form sitodrukowych. • Klasyfikowanie siatek sitodrukowych. • Mierzenie grubości i gęstości siatek. • Odczytywanie danych użytkowych siatki z ulotki handlowej. • Klasyfikowanie rakli sitodrukowych. • Rozpoznawanie farb sitodrukowych. • Rozpoznawanie podłoży drukowych. • Dobieranie parametrów siatki i formy sitodrukowej do charakteru

produkcji poligraficznej. • Określanie zakresu stosowania sitodruku. • Dobieranie farby do rodzaju podłoża drukowego. • Przygotowanie materiałów do drukowania. • Planowanie czynności technologicznych związanych

z przygotowaniem urządzenia sitodrukowego do drukowania. • Określanie zasad drukowania jedno- i wielokolorowego.

34

• Ocenianie jakości odbitek drukarskich. • Określanie wpływu parametrów technologicznych na przebieg

procesu drukowania. • Rozpoznawanie wad drukowania sitowego. • Interpretowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, dotyczących drukowania sitodrukowego.

6. Kontrola i ocena jakości drukowania Parametry technologiczne materiałów podlegające kontroli jakości. Metody kontroli oraz systemy oceny jakości druków. Przymiary liniowe, lupy, densytometry. Paski kontrolne do oceny jakości formy drukowej, procesu drukowania oraz druków. Zastosowanie urządzeń i systemów pomiarowo - kontrolnych. Ćwiczenia: • Odczytywanie parametrów technologicznych materiałów z informacji

i ulotek handlowych. • Określanie metod kontroli jakości wyrobów poligraficznych. • Odczytywanie norm dotyczących stosowania materiałów oraz oceny

jakości wyrobów poligraficznych. • Zastosowanie testów kontrolnych do oceny jakości drukowania. • Określanie zasad stosowania pasków kontrolnych do oceny jakości

formy kopiowej, procesu drukowania oraz druków. • Wykonywanie pomiarów densytometrycznych. 7. Wady druków Wymagania stawiane drukom i wyrobom poligraficznym. Wady druków charakterystyczne dla techniki drukowania wypukłego. Wady druków charakterystyczne dla techniki drukowania offsetowego. Wady druków charakterystyczne dla drukowania fleksograficznego. Wady druków charakterystyczne dla drukowania wklęsłego. Wady druków charakterystyczne dla sitodruku. Przyczyny powstawania i sposoby usuwania wad. Ćwiczenia: • Rozróżnianie wad druków. • Rozpoznawanie wad druków powodowanych przez formę drukową

oraz określanie sposobów ich usuwania odpowiednio do techniki drukowania.

35

• Rozpoznawanie wad druków powodowanych przez farbę drukarską oraz określanie sposobów ich usuwania odpowiednio do techniki drukowania.

• Rozpoznawanie wad druków powodowanych przez zadrukowywane podłoże oraz określanie sposobów ich usuwania odpowiednio do techniki drukowania.

• Rozpoznawanie wad druków powodowanych nieprawidłowym przebiegiem procesu drukowania oraz określanie sposobów ich usuwania odpowiednio do techniki drukowania.

8. Komputerowe wspomaganie procesu drukowania Odczytywanie oznaczeń funkcji technologicznych na pulpicie sterowniczym urządzeń i maszyn drukujących. Odczytywanie kodów usterek. Komputerowe systemy kontroli i sterowania procesem drukowania. Środki dydaktyczne Przykładowe formy drukowe do drukowania typograficznego, fleksograficznego, offsetowego, wklęsłodrukowego, sitowego, tamponowego. Odbitki drukarskie wykonane techniką typograficzną, fleksograficzną, offsetową, wklęsłodrukiem, sitodrukiem, tampondrukiem. Zestaw katalogów i prospektów maszyn drukujących. Zestaw katalogów i prospektów urządzeń poligraficznych dotyczących przygotowania do drukowania i procesów introligatorskich. Plansze i foliogramy: schematy maszyn drukujących, elementy budowy, zasada działania maszyn drukujących. Filmy dydaktyczne dotyczące technologii drukowania. Katalogi i próbki papierów drukowych arkuszowych. Katalogi i próbki papierów drukowych zwojowych. Próbki farb do drukowania arkuszowego i zwojowego dla różnych technik drukowania. Wzorniki folii do tłoczenia oraz materiałów introligatorskich. Katalogi i próbki materiałów oraz środków pomocniczych do drukowania. Densytometr. Grubościomierz. Lupy. Przymiary liniowe Mikroskop laboratoryjny. Waga analityczna. Zestaw aplikatorów. Pisaki do oznaczania napięcia powierzchniowego. Papierki wskaźnikowe do oznaczania pH roztworu zwilżającego i wody. Papierki wskaźnikowe do oznaczania twardości wody i roztworu zwilżającego.

36

Dokumentacja techniczna. PN, BN, ISO. Komputer z dostępem do Internetu. Teksty przewodnie oraz instrukcje do ćwiczeń. Uwagi o realizacji Program przedmiotu Technologia drukowania obejmuje treści kształcenia z wielu dziedzin nauki i techniki. Celem realizacji programu jest kształtowanie umiejętności praktycznych niezbędnych do wykonywania zawodu. Treści programowe stanowią podstawę do przygotowania uczniów do obsługi sprzętu pomiarowo - kontrolnego oraz skomputeryzowanych maszyn i urządzeń drukujących. W trakcie realizacji programu należy dobierać ćwiczenia i zadania do wykonania przez uczniów w sposób umożliwiający opanowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Program przedmiotu powinien być realizowany w pracowni technologii drukowania, w odpowiednio przygotowanych i wyposażonych drukarniach, agencjach, Centrach Kształcenia Praktycznego. W zależności od miejsca prowadzenia zajęć oraz organizacyjno-technicznych możliwości szkoły, w procesie realizacji programu wskazane jest stosowanie metod nauczania: wykładu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych, projektów. Metoda projektów może być stosowana podczas planowania przez uczniów zadań dotyczących doboru materiałów do określonej produkcji poligraficznej. Wykonywanie ćwiczeń praktycznych wymaga przygotowania tekstów przewodnich. Korzystając z pytań prowadzących oraz arkuszy ćwiczeniowych, norm, katalogów, prospektów i innych źródeł informacji, uczniowie powinni planować oraz wykonywać powierzone zadania.

W trakcie realizacji treści programowych trudnych do opanowania przez uczniów należy stosować metodę pokazu w połączeniu z wyjaśnieniem oraz metodę ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do zakładów poligraficznych celem zapoznania uczniów z najnowszymi technologiami drukowania. Tematyka wycieczek może dotyczyć drukowania fleksograficznego, wklęsłego, tamponowego, sitowego. W procesie realizacji programu należy zwracać uwagę na: – rozpoznawanie materiałów poligraficznych na podstawie próbek, – ocenianie jakości oraz określanie przydatności materiałów

poligraficznych na podstawie próbek,

37

– kształtowanie umiejętności pracy z tekstem oraz korzystania z różnych źródeł informacji,

– posługiwanie się dokumentacja techniczną, – przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, – kształtowanie umiejętności pracy samodzielnej oraz pracy

w grupie. Stosowanie poszczególnych technik drukowania jest związane z występującymi zagrożeniami dla zdrowia człowieka. W trakcie realizacji programu należy uświadamiać uczniom zagrożenia towarzyszące procesowi drukowania. Przed przystąpieniem do wykonywania zadań praktycznych należy zapoznać uczniów z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Program przedmiotu powinien być realizowany przede wszystkim w pracowniach szkolnych w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 2-3 osobowe. W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności pracy zespołowej oraz korzystania z różnych źródeł informacji. Istotne jest również kształtowanie postaw uczniów, jak: systematyczność, odpowiedzialność za wyniki swojej pracy i współpracowników, przestrzeganie dyscypliny i porządku w miejscu pracy, racjonalne gospodarowanie materiałami i energią, właściwa eksploatacja maszyn, urządzeń, narzędzi. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Formy drukowe 28 2. Technika drukowania wypukłego 94 3. Technika drukowania offsetowego 102 4. Technika drukowania wklęsłego 70 5. Technika sitodrukowa 20 6. Kontrola i ocena jakości drukowania 10 7. Wady druków 26

8. Komputerowe wspomaganie procesu drukowania

10

Razem 360 Orientacyjny podział godzin zamieszczony w tabeli dotyczy realizacji programu w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieży. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych.

38

W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na organizację stanowiska pracy, dobór materiałów do realizacji zadań, posługiwanie się sprzętem, urządzeniami pomiarowo - kontrolnymi, dokumentacją technologiczną, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposażone w niezbędne środki dydaktyczne, sprzęt, przyrządy i materiały eksploatacyjne. Uczniowie powinni korzystać z różnych źródeł informacji, jak: normy, poradniki, instrukcje, dokumentacja techniczna i technologiczna, Internet, katalogi, prospekty.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów ustalonych na początkowych zajęciach. Ocena powinna dotyczyć przede wszystkim poziomu i zakresu opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Oceny osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań. Do oceny umiejętności uczniów można zastosować testy osiągnięć z zadaniami otwartym i zamkniętymi. W ocenie osiągnięć dokonywanej za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych należy brać pod uwagę merytoryczną i językową poprawność wypowiedzi oraz stosowanie poprawnej terminologii. Ocenianie umiejętności praktycznych powinno odbywać się za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń oraz testu praktycznego z zadaniami wysoko symulowanymi. W trakcie obserwacji należy zwracać uwagę na: − posługiwanie się dokumentacją techniczną, − korzystanie z norm, instrukcji, katalogów i innych materiałów

źródłowych, − dobieranie materiałów i sprzętu do wykonania zadań, − organizację stanowiska pracy, − poprawne i sprawne wykonanie zadań. Na zakończenie realizacji programu wskazane jest stosowanie testów osiągnięć szkolnych oraz sprawdzianów praktycznych z zadaniami typu próba pracy zaopatrzonymi w kryteria oceny i schemat punktowania. Pozwoli to na sprawdzenie rzeczywistego poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności.

39

W ocenie końcowej pracy uczniów po zakończeniu realizacji programu przedmiotu należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć. Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

40

Literatura Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001 Ciupalski S.: Maszyny offsetowe zwojowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000 Czech G.: Technologia fleksograficzna. COBRPP, Warszawa 1993 Czichon H., Czichon M.: Reprografia i drukowanie cyfrowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003 Czichon H., Czichon M.: Technologia form offsetowych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002 Jakucewicz S.: Papier w poligrafii. Wydawnictwo Inicjał, Warszawa 1999 Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2005 Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP, Warszawa 2001 Jakucewicz S., Mudrak E.: Formy drukowe. WSiP, Warszawa 1996 Kołak J., Ostrowski J.: Maszyny i urządzenia. Maszyny drukujące. WSiP, Warszawa 1986 Magdzik S., Jakucewicz S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1997 Panak J., Ceppan M., Dżonka V., Karpinsky L., Kordos P., Mikula M., Praca zbiorowa: Podręcznik fleksografii. Zrzeszenie Polskich Fleksografów, Warszawa 1998 Stankiewicz B., Czech G.: Sitodruk. COBRPP, Warszawa 2001 Czasopisma specjalistyczne. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

41

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: − posłużyć się dokumentacją technologiczną oraz Dokumentacją

Techniczno - Ruchową, − posłużyć się normami oraz instrukcjami obsługi maszyn drukujących, − wykonać podstawowe operacje technologiczne, − wykonać formy do drukowania offsetowego, − zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − dobrać oraz przygotować materiały podstawowe i pomocnicze do

drukowania, − przygotować maszyny do drukowania, − przygotować podłoże i farby do drukowania, − wykonać przyrząd maszyny arkuszowej offsetowej, − wykonać drukowanie na maszynach offsetowych arkuszowych, − posłużyć się przyrządami kontrolno -pomiarowymi, − skontrolować przebieg procesu drukowania oraz skorygować

parametry drukowania, − ocenić jakość wykonanych prac, − określić przyczyny wad odbitek drukarskich oraz sposoby ich

usuwania, − zaprezentować wydrukowane prace, − dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, − zapobiec zagrożeniom zdrowia i życia, − udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy, − doskonalić umiejętności zawodowe. Materiał nauczania 1. Zajęcia wstępne Zapoznanie uczniów z organizacją warsztatów szkolnych. Omówienie regulaminu pracy, wymagań stawianych uczniom, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Określenie zasad zachowania się w przypadku pożaru i porażenia prądem elektrycznym. Określenie zasad udzielania pierwszej pomocy. Określenie dróg ewakuacji. Dokonanie podziału na grupy szkoleniowe.

42

2. Wykonywanie offsetowych form drukowych Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas naświetlania i wywoływania płyt presensybilizowanych. Naświetlanie płyt presensybilizowanych z diapozytywowych form kopiowych. Wywoływanie płyt offsetowych. Zabezpieczanie i suszenie form drukowych. Przechowywanie form drukowych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. 3. Przygotowanie podłoży, farb i środków zwilżających do

drukowania Krojenie papieru do określonego formatu. Obliczanie ilości arkuszy i masy papieru z uwzględnieniem niezbędnych naddatków. Przechowywanie podłoży drukowych. Przygotowanie farb do drukowania. Przygotowanie roztworu zwilżającego. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. 4. Przygotowanie maszyny do drukowania Zapoznanie uczniów z zasadami użytkowania maszyny offsetowej arkuszowej jedno- i wielokolorowej. Uruchamianie kontrolne maszyny. Nakładanie papieru na stół samonakładaka. Ustawianie i regulacja samonakładaka. Przygotowanie i zakładanie form drukowych. Przygotowanie oraz wymiana obciągów offsetowych. Napełnianie kałamarzy farbowych. Wstępna regulacja zespołów farbowych. Napełnianie oraz regulacja zespołów zwilżających. Ustawianie zespołu wykładającego arkusze. Mycie poszczególnych zespołów maszyny drukującej. Stosowanie preparatów do przemywania i zabezpieczania form drukowych. Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. 5. Drukowanie techniką offsetową Organizowanie stanowiska pracy. Regulacja poszczególnych zespołów maszyny offsetowej. Drukowanie jednokolorowe i wielobarwne na papierach zwykłych i powlekanych o różnych gramaturach. Kontrola odbitek podczas drukowania. Pasowanie kolorów. Ocenianie jakości odbitek drukarskich. Prezentacja wydrukowanych prac. Określanie przyczyn powstawania błędów drukowania oraz sposobów ich usuwania. Utrzymywanie porządku na stanowisku pracy. Określanie sposobów zagospodarowywania odpadów. Przestrzeganie przepisów

43

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. 6. Drukowanie techniką fleksograficzną Zapoznanie uczniów z zasadami działania zespołów farbowych i drukujących maszyn fleksograficznych. Charakteryzowanie fleksograficznych form drukowych. Mocowanie form drukowych. Określanie zasad wykonania przyrządu maszyn fleksograficznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. 7. Drukowanie techniką wklęsłą Wyjaśnianie zasady działania zespołów farbowych i drukujących maszyn wklęsłodrukowych. Charakteryzowanie form wklęsłodrukowych. Drukowanie tamponowe. Mocowanie form drukowych i tamponów. Mocowanie noży zgarniających farbę. Mocowanie zadrukowywanych kształtek. Regulacja i mycie zespołów maszyny tampondrukowej. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. 8. Drukowanie techniką sitową Mocowanie sit. Farby sitodrukowe. Regulacja zespołu drukującego. Przygotowanie podłoży i farb sitodrukowych. Drukowanie na różnych podłożach. Suszenie druków. Ocenianie jakości odbitek drukarskich. Określanie przyczyn powstawania błędów i sposobów ich usuwania. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Środki dydaktyczne Kopiorama do naświetlania płyt offsetowych. Maszyny offsetowe arkuszowe. Maszyny fleksograficzne wąskowstęgowe. Maszyny tampondrukowe. Maszyny sitodrukowe. Komplety form offsetowych z odbitką próbną. Formy fotopolimerowe. Walce rastrowe. Formy do druku wklęsłego. Tampony do druku tamponowego. Narzędzia do regulacji zespołów maszyn drukujących. Stanowisko kontroli druków. Przyrządy pomiarowe do kontroli jakości odbitek. Farby drukowe.

44

Środki do mycia zespołów farbowych i obciągów. Schematy maszyn. Dokumentacje techniczne oraz instrukcje obsługi maszyn. PN, BN, ISO. Plansze, foliogramy. Czasopisma specjalistyczne. Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu zajęć praktycznych jest kształtowanie umiejętności niezbędnych do wykonywania zawodu.

W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na właściwy dobór ćwiczeń i zadań do wykonania przez uczniów, umożliwiających realizację założonych celów kształcenia.

Program zajęć praktycznych powinien być realizowany w warsztatach szkolnych oraz w zakładach poligraficznych na odpowiednio wyposażonych stanowiskach szkoleniowych.

W zależności od miejsca prowadzenia zajęć oraz technicznych i organizacyjnych możliwości szkoły, w procesie realizacji programu należy stosować przede wszystkim metodę ćwiczeń praktycznych. Szczególną uwagę należy zwracać na kształtowanie umiejętności drukowania na maszynach offsetowych arkuszowych.

W procesie realizacji programu zajęć praktycznych ważną rolę pełni instruktaż wstępny, bieżący i końcowy. Instruktaż powinien zawierać wskazania, wyjaśnienia oraz informacje dotyczące wykonania czynności, doboru narzędzi i materiałów, zachowania warunków technicznych, przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

Przed przystąpieniem do wykonywania zadań konieczne jest zapoznanie uczniów z przepisami bezpieczeństwa obowiązującymi na poszczególnych stanowiskach pracy oraz uświadomienie uczniom zagrożeń związanych z wykonywaną pracą.

Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu kompetencji zawodowych wymaga również kształtowania umiejętności pracy i współpracy z zespołem, korzystania z różnych źródeł informacji, systematycznego uzupełniania i aktualizowania wiedzy oraz kształtowania postaw, jak: systematyczność, odpowiedzialność za wyniki swojej pracy i współpracowników, przestrzeganie dyscypliny i porządku w miejscu pracy, racjonalne wykorzystywanie materiałów, energii, narzędzi, maszyn i urządzeń.

Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do zakładów poligraficznych celem zapoznania uczniów z najnowszymi technologiami drukowania. Tematyka wycieczek może dotyczyć drukowania fleksograficznego, wklęsłego, tamponowego, sitowego.

45

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp. Działy tematyczne Orientacyjna Liczba godzin

1. Zajęcia wstępne 12 2. Wykonywanie offsetowych form drukowych 42 3. Przygotowanie podłoży, farb i środków zwilżających

do drukowania

38 4. Przygotowanie maszyny do drukowania 68 5. Drukowanie techniką offsetową 304 6. Drukowanie techniką fleksograficzną 92 7. Drukowanie techniką wklęsłą 82 8. Drukowanie techniką sitową 82 Razem 720

Podana w tabeli liczba godzin na realizację działów tematycznych ma

charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzać zmiany w zależności od aktualnych potrzeb edukacyjnych.

Pierwsze zajęcia należy przeznaczyć na omówienie regulaminu nauki i pracy, wymagań stawianym uczniom, a także przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem zasad zachowania się w przypadku zaistnienia pożaru i porażenia prądem elektrycznym oraz zasad udzielania pierwszej pomocy w nagłych przypadkach.

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji zadań należy przeprowadzić pokaz z wyjaśnieniem dotyczącym wykonania poszczególnych czynności. Szczególną uwagę należy zwracać na organizację stanowiska pracy, posługiwanie się dokumentacją technologiczną, dobór narzędzi i materiałów oraz przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposażone w niezbędny sprzęt, narzędzia, materiały i środki dydaktyczne. Uczniowie powinni korzystać z różnych źródeł informacji, jak: normy, instrukcje, poradniki, dokumentacja techniczna i technologiczna.

46

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się zgodnie z kryteriami ustalonymi na początkowych zajęciach.

Ocena powinna dotyczyć przede wszystkim poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie: − sprawdzianów ustnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń i innych zadań praktycznych należy sprawdzić poziom wiedzy i umiejętności uczniów niezbędnych do ich wykonania.

W trakcie kontroli i oceny osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, posługiwanie się poprawną terminologią.

Sprawdzanie umiejętności praktycznych może odbywać się przez obserwację pracy uczniów podczas wykonywania powierzonych zadań.

W trakcie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na: − organizację stanowiska pracy, − przygotowanie materiałów, narzędzi, urządzeń i sprzętu kontrolno-

pomiarowego, − rozmieszczenie materiałów, narzędzi i sprzętu kontrolno-

pomiarowego, − dobór środków ochrony indywidualnej, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, − dobór parametrów technicznych, posługiwanie się dokumentacją

techniczną i technologiczną − posługiwanie się instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń, − posługiwanie się narzędziami i sprzętem kontrolno - pomiarowym, − użytkowanie maszyn i urządzeń, − konserwację oraz zabezpieczanie maszyn i sprzętu po zakończonej − pracy, − sprawdzanie stanu technicznego maszyn przed rozpoczęciem pracy, − zachowanie kolejności wykonania czynności według obowiązującej

technologii, − zachowanie porządku na stanowisku pracy, − jakość i estetykę wykonanej pracy, zgodność odbitek z wzorem.

47

Na zakończenie realizacji programu wskazane jest stosowanie testu praktycznego z zadaniami typu próba pracy zaopatrzonymi w kryteria oceny i schemat punktowania.

W ocenie końcowej pracy uczniów należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów osiągnięć.

Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

48

Literatura Ciupalski S. Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001 Jakucewicz S.: Farby drukowe. Michale Huber Polska Sp. z o.o., Wrocław 2001 Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP, Warszawa 2001 Panak J., Ceppan M., Dvonka V., Jakucewicz S.: Poligrafia. Procesy i technika. COBRPP, Warszawa 2005 Praca zbiorowa: Podręcznik fleksografii. Zrzeszenie Polskich Fleksografów, Warszawa 1998 Stankiewicz B.: Sitodruk. COBRPP, Warszawa 2001 Czasopisma specjalistyczne Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

49

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń(słuchacz) powinien umieć: − posłużyć się terminologią zawodową, − określić strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa, − zastosować przepisy określone w regulaminie zakładowym, − scharakteryzować rodzaje zadań realizowanych w zakładzie

drukarskim, − scharakteryzować zasady organizacji pracy obowiązujące

w zakładzie, − zorganizować i utrzymać w porządku stanowisko pracy, − posłużyć się dokumentacją techniczną oraz Dokumentacją

Techniczno - Ruchową maszyn i urządzeń, − przygotować materiały podstawowe i pomocnicze do drukowania, − przygotować maszyny oraz farby i podłoża do drukowania, − obsłużyć maszyny drukujące, − wykonać podstawowe operacje technologiczne, − wykonać drukowanie w technice offsetowej, − posłużyć się przyrządami kontrolno - pomiarowymi, − odczytać i zinterpretować wskazania przyrządów kontrolno -

pomiarowych, − skontrolować przebieg procesu drukowania, − ocenić jakość wykonywanych prac, − określić przyczyny wad odbitek drukarskich oraz sposoby ich

usuwania, − dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, − określić zagrożenia dla zdrowia i życia występujące w procesie pracy, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, − udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach

przy pracy, − skorzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa

specjalistycznego. Materiał nauczania Zapoznanie uczniów ze strukturą organizacyjną i regulaminem wewnętrznym przedsiębiorstwa. Określanie profilu działalności zakładu. Zapoznanie uczniów ze statusem pracownika, warunkami przyjmowania do pracy, prawami i obowiązkami pracowników i pracodawcy.

50

Charakteryzowanie zasad organizacji pracy w zakładzie drukarskim. Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii. Zastosowanie dokumentacji technicznej oraz Dokumentacji Techniczno - Ruchowej w działalności przedsiębiorstwa. Obliczanie ilości podłoża do drukowania z uwzględnieniem niezbędnych naddatków. Przygotowanie farb i podłoży do drukowania. Przygotowanie maszyn do drukowania. Drukowanie na arkuszowej maszynie offsetowej. Kontrolowanie jakości odbitek. Posługiwanie się przyrządami kontrolno - pomiarowymi. Odczytywanie oraz interpretacja wskazań przyrządów kontrolno - pomiarowych. Określanie przyczyn wad odbitek drukarskich i sposobów ich usuwania. Mycie poszczególnych zespołów maszyny drukującej. Użytkowanie maszyn drukujących. Przechowywanie podłoży drukowych. Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Korzystanie z różnych źródeł informacji. Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu Praktyki zawodowej jest zastosowanie oraz doskonalenie umiejętności opanowanych w szkole w rzeczywistych warunkach pracy. Program praktyki powinien być realizowany w wymiarze czterech tygodni w zakładach drukarskich stanowiących potencjalne miejsca zatrudnienia uczniów. Wskazane jest, aby uczniowie wybrali zakład, w którym będą odbywać praktykę zawodową. W tym celu powinni nawiązać kontakt z kierownictwem określonego zakładu, zaprezentować poziom i zakres opanowanych umiejętności oraz ustalić szczegółowy harmonogram praktyki. W takim przypadku zadanie szkoły może ograniczyć się do uzgodnienia szczegółowego programu praktyki oraz zawarcia umowy. W uzasadnionych sytuacjach szkoła pośredniczy w pozyskiwaniu miejsc praktyki zawodowej dla uczniów.

Realizację programu praktyki należy traktować w sposób elastyczny, dostosowywać do specyfiki oraz technicznych i organizacyjnych możliwości przedsiębiorstwa. Wskazane jest, aby uczniowie poznali zakres pracy wykonywanej na poszczególnych stanowiskach.

Program praktyki powinien być realizowany pod kierunkiem instruktora - opiekuna praktyki w zakładach drukarskich dysponujących

51

współczesnym wyposażeniem technicznym. W trakcie realizacji programu należy stosować przede wszystkim metodę ćwiczeń praktycznych.

Przed przystąpieniem do wykonywania zadań praktycznych należy zapoznać uczniów z obowiązującymi w przedsiębiorstwie przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz z występującymi zagrożeniami dla zdrowia.

Przebieg praktyki zawodowej powinien być dokumentowany przez ucznia w dzienniczku praktyki.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Oceny osiągnięć edukacyjnych dokonuje opiekun praktyki na podstawie obserwacji pracy uczniów podczas realizacji powierzonych zadań oraz analizy zapisów w dzienniczku praktyki zawodowej. Kontrola i ocena przebiegu praktyki zawodowej powinna dotyczyć: − przestrzegania dyscypliny pracy, − samodzielności oraz jakości wykonania pracy, − zaangażowania w realizację zadań, − przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

ochrony przeciwpożarowej. Wskazane jest, aby na zakończenie praktyki uczeń przedstawił opiekunowi praktyki sprawozdanie z jej realizacji. Sprawozdanie może być sporządzone w formie raportu dotyczącego tematyki związanej z funkcjonowaniem zakładu pracy i odbywaną praktyką. Na zakończenie praktyki opiekun powinien wpisać w dzienniczku praktyki zawodowej ocenę końcową oraz opinię o pracy i postępach ucznia. Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie ze skalą ocen obowiązującą w szkole.

52