Mr Milojica Dakić Krunislav Vukčević Mr Goran Knežević ... · PDF fileUkupni krediti (u mil. eura) 281 306 9 krediti privredi 176 194 10 krediti državi 19 23 21 Centralna vlada

IZDAVAČ: Centralna banka Crne Gore Bulevar Svetog Petra Cetinjskog 6 81000 Podgorica Telefon: +381 81 665 331 Fax: +381 81 665 336

WEB ADRESA: http://www.cb-cg.org

SAVJET CENTRALNE BANKE: Mr Ljubiša Krgović, predsjednik Mr Milojica Dakić Krunislav Vukčević Mr Goran Knežević Petar Drakić Radmila Savićević

PRIPREMA: Sektor za istraživanja i statistiku Dr Nikola Fabris, glavni ekonomista Danijela Vukajlović Grba, pomoćnik direktora Vesna Saveljić, šef Odjeljenja za analizu i istraživanja kretanja u realnom sektoru Milica Vlahović, šef Odjeljenja za monetarna istraživanja i statistiku Svetlana Cerović, šef Odjeljenja za fiskalne analize Boris Kilibarda, šef Odjeljenja za platni bilans

GRAFIČKI UREDNIK: Andrijana Vujović

Molimo korisnike ove publikacije da prilikom korišćenja podataka iz izvještaja obavezno navedu izvor

Pregled makroekonomskih pokazatelja

* Podaci za januar-februar 2005. godine, **Podaci za februar 2005. godine, ***Prosjek na posljednjoj aukciji državnih zapisa

Kategorija podatka i komponente 2004. III 2005. Procentualna promjena

REALNI SEKTORGDP (u tekućim cijenama u mil. eura) 1.535 340.1

Industrijska proizvodnja (stpoa rasta - u odnosu na isti period perthodne godine) 13,8% 3,9%Šumarstvo (u odnosu na isti period perthodne godine) 6,0% -44,7%*Gradjevinarstvo (u odnosu na isti period perthodne godine) -5,7% 6%*Prihodi od turizma (u mil. eura) 179.7

ZaposlenostBroj zaposlenih 143.485 142.072**Broj nezaposlenih 64.968 58.075

Stopa InflacijeTroškovi života (u odnosu na decembar prethodne godine) 1,5% 0,4%Cijene na malo (u odnosu na decembar prethodne godine) 4,3% 0,4%

Prosječne zarade (EUR-bez poreza i doprinosa) 195 203MONETARNI SEKTORM1I (u mil. eura) 437 476Ukupni depoziti (u mil. eura) 273 303 11

Depoziti privrede 85.5 78 -9Depoziti države 46 50 9

Centralna vlada 11 12 9Fondovi i opštine 23 24 4

Depoziti fin. institucija 31 54 74Depoziti stanovništva (štednja) 79 93 18

Ukupni krediti (u mil. eura) 281 306 9krediti privredi 176 194 10krediti državi 19 23 21

Centralna vlada 9 7 -22Fondov i opstine 9 16 78

krediti bankama i fin. Istitucijama 4 2 -50krediti stanovništvu 74 76 3

Promet na berzama (u mil. eura) 42.7 43.1NEX berza 23.9 39.7Montenegro berza 18.8 3.4Berzanski indexi NEX20 2523.15 3242.00NEX PIF 1603.51 1823.59MOSTE 115.13 123.64Prosječna kamatne stopa na 28-dnevne državne zapise*** 8,83% 9,22%Prosječna kamatne stopa na 56-dnevne državne zapise*** 8,62% 9,38%Prosječna kamatne stopa na 91-dnevne državne zapise*** 9,70,% 9,68%Prosječna kamatne stopa na 182-dnevne državne zapise*** 10,15% 8,95%

FISKALNI SEKTOR(u milionima eura)Izvorni prihodi 372.8 74.5Ukupni rashodi i Neto pozajmice 384.2 67.4Suficit/deficit države -11.4 7.1

Finansiranje 9.6 0.4Grantovi 6.9 0Prihodi od privatizacije 3.5 0Neto zaduženje -0.9 0.4

EKSTERNI SEKTORSaldo tekućeg računa (u mil. USD) -143 -35

Trgovinski bilans -431 -68Bilans usluga (turizam +transport+fin.usluge+ostale usluge) 140 -1.5%pokrića trgovinskog deficita sa ostalim saldima 67 49

Kapitalni i fin. BilansSaldo tekućeg računa u % od GDP (u USD) -9.7 -10.1Novčane rezerve (u mil.eura)Stara devizna štednja (u mil.eura) 123Eksterni dug (u mil. eura) 502.4

iv

IZVJEŠTAJ GLAVNOG EKONOMISTE JANUAR-MART 2005. GODINE

v

SADRŽAJ

REZIME MAKROEKONOMSKIH KRETANJA ................................................................................................... 71. REALNI SEKTOR ................................................................................................................................................. 11

1.1. Djelatnosti ...............................................................................................................................................131.2. Cijene .......................................................................................................................................................171.3. Tržište rada ..............................................................................................................................................19

2. MONETARNA KRETANJA ................................................................................................................................ 212.1. Novčana masa .........................................................................................................................................232.2. Likvidnost banaka .................................................................................................................................242.3. Agregatni bilans banaka ........................................................................................................................262.4. Monetarni računi ...................................................................................................................................322.5. Depoziti stanovništva ............................................................................................................................352.6. Obavezna rezerva banaka ......................................................................................................................372.7. Kretanje kamatnih stopa ........................................................................................................................382.8. Mikrokreditne finansijske institucije...................................................................................................39

3. FINANSIJSKA TRŽIŠTA ..................................................................................................................................... 413.1. Tržište novca ............................................................................................................................................433.2. Tržište kapitala ...................................................................................................................................... 46

4. FISKALNI SEKTOR ............................................................................................................................................. 514.1. Prikaz Budžeta ........................................................................................................................................534.2. Prikaz budžetskih fondova ...................................................................................................................55

5. EKSTERNI SEKTOR ............................................................................................................................................ 575.1. Tekući račun platnog bilansa .................................................................................................................615.2. Račun kapitalnih i finansijskih transakcija.........................................................................................70

6. CRNA GORA I EVROPSKA UNIJA ................................................................................................................... 737. NAJZNAČAJNIJI DOGAĐAJI .............................................................................................................................. 77PRILOZI ..................................................................................................................................................................... 81

vi


REZIME MAKROEKONOMSKIH KRETANJA

7


8



9

Pozitivna Studija izvodljivosti označila je početak procesa pristupanja Crne Gore (državne zajednice) Evropskoj uniji. U pitanju je prvi korak u procesu pristupanja EU, ali postoje po-zitivni signali da je već u trećem kvartalu ove godine moguće započeti proces pregovaranja o zaključivanju Sporazuma o stabilizaciji i asocijaciji (SAA). U tom cilju potrebno je što prije započeti ispunjavanje svih preporuka iz Studije izvodljivosti, kao i pripreme za pregovore o zaključivanju SAA.

Makroekonomska stabilnost zadržana je i u prvom kvartalu ove godine. Nju karakteriše rast proizvodne aktivnosti, niska stopa inflacije, poboljšanje monetarnih agregata, poboljšanjeplatnobilansnih tokova i rast stranih direktnih investicija.

Stopa inflacije, mjerena indeksom cijena na malo, u prvom kvartalu ove godine iznosila je 0,4%. Indeks troškova života imao je istu stopu rasta. Nešto višu stopu inflacije možemoočekivati u drugom kvartalu ove godine, kao posljedicu naja-vljenog povećanja cijena električne energije. Na osnovu kre-tanja u prvom kvartalu možemo zaključiti da je ostvarenje projektovane stope inflacije od 3,0% realno. Ipak, da se ne biponovila situacija iz prethodne dvije godine, da na rast infla-cije dominantno utiče kretanje cijena nekih preduzeća koja se nalaze u monopolskom ili oligolskom položaju, nužno je hitno donošenje Zakona o zaštiti konkurencije. Štaviše ovaj zahtev je i EU unela u Studiju izvodljivosti.

Industrijska proizvodnja je ostvarila pozitivan rast i u pored-jenju sa prvim kvartalom prošle godine bila je viša za 3,9%. Nakon sezonskog pada proizvodnje u januaru i februaru, ost-varena je izuzetno visoka stopa rasta u martu od 13,1%. Rast je registrovan u preradjivačkoj industriji (6,4%), vadjenju ruda i kamena (7,9%), dok je pad registrovan u proizvodnji električne energije, gasa i vode (-1,5%).

Pozitivne tendencije su prisutne i na strani monetarnih agre-gata. U odnosu na kraj prošle godine potenicjal banaka je povećan za 7%, a u odnosu na I kvartal prošle godine za 32%. Ukupni depoziti su u posljednjih godinu dana povećani za 40%, pri čemu su depoziti stanovništva povećani za 97%, a depoziti privrede su smanjeni za 3%. Iznos odobrenih kredita

je u odnosu na kraj prošle godine povećan za 9%. Na kraju prvog kvartala prvi put imamo situaciju da su oročeni depo-ziti stanovništva viši od depozita po vidjenju. Ovo je siguran pokazatelj rastućeg kredibiliteta bankarskog sistema.

Platnobilansna kretanja su značajno poboljšana u odnosu na prvi kvartal 2004. godine. Deficit tekućeg računa platnog bilansa, prema preliminarnim podacima, u prva tri mjeseca ove godine iznosio je 34,5 miliona eura i u poredjenju sa is-tim periodom prošle godine niži je za 54%. Treba imati u vidu da platnobilansna kretanja u Crnoj Gori imaju izrazit sezonski karakter i da se po pravilu u prvom kvartalu ostva-ruje visok nivo deficita, dok se u trećem kvartalu ostvarujevisok nivo suficita. Stanje je poboljšano u svim podbilansima,osim u podbilansu tekućih transfera, ali gotovo isključivo kao posljedica smanjenog iznosa strane pomoći. Ukupni prihodi u tekućem računu platnog bilansa su iznosili 162 miliona eura i u odnosu na prošlu godinu su niži za 4 miliona eura. Uko-liko iz analize isključimo stranu pomoć, koja nije posljedica ekonomske aktivnosti crnogorske privrede, onda su ukupni prihodi povećani za 1,5 miliona eura. Ukupni rashodi su iz-nosili 197 miliona eura i u odnosu na prvi kvartal pethodne godine niži su za gotovo 20%.

Deficit u tekućem računu u potpunosti je pokriven suficitomu kapitalnom računu. Stavka strane investicije (direktne in-vesticije i portofolio investicije) u prvom kvartalu ove godine je iznosila 169 miliona eura i za gotovo 70% je veća od zbira iste stavke iz prethodne dvije godine (dok je osamnaest puta viša u odnosu na prvi kvartal prošle godine). Ipak, ovo nije isključivo rezultat poboljšane investicione klime, već i rezul-tat činjenice da su u prvom kvartalu ove godine privatizovana neka atraktivna preduzeća. Imajući u vidu najavljene priva-tizacije za ovu godinu, realno je očekivati dalji rast stranih investicija, koje su već sada dostigle rekordni nivo.

U pvom kvartalu su uzeti novi zajmovi u iznosu od 8,7 miliona eura, a otplaćeni su stari u iznosu od 9,4 miliona eura, tako da je u prvom kvartalu smanjen spoljni dug u iznosu od 0,7 miliona eura. Poređenja radi, u prvom kvartalu prošle godine spoljni dug je povećan za 13,5 miliona eura.

10


REALNI SEKTOR

11

1. REALNI SEKTOR

12


REALNI SEKTOR

13

Raspoloživi pokazatelji privredne aktivnosti u prvom tromjesječju 2005. godine ukazuju na veći obim industrijske proizvodnje, veći promet u turizmu, građevinarstvu i njihov pozitivan uticaj na BDP, ali i značajna zaostajanja u oblasti šumarstva i saobraćaja. Prema procjenama Se-kretarijata za razvoj u prvom kvartalu 2005. godine, ostvaren je BDP od 340,1 miliona eura, što je nominalno za 5,5% više u odnosu na isti period prošle godine. Primjenom BDP deflatora (rast cijena na malo)od 3,6% dobijena je procjena realnog rasta od 1,9%.

Tabela 1.1. Ostvareni bruto domaći proizvod (u milionima eura) u prvom kvartalu

Izvor: Sekretarijat za razvoj RCG

2004. 2005.Procentualna promjena

nominalno realno

BDP 322,4 340,1 5,5% 1,9%

Karakteristiku posmatranog perioda čini i rast cijena na malo po pro-sječnoj mjesečnoj stopi od oko 0,13%, što je umjereniji rast u odnosu na isti prošlogodišnji period kada je prosječna mjesečna stopa rasta iznosila 0,7%.

1.1. Djelatnosti

1.1.1. Industrijska proizvodnja

Fizički obim industrijske proizvodnje u prvom kvartalu ove godine bio je viši za 3,9% u poređenju sa istim periodom prethodne godine. Viši obim bilježi sektor vađenja rude i kamena i sektor prerađivačke industrije, dok je proizvodnja električne energije, gasa i vode zaostajala za 1,5%.

I pored manje proizvodnje kamenog uglja, lignita i treseta za 9,7% sektor vađenja ruda i kamena zabilježio je rast od 7,9%, kao rezultat veće proizvodnje vađenja ruda metala za 29,1% i vađenja ostalih ruda i kamena za 56,4%. Manja proizvodnja kamenog uglja, lignita i treseta posljedica je otežane proizvodnje na površinskim kopovima u Rudni-ku uglja u Pljevljima zbog izrazito niskih temperatura, velikog snijega, ali i nedostatka odgovarajućih investicija i mehanizacije neophodne za eksproprijaciju.

Podaci Monstata ukazuju na veću proizvodnju u sektoru prerađivačke industrije za 6,4%. Međutim, ona je rezultat rasta proizvodnje u sve-ga četiri grane (proizvodnje duvanskih proizvoda za 59%, hemikalija i hemijskih proizvoda za 571%, mašina i mašinskih proizvoda za 50,5% i namještaja i raznovrsnih proizvoda za 25%). Učešće ove četiri grane u ukupnoj industrijskoj proizvodnji iznosi svega 5,6%. Ostalih trinaest grana prerađivačke industrije, sa učešćem od 62% u ukupnoj industrij-skoj proizvodnji, bilježi zaostajanje za prosječnom proizvodnjom ostva-renom u prva tri mjeseca 2004. godine. Ovo zaostajanje se kretalo od -73,5% (proizvodnja drveta i proizvoda od drveta), do -2,3% (proizvo-dnja proizvoda od ostalih nemetalnih minerala). Proizvodnja osnovnih metala (aluminijuma), čije je učešće 43% u ukupnoji industrijskoj pro-izvodnji, bila je niža za 3,8%.

14


Proizvodnja električne energije, gasa i vode bila je u posmatranom peri-odu manja za 1,5%. Ukupna proizvodnja crnogorskih elektrana iznosila je 95% od plana koji nije ostvaren zbog problema sa isporukom uglja TE ‘’Pljevlja’’, koja je bila van pogona 23 dana u prvom kvartalu ove godine, i proizvela 20,6% manje nego što je planirano za ovaj period.

Industrijska proizvodnja je u martu ove u odnosu na isti mjesec pret-hodne godine povećana za 4,5%, dok je u odnosu na prethodni mje-sec bila veća za 13,1%.

Graf. 1.1. Industrijska proizvodnja (index, Ø 2000 = 100)

Graf. 1.2. Dolasci turista u periodu januar - mart

Izvor: Monstat

1.1.2. Turizam

I pored nepovoljnih vremenskih uslova i lošeg stanja na putevima tokom februara i marta, broj turista koji je posjetio Crnu Goru u prvom kvartalu ove godine bio je veći za 10% u odnosu na isti period prethodne godine. Turista je bilo manje jedino u planinskim mjestima, za čak 40%, dok su sve ostale turističke destinacije bile bolje posjećene nego prethodne godine. Snažan rast bilježe posjete primorskim mjestima, pa je ove de-stinacije posjetilo 16,9 hiljada turista, što je za 37% više.

Broj posjeta domaćih turista smanjen je za 27%, zbog manjeg broja dolazaka zabilježenih u planinskim mjestima za 41%. Od ukupnog bro-ja domaćih turista (18,9 hiljada) njih 9,9 hiljada je posjetilo primorska mjesta, što je za 12% više u odnosu na uporedni period.

REALNI SEKTOR

15

I u ovoj godini je nastavljen rast dolazaka turista iz inostranstva. Tako je broj njihovih posjeta u prvom kvartalu ove godine povećan za 47%, što je uticalo na promjenu strukture turista, pa je učešće stranih turista povećano sa 26,4% (u prvom kvartalu 2004. godine) na 35,1%. Broj njihovih dolazaka u primorskim mjestima povećan je za 100%, dok je u planinskim mjestima smanjen za 33%.

Graf. 1.3. Struktura dolazaka stranih turista u periodu januar - mart

Izvor: Monstat

Graf. 1.4. Noćenja turista u periodu januar – mart

Izvor: Monstat

Podaci o ostvarenim noćenjima ukazuju da su u posmatranom periodu turisti duže boravili u crnogorskim turističkim centrima, pa je ostvareno ukupno 115,5 hiljada noćenja, što je više za 11,2% u odnosu na isti pro-šlogodišnji period. Domaći turisti su ostvarili 77,7 hiljada noćenja ili 7% manje, dok su strani turisti ostvarili 84% više noćenja (u primorskim mjestima ostvarena noćenja stranih turista povećana sa za 119%).

16


Ekonomska politika za 2005. godinu predviđa povećanje noćenja turista za 8%, a ostvareni rezultati u prvom kvartalu ukazuju da će ovi planovi vjerovatno biti ostvareni. To potvrđuje i činjenica da je promocijom na više svjetskih sajmova ostvaren dobar «booking» turista iz inostranstva za naredni period. Ovakva kretanja ukazuju da je dosadašnja privatizacija i rekonstrukcija hotela uticala na poboljšanje kvaliteta usluga, stvaranje novih raznovrsnih usluga koje su učinile da primorska mjesta budu atra-ktivna i tokom zimske sezone, što je imalo pozitivan uticaj na turistički promet. Tokom 2004. godine privatizovano je 11 hotela, a očekuje se da se do kraja 2005. godine završi najveći dio procesa privatizacije u oblasti turizma, što će uticati na dalje poboljšanje turističke usluge. Takođe, Mi-nistarstvo turizma je svojim aktivnostima nastojalo da pozitivno utiče na promovisanju Crne Gore kao kvalitetne turističke destinacije.

1.1.3. Šumarstvo

U oblasti šumarstva u prva dva mjeseca ove godine proizvedeno je sve-ga 1 510 m³ šumskih sortimenata, što je za 44,7% manje nego u istom periodu prethodne godine. Razlog manje proizvodnje su loši vremenski uslovi, pa u februaru nije ni bilo sječe šuma, dok je proizvodnja u januaru bila veća za 8% u odnosu na isti mjesec prethodne godine. Tokom prva dva mjeseca ove godina prodato je 1 700 m³ šumskih sortimenata, 5% manje nego u prva dva mjeseca prethodne godine.

Uprava za šume Crne Gore raspisala je konkurs za korišćenje šuma za 2005. godinu početkom februara mjeseca. Na korišćenje je ponuđeno 400 hiljada kubika drvne mase, a od koncesionih naknada je planiran godišnji prihod od oko 5 miliona eura. I u ovoj godini su nastavljene aktivnosti na privatizaciji i integraciji šumskih preduzeća, a ove aktivnosti je potrebno ubrzati kako nefunkcionalna i netransformisana preduzeća ne bi i dalje predstavljala kočnicu razvoja šumarstva i prerade drveta.

Izrađen je prvi nacrt standarda po FSC metodologiji (međunarodna metodologija za dobijanje sertifikata o održivom šumarstvu), koji jeneophodan da bi Crna Gora imala pristup najznačajnijim izvoznim tr-žištima, što bi uz uspješnu privatizaciju i integraciju šumskih preduze-ća trebalo da podstakne jačanje konkurencije i povećanje proizvodnje u ovoj oblasti

1.1.4. Građevinarstvo

Vrijednost registrovanih izvršenih građevinskih radova u prva dva mje-seca ove godine iznosila ja 5,6 milona eura i nominalno je veća za 14% u poređenju sa prva dva mjeseca 2004. godine. Izvršeni efektivni ča-sovi rada u istom periodu iznosili su 616.000 što je za 6% više nego u uporednom periodu.

1.1.5. Saobraćaj

Podaci Monstata o ostvarenom prometu u saobraćajnim uslugama za prvi kvartal ove godine ukazuju na zaostajanje u ovoj oblasti u odno-su na isti period 2004. godine. Loše stanje na putevima, odroni i veliki snijeg koji je uslovio česte prekide u drumskom saobraćaju, uticao je na manji obim prevoza putnika u drumskom saobraćaju za 42%, dok je robe prevezeno manje za 26%.

U vazdušnom saobraćaju prevezeno je manje putnika za 10%, dok je prevoz robe bio manji za 6%. Aktivnosti na projektu ‘’Modernizacija are-odroma Podgorica i Tivat’’ značajno su intenzivirane u prvom kvartalu ove godine, kroz finansijska sredstva obezbijeđena od Evropske bankeza obnovu i razvoj (EBRD) i Evropsku investicionu banku (EIB), koje su za ovaj projekat odobrile 22 miliona eura kredita. Realizacija ovog projekta će, pored dostizanja međunarodnih standarda bezbjednosti i kvalitete usluga, pozitivno uticati i na promet u ovoj oblasti, ali i na razvoj ostalih grana crnogorske privrede, prije svega turizma.

Podaci o prometu robe i putnika u željezničkom saobraćaju pokazuju prevezeno 12% manje putnika, dok je prevoz robe bio veći za 40%. Razlog stalnog smanjenja broja prevezenih putnika je veoma loša že-ljeznička infrastruktura i nedovoljno ulaganje u njeno održavanje, koje uzrokuju prekide i smanjenje brzine saobraćaja te produženje vreme-na putovanja.

Podaci o pomorskom saobraćaju pokazuju manji prevoz robe za 49%. Ukupan promet u lukama iznosio je 408 hiljada tona, ili 31% manje, pri čemu se na izvoz odnosilo 266 hiljada tona, a na uvoz 142 hilja-de tona.

REALNI SEKTOR

17

1.2. Cijene

Više cijene roba za 0,4% i usluga za 0,3% uslovile su inflaciju od 0,4% uprvom kvartalu 2005. godine (mjerene indeksom cijena na malo u martu u odnosu na decembar prethodne godine). Ovaj rast je znatno sporiji u odnosu na prvi kvartal 2004. godine, kada su cijene povećane za 0,8%, što potvrđuje nastavak usporavanja cijena u ovoj godini. Poređenje sa prethodnom godinom pokazuje isti tempo rasta cijena roba, dok su ci-jene usluga u ovoj godini znatno sporije rasle (Prilog A, tabela 8).

Graf. 1.5.Cijene na malo, mjesečne stope rasta

Izvor: Monstat

Tabela 1.2. Cijene na malo (procentualna promjena)

Izvor: Monstat

III 2002.XII 2001.

III 2003.XII 2002.

III 2004.XII 2003.

III 2005.XII 2004.

UKUPNO INDEKS 3,3% 2,0% 0,8% 0,4%

ROBE 2,4% 0,6% 0,4% 0,4%

- Poljoprivredni proizvodi 13,2% -0,7% -1,6% 1,2%

- Industrijski proizvodi 1,7% 0,7% 0,5% 0,3%

- Piće 2,8% 0,1% 0,3% 1,6%

USLUGE 7,2% 8,3% 2,7% 0,3%

Posmatrano po pojedinim kategorijama roba, osnovni uzročnici inflacije uprvom kvartalu ove godine bile su pojedine grupe industrijskih proizvo-da, a prije svega više cijene kategorije ‘’tečna goriva i maziva’’ za 6,4% i učešćem u ukupnoj inflaciji sa 24%. Više cijene tečnih goriva posljedica sunastavka brzog rasta cijena sirove nafte na svjetskom tržištu. Naime, veoma hladno vrijeme u februaru i martu u Sjedinjenim Američkim Državama i većem dijelu Evrope, kao i nastavak privrednog rasta u Kini, značajno su povećale tražnju za sirovom naftom koju OPEC, i pored povećane proizvo-dnje, nije mogao u potpunosti da podrži. Tako je cijena referentne korpe OPEC-a povećana za 37% u martu u odnosu na decembar.

18


Postojeći Zakon o akcizama (‘’Sl. list RCG’’ 65/01 i 12/02) predviđa po-stepeno prilagođavanje visine akcizne obaveze sa minimalnim iznosom u Evropskoj uniji. Tako su, u skladu sa Zakonom, od 1. januara 2005. go-dine stupile na snagu nove akcize na proizvodnju alkoholnih pića. Od početka ove godine akciza na pivo je povećana sa 1,55 eura po stepenu alkohola po hektolitru na 1,90 eura, dok je akciza na proizvodnju prirodne rakije povećana sa 100 na 550 eura po hektolitru čistog alkohola. Ove promjene akciza bile su glavni razlog rasta maloprodajnih cijena pića za 1,6% i njihovo učešće u ukupnoj inflaciji iznosilo je 23%.

Tabela 1.3. Mjesečne prosječne cijene sirove nafte referentne korpe OPEC-a i izabrane sirove nafte (usd/barel)

Izvor: Monthly oil market reports, OPEC

Opis/Period2004. 2005.

XII I II III

OPEC 35,70 40,24 41,68 49,07

Brent 39,43 44,01 44,87 52,60

WTI 43,12 46,64 47,69 54,09

Tabela 1.4. Učešće pojedinih grupa (roba i usluga) u inflaciji

Izvor: Monstat i kalkulacije CBCG

Ukupno ponder učešće u uk. infl.

10000 100%

1 ROBE 8108 86%

11 Poljoprivredni proizvodi 514 17%

12 Industrijski proizvodi 7594 69%

121 Industrijski prehr. proiz 3246 14%

122 Pića 526 23%

123 Duvan 514 0%

124 Industr. neprehr. proiz 3308 32%

12473 tečna goriva i maziva 141 24%

2 USLUGE 1892 14%

21 Zanatske usluge 131 2%

22 Stanbeno komunalne 248 0%

23 Finansijske i druge 316 10%

24 Usl. za obrazovanje 114 2%

25 Usl.društvene zaštite 65 0%

26 Saobr. i PTT usluge 1018 0%

Cijene poljoprivrednih proizvoda porasle su za 1,2% u posmatranom pe-riodu, znatno brže nego prethodne dvije godine, kada je ustvari u prvom kvartalu žabilježeno smanjenje cijena ovih proizvoda. Razlog su nepovoljni klimatski uslovi i veliki snijeg koji su uticali na lošiju ponudu.

Rastu cijena usluga od 0,3% najviše su doprinijele više cijene obave-znog osiguranja vozila za 1,33% koje su učestvovale u ukupnoj inflacijiu prvom kvartalu sa 10%. Cijene zanatskih usluga i usluga za obrazo-vanje neznatno su porasle, dok se cijene ostalih usluga u ovoj godini nijesu mijenjale.

REALNI SEKTOR

19

Cijene na malo u prvom kvartalu ove godine, u odnosu na isti period prethodne godine, kao i u martu u odnosu na isti mjesec 2004. godine porasle su za 3,6%.

Ukoliko Vlada RCG prihvati predlog Elektroprivrede Crne Gore o izmjeni tarifa za električnu energiju, tj. ukoliko dođe do povećanja cijena struje električne energije, to će uticati na povećanje opšteg nivoa cijena na malo i direktno će se odraziti na pogoršanje standarda stanovništva, kako još uvijek nije utvrđen procenat rasta cijene električne energije, ne može se ni kvantificirati rast cijena na malo zbog ovog efekta.

Troškovi života pratili su kretanje cijena na malo, pa su u prva tri mjeseca ove godine povećani za 0,4%. Najbrži rast bilježe saobraćaj-ne i PTT usluge (1,5%), zatim izdaci za stan (0,8%) i izdaci za duvan i

piće (0,7%). Ispod prosjeka porasli su izdaci za ishranu (0,3%), odjeću i obuću (0,3%), kulturu i razonodu (0,2%) i higijenu i zdravlje (0,1%). Izdaci za pokućstvo smanjeni su za 0,3%.

Cijene proizvođača industrijskih proizvoda u prvom kvatralu ove godine rasle su po prosječnoj mjesečnoj stopi od 0,83% znatno brže nego cijene na malo, pa su u martu u odnosu na decembar prethodne godine bile veće za 2,5%. Ovakav rast je posljedica nastavka rasta cijena aluminijuma, pa su cijene materijala za reprodukciju povećane za 3,8%, a cijene proizvođača u prerađivačkoj industriji za 3,2%. Pored ovoga, na veće cijene u prerađivačkoj industriji uticale su već pomenute promjene akciza na proizvodnju alkoholnih pića, pa su cijene prehrambenih proi-zvoda i pića zabilježile rast od 1,7%.

Graf. 1.6. Broj zaposlenih u Crnoj Gori

Izvor: Monstat

1.3. Tržište rada

Vlada RCG usvojila je novu metodologiju za izračunavanje broja zaposle-nih lica. Prema novoj Metodologiji, broj zaposlenih se utvđuje na osnovu zdravstveno osiguranih zaposlenih lica i broja izdatih zdravstvenih knjižica, polazeći od pretpostavke da su se poslodavci relativno korektno odnosili prema obavezi prijavljivanja na zdravstveno osiguranje i izdavanja novih zdravstvenih knjižica jer im iz toga proizilazi finansijska, odnosno fiskal-na obaveza. Korekcija navedenog ‘’startnog’’ broja zaposlenih vrši se na

osnovu podataka Fonda PIO, odnosno preko obrasca M1 (prijava penzijsko – invalidskog osiguranja) i M2 (odjava penzijsko – invalidskog osiguranja), tj. prati se dinamička promjena navedenog početnog broja zaposlenih. Prema evidencijama Fonda Zdravstva, u Crnoj Gori je u decembru 2004. godine bilo 145.000 zdravstveno osiguranih radnika 9.792 zdravstveno osiguranih poljoprivrednika, odnosno ukupno 154.792 lica koja se mogu smatrati zaposlenim.

20


U Crnoj Gori je u prva dva mjeseca ove godine u prosjeku bilo zaposleno 142.109 lica, što je na nivou broja zaposlenih u prva dva mjeseca pret-hodne godine.

Podaci Zavoda za zapošljavanje ukazuju da je u prvom kvartalu ove go-dine nastavljen trend smanjenja broja nezaposlenih lica. Naime, na evi-denciji Zavoda za zapošljavanje u prvom kvartalu ove godine u prosjeku

se nalazilo 58.655 nezaposlenih lica, što je manje za 1,4% u odnosu na kraj prethodne godine. U poređenju sa istim periodom prethodne godi-ne, nezaposlenih lica je bilo manje za 17,5%. Prema procjenama Zavoda, od ukupnog broja sada nezaposlenih na evidencijama Zavoda, oko 80% je stvarno nezaposleno, dok je oko 20% radno aktivno (rad na crno, rad u poljoprivredi i dr.) ili se na tim evidencijama nalaze zbog zdravstvenog osiguranja i drugih prava po osnovu nezaposlenosti.

Graf. 1.7. Broj nezaposlenih u Crnoj Gori

Izvor: Monstat

Box 1.1. Neusklađenost ponude i tražnje na tržištu rada

Analiza dužine traženja posla pokazuje da se prosječno na zaposlenje čeka oko četiri godine. Jedan od razloga ovako dugog če-kanja na zaposlenje jeste i činjenica da na tržištu rada u Crnoj Gori postoji strukturna neusklađenost između ponude i tražnje, tj. da je ponuda radne snage oko 2,7 puta veća od tražnje (zvanično objavljena radna mjesta od strane poslodavaca). Podaci iz decembra 2004. godine ukazuju da se na evidencijama Zavoda se nalazilo 922 vrste zanimanja, ali je oglašena potreba za 570 vrsta zanimanja. Od toga, za 487 vrsta zanimanja koja se nude postoji tražnja, dok za 435 vrsta zanimanja koja postoje na evi-denciji ne postoji tražnja, a za 263 vrste zanimanja oglašena je potreba, ali lica sa takvim kvalifikacijama nema na evidenciji.Posmatrano po stepenima stručne spreme, najveći suficit zanimanja postoji kod III i IV stapena, dok je najveći deficit kod VII ste-pena. Stoga su od velikog značaja programi koje Zavod za zapošljavanje sprovodi u oblasti pripreme za zapošljavanje, odnosno unapređivanja kvaliteta punude radne snage. Tako je raznim programima pripreme (obuka, dokvalifikacija, prekvalifikacija,specijalizacija) tokom 2004. godine realizovano 155 programa kojima je obuhvaćeno 2 075 lica. Ovakve programe je potrebno nastaviti i u narednom periodu, imajući u vidu potrebe tržišta i čenjinicu da se sve više uz osnovno zanimanje, stečeno redovnim obrazovanjem, traže dodatna znanja i vještine.

Prosječna zarada u martu 2005. godine u Crnoj Gori iznosila je 309,44 eura, dok je prosječna zarada bez poreza i doprinosa bila 203 eura. U odnosu

na prethodni mjesec, zarada je povećana za 3,4%, dok je u odnosu na prosječnu zaradu u 2004. godini zabilježen porast od 2%.

MONETARNA KRETANJA

21

2. MONETARNA KRETANJA

22


MONETARNA KRETANJA

23

Osnovni monetarni pokazatelji zabilježili su pozitivne stope rasta na kraju prvog kvartala 2005. godine, u odnosu na kraj i isti period pret-hodne godine:

Tabela 2.1. Stope rasta odabranih monetarnih pokazatelja

Opis/Period III 2005/XII 2004.

III 2005/III 2004.

Novčana masa M21 + 27,5% + 43,6%

Potencijal banaka + 7% + 32%

Ukupni krediti + 9% + 42%

Krediti privredi + 10% + 39%

Krediti stanovništvu + 2,5% + 31%

Ukupni depoziti + 11% + 40%

Depoziti privrede - 8% - 3%

Depoziti stanovništva + 18% + 97%

Izdvojena obavezna rezerva + 5,4% + 36%

bio relativno nizak i da su izvori za kreditnu aktivnost (depoziti i pozajmice) bili iznad nivoa odobrenih kredita. Najveći korisnici kredita u posmatranom periodu 2005. godine su privreda i stanovništvo, koji su koristili više kredita u odnosu na isti period prethodne godine za 39%, odnosno 31%.

U prvom kvartalu 2005. godine nivo ukupnih depozita kod banaka u odnosu na kraj prethodne godine povećan je za 11%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 40%. Na rast ukupnih depozita najviše uticaja imao je rast depozita finansijskih institucija i stanovništva, dok su depozitiprivrede zabilježili smanjenje.

Pored toga, u posmatranom periodu nije došlo do porasta zaduženja banaka u inostranstvu, tako da su na kraju marta banke dugovale ino-bankama/finansijskim institucijama 52,4 miliona eura. Istovremeno,depoziti banaka u inostranstvu iznosili su 54,8 miliona, a depoziti CBCG kod inobanaka 163,2 miliona eura.

Tokom prva tri mjeseca, CBCG je donijela niz odluka koje se odnose na regulisanje platnog prometa u zemlji, kao i Odluku o minimalnim standardima za upravljanje operativnim rizikom u bankama i Odlu-ku o minimalnim standardima za upravljanje rizikom zemlje (‘’Sl. List RCG’’, br 8/05).

U 2005. godini nastavljen je rast kreditne aktivnosti banaka, što nije pred-stavljalo problem za bankarski sektor s aspekta likvidnosti, imajući u vidu da nije bilo korišćenja kredita za likvidnost, da je procenat dospjelih kredita

2.1. Novčana masa

Novčana masa M21 iznosila je na kraju prvog kvartala ove godine 697 miliona eura, što je bilo iznad nivoa s kraja prethodne godine za 27,5%, odnosno za 25,6% više u odnosu na prethodni mjesec. Ovaj značajan rast novčane mase posljedica je porasta depozita Vlade kod CBCG po osnovu priliva sredstava od privatizacije Telekoma.

Najveći dio novčane mase M21 odnosio se na novčanu masu M11, odno-sno depozite po viđenju, sa učešćem od 68%, dok su oročeni depoziti činili 32% novčane mase M21.

Novčana masa M11 iznosila je na kraju marta 476,2 miliona eura, što je bilo iznad nivoa s kraja prethodne godine za 9%, dok su oročeni depoziti, u iznosu od 211 miliona eura bili za 105% viši nego na kraju prethodne

godine, što je uzrokovano prilivom sredstava od privatizacije Telekoma na račun Vlade kod CBCG.

Monetarnu bazu (M0) čine depoziti banaka kod CBCG (žiro-račun banaka i izdvojena obavezna rezerva banaka, bez dijela koji banke drže u državnim zapisima) i procijenjeni iznos gotovog novca u opticaju. Monetarni agregat M1 čine M0, depoziti po viđenju nebankarskog sektora kod banaka i CBCG, u eurima i drugim valutama, isključujući de-pozite centralne Vlade. Monetarni agregat M11 čini M1 uvećan za depozite centralne Vlade po viđenju, u eurima i drugim valutama. Mo-netarni agregat M2 čine M1 i oročeni depoziti nebankarskog sektora kod banaka i CBCG, u eurima i drugim valutama, isključujući depozite centralne Vlade. Monetarni agregat M21 čini M11 uvećan za oročene depozite centralne Vlade, u eurima i drugim valutama.

24


Tabela 2.2. Novčana masa M21, stanje na kraju mjeseca, u 000 eura

Opis/Period2003. 2004. 2005.

XII XII I II III

M0 284.909 290.935 287.562 291.512 290.848

Depoziti banaka kod CBCG 34.909 40.935 37.562 41.512 40.848

Procjena gotovog novca u opticaju 250.000 250.000 250.000 250.000 250.000

M1 386.121 430.657 416.111 428.064 451.793

M0 284.909 290.935 287.562 291.512 290.848

Depoziti po viđenju u EUR 83.148 130.218 118.566 124.830 148.976

Depoziti po viđenju u EUR kod banaka 82.688 129.813 118.413 124.793 148.963

Depoziti po viđenju u EUR kod CBCG 460 405 153 37 13

Depoziti po viđenju u drugim valutama 18.064 9.504 9.983 11.722 11.969

M11 402.586 437.114 430.423 439.820 476.246

M0 284.909 290.935 287.562 291.512 290.848

Depoziti po viđenju u EUR 98.776 136.302 132.491 136.408 173.286

Depoziti po viđenju u EUR kod banaka 97.894 135.623 126.023 132.762 155.678

Depoziti po viđenju u EUR kod CBCG 882 679 6.468 3.646 17.608

Depoziti po viđenju u drugim valutama 18.901 9.877 10.370 11.900 12.112

M2 460.837 535.548 522.016 537.908 565.852

M1 386.121 430.657 416.111 428.064 451.793

Oročeni depoziti u EUR 71.229 98.128 97.304 102.132 104.334

Oročeni depoziti u drugim valutama 3.487 6.763 8.601 7.712 9.725

M21 494.290 546.525 540.856 555.080 697.024

M11 402.586 437.114 430.423 439.820 476.246

Oročeni depoziti u EUR 88.203 102.648 101.832 107.548 211.053

Oročeni depoziti u drugim valutama 3.501 6.763 8.601 7.712 9.725

2.2. Likvidnost banaka

U prvom kvartalu 2005. godine, nivo raspoloživih likvidnih sredstava banaka u zemlji i inostranstvu (u prosječnom iznosu od 84 miliona eura) bio je konstantno iznad obaveza banaka za plaćanje (u prosječnom izno-su od 13 miliona eura), na osnovu čega je ostvarivan suficit (prosječno71 milion eura).1 Navedena kretanja ukazuju na zadovoljavajući nivo li-kvidnosti banaka u posmatranom periodu u cjelini gledano. Međutim, treba napomenuti da su u od sredine februara pa do kraja marta ove godine kod jedne banke (prema kojoj su bile izrečene mjere za ozdra-vljenje) u dnevnim izvještajima o likvidnosti bile evidentne više obaveze za plaćanje od izvršenih plaćanja, što upućuje na prisustvo problema u servisiranju tekućih obaveza.

Ukupna sredstva banaka raspoloživa za plaćanje kretala su se u periodu januar-mart 2005. godine, od 64,5 do 101,6 miliona eura.

Na kraju prvog kvartala ove godine, raspoloživa sredstva banaka za plaćanje iznosila su 101,6 miliona eura i bila su viša u odnosu na kraj 2004. godine za 1%. U raspoloživim sredstvima banaka za plaćanje to-kom proteklog perioda 2005. godine dominirala su sredstva raspoloživa za plaćanje u zemlji, sa učešćem od oko 68%. Istovremeno, sredstva banaka kod inobanaka raspoloživa za plaćanje iznosila su prosječno 31 milion eura.

1 Izvor: Izvještaji o dnevnoj likvidnosti banaka

MONETARNA KRETANJA

25

Tabela 2.3. Raspoloživa sredstva i izvršena plaćanja banaka, stanje posljednjeg dana u mjesecu, u 000 eura

Opis/Period2003. 2004. 2005.

XII III VI IX XII I II III

Raspoloživa sredstva 79.578 74.541 71.769 108.945 100.727 91.519 91.579 101.620

Izvršena plaćanja 22.746 12.223 21.888 18.016 24.380 22.512 17.805 20.649

Suficit/deficit 56.832 62.318 49.881 90.929 76.347 64.769 73.774 80.971

Graf. 2.1.Raspoloživa sredstva i izvršena plaćanja banaka, u 000 eura

Graf. 2.2. Likvidna aktiva i kratkoročna pasiva banaka, dekadni prosjek, u 000 eura

2 Izvor: Dekadni izvještaji o likvidnosti banaka

Nivo likvidne aktive u odnosu na kratkoročnu pasivu2 bio je tokom pr-vog kvartala 2005. godine iznad propisanog minimuma za bankarski sistem u cjelini.

26


2.3. Agregatni bilans banaka3

Bilansna suma banaka iznosila je 474,9 miliona eura4 na kraju prvog kvartala 2005, što je bilo za 7% iznad nivoa s kraja prethodne godi-ne, odnosno za 32% iznad nivoa ostvarenog u istom periodu pretho-dne godine.

Kod sedam banaka zabilježen je rast, a kod tri banke pad bilansne sume na kraju marta, u odnosu na kraj prethodne godine.

Na jednu banku, najveću prema bilansnoj sumi, odnosilo se 34%, na tri najveće banke 63%, a na pet najvećih banaka 78% ukupne bilansne sume na kraju marta.

Tabela 2.4.Učešće banaka u ukupnoj bilansnoj sumi, 2002-2005, u %

Graf. 2.3. Bilansna suma banaka u RCG na kraju prvog kvartala, u 000 eura

Opis XII 2004 III 2005

1 banka 31 34

3 banke 60 63

5 banaka 77 78

Najveće učešće u ukupnoj aktivi banaka na kraju prvog kvartala ostva-rili su ukupni krediti (65%) i novčana sredstva i depoziti kod depozitar-nih institucija (24%).

Novčana sredstva i depoziti kod depozitarnih institucija iznosili su na kraju marta 115 miliona eura, što je bilo više u odnosu na prethodni mjesec za 17%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 30%. Novčana sredstva su iznosila 51,2 miliona eura, a depoziti kod depozitarnih institucija 63,7 miliona eura, od čega se 55,4% odnosilo na kamatonosne depozite kod inobanaka/finansijskih institucija.

Na kraju prvog kvartala, banke su odobrile ukupno 306 miliona eura kre-dita, što je bilo za 9% više u odnosu na kraj prethodne godine, odnosno za 42% u odnosu na isti period prethodne godine.

Posmatrano po bankama, na kraju prvog kvartala dvije banke su odo-brile manje kredita u odnosu na kraj prethodne godine za 2%, odno-sno 13%, dok je ostale banke karakterisao rast kreditne aktivnosti, pri čemu je najviša zabilježena stopa rasta iznosila 21%. Pored toga, na je-dnu banku se odnosi 35% ukupno odobrenih kredita, dok su tri banke odobrile 65% ukupnih kredita na kraju marta ove godine.

3 Preliminarni podaci za mart 2005.4 Prilog B, Tabela 11

MONETARNA KRETANJA

27

U ročnoj strukturi ukupnih kredita na kratkoročne kredite se odnosilo 54,4%, dugoročne 43,7%, a na dospjela potraživanja 1,9%.

U kreditnom portfoliju banaka dominirali su krediti odobreni privredi koji su na kraju marta iznosili 194 miliona eura i bili su viši za 10% u odnosu na kraj 2004, dok je godišnja stopa rasta iznosila 39%. Najviše kredita banke su odobrile domaćim privrednim društvima u privatnom vlasniš-tvu, u iznosu od 177 miliona eura, što je činilo 91% kredita odobrenih privredi, odnosno 58% ukupno odobrenih kredita na kraju marta.

Privreda je uglavnom koristila kratkoročne kredite, koji su na kraju marta predstavljali 57% kredita odobrenih privredi. Kao i na kraju prethodne godine, preko 70% kredita odobrenih privrednim društvima u državnom i privatnom vlasništvu činili su kratkoročni krediti, dok je preduzetnicima odobreno više dugoročnih kredita.

2004. 2005.

III VI IX XII I II III

Finansijske institucije 472 609 128 3.854 3.110 3.210 2.077

Banke 25 400 25 1.000 300 500 505

Ostale finansijske institucije 447 209 103 2.854 2.810 2.710 1.572

Nefinansijske institucije 141.941 159.832 163.248 184.298 187.470 192.828 204.657

Javne nefinansijske korporacije 16.211 18.061 14.026 18.248 17.325 18.595 21.705

Privredna društva u državnom vlasništvu 13.945 14.018 9.370 10.545 9.687 10.644 12.912

Organizacije u javnom vlasništvu 2.266 4.043 4.656 7.703 7.638 7.951 8.793

Ostale nefinansijske korporacije 125.730 141.771 149.222 166.050 170.145 174.233 182.952

Privredna društva u privatnom vlasništvu - domaća 121.168 136.664 142.763 159.278 162.529 166.511 177.069

Preduzetnici 4.558 5.103 5.455 5.768 5.814 5.928 4.075

Inostrane firme 4 4 1.004 1.004 1.802 1.794 1.808

Opšta vlada 15.705 12.433 10.832 18.758 18.438 20.281 23.140

Centralna vlada 12.349 8.213 6.278 9.162 6.758 6.726 6.955

Agencije i institucije centralne vlade 598 477 504 405 255 364 414

Lokalna vlada - opštine 1.165 1.463 1.435 1.735 2.116 2.199 2.018

Državni fondovi 1.593 2.280 2.615 7.456 9.309 10.992 13.753

Fizička lica 58.138 65.029 65.578 74.393 73.154 74.377 76.320

Neprofitne oraganizacije 9 126 127 180 114 124 178

Ostalo 0 0 0 0 0 0 0

UKUPNO 216.265 238.029 239.913 281.483 282.288 290.820 306.372

Tabela 2.5. Ukupni krediti, u 000 eura

5 Opšta Vlada: centralna Vlada, agencije i institucije centralne Vlade, lokalna Vlada (opštine) i državni fondovi.

Opšta Vlada5 se u posmatranom periodu 2005. više (za 23%) zaduži-la putem kredita nego na kraju prethodne godine. Pri tome, zaduženje centralne Vlade na kraju prvog kvartala bilo je niže za 24%, dok je za-duženje opština poraslo za 16%, a državnih fondova za 84%.

Zaduženje banaka i finansijskih institucija kod domaćih banaka bilo jeispod nivoa s kraja prethodne godine. Banke su na kraju marta dugo-vale domaćim bankama 505 hiljada eura, a ostale finansijske institucije1,6 miliona eura po osnovu uzetih kredita, što je bilo ispod nivoa s kraja prethodne godine za 46%.

Na kraju prvog kvartala, stanovništvo je dugovalo bankama, po osnovu uzetih kredita, 76,3 miliona eura, što je bilo iznad nivoa s kraja prethodne godine za 2,5%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 31%.

28


Graf. 2.4. Krediti odobreni privredi, XII 2003 – III 2005, u 000 eura

Box 2.1. Krediti privredi i stanovništvu u prvom kvartalu 2005.

Najveći korisnici kredita domaćih banaka na kraju prvog kvartala ove godine bili su privreda i stanovništvo. Privredi je odobreno 63%, a stanovništvu 25% ukupnih kredita na kraju marta. Drugim riječima, 88% kreditnog portfolija domaćih banaka odnosilo se na kredite odobrene ovim sektorima.

Tokom prvog kvartala 2005. evidentan je rast kredita odobrenih privredi i stanovništvu.

Graf. 1. Stope rasta kredita privredi i stanovništvu tokom I kvartala 2005, u %

Prosječna mjesečna stopa rasta kredita privredi tokom prvog kvartala ove godine iznosila je 3%, kao i u istom periodu prethodne godine, s tim da su u prva dva mjeseca ove godine krediti privredi zabilježili niže mjesečne stope rasta (1% i 3%) nego u istom periodu prethodne godine (3% i 7%), dok je na kraju marta ostvaren mjesečni rast od 6% (u istom mjesecu prethodne godine

MONETARNA KRETANJA

29

zabilježen je neznatan rast ovih kredita - manje od 1%). Na kraju prvog kvartala, privredi je odobreno za 11% više kredita nego na kraju prethodne godine, odnosno za 39% više u odnosu na isti period prethodne godine.

Krediti stanovništvu tokom prva tri mjeseca ove godine rasli su po prosječnoj mjesečnoj stopi od 1% (zbog pada od 2% u janu-aru). Na kraju marta, stopa rasta u odnosu na kraj prethodne godine iznosila je 3%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 31%. U proteklom periodu ove godine, rast kredita stanovništvu je umjereniji u odnosu na isti period prethodne godine.

Nominalne godišnje kamatne stope po kojima su privrednim društvima odobreni krediti na kraju marta kretale su se od 4% do 30% za kratkoročne kredite, odnosno od 1,5% do 24% za dugoročne kredite, dok su se odgovarajuće efektivne kamatne stope kretale od 5,48% do 39%, odnosno od 1,5% do 28,17%. Privredna društva su više koristila kratkoročne kredite.

Nominalne godišnje kamatne stope kredite odobrene stanovništvu kretale su se od 3% do 36%, a efektivne od 3% do 48,4%, a stanovništvu je na kraju marta odobreno više dugoročnih kredita.

Nivo ulaganja banaka u hartije od vrijednosti na kraju marta ove godine iznosio je 23,5 miliona eura (5% ukupne aktive), što je bilo neznatno niže u poređenju sa stanjem na kraju prethodne godine.

Rezervisanja za potencijalne gubitke na stavke aktive iznosila su, na kraju marta, 14,2 miliona eura, sa dominantnim učešćem rezervisanja za kreditne gubitke od 92,9%, dok se preostali dio odnosio na rezervi-sanja za gubitke na ostale stavke aktive.

Box 2.2. Stope rasta potencijala banaka, ukupnih kredita i depozita banaka na kraju prvog kvartala 2005.

Na kraju prvog kvartala 2005. osnovni monetarni indikatori zabilježili su pozitivne godišnje stope rasta, kao i porast u odnosu na kraj prethodne godine. Tako je na kraju marta potencijal banaka bio viši za 7%, ukupni krediti za 9%, a depoziti za 11%, u odnosu na kraj prethodne godine.

Graf. 1. Stope rasta odabranih pokazatelja, III 2005 u odnosu na III i XII 2004, u %

Istovremeno, u poređenju sa istim periodom prethodne godine, potencijal banaka je bio viši za 32%, ukupni krediti za 42%, a depoziti za 40%.

30


Struktura pasive banaka na kraju marta nije bitnije promijenjena u odnosu na kraj prethodne godine. Tako su ukupni depoziti činili 64%, pozajmice banaka 13%, ostale obaveze banaka 4%, a kapital 19% ukupne pasive.

Graf. 2.5. Ukupni depoziti, III 2002 - III 2005, u 000 eura

Tabela 2.6. Sektorska struktura depozita, u 000 eura

Opis/Period

2004. 2005.

XII III

Depoziti po viđenju

Oročeni depoziti

UkupnoDepoziti

po viđenjuOročeni depoziti

Ukupno

Finansijske institucije 10.709 19.875 30.584 30.502 23.672 54.174

Banke 6.000 12.296 18.297 1.765 14.244 16.009

Ostale finansijske institucije 4.708 7.579 12.287 28.737 9.428 38.165

Nefinansijske institucije 69.629 33.958 103.587 60.503 30.152 90.655

Javne nefinansijske korporacije 11.477 13.351 24.828 8.235 10.360 18.595

Ostale nefinansijske korporacije 58.153 20.606 78.759 52.268 19.792 72.060

Privredna društva u privatnom vlasništvu - domaća 53.893 16.798 70.691 46.819 15.760 62.579

Preduzetnici 1.063 2 1.065 1.321 12 1.333

Inostrane firme 3.197 3.806 7.003 4.128 4.020 8.148

Opšta vlada 18.122 28.111 46.233 21.119 28.784 49.903

Centralna vlada 6.184 4.507 10.690 6.856 5.651 12.507

Agencije i institucije centralne vlade 6.356 6.339 12.695 7.851 5.744 13.595

Lokalna vlada - opštine 1.843 186 2.029 1.482 219 1.701

Državni fondovi 3.739 17.079 20.818 4.930 17.170 22.100

Fizička lica 40.064 39.211 79.275 43.809 49.680 93.489

Neprofitne oraganizacije 5.089 171 5.260 5.615 243 5.858

Ostalo 7.886 371 8.257 8.006 1.423 9.429

UKUPNO 151.498 121.696 273.194 169.554 133.954 303.508

Ukupni depoziti su nakon smanjenja u januaru porasli tokom februara i marta i na kraju prvog kvartala iznosili 304 miliona eura, što je za 11% više u odnosu na kraj prethodne godine.

MONETARNA KRETANJA

31

U ročnoj strukturi ukupnih depozita, na kraju marta, depoziti po viđe-nju učestvovali su sa 56%, dok se 44% odnosilo na oročene depozite. U strukturi oročenih depozita dominirali su depoziti oročeni do 1 godine (sa rokom dospijeća do 3 mjeseca i 1 godine).

Na kraju marta, depoziti po viđenju iznosili su 169,6 miliona eura i bili su ispod nivoa s kraj prethodne godine za 12%, dok su oročeni depoziti porasli za 10% i iznosili su 134 miliona eura.

U odnosu na prethodni period, na kraju marta sektorska struktura uku-pnih depozita je izmijenjena u korist depozita stanovništva. Naime, do februara su u sektorskoj strukturi depozita dominirali depoziti nefi-nansijskih institucija (privrednih društava i javnih organizacija), da bi na kraju marta učešće depozita nefinansijskih institucija iznosilo 30%,a depozita stanovništva 31%.

U strukturi depozita nefinansijskih institucija najveće učešće ostvarilisu depoziti privrednih društava u privatnom vlasništvu koji su na kraju marta iznosili 62,6 miliona eura i činili 69% depozita nefinansijskih in-stitucija, odnosno 21% ukupnih depozita.

Depoziti javnih nefinansijskih institucija (privredna društva u drža-vnom vlasništvu i organizacije u javnom vlasništvu) bili su na kraju februara ispod nivoa s kraja prethodne godine za 25%. Pad ovih de-pozita uzrokovan je padom depozita organizacija u javnom vlasništvu za 63%, dok su depoziti privrednih društava u državnom vlasništvu povećani za 5,6%.

U 2005. je nastavljen opadajući trend depozita privrede koji su na kraju marta iznosili 78,4 miliona eura, što je bilo ispod nivoa s kraja 2004. za 8%. Pad depozita privrede uzrokovan je, prije svega, padom depozita privrednih društava u privatnom vlasništvu za 11,5% u odnosu na kraj 2004. Ovi depoziti su učestvovali u ukupnim depozitima privrede sa 80%. Depoziti privrednih društava u državnom vlasništvu, koji su iznosili 14,5

miliona i činili 18% depozita privrede, bili su za 5,6% iznad nivoa s kraja prethodne godine, dok su depoziti preduzetnika bili veći za 25%.

Ročna struktura depozita privrede u prvom kvartalu 2005. pokazuje dominantno učešće depozita po viđenju (68%).

Depoziti opšte Vlade na kraju marta iznosili su 50 miliona eura, i povećani su u odnosu na kraj prethodne godine za 8%. Rast ovih depozita uzrokovan je porastom depozita centralne Vlade za 17% što je, prije svega, rezultat rasta depozita po viđenju. Zatim, porast su zabilježili depoziti agencija i institucija centralne Vlade za 7%, depoziti državnih fondova 6%, dok su depoziti opština smanjeni za 16%.

Nakon smanjenja depozita banaka i finansijskih institucija u prva dvamjeseca ove godine, u martu je zabilježen njihov značajan rast, pa su na kraju mjeseca dostigli nivo od 54 miliona eura, što je bilo za 77% više nego na kraju prethodne godine. Rast ovih depozita rezultat je rasta depozita domaćih finansijskih institucija, usljed privatizacije Telekoma.

U 2005. nastavljen je rast depozita stanovništva koji su na kraju marta iznosili 93,5 miliona eura i činili 31% ukupnih depozita.

Zaduženje banaka (kratkoročne i ostale pozajmice) neznatno je osciliralo tokom prvog kvartala, i na kraju marta je iznosilo 61 milion eura.

Ostale obaveze banaka iznosile su na kraju marta 18,4 miliona eura i predstavljale su 4% ukupne pasive banaka.

U prvom kvartalu 2005. godine došlo je do porasta ukupnog kapitala ba-naka koji je na kraju marta iznosio 92,2 miliona eura i bio je iznad nivoa s kraja prethodne godine za 1,6%. Pri tome, kapital i rezerve su bili ispod nivoa s kraja prethodne godine za 1,2%, dok su banke, u cjelini gledano, ostvarile pozitivan finansijski rezultat u iznosu od 1,5 miliona eura.

32


2.4. Monetarni računi

Neto strana aktiva6 iznosila je -17,8 miliona eura na kraju prvog kvarta-la 2005. godine. Negativan iznos neto strane aktive posljedica je većih obaveza domaćih banaka od potraživanja prema nerezidentima. Ova-kvo kretanje karakteriše bankarski sistem od februara 2004. godine, od kada obaveze prema nerezidentima rastu brže od potraživanja. Naime, prosječna mjesečna stopa rasta potraživanja od nerezidenata iznosila je u 2004. godini 1%, dok su obaveze prema nerezidentima rasle po pro-sječnoj mjesečnoj stopi rasta od 6%. Tokom prvog kvartala 2005. godine potraživanja od nerezidenata su zabilježila smanjenje u prva dva mje-seca i rast u martu, a rasli su po prosječnoj mjesečnoj stopi od 7%, dok su obaveze zabilježile smanjenje samo u januaru i prosječna mjesečna stopa rasta za prva tri mjeseca ove godine iznosila je 4%.

Potraživanja od nerezidenata na kraju prvog kvartala 2005, u iznosu od 73 miliona eura, bila su iznad nivoa s kraja prethodne godine za 18%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 40%. Rast potraživanja na kraju pr-vog kvartala posljedica je rasta nivoa depozita domaćih banaka u ino-bankama koji su na kraju marta dostigli nivo od 54,7 miliona eura, što

Tabela 2.7. Monetarni računi, XII 2003 –III 2005, u 000 eura

Opis/Period2003 2004 2005

XII III VI IX XII I II III

Neto strana aktiva 13.165 -6.404 -28.033 -5.552 -18.655 -20.159 -29.590 -17.875

Potraživanja od nerezidenata 56.936 52.448 46.396 71.474 61.974 59.919 56.881 73.264

Obaveze prema nerezidentima 43.771 58.852 74.429 77.026 80.629 80.078 86.471 91.139

Neto domaća aktiva 163.433 176.180 200.557 201.292 235.960 224.377 241.013 255.508

Domaći krediti 231.660 246.620 278.013 279.031 319.420 310.835 327.064 340.085

Neto potraživanja od centralne banke 36.089 32.406 34.578 44.094 40.185 36.219 39.697 39.953

Neto potraživanja od centralne vlade 5.664 2.941 6.294 -6.003 912 -7.598 -3.417 -4.193

Potraživanja od ostalih sektora 189.907 211.273 237.141 240.940 278.323 282.214 290.784 304.325

Ostale stavke (neto) -68.227 -70.440 -77.456 -77.739 -83.460 -86.458 -86.051 -84.577

Obaveze uključene u novčanu masu 176.621 169.971 172.509 195.719 217.253 204.218 211.424 237.634

Depoziti uključeni u novčanu masu 176.621 169.036 172.509 195.719 217.253 204.218 211.424 237.634

Transferabilni depoziti 95.415 93.823 94.197 108.832 124.374 109.738 114.139 139.985

Oročeni depoziti 80.721 74.738 77.736 85.994 91.864 93.414 96.223 96.613

HOV osim akcija uključene u novčanu masu 0 935 0 0 0 0 0 0

je bilo za 24% više nego na kraju prethodne godine, odnosno za 65% više u odnosu na isti mjesec prethodne godine. Pored rasta depozita u inobankama, na kraju prvog kvartala ove godine porasla su i potraži-vanja domaćih banaka od nerezidenata po osnovu odobrenih kredita. Krediti odobreni nerezidentima iznosili su na kraju marta 1,8 miliona eura, što je bilo za 73% više nego na kraju prethodne godine, pri čemu je jedna banka odobrila 95% od ukupnog iznosa kredita nerezidentima. Najveći korisnici ovih kredita su inofirme (95,4%).

U prvom kvartalu ove godine nastavljen je rastući trend obaveza banaka prema nerezidentima koje su na kraju marta iznosile 91 milion eura, što je bilo iznad nivoa s kraja prethodne godine za 13%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 55%. Pri tome, depoziti nerezidenata u domaćim bankama porasli su za 37% u odnosu na kraj prethodne godine, odnosno za 74% u odnosu na isti mjesec prethodne godine. Zaduženje banaka kod inobanaka/finansijskih institucija iznosilo je na kraju prvog kvar-tala ove godine 52,4 miliona eura i bilo je na nivou s kraja prethodne godine, dok je godišnja stopa rasta iznosila 43%.

6 Neto strana aktiva = potraživanja od nerezidenata - obaveze prema nerezidentima, u zemlji i inostranstvu

MONETARNA KRETANJA

33

Graf. 2.6. Pozajmice iz inostranstva, u 000 eura

Box 2.3. Depoziti banaka u inostranstvu

Banke su na kraju prvog kvartala ove godine kod inobanaka imale deponovano 54,7 miliona eura depozita. Stopa rasta ovih de-pozita u odnosu na kraj prethodne godine iznosila je 24%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 65%.

Graf. 1. Depoziti banaka u inobankama, u 000 eura

Tabela 1. Struktura depozita domaćih banaka u inostranstvu, u %

Opis/Period2003. 2004. 2005.

XII III XII III

Korespodentni račun 51 36 30 35

Oročeni depoziti 49 64 70 65

Struktura depozita domaćih banaka u inostranstvu pokazuje da dominiraju oročeni depoziti koji su na kraju marta činili 65% ukupnih depozita položenih u inostranstvu (2003. učešće ovih depozita iznosilo je 49%).

34


Jedna banka je imala 48% ukupnog iznosa položenih depozita domaćih banaka u inostranstvu, a dvije banke 79%. Ostale banke imaju relativno mali iznos sredstava položenih u inostranstvu i uglavnom se radi o korespodentnom računu.

Kamatne stope po kojima banke polaže depozite u inostranstvu kreću se do 3% na godišnjem nivou. Na kraju prvog kvartala ove godine, efektivne kamatne stope na depozite finansijskih institucija položene kod domaćih banaka kretale su se od 0,5% do2,5% na depozite po viđenju, odnosno u intervalu 1-7% na depozite oročene do 3 mjeseca, 2-7,5% na depozite oročene do jedne godine i 6-11% na depozite oročene do tri godine.

Plasmani depozita banaka u inostranstvo karakteriše sve privrede u kojima ne postoje adekvatni instrumenti koji bi omogućili plasiranje sredstava u zemlji. Pored toga, CBCG ne prima viškove likvidnosti domaćih banaka. CBCG bankama plaća kamatu na dio sredstava izdvojene obavezne rezerve.

Graf. 2. Depoziti banaka u inostranstvu, u 000 eura

Neto domaća aktiva iznosila je 255,5 miliona eura na kraju prvog kvar-tala 2005. godine i bila je iznad nivoa s kraja prethodne godine za 8%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 45%. U okviru neto domaće aktive domaći krediti su zabilježili porast od 6%, a ostale stavke 1% u odnosu na kraj prethodne godine.

Neto potraživanja banaka od Centralne banke iznosila su 39,9 miliona eura na kraju trećeg kvartala o.g. i smanjena su u odnosu na kraj pret-hodne godine za 1%, dok su u odnosu na isti mjesec prethodne godine porasla za 23%. Pri tome, potraživanja od Centralne banke (koja uklju-čuju potraživanja po osnovu izdvojene obavezne rezerve i obračunskog računa) iznosila su 41,3 miliona eura, a obaveze (po osnovu kredita iz ranijeg perioda, od prethodnika CBCG) 1,4 miliona eura.

Neto potraživanja od centralne Vlade, agencija i institucija centralne Vlade iznosila su na kraju prvog kvartala -4,2 miliona eura, kao rezultat većeg nivoa obaveza od potraživanja prema centralnoj Vladi. Pri tome, potraživanja od centralne Vlade iznosila su 26,4 miliona eura, a obuhva-taju potraživanja po osnovu kupljenih državnih zapisa i kredita. Obaveze prema centralnoj Vladi po osnovu primljenih depozita bile su na kraju prvog kvartala za 17% iznad nivoa s kraja prethodne godine.

Potraživanja banaka od ostalih sektora1, koja uključuju potraživanja po osnovu kredita i učešća u kapitalu, iznosila su, na kraju prvog kvartala 304 miliona eura, što je bilo iznad nivoa s kraja prethodne godine za 9%.

Obaveze banaka uključene u novčanu masu iznosile su na kraju prvog kvartala 237,6 miliona eura i bile za 9% više u odnosu na kraj pretho-dne godine.

7 Ostali sektori uključuju sve rezidentne sektore osim centralne Vlade i banaka: ostale finansijske institucije, državne fondove, lokalnu vladu-opštine, javne i ostalenefinansijske korporacije i ostali rezidentni sektor.

MONETARNA KRETANJA

35

2.5. Depoziti stanovništva

Depoziti stanovništva su iznosili 93,4 miliona eura na kraju prvog kvar-tala ove godine i bili su iznad nivoa s kraja prethodne godine za 18%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 97%.

Po prvi put do sada, oročeni depoziti stanovništva bili su iznad nivoa depozita po viđenju na kraju marta ove godine.

Samim tim, ročna struktura ukupnih depozita stanovništva na kraju marta, posmatrano u odnosu na kraj prethodne godine, izmijenjena je u korist oročenih depozita koji su činili 53% ukupnih depozita stano-vništva (49% na kraju prethodne godine).

Graf. 2.7. Ukupni depoziti stanovništva, u 000 eura

Tabela 2.8. Depoziti stanovništva, u 000 eura


XII I II III

DEPOZITI PO VIĐENJU 40.064 35.621 45.877 43.809

OROČENI DEPOZITI 39.211 41.464 45.104 49.680

Depoziti oročeni do 1 godine 34.775 36.769 40.828 34.723

Depoziti oročeni preko 1 godine 4.433 4.722 4.267 14.952

UKUPNI DEPOZITI STANOVNIŠTVA 79.275 77.085 90.981 93.489

Na kraju prvog kvartala ove godine, oročeni depoziti stanovništva izno-sili su 49,7 miliona eura i bili su iznad nivoa s kraja prethodne godine za 27%, dok je godišnja stopa rasta iznosila 86%.

U okviru oročenih depozita stanovništva, na depozite oročene do jedne godine odnosilo se 69,9%, a na depozite oročene na rok duži od jedne godine 30,1%. Pri tome, depoziti oročeni na rok do godinu dana iznosili su 34,7 miliona eura što je bilo na nivou s kraja prethodne godine, dok su depoziti oročeni na rok duži od jedne godine, u iznosu od 14,9 miliona eura bili iznad nivoa s kraj prethodne godine za 237%.

Depoziti po viđenju stanovništva iznosili su na kraju prvog kvartala 43,8 miliona eura i porasli su u odnosu na kraj prethodne godine za 9%.

36


Graf. 2.8. Depoziti stanovništva, XII 2003 – III 2005, u 000 eura

Box 2.4. Kamatne stope na depozite stanovništva

Nominalne godišnje kamatne stope na depozite po viđenju stanovništva kretale su se od 0,5% do 4%, na kraju marta. Nominal-ne godišnje kamatne stope na depozite stanovništva sa dogovorenim rokom u eurima bile su iznad nivoa depozita sa dogovo-renim rokom u drugim valutama i kretale su se u intervalu od 2% do 9% (od 1% do 6,5% na depozite sa dogovorenim rokom u drugim valutama).

Tabela 1.Nominalne godišnje kamatne stope na depozite stanovništva, III 2005, u %, god.


Na depozite sa dogovorenim rokomu €

Na depozite sa dogovorenim rokomu drugim valutama

do 3 mj do 1 g. do 3 g. preko 3 g. do 3 mj do 1 g. do 3 g. preko 3 g.

0,5-4 2-5,5 2,7-8 3,1-9 4,5-9 1-4 1,8-6,5 2,5-6,5 3,5-6,5

Tabela 2. Efektivne godišnje kamatne stope na depozite stanovništva, III 2005, u %, god.


Na depozite sa dogovorenim rokom u € Na depozite sa dogovorenim rokom u drugim valutama

do 3 mj do 1 g. do 3 g. preko 3 g. do 3 mj do 1 g. do 3 g. preko 3 g.

0,5-3 2-6 2,7-12 3,1-12 4,5-9 1-4 2-6,54 3-6,51 3,5-6,5

Efektivne godišnje kamatne stope na depozite po viđenju stanovništva kretale su se od 0,5% do 3% na kraju marta. U istom pe-riodu, kamatne stope na depozite sa dogovorenim rokom u eurima kretale su se od 2% do 12%, a na depozite sa dogovorenim rokom u drugim valutama od 1% do 6,54%.

Tokom prva tri mjeseca ove godine nije bilo promjene u kamatnim stopama na depozite stanovništva u odnosu na kraj pretho-dne godine.

MONETARNA KRETANJA

37

2.6. Obavezna rezerva banaka

U prvom kvartalu 2005. godine nije bilo izmjena u primjeni instrumenta obavezne rezerve u odnosu na kraj prethodne godine.

Depoziti koji čine osnovicu za obračun obavezne rezerve oscilirali su u rasponu od 141,8 do 152 miliona eura, pa je osnovica za obračun izno-sila u prosjeku 146,8 miliona eura u prvom kvartalu 2005. Istovremeno, depoziti koji ne čine osnovicu iznosili su u prosjeku 127,2 miliona eura.

Primjenom važeće stope obavezne rezerve, banke su na dan 30.03.2005. godine izdvojile 34,9 mil.eura, što je za 1,8 miliona eura ili 5,4% bilo više u odnosu na kraj prethodne godine. (Prilog B, Tabela 12)

Struktura izdvojene obavezne rezerve na kraju prvog kvartala pokazuje da je na račun obavezne rezerve u zemlji izdvojeno 44%, u državnim zapisima 24%, a na račun Centralne banke u inostranstvu 32%.

Tabela 2.9. Struktura izdvojene obavezne rezerve, kraj mjeseca, u %

Opis/Period XII/04. I/05. II/05. III/05.

Račun obavezne rezerve u zemlii 31 43 46 44

U državnim zapisima 23 24 24 24

Obavezna rezerva na računu CB u inostranstvu 46 33 30 32

Mogućnost da do 25% izdvojene obavezne rezerve drže u obliku državnih zapisa koristile su krajem prvog kvartala 2005. godine sve banake.

U prvom kvartalu ove godine obavezna rezerva za likvidnost korišćena je ukupno devet dana (po jedan dan u januaru i februaru i sedam dana u martu). U istom periodu, zabilježen je niži nivo izdvojene obavezne rezerve od propisanog u trajanju od dva dana, kod jedne banke.

Na sredstva izdvojene obavezne rezerve u prvom kvartalu ove godine Centralna banka je obračunala i platila bankama kamatu u ukupnom iznosu od 21.045,27 eura.

Graf. 2.9. Izdvojena obavezna rezerva i depoziti koji ulaze i ne ulaze u osnovicu za obračun obavezne rezerve, po obračunskim periodima, u 000 eura

38


2.7. Kretanje kamatnih stopa

U prvom kvartalu ove godine zabilježene su neznatne izmjene kama-tnih stopa na kratkoročne kredite i depozite sa dogovorenim rokom u drugim valutama, u odnosu na kraj prethodne godine.

Na kraju marta 2005. godine nominalne aktivne godišnje kamatne stope bile su na nivou s kraja prethodne godine i kretale su se u inter-valu od 3% do 36% na kratkoročne kredite, od 1,5% do 36% na du-goročne kredite, odnosno od 7,8 do 11% na hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća.

Nominalne kamatne stope značajno osciliraju od banke do banke. Dok pojedine banke zaračunavaju istu kamatnu stopu na kredite svim klijen-tima, neke banke prave razliku. Privrednim društvima i preduzetnicima odobreni su kratkoročni krediti po kamatnim stopama koje su se kreta-le, zavisno od banke, od 4% do 30%. Po istim nominalnim kamatnim stopama odobreni su krediti Vladi, organima i organizaciama Vlade i opštinama, dok su se kamatne stope na kratkoročne kredite odobrene fizičkim licima kretale od 3% do 36%.

Tabela 2.10.Nominalne kamatne stope, u % na godišnjem nivou

Opis/Period

2004. 2005.

XII I II III

min max min max min max min max

Aktivne kamatne stope

Kratkoročni krediti 3 36 3 36 3 36 3 36

Dugoročni krediti 1,5 36 1,5 36 1,5 36 1,5 36

Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća-do godinu dana 8 11 7,8 11 7,8 11 7,8 11

Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća-preko godinu - - - - - - - -

Pasivne kamatne stope

Depoziti po vidjenju 0,5 4 0,5 4 0,5 4 0,5 4

Depoziti sa dogovorenim rokom u EUR 0,8 11 1 11 1 11 1 11

Depoziti sa dogovor. rokom u dr. valutama 1 8 1 8 1 6,5 1 6,5

Nominalne godišnje kamatne stope na depozite po viđenju kretale su se u intervalu od 0,5 do 4%, na depozite u eurima sa dogovorenim rokom u intervalu od 1 do 11%, a na depozite u drugim valutama sa dogovo-renim rokom od 1 do 6,5%. Pri tome, maksimalne kamatne stope na depozite sa dogovorenim rokom snižene su u odnosu na kraj prethodne godine, sa 8% na 6,5%.

Na kraju prvog kvartala efektivna godišnja kamatna stopa na kratkoro-čne kredite kretala se u intervalu od 3% do 48,4%, na dugoročne kredite kretala se u intervalu od 1,5% do 48,4%, a na hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća od 7,8% do 11%.

Efektivne godišnje pasivne kamatne stope nijesu bile značajno iznad nivoa nominalnih kamatnih stopa. Izmjena u nivou kamatnih stopa, na kraju marta u odnosu na kraj prethodne godine, zabilježena je kod maksimalne kamatne stope na depozite sa dogovorenim rokom, koja je snižene sa 8% na 6,54%.

MONETARNA KRETANJA

39

Tabela 2.11. Efektivne kamatne stope, u % na godišnjem nivou

Opis/Period

2004. 2005.

XII I II III

min max min max min max min max

Aktivne kamatne stope

Kratkoročni krediti 3 79,4 3 79,38 3 86,27 3 48,4

Dugoročni krediti 1,5 48,4 1,5 48,4 1,5 48,4 1,5 48,4

Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća-do godinu dana 7,8 11 7,8 11 7,8 11 7,8 11

Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća-preko godinu - - - - - - - -

Pasivne kamatne stope

Depoziti po viđenju 0,5 4 0,5 4 0,5 4 0,5 4

Depoziti sa dogovorenim rokom u EUR 0,8 12 1 12 1 12 1 12

Depoziti sa dogovor. rokom u dr. valutama 1 8 1 8 1 6,54 1 6,54

Bilansna suma dvije mikrokreditne finansijske institucije (MFI) kojeposluju u Republici (Agroinvest i Alter modus) iznosila je na kraju pr-vog kvartala ove godine 14,6 miliona eura, što je bilo za 4,6% više u odnosu na kraj prethodne godine. Pri tome, u posmatranom periodu bilansna suma Agroinvesta učestvovala je sa oko 68% u ukupnoj bi-lansnoj sumi MFI.

U aktivi MFI dominiraju krediti koji su na kraju marta ove godine, u iznosu od 13,3 miliona eura, činili čak 91% ukupne aktive. Tokom prva dva mjeseca 2005. godine krediti MFI su rasli (0,4% i 0,8%), dok su u martu zabilježili pad za 3,6% Od iznosa ukupno odobrenih kredita na kraju prvog kvartala o.g. 64% je odobrio Agroinvest, dok se 36% odnosilo na kredite odobrene od strane Alter modusa. Cjelokupan iznos kredita odobren je fizičkim licima. Od iznosa ukupno odobrenih kredi-ta na neto kredite se odnosilo 13,2 miliona eura, dok su rezervisanja za kreditne gubitke iznosila 146 hiljada eura.

Tabela 2.12. Bilansa suma MFI, stanje na kraju mjeseca, u 000 eura


III VI IX XII III II III

Alter modus 3.458 3.782 4.255 4.262 4.305 4.451 4.783

Agroinvest 8.731 9.322 9.521 9.728 9.850 9.918 9.846

Ukupno 12.189 13.104 13.776 13.990 14.155 14.369 14.629

2.8. Mikrokreditne finansijske institucije

U ročnoj strukturi kredita koje su odobrile MFI dominiraju kratkoro-čni krediti koji su činili od 82% do 86% ukupnih kredita, tokom prvog kvartala ove godine.

MFI su u prvom kvartalu 2005. godine odobravale kredite po istim kama-tnim stopama kao i u prethodnoj godini. Naime, tokom prvog kvartala ove godine nominalna godišnja kamatna stopa na kratkoročne kredite iznosila je 18%, a na dugoročne od 15% do 18%.

Efektivne godišnje kamatne stope na kratkoročne kredite kretale su se u intervalu od 31,5% do 39,48%, a na dugoročne od 27,1% do 37,2%.

Novčana sredstva MFI iznosila su 1,1 milion eura, ili 7,7% ukupne akti-ve MFI, dok su fiksna aktiva i ostala aktiva iznosile 326 hiljada eura, ili2,2% ukupne aktive.

40


Tabela 2.13. Ukupni krediti MFI, stanje na kraju mjeseca, u 000 eura


III VI IX XII III II III

Alter modus 3.206 3.685 3.739 4.237 4.183 4.338 4.784

Agroinvest 8.127 9.046 9.269 9.431 9.543 9.504 8.562

Ukupno 11.333 12.731 13.008 13.668 13.726 13.842 13.346

Graf. 2.10. Struktura kredita MFI, stanje na kraju mjeseca, u 000 eura

U pasivi MFI ostale pozajmice su iznosile 5,5 miliona eura ili 37% ukupne pasive MFI, dok su grantovi iznosili 269 hiljada eura ili 2%.

Ukupan kapital MFI iznosio je 8,3 miliona eura ili 56% ukupne pasive MFI. Od iznosa ukupnog kapitala, 4,1 milion eura ili 50% odnosilo se na donirani kapital, l,6 miliona eura ili 19% na donacije, dok je neraspoređena dobit (iz prethodne godine i tekućeg perioda) iznosila 2,6 miliona eura ili 31% ukupnog kapitala. Pri tome, MFI su ostarile pozitivan rezultat u iznosu od 382 hiljada eura na kraju prvog kvartala ove godine.

FINANSIJSKA TRŽIŠTA

41

3. FINANSIJSKA TRŽIŠTA

42



43

3.1. Tržište novca

Tokom marta mjeseca tekuće godine na novčanom tržištu u Crnoj Gori odvijale su se aktivnosti samo na primarnom tržištu kratkoročnih drža-vnih zapisa, dok sekundarne trgovine ovim hartijama nije bilo. U ovom mjesecu održano je sedam aukcija, po jedna 28-dnevnih i 182-dnevnih zapisa, dvije 56-dnevnih i tri aukcije 91-dnevnih državnih zapisa. Na ovim aukcijama bilo je ponuđeno na prodaju 31.500.000,00 eura zapi-sa, od čega je prodato 30.300.000,00 eura. Kamata koju Vlada duguje kupcima državnih zapisa u martu iznosi 488.071,99 eura.

3.1.1. Aukcije 28-dnevnih državnih zapisa

U martu je održana 47. aukcija 28-dnevnih državnih zapisa, na kojoj je ponuđeno i prodato 9.000.000,00 eura, dok je traženi iznos bio 9.70-0.000,00 eura. Na aukciji je učestvovalo šest domaćih banaka, jedan investicioni fond, dva nefinansijska lica i dva fizička lica.

Graf. 3.1. Kretanje prodatih iznosa i kamatnih stopa na 28-dnevne državne zapise u martu 2005.

Izvor: CBCG

Iznos prodatih 28-dnevnih zapisa od početka ove godine bilježi blagi rast, ali još uvijek je znatno niži u odnosu na prethodnu godinu, a naro-čito u odnosu na septembar 2004. godine kad je dostignut najviši nivo od početka emitovanja ovih zapisa.

Ostvarena prosječna ponderisana kamatna stopa na ove zapise u mar-tu iznosila je 9,22%. Od trećeg kvartala prošle godine zabilježen je značajan pad kamatne stope i taj trend se održao sve do kraja godine. Međutim, od početka ove godine nivo prosječne ponderisne kamatne stopa bilježi blagi rast.

Kamata koju Vlada duguje kupcima 28-dnevnih zapisa na ovoj aukciji iznosila je 64.090,00 eura.

44



U martu su održane dvije aukcije 56-dnevnih državnih zapisa, 40. i 41. aukcija, na kojima je ponuđeno i prodato 11.000.000,00 eura, dok je tražnja za ovim zapisima bila nešto veća i iznosila je 11.400.000,00 eura. Na aukcijama je učestvovalo ukupno petnaest banaka, domaćih i stranih, dva osiguravajuća društva i po jedna berza, nefinansijsko pra-vno lice, fizičko lice i investicioni fond.

Ukupan iznos 56-dnevnih zapisa prodatih u martu, zabilježio je značajan porast u odnosu na prethodne mjesece, kako ove tako i prošle godine.

Ostvarene prosječne ponderisane kamatne stope, u martu, iznosile su 9,35% na 40. i 9,38% na 41. aukciji 56-dnevnih državnih zapisa. Poče-tkom trećeg kvartala prošle godine dolazi do značajnog pada prosječne ponderisane kamatne stope na ove zapise i taj trend se zadržao sve do kraja godine, dok su početkom 2005. godine kamatne stope na ove za-pise ponovo počele da rastu.

Kamata koju Vlada duguje kupcima 56-dnevnih zapisa po ovim aukci-jama iznosila je 157.881,33 eura.


Izvor: CBCG


U martu su održane tri , 10. 11. i 12. aukcija 91-dnevnih državnih zapi-sa na kojima je bilo emitovano 10.500.000.00 eura, a traženo je i pro-dato 9.300.000,00 eura ovih zapisa. Na ovim aukcijama učestvovalo je pet banaka, domaćih i stranih, jedna strana finansijska organizacija, tridomaća fizička lica i po jedno domaće nefinansijsko pravno lice i osi-guravajuće društvo. Nivo 91-dnevnih zapisa prodatih u martu zabilje-žio je rast u odnosu na januar ove godine, dok u februaru aukcija ovih zapisa nije bilo.

Ostvarene prosječne ponderisane kamatne stope na ove zapise u mar-tu iznosile su 9,03% na 10. aukciji, 10,2% na 11. i 9,68% na 12. aukciji. Kamata koju Vlada duguje kupcima 91-dnevnih zapisa po ovim aukci-jama iznosila je 222.812,12 eura.


45

Graf. 3.3. Kretanje prodatih iznosa i kamatnih stopa na 91-dnevne državne zapise u martu. 2005.

Izvor: CBCG


U martu je održana 7. aukcija 182-dnevnih državnih zapisa. Na ovoj aukciji bilo je ponuđeno na prodaju 1.000.000,00 eura državnih za-pisa, koliko je i prodato. Na aukciji je učestvovala samo jedna strana banka. Nivo 182-dnevnih zapisa, prodatih u martu, zabilježio je pad u odnosu na prethodni mjesec, a takođe, bio je i najniži od početka emi-tovanja ovih zapisa.


Izvor CBCG

Ostvarena prosječna ponderisana kamatna stopa na ove zapise, u martu, bila je na istom nivou kao i u februaru i iznosila je 8,95%. Budžet RCG kupcu na ovoj aukciji, po osnovu kamate, duguje 43.288,54 eura.

46


3.2. Tržište kapitala

U martu mjesecu tekuće godine na obje crnogorske berze realizovan je promet u iznosu od 43,2 miliona eura, što predstavlja porast od 2.810-,9% u odnosu na promet ostvaren u istom periodu prethodne godine (1,5 miliona eura). Realizovani broj transakcija na crnogorskim berzama iznosio je 10.713 i za 141,2% je veći u odnosu na uporedni period.

Razlog rasta prometa i transakcija u posmatranom periodu je privatizacija “Telekoma Crne Gore”. Promet relizovan trgovinom akcija ovog predu-zeća u martu 2005. godine je iznosio 37,44 miliona eura, što predstavlja učešće od 86,7% u ukupnom prometu realizovanom na crnogorskim berzama tokom posmatranog perioda. Promet ostvaren na obje berze je realizovan na primarnom i sekundarnom tržištu, pri čemu je na pri-marnom tržištu ostvareno svega 11,96 hiljada eura.

Najznačajniji udio u realizovanom prometu imale su obične akcije, na koje se odnosilo 40,6 miliona eura ili 94%, od kojih su najveće učešće imale akcije “Telekoma Crne Gore”.

Graf. 3.5. Vrijednost realizovanog prometa na crnogorskim berzama u I kvartalu u periodu 2002–2005. godina

Izvor: Montenegroberza i Nex Montenegro berza

3.2.1. Montenegroberza

U martu 2005. godine na Montenegroberzi je realizovano 3.919 tran-sakcija, ukupne vrijednosti prometa od 3,4 miliona eura, što u odnosu na promet ostvaren u martu prethodne godine (1,01 milion eura) pred-stavlja porast od 241,2%.

Zabilježeni nivo prometa realizovan je manjim dijelom na berzanskom tržištu, 1,4 miliona eura, kupoprodajom akcija sa A liste (1,2 milio-na eura), odnosno sa B liste (194 hijlada eura). Ostvareni promet na slobodnom tržištu je iznosio 2,01 miliona eura, pri čemu su najveće učešće imale obveznice (766 hiljada eura) i obične akcije (729 hiljada eura), zatim slijede akcije državnih fondova (356 hiljada eura), dok se na akcije privatizaciono-investicionih fondova odnosilo 155 hiljada eura realizovanog prometa.

Index MOSTE u martu mjesecu je zabilježio rast od 22,9 indeksnih poe-na u odnosu na kraj februara mjeseca iste godine, uglavnom zbog rasta cijena akcija Lovćen osiguranja a.d. Podgorica, Rudnika uglja A.D. Pljevlja i HLT fonda. Tako je vrijednost indeksa sa 123,6443 krajem februara, po-rasla na kraju marta mjeseca na 146,5896 indeksnih poena.


47

Tabela 3.1. Ukupan promet i broj transakcija realizovan na Montenegroberzi u periodu januar – mart 2005. godine

Izvor: Montenegroberza

Mjeseci u 2005. godini

Vrijednost realizovanog prometa Struktura ukupnog realizovanog prometa po vrstama tržišnog materijala

Primarni Sekundarni Ukupan Akcije% Učešće

akcijaObveznice

% Učešće obveznica

Akcije Investicionih

fondova

% Učešće spec.invest.

Jed.

Januar 0 605.009,60 605.009,60 327.305,44 54,1 63.227,81 10,5 214.476,35 35,5

Februar 0 1.161.632,36 1.161.632,36 566.304,93 48,8 218.951,63 18,8 376.375,80 32,4

Mart 11.964,19 3.430.230,8 3.442.194,99 2.521.780,85 73,3 765.730,04 22,2 154.684,1 4,5

Ukupno 11.964,19 5.196.872,76 5.208.836,95 3.415.391,22 65,6 1.047.909,84 20,1 745.536,25 14,3

Prosjek 3.988,06 1.732.290,92 1.736.278,98 1.138.463,74 65,6 349.303,28 20,1 248.512,08 14,3

Graf. 3.6. Kretanje indexa MOSTE u martu mjesecu 2005. godine

Izvor: Montenegroberza

3.2.2. NEX Montenegro berza

Tokom marta mjeseca 2005. godine, na berzi Nex Montenegro reali-zovane su 6.794 transakcije, ukupne vrijednosti prometa 39,7 miliona eura, (što je za 15,7 miliona eura više od ukupnog prometa realizova-nog u prošloj godini), na sekundarnom berzanskom tržištu. U odnosu na isti period prethodne godine (475 hiljada eura), promet je porastao za 8.271,7%. Razlog ovog porasta je povećano rast trgovanje akcijama Telekoma Crne Gore koje se kotiraju na ovoj berzi.

Promet realizovan na berzanskom tržištu iznosio je 37,4 miliona eura, a na slobodnom tržištu 2,3 miliona eura. Ostvareni promet na berzan-skom tržištu u cjelosti je realizovan prodajom akcija Telekoma. Cijene akcija su, uz doplatu Vlade Crne Gore akcionarima po 30 centi po akciji, dostigle vrijednost od 2,5 eura, što predstavlja rast od 150% u odno-su na kraj aprila 2002. godine kada je cijena akcije imala vrijednost od jednog eura. Najveći promet na slobodnom tržištu realizovan je kupo-prodajom običnih akcija (1.008.277 eura) i prodajom akcija državnih fondova (760.238 eura), zatim kupoprodajom obveznica (315.306 eura) i akcija privatizacionih fondova u iznosu od 219.751 eura.

48


Tabela 3.2. Struktura ukupnog prometa i broja transakcija realizovanih na berzi NEX – Montenegro u periodu januar-mart 2005. godine

NEX20 je u martu mjesecu zabilježio rast od 628,7 poena ili 24,05% u odnosu na kraj prethodnog mjeseca i na kraju marta dostigao vrije-dnost od 3242,00 poena, uglavnom zbog rasta cijena Elektroprivrede Crne Gore A.D. Nikšić i Luke Bar A.D. Bar.

Mjeseci u 2005. godini

Vrijednost realizovanog prometa Struktura ukupnog realizovanog prometa po vrstama tržišnog materijala

Primarni Sekundarni Ukupan Akcije% Učešće

akcijaObveznice

% Učešće obveznica

Akcije Investicionih

fondova

% Učešće spec.invest.

Jed.

Januar 0 1.886.401 1.886.401 1.455.598 77,2 268.489 14,2 162.314 8,6

Februar 0 9.708.671 9.708.671 7.751.514 79,8 1.759.526 18,1 197.631 2,0

Mart 0 39.747.684 39.747.684 39.212.627 98,7 315.306 0,8 219.751 0,6

Ukupno 0 51.342.756 51.342.756 48.419.739 94,3 2.343.321 4,6 579.696 1,1

Prosjek 17.114.252 17.114.252 16.139.913 94,3 781.107 4,6 193.232 1,1

Izvor: Berza NEX - Montenegro

Graf. 3.7. Kretanje indeksa NEX 20 tokom marta 2005. godine

Izvor: Berza NEX Montenegro

NEX PIF je, u istom periodu, takođe, imao rast od 111,85 poena, odno-sno 6,53% u odnosu na kraj februara iste godine i njegova vrijednost na kraju marta iznosila je 1823,59 poena, uglavnom usljed rasta cijena HLT fonda, kao i cijena fondova Atlasmont, MIG, Moneta i Trend.


49

Graf. 3.8. Kretanje indeksa NEX PIF tokom marta 2005. godine

Izvor: Berza NEX Montenegro

Box 3.1. Mogući efekti donošenja novih pravila o trgovanju i o preuzimanju kompanija

Početkom 2005. godine Komisija za hartije od vrijednosti donijela je Pravila o načinu trgovanja blokom akcija8 i Pravila o preu-zimanju kompanija9. Pravilom o načinu trgovanja blokom akcija predviđeno je da prodavci koji posjeduju veći broj akcija u pre-duzećima, mogu samostalno prodati svoj udio u direktnom dogovoru sa kupcem. Shodno Pravilima, blok akcija formira se ako vrijednost posla kupoprodaje akcija iznosi najmanje 500.000 eura, ili ako akcije predstavljaju najmanje 20 odsto od ukupnog vlasništva preduzeća. Prema ovim Pravilima će se ozakoniti dogovor koji kupac sa prodavcem postigne mimo berze, što nije ne-uobičajeno, ali može biti problematično za razvoj poslovanja na berzama koje su tek u razvoju.

Premda sama prodaja mora biti realizovana preko berze, shodno rješenjima iz ovih Pravila, manjinski akcionari, kao i drugi kupci akcija, dovode se u neravnopravan položaj u odnosu na prodavce paketa akcija, kao i u odnosu na kupca koji kupuje paket akcija. Kada prodavac i kupac postignu dogovor o kupoprodaji, on će se realizovati na berzi, ali samo formalno – spajanje ponude i tra-žnje, što je njihova suštinska uloga, berze će izgubiti u ovim transakcijama. Mali akcionari mogu ponuditi na prodaju svoje akci-je, čak i po nižoj cijeni od one koju nudi prodavac paketa akcija, ali kupac ipak neće morati da ih otkupi. Ovim Pravilima je kupcu omogućeno da kupi veću količinu i to sa posebne berzanske liste. Istovremeno, ostalim kupcima, koji su eventualno bili spremni da ponude veću cijenu za iste akcije, neće biti omogućeno da se nadmeću, jer će posao već biti dogovoren. Ova Pravila donešena su u funkciji podsticanja procesa privatizacije, ali istovremeno, ona svojim odredbama dovode u pitanje berzansko poslovanje i njegov dalji razvoj. To naročito imajući u vidu da je rast berzanskog trgovanja naročito vođen procesom privatizacije.

8 “Sl. list RCG”, br. 11/059 “Sl. list RCG”, br. 12/05

50


Da bi se onemogućili veliki kupci da u dvije blokovske trgovine preuzmu kompaniju, bez obaveze da malim akcionarima ponu-de otkup, donešeno je Pravilo o preuzimanju kompanija, kao svojevrsna protuteža Pravilima o načinu trgovanja blokom akcija. Po Pravilima preuzimanju kompanija, svako tko kupi najmanje 40 odsto akcija nekog preduzeća, obavezan je da na berzi ponudi otkup svih manjinskih akcija po najvećoj cijeni po kojoj je prethodno stekao 40 odsto. Ukoliko se kupac ipak odluči na taj korak, onda mora kupiti od svih prodavaca određene akcije, i to po jednakim cijenama. Međutim, ovim Pravilima je data mogućnost da neko blokom kupi preko 20% akcija, ali ako ne pređe prag od 40% akcija, on nije dužan da postupi po odredbama ovih Pravila, što je svakako odredba koja je nepovoljna za manjinske akcionare.

Shodno Pravilima o preuzimanju predviđeno je da se postupak preuzimanja mora realizovati preko berzi. Međutim, preuzima-nje je jednokratan postupak, a činjenica je da se tražnja na berzama za akcijama preduzeća u kojima pojedini vlasnik ima 70% i više udjela u kapitalu, naglo smanjuje. Donešena pravila omogućavaju koncentraciju vlasništva, koja se uglavnom vrši zbog upravljanja preduzećem, iako se neki od postupaka ukrupnjavanja vlasništva sprovode u cilju kasnije prodaje većinskog paketa akcija, nakon rasta njihovih cijena. U oba slučaja, moguće su negativne posljedice po buduće trgovanje akcijama na berzama u Crnoj Gori, u smislu smanjenja trgovanja akcijama koje čine većinski paket, odnosno u drugom slučaju u smislu podsticanja špe-kulativnih transakcija. Ovim transakcijama je svojstveno umjetno povećanje cijena prije preuzimanja, odnosno njihov naknadni drastičan pad. To unosi elemente nesigurnosti na tržište kapitala koji mogu imati negativan uticaj na njegov razvoj, naročito kad se radi o tržištima u razvoju. Ova pravila imat će naročiti uticaj na trgovinu akcijama preduzeća koja se nalaze u procesu pri-vatizacije. Međutim, izvjesnu nadu u dalji razvoj berzanskog trgovanja daje trgovina novoemitovanim akcijama preduzeća koja nisu u procesu privatizacije. Ipak, treba imati u vidu da će se donešena pravila odnositi i na trgovanje ovim akcijama, što će i njih činiti potencijalnim faktorom distorzija na tržištu kapitala.

FISKALNI SEKTOR

51

4. FISKALNI SEKTOR

52


FISKALNI SEKTOR

53

4.1. Prikaz Budžeta

Ukupni budžetski primici u prvom kvartalu 2005. godine iznosili su 81,8 miliona eura ili 16,5% planiranih sredstava za 2005. godinu i odno-su na isti period prethodne godine bili su niži za 7,3 %.

Struktura budžetskih primitaka pokazuje da se 74,5 miliona eura ili 91,8% odnosilo na prihode budžeta iz redovnog poslovanja. Ostvareni prihodi predstavljali su 17,4% planiranih sredstava za 2005. godinu, i u odnosu na uporedni period bili su viši za 9,3%. U posmatranom periodu nije bilo donacija iz inostranstva, prihoda od prodate imovine, prihoda od otplate kredita, dok su prihodi od kapitala iznosili svega 54 hiljade eura. Pozajmice i krediti iznosili su 6,6 miliona eura, što čini 8,2% uku-pnih budžetskih primitaka i niži su u odnosu na isti period prethodne godine za 50,6%.

Redovni prihodi budžeta najvećim dijelom se formiraju iz prihoda od poreza, koji su periodu januar-mart 2005. godine iznosili 69,8miliona eura ili 93,8% redovnih prihoda, što predstavlja 17,4% od planiranog iznosa za 2005. godinu. Prihodi od poreza su u odnosu na isti period prethodne godine povećani za 14,3%. Ovom povećanju značajno su do-prinijeli ostvareni prihodi od poreza na dodatu vrijednost kao i prihodi od akciza, koji su iznosili 45,5 miliona eura i viši su za 15,9%. Prihodi od poreza na dodatu vrijednost čine 47,6% ukupnih prihoda od poreza i iznosili su 33,3 miliona eura, što je više za 19,9% u odnosu na isti pe-riod prethodne godine. Prihodi od akciza povećani su za 6,4% i iznosili su 12,2 miliona eura. U strukturi ovih prihoda akcize na uvezenu robu ostvarile su povećanje od 8,8% i iznosile su 10,1 milion eura, dok su akcize koje se plaćaju u proizvodnji bile niže za 3,7%. Takođe, u okviru ukupnih prihoda od poreza, u odnosu na uporedni period prethodne godine, povećanje su zabilježili prihodi od poreza na dohodak građana i prihodi od poreza na dobit preduzeća. Prihodi od poreza na dohodak

zaposlenih povećani su za 1,2%, što ukazuje na dobru naplatu ovih pri-hoda od poreskih obveznika, nakon primjene smanjene stope poreza i doprinosa na zarade zaposlenih za 10% (smanjenje od 01. jula 5% i od 01. decembra 2004. godine 5%). Prihodi od poreza na dobit preduze-ća ostvarili su porast od 60,4% ili 26,3% planiranih sredstava za 2005. godinu, što je rezultat primjene smanjene stope poreza na dobit pre-duzeća sa 15 i 20% na 9%, od 01.01.2005. godine, (Izmjene i dopune Zakona o porezu na dobit pravnih lica Sl. 65/01i 80/04). Ovo pokazuje, da smanjenje poreskih stopa nije negativno uticalo na budžetske priho-de, već naprotiv porast privredne aktivnosti, realno iskazivanje profita,veću zaposlenost i prelazak sive ekonomije u regularne tokove. Prihodi od poreza na međunarodnu trgovinu i transakcije povećani su za 2,3% pri čemu su prihodi od carina viši za 3,7%, a prihodi od tranzita niži za 13,1%. Ostali porezi u posmatranom periodu iznosili su 0,6 miliona eura. Sa druge strane smanjeni su prihodi od poreza na imovinu i poreza na promet nepokretnosti i prava za 24,5% što je posledica primjene za-kona o porezu na nepokretnosti (Sl. list RCG 69/03) od januara 2004. godine, sa kojim se smanjuje osnovica za oporezivanje nepokretnosti uvođenjem poreske olakšice za poreskog obveznika, koji se pri kupovi-ni stana ili kuće na 20m2 po članu domaćinstva oslobađa plaćanja po-reza i vrši preusmjerenje dijela prihoda od poreza na nepokretnosti jer se novoizgrađeni objekti oporezuju u skladu sa Zakonom o porezu na dodatu vrijednost. Ostali republički prihodi niži su u odnosu na upore-dni period za 24,7% i iznosili su 3,3 miliona eura ili 10,1% planiranih sredstava za 2005. godinu.

Prihodi od taksi iznosili su 1,3 miliona eura, i niži su za 11,6% u odnosu na isti period prošle godine. Boravišne takse iznosile su svega 2 hiljade eura ili 1,4% ukupnih prihoda od taksi i bile su niže za 23,4% u odnosu na uporedni period što je i normalno za ovaj period godine.

54


Ukupni izdaci budžeta u periodu januar-mart 2005. godine iznosili su 73,6 miliona eura (od primitaka su niži za 9,2%) ili 15,0% planira-nih izdataka za 2005. godinu, i bili su niži za 14,8% u odnosu na upo-redni period.

U strukturi ukupnih izdataka dominantno učešće imaju redovni rashodi budžeta u iznosu od 62,5 miliona eura, ili 84,9% i u odnosu na uporedni period prethodne godine niži su za 7,5%. U posmatranom periodu ot-plate dugova iznosile su 6,3 miliona eura ili 8,5% ukupnih izdataka što čini 15,0% planiranih za 2005. godinu. Date pozajmice i krediti iznosili su 800 hiljada eura ili 11,5% u odnosu na plan za 2005. godinu, što je niže za 31,6% u odnosu na isti period prethodne godine. Budžetske re-zerve (stalne i tekuće) iznosile su 4,1 milion eura ili 32,6% planom utvr-đenih za 2005. godinu. Izdaci po osnovu besteretnih davanja i socijalnih beneficija u prvom kvartalu ove godine, iznosili su 26,3 miliona eurašto je za 7,0% više u odnosu na uporedni period. Subvencije su znatno smanjene u odnosu na isti period prethodne godine za 60,7% i iznosi-le su 500 hiljada eura. Za kapitalne izdatke izdvojeno je 1,0 milion eura ili 3,6% planiranih za 2005. godinu, i niži su za 37,6% u odnosu na isti period prethodne godine. Iznos plaćenih kamata u ovom periodu bio je 2,3 miliona eura, ili 11,9% planiranih sredstava po tom osnovu za 2005. godinu. Rashodi za materijal i usluge u prvom kvartalu ove godine bili su viši za 6,5% u odnosu na uporedni period i iznosili su 8,3 miliona eura, što je 14,3% izvršenje u odnosu na plan 2005. godine.

Graf. 4.1. Struktura budžetskih primitaka u periodu 01.01-31.03.2005. godine

Po osnovu bruto zarada rashodi u posmatranom periodu iznosili su 21,6 miliona eura ili 13,6% planiranih rashoda po ovom osnovu za 2005. godi-nu, i u odnosu na uporedni period prethodne godine, bili su viši za svega 1,0%. Učešće neto zarada iznosilo je 72,1% bruto zarada ili 15,6 miliona eura. Za doprinose izdvojeno je u ovom periodu 2,2 miliona eura, što čini 10,4% bruto zarada, dok se na poreze na zarade zaposlenih odnosilo 3,3 miliona eura ili 15,2% bruto zarada. Bruto zarade su u redovnim budžet-skim rashodima učestvovale sa 34,6% a u ukupnim 29,3%.

Posmatrajući suficit/deficit po principu neto isplata kao razliku izme-dju ukupnih primitaka umanjenih za uzete pozajmice i kredite i uku-pnih izdataka umanjenih za date pozajmice i kredite i otplatu glavni-ce, u periodu 01.01–31.03.2005. godine. Budžet Republike je ostvario suficit 7,9 miliona eura. (Metodologija obračuna suficita/deficita Sl.Glasnik RCG 40/01.)

(Prilog C, Tabela 13)

FISKALNI SEKTOR

55

Graf. 4.2. Struktura budžetskih izdataka u periodu 01.01-31.03.2005. godine

4.2. Prikaz budžetskih fondova

Republički fond penzijskog i invalidskog osiguranja u perio-du januar-mart ove godine, ostvario je prihode od 35,1 miliona eura, i u odnosu na isti period prethodne godine, niži su za 2,5%. U strukturi ukupnih prihoda prihodi od doprinosa, iznosili su 50,5% ili 17,7 mili-ona eura i bili su niži u odnosu na uporedni period prethodne godine, za 11,9%. Prihodi po osnovu zakonske obaveze Budžeta (doprinosi i transferi) iznosili su 13,0 miliona eura, što čini 37,0% ukupnih prihoda. Ostali primici u ukupnim prihodima iznosili su 0,1 milion eura ili 0,3% i znatno su niži u odnosu na uporedni period za 70,8%. Fond PIO u pr-vom kvartalu ove godine, ostvario je prihode prodajom svog akcijskog kapitala, na berzi i prodajom Telekoma Crne Gore, u iznosu od 1,6 mi-liona eura ili 4,4% ukupnih prihoda, dok su sredstva iz kredita iznosila 2,7 miliona eura.

Rashodi Fonda PIO iznosili su u prvom kvartalu ove godine 35,1 mili-on eura, u čemu su najznačajniji rashodi za penzije koji su iznosili 28,6 miliona eura ili 81,4% što je u odnosu, na isti period prethodne go-dine više za 6,9%. Povećanje penzija kumulativno od 12,2% (7,4% 01.12.03. godine, 1,4% 01.07.04. godine i 3,5 01.01.05. godine) shodno Zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (Sl. list RCG 39/04) i Odluci o usklađivanju penzija (Sl. list RCG 57/04. i 6/05) kao i povećani broj novih penzionera, dodatno je opteretilo Fond PIO.

U prvom kvartalu ove godine Republički fond PIO zabilježio je deficit odosam hiljada eura. Neizmirene obaveze Fonda PIO iznose 44,9 miliona eura uključujući i iznos od 23,2 miliona eura koji se odnosi na jednu i po mjesečnu penziju.

Procijenjeni prihodi Republičkog fonda zdravstva u periodu januar-mart 2005. godine iznosili su 18,3 miliona eura, i bili su niži za 5,0% u odnosu na isti period prethodne godine. Prihodi od doprinosa privrede iznosili su 8,8 miliona eura ili 47,9% ukupnih prihoda i niži su u odnosu na posmatrani period 2004 godine za 5,3% dok su prihodi od dopri-nosa vanprivredne djelatnosti učestvovali sa 24,2% ili 4,4 miliona eura. Učešće prihoda od Fonda PIO iznosilo je 3,7 miliona eura ili 20,3% što je za 8,5% niže u odnosu na prvi kvartal 2004. godine, dok su prihodi iz Budžeta iznosili 1,1 milion eura ili 5,8% ukupnih prihoda. U posma-tranom periodu znatno su smanjeni ostali prihodi i iznosili su svega 35 hiljada eura što je za 83,1% niže u odnosu na isti period prethodne go-dine. Rashodi su iznosili 20,8 miliona eura, u kojima su najveće učešće imali izdaci za redovnu djelatnost i nabavku lijekova od 96,3%. Fond za zdravstvo u prvom kvartalu ove godine, ostvario je deficit u iznosuod 2,5 miliona eura.

Analizom deficita nijesu uključene neizmirene obaveze.

56


Zavod za zapošljavanje Republike Crne Gore, u periodu januar-mart 2005. godine ostvario je prihode u iznosu od 3,7 miliona eura u čemu su značajno učestvovali prihodi od prodaje akcija, koji su izno-sili 1,3 miliona eura ili 36,6%. Rashodi su iznosili 2,4 miliona eura pa je realizovan suficit u iznosu od 1,2 miliona eura. Pri tom treba imatiu vidu da su neizmirene obaveze Zavoda iznosile 6,3 miliona eura. Od navedenog iznosa 1,5 miliona eura, su obaveze iz sredstava Zavoda, dok obaveze na teret sredstava koje Zavod objezbeđuje iz budžeta Vlade republike Crne Gore, za materijalno obezbjeđenje nezaposlenih lica, kao i materijalno finansiranje pripravnika po programu Vlade RCGiznose 4,7 miliona eura.

Fond za razvoj je u prvom kvartalu ove godine realizovao prihode u iznosu od 100 hiljada eura, dok su rashodi iznosili 78 hiljada eura pa je realizovan suficit od 22 hiljade eura. (Prilog C).

EKSTERNI SEKTOR

57

5. EKSTERNI SEKTOR

58


EKSTERNI SEKTOR

59

U bilansu plaćanja Crne Gore, tokom prvog kvartala 2005. godine zabi-lježena su pozitivna kretanja. Deficit tekućeg računa platnog bilansa, je uposmatranom periodu smanjen za 53,7% u odnosu na isti period 2004. godine (sa 75 miliona eura na 35 miliona eura). Ako se isključi strana pomoć, deficit tekućeg računa u posmatranom periodu 2005. godineiznosio je 42,5 miliona eura ili 47% manje nego u 2004. godini.

Učešće spoljnotrgovinske razmjene roba u BDP u posmatranom periodu 2005. godine bilo je 76%, odnosno 89% kad se doda i uslužni sektor. Pokrivenost uvoza izvozom, poboljšana je u odnosu na uporedni period prethodne godine i iznosila je oko 58%, što je za jedanaest indeksnih poena više nego u istom periodu 2004. godine (47%).

Prema privremenim podacima (izvor carinske deklaracije) u prvom kvar-talu 2005. godine u odnosu na uporedni period 2004. godine, došlo je do smanjenja deficita trgovinskog dijela platnog bilansa za 34,5%, napodbilansu usluga došlo je do pada deficita za 68,2%, dok je na po-dbilansima faktorskih dohodaka i transfera evidentiran pad suficita za35,7%, tj. 45,1% u dijelu transfera.

Smanjenje deficita u trgovinskom dijelu platnog bilansa tokom prvogkvartala 2005. godine uticalo je na smanjenje neravnoteže u robnoj raz-mjeni Crne Gore sa inostranstvom. Jedan od osnovnih razloga ovakvih kretanja su pozitivna kretanja u oblasti poljoprivrede, koja su rezultat napora koje je uložilo nadležno ministarstvo. Na ova kretanja pozitivan uticaj imalo je i smanjenje uvoza proizvoda za široku potrošnju, kao i smanjenje aktivnosti u oblasti građevinarstva, što je opširnije objašnje-no u potpoglavlju «Robna razmjena».

Kod usluga je, tokom prvog kvartala 2005. godine posmatrano u odnosu na uporedni period 2004. godine, zabilježen rast prihoda za 4,4 miliona eura ili 27% , najviše zahvaljujući porastu prihoda u oblasti transporta i turizma. Međutim, konačni saldo usluga je negativan i iznosio je 1,5 miliona eura, što je ipak za 3,3 miliona eura manje nego u 2004. go-dini (4,9 miliona eura).

Na podračunu faktorskih prihoda, u prvom kvartalu 2005. godine, zabi-lježen je suficit u iznosu od 22,8 miliona eura, što je za 53% više negou uporednom periodu 2004. godine. Na podračunu tekućih transfera zabilježen je suficit od 12,1 milion eura, koji je za 36% manji nego uuporednom periodu 2004. godine, i to najviše po osnovu smanjenja priliva strane pomoći.

Crna Gora je u prvom kvartalu 2005. godine imala 162 miliona eura stra-nih investicija i to najviše zahvaljujući prodaji Telekoma, a nastavljen je i rast investicija po osnovu kupovine nekretnina. Istovremeno, zabilježen je znatno manji nivo zaduživanja po osnovu inostranih kredita, u odnosu na uporedni period 2004. godine.

Ako se posmatra valutna struktura priliva i odliva po osnovu transakcija sa inostranstvom, može se uočiti da je tokom prvog kvartala 2005. go-dine 80,7% svih priliva bilo u eurima, dok je 18,8% naplaćeno u USD. Kod odliva novca, po osnovu transakcija sa inostranstvom, 83,6% bilo je u eurima a 16% u USD.10

10 Izvor podataka je statistika platnog prometa sa inostranstvom i kod prihoda nisu obuhvaćeni procijenjeni prihodi od turizma (koji su većinom u eurima).

60


2004. 2005.

I II III IV I

A. TEKUĆI RAČUN (1+2+3+4) -74.568 -18.170 77.176 -110.927 -34.501 1. ROBE -103.453 -65.975 -95.230 -153.668 -67.773

1.1. Izvoz 102.005 121.331 115.710 112.947 95.369

1.2. Uvoz 205.458 187.306 210.940 266.615 163.142

2. USLUGE -4.855 18.677 129.040 358 -1.546

2.1. Prihodi 16.576 44.038 156.246 27.713 21.004

2.2. Rashodi 21.431 25.361 27.206 27.355 22.550

3. DOHOTCI 14.837 14.163 29.483 27.758 22.763

3.1. Prihodi 26.198 29.556 35.931 43.770 30.475

3.2. Rashodi 11.361 15.393 6.448 16.012 7.712

4. TEKUĆI TRANSFERI 18.903 14.965 13.883 14.625 12.055

4.1. Transferi u Crnu Goru 21.538 17.411 16.886 17.658 15.522

4.2. Transferi iz Crne Gore 2.635 2.446 3.003 3.033 3.467

B. KAPITALNI I FINANSIJSKI RAČUN 44.407 55.418 -3.052 70.620 58.014 1. RAČUN KAPITALA

2. FINANSIJSKI RAČUN (1+2+3+4+5) 44.407 55.418 -3.052 70.620 58.014

1. Direktne investicije-neto 9.343 21.467 5.575 14.182 161.244

2. Portfolio investicije-neto 149 607 1.222 3.546 7.883

3. Ostale investicije-neto 13.598 16.505 30.092 34.328 -673

4. Promjene neto strane aktive komercijalnih banaka 19.569 21.629 -22.481 13.103 -780

5. Promjena rezervi CBCG (sr.deponovana kod inobanaka) 1.748 -4.790 -17.460 5.461 -109.660

C. NETO GREŠKE I OMAŠKE (A+B) -30.161 37.248 54.399 -20.582 23.513

Graf. 5.1. Valutna struktura izvoza i uvoza u 2005. godini

Izvor: Statistika platnog prometa s inostranstvom CBCG

Tabela 5.1.Kvartalni podaci za bilans plaćanja za period 2004-2005. godina

EKSTERNI SEKTOR

61

Graf. 5.2. Podračuni tekućeg računa po kvartalima 2004. i 2005. godine

5.1. Tekući račun platnog bilansa

Prema preliminarnim podacima o platnom bilansu, deficit na tekućemračunu u prvom kvartalu 2005. godine iznosio je 35 miliona eura, što predstavlja smanjenje od 53,7% u odnosu na isti period 2004. godine. Na deficit na tekućem računu najviše je uticao trgovinski deficit koji je,

Tabela 5.2. Tekući račun bilansa plaćanja Crne Gore, u 000 eura

Izvor: Centralna banka Crne Gore, preliminarni podaci*Procijenjeni BDP za tri mjeseca 2005. godine

I-III 2004. I-III 2005. Index % BDP*

A. TEKUĆI RAČUN (1+2+3+4) -74.568 -34.501 46.3 -10,1%

1. ROBA -103.453 -67.773 65.5 -19,9%

1.1. Izvoz 102.005 95.369 93.5 28,0%

1.2. Uvoz 205.458 163.142 79.4 48,0%

2. USLUGE -4.855 -1.546 31.8 -0,5%

2.1. Prihodi 16.576 21.004 126.7 6,2%

2.2. Rashodi 21.431 22.550 105.2 6,6%

3. DOHODAK 14.837 22.763 153.4 6,7%

3.1. Prihodi 26.198 30.475 116.3 9,0%

3.2. Rashodi 11.361 7.712 67.9 2,3%

4. TEKUĆI TRANSFERI 18.903 12.055 63.8 3,5%

4.1. Transferi u Crnu Goru 21.538 15.522 72.1 4,6%

4.2. Transferi iz Crne Gore 2.635 3.467 131.6 1,0%

BDP* 340.100

tokom prvog kvartala 2005. godine, sa 51% pokriven saldima ostvarenim na podračunima faktorskih dohodaka i tekućih transfera. U 2004. godi-ni pokriće robnog deficita saldima ostvarenim na ostalim podbilansimatekućeg računa, iznosilo je 33%. Deficit tekućeg računa u prvom kvartalu2005. godine iznosio je 10,1% procijenjenog BDP.

62


5.1.1. Robna razmjena

Robna razmjena Crne Gore u prvom kvartalu 2005. godine, iznosila je 258,5 miliona eura ili 15,9% manje nego u uporednom periodu 2004. godine (307,5 miliona eura). Robni izvoz je tokom prvog kvartala 2005. godine iznosio 95,4 miliona eura, dok je robni uvoz iznosio 163,1 milion eura. Kao rezultat toga ostvaren je deficit u iznosu od 67,8 miliona eura,čime je neravnoteža u robnoj razmjeni Crne Gore sa inostranstvom sma-njena za 34,5% u odnosu na prethodnu godinu. Učešće deficita ukupnojrobnoj razmjeni je 26,2% ili skoro 7,5 procentnih poena manje nego u uporednom periodu 2004. godine. Tokom prvog kvartala došlo je do pada robnog izvoza od 6,5%.

Tabela 5.3Uvoz/izvoz robe po kvartalima, 000 eura

Graf. 5.3.Kretanje uvoza i izvoza roba u periodu 2004 – 2005. godine

I 2004. II 2004. III 2004. IV 2004. I 2005.

Izvoz 102.005 121.331 115.710 112.947 95.369

Uvoz -205.458 -187.306 -210.940 -266.615 -163.142

Saldo -103.453 -65.975 -95.230 -153.668 -67.773

Preliminarni podaci o robnom izvozu, pokazuju da je tokom prvog kvartala 2005. godine izvoz opao za 6,5%. Prosječni mjesečni izvoz, tokom prvog kvartala 2005. godine iznosio je 31,8 miliona eura, dok je u uporednom periodu 2004. godine bio 34 miliona eura. Osnovna karakteristika izvoza Crne Gore je nizak stepen diverzifikacije, kao i ve-liki izvoz sirovina i poluproizvoda, uz istovremeno mali izvoz gotovih proizvoda. Od ukupne vrijednosti izvoza, 52,3 miliona eura ili 54,8% odnosi se na izvoz aluminijuma, dok se 45,2% odnosi se na ostale pro-izvode11. U prvom kvartalu 2005. godine, u odnosu na uporedni period, evidentiran je porast izvoza aluminijuma od 3,1%, ako se posmatraju iznosi u eurima ili 8,0% ako kretanja izrazimo u USD – prodajnoj valu-ti aluminijuma. Prosječna cijena aluminijuma u periodu januar - mart 2005. godine iznosila je 1.939,3 USD ili za oko 17,6% više nego u istom periodu 2004. godine, kada je iznosila 1.649,3 USD.

11 Izvor podataka su JCI.

EKSTERNI SEKTOR

63

Posmatrano po regionima, najveći izvozni partneri Crne Gore u prvom kvartalu 2005. godine bile su zemlje u razvoju.

Porast izvoza u Italiju, Grčku i Sloveniju, kao i pad izvoza u Španiju po-sljedica je preusmjeravanja izvoza aluminijuma preko ovih zemalja (posmatrano prema carinskim deklaracijama). Izvoz aluminijuma, u ukupnom izvozu Crne Gore u Italiju, učestvuje sa 88%, u Grčku 93% i Sloveniju 82%.

Tabela 5.4.Struktura izvoza po zemljama, u 000 eura

Izvor: Podaci na osnovu carinskih deklaracija

IZVOZ I-III 2004.%

I-III 2005.% Index

UKUPNO 102,005 95,369

Razvijene zemlje 54.010 52,95 44.610 46,78 82.60

Italija 20.584 20,18 26.747 28,05 129.94

Grčka 4542 4,45 10.874 11,40 239.41

Velika Britanija 74 0,07 3.180 3,33 4297.30

Švajcarska 17.965 17,61 2.296 2,41 12.78

Singapur 492 0,48 390 0,41 79.27

Njemačka 498 0,49 331 0,35 66.47

Liberija 389 0,38 204 0,21 52.44

Španija 5.735 5,62 158 0,17 2.76

Austrija 28 0,03 137 0,14 489.29

SAD 267 0,26 91 0,10 34.08

Djevičanska Ostrva 1.162 1,14 90 0,09 7.75

Francuska 72 0,07 47 0,05 65.28

Belgija 63 0,06 56 0,06 88.89

Holandija 2.139 2,10 9 0,01 0.42

Zemlje u razvoju 43.627 42,77 47.146 49,44 108.07

Srbija i Kosovo 35.910 35,20 29.216 30,63 81.36

Slovenija 637 0,62 10.775 11,30 1691.52

Bosna i Hercegovina 2.736 2,68 3.459 3,63 126.43

Hrvatska 1.271 1,25 1.138 1,19 89.54

Madjarska 702 0,69 874 0,92 124.50

Albanija 1.877 1,84 671 0,70 35.75

Kipar 215 0,21 490 0,51 227.91

BJR Makedonija 268 0,26 472 0,49 176.12

Češka 11 0,01 51 0,05 463.64

Ostale 4.368 4,28 3.613 3,79 82.72

Padu robnog izvoza u prvom kvartalu 2005. godine najviše je doprinio pad izvoza mašina i transportnih uređaja, hrane i živih životinja, te pića i duvana. Spomenuta tri odsjeka SMTK zajedno čine oko petinu uku-pnog robnog izvoza.

U ukupnom robnom izvozu najznačajnije učešće su imali proizvodi svr-stani po materijalu, 64,1 miliona eura ili 67,2%, koji bilježe rast izvoza u odnosu na uporedni period predhodne godine za 1,4 miliona eura, odnosno 2,16%. U okviru ove grupe proizvoda, izvoz aluminijuma uče-stvuje sa 52,3 miliona eura ili 81,64% (u ukupnom izvozu sa 54,9%). Kod aluminijuma zabilježen je rast izvoza od 3,1% u odnosu na upore-dni period 2004. godine.

64


Graf. 5.4 Najznačajniji izvozni partneri Crne Gore u periodu januar – mart 2005. godine

Tabela 5.5. Izvoz po robnim sektorima SMTK*, u000 eura

NAZIV I - III 2004. I - III 2005.

HRANA I ŽIVE ŽIVOTINJE 10.076 7.215

PIĆA I DUVAN 9.104 6.946

SIROVE MATERIJE,SEM GORIVA 4.926 3.255

MINERALNA GORIVA I MAZIVA 836 1.553

ŽIVOT.I BILJ.ULJA I MASTI 5 27

HEMIJSKI PROIZVODI 2.892 2.163

PROIZ.SVRSTANI PO MATERIJALU 62.714 64.068

MAŠINE I TRANSPORTNI UREĐAJI 9.899 6.064

RAZNI GOTOVI PROIZVODI 1.532 4.078

DRUGI PROIZVODI I TRANSAKCIJE 21 0

UKUPNO 102.005 95.369

Izvor: Podaci na osnovu carinskih deklaracijaSMTK - Standardna međunarodna trgovinska klasifikacija

Izvoz proizvoda svrstanih u grupu hrana i žive životinje iznosio je u prvom kvartalu 2005. godine 7,2 miliona eura, što čini 7,6% ukupnog izvoza, i predstavlja smanjenje od 2,8 miliona eura ili 28,4% u odnosu na uporedni period 2004. godine. Ovo smanjenje naročito se odnosi na pad izvoza raznih vrsta mesa, jestivih otpadaka, konzervisanih proizvo-da, te svježeg i suvog voća. Razlog ovome treba tražiti u aktivnostima Ministarstva poljoprivrede, kao i Ministarstva turizma na populariza-

ciji domaćih proizvoda, koji su doveli do povećanja njihove potrošnje u Crnoj Gori. Značajan pad izvoza zabilježen je kod grupe pića i duvan (23,7% odnosno za 2,1 miliona eura). U ukupnom izvozu proizvodi ove grupe učestvuju sa 7,3%.

Tokom prvog kvartala 2005. godine zabilježen je pad izvoza grupe proi-zvoda mašine i transportni uređaji. Izvoz ove grupe proizvoda u vrijedno-sti 6,1 milion eura zastupljen je u ukupnom izvozu sa 6,4 %. Smanjenje izvoza proizvoda iz ove grupe u odnosu na uporedni period 2004. godine iznosi 3,8 miliona eura ili 38,7%. Pri tome je najznačajniji pad zabilje-žen kod izvoza brodova i čamaca (za 3,7 miliona eura ili 67,6%), zatim vazduhoplova i opreme (1,3 miliona eura odnosno 62,3%), te klipnih motora sa unutrašnjim sagorijevanjem i električnih aparata.

Izvoz Crne Gore u Srbiju i na Kosovo zabilježio je pad u odnosu na isti pe-riod predhodne godine za 18,6%. Najveći izvozni crnogorski proizvod u Srbiju, tokom 2005. godine, bio je aluminijum (6,8 miliona eura što čini oko 30% ukupnog izvoza na ovu destinaciju), zatim slijedi voće sviježe ili suvo (4,6 miliona eura ili 20% učešća), prerađeni duvan, alkoholna pića, šipke i profili, lijekovi, te razni proizvodi crne metalurgije.

Uvoz roba, u prvom kvartalu 2005. godine, iznosio je 163,1 miliona eura i bio je manji za 20,6% nego u uporednom periodu 2004. godine. Prosječni mjesečni uvoz u prvom kvartalu 2005. godine iznosio je 54,4 miliona eura, dok je taj prosjek za isti period predhodne godine izno-sio 68,5 miliona eura.

EKSTERNI SEKTOR

65

Graf. 5.5. Izvoz po robnim sektorima SMTK u 2005. godini

Kod uvoza roba, posmatrano po SMTK nomenklaturi, u prvom kvartalu 2005. godine došlo je do pada uvoza u odnosu na predhodnu godinu gotovo kod svih sektora. Najveći pad zabilježen je kod grupe hemijskih proizvoda, za 47,2%, zatim kod pića i duvana za 40,4%, i kod hrane i ži-vih životinja za 39,5%. Izuzetak predstavljaju slijedeće grupe proizvoda: sirove materije (sem goriva) koje bilježe rast uvoza od 61,4%, mineralnih goriva i maziva od 46,1% i raznih gotovih proizvoda 2,6%.

Tabela 5.6 Uvoz po robnim sektorima SMTK*, u 000 eura

Izvor:Podaci na osnovu carinskih deklaracijaSMTK-Standardna međunarodna trgovinska klasifikacija

NAZIV I-III 2004. I-III 2005.

HRANA I ŽIVE ŽIVOTINJE 43.010 26.070

PIĆA I DUVAN 6.255 3.726

SIROVE MATERIJE,SEM GORIVA 1.688 2.725

MINERALNA GORIVA I MAZIVA 26.582 38.837

ŽIVOT.I BILJ.ULJA I MASTI 1.897 1.751

HEMIJSKI PROIZVODI 26.415 13.952

PROIZ.SVRSTANI PO MATERIJALU 31.490 20.033

MAŠINE I TRANSPORTNI UREĐAJI 46.145 33.513

RAZNI GOTOVI PROIZVODI 21.974 22.535

DRUGI PROIZVODI I TRANSAKCIJE,NN 2 0

UKUPNO 205.458 163.142

Najviše je uvezeno proizvoda iz grupe mineralnih goriva i maziva, 38,8 miliona eura, što čini 23,8% ukupnog uvoza u prvom kvartalu 2005. godine. Uvoz nafte i njenih derivata, koji je u ovom periodu iznosio 23 miliona eura (što predstavlja povećanje u odnosu na uporedni peri-od 2004. godine za 77%), zauzima najznačajnije mjesto u ovoj grupi proizvoda ili 59,2%. Nakon toga slijedi uvoz električne energije sa 15,1 milion eura, koji čini 38,8% ukupnog uvoza, i povećan je za 14,3% u odnosu na uporedni period.

Grupa proizvoda koja obuhvata mašine i transportne uređaje u prvom kvartalu 2005. godine učestvovala je u ukupnom uvozu sa 33,5 milio-na eura ili sa 20,5%. U odnosu na uporedni period predhodne godine, kod ove grupe proizvoda zabilježen je pad uvoza od 27,4%. Najznačaj-nije mjesto u ovoj grupi proizvoda zauzima uvoz putničkih automobila sa 9,9 miliona eura ili 29,4%. Uvoz automobila je povećan u odnosu na uporedni period 2004. godine za 14,8%. Potom slijedi uvoz elektro i neelektro opreme za domaćinstvo od 2,3 miliona eura ili 6,9% uvoza sektora. Kod ovih proizvoda zabilježen je pad uvoza od 43,8% u odno-su na isti period predhodne godine. Naime, tražnja za ovom vrstom proizvoda, uslijed dotrajalosti opreme za domaćinstvo, zbog loše eko-nomske situacije tokom zadnjih desetak godina, kao i zbog ekspanzije potrošačkih kredita, bila je povećana u 2004. godini, što je rezultiralo povećanjem uvoza. Pored toga, tokom 2004. godine telekomunikacione kompanije su vršile modernizaciju svoje opreme, što je uslovilo značajno veći uvoz ove vrste opreme u tom periodu (za 49%). Smanjenje akti-vnosti u oblasti građevinarstva takođe je uticalo i na pad uvoza roba

66


Graf. 5.6 Uvoz po robnim sektorima SMTK u 2004. godini

Graf. 5.7.Kretanje cijene aluminijuma i nafte na svijetskom tržištu

koje se odnose na proizvodnju u građevinarstvu (građevinski materijal, keramičke pločice, sanitarije).

Nakon toga, po vrijednosti uvoza slijedi grupa proizvoda »hrana i žive životinje sa 26,1 milion eura ili 16%. Proizvodi od mesa učestvuju sa 4,9 miliona eura ili 19,7% u ukupnom uvozu, što je na nivou iz upore-dnog perioda 2004. godine. Proizvodi od žitarica i brašna, sa uvozom od 2,5 miliona eura ili 9,6% u ukupnom uvozu, bilježe pad uvoza od 45,6%. Mlijeko i proizvodi sem melase sa 2,4 miliona eura i učešćem od 9,2% bilježe pad od 8,6% u odnosu na uporedni period 2004. go-dine. Kod ove djelatnosti evidentan je značajniji pad uvoza proizvoda sa manjim procentualnim učešćem u uvozu. Aktivnosti Ministarstva po-

ljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, koja su se odnosila na kontrolu kvaliteta i otkup mlijeka po povoljnijim uslovima (dodata je premija od 2,5 centi po litru), razvojne premije u stočarstvu, rast proizvodnje mliječnih proizvoda, organizovani otkup viškova stoke, poribljavanje vodotokova, raspodjela košnica, obezbjeđivanje visokokvalitetnog sje-mena, razvoj plasteničke proizvodnje itd, su doveli do manje potrebe za uvozom ovih proizvoda.

Otvaranje novih proizvodnih kapaciteta za preradu sokova, povećanje proizvodnje postojećih preduzeća, te rast proizvodnje duvana, tokom 2004. godine rezultiralo je smanjenjem uvoza ovih proizvoda za cijelih 64% u prvom kvartalu 2005. godine u odnosu na uporedni period.

EKSTERNI SEKTOR

67

Najznačajniji pad uvoza u prvom kvartalu 2005. godine zabilježen je kod grupe hemijski proizvodi i to za 47,2% posmatrano u odnosu na isti kvartal 2004. godine. Najveću stavku u okviru ove grupe (sa 33,2% učešća) čine lijekovi u iznosu 4,6 miliona eura i čiji uvoz u prvom kvartalu 2005. godine, u odnosu na uporedni period 2004. godine bilježi pad od 46,8%. Potom slijede razni parfimerijski, kozmetički, toaletni proizvo-di i preparati za čišćenje, sa padom uvoza za više od 50% u odnosu na uporedni period 2004. godine.

Tabela 5.7. Struktura uvoza po zemljama, u 000 eura

Izvor:Podaci na osnovu carinskih deklaracija

U prvom kvartalu 2005. godine uvezeno je iz Srbije i sa Kosova robe u vrijednosti 49,3 miliona eura, što je manje za 8,7 miliona eura ili 15,1% nego u istom periodu prošle godine. Tokom posmatranog perioda 2005. godine, iz ovih destinacija najviše je uvezeno proizvoda iz grupe raznih gotovih proizvoda (16% od ukupnog uvoza iz Srbije i Kosova), lijekova (6,6% ), zatim slijede žitarice i proizvodi od žitarica (6,1% ), te mlijeko, mliječni proizvodi i meso, alkoholna pića itd.

Analiza uvoza po regionima pokazuje da se, tokom prvog kvartala 2005. godine, najviše uvozilo iz zemalja u razvoju .

UVOZ I-III 2004.%

I-III 2005.% Index

UKUPNO 205,458 163,142Razvijene zemlje 81.279 39,56 64.539 39,56 79.40

Grčka 7.499 3,65 14.979 9,18 199.75 Italija 20.638 10,04 11.830 7,25 57.32 V.Britanija 10.508 5,11 11.291 6,92 107.45 Austrija 9.237 4,50 7.199 4,41 77.94 Njemačka 10.086 4,91 6.396 3,92 63.41 Švajcarska 4.843 2,36 3.068 1,88 63.35 Holandija 2.742 1,33 2.630 1,61 95.92 SAD 4.337 2,11 1.757 1,08 40.51 Turska 1.337 0,65 1.275 0,78 95.36 Francuska 4.687 2,28 1.080 0,66 23.04 Španija 1.360 0,66 1.082 0,66 79.56 Švedska 2.418 1,18 711 0,44 29.40 Belgija 951 0,46 745 0,46 78.34 Danska 636 0,31 496 0,30 77.99

Zemlje u razvoju 119.389 58,11 95.167 58,33 79.71 Srbija i Kosovo 58.070 28,26 49.281 30,21 84.86 Hrvatska 16.692 8,12 13.924 8,53 83.42 Slovenija 19.140 9,32 10.196 6,25 53.27 Bosna i Hercegovina 5.060 2,46 4.618 2,83 91.26 Mađarska 2.982 1,45 3.388 2,08 113.62 Ruska federacija 14 0,01 3.317 2 23.692.86 Bugarska 1.866 0,91 1.794 1 96.14 BJR Makedonija 1.607 0,78 1.638 1,00 101.93 Češka 4.313 2,10 1.508 0,92 34.96 Kina 1.019 0,50 1.364 0,84 133.86 Kipar 3.621 1,76 1.339 0,82 36.98 Rumunija 2.418 1,18 930 0,57 38.46 Ukrajina 233 0,11 715 0,44 306.87 Poljska 1.609 0,78 627 0,38 38.97 Albanija 504 0,25 298 0,18 59.13 Panama 241 0,12 230 0,14 95.44

Ostale 4.790 2,33 3.436 2,11 71.73

68


Graf. 5.8.Najznačajniji uvozni partneri Crne Gore u periodu januar- mart 2005. god.

Iako je u 2005. godini posmatran period od svega tri mjeseca, može se konstatovati da se izvoz Crne Gore i dalje oslanja na robe koje nijesu u finalnoj fazi prerade, već na sirovine i poluproizvode. Sa druge strane,značajan dio uvoza čine gotovi proizvodi za čiju proizvodnju u Crnoj Gori postoji sirovinska osnova, ali i nedovoljna proizvodnja, što predstavlja jedan od bitnih faktora postojanja deficita trgovinskog bilansa. CrnaGora bi trebala da radi na unapređenju procesa proizvodnje (podiza-njem tehničko-tehnološkog nivoa proizvodnje, kao faktora za poboljša-nje kvaliteta proizvoda i smanjenje cijene koštanja kao jednog od uslova za poboljšanje konkurentnosti), naročito u onim granama u kojima bi mogla ostvarivati konkurentske prednosti druge vrste.

5.1.2. Usluge

Pored robne razmjene, sastavni dio tekućeg računa čine transakcije sa inostranstvom po osnovu usluga. Usluge su klasifikovane u četiri osno-vne kategorije: transportne usluge, turizam, finansijske usluge, zatimprihode i rashode od ostalih usluga.

Prihodi od usluga u prvom kvartalu 2005. godine iznosili su 21 mi-lion eura i povećani su za 4 miliona eura ili 27% u odnosu na uporedni period 2004. godine. Rashodi od usluga, istovremeno su iznosili 23 miliona eura i povećani su za 1 miliona eura ili 5% u odnosu na upore-dni period prethodne godine.

Saldo usluga u prvom kvartalu 2005. godine je negativan i iznosio je 1,5 miliona eura i manji je od deficita koji je ostvaren u uporednomperiodu 2004. godine za 3 miliona eura ili 68%.

Transportni prihodi su u prvom kvartalu 2005. godine iznosili 10 mi-liona eura što predstavlja povećanje od 1 milion eura ili 13% u odnosu na uporedni period 2004. godine. Transportni prihodi od transakcija sa inostranstvom (osim Srbije i Kosova) su na nivou iz uporednog perio-da 2004. godine, dok su transportni prihodi od Srbije i Kosova porasli za 133,6%. Porast transportnih prihoda od Srbije i Kosova je uslovljen porastom željezničkog saobraćaja za 1207% (sa 15 hilada eura u 2004. na 196 hiljada eura u 2005. godini) i pomorskog za 208% (sa 429 hilada eura u 2004. na 1,3 miliona eura u 2005. godini). Rashodi su iznosili 6,7 miliona eura i bili su veći za 0,4 miliona eura ili za 7% u odnosu na uporedni period 2004. godine. Suficit transportnih usluga u prvom kvartalu 2005. godine iznosio je 3,8 miliona eura i veći je za 25% nego u uporednom periodu 2004. godine.

U prvom kvartalu 2005. godine procijenjeni prihodi od turizma iznosili su 3,6 miliona eura, što je za 1 miliona eura ili 34,5% više nego u upo-rednom periodu 2004. godine. Od toga procijenjeni prihodi od turista iz inostranstva (osim Srbije i Kosova) iznosili su 2,2 miliona eura, dok je od turista iz Srbije u prvom kvartalu 2005. godine prihodovano 1,4 milion eura. Suficit ostvaren u ovoj oblasti tokom prvog kvartala 2005. godine iznosio je 1,6 miliona eura ili 57% više nego u uporednom pe-riodu 2004. godine.

EKSTERNI SEKTOR

69

Box 5.1. Raznolika turistička ponuda

U prvom kvartalu 2005. godine ostvareno je povećanje prihoda od stranih turista koji su posjetili našu zemlju za 76,3%.

Master planom razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine predviđeno je stvaranje imidža kojim će sam naziv Crne Gore posluži-ti kao zaštitni znak. Jedan od uslova za brži razvoj turizma predstavlja i raznolikost turističke ponude, na čemu se u poslijednje vrijeme u Crnoj Gori intenzivno radi.

Ovogodišnja turistička sezona počela je manifestacijom kulturno-zabavnog-sportskog karaktera »Vrela zima u brdima« u cilju upotpunjavanja ukupne ponude i afirmacije turističkih centara na sjeveru Republike, tokom zimskih mjeseci. I u ovoj godini jenastavljena kampanja koja je prepoznatljiva pod nazivom »Godina dobre hrane« i sloganom »Dobro vam učinjelo« koja doprinosi povezivanju poljoprivrede i turističke privrede i ima za cilj da ekonomski ojača poljoprivrednog proizvođača, da domaći proizvod iznese direktno na turističku trpezu i time turističku ponudu učini bogatijom i primamljivijom.

Održana je tradicionalna karnevalska fešta u Kotoru, dok je u Herceg Novom održana tradicionalna manifestacija »Praznik mi-moze« koja je upotpunila turističku ponudu Crne Gore u zimskim mjesecima.

Međunarodni sajmovi nautike u Budvi i Kotoru predstavljaju podsticaj razvoju nautičkog turizma u Crnoj Gori, čime bi se upotpu-nila turistička ponuda naše zemlje i ostvarili značajni prihodi (u Hrvatskoj postoji tzv. ljetovanje na jedrilici ili jahti koja se može uzeti u najam na sedam ili petnaest dana, pod vrlo povoljnim cijenama).

Ovi i drugi projekti dugoročno gledano trebali bi donijeti veliku korist ne samo mjestima u kojima se održavaju pomenute mani-festacije, već i cijeloj Republici koja svakim danom postaje sve atraktivnija za turiste iz svih krajeva svijeta

Prihodi od ostalih usluga (investicioni radovi, PTT usluge, špediterski ra-dovi, usluge oplemenjivanja) u prvom kvartalu 2005. godine iznosili su 6,0 miliona eura i bili su veći u odnosu na uporedni period 2004. godi-ne za 1,9 miliona eura odnosno za 46,5%. U strukturi ukupnih prihoda najveće je učešće PTT usluga sa 37,5%, koji su povećani u odnosu na uporedni period 2004. godine za 44,4%. Značajan porast prihoda od ovih usluga je posljedica povećanog broja inostranih turista.

Rashodi ostalih usluga, u prvom kvartalu 2005. godine, iznosili su 12 miliona eura što je za 3% manje nego u uporednom periodu 2004. godine.

Saldo ostalih usluga u prvom kvartalu 2005. godine bio je negativan u iznosu od 6 miliona eura i smanjen je u odnosu na uporedni period 2004. godine za 2,2 miliona eura ili za 26,8%.

Saldo roba i usluga, u prvom kvartalu 2005. godine, bio je negativan i iznosio je 69 miliona eura što predstavlja smanjenje od 36% u odnosu nauporedni period 2004. godine.

5.1.3. Dohodak

Treći podbilans bilansa tekućih transakcija čine prihodi i rashodi ostvareni po osnovu vlasništva nad faktorima proizvodnje. Ovaj podbilans obu-hvata kompenzacije zaposlenima (plate, nadnice, invalidnine, doznake), te prihodi i rashodi od kamata, investicija i dividende.

Prihodi po ovom osnovu, u prvom kvartalu 2005. godine, ostvareni su u iznosu od 30,5 miliona eura, što predstavlja rast za 4,2 miliona eura ili 16,3% u odnosu na uporedni period 2004. godine. Do porasta pri-hoda došlo je prvenstveno usljed rasta priliva po osnovu kompenzacija

70


radnicima iz inostranstva za 4,2 miliona eura ili 17,3%. Prihodi u korist fizičkih lica, primljeni iz Srbije, iznosili su 1,9 miliona eura i na istom sunivou kao u uporednom periodu 2004. godine. Osnovni razlog ovakvog povećanja priliva radničkih kompenzacija iz inostranstva, je uslovljen rastom deviznih doznaka u korist deviznog računa fizičkih lica za 17%u odnosu na uporedni period 2004. godine. U prvom kvartalu 2005. godine, u odnosu na uporedni period 2004. godine, takođe su porasli i prihodi od kamata, za 97,8%. U okviru ovih prihoda, naplate kamata na sredstva po viđenju i kratkoročne depozite su porasle na 91,8%.

Rashodi po osnovu dohotka u prvom kvartalu 2005. godine iznosili su 7,7 miliona eura što je manje za 3,6 miliona eura ili 32,1% nego u uporednom periodu 2004. godine. Kompezacije radnicima – rashodi, povećani su za 1,6 miliona eura ili 256% u odnosu na uporedni period 2004. godine. To je posljedica povećanih plaćanja prema inostranstvu sa deviznih računa domaćih fizičkih lica putem kartica (visa, master-card i dr.). Troškovi kamata su u prvom kvartalu 2005. godine smanje-ni na 5 miliona eura, sa 7 miliona eura koliko su iznosili u uporednom periodu 2004. godine.

Saldo dohotka u prvom kvartalu 2005. godine bio je pozitivan i izno-sio je 23,0 miliona eura što je za 8,0 miliona eura ili 53% više od suficitaostvarenog u uporednom periodu 2004. godine.

5.1.4. Tekući transferi

Tekući transferi su četvrti podbilans tekućeg bilansa. Prihodi tekućih tran-sfera u prvom kvartalu 2005. godine iznosili su 15,5 miliona eura i bili su manji za 6 miliona eura ili 28% u odnosu na uporedni period 2004. godine. Transferi u RCG iz inostranstva u prvom kvartalu 2005. godine su iznosili 7,5 miliona eura i veći su za 0,4 miliona eura ili za 6% u odnosu na uporedni period 2004. godine. Najveći dio ovog iznosa čine penzije, koje su u ovom kvartalu iznosile 5,7 milona eura ili 13% više u odnosu na uporedni period 2004. godine. U prvom kvartalu 2005. zabilježen je priliv strane pomoći u iznosu od 1,6 miliona eura što je za 79,7% ili 6,2 miliona eura manje u odnosu na uporedni period 2004. godine. U okviru tekućih transfera obuhvaćena je i pomoć koja je stigla preko nevladinih i humanitarnih organizacija, koja iznosi 6,4 miliona eura ili 2,6% manje u odnosu na uporedni period 2004. godine.

Odliv po osnovu tekućih transfera u prvom kvartalu 2005. godine iznosio je 3,4 miliona eura i veći je za 31,6% u odnosu na uporedni period 2004. godine. U strukturi odliva po ovom osnovu najviše učestvuju plaćanja stranim stručnjacima, umjetnicima, školama, lektorima, a zatim slijede plaćanja troškova naših političkih predstavništava u inostranstvu.

Saldo tekućih transfera u prvom kvartalu 2005. godini bio je po-zitivan i iznosio je 12 miliona eura, što je manje za 6,8 miliona eura u odnosu na uporedni period 2004. godine.

U okviru kapitalno - finansijskog bilansa ostvareno je značajno pove-ćanje stranih direktnih i portfolio ulaganja

Vrijednost neto direktnih investicija u prvom kvartalu 2005. godini iznosila je 161 miliona eura ili 1.626% više u odnosu na uporedni pe-riod 2004. godine, čemu je osnovni razlog privatizacija Telekoma. Po vrijednosti dalje slijedi ulaganje u nekretnine sa oko 4,0 miliona eura, dok je ulaganje u proizvodne i finansijske organizacije iznosilo ukupnoispod milion eura.

Kod ostalih investicija došlo je do smanjenja zajmova uzetih iz inostran-stva, koji su u prvom kvartalu 2005. godine iznosili 8,7 miliona eura, što je za 26,0 miliona eura manje u odnosu na uporedni period 2004.

godine. U posmatranom periodu 2005. godine otplaćeno je zajmova u vrijednosti od 9,0 milion eura ili 11,0 miliona eura manje u odnosu na uporedni period 2004. godine.

Neto strana aktiva banaka, u prvom kvartalu 2005. godine, bila je nega-tivna iznosila je 0,8 miliona eura, dok je u istom periodu 2004. godine iznosila 19,6 miliona eura. Istovremeno rezerve CBCG na ino-računima, u prvom kvartalu 2005. godine bile su veće za 110 miliona eura u osno-su na 31.12.2004. godine, dok su u istom periodu 2004. godine bile u odnosu na 31.12.2003. godine bile veće za 1,7 miliona eura.

Pozicija neto greški i omaški predstavlja rezidualnu poziciju u bilansu plaćanja, koja se pojavljuje kao kompenzirajuća razlika salda tekućeg

5.2. Račun kapitalnih i finansijskih transakcija

EKSTERNI SEKTOR

71

Tabela 5.8. Strane direktne investicije, u 000 eura

Vrsta ulaganja I - III 2004. I -III 2005. %

Ulaganja u prouzvodne djelatnosti - 457 -

Ulaganja u uslužne djelatnosti 9.812 157.120 1.601

Ulaganja u finansijske organizacije - 450 -

Prodaja nekretnina 484 3.999 826

Ukupno: 10.296 162.026 1.574

računa i kapitalno-finansijskog računa. Obuhvatom svih stavki prilivai odliva trebala bi se dobiti nula kao neto krajnji rezultat. Međutim, u praksi, kada se izračuna krajnji rezultat svih unešenih stavki, bilans koji se dobija kao rezultat neminovno pokazuje neto potraživanje ili dugo-

vanje. Takav bilans je rezultat grešaka i propusta u kompilaciji izvješta-ja, odnosno obuhvatnosti, kao i samoj metodologiji čija je promjena u toku. Osim toga ova stavka obuhvata i međuvalutarne promjene i neto kratkoročne trgovinske kredite.

Box 5.2. Metodološke napomene o platnom bilansu

Bilans plaćanja sastavlja se u skladu sa metodologijom koju je preporučio Međunarodni monetarni fond (Balance of payments Manual 1993. godine). Izvori podataka su: podaci Republičke uprave carina Crne Gore, MONSTAT-a, Elektroprivrede Crne Gore, Ministarstva Finansija, poslovnih banaka i CBCG. Bilans plaćanja se iskazuje u eurima i američkim dolarima. Pri sastavljanju bi-lansa plaćanja u obje izvještajne valute koriste se identični izvori podataka te isti način obuhvaćanja transakcija. Preračunavanje vrijednosti transakcija iz orginalnih valuta u izvještajne valute obavlja se: primjenom srednjih kurseva CBCG na dan transakcije, primjenom mjesečnih i godišnjih srednjih prosječnih kurseva CBCG, primjenom srednjeg dnevnog kursa na kraju perioda kod procjene transakcija čija se razlika stanja prati.

Početkom 2005. godine izvršena je revizija podataka koji se odnose na 2004. godinu. Naime, tokom 2004. godine postalo je tehni-čki moguće pratiti robne transakcije između Crne Gore i Srbije na osnovu podataka Republičke uprave carina Crne Gore odnosno carinskih deklaracija. Do 2004. godine izvor za praćenje ovih tokova su bili jedino podaci poslovnih banaka ostvarenom platnom prometu sa inostranstvom, odnosno ITRS.

Kod evidencije transportnih usluga koriste se podaci banaka o ostvarenom platnom prometu sa inostranstvom.

Do prihoda od turizma se dolazi na osnovu broja noćenja (podatak MONSTAT-a) i procijenjene prosječne dnevne potrošnje. Po-četkom 2005. godine korigovan je model za procjenu prihoda od turizma, korekcija se odnosi na 2003. i 2004. godinu. Podaci o rashodima za turizam dobijaju se na osnovu ostvarenog platnog prometa sa inostranstvom.

Finasijske usluge (usluge osiguranje i reosiguranja, zastupnička i posrednička provizija i provizija i troškovi u bankarskom po-slovanju) prate se na osnovu statistike platnog prometa sa inostranstvom. Ostale usluge obuhvataju investicione radove u ino-stranstvu, ptt i komunikacijske usluge, špediterske usluge, troškove izdržavanja predstavništava, kompjuterske i informacione usluge, autorska prava i honorare od izdavanja dozvola i ostale poslovne usluge. Podaci o njima se dobijaju iz statistike platnog prometa sa inostranstvom, a na osnovu izvještaja banaka.

72


Račun dohotka uključuje podatke iz statistike platnog prometa sa inostranstvom o kompenzacijama zaposlenima, plaćanjima i naplatama po osnovu kamata, plaćenim i naplaćenim dividendama. Izvor podataka su izvještaji banaka. Na godišnjem nivou je urađena korekcija kako prihoda tako i rashoda ovog računa. Naime uočeno je da su se, po osnovu Uputstva o načinu obavljanja platnog prometa sa inostranstvom osnov 897-podignuta efektiva i izdati nostro čekovi sa deviznih računa domaćih lica, bilježio kao odliv deviznih sredstava iz zemlje, što je faktički i bilo do uvođenja eura, jer su se devizama mogla vršiti plaćanja jedino u inostranstvu. Međutim sa uvođenjem eura ustanovljeno je da se, gotovo, sav taj novac troši u zemlji. Takođe, osnov 797-položena efektiva i čekovi na devizne račune domaćih fizičkih lica, u sadašnjoj situaciji predstavlja polaganje sredstava, kojima rezidentniraspolažu, na sopstvene devizne račun, što nije predmet platnobilansne statistike.

Tekući transferi obuhvataju podatke statistike platnog prometa sa inostranstvom, podatke Ministarstva Finansija i procjene neregistrovanih transfera. Na osnovu ankete koja je sprovedena kod poslovnih banaka evidentiran je iznos penzija koje stižu iz inostranstva, i koje su do sada bile u okviru kompenzacija radnika, te koje su na ovaj način isključene iz faktorskih dohodaka i uključene u transfere.

Direktne i portfolio investicije prate se na osnovu podataka statistike platnog prometa sa inostranstvom i sprovedenih anketa. Ostala ulaganja obuhvataju priliv i odliv po osnovu kredita i osnov njihove evidencije jeste statistika platnog prometa i statisti-ka kreditnih odnosa sa inostranstvom CBCG.

Na godišnjem nivou izvršena je korekcija kredita, što je bilo neophodno uraditi zbog greške uočene kod izvještaja poslovne ban-ke, a koja se odnosi na klasifikaciju ovih poslova.

CRNA GORA I EVROPSKA UNIJA

73

6. CRNA GORA I EVROPSKA UNIJA

74


CRNA GORA I EVROPSKA UNIJA

75

Evropska komisija je 12. aprila ove godine usvojila pozitivnu studiju izvodljivosti o pristupanju državne zajednice Srbije i Crne Gore Evrop-skoj uniji. U pitanju je prvi korak u procesu pristupanju Evropskoj uniji. Iako će kritičari istaći da ovaj korak ne znači mnogo, jer su sve zemlje jugoistočne Evrope odavno dobile studiju izvodljivosti, ipak ovaj «mali korak» ustvari predstavlja «veliki korak», jer je on nepovratno označio početak procesa pristupanja EU.

Proces pristupanja EU je komplikovan i dugotrajan. Većini privreda u tranziciji koje su pristupile EU, prošle godine, trebalo je više od jedne decenije da postanu punopravne članice EU. Studija izvodljivosti posta-vlja određene zadatke koje treba ispuniti da bi se pristupilo sljedećem koraku, a to su pregovori o zaključenju Sporazuma o stabilizaciji i aso-cijaciji. Kada se zaključi pomenuti sporazum, neophodno je započeti proces ispunjavanja preuzetih obaveza i nakon njihovog ispunjenja Crna Gora (državna zajednica) će moći podnijeti zahtev za sticanje statusa kandidata za pristupanje EU. Zatim slijede pregovori o pristupanju, koji se na kraju završavaju sticanjem svojstva punopravnog člana EU. Ovaj proces nije nimalo lak, jer on znači harmonizaciju sa propisima EU (koji danas iznose oko 95 000 strana i svakim danom se povećavaju), im-plementaciju propisa i izgradnju institucija.

Studijom izvodljivosti postavljen je niz zadataka pred Crnu Goru, od ko-jih su neki uobičajeni poput: poštovanja ljudskih prava, poštovanja me-đunarodnog prava, vladavina prava u zemlji, izgradnja dobrosusjedskih odnosa, mira i stabilnosti, puna saradnja sa Haškim tribunalom, dok su neki zahtjevi specifični.

U specifične zatjeve spadaju racionalizacija javne uprave, fiskalna kon-solidacija, poboljšanje rada kancelarije Ombudsmana, donošenje za-konodavstva o zaštiti manjina, povećanje prava izbjeglica, ubrzanje i povećanje transparentnosti procesa privatizacije, donošenje nove an-timonopolske regulative, regulative javnih nabavki, regulative kontrole državne pomoći, poboljšanje borbe protiv piraterije, pravno regulisanje zaštite potrošača, povećanje stepena nezavisnosti sudstva, uspostavljanje direktnog platnog prometa između Srbije i Crne Gore i dr.

Evropska komisija je konstatovala da su visoki porezi na zarade jedna od glavnih prepreka otvaranju novih radnih mjesta. Međutim, nedavno kada je Crna Gora planirala snižavanje ovih poreskih stopa tome se oštro usprotivio Međunarodni monetarni fond plašeći se da bi to moglo do-vesti do pogoršanja budžetskog deficita, kao i položaja zdravstvenog ipenzionog fonda. Ipak ovaj argument daje snažnu osnovu da Crna Gora u daljim pregovorima sa MMF-om insistira na dodatnom sniženju po-reza i doprinosa na zarade, imajući u vidu da su isti viši nego u drugim zemljama u okruženju. Postojeći iznos poreza i doprinosa sa jedne strane destimuliše otvaranje novih radnih mjesta, a sa druge strane strani inve-stitori nalaze da je Crna Gora u tom pogledu manje atraktivna.

Da bi proces pristupanja uspješno protekao neopodno je i osnažiti admi-nistrativni kapacitet države. Pored ključne uloge koje u ovom procesu treba da ima Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske integracije, potrebno je i u okviru svih ministarstva formirati posebne jedinice koje bi se bavile pitanjima pristupanja EU iz njihovog djelokruga rada. Alternativno, može se razmotriti i mogućnost formi-ranja posebnog Ministarstva za evropske integracije, jer se ovakav oblik organizacije pristupanja EU pokazao vrlo korisnim u Hrvatskoj, koja je u vrlo kratkom roku dobila status kandidata za pristupanje EU.

Takođe, ne treba previdjeti ni činjenicu da nakon pristupanja EU više neće postojati mogućnost zaštite domaćih preduzeća od konkurencije preduzeća iz EU. To može voditi bankrotstvu onih preduzeća koja ne budu u dovoljnoj mjeri konkurentna. S toga je neophodno da se ubrza proces restrukturiranja i privatizacija preduzeća koja se suočavaju sa fi-nansijskim teškoćama, kako bi se ona na vrijeme pripremila za pojačanu konkurenciju na domaćem tržištu.

Koraci koje je potrebno hitno preduzeti da bi se ubrzao proces pristu-panja su:

• izrada Strategije pristupanja EU;• započinjanje rada na ispunjavanju preporuka iz studije izvo-

dljivosti, jer njihovo ispunjavanje predstavlja preduslov za za-ključenje Sporazuma o stabilizaciji i asocijaciji;

76


• formiranje stručnih timova za sve oblasti «accquis communi-taire»;

• otpočinjanje procesa prevođenja evropskih propisa, odnosno povezivanje sa timovima koji se bave istim poslom u Srbiji, Hrvatskoj i Bosni;

• obezbijediti da svi novousvojeni zakoni i podzakonski akti budu harmonizovani sa direktivama EU i

• otpočinjanje priprema za pregovoranje o Zaključivanju spora-zuma o stabilizaciji i asocijaciji.

Na kraju, postavlja se pitanje kada Državna zajednica (Crna Gora) može postati punopravna članica? EU po ovom pitanju nije postavila nikakve precizne rokove, što navodi zaključak da će to u najvećoj mjeri zavisiti od toga koliko brzo budemo ispunjavali naše obaveze iz studije izvodljivosti, odnosno iz Sporazuma o stabilizaciji i asocijaciji (nakon njegovog potpisi-vanja). Trenutna pozicija Crne Gore je umnogome povoljnija nego što je bila kod drugih privreda u tranzciji kada su započele proces pristupanja. Za razliku od drugih zemalja koje su krenule iz pozicija centralno planske privrede Crna Gora kreće sa pozicija tržišne privrede i ima mogućnost da koristi iskustvo (i pozitivno i negativno) ovih zemalja. Na brzinu procesa pristupanja će u velikoj mjeri uticati i iskustvo koje EU bude imala sa no-voprimljenim članicama.

NAJZNAČAJNIJI DOGAĐAJI

77

7. NAJZNAČAJNIJI DOGAĐAJI

78


NAJZNAČAJNIJI DOGAĐAJI

79

Mart 2005.

Crnogorska Vlada usvojila je Predlog zakona o računovodstvu i reviziji, čiji je cilj da učini dinamičnijim tržište za te vrste usluga.

Komisija za hartije od vrijednosti (KHOV) usvojila je nova pravila ber-zanskog trgovanja, Pravilo o načinu trgovanja blokom akcija i Pravila o preuzimanju.

Turistička ponuda Crne Gore predstavljena je na Međunarodnom sajmu turizma u Berlinu, koji je jedna od dvije najveće turističke manifestaci-je u Evropi, a ove godine je prisustvovalo više od deset hiljada izlagača iz 180 zemalja.

U nikšićkoj željezari, koja je u vlasništvu multinacionalne kompanije Midlend Risorsis (Midland Resources), došlo je do smjene predsjedni-ka odbora direktora.

Predstavnici crnogorske Vlade, Zavoda za zapošljavanje i Mađar Te-lekoma potpisali su u Podgorici ugovor o prodaji 51,12 % akcija Te-lekoma Crne Gore toj mađarskoj kompaniji. Telekom je ima operatere fiksne i mobilne telefonije, Internet, javne govornice Montekard, kao ivlasništvo od oko 17 odsto u Crnogorskoj komercijalnoj banci i bio je najprofitabilnija crnogorska državna kompanija. Država je za svoj paketakcija dobila 114 miliona eura ili 4,7 eura po akciji, a nakon zaključenja transakcije, najavljeno je da će Mađari ponuditi otkup i preostalih 49 % za 2,2 eura po dionici. Vlada je odlučila i da iz privatizacionih prihoda dotira 30 centi po akciji koju manjinski vlasnici prodaju za vrijeme ja-vnog oglasa Mađara.

Menadžment kompanija Prima, koju je osnovalo privatno preduzeće Provladeks (Pro Vladex), ubuduće će upravljati privatizaciono-investi-cionim HLT fonodm, što je odlučeno na vanrednoj Skupštini njegovih akcionara.

Skupština Crne Gore usvojila je Vladin Prijedlog izmjena i dopuna Za-kona o sprječavanju pranja novca.

80


PRILOZI

81

PRILOZI

82


PRILOZI

83

Prilog A. Realna kretanja

Tabela 2. Industrijska proizvodnja

Izvor: Monstat

Izvor: Monstat

Tabela 1. Pregled makroekonomskih kretanja

2004 2005 (lančani indeks)

OPIS XII/XI I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Industrijska proizvodnja (index) 126.6 73.0 91.3 113.1

Troškovi života (index) 101.6 100.1 100.1 100.2

Cijene na malo (index) 101.8 100.1 100.1 100.2

Učešće u 2004.

ø 2004 = 100 INDEX NIVOA

2004. 2005. III 2005.II 2005.

III 2005.III 2004.

I - III 2005. I - III 2004.II III I - III II III I - III

Industrija ukupno 100.0 95.1 97.3 93.1 89.9 101.7 96.7 113.1 104.5 103.9

Vađenje ruda i kamena 6.0 78.4 50.4 63.4 46.7 91.6 68.4 196.1 181.7 107.9

Vađenje energ.sirovina 2.3 123.0 21.7 95.2 73.1 74.6 86.0 102.1 343.8 90.3

Vađenje kamenog uglja, lignita i treseta 2.3 123.0 21.7 95.2 73.1 74.6 86.0 102.1 343.8 90.3

Vađenje ostalih sirovina i mat. 3.7 50.5 68.4 43.6 30.2 102.2 57.5 338.4 149.4 131.9

Vađenje ruda metala 2.9 59.0 80.7 49.8 29.5 118.0 64.3 400.0 146.2 129.1

Vađenje ostalih ruda i kamena 0.8 21.2 25.9 21.8 32.5 47.4 34.1 145.8 183.0 156.4

Prerađivačka industrija 67.6 83.0 106.9 87.8 90.6 102.0 93.4 112.6 95.4 106.4

Prehrambeni proizvodi, pića i duvan 9.1 70.8 90.8 73.4 83.9 98.5 77.6 117.4 108.5 105.7

Proizvodnja prehr. proiz. i pića 6.3 72.1 92.3 77.8 53.6 91.1 67.6 170.0 98.7 86.9

Proizvodnja duvanskih proizvoda 2.8 67.7 87.3 63.2 153.3 115.7 100.4 75.5 132.5 158.9

Proizvodnja tekstila i tekst.proizvoda 1.5 67.2 180.5 96.8 70.3 88.0 71.6 125.2 48.8 74.0

Proizvodnja tekstilnih tkanina 0.2 61.3 40.0 43.7

Proizvodnja odjevnih predmeta i krzna 1.3 67.9 198.8 103.7 79.5 99.5 81.0 125.2 50.1 78.1

Proizvodnja kože i predmeta od kože 0.1

Prerada drveta i proizvodi od drveta 1.6 46.0 62.3 47.2 1.4 8.6 12.5 614.3 13.8 26.5

Proizvodnja papira, izdavanje i štampanje 0.8 100.9 99.4 100.9 82.7 95.1 87.4 115.0 95.7 86.6

Proiz.celuloze, papira i prerada papira 0.2 74.6 84.2 74.2 68.5 85.9 71.0 125.4 102.0 95.7

Izdavanje štampanje i reprodukcija 0.6 110.2 104.7 110.3 87.7 98.4 93.2 112.2 94.0 84.5

Proizv.hemijskih proizvoda i vlakana 2.1 47.7 55.9 50.1 375.6 368.7 336.3 98.2 659.6 671.3

Proizvodnja proizv od gume i plast. masa 0.1 171.9 125.1 145.8 65.0 105.8 56.9 162.8 84.6 39

Proiz. proizv. od ost. nemetalnih minerala 6.0 93.6 102.7 98.2 89.8 99.7 95.9 111.0 97.1 97.7

Proizv. osnovnih metala i met. proizvoda 44.8 86.9 112.0 91.7 81.3 93.9 87.7 115.5 83.8 95.6

Proizvodnja osnovnih metala 43.1 87.6 112.9 92.7 83.5 94.4 89.2 113.1 83.6 96.2

Proizvodnja metalnih proizvoda osim mašina 1.7 70.3 89.4 68.1 28.4 79.3 50.3 279.2 88.7 73.9

Proizvodnja mašina i uređaja, ostala 0.6 91.4 114.5 93.9 175.6 119.1 141.3 67.8 104.0 150.5

Proizvodnja maš. uređaja i apar. za domać. 0.1 335.7 111.9 67.1 151.0 92.3 225.0 45.0 82.5

Proizvodnja saobraćajnih sredstava 0.7 102.1 116.3 102.1 70.9 76.6 77.5 108.0 65.9 75.9

Prerađivačka industrija, ostala 0.1 88.7 83.7 57.5 103.6 87.7 71.8 84.7 104.8 124.9

Proizvodnja električne energije, gasa i vode 26.4 129.8 83.2 113.3 97.8 103.5 111.6 105.8 124.4 98.5

84


Ukupno Vađenje ruda i kamena Prerađivačka industrija Proizvodnja el. energije, gasa i vode

2000=100Godišnja

stopa rastaMjesečna

stopa rasta2000=100

Godišnja stopa rasta

Mjesečna stopa rasta

2000=100Godišnja

stopa rastaMjesečna

stopa rasta2000=100



2001. 99.3 -0.7 88.5 -11.5 101.6 1.6 93.9 -6.1

2002. 99.9 0.6 95.1 7.5 103.9 2.3 87.7 -6.6

2003. 102.3 2.4 96.5 1.4 101.8 -2.1 103.1 17.5

2004. 116.4 13.8 91.5 -5.1 115.1 13.1 124.7 21.0

2002.

Jan. 78.2 -16.0 -33.8 74.9 52.9 -39.3 76.2 -5.6 -31.2 87.3 -38.0 -39.6

Feb. 87.4 -17.2 14.0 90.0 51.8 20.1 99.5 -1.4 30.7 56.7 -57.2 -28.8

Mar. 99.6 -12.8 11.8 72.7 -8.4 -19.2 107.1 1.3 7.6 87.8 -40.8 45.0

Apr. 103.4 3.2 -5.6 49.6 57.1 -32.8 114.4 14.4 6.8 51.9 -39.2 -40.8

Maj 80.6 -21.6 -14.3 71.9 -18.4 44.8 104.5 -4.0 -8.6 17.2 -81.0 -66.9

Jun 95.5 2.2 18.3 100.4 10.6 39.6 108.2 2.8 3.5 58.5 -4.6 240.4

Jul 105.5 24.5 10.5 113.0 61.9 12.5 111.4 9.6 2.8 86.9 103.1 148.6

Avg. 93.5 5.2 -11.2 133.0 23.4 17.7 95.6 -11.6 -14.1 75.7 150.6 -12.9

Sep. 107.6 18.2 15.0 126.1 -18.6 -5.1 110.5 11.1 15.6 93.7 95.7 23.7

Okt. 117.8 17.4 9.5 120.8 2.7 -4.3 111.3 4.0 0.6 134.9 75.7 44.0

Nov. 116.3 10.0 -1.4 122.2 35.6 1.1 108.4 7.8 -2.6 135.8 9.1 0.6

Dec. 120.1 1.6 3.3 66.0 -46.5 -45.9 99.7 -0.6 1.6 164.0 19.7 20.7

2003.

Jan. 65.7 29.0 -16.0 46.3 -38.2 -29.9 86.2 13.1 -21.8 124.2 42.3 -26.3

Feb. 72.3 27.9 13.3 66.8 -25.8 44.1 97.2 -2.3 13.1 163.9 189.3 10.7

Mar. 86.8 14.3 -0.3 77.0 5.9 15.2 107.3 0.2 10.1 144.1 64.1 -17.8

Apr. 106.7 -11.3 -26.8 56.4 13.6 -26.8 95.6 -16.4 -11.0 58.8 13.2 -59.1

Maj 63.2 0.4 -3.1 56.1 -22.0 -0.5 98.4 -5.9 3.1 40.2 134.2 -31.6

Jun 97.6 7.5 26.9 98.1 -2.3 74.2 111.7 3.2 13.5 79.2 35.4 96.7

Jul 131.3 1.5 -1.3 100.7 -10.9 3.0 105.6 -5.2 -5.4 89.7 3.2 13.4

Avg. 98.4 6.9 -1.3 210.7 58.4 109.3 97.8 2.3 -7.3 71.9 -5.0 -19.7

Sep. 127.1 -1.1 -3.3 177.3 40.6 15.8 98.8 -10.6 1.0 66.4 -29.2 -7.9

Okt. 138.2 -11.1 8.4 103.9 -14.0 -41.4 113.2 1.7 14.6 166.8 23.6 10.1

Nov. 127.9 -10.8 -1.0 88.6 -27.5 -14.8 104.5 -3.6 -7.7 105.9 -22.0 29.2

Dec. 122.0 1.6 17.7 75.1 13.8 -15.3 101.9 2.2 6.9 164.8 0.5 55.7

2004.

Jan. 65.6 -0.1 -17.4 56.3 21.5 -25.2 85.0 -1.4 -23.9 124.2 0.0 -4.1

Feb. 69.8 -3.5 9.4 71.7 7.4 27.6 95.4 -1.8 12.7 151.5 -7.6 2.3

Mar. 85.9 -1.1 2.3 46.1 -40.1 -35.6 123.3 14.9 28.9 103.9 -27.9 -35.9

Apr. 154.4 44.7 7.0 58.3 3.4 26.3 117.2 22.5 -5.3 150.3 155.7 45.1

Maj 92.3 46.0 -2.2 53.8 -4.1 -7.8 113.3 15.2 -3.0 190.8 374.2 0.2

Jun 113.7 16.5 -0.3 101.4 3.3 87.6 117.6 5.3 1.6 129.6 63.7 -13.9

Jul 139.3 6.1 -9.3 100.0 -0.7 -1 119.3 13.0 2.8 77.0 -14.2 -40.6

Avg. 98.6 0.2 -6.2 90.4 -57.1 -9.6 114.0 16.5 -3.8 65.2 -9.3 -15.1

Sep. 145.7 14.6 10.6 164.3 -7.3 82.1 118.2 19.6 3.6 74.5 12.3 13.9

Okt. 148.3 7.3 1.4 102.1 -1.7 -37.9 123.4 9.0 4.5 173.3 3.9 14.4

Nov. 152.7 19.4 10.1 88.3 -0.3 -3.7 121.6 16.3 -1.5 140.4 32.5 64.7

Dec. 156.5 28.3 26.6 166.9 122.1 88.2 128.1 25.7 15.4 198.4 20.4 41.5

2005.

Jan. 74.4 13.3 -27 61.5 9.3 -63 101.1 19 -27.8 130.6 5.1 -16.3

Feb. 66.0 -5.5 -8.7 42.8 -40.4 -30.4 104.2 9.2 3.4 114.1 -24.7 -26.7

Mar. 89.7 4.5 13.1 83.8 81.7 96.1 117.6 -4.6 12.6 129.2 24.4 5.8

Izvor: Monstat i kalkulacije CBCG

Tabela 3.Industrijska proizvodnja

PRILOZI

85

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XIILančani index 73.0 91.3 113.1

ø 2004 = 100 98.5 89.9 101.7

U odnosu na isti mjesec preth. godine 113.3 94.5 104.5

Period tekuće prema istom pret. godine 103.5 103.9


ø 2004 = 100 102.6 102.7 102.9


Period tekuće prema istom preth. godine 103.6 103.6

Decembar 2004 = 100 100.1 100.2 100.4


ø 2004= 100 101.5 101.7 101.8

U odnosu na isti mjesec preth.godine 101.2 101.2 101.3


Decembar 2004 = 100 100.1 100.2 100.4


ø 2004= 100 100.2 100.4 102.6



Decembar 2004 = 100 100.1 100.3 102.5

Izvor: Monstat

Tabela 4.Industrijska proizvodnja

Tabela 5. Cijene na malo

Tabela 7. Cijene proizvođača industrijskih proizvoda

Tabela 6. Troškovi života

86


Cijene na malo Troškovi života Cijene proizv. ind. proizvoda

Ukupno Robe Usluge Ukupno Ukupno











2001.

Jan. 20.5 3.7 21.7 4.5 15.1 0.3 20.1 4.8 12.4 1.1

Feb. 21.4 1.6 22.4 1.5 16.5 2.4 20.5 1.7 12.4 5.3

Mar. 20.3 0.7 20.7 0.3 18.3 2.3 19.7 0.7 10.9 -0.5

Apr. 19.2 0.8 19.4 0.8 18.4 0.6 17.5 0.8 10.8 0.6

Maj 18.8 1.0 19.0 1.2 18.3 0.0 17.9 1.8 13.2 1.3

Jun 21.9 3.2 19.3 0.9 34.4 14.1 22.1 3.0 13.1 0.3

Jul 23.4 2.4 18.6 0.5 45.3 10.4 21.5 0.4 15.5 1.1

Avg. 24.8 2.7 20.5 3.2 44.9 1.1 23.3 2.7 19.7 1.6

Sep. 25.6 2.0 21.4 2.0 45.3 1.8 23.5 1.3 18.6 -1.2

Okt. 25.1 0.5 20.9 0.6 44.8 0.1 22.8 0.5 19.4 -0.5

Nov. 25.0 2.8 21.5 3.5 41.5 0.0 24.3 3.7 12.7 1.2

Dec. 28.0 3.5 25.6 4.0 39.5 1.7 26.5 2.5 15.1 4.1

2002.

Jan. 20.3 1.7 19.0 0.6 26.5 6.9 18.3 1.3 7.3 0.6

Feb. 19.7 0.9 18.7 1.1 24.5 0.3 18.0 1.3 6.0 1.1

Mar. 19.8 0.6 19.2 0.8 22.3 0.0 18.2 0.9 7.9 1.0

Apr. 20.8 1.6 20.6 2.0 21.6 0.1 19.7 2.0 7.1 -0.2

Maj 21.3 1.4 21.1 1.6 21.9 0.3 19.4 1.7 6.6 0.4

Jun 20.7 0.8 21.2 0.9 18.2 0.2 19.1 0.8 3.8 -2.4

Jul 19.4 0.1 20.7 0.1 13.5 0.2 17.6 -1.0 2.4 -0.3

Avg. 17.3 0.3 18.2 0.3 13.0 0.8 15.8 0.4 0.9 -0.6

Sep. 16.1 0.9 16.9 0.8 12.6 1.4 15.5 0.9 3.8 1.4

Okt. 15.7 0.3 16.4 0.3 12.7 0.2 15.1 0.2 4.2 -0.1

Nov. 12.8 0.3 12.4 0.0 14.7 1.9 11.0 0.1 3.9 0.1

Dec. 9.4 0.1 8.7 0.1 12.7 0.0 9.2 0.5 0.7 -0.3

2003.

Jan. 8.4 0.8 8.4 0.3 8.4 2.8 8.4 0.5 -0.7 -0.1

Feb. 8.0 0.5 7.5 0.2 10.3 2.1 7.2 0.1 -1.5 0.0

Mar. 8.0 0.6 6.8 0.1 13.8 3.2 6.5 0.2 -0.7 1.8

Apr. 9.7 3.2 8.1 3.2 17.3 3.2 7.7 3.1 3.8 3.8

Maj 8.5 0.2 6.6 0.2 17.4 0.4 6.1 0.2 2.9 0.0

Jun 8.0 0.3 6.0 0.4 17.1 0.0 6.6 1.3 6.7 0.9

Jul 8.3 0.3 5.8 -0.2 19.8 2.4 6.9 -0.8 7.2 0.2

Avg. 8.0 0.1 5.7 0.1 18.9 0.0 6.7 0.2 7.9 0.0

Sep. 7.4 0.3 5.2 0.4 17.4 0.2 6.3 0.5 6.7 0.4

Okt. 7.1 0.1 5.0 0.1 17.2 0.0 6.3 0.2 7.0 0.1

Nov. 6.8 0.0 5.0 0.0 15.1 0.0 6.4 0.1 7.3 0.2

Dec. 6.7 0.0 5.1 0.2 14.3 -0.7 6.2 0.3 8.2 0.6

2004.

Jan. 5.2 0.1 4.2 0.1 10.3 0.2 5.2 0.1 6.3 -0.2

Feb. 5.7 0.5 4.5 0.2 11.1 2.3 5.4 0.2 6.9 0.5

Mar. 5.5 0.1 4.9 0.1 8.4 0.2 5.8 0.1 8.7 3.3

Apr. 2.3 0.1 1.7 0.2 5.0 0.0 2.6 0.0 6.3 0.6

Maj 2.7 0.6 1.7 0.2 7.4 2.6 2.8 0.4 6.7 0.3

Jun 2.4 0.0 1.3 0.0 7.5 0.1 0.9 -0.6 5.5 -0.4

Jul 2.1 0.0 1.5 -0.1 5,0 0.1 0.9 -0.7 5.7 0.2

Avg. 2.1 0.1 1.4 0.1 5.0 0.0 0.8 0.1 6.0 0.3

Sep. 2.0 0.2 1.2 0.1 5.2 0.3 0.3 0.0 4.9 -0.6

Okt. 2.4 0.5 1.3 0.2 7.1 1.8 0.3 0.3 4.6 -0.1

Nov. 2.5 0.1 1.2 0.1 7.8 0.0 -0.1 0.1 4.0 0.0

Dec. 4.3 1.8 1.1 -0.1 18.1 9.5 1.5 1.6 3.6 -0.4

2005.Jan. 3.7 0.1 0.9 0.1 16.5 0.0 1.2 0.1 3.6 0.1Feb. 3.5 0.1 0.9 0.1 15.0 0.0 1.2 0.1 3.3 0.2Mar. 3.6 0.2 1.0 0.2 15.2 0.2 1.3 0.2 2.5 2.2

Izvor: Monstat

Tabela 8.Cijene

PRILOZI

87

2004. 2005. Index Struktura

III I - III III I - IIIIII ‘05. III ‘04.

I - III ‘05. I - III ‘04.

III I-III

Dolasci

Ukupno 9.765 26.407 7.999 29.154 81,9 110,4 100,0 100,0

domaći 6.810 19.441 5.576 18.915 81,9 97,3 69,7 64,9

strani 2.955 6.966 2.423 10.239 82,0 147,0 30,3 35,1

Noćenja

Ukupno 39.603 103.850 35.011 115.478 88,4 111,2 100,0 100,0

domaći 28.733 83.289 25.406 77.674 88,4 93,3 72,6 67,3

strani 10.870 20.561 9.605 37.804 88,4 183,9 27,4 32,7

Tabela 9. Turizam

Izvor: Monstat

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Broj zaposlenih*

2001. 114.536 113.500 113.542 113.663 113.943 114.137 114.106 114.024 115.077 114.755 114.170 113.744

2002. 113.594 113.597 113.953 113.663 113.943 114.137 114.422 113.684 113.526 113.676 113.679 113.425

2003. 112.637 112.846 112.317 112.132 111.738 112.648 112.905 112.647 111.461 110.911 110.387 109.639

2004. 108.562 107.359 108.634 109.623 109.642 109.863 110.886 111.158 110.049 109.696 110.055 108.228

2004.*** 142.081 142.834 142.361 143.224 143.845 146.696 145.160 142.634 143.447 143.113 143.992 142.438

2005.*** 142.145 142.072

Broj nezaposlenih**

2001. 81.238 82.158 82.453 83.091 82.629 82.140 81.823 80.686 80.952 80.668 80.440 81.069

2002. 80.385 81.360 81.510 81.961 81.602 81.041 81.116 80.830 80.809 80.183 79.894 76.293

2003. 76.584 76.077 76.165 74.976 73.520 69.735 66.951 66.277 67.664 71.023 72.544 68.625

2004. 69.573 71.419 72.378 72.202 68.993 64.572 60.993 60.771 60.447 59.930 79.894 76.293

2005. 59.115 58.774 58.075

Tabela 10. Broj zaposlenih i nezaposlenih lica

* Izvor: Monstat;** Izvor: Zavod za zapošljavanje RCG*** primijenjena nova metodologija

88


Opis/mjesec2004. 2005. Struktura u %,

31.03.31.12. 31.01. 28.02 31.03. Index Index

2 3 4 5 5:4 5:2

AKTIVA

1. Novčana sredstva i dep. kod dep. institucija 107.595 98.411 98.681 115.021 116.6 106.9 24

2. Krediti 281.483 282.288 290.820 306.371 105.3 108.8 65

2.1. Rezerve za kreditne gubitke -11.249 -12.972 -12.960 -13.212 101.9 117.5 -3

2.2. Neto krediti 270.234 269.316 277.860 293.159 105.5 108.5 62

3. Hartije od vrijednosti 23.853 22.323 24.699 23.523 95.2 98.6 5

4. Ostala aktiva 45.349 48.279 46.482 44.205 95.1 97.5 9

5. Rezervisanja -2.661 -1.026 -1.020 -1.015 99.5 38.1 0

6. UKUPNO AKTIVA 444.370 437.303 446.702 474.903 106.3 106.9 100

PASIVA

1. Depoziti 273.194 265.109 273.168 303.507 111.1 111.1 64

1.1. Depoziti po viđenju 151.498 140.800 148.034 169.554 114.5 111.9 36

1.2. Oročeni depoziti 121.696 124.309 125.133 133.953 107.0 110.1 28

2. Kratkoročne pozajmice od centralnih banaka, banaka i finan.instit. 9.081 7.810 9.204 9.494 103.2 104.5 2

3 Ostale pozajmice 50.461 50.666 50.793 51.324 101.0 101.7 11

4. Ostale obaveze 20.869 22.168 21.899 18.350 83.8 87.9 4

5. Ukupan kapital 90.765 91.550 91.638 92.228 100.6 101.6 19

4.1. Kapital i rezerve 91.881 90.765 90.614 90.762 100.2 98.8 19

4.2. Dobitak / Gubitak (+,-) iz tekuće godine -1.116 785 1.024 1.466 143.2 -131.4 0

6. UKUPNO PASIVA 444.370 437.303 446.702 474.903 106.3 106.9 100

Izvor: Izvještaji banaka

Tabela 11.Bilans stanja licenciranih banaka, u 000 eura

Prilog B

Tabela 12.Pregled obračunate i izdvojene obavezne rezerve , u 000 eura

Licencirane banke

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Hipotekarna banka

Podgorička banka

Crnog. kom. banka

Euromarket banka

Nikšićka banka

Pljevaljska banka

Atlas Mont banka

Montenegro-banka

Opportunity bank

Komerc. banka - Budva

UKUPNO (1-10)

2004. Decembar

2.767 5.752 11.382 3.146 839 354 2.856 2.484 699 1.984 32.263

2.596 5.750 10.973 3.070 804 346 2.625 2.522 694 1.940 31.320

2.557 5.799 11.080 3.081 758 315 2.498 2.677 695 1.989 31.449

2.651 5.794 11.442 4.612 654 298 2.605 2.361 669 2.022 33.108

2.570 6.048 10.361 5.059 580 404 3.010 2.401 716 2.017 33.166

2005.

Januar

2.682 6.158 10.683 4.671 691 437 2.972 2.381 701 2.073 33.449

2.837 6.173 10.950 5.279 627 315 2.722 2.353 734 2.119 34.109

2.510 5.847 11.164 5.029 583 307 2.738 2.415 769 2.183 33.545

2.382 5.554 11.046 4.629 511 317 2.835 2.401 717 2.230 32.622

Februar

2.342 5.672 11.053 4.229 626 288 3.281 2.321 783 2.214 32.809

2.119 5.886 11.562 3.824 541 326 3.326 2.239 881 2.337 33.041

2.191 5.833 11.728 4.095 485 338 3.066 2.226 891 2.390 33.243

2.185 5.880 12.011 3.888 555 295 2.970 2.927 962 2.334 34.007

Mart

2,284 5,968 12,136 3,954 645 249 3,307 2,896 1,043 2,299 34,781

2,261 5,980 11,608 4,140 655 236 3,007 2,612 1,157 2,239 33,895

2,043 5,927 11,666 4,322 496 227 2,870 2,608 1,515 2,257 33,931

1,986 6,050 12,022 4,237 475 229 2,880 2,469 1,750 2,338 34,436

2,104 5,931 12,250 4,772 560 243 2,670 2,496 1,704 2,229 34,959

Izvor: CBCG

PRILOZI

89

Tabela 13.Ostvarenje budžetskih prihoda i izvršenje budžetskih rashoda u 2005. godini, u eurima

*Sufici/Deficit kao razlika između ukupnih primitaka umanjenih za uzete pozajmice i kredite i ukupnih izdataka umanjenih za date po-zajmice i kredite i otplatu glavnice

Kumulativno

P R I M I C IPlan za 2005.

g.Januar Februar Mart 01.01 - 30.11.2005. g.

O P I S Iznos Iznos Iznos Iznos Iznos %

izvršenja

��

Porezi 383,369,163.83 17,579,506.88 20,695,130.20 31,553,337.87 69,827,974.95 18.21

Porez na dohodak građana 71,900,000.00 2,003,243.84 4,149,558.66 5,509,324.52 11,662,127.02 16.22

Porez na dobit preduzeća 17,259,324.80 472,843.33 1,453,719.96 2,613,297.32 4,539,860.61 26.30

Porez na imovinu i porez na promet nepokretnosti i prava 3,500,000.00 67,530.28 163,322.96 153,367.16 384,220.40 10.98

Porez na promet 243,696,594.32 13,448,658.33 12,490,604.73 19,573,387.83 45,512,650.89 18.68

Porez na međunarodnu trgovinu i transakcije 43,778,831.12 1,476,780.99 2,220,952.69 3,424,266.86 7,122,000.54 16.27

Ostali porezi 3,234,413.59 110,450.11 216,971.20 279,694.18 607,115.49 18.77

Takse 7,077,349.04 259,661.61 493,212.28 543,011.08 1,295,884.97 18.31

Ostali republički prihodi 32,617,119.32 634,103.97 1,150,273.18 1,503,895.41 3,288,272.56 10.08

Kapitalni prihodi-dividenda 5,400,000.00 0.00 0.00

Redovni prihodi 428,463,632.19 18,483,663.62 22,338,615.66 33,654,758.25 74,477,037.53 17.38

Prihodi od prodate imovine 6,000,000.00 0.00 0.00

Bespovratne pomoći 3,691,337.20 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

Pozajmice i krediti 53,608,662.79 0.00 3,054,546.00 3,568,162.91 6,622,708.91 12.35

Primici od otplate kredita 0.00

UKUPNO PRIMICI (4+5+6+7) 491,763,632.18 18,483,663.62 25,393,176.66 37,222,921.16 81,099,761.44 16.49

I Z D A C I 0.00

Ukupni tekući izdaci 402,795,322.41 9,948,246.37 23,915,525.72 27,616,679.91 61,480,452.00 15.26

Bruto zarade zaposlenih 158,580,769.11 1,202,402.01 10,439,846.08 9,943,038.34 21,585,286.43 13.61

Ostala prim. i naknade zaposlenih 12,324,684.75 18,070.67 701,148.00 1,223,924.29 1,943,142.96 15.77

Rashodi za materijal i usluge 58,315,751.40 879,750.71 3,284,782.75 4,151,626.67 8,316,160.13 14.26

Kamate 19,500,000.00 465,047.95 252,819.99 1,603,955.16 2,321,823.10 11.91

Renta 1,907,357.55 73,436.30 116,904.91 117,510.43 307,851.64 16.14

Subvencije 5,642,446.00 47,985.00 389,140.95 158,445.14 595,571.09 10.56

Besteret. davanja i soc. benefic. 144,658,073.60 7,256,553.73 8,698,883.04 10,315,549.22 26,270,985.99 18.16

Ostali izdaci 1,866,240.00 5,000.00 32,000.00 102,630.66 139,630.66 7.48

Kapitalni izdaci 27,932,114.86 19,404.53 290,857.99 683,589.67 993,852.19 3.56

UKUPNI RASHODI 430,727,437.27 9,967,650.90 24,206,383.71 28,300,269.58 62,474,304.19 14.50

Date pozajmice i krediti 6,700,000.00 239,163.87 261,594.00 267,000.00 767,757.87 11.46

Otplata dugova 41,700,000.00 3,745,433.30 832,583.65 1,673,906.54 6,251,923.49 14.99

Stalna rezerva Budžeta Republike 850,000.00 252,726.41 0.00 571,312.04 824,038.45 96.95

Tekuća budžetska rezerva 11,786,194.93 226,486.56 2,117,754.69 945,564.26 3,289,805.51 27.91

UKUPNO IZDACI 491,763,632.20 14,431,461.04 27,418,316.05 31,758,052.42 73,607,829.51 14.97

Suficit / (deficit)* 8,036,799.75 -3,985,507.74 3,837,612.37 7,888,904.38

Prilog C

90


OPIS / mjesec01.01-31.12. 2005. g.

2004. g. I II III Kumulativno

PRIHODI

Republički fond PIO 171.5 9.53 11.92 13.64 35.1

Republički fond za zdravstvo 95.0 3.08 8.43 6.81 18.3

Zavod za zapošljavanje 11.9 1.1 0.5 2.1 3.7

Fond za razvoj 0.419 0.035 0.035 0.030 0.100

RASHODI

Republički fond PIO 168.2 8.25 11.99 14.86 35.1

Republički fond za zdravstvo 94.7 5.9 7.3 7.7 20.8


Fond za razvoj 0.335 0.028 0.022 0.028 0.078

SUFICIT / DEFICIT

Republički fond PIO 3.32 1.3 -0.1 -1.2 -0.01

Republički fond za zdravstvo 0.31 -2.8 1.2 -0.9 -2.47


Fond za razvoj 0.084 0.007 0.013 0.002 0.022

Tabela 13a.Pregled prihoda i rashoda fondova Republike Crne Gore, u 0000 000 eura

Izvor: Republički fondovi u Crnoj Gori

PRILOZI

91

Tabela 14.Bilans plaćanja RCG, u 000 euraPrilog D

Izvor: CBCG

Januar-MartIndex

Razlika2004. 2005.1 2 3

ROBEUkupni izvoz 102.005 95.369 93,5 -6.636Izvoz ocarinjene robe (bez prometa sa Srbijom i Kosovom) 66.095 66.153 100,1 58Izvoz u Srbiju i Kosovo 35.910 29.216 81,4 -6.694Ukupni uvoz 205.458 163.142 79,4 -42.316Uvoz ocarinjenih proizvoda (bez prometa sa Srbijom i Kosovom) 147.388 113.861 77,3 -33.527Uvoz iz Srbije i Kosova 58.070 49.281 84,9 -8.789Saldo robne razmjene -103.453 -67.773 65,5 35.680USLUGEUkupni transportni prihodi 9.308 10.486 112,7 1.178Transport, zvanični podaci o prihodima 8.464 8.514 100,6 50Transportni prihod od Srbije 844 1.972 233,6 1.128Ukupni transportni rashodi 6.280 6.697 106,6 417Transport, zvanični podaci o rashodima 4.282 4.793 111,9 511Transportni rashodi-Srbija 1.998 1.904 95,3 -94Saldo transportnih usluga 3.028 3.789 125,1 761Ukupni prihodi od turizma 2.710 3.644 134,5 934Prihodi od stranih turista (procjena) 1.247 2.199 176,3 952Turisti iz Srbije (procjena) 1.463 1.445 98,8 -18Ukupni rashodi turizma 1.656 1.991 120,2 335Poslovna putovanja u inostranstvo, zvanični podaci 1.211 1.040 85,9 -171Crnogorski turisti u Srbiji 445 951 213,7 506Saldo turizma 1.054 1.653 156,8 599Prihodi od pružanja finansijskih usluga 469 885 188,7 416Naknade od usluga 377 683 181,2 306Naknade od usluga-izvoz/uvoz sa Srbijom 92 202 219,6 110DrugoRashodi za pružanje finansijskih usluga 1.133 1.821 160,7 688Rashodi po naknadama za pružene usluge 953 1.394 146,3 441Naknade od usluga-izvoz/uvoz sa Srbijom 180 427 237,2 247Saldo finansijskih usluga -664 -936 141,0 -272Ostali prihodi od usluga 4.089 5.989 146,5 1.900Ostali rashodi od usluga 12.362 12.041 97,4 -321Saldo ostalih usluga -8.273 -6.052 73,2 2.221Prihodi od usluga 16.576 21.004 126,7 4.428Rashodi od usluga 21.431 22.550 105,2 1.119Saldo usluga -4.855 -1.546 31,8 3.309Ukupni saldo roba i usluga -108.308 -69.319 64,0 38.989Prihodi i rashodiUkupni prihodi 26.198 30.475 116,3 4.277Kompenzacije radnicima 24.072 28.229 117,3 4.157Prihodi pojedinaca iz Srbije 1.979 1.981 100,1 2Prihodi od kamata 134 265 197,8 131Primljene dividende 13 0 0,0 -13Investicije u inostranstvuUkupni rashodi 11.361 7.712 67,9 -3.649Kompenzacije radnicima 609 2.168 356,0 1.559Troškovi za pojedince u Srbiji 387 375 96,9 -12Troškovi kamata 7.444 5.164 69,4 -2.280Plaćene dividende 2.921 5 0,2 -2.916Investicije u inostranstvu (procjena)Bilans prihoda i rashoda 14.837 22.763 153,4 7.926Tekući transferiPrihodi 21.538 15.522 72,1 -6.016Transferi u RCG iz inostranstva 7.060 7.508 106,3 448Strana pomoć 7.903 1.607 20,3 -6.296Strana pomoć, preko nevladinih i humanitarnih organizacija, finansijska i materijalna 6.575 6.407 97,4 -168Rashodi 2.635 3.467 131,6 832Transferi iz RCG u inostranstvo 2.635 3.467 131,6 832Saldo tekućih transfera 18.903 12.055 63,8 -6.848Ukupni prihodi u tekućem računu 166.317 162.370 97,6 -3.947Ukupni rashodi u tekućem računu 240.885 196.871 81,7 -44.014SALDO TEKUĆEG RAČUNA -74.568 -34.501 46,3 40.067KAPITALNI I FINANSIJSKI RAČUN 44.407 58.014 130,6 13.607Račun kapitalaTransfer kapitalaFinansijski račun 44.407 58.014 130,6 13.607Direktne investicije 9.343 161.244 1725,8 151.901Akcijski kapital 9.343 161.244 1725,8 151.901Reinvestirane zarade i nedistribuirani profiti sektoraPortfolio investicije-neto 149 7.883 5290,6 7.734Ostale investicije 13.598 -673 -14.271Zajmovi 34.490 8.743 25,3 -25.747Otplata zajmova 20.892 9.416 45,1 -11.476Promjene neto strane aktive komercijalnih banaka 19.569 -780Promjena rezervi CBCG (sredstva deponovana kod inobanaka) 1.748 -109.660Neto greške i omaške -30.161 23.513

92


Zemlja Ukupno Proizvodne dj. Uslužne dj. Nekretnine Finansij. org.

1=2+3+4 2 3 4 5

Austrija 521,965.00 - 500,000.00 21,965.00 -

Bosna i Hercegovina 2,211,838.30 - 2,211,838.30 - -

Republika Srpska 699,065.16 - 699,065.16 - -

Izrael 79,893.00 14,955.00 64,938.00 - -

Irska 27,973.00 - 27,973.00 - -

Grčka 13,397.92 - - 13,397.92 -

Italija 67,925.00 - - 67,925.00 -

Francuska 135,000.00 - - 135,000.00 -

Bugarska 700,000.00 - 700,000.00 - -

Kipar 532,730.21 - 239,415.21 293,315.00 -

Letonija 203,895.00 - 40,000.00 163,895.00 -

Njemačka 1,080,484.44 - 319,966.50 760,517.94 -

USA 895,374.00 - 845,374.00 50,000.00 -

Ruska Federacija 100,000.00 100,000.00 - - -

Madjarska 136,181,608.40 - 136,181,608.40 - -

Slovenija 758,450.00 308,240.00 - - 450,210.00

Srbija 958,241.32 33,249.10 101,992.22 823,000.00 -

Švajcarska 686,976.00 - 494,176.00 192,800.00 -

Švedska 240,148.50 - 49,948.50 190,200.00 -

Velika Britanija 15,432,497.04 - 14,244,000.00 1,188,497.04 -

Litvanija 400,000.00 - 400,000.00 - -

Estonija 10,000.00 - - 10,000.00 -

Ukraina 88,174.87 - - 88,174.87 -

UKUPNO 162,025,637.16 456,444.10 157,120,295.29 3,998,687.77 450,210.00

Tabela15.Strane direktne investicije u Crnu Goru - po zemljama 01.01-31.03.2005, u eurima

Documents

Mr Milojica Dakić Krunislav Vukčević Mr Goran Knežević ... · PDF fileUkupni krediti (u mil. eura) 281 306 9 krediti privredi 176 194 10 krediti državi 19 23 21 Centralna vlada