në Kosovë - ammk-rks.net · 2017-06-02 · Raport vjetor për gjendjen e mjedisit në Kosovë 4 Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës 1. Hyrje Hartimi i Raportit për

Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo

Qeveria - Vlada - Government

Raport vjetor për gjendjen e Mjedisit në Kosovë

Prishtinë, 2016

MINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR MINISTARSTVO SREDINE I PROSTORNOG PLANIRANJA MINISTRY OF ENVIRONMENT AND SPATIAL PLANNING

AGJENCIA PËR MBROJTJEN E

MJEDISIT TE KOSOVËS KOSOVSKA AGENCIJA ZA ZAŠTITU SREDINE

KOSOVO ENVIRONMENTAL PROTECTION AGENCY

Raport vjetor për gjendjen e mjedisit në Kosovë

2 Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës

Shkurtesat ADC Bashkëpunimi Austriak për Zhvillim

ALPS Hulumtimi i Ndotjes së Tokave Bujqësore

AMMK Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës

ASK Agjencia e Statistikave të Kosovës

BE Bashkimi Evropian

CLC Mbulueshmëria e Tokave sipas Metodologjisë CORINE

ECRAN Rrjeti Rregjional i Paraaderimit për Mjedis dhe Klimë EFAS Rrjeti Evropian i Vetëdijesimit nga Vërshimet

GHG Gazrat e Serrës

GIZ Bashkëpunimi Teknik Gjerman

IHMK Instituti Hidrometeorologjikë i Kosovës

IKMN Instituti i Kosovës për Mbrojtjen e Natyrës

IKSHPK Instituti Kombëtar i Shëndetit Publikë të Kosovës

IPA Instrumenti i Para anëtarësimit i BE-së

IUCN Unioni Ndërkombëtar i Konservimit të Natyrës

KEK Korporata Energjetike e Kosovës KMDK Kompania për Menaxhimin e Deponive të Kosovës

KRM Kompania Regjionale e Mbeturinave

KTOE Kilo Ton Oil Equivalent

KUR Kompania e Ujësjellësve Rajonal

MBPZHR Ministria e Bujqësisë Pylltarisë dhe zhvillimit Rural

MEF Ministria e Financave

MIE Ministria e Integrimeve Evropiane

MMPH Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor

MN Monument i Natyrës

MTI Ministria e Tregtisë dhe Industrisë MZHE Ministria e Zhvillimit Ekonomik

OBSH Organizata Botërore e Shëndetësisë

OE Operatorë Ekonomik

OJQ Organizatë Joqeveritare

PK Park Kombëtar

PKVM Plani i Kosovës për Veprim në Mjedis

PLVM Plani Lokal i Veprimit në Mjedis

REC Qendra Regjionale për Mjedis

RM Rezervat Natyrorë

SIDA Agjencia Suedez për Zhvillim Ndërkombëtarë SNK Strategjia për Ndryshime Klimatike

SHBO Shpenzimi Biokimik i Oksigjenit

TC Termocentral

TCA Termocentrali A

TCB Termocentrali B

UA Udhëzim Administrativ

UNDP Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara

UNEP Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim

UNFCCC Konventa Kornizë për Ndryshimin Klimatike e Kombeve të Bashkuara

ZRRUK Zyra Rregullatorë për Ujësjellës dhe Kanalizim



Përmbajtja

1. Hyrje

2. Gjendja e mjedisit dhe ndryshimet në mjedis në krahasim me raportin e mëparshëm 2.1. Ajri, 2.2. Uji , 2.3. Toka, 2.4. Biodiversiteti dhe zonat e mbrojtura, 2.5. Mbeturinat.

3. Mjedisi dhe shëndeti publik

4. Gjendja mjedisore e zonave të rrezikuara;

4.1. Zona e KEK-ut dhe ndikimi në mjedis 4.2. Zona e NewCoFeronikeli dhe ndikimi në mjedis 4.3. Zona e Sharcem dhe ndikimi në mjedis 4.4. Zonat tjera të rrezikuara.

5. Shfrytëzimi i resurseve natyrore

6. Zbatimin e Strategjisë dhe Planit të Veprimit për Mjedis 7. Masat e ndërmarra për mbrojtjen e mjedisit

7.1. Përafrimi i legjislacionit mjedisor kombëtar me Direktivat e BE-së 7.2. Inspektimi dhe kontrolli i zbatimit të Ligjit 7.3. Lejedhënia 7.4. Rehabilitimi i tokave, sipërfaqeve të ndotura dhe monitorimi i tyre 7.5. Rregullimi i shtretërve të lumenjve dhe pastrimi i tyre 7.6. Zhvillimet dhe ngecjet në forcimin e institucioneve mjedisore,

8. Investimet në mbrojtjen e mjedisit 9. Referencat

10. Shtojcat



1. Hyrje Hartimi i Raportit për Gjendjen e Mjedisit në Kosovë, është bazuar në Ligjin e Mbrojtjes së Mjedisit1. Sipas nenit 25, të këtij Ligji, Qeveria e Kosovës, me propozim të Ministrisë së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, i paraqet Kuvendit Raport për Gjendjen e Mjedisit. Raporti duhet të përmbajë të dhëna për:

gjendjen e mjedisit dhe ndryshimet në mjedis në krahasim me raportin e mëparshëm,

ndikimet mjedisore në shëndetin e popullatës, gjendjen e mjediseve të rrezikuara, zbatimin e Strategjisë së Mjedisit, Planit të Veprimit, masat e ndërmarra për mbrojtjen e mjedisit, shfrytëzimin e resurseve natyrore, zhvillimin e institucioneve mjedisore dhe financimin e sistemit për mbrojtjen e mjedisit.

Në përputhje me detyrat dhe përgjegjësitë e institucioneve qeveritare, Agjencia e Kosovës për Mbrojtjen e Mjedisit është institucioni që harton këtë dokument. Ky Raport vjetor paraqet gjendjen e mjedisit për vitin 2015, por edhe të dhëna të mëhershme zënë vend të konsiderueshëm me qëllim krahasimi. Për hartimin e raporti, AMMK ka grumbulluar të dhëna mjedisore nga institucionet monitoruese, kompanitë, operatorët, ndërmarrjet e ndryshme, publikimet, raportet dhe nga burime tjera. Të dhënat e grumbulluara janë përpunuar në informata kualitative mjedisore që tani janë prezantuar në këtë raport. Këto të dhëna janë në formë teksti, tabelash, hartash dhe paraqitjesh grafike. Përkundër angazhimit maksimal, ky raport ka edhe mangësi, që në radhë të parë janë pasojë e mungesës së të dhënave për shumë çështje të rëndësishme, mungesës së monitorimit të integruar të mjedisit, bazës ligjore dhe dobësive tjera institucionale e menaxhuese. Duhet pranuar faktin se cilësia e raportimit varet nga cilësia e monitorimit që zbatohet në shkallë vendi dhe niveli i organizimit të sistemit të informimit mjedisor. Duke ditur se këto dy sisteme mjedisore tek ne nuk janë të organizuara në nivelin e duhur, mund të arrijmë në një konkluzion se edhe mungesa e të dhënave të plota dhe besueshmëria e tyre është një tregues i rëndësishëm i gjendjes së mjedisit në Kosovë.

1 Ligji Nr. 03/L-025



Qëllimi i këtij raporti, në radhë të parë është, informimi për gjendjen e mjedisit në Kosovë mirëpo, të dhënat e tij janë një bazë e mirë edhe për ndërtimin e politikave adekuate mjedisore dhe për orientimin e zhvillimeve, planifikimeve dhe investimeve strategjike në sektorët të cilët kanë ndikim në mjedis siç janë: ekonomia, industria, energjetika, transporti, bujqësia etj. Ne i vlerësojmë, çmojmë dhe mirëpresim të gjitha angazhimet, vërejtjet dhe sugjerimet e institucioneve, ekspertëve dhe dashamirëve të mjedisit, të cilat do të na ndihmojnë shumë gjatë hartimit të publikimeve të ardhshme për ngritjen e cilësisë dhe besueshmërisë së tyre.



2. Gjendja e mjedisit dhe ndryshimet në mjedis me raportin e mëparshëm

2.1. Ajri

Cilësisë së ajrit në këtë raport pasqyron gjendjen për territorin e Kosovës duke u bazuar në matjet nga stacionet për monitorim kontinual të cilësisë së ajrit. Burim i të dhënave janë kryesisht raportet mujore, që prezantojnë të dhënat e regjistruara nga stacionet të cilat janë nën menaxhimin e IHMK. Dy nga stacionet e vendosura në Prishtinë janë reprezentative për cilësinë e ajrit ne sfondin urban (Rilindja) dhe në sfondin suburbane (IHMK), ndërsa 6 stacionet tjera të vendosura në Mitrovicë, Drenas, Pejë, Prizren, Hani i Elezit, Gjilan, janë reprezentative për cilësinë e ajrit në sfondin urban dhe stacioni i vendosur në Brezovicë është për sfondin rural. Ndërsa 3 stacione të sfondit industrial janë vendosur në zonën e KEK-ut (Dardhishtë, Palaj dhe Obiliq). (Tabela 1)

Tabela 1 . Stacionet monitoruese për cilësinë e ajrit

Nr. Emërtimi i Stacionit

monitorues

Shenja e Stac.

Lokacioni Institucioni

përgjegjës

Parametrat që maten Tipi i zonës

1 IHMK KS0101 IHMK,Prishtinë IHMK PM10,PM2.5,SO2, NOx,O3,CO

Sfondi urban

2 Rilindja KS0102 Oborri i Rilindjes, Prishtinë

IHMK PM10,PM2.5,03 Sfondi urban

3 Pejë KS0305 Sh. fillore “Lidhja e Prizrenit”

IHMK PM10,PM2.5,SO2, NOx,O3,CO

Sfondi urban

4 Prizren KS0406 Kuvendi Komunal IHMK PM10,PM2.5,SO2,

Sfondi urban

5 Brezovicë KS0507 Zona e skijimit IHMK PM10,PM2.5,

Sfondi urban

6 Hani i Elezit KS0508 Sh.fillore ”Ilaz Hallaqi”

IHMK PM10,PM2.5,SO2,NOx,O3,CO

Sfondi urb./in.

7 Gjilan KS0609 Kuvendi Komunal IHMK PM10,PM2.5,SO2,NOx,O3,CO

Sfondi urban

8 Drenas KS0103 Kuvendi Komunal IHMK PM10,PM2.5 ,SO2,NOx,CO

Sfondi urban

9 Obiliq KS0110 QMF IHMK PM10,PM2.5,SO2,NOx,O3,CO

Sfondi urban

10 Dardhishtë KS0111 Shkolla fillore IHMK PM10,PM2.5,SO2,NOx,O3,CO

Sfondi industrial

11 Palaj KS0112 Kosova Mont IHMK PM10,PM2.5,SO2,NOx,O3,CO

Sfondi industrial

12 Mitrovicë KS0204 Stacioni i meteorologjisë

IHMK CO,O3,PM10,PM2.5 Sfondi urban



Raporti përfshin vlerat mesatare mujore nga rezultatet e sistemit të monitorimit të cilësisë së ajrit në stacionet e rrjetit nacional. Duhet të potencohet se nuk ka pasur të dhëna kontinuale nga disa stacione monitoruese dhe kjo e vështirëson vlerësimin e përgjithshëm të gjendjes së ajrit. Ky fakt dhe mangësi tjera nuk janë objekt i shqyrtimit të këtij raporti, kështu që janë analizuar të dhënat të cilat kanë qenë në dispozicion. Normat e cilësisë së ajrit në bazë të së cilave është bërë vlerësimi janë të bazuara në Udhëzimin Administrativ Nr.02/2011, (Tabela 2).

Tabela 2. Normat e cilësisë së ajrit sipas Udhëzimi Administrativ Nr.02/2011. Parametri Vlerat limite Njësia

matëse Vlera limite(kufitare) µg/m3

Tejkalimet e lejuara brenda vitit

NO2 Vlera limite për 1 orë, për mbrojtjen e shëndetit të njeriut

µg/m3 200 18

Vlera limite vjetore, për mbrojtjen e shëndetit të njeriut

µg/m3 40 Nuk parashihet

Vlera limite vjetore, për mbrojtjen e vegjetacionit


SO2 Vlera limite për 1 orë, për mbrojtjen e shëndetit të njeriut

µg/m3 350 24

Vlera limite për 24 orë, për mbrojtjen e shëndetit të njeriut

µg/m3 125 3

CO Vlera limite për mesataren ditore te maksimales 8-orëshe, për mbrojtjen e shëndetit të njeriut

mg/m3 10 Nuk parashihet

PM10

Vlera limite për 24 orë, për mbrojtjen e shëndetit të njeriut

µg/m3 50 35



PM2.5


µg/m3

25

Nuk parashihet

O3 Objektivi afatgjatë, për mbrojtjen e shëndetit të njeriut


Pragu i informimit µg/m3 180 Nuk parashihet Pragu i alarmit µg/m3 240 Nuk parashihet



Sipas matjeve të realizuara nga stacionet e rrjetit për monitorimin e ajrit për vitin 2015, ndotja e theksuar vërehet nga pluhuri në formë të PM10 dhe PM2.5, ndërsa parametrat tjerë nuk tejkalojnë Vlerën Maksimale të lejuar (VML). Dallojnë stacionet e monitorimit në Obiliq me 90 ditë tejkalime të VML brenda vitit, Gjilani me 75, Prishtinë-IHMK me 74, Prishtinë-Rilindja me 66, Drenasi me 61 dhe Hani i Elezit me 45 ditë tejkalime, krahas 35 ditë sa janë të lejuara sipas Udhëzimit Administrativ Nr.02/2011, për normat e cilësisë së ajrit (shih hartën dhe figurat 1 dhe 2). Për parametrat tjerë nuk janë regjistruar tejkalime (figura 3, 4, 5 dhe 6).

Harta e indeksit të kualitetit të ajrit (Mesataret vjetore të PM10, sipas stacioneve monitoruese)

Figura 1. Mesatarja vjetore e PM10 për vitin 2015

Figura 2. Mesatarja vjetore e PM2.5 për vitin 2015

Figura 3. Mesatarja vjetore e SO2 për vitin 2015

0

10

20

30

40

50

60

70

80

µg/m3 VML, µg/m3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

µg/m3 VML, µg/m3

0

20

40

60

80

100

120

140

µg/m3 VML, µg/m3


Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës/AMMK

10

Figura 4. Mesatarja vjetore e CO për vitin 2015

Figura 5. Mesatarja vjetore te NO2 për vitin 2015

Figura 6. Mesatarja vjetore e Ozonit për vitin 2015

0

2

4

6

8

10

12

mg/m3 VML, mg/m3

0 5

10 15 20 25 30 35 40 45

µg/m3 VML, µg/m3

0

20

40

60

80

100

120

140

µg/m3 VML, µg/m3



11

Të dhëna të detajuara për parametrat e cilësisë së ajrit sipas muajve të vitit 2015, janë prezantuar në shtojcën 1, të këtij raportit dhe në Raportin, Gjenda e Ajrit në Kosovë për vitin 2015, të cilin e gjeni në web faqen ammk-rks.net. Krahasuar me vitin 2014, nuk vërehet ndonjë ndryshim në cilësinë e ajrit. Njëjtë sikurse gjatë vitit 2015 edhe gjatë vitit 2014, tejkalime janë regjistruar vetëm për Parametrat PM10 dhe PM2.5, edhe atë stacionet monitoruese në Prishtinë (Rlindja), Obiliq, Palaj, Dardhishtë, Prizren dhe Gjilan për PM10 dhe në stacionet në Dardhishtë, Prizren dhe Gjilan për paramentrin PM2.5. Më shumë informacione për gjendjen e ajrit për vitet 2013, dhe 2014, mund të gjeni në Raportin për Gjendjen e Ajrit në Kosovë për vitin 2013-2014, në ueb faqen e ammk-rks.net. Monitorimi i PM10 në ajër dhe përcaktimi i metaleve të rënda në PM10 në zonën e Drenasit, Tetor 2015 – Mars 2016 Një monitorim i PM10 në Drenas është realizuar edhe përmes projektit të financuar nga UNDP si mbështetje e sigurimin e të dhënave për nivelin e ndotjes së ajrit në zonën Drenasit, përkatësisht në zonën e veprimit të fabrikës së Feronikelit.

Objektivi i projektit ka qenë nxjerrja e të dhënave reprezentative të përqendrimit të grimcave suspenduara në ajër të madhësisë më të vogla se 10 mikrometër (μm) (PM10) dhe përqendrimit metaleve të rënda në këto grimca (në PM), në zonën e Drenasit si dhe evaluimi e të dhënave dhe identifikimin e ndikimit potencial të ndotjes krahasuar me standardet e Bashkimit Evropian për cilësi të ajrit sipas Direktivës së BE 2008/50/EC.

Mostrimi është bërë për periudhë prej 24 orëve, që do të thotë se filtri ka qenë i ekspozuar për 24 orë në ambient. Mostrat janë mbledhur në këto lokacione: Gllobar, Çikatovë e Re, Çikatovë e Vjetër dhe Lagjen e FeroNikelit. Mostrimi është e realizuar në periudhën Tetor 2015- Mars 2016. Gjatë kësaj periudhe kohore janë marrë gjithsej 103 mostra. Lokacionet e pikave të mostrimit janë përzgjedhur vende rezidenciale, të populluara dhe të cilat gjinden afër Fabrikës së FerroNikelit dhe janë konsideruar si reprezentative për vlerësimin e ndikimit të kësaj fabrikë në cilësinë e ajrit në Drenas.

Metodologjia- për matjen e përqendrimit të PM10 në ajër është përdorur pajisja portabël Airmetrics MiniVolTM Tactical Air Sampler (TAS). Përcaktimi i përqendrimit të grimcave të suspenduara në ajër (PM10) është kryer në laboratorin e Institutit Hidrometeorologjik të Kosovës (IHMK), ndërsa përcaktimi i përqendrimit të metaleve të rënda është kryer nga laboratori, Centre for Ecotoxicological Research – CETI, në Podgoricë.



12

Rezultatet- Figura 7 paraqet përqendrimin mesatar të PM në 24 h sipas muajve nga ku vërehet se në shumicën e rasteve kemi tejkalime nga vlera e lejuar, ndërsa vlerat maksimale janë shënuar në Nëntor 2015.

Figura 7: Përqendrimi mesatar i PM 10 në 24 h sipas muajve2

Nëse krahasojmë vlerat në bazë të vend mostrimeve, nga figura 8 shohim që

vlera mesatare e përqendrimit të PM10 për periudhën Tetor 2015 –Mars 2016,

për Gllobar, Çikatovë të Vjetër dhe Lagja e Feronikelit është brenda limiteve të

lejuara, ndërsa në lokacionin Çikatovë e Re, është regjistruar tejkalim i lehtë, ku

vlera mesatare për periudhën 6 mujore ka shënuar 51.67 µg/m3.

Figura 8: Përqendrimi mesatar i PM 10 sipas vendmostrimeve3

Sa i përket përqëndrimit të metaleve të rënda në PM10, janë analizuar metalet Arseni (As), Kadmiumi (Cd), Kromi (Chr), Bakri (Cu), Merkuri (Hg), Nikeli (Ni), Plumbi (Pb), Zinku (Zn) dhe Hekuri (Fe). Sipas rezultateve nga analizimi i filtrave janë regjistruar tejkalime të vlerave të lejuara (20 µg/m3) vetëm për

2 UNDP/IHMK, "Monitorimi i PM10 në ajër dhe përcaktimi i metaleve të rënda në PM10 në zonën e Drenasit, Tetor 2015 – Mars 2016". 3 Po aty.

0

10

20

30

40

50

60

70

Tetor 2015 Nëntor 2015 Dhjetor 2015 Janar 2016 Shkurt 2016 Mars 2016

Përqëndrimi mesatar i PM 10 (24 h) Vlera Maksimale e Lejuar (µg/m3) (µg/m3)

0

10

20

30

40

50

60

70

Gllabar Çikatovë e Vjetër Çikatovë e Re Lagja e Feronikelit

Përqëndrimi mesatar i PM 10 (24 h) Vlera Maksimale e Lejuar (µg/m3) (µg/m3)



13

metalin e Nikelit (Ni), në 12 raste, kryesisht gjatë muajve tetor, nëntor dhe dhjetor 2015 në të katër lokacionet e mostrimeve (Çikatovë e vjetër, Çikatovë e Re, Gllobar dhe Lagja e Feronikelit)4. Rekomandime: Me qëllim të përmirësimit të cilësisë së ajrit dhe mbrojtjes së tij nga ndotja si dhe me qëllim që të përmirësohet monitorimi dhe raportimi për cilësinë e ajrit rekomandohet, që: Të implementohet Strategjia dhe Plani i Veprimit për Cilësinë e Ajrit, Të realizohen projektet specifike me qëllim të përmirësimit të cilësisë së ajrit, Të kompletohet inventari i emisioneve dhe burimeve të ndotësve në ajër, Të funksionalizohet plotësisht sistemi nacional për monitorimit e cilësisë së ajrit me

qëllim të përmirësimit të mbledhjes, përpunimin dhe raportimit të të dhënave për cilësinë e ajrit,

Të zbatohet sistemi i drejtpërdrejtë online (në kohë reale) i raportimit të të dhënave për cilësinë e ajrit,

Të forcohen kapacitetet teknike dhe institucionale për mirëmbajtjen e rrjetit të monitorimit të cilësisë së ajrit, servisimin dhe kalibrimin e pajisjeve si dhe të bëhet akreditimi i laboratorit për cilësinë e ajrit.

Të përmirësohet bashkëpunimi në mes të institucioneve monitoruese dhe operatorëve, e sidomos në procesin e rrjedhjes së informatave, përpunimit, raportimit të tyre dhe informimit më efikas të publikut për kualitetin e ajrit.

4 UNDP/IHMK, "Monitorimi i PM10 në ajër dhe përcaktimi i metaleve të rënda në PM10 në zonën e Drenasit, Tetor 2015 – Mars 2016".



14

2.2. Uji

Edhe në Kosove, si në shumë vende të botës, shëndeti i njeriut dhe plotësimi i nevojave të tij është gjithnjë e më tepër i kërcënuar nga mungesa e ujërave të pastra. Mbrojtja, ruajtja dhe monitorimi i cilësisë së resurseve ujore është njëra prej sfidave me të mëdha mjedisore para shoqërisë sonë. Zhvillimi industrial, urbanizimi, bujqësia intensive janë vetëm disa prej faktorëve që ndikojnë në ndotjen e ujërave. Përkundër angazhimit të vazhdueshëm, shfrytëzimi i pakontrolluar i resurseve ujore dhe dëmtimi i shtretërve të lumenjve, ende mbetet një nga format e degradimit të resurseve tona ujore. Presionet në ujëra vijnë kryesisht si pasojë e rritjes së vëllimit të ujërave të shkarkuara pa trajtimin adekuat fizik, kimik e as biologjik. E gjithë kjo ndikon që në trupat ujorë të kemi rritje të vlerave në parametrat fizikë, kimik dhe mikrobiologjik. Po ashtu, ndikime të shumëfishta vijnë edhe nga reshjet atmosferike: gazrat në ajër si (NOx, SO2, CO2 etj) gjatë reshjeve atmosferike formojnë shirat acidik, që në mënyrë direkte ndikojnë në rritjen e aciditetit në ujëra. Presione të tjera nga reshjet janë shpëlarja e tokave bujqësore dhe sipërfaqeve të tjera ndotëse me ç’rast vije deri tek rritja e materieve të suspenduara, materive inorganike (fertilizerët-N, P, K, NH4+ etj) dhe atyre organike (PAH, PCB, Herbicide etj). Ndër presionet më të mëdha në trupat ujorë janë shkarkimet industriale të veprimtarive të ndryshme. Monitorimin e ujërave të lumenjve në territorin e Republikës së Kosovës e bënë Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës. Cilësia e këtyre lumenjve përcaktohet në bazë të analizave fizike, kimike dhe metaleve të rënda. Rrjeti i monitorimit ka gjithsej 54 vendmostrime (stacion monitoruese). Parametrat fizik që aktualisht monitorohen janë 10 parametra fizikë (maten 11 herë në vit), 39 parametra kimik (maten 11 herë në vit) dhe 8 metale të rënda (2 herë në vit). Në shtojcën 2 dhe 3 të raportit, janë prezantuar stacionet monitoruese të lumenjve, parametrat që monitorohen dhe frekuenca e matjeve. Në këtë raport gjendjen e ujërave e kemi pasqyruar përmes këtyre treguesve/parametrave: Oksigjeni i tretur/ mg/l O2; Karboni organik total/ mg/l C; Shpenzimi biokimik i oksigjenit/ mg/l O2 (SHBO5); Shpenzimi kimik i oksigjenit/ mg/l O2 (SHKO); Fosfori total/ mg/l P dhe Materiet totale të suspenduara/ mg/L (MTS). Vlerat e prezantuara në grafikon janë si vlera mesatare për vitin 2015. Parametrat si: oksigjeni i tretur (O2), oksigjeni biokimik i shpenzuar për 5 ditë (SHBO5), shpenzimi kimik i oksigjenit (SHKO), tregon nivelin e ndotjes organike dhe bakteriologjike të ujit i cili hyn në grupin e parametrave të cilët pritet të



15

kenë presione nga ato dukuri që u cekën më lartë. Derisa, prezenca e fosforit (Ptot) shkakton eutrofikimin në ujëra. Pellgu i Drinit të Bardhë – në këtë pellg përzgjedhja është bërë për dy lumenjtë: Drini i Bardhë, ku si vlerë mesatare vjetore e ngritur paraqitet shpenzimi kimik i oksigjenit/ mg/l O2 (SHKO), derisa lumi Ereniku rezulton me ngritje të vlerës mesatare vjetore të parametrit materiet totale të suspenduara/ mg/L (MTS). (fig.9)

Figura 9: Treguesit e përzgjedhur nga monitorimi i cilësisë së ujërave në lumenjëve-

IHMK 2015( Pellgu i Drinit të Bardhë) Pellgu i Ibrit – në këtë pellg përzgjedhja është bërë për këta lumenjtë: Ibri, Sitnica, Prishtevka, Graçanka dhe Drenica (figura 2), nga ku vërehet se lumi Prishtevka / Bresje, pothuajse me të gjithë parametrat e paraqitur tregon vlera më të ngritura, ngase vetë shtrirja e lumit është përgjatë zonës më të populluar dhe që ngërthen në vete edhe zonat industrial (fig 10).



16

Figura 10: Treguesit e përzgjedhur nga monitorimi i cilësisë së ujërave në lumenjëve- IHMK 2015( Pellgu i Ibrit)

Pellgu i Moravës së Binçit dhe Lepencit - në pellgun Morava e Binçit është përzgjedhur lumi Morava e Binçit me gjithsej katër stacione monitoruese (figura 3), ku pothuajse në të gjitha stacionet e saja monitoruese tregohen ngritje të këtyre gjashtë parametrave. Ndërsa në Pellgun Lepencit , janë përzgjedhur dy lumenj: Lepenci dhe Nerodimja. (fig 11).

Figura 11: Treguesit e përzgjedhur nga monitorimi i cilësisë së ujërave në lumenjëve-

IHMK 2015( Pellgu i Moravës së Binçës dhe Lepencit) Bazuar në këto tri grafikone (shtrirjen teritoriale të të gjitha pellgjeve), prezenca e sasisë së fosforit total/mg/l P, ku nga analizat e bëra gjatë kësaj periudhe, sasia e fosforit në ujërat e lumenjve tregon se presionet nuk paraqesin ndikim aq të shprehur tek ujërat sipërfaqësorë, sepse vlerat e tij të paraqitura në diagramet gjenden në mes 0.110 dhe 2.814mg/l P. Nga konstatojmë se ujërat sipërfaqësorë në Kosovë nuk janë të rrezikuar nga eutrofikimi. Po ashtu, edhe treguesi shpenzimi biokimik i oksigjenit (SHBO5), gjatë periudhës së monitorimit për vitin 2015, vlerat e përllogaritura gjenden në mes të 2.53 dhe 63.33 mg O2/l , që tregon për ndotje me vlerën më të lartë mesatare vjetore në lumin Prishtevka/Bresje. Edhe pse në kushte natyrore ujërat e pastra nuk posedojnë fare sasi të SHBO5, por kjo ndotje arsyetohet me faktin se ujërat sipërfaqësorë iu ekspozohen gjithnjë e më shumë shkarkimeve të ujërave të ndotura përmes të cilave dhe krijohen kushte optimale për zhvillimin e mikroorganizmave të llojeve të ndryshme ku pastaj shumimi i tyre është tejet i shpejt. Krahasuar me vitin 2014, nuk vërehet ndonjë ndryshim esencial i cilësisë së ujërave të lumenjve. Të dhënat e detajuara për gjendjen e ujërave në Kosovë për vitin 2014, mund t’i gjeni në Raportin për gjendjen e ujërave 2015, dhe në Raportin për gjendjen e mjedisit, në ueb faqen www.ammk-rks.net.



17

Përveç cilësisë së ujërave, IHMK bën edhe monitorimin e sasisë së ujërave. Monitorimi i sasisë së ujërave bëhet përmes rrjetit hidrometrik i cili përbëhet nga

një numër i stacioneve matëse nëpër lumenj, ku kryhen matje për sasinë e ujit.

Rrjeti hidrometrik përbëhet nga 25 stacione hidrometrike. Në këto stacione matet

Niveli (h) dhe Prurja (Q). Në tabelën vijuese janë prezantuar të dhënat për

nivelin e ujit H (cm), për disa stacione ku janë realizuar matjet e nivelit për vitin

2015.

Tabela 3: Vlerat mesatare vjetore të nivelit H (cm) sipas stacioneve matëse5

Nr. Stacionet Mes Max Min 1 Berkovë 0.89 1.10 0.81 2 Drelaj 0.55 0.88 0.39 3 Grykë e Rugovës 0.53 1.08 0.35 4 Klinë 0.63 0.86 0.53 5 Mirushë 0.71 2.06 0.48 6 Deçan 0.50 0.63 0.41 7 Këpuz 1.01 1.30 0.90 8 Gjakovë 0.57 1.80 0.23 9 Piranë 1.08 1.24 1.04 10 Gjonaj 2.68 6.01 1.40 11 Prizren 0.57 0.93 0.28 12 Vllashnje 0.49 0.81 0.40 13 Drenas 1.05 1.83 0.74 14 Lluzhan 1.32 3.58 0.78 15 Nedakovc 1.46 1.61 1.39 16 Vragoli 0.72 2.74 0.29 17 Milloshevë 1.15 1.87 0.91 18 Leposaviq 1.49 1.98 1.30 19 Konçul 2.31 3.19 1.91 20 Domorovc 0.78 1.35 0.59 21 Viti 0.38 0.91 0.14 22 Kaçanik 0.42 1.28 0.14 23 Brod 0.52 0.97 0.22 24 Hani i Elezit 0.46 0.97 0.38 25 Mlikë 0.80 0.93 0.72

Me qëllim të mbrojtjes dhe shfrytëzimit të qëndrueshëm të resurseve ujore gjatë vitit 2015, MMPH, ka hartuar Strategjinë Kombëtare të Ujërave 2015-2034. Qëllimi i përgjithshëm i kësaj strategjie është, menaxhimi efektiv i ujërave si një element qenësor i zhvillimit ekonomik dhe mirëqenies sociale të Republikës së Kosovës.

5 Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës



18

Në pajtim me parimin e menaxhimit të integruar të ujërave, strategjia ka qasje të gjerë multisektorale që përpiqet të përfshijë të gjitha aspektet e rëndësishme të menaxhimit të ujërave në Republikën e Kosovës, duke përfshirë përveç, tjerash edhe shërbimet më ujë të popullsisë dhe ekonomitë në zonat e banuara me: furnizim me ujë, mbledhjen e ujërave të zeza si dhe trajtimin e ujërave të zeza6. Me këtë strategji po ashtu janë definuar edhe objektivat strategjike për shfrytëzimin efiçent të ujërave, si dhe qeverisje të drejtë dhe efektive të ujërave.

Rekomandimet:

Mungesa e monitorimit të ujërave nëntokësorë është një problem që kërkon zgjidhje.

Vëmendje dhe rendësi të veçantë duhet t’i kushtohet edhe ngritjes së infrastrukturës ujore, ngritjes së impianteve për trajtimin e ujërave të ndotura dhe adaptimit ndaj ndryshimeve klimatike në sektorin e ujërave,

Kompletimi i legjislacionit në sektorin e ujërave dhe transpozimit të tij me direktivat e Bashkimit Evropian, si dhe miratimi i Strategjisë Kombëtare për Ujëra, janë ndër prioritetet kyçe të sektorit.

6 Strategjia Kombëtare për Ujërave e Kosovës 2015-2034



19

2.3. Toka (dheu)

Mbrojtja e tokës është një aktivitet i interesit të përgjithshëm të shoqërisë i cili kryhet në përputhje me Ligjin për Mbrojtjen e Mjedisit. Rëndësia e tokës është multidimesional dhe i pa zëvendësueshëm për popullatën, si bazë për prodhimin e ushqimit dhe jetës në tokë. Që nga viti 2005 është në fuqi edhe Ligji për tokën bujqësore, i cili si qëllim kryesore ka krijimin e rregullativës ligjore për shfrytëzimin, mbrojtjen dhe rregullimin e tokës bujqësore. Ndotja e tokës konsiderohet prania e mbetjeve të rrezikshme të cilat zakonisht nuk janë prodhime të proceseve pedogjenetike normale dhe të cilat shkaktojnë prishjen e funksioneve të tokës. Degradimi i tokës në Kosovë ndodh veçanërisht përgjatë vijave kryesore të rrugëve dhe është një nga format më të përhapura dhe më kërcënuese të dëmtimit të tokës dhe mjedisit. Raporte të ndryshme tregojnë së zëniet e tokës nga ndërtimet, degradimi i tokës për aktivitete dhe përfitime ekonomike, si dhe vendimmarrja jo e favorshme për tokat, informacion ky në të cilën tregon për një trend negativ të ruajtjes së tokave për gjeneratat e ardhshëm. Degradimi i tokave është si rezultat i disa faktorëve specifik, si: Faktorët natyrorë (Të reshurat e mëdha dhe Vërshimet, Erozioni dhe rrëshqitja e tokës dhe

thatësira) dhe Faktori njeri (Presionet e vazhdueshme të ndërtimit nga urbanizmi

kaotik, ngjeshja e tokës, ndotja nga veprimtarit ekonomike dhe industriale(ndotja

kimike, ndërhyrjet në gërryerje, në hapje të rrugëve dhe eksploatimi i lumenjëve

etj).

Gjithsej sipërfaqja e tokës bujqësore në Kosovë është 512,000 ha tokë. Sipërfaqja e shfrytëzuar e tokës për prodhimtari bujqësore në vitin 2014 ishte 413,635 ha, ose 80% të sipërfaqes së përgjithshme të tokës. Kjo sipërfaqe është e shfrytëzuar nga 129,884 ekonomi familjare, me një mesatare të sipërfaqes së tokës së shfrytëzuar bujqësore prej 3.2 ha per ekonomi familjare. (tab.4)

Tab 4. Shfrytëzimi i tokës bujqësore në Ekonomitë Bujqësore, 2014 Numri Ekonomive

Bujqësore Sipërfaqja (ha)

Sipërfaqja e tokës - gjithsej 130,662 512,000 Sipërfaqja e shfrytëzuar e tokës bujqësore 129,884 413,635 Tokë e punueshme – ara 113,231 180,381 Kopshte 46,458 1,055 Livadhe dhe kullosa të përhershme (përfshirë tokën e përbashkët)

79,761 224,411

Kulturat shumëvjeçare 24,909 7,788 Pemët 19,619 4,390 Vreshtat 6,242 3,215



20

Fidanishtet 698 183 Tokë bujqësore e papërdorur 18,317 17,142 Tokë pyjore 1 58,874 66,558 Tokë jo bujqësore 125,515 14,665 Përdorimi i tokës për prodhime bujqësore është e nivelit të mire duke pasur një ndërgjegjësim më të lartë të bujqve në vitet e fundit si dhe mbështetjet nga benificionet dhe grante të shumta të dhëna nga institucionet vendore dhe ndërkombëtare. Rezultatet e Regjistrimit të Bujqësisë 2014 tregojnë se në Kosovë janë gjithsej 130,775 ekonomi Bujqësore7. Madhësia mesatare e Ekonomisë Bujqësore në Kosovë, për sa i përket tokës së punueshme-arave është shumë më e vogël sesa në shumicën e shteteve të BE-së, por është e ngjashme me shtetet fqinje. Madhësia mesatare e Ekonomisë Bujqësore në Kosovë është 8 herë më e vogël se mesatarja në BE.8 Në Kosovë akoma nuk ka sistem të monitorimit të cilësisë së tokave (dheut). Një hulumtim për ndotjet e tokave bujqësore është realizuar në saje të fondeve të EU dhe i implementuar nga GIZ dhe NIRAS. Projekti është realizuar brenda 2 viteve 2013-2014. Ky projekt ka monitoruar tokat bujqësore të 17 komunave të Kosovës i cili ka përfshirë 214.749 ha. Në këtë sipërfaqe janë marrë 2840 mostra dheu. Sipas raportit final janë nxjerrë rezultatet se ndotja e tokës bujqësore në Kosovë është e kufizuar në fusha të caktuara në të cilën janë identifikuar edhe me herët nga MMPH/AKMM. Këto vende nuk janë përdorur për kulturat bujqësore. Problemet kryesore të identifikuara në këtë projekt mund të ndahet në 3 çështje të veçanta që do të thotë; problemet me mbrojtjen e tokës bujqësore që gjenden në të gjithë zonën e

projektit,

probleme të lidhura me praninë dhe transmetimin e ndotësve (kryesisht

metalet e rënda) në zinxhirin e ushqimit, dhe

besimit të publikut në sistemin e menaxhimit të sigurisë ushqimore (FSMS)

në Kosovë.

7 MBPZHR;Raporti i gjelbër, 2015 8 ASK; Regjistrimi I Bujqwsisw nw Republikwn e Kosovws, 2014.



21

Harta: monitorimi i tokave në komunat e Kosovës 9

9 Të dhenat nga projekti “Studimi i ndotjes së tokave në Kosovë 2015”



22

Monitorimin e mjedisit në Kosovë sipas paragrafit 1, të këtij neni e bënë Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinorë, personat juridikë ose fizikë që me veprimtarinë ose me aktivitetin e tyre mund të ndotin mjedisin si dhe personat e autorizuar nga ndotësi ose Ministria.10 Ndërsa Instituti Bujqësor i Kosovës bënë kontrollin i cilësisë së in puteve bujqësore, ushqimit dhe ambientit jetësor. Rekomandime për menaxhimin e qëndrueshëm të tokës bujqësore në të ardhmen: Të bëhet menaxhimi i mbeturinave sipas standardeve në tërë Kosovën, si dhe

të fillojë ndërtimin e impianteve të trajtimit të ujërave të zeza për industrinë dhe ujërat urbane të përdorura;

Të nxitet përdorimi i teknologjive më të mira në dispozicion (BAT) për menaxhimin e minierave dhe ujërave të zeza, dhe për kontrollin e ujë rrjedhave e deponive;

Të monitorohen të ashtuquajturat “hotspotet mjedisore” dhe të aplikohet rehabilitimi i tyre.

Të vazhdojë monitorimi i parametrave të cilësisë së tokës, pjellorisë së saj si dhe parametrat për cilësi të ushqimit,

Të vazhdojë monitorimi i tokave edhe për 21 komunat tjera, të cilat nuk janë përfshirë gjatë këtij projekti.

Të respektohen masat ligjore institucionale, teknike, financiare, shkencore në

përcaktimin e përgjegjësive institucionale.

Të hartohet dhe të miratohet një program i monitorimit të përhershëm të

tokave bujqësore dhe atyre industriale,

Të bëhet planifikimi i përdorimit të tokës në harmoni me konceptet e

zhvillimit të qëndrueshëm.

10 Ligji Nr. 03/L-025 per mbrojtjen e mjedisit



23

2.4. Zonat mbrojtura dhe biodiversiteti

Numri i zonave të mbrojtura të natyrës në Kosovë (2016) është 173 dhe përfshijnë sipërfaqe prej 126070.29 ha , ose 11.55% e sipërfaqes së Kosovës. Në kuadër të këtyre zonave hyjnë: 19 Rezervate Strikte të Natyrës, (“Koretnik”, “Lubeteni” “Rezervati i Arnenit”, “Maja e Ropsit”, “Rusenica”, “Kamilja”, “Pisha e Madhe”, Bistra, etj.), 2 Parqe Kombëtare (PK “Sharri”, PK “Bjeshkët e Nemuna”), 1 Park natyre (Pashtriku dhe liqeni i Vermicës ) 146 Monumente të Natyrës (“Burimi i Drinit të Bardhë me shpellën e Radavcit”, “Shpella e Gadimes”, “Ujëvarat e Mirushës”, “Gryka e Rugovës”, “Kanioni i Drinit të Bardhë te Ura e Fshejtë”, “Trungu i Rrapit në Marash”, Shpella e Panorcit, etj.,), 5 peizazhe (“Gërmia”, “Shkugëza”, etj. ), dhe 1 Zonë e Veçantë e Mbrojtur e Zogjve (“Ligatina e Hencit-Radevës”). (tab.5).

Sipërfaqen më të madhe të zonave të mbrojtura e përbëjnë Parqet Kombëtare: “Bjeshkët e Nemuna” dhe “Sharri”, Parku i natyrës “Mali Pashtrik dhe Liqeni i Vermicës” Peizazhi i Mbrojtur “Germia” dhe MNRV “Ujëvarat e Mirushë” etj.

Tabela 5. Zonat e Mbrojtura të Natyrës sipas kategorive (2016)

Kat. e IUCN-së

Emërtimi Nr. Sipërfaqja/ha Pjesëmarrja e ZM në %

I Rezervatet Strikte të Natyrës 19 10,885.82 0.99

II Parqet Kombëtare 2 115,957 10.6

III Monumentet Natyre 145 6,010.79 0.56

V Park Natyre 1 5,934 0.5

V Peizazh i Mbrojtur 5 2.437 0.2

V Zonë e Veçantë e Mbrojtur e Zogjve

1 109.5 0.01

Totali 173 126070.29 11.55 %11

11

Sqarim: kjo sipërfaqe e zonave te mbrojtura nuk përfshinë zonat e mbrojtura që gjenden në kuadër të

Parqeve Kombëtare Sharri dhe Bjeshkët e Nemuna



24

Gjatë vitit 2015 - 2016 më iniciativën e Institutit të Kosovës për Mbrojtjen e Natyrës, janë përgatitur arsyetime profesionale për marrjen nën mbrojtje ligjore dhe 68 objekte/zona të reja të natyrës, prej tyre: 18 rezervat strikte të natyrës, 46 monumentet, 1 Park i Natyrës dhe 3 Peizazhe të Mbrojtura. Gjatë kësaj periudhe është bërë monitorimi i zonave të mbrojtura dhe dhënia e rekomandimeve si dhe mendimet profesionale për ndërhyrjen në natyrë. Gjatë vitit 2015/16 financuar nga Qeveria e Kosovës është realizuar projekti për shënjimin e zonave të mbrojtura-monumenteve të natyrës, ku janë shënjuar 130 monumente të natyrës. Flora dhe vegjetacioni- Kosova edhe pse është një shtet me sipërfaqe të vogël (10.908 km2) është mjaftë e pasur në aspektin e shumëllojshmërisë bimore. Sipas shënimeve të autorëve të ndryshëm mendohet së në Kosovë janë prezent afro 2.800 - 3.000 lloje të florës vaskulare.12

Prerja e pyjeve pa kriter, degradimi i habitateve, ndryshimet klimatike globale janë faktor që po ndikojnë direkt që lloje të ndryshme bimore dhe shtazore të përballen me rrezik të zhdukjes. Habitate të rëndësishme janë duke u dëmtuar e degraduar dhe ekosistemet po destabilizohen si pasojë e ndërhyrjes së njeriut në veçanti në ekosistemet afër vendbanimeve. Në vitet e fundit si pasojë e prerjes së pyjeve pa kriter dhe përfshirjes nga zjarret e sipërfaqeve të mëdha të pyjeve, lloje të ndryshme rrezikohen të humbin habitatin e tyre dhe ardhjes në shprehje të llojeve invazive të cilat shpesh arrijnë të ndryshojnë strukturën floristike të ekosistemeve.

Edhe pse fito diversiteti i Kosovës është shfrytëzuar me shekuj, brengosë fakti që kohëve të fundit ky shfrytëzim është jo shumë racional dhe pa planifikim, gjë që në të ardhmen mund të rezultojë me pasoja të paparashikueshme. Dëme të mëdha po i shkaktohen bimëve mjekuese, aromatike dhe industriale nga grumbullimi pa kriter i tyre.

Fauna- Në aspektin e faunës Kosova karakterizohet me një llojshmëri të madhe të llojeve, edhe pse hulumtimet në këtë drejtim nuk kanë përfunduar.

Gjendja e përgjithshme e faunës është e mirë si rezultate i zgjerimit të sipërfaqeve të zonave të mbrojtura. Dëmtimi i faunës në Kosovë ndodhë nga gjuetia ilegale që paraqitet kohë pas kohe, në veçanti gjatë vikendit në hapësirat e zonave të mbrojtura.

12

Libri i Kuq i flores vaskulare te Republikes të Kosovës



25

Kaprolli (Capreolus capreolus) Buteo buteo (Petriti minjngrënës)

Nga gjuetia ilegale më të rrezikuar janë kaprojtë dhe dhitë e egra, ndërsa zhvillim të mirë kanë ariu i murrmë dhe ujku. Të rrezikuara janë gjithashtu edhe llojet e shpendëve grabitqar.

Llogaritet se në Kosovë jetojnë rreth 250 lloje të kurrizorëve, 200 lloje të fluturave dhe mbi 500 taksona të makro zoobentosit të ujërave. Numri i saktë i llojeve të faunës duhet të përcaktohet në bazë të inventarizimit që planifikohet të zbatohet në të ardhmen si gjatë hartimit të Librit të Kuq për faunën ashtu edhe në kuadër të projekteve tjera.

Monitorimi i llojeve të rrezikuara të gjitarëve- Në kuadër të aktiviteteve për

monitorimin dhe inventarizimin e biodiversitetit në zonat e mbrojtura të natyrës,

gjatë vitit 2015/2016 AMMK -ja, përkatësisht Instituti për Mbrojtjen e Natyrës ka

filluar vendosjen e pajisjeve monitoruese në pjesë të ndryshme në dy Parqet

Kombëtare, “Sharri” dhe “Bjeshkët e Nemuna”.

Vendosja e kamerave kurth është realizuar në disa pjesë të Parqeve ku besohet se janë zona të mundshme të lëvizjes së kafshëve të egra. Gjatë kësaj periudhe janë siguruar të dhëna për praninë e llojeve të gjitarëve si: Ariu i murrmë (Ursus arctos), Kaprolli (Capreolus capreolus), Dreri (Cervus elaphus), Derri i egër (Sus scrofa), Dhelpra (Vulpes vulpes), Macja e egër (Felis sylvestris), vjedulla (Meles meles) si dhe disa lloje tjera të zakonshme.

Nga prania e numrit të konsiderueshëm të tyre, mund të konstatohet se gjendja e faunës në zonat e mbrojtura relativisht është emirë, veçanërisht në parqet kombëtare (“Sharri” dhe “Bjeshkët e Nemuna”).



26

Rekomandimet: Të bëhet hulumtimi dhe inventarizimi i llojeve dhe habitateve, Të hartohet Lista e Kuqe e faunës së Kosovës, Të bëhet monitorimi i vazhdueshëm i gjendjes së llojeve të rralla dhe të

rrezikuara bimore dhe shtazore, Mbrojtja e habitateve të llojeve të rralla dhe të rrezikuara si dhe përgatitja e

arsyetimeve profesionale për shpalljen e zonave të mbrojtura të zogjve dhe habitateve sipas rrjetit ekologjik Natyra 2000.

Themelimi i organeve menaxhere për zonat e mbrojtura, Aprovimi i Planit Hapësinor për Parkun Kombëtarë “Bjeshkët e Nemuna”

Hartimi i Planit Menaxhues për për Parkun Kombëtarë “Bjeshkët e Nemuna”

Ngritja e kapaciteteve të punonjësve në zonat e mbrojtura,

Rritja e stafit në IKMN.



27

2.5. Mbeturinat

Deponitë sanitare- Gjendja e deponive sanitare në Kosovë nuk është e

kënaqshme si pasoje e keq menaxhimit te tyre. Në shumicën prej tyre kemi

rrjedhje te ujerave te zeza nga deponia. Gjithashtu edhe kompakti dhe mbulimi i

mbeturinave nuk bëhet me rregull dhe sipas kritereve që kërkohen.

Deponia sanitare në Mirash

Deponia sanitare në Pejë



28

Tabela 6: Sasia e mbeturinave sipas deponive sanitare 2013-2015

Deponitë Sanitare Totali në TON 2013

Totali në TON 2014

Totali në TON 2015

Prishtinë 89,806.18 88,803.29 104,742.68

Gjilan 36,378.46 21,263.30 38,244.60

Prizren 58,994.49 44,490.70 79,661.07

Podujevë 7,858.09 7,679.20 10,315.42

Pejë 36,475.00 38,950.00 44,424.00

Mitrovicë 36,190.61 40,284.64 39,546.52

Ferizaj 14,345.26 23,462.00 13,801.23

Totali i deponive 280,048.09 264,933.13 330,735.52

Sasia e mbeturinave te deponuara në deponitë sanitare në Kosovë është në rritje

siç vërehet edhe nga tabela 6. Sasia më e madhe e mbeturinave është deponuar

në deponinë sanitare në Mirash ndërsa sasia me e vogël në deponinë sanitare në

Podujevë.

Edhe sasi e mbeturinave të deponuara për kokë banori ka shënuar trend të rritjes

(figura 12).

Fig. 12. Sasia e mbeturinave e deponuara kg/cap

Deponitë ilegale – Gjatë muajit maj AMMK ne bashkëpunim me GIZ ka bërë identifikim e deponive ilegale ne 16 komuna të cilat janë pjesë e projektit të GIZ “Gara për mjedis të pastër”. Për identifikimin e këtyre deponive ilegale u formuan grupe të terrenit me përbërje: një ekspert nga AMMK ose GIZ, një zyrtar nga komuna dhe një zyrtar nga Kompania Regjionale për Mbeturina.



29

Në tabelën 7, janë të paraqitura të dhënat ne forme tabelore për numrin e deponive ilegale të identifikuara nëpër këto komuna. Në bazë të të dhënave të grumbulluara, numri më i madhe i deponive ilegale është identifikuar në komunën e Pejës (123) të Drenasit (137), të Lipjanit (105) dhe atë të Prishtinës (95). (tab 7)

Tab 7. Numri i deponive ilegale sipas komunave

Nr. Komuna Numri i deponive ilegale

1 Drenas 137

2 Graçanica 32

3 Obiliq 55

4 Ferizaj 61

5 Istog 82

6 Klina 57

7 Fushe Kosova 43

8 Kaçanik 35

9 Lipjan 105

10 Podujeve 41

11 Skenderaj 71

12 Mitrovicë 41

13 Prishtine 95

14 Vushtrri 57

15 Peja 123

16 Shtime 27

17 Totali 1062

Mbeturinat spitalore- Këto mbeturina trajtohen në shtatë impiante për trajtimin e tyre të cilat janë të vendosura në qendrat kryesore të spitaleve në Kosovë. Bazuar në të dhënat e grumbulluara nga AMMK kemi rritje te sasisë së mbeturinave spitalore të trajtuara nga viti 2014 me 417822 kg në vitin 2015 me 481375 kg të trajtuara. Sasia më e madhe e mbeturinave spitalore te trajtuar për vitin 2015, është në impiantin e vendosur në QKUK në Prishtinë, ndërsa më e vogla edhe për vitin 2015, është në Gjakovë. Përpos impiantit të Gjakovës, të gjithë të tjerët janë duke funksionuar me kapacitet të plotë të trajtimit të mbeturinave spitalore. (tab. 8).



30

Tab.8 Sasia e mbeturinave spitalore te trajtuara për vitin 2015

Nr. Impianti Sasia/kg

1 Prishtine 205967 2 Prizren 91760

3 Pejë 44418

4 Ferizaj 52082

5 Gjilan 26591

6 Gjakovë 9365

7 Mitrovicë 51192

8 Totali 481375

Trajtimi i mbeturinave në Kosovë- Gjatë vitit 2015, AMMK ka bërë identifikimin e të gjitha kompanive që merren me trajtimin e mbeturinave ne Kosovë. Si rezultat i këtij hulumtim ka dal se në Kosove janë gjithsej 72 kompani te cilat merren me trajtim te mbeturinave. Komunat me më së paku kompani për trajtimin e mbeturinave janë Deçani, Ferizaj, Skenderaj Klina dhe Graçanica me nga një kompani, ndërsa komunat me më se shumti kompani janë Vitia, Podujeva dhe Prishtina me nga gjashtë kompani. Ne tabelën ne vijim janë paraqitur llojet e trajtimit te mbeturinave dhe numrin e kompanive qe merren me to. (tab.9).

Tab.9 Numri i kompanive që merren trajtim të mbeturinave

Nr. Lloji i mbeturinave qe trajtohen Numri i kompanive

1 Mbeturina Metalike 55

2 Mbeturina Elektrike dhe Elektronike 19

3 Mbeturina të Plastikes 36

4 Akumulatorë 14

5 Mbeturina të letrës dhe kartonit 12

6 Mbeturina të gomës 5

7 Tjera 11



31

Harta: shtrirja hapësinore e kompanive që merren me riciklim të mbeturinave

Rekomandime: Me qëllim të përmirësimit të sistemit për menaxhimin e mbeturinave rekomandohet që përveç implementimit të Strategjive dhe Planeve në sektorin e mbeturinave të punohet edhe më tutje në fuqizimin e institucioneve qendrore, lokale dhe kompanive për menaxhimin e mbeturinave, në hartimin dhe zbatimin i projekteve, planeve dhe programeve për riciklimit, trajtimit dhe ripërdorimin e mbeturinave dhe në ngritjen e vetëdijesimit.



32

3. Mjedisi dhe shëndeti publik Zhvillimi i sistemit të informimit shëndetësor ka rëndësi të veçantë në radhë të parë për sigurimin e informacionet për sëmundjet me origjinë ambienti, sëmundjet e shkaktuara nga epidemitë dhe pandemitë, lëndimet (në punë, në komunikacion, apo gjetiu), për masat mbrojtëse, promovimi dhe nxitja e sjelljeve të shëndosha, përgjigja efikase ndaj katastrofave natyrore, sigurimi i kualitetit dhe qasjes së barabartë në shërbimet shëndetësore etj.13 Është evidente se ndotja e mjedisit shkakton problem serioze ne shëndetin publik si: sëmundjet diarreje, respiratorë, të zemrës, të lëkurës, vdekje të parakohshme si dhe sëmundje te tjera. Ndotja e mjedisit me theks të veçantë ndotja e ajrit dhe ujit është një ndër rreziqet me të mëdha për shëndetin e popullatës. Prandaj, është kruciale që ndotja e mjedisit të jetë në fokus të prioriteteve nga Institucionet qendrore dhe lokale. Faktorët të cilët ndikojnë në ndotjen e ajrit dhe ujërave në Kosovë janë industria energjetike, industria metalurgjike, minierat, deponitë minerare, industriale dhe urbane, transporti, bujqësia etj. Ndotja e ujërave shpesh herë shkaktohet edhe nga vërshimet që si pasojë mund të përkeqësojnë cilësinë e ujërave, kontaminimin e puseve që furnizojnë banoret e viseve rurale me ujë të pijshëm dhe vështirësi në sistemin e përpunimit dhe furnizimit me ujë të pijshëm. Është e ditur së rrjetet e kanalizimit shpesh herë janë të bllokuar nga mbeturinat duke mundësuar që në rast të reshurave apo vërshimeve të dalin në sipërfaqe ujerat me origjinë fekale që paraqesin rrezik potencial për shpërthime epidemike të sëmundjeve ngjitëse. Njeriu i atakuar qoftë direkt apo indirekt nga ndotja e mjedisit po ndikon negativisht në shëndetin e popullatës duke shkaktuar sëmundje të formave akute apo kronike. Monitorimin e gjendjes së shëndetit publik e bënë MSH/IKSHPK. Ky institucion për vitin 2014/ 2015, ka përcjellë dhe monitoruar situatën epidemiologjike me sëmundje ngjitëse dhe sëmundjeve tjera të shfaqura në vend. Në periudhën janar – dhjetor, 2014 janë raportuar gjithsej 127449 sëmundje infektive me mbi 7374.5 në çdo 100000 banorë. Në vitin 2015 numri i këtyre sëmundjeve është më i ulët krahasuar me periudhën e njëjte të vitit 2014 (137591 raste të sëmundjes ose 7578.2 mbi/100.000 banorë). Në këtë rënie të numrit të rasteve ka ndikuar paraqitja më e ulët e rasteve të Diarresë akute, ITPR/ARI dhe Parotitit epidemik, (Tab.10).

13 http://www.niph-kosova.org/index.php?option=com_content&vieë=article&id=10&Itemid=3



33

Tab. 10. Sëmundjet ambientale dhe incidence e tyre gjatë viteve 2014-2015 Sëmundjet 2014 2015

Rastet Mbi 100000 banor

Rastet Mbi 100000 banor

ITPR-Pneumonia/ARI 15242 839.4 12133 664 SARI (Formë e rënd e pneumonisë)

521 28.7 66 3.6

Influenca sezonale 39758 2189.7 41798 2287.5 Diarreja akute 66196 3635.8 60361 3303.4 Varicela 8651 476.4 7172 392.5 Sindromi i diarresë me gjak

38 2.1 22 1.2

Sindroni meningjeal 188 10.3 250 13.6 EHKK 5 0.2 1 0.05 EHSV 14 0.7 2 0.1 Ëest Nile virus 4 0.2 2 0.1 Sëmundja e lajmit 14 0.7 3 0.1 Leishmaniasis 3 0.1 0 0 Malaria - - 4 0.2 Sindrome me ethe ekzantematike

21 1.1 23 1.2

Pertussis 16 0.8 39 2.1 Parotiti epidemik 3743 206.1 1900 103.9 TBC 834 45.9 770 42.1 Intoxicatio alimentaris 684 37.6 1202 65.7 Verdhëza akute A 154 8.5 124 6.7 Verdhëza B 52 2.8 63 3.4 Verdhëza C 14 0.7 12 0.6 Verdhëza toxice 0 0 2 0.1 Typhus abdominalis 6 0.3 3 0.1 Sallmonelosis 53 2.9 81 4.4 Rota virus 117 6.4 75 4.1 Tularemia 105 5.8 378 20.6 Lymphadenitis 92 5.1 192 10.5 Leptospirosis 6 0.3 3 0.1 Bruceloza 34 1.8 31 1.6 Anthrax 6 0.3 - - Tetanosis 0 0 2 0.1 Echinoccocosis 0 0 4 0.2 Toxoplasmosis 0 0 14 0.7 Vulnus morsum viperi 9 0.5 13 0.7 Sëmundjet tjera ngjitëse 752 33.8 592 32.3 Total 137591 7578.2 127449 7374.5



34

Siç edhe vërehet nga tabela 10 rastet me sëmundje të influencës sezonale raportohet në numër më të lartë gjatë viti 2015, Sëmundjet të cilat raportohen në mënyrë të agreguar (grumbulluar), janë paraqitur 127449 raste. Numri me i madh i këtij grupi të sëmundjeve i takon Diarresë akute e cila raportohet me 60361 raste apo 3303.4/100000 banorë. Origjina e kësaj sëmundje lidhet me infrastrukturën jo mirë të rregulluar siç është furnizimi me uji të pijshëm nga burimet e pakontrolluara-puset, ndërprerja e gjatë e ujit nga ujësjellësi, mungesa e kanalizimit, prezenca e mbeturinave afër burimeve të ujit, higjiena e dobët dhe kushte e dobëta socio-ekonomike në vend. Sa i përket rasteve të pneumonisë/ARI, është mjaftë e lartë me 12133(mbi 664/100000 banorë), të cilat mund të jenë pasojë e paraqitjes se infeksioneve të sipërme respiratore por edhe mundësia që një pjesë e tyre janë raste me influence me komplikime si dhe ndotja e mjedisit. Vlen të përmendet se ethet hemorragjike (EHKK&EHSV), në vitin 2015, raportohet vetëm një rast me EHKK dhe 2 raste me EHSV. Rastet e vdekjeve nga sëmundjet ngjitëse në Kosovë, në vitin 2015, janë të regjistruar 37 raste. Nga këto raste numri me i lartë i vdekjeve është nga Sepsa(8), Meningoencefalitet ac.(8) purulente (4) dhe SARI(5) raste. 14 Në vitin 2014, Numri rasteve të reja të pacienteve më sëmundje kancer (malinje dhe beninje) është 2989 raste. Përqindja e të sëmurëve te gjinia femërorë është 46% dhe të meshkujt 54% te rasteve. Numri më i madh i personave të prekur nga sëmundjet malinje është shënuar në komunën e Prishtinës me 557, raste ose 18,6% , pasuar nga Peja me 228 raste ose 7.6 %.15 Sa i përket numrit te rasteve më këtë sëmundje për vitin 2015, akoma nuk ka ndonjë raport zyrtarë por sipas institucioneve shëndetësore kjo sëmundje ka një rritje të lehtë prej vitit në vit. Me qëllim të rritjes së cilësisë së jetës dhe mbrojtjes së shëndeti publik, një nga veprimet më të rëndësishme institucionale është përmirësimi i kushteve të sanitacionit dhe mjedisit në përgjithësi. Së këndejmi në Kosovë që nga pas lufta e deri më sot janë bërë investime të vazhdueshme. Cilësia e ujit e ofruar nga KRU, ka qenë përgjithësisht e kënaqshme dhe në përputhje me Udhëzimin Administrative 16/2012. Megjithatë, ka pasur disa shqetësime momentale në KRU (Prishtina dhe Hidromorava, Hidroregjioni Jugor), të cilat janë adresuar dhe shpejtë është kthyer cilësia e duhur e ujit. Në total janë 11,286 mostra të analizuara nga IKSHPK në vitin 2014, prej të cilave 7,794 i janë nënshtruar testimeve mikrobiologjike, përderisa dështimet, janë evidentuar në 221 sosh apo 2.8%. Kjo d.th. se 97.2% e mostrave janë në përputhje me vlerat parametrike të standardeve vendore.

14 IKSHPK; Buletini vjetor i sëmundjeve infective, janar-dhjetor, 2015. 15 Agjencia e Statisitkave të Kosovës; Statistikat e Shëndetësisë, Prishtinë, 2014



35

Në aspektet fiziko-kimike, janë analizuar gjithsej 3,492, mostra dhe vetëm 36 prej tyre apo 1.0%, nuk i kanë përmbushur vlerat parametrike të standardeve. Në përgjithësi kualiteti i ujit në mesatare të sektorit ka rënë nga 98.4% gjatë vitit 2013 në 97.7% .16 Një tjetër tregues për shëndetin publik është edhe jetëgjatësia në lindje. Sipas të dhënave nga ASK, mesatarja e jetëgjatësisë në lindje e popullatës është mbi 76 vite. Kjo mesatare për gjininë femërore sillet mbi 79 vite ndërsa për gjininë mashkullore mbi 74. Gjithashtu edhe numri i vdekjeve normale apo edhe te shkaqeve te vdekjeve, mundë të përdoret si tregues për të prezantuar trendin e zhvillimeve në shëndetin publik. Rekomandime: Me qëllim të përmirësimit të shëndetit publik në përgjithësi, por edhe vlerësimit të ndikimit të gjendjes së mjedisit në shëndetin publik rekomandohet që: Të bëhen hulumtime më të detajuara për ndikimin e ndotjes së ajrit, ujit dhe

tokës në shëndetin publik. Të grumbullohen informacione dhe të dhëna të veçanta për numrin e

sëmundjeve ngjitëse dhe sëmundjeve ambientale dhe të hartohen raporte të rregullta për kualitetin e ujit të pijes të cilat do të duhej të jenë në dispozicion të publikut.

Të investohet edhe më në përmirësimin e kualitetit të ujit të pijes dhe monitorimin e rregullt të tij,

Përdorimi i teknologjive të reja në energjetikë dhe industri si dhe favorizimi i përdorimit të burimeve të ripërtërimë të energjisë me qëllim të përmirësimit të cilësisë së ajrit, por edhe të shëndetit publik.

Të bëhet rehabilitimi i zonave të ndotura.

16

ZRRUK; Raporti vjetor i performances për ofruesit e shërbimeve të ujit në Kosovë në2014



36

4. Gjendja mjedisore e zonave të rrezikuara __________________________________________________________ 4.1. Zona e KEK-ut dhe ndikimi në mjedis KEK-u në kuadër të përmbushjes së obligimeve ligjore, raporton në mënyrë të rregullt çdo muaj dhe për secilin vit të kaluar dërgon raport vjetor për gjendjen e mjedisit. Raporti vjetor përmban të dhëna për bilancin material dhe energjetik, cilësinë e ajrit, emisionet në ajër, cilësinë e ujërave në zonën e operimit të KEK-ut, gjendja e mbeturinave, radioaktivitetit, zhurmës, vibracioneve, ri kultivimit dhe të dhëna për projektet në përgjithësi. Objekt i këtij vlerësimi të gjendjes mjedisore pikërisht do jenë të dhënat nga raporti vjetor për vitin 2015 dhe raportet mujore, duke përzgjedhur disa nga karakteristikat, të cilat kanë ndikim më të madh në mjedis. KEK-u prodhon rreth 97 (%) të sasisë së përgjithshme të energjisë elektrike në Kosovë , (energji e siguruar nga linjiti), kurse nga resurset ujore sigurohen vetëm rreth 3 (%) të energjisë elektrike. KEK-u përbehet nga këto njësi : Minierat e Qymyrit (DPQ) dhe Gjenerimi me Termocentralin Kosova A (TCA) dhe Termocentrali Kosova B (TCB)17.

KEK-u në mënyrë të vazhdueshme përcjellë dhe analizon ndikimin e aktiviteteve të veta në mjedis. Gjatë prodhimit të qymyrit ne miniera sipërfaqësore dhe djegies së qymyrit në termocentrale kemi të bëjmë me gërmimin në shkallë të madhe të materialeve duke përdorur pajisje të rënda. Ky gërmim gjatë të cilit shfrytëzohen burimet minerare, shkakton ndikim të pashmangshme negative në mjedis, si : Sipërfaqe e gjerë e tokës e zënë nga miniera sipërfaqësore dhe depozitë e

mbeturinave.

Ndryshimi i florës dhe faunës në zonën përreth minierës për shkak të

ndërtimit dhe aktiviteteve operative.

Ndotja e mundshme tokës dhe ndotja e ujërave sipërfaqësor (depozitat e

hirit, ujërat e minierave dhe të shkarkuara nga termocentralet).

Humbja totale e habitateve ekzistuese në tokën e pushtuar. Ndryshimi i

regjimit hidro-gjeologjik në një zonë të gjerë.

Ndotja e ajrit nga pluhuri gjatë gërmimit dhe transportit dhe emetimi pas

djegies në Termocentrale.

Ndikimet mbi stabilitetin e terrenit nga shpatet e pjerrëta dhe deformimi i

sipërfaqeve (rrëshqitja e tokës).

Zhurma nga pajisjet e minierës dhe aktiviteti i shiritave transportues, etj.

17 Raporti i gjendjes mjedisore në KEK për vitin 2015, Departamenti për mjedis



37

Hapësira e tërësishme e degraduar ne KEK zë një sipërfaqe prej cca 32 (km2) ku 15 (km2) minierat dhe 17 (km2) palosje te shtresave mbulesë të linjitit .

Prodhimi vjetor i energjisë elektrike nga TC Kosova A për vitin 2015 ka qenë : 2.056.681

(MWh).

Prodhimi vjetor i energjisë elektrike nga TC Kosova B për 2015 ka qenë : 3.922.014

(MWh).

Harxhimi i përgjithshëm i linjitit për vitin 2015 nga termocentralet e KEK-ut: rreth

8151443 (t) linjit.

Gjatë vitit 2015 TC Kosova A, mesatarisht ka shpenzuar rreth 1.569 ( t/MWh), ndërsa

TC Kosova B rreth 1.265 ( t/MWh).

Sasia e përgjithshme e hirit të prodhuar gjatë vitit 2015 për dy TC - të ka qenë rreth

1.205.576

Konsumi i ujit të de karbonizuar dhe të de mineralizuar TCA dhe TCB ka qenë:

16.724.102 m3:

Sasitë e shpenzuara të naftës dhe mazutit për vitin 2015: naftë në TC Kosova A –

2.762.478 litra dhe mazut në TC Kosova B- 3152.26 t.

Vlerësimi i emisioneve në Termocentralet Kosova A dhe Kosova B per vitin 2015 Sipas Direktivës 2001/80/EC, si dhe UA nr.06/2007 mbi rregullat dhe normat e shkarkimeve në ajër nga burimet e pa lëvizshme të ndotjes me djegie të madhe:

- SO2.............................................400 mg/Nm3 - NOx............................................500 mg/Nm3 - Pluhur..........................................50 mg/Nm3

Më poshtë janë paraqitur grafikisht emisionet e Pluhurit, SO2 dhe NOx në Termocentralet Kosova A dhe Kosova B gjatë muajve Janar – Dhjetor të vitit 2015. Parametrat e SO2, NOx dhe CO2 janë kalkuluar ( përveç emisionit të pluhurit, i cili matet) në TCA , ndërsa në TCB janë të matura të gjithë parametrat. Emisionet e Pluhurit në mg/Nm3- Në figurën 13, janë paraqitur emisionet e pluhurit në TC A dhe në TC B, nga shihet se në TC A nuk ka pasur tejkalim gjatë muajve Janar – Dhjetor, ndërsa në TC B vlerat janë shumë të larta. Vlen të ceket se në TC B vlerat e emisioneve të pluhurit nga muaji mars janë gjithmonë duke u zvogëluar. Po ashtu vërehet se nga muaji tetori – dhjetor ka ngritje.



38

Fig.13. Emisionet e Pluhurit në mg/Nm3 gjatë të vitit 2015

Fig.14. Emisionet e Pluhurit në mg/Nm3 gjatë 2008-2015

Emisionet e SO2 në mg/Nm3- Në figurën 15, janë paraqitur emisionet e SO2 në TC A dhe në TC B. Në TC A shihet se vetëm gjatë muajit Janar ka pasur tejkalim, kurse në muajt tjerë nuk ka pasur tejkalime. Në TC B gjatë krejt muajve ka pasur tejkalime. Vlen të ceket se gjatë muajit Tetor dhe Dhjetor në TCB nuk ka pasur tejkalim.



39

Fig.15. Emisionet e SO2 në mg/Nm3 gjatë vitit 2015

Emisionet e NOx në mg/Nm3- Në figurën 16, janë paraqitur emisionet e NOx në TC A dhe në TC B, nga shihen tejkalime gjatë krejt muajve si në TC A po ashtu edhe në TC B.

Fig.16. Emisionet e NOx në mg/Nm3 gjatë vitit 2015

Vendimi i ri i Këshillit të Evropës (KE) 2013 sqaron se së pari duhet të qartësohet se Republika e Kosovës apo ndonjë anëtarë i Komunitetit të energjisë a ka ndonjë marrëveshje kontraktuare me BE-në për ndërprerjen e punës të ndonjë impianti (në këtë rast TC Kosova A) deri 2018. Atëherë nëse jo ai impiant mundet të punojë prej 2018 deri me 2023 me gjithsejtë 20000 orë pune ose duke zbatuar PNZE (Planin Nacional për Zvogëlim e Emisioneve në ajër). Është hartuar Draft Plani Nacional për reduktimin e Emisioneve/NERP(PNZE) për TC Kosova (A3,A4,A5) si tri njësi shkarkuese te ndotësve në ajër dhe TC Kosova B si një njësi shkarkuese te ndotësve në ajër dhe i njëjti ju ka përcjellë TKE ne të njëjtën ditë kur ju ka përcjellë edhe deklarata.



40

Projektet mjedisore të realizuara në zonën e KEK Projekti CLRP ne DSK- Projekti CLRP: Largimi i fenolëve, katranit, vajrave te kontaminuar dhe të materialeve të tjera të rrezikshme të depozituara në objektet e seperimeve kimike (DSK). Edhe ne vitin 2015 ka pasur aktivitete projekti për largimin e materieve të rrezikshme ne Departamentin e Seperimeve Kimike (CLRP). Në sektorin e gazifikimit, gjatë muajit prill, 2015, kontraktori ka bërë largimin edhe të 20 (t) të fundit te kimikateve te kontraktuara për eksport duke e ngritur kështu sasinë e kimikateve të trajtuara jashtë vendit në 7208.04 (t). Gjatë muajit qershor, 2015 është bërë pastrimi i pjesës përfundimtare të tankut (rezervuarit) nëntokësorë B-5, përmes qasjes së personelit në hapësirat e tankut, ku prej tij janë larguar edhe 15 thasë te mëdhenj dhe 2 kanistra plastike (IBC) me material të rrezikshëm të cilat janë vendosur në hangar. Projekti CLRP ka filluar në vitin 2011 nga Kompania “EPE”-Environmental Protection Enginneering S.A. në bazë të projektit studiues të bëre nga Kompania “Chiresa AG”. Projekti ka vazhduar me ndërprerje varësisht nga kushtet. Aktiviteti i EPE ka mbaruar , ndërsa thasët e mëdhenj, për mungesë të mjeteve edhe më tutje mbesin në hangar. Projekti i ko gjenerimit - Pas shumë viteve me në fund u bë realizimi i projektit të ko gjenerimit. Ky projekt përfshin lidhjen e sistemit të ngrohjes qendrore të qytetit të Prishtinës “ Termokos ”sh.a. me TC Kosova B përmes ngrohjes së ujit të ngrohtores së qytetit me avullin e termocentralit. Ky është edhe një investim në vazhdën e investimeve që bëhen në zvogëlimin e ndikimeve mjedisore . Ngrohtorja e qytetit të Prishtinës në vend të djegies së mazutit qe ka emetim të lartë të ndotësve, tani e tutje do ta përdorë avullin e termocentralit për ngrohjen qendrore. Ky projekti gjithashtu parashikon renovimin e rrjetit ekzistues dhe të nënstacioneve në të ardhmen, si dhe përmirësimin e ngrohjes për konsumatorët e “ Termokos ”sh.a. Ky projekt është financuar nga : BE, Qeveria Gjermane, SIDA dhe Qeveria e Luksemburgut si dhe KfË. Rikultivimi- Në vitin 2015 është vazhduar me procesin e ri kultivimit të deponive të hirit dhe djerrinës, është ngritur Brezi i gjelbër në pjesën perëndimore në minierën M.S. Sibovc- JP, me gjatësi 1500(m) gjegjësisht sipërfaqe prej S=2 (ha). Gjithsej janë mbjellë 1025 fidanë, varietete të ndryshme.



41

4.2. Zona e Feronikelit dhe ndikimi në mjedis NewCo Ferrinikeli Complex.LL.C, duke përmbushur obligimet ligjore për raportim të gjendjes mjedisore, raporton në bazë mujore dhe vjetore. Objekt i këtij vlerësimi të gjendjes mjedisore do jenë disa të dhëna nga Raporti vjetor 201518 dhe raportet mujore. Ferronikeli prodhon një ferroaliazh unik-ferronikelin (Fe-Ni). Metalurgjiku furnizohet nga minierat lokale (Gllavicë dhe Ҫikatovë si dhe xehe e importuar nga jashtë (Guatemala, Shqipëria etj.). Procesi teknologjik është mjaft i gjatë dhe i komplikuar. Pas bluarjes, xehja dërgohet në furrën rrotulluese(janë dy furra të tilla) ku bëhet tharja dhe pjekja, duke përdor pet-koksin dhe mazutin si lëndë djegëse. Gazrat dhe pluhuri që lirohen në furrat rrotulluese trajtohen në precipitatorët elektrostatik. Xehja e pjekur përcillet në furrën elektrike ku bëhet shkrirja e saj në temperaturë 1400-16000C. Gazrat që lirohen nga furra elektrike trajtohen në sistemin për pastrim të gazrave (skruberë). Rafinimi i ferronikelit tani si lëndë e parë (13-16% Ni) realizohet në një konvertor vertikal (janë dy sish) duke fryrë oksigjen dhe me shtim të gëlqeres apo gurit gëlqeror. Rafinimi krijon skorien e konvertorit, e cila dërgohet në një impiant magnetik për ndarje (tash një thërrmues mobil). Gazrat që lirohen nga këtu trajtohen në skruber të lëngët (pastrim me ujë). Ndarja e feronikelit të rafinuar bëhet në formë granulash për arsye komerciale apo në formë kallëpesh-in gota 25 kg. Ferro nikeli prodhon aliazhin Fe-Ni, që kryesisht përmban 25% Ni dhe 75 % Fe. Kapaciteti projektues i Ferro nikelit :12 000 t Ni/Fe-Ni (25%Ni,75 %Fe). Me dy furra elektrike, prodhohen rreth 10 000 t Ni/Fe-Ni, gjatë një viti. Lënda e parë, lëndët djegëse dhe lëndët ndihmëse që janë përdor në Ferro nikel gjatë viti 2015: Xehe:1 164 439 t; linjit: 126 337 t; qymyrguri:15 027 t; koks: 15 t; guri gëlqeror : 36 6685 t; oksigjen i lëngët: 682 t; oksigjen i gaztë : 12 756 t; energji elektrike : 581 507 MËh; mazut : 18 045 t; petrolkos : 38 081 t; ujë teknologjik : 1 948 221 m3. etj. Vlerësimi i emisioneve për vitin 2015 Ferro nikeli në tërë zinxhirin e tij prodhues, që nga nxjerrja e xehes, transporti, përgatitja, tharja, pjekja, deponimi, procesi i prodhimit të legurës hekur-nikel e deri te deponiomi i mbetjeve industriale, paraqet një burim të rrezikshëm për mjedisin ku shtrihen pjesët e zinxhirit prodhues.

18 Raport vjetor-2015, Ferronkeli



42

Përmbajtja e metaleve të rënda në xehen fillestare, si Fe, Ni, Co, Cd, Cr, As, Pb etj. dhe proceset metalurgjike që e shoqërojnë procesin e tërësishëm e karakterizojnë Ferro nikelin ndotës se kategorisë A (sipas Kritereve për VNM-BEZH dhe BB)

Pamje nga ferro nikeli dhe pikat e matjeve të emisioneve nga tymtarët

Më poshtë janë të paraqitur në mënyrë grafike emisionet e Pluhurit, SO2 dhe NOx të matura në Ferro nikel gjegjësisht në furrat rrotulluese. Emisionet e matura të Pluhurit në mg/Nm3- Në figurën 17, janë paraqitur emisionet e pluhurit në Ferro nikel, gjegjësisht në furrat rrotulluese, nga shihet se nuk ka tejkalime nga vlerat e lejuara gjatë muajve Janar – Dhjetor të vitit 2015. Vlen të ceket se në Shtator dhe Tetor kemi pasur vlera më të ulëta të emisioneve të pluhurit në krahasim me muajt paraprake.

Fig.17. Emisionet e matura të Pluhurit në mg/Nm3 gjatë vitit 2015



43

Emisionet e matura të SO2 në mg/Nm3- Në figurën 18 janë paraqitur emisionet e SO2 në Ferro nikel, gjegjësisht në furrat rrotulluese, nga shihen se gjatë muajve Janar – Dhjetor të vitit 2015 nuk ka pas tejkalime nga vlerat e lejuara. Vlen të ceket se gjatë muajve Gusht, Shtator dhe Tetor ka pas vlera më të ulëta të emisioneve të SO2 në krahasim me muajt paraprak. Po ashtu në muajin Dhjetor vërehet vlerë shumë e ulët në krahasim me muajt tjerë!!

Fig.18. Emisionet e matura të SO2 në mg/Nm3 gjatë vitit 2015

Emisionet e matura të NOx në mg/Nm3- Në figurën 19, janë paraqitur emisionet e NOx në Ferro nikel, gjegjësisht në furrat rrotulluese nga shihet se gjatë muajve Janar – Dhjetor të vitit 2015 ka pasur vlera shumë të ulëta nga vlerat e lejuara, pra nuk ka pas tejkalime.

Fig.19. Emisionet e matura të NOx në mg/Nm3 gjatë të vitit 2015



44

4.3. Zona e Sharr Cemit dhe ndikimi në mjedis Sharr cem në baza mujore dhe vjetore raporton në MMPH/AMMK për gjendjen mjedisore. Disa të dhëna nga Raporti vjetor 2015 dhe raportet mujore do prezantohen me qëllim të vlerësimit të gjendjes së mjedisit.

Tabela 11: Performanca e fabrikës

Indikatorët e Performancës mjedisore

Viti 2015

Prodhimi i klinkerit [t/vit] 357,140

Prodhimet e çimentos [t/vit] 630.203 NOX, [mg/Nm3] 409.54 SOX, [mg/Nm3] 7.93 Pluhuri, [mg/Nm3] 2.31 Ftohesi I klinkerit/pluhurit mg/Nm3] 0.36 Mullijt e çimentos 1&2- pluhurit, [mg/Nm3] 5.36 Emisionet totale- CO2 [t CO2/vit] 319,215 Emisionet specifike CO2 [kgCO2/t clinker] 893.81 Emisionet specifike CO2 [kgCO2/t cement] 570.82 Hargjimi specific I energjisë,[kcal/kgclink] 865.39 Hargjimi specific i energjisë elektrike, [kËh/t cem] 100.70 Hargjimi specific I ujit, [l ëater/t cement] 141.76 Lendet e para alternative te përgjithshme [%] 16.16 Klinker/cement ratio, [% ] 67.93 Vlerësimi i emisioneve për vitin 2015 Më poshtë janë paraqitë në mënyrë grafike emisionet e Pluhurit, SO2 dhe NOx në Sharr cem. Emisionet e Pluhurit në mg/Nm3- Në fig. 20, janë paraqitur emisionet e pluhurit në Sharr cem, gjatë muajve Mars – Dhjetor të vitit 2015, nga shihet se vlerat janë shumë të ulëta në krahasim me vlerën e lejuar.



45

Fig. 20. Vlera mesatare mujore e emisioneve të Pluhurit në mg/Nm3 gjatë vitit 2015

Emisionet e SO2 në mg/Nm3- Në figurën 21 , janë paraqitur emisionet e SO2 në Sharr cem, nga shihen se vlerat janë shumë të ulëta gjatë muajve Mars – Dhjetor të vitit 2015.

Fig.21 Vlera mesatare mujore e emisioneve të SO2 në mg/Nm3 gjatë të vitit 2015.

Emisionet e NOx në mg/Nm3- Në figurën 22, janë paraqitur emisionet e NOx në Sharr cem, nga shihet se nuk ka tejkalime gjatë muajve Mars – Dhjetor të viti 2015.



46

Fig.22. Vlera mesatare mujore e emisioneve të NOx në mg/Nm3 gjatë vitit 2015

Projekte mjedisore të realizuara nga Sharr cem Ndërtimi i impiantit për trajtimin e ujërave të zeza / WTTP Plani i veprimit për reduktimin e emetimit të zhurmës në fabrikë Plani i veprimit për ndryshimin e drejtimit të shpërhapjes së zhurmës në

sektorin e Paketimit Plani i veprimit tre vjeçar (3) për reduktimin e emisioneve të pluhurit 2014 –

2016 Rikonstruktimi i depos për magazinimin e përkohshëm të mbetjeve të ngurta

dhe lëngëta të cilat gjenerohen. Plani vjetor për Rehabilitimin e gurores së Dimces përgjatë 2015-ës si dhe

Plani pesë (5) vjeçar, 2016 – 2020



47

4.4. Zonat tjera të rrezikuara (Hotspotet mjedisore) Në vendin si në deceniet e kaluar por edhe viteve të fundit janë trashëguar dhe krijuar hotspote të cilat kanë origjinë nga industritë metalurgjike dhe minerare, kimike, bujqësore dhe urbane. Sipas raportit te Hotspoteve të publikuar nga AMMK, vendi ynë numëron rreth 28 sish dhe shumica dërmuese e tyre janë shpërndarë pa kritere dhe pa vlerësime paraprake për ndikimin në mjedis. Aktualisht depot dhe deponitë e mbetjeve nga prodhimet industriale metalurgjike dhe minerare zënë vendin kryesore sa i përket ndikimit me një risk të madh në mjedis. Këto mbetje të deponuar përmbajnë metale të renda çka për mjedisin përreth saj janë toksike. (Tab. 12). Përkundër investimeve në përmirësimin e mjedisit qoftë nga institucionet apo edhe mbështetjet financiare nga jashtë, akoma nuk mund të flitet për një trend pozitive të eliminimit apo rehabilitimit të këtyre hotspoteve. Në kuadër të këtyre mund të përmendet projekti ne eliminimin e fenolëve në KEK si dhe procesi i rehabilitimit te deponisë se hirit në Mirash.

Tab.12:Hotspotet industriale, minerare dhe kemikateve Vendi Aktiviteti Sipërfaqja

Deponia e minierës afër pendës së Liqenit të Badovcit Kishnicë, Graçanicë

Përmbajtja e Pb, Zn, 2.85 ha

Deponia e materialit steril, mbetjeve të minierës së Kishnicës, Graçanicë

Përmbajtja e Pb, Zn, 10.23 ha

Deponia me metale të rënda, Graçanicë (e rehabilituar)

Përmbajtja e Pb, Zn, 70 ha

Deponia minerare ne Artan/ Mareci 1 dhe 2

Deponi e Plumbit dhe Zinkut 2.38 ha

PIM-Mitrovicë Mbetje te metaleve te renda nga metalurgjia e zinkut, procesi i jarositit, impianti për plehra artificial, bateri, elektrolizë e zinkut, djegia e piritit dhe mbetjet e fosfo gipsit

115.10 ha

PIM –Mitrovicë Deponim me materie radioaktive të Nitrat Toriumit

0.04 ha

Tuneli i Parë –Mitrovicë Deponim të materieve radioaktive: Stroncium, Torium dhe Americium

0.03 ha

Deponi industriale në Zveçan Deponi e metaleve të rënda 62.28 ha Deponi industriale në Leposaviq Deponi e metaleve të rënda 20.31 ha

Deponia në Kelmend-Mitrovicë Deponia me metale te renda 23.78 ha



48

Flotacioni i minierës së Kromit në Deve –Gjakovë

Flotacioni i minierës së Kromit

5.23 ha

Miniera në Gollesh, Komuna e Lipjanit Minierë e magnezit dhe metaleve tjera të rënda

15.13 ha

Objekti i ish Ndërmarrjes së Agro-Kulturave në Shirokë- Komuna e Therandës

Depo për mbeturina të pesticideve dhe fertilizues

0.04 ha

Objekti i ish Fabrikës së automjeteve në Pejë

Depo për kemikale të rrezikshme industriale

0.12 ha

Harta: Shtrirja hapësinore e hotspotet industriale, minerare dhe kemikateve



49

5. Shfrytëzimi i resurseve natyrore ___________________________________________

Një prej formave të ndikimit të drejtpërdrejtë në mjedis është edhe shfrytëzimi i resurseve natyrore. Format më të shpeshta të shfrytëzimit të resurseve natyrore janë të ndërlidhura me shfrytëzimin e ujërave por edhe shfrytëzimin e inerteve dhe mineraleve. Sipas të dhënave nga Departamenti i Ujërave i MMPH gjatë vitit 2015 janë dhënë 3 leje të reja ujore, janë vazhduar 9 leje ujore, janë dhëne edhe 6 pëlqime ujore dhe 38 kushte ujore. Një formë tjetër e shpeshtë e shfrytëzimit të resurseve natyrore është shfrytëzimi i gurit dhe resurseve tjera minerare përmes separacioneve. Sipas të dhënave nga Komisioni i Pavarur për Miniera dhe Minerale, në Kosovë kanë licencë për aktivitete të veçanta të seperacionit 107 operatorë ekonomike. Dominojnë operatorët e klasifikuar si sortues me 69% ose 74 sosh dhe ata të klasifikuar si bazë e betonit me rreth 24% ose 23 sosh , ndërsa që ata të llojit bazë e asfaltit me rreth 8% ose 9 sosh. Shikuar në aspektin e shtrirjes hapësinore komuna e Prizrenit dhe Pejës kanë numrin më të madh të operatorëve ekonomike që si veprimtari kryesore kanë seperacionin e gurit ose mineraleve tjera.

Figura 23: Numri i operatoreve ekonomik qe kanë aktivitet seperacionin minerare19

19

Komisioni i Pavarur për Miniera dhe Minerale (www.kosovo-mining.org)

http://www.kosovo-mining.org/



50

Shikuar në aspektin e shtrirjes hapësinore vërehet se komuna e Prizrenit dhe Pejës kanë numrin më të madh të operatorëve ekonomike që si veprimtari kryesore kanë seperacionin e gurit ose mineraleve

Formë tjetër e shfrytëzimit të resurseve natyrore është edhe shfrytëzimi i inerteve/zhavorrit nga lumenjtë. Ky shfrytëzim ka ardhur si rezultat i kërkesës dhe nevojës për ndërtim dhe zhvillim ekonomik. Mirëpo në shumë lumenj të vendit shfrytëzimi i inerteve është bërë pa kriter dhe i ka tejkaluar kapacitetet e shtretërve të lumenjve. Ky mbi shfrytëzim është përcjellë me pasoja jo vetëm në ekosistemin e lumit dhe shtratit të tij por edhe me paraqitjen e vërshimeve dhe përmbytjeve të lumenjve.

Duke u bazuar nga të dhënat e inspektoratit mjedisor dhe nga vizitat e realizuara në terren nga AMMK vlerësohet se gjendja mjedisore e lumenjve vazhdon të përkeqësohet nga eksploatuesit e rërës. Lumenjtë më të degraduar dhe që ende vazhdojnë te degradohen janë: Drini i Bardhë, Lumëbardhi i Pejës, Ereniku, Lumi Desivojcë, Lumi Krivareke dhe Ibri. (Tabela 13).

Tab. 13 : Sipërfaqet e degraduara sipas lumenjve20

Lumi Sipërfaqja ha

Drini i Bardhë 1011.75

Ibri 4.5

Morava e Binçit 4.79

Lumëbardhi i Pejës 134.5

Ereniku 19.48

Desivojca 18.95

Total 1219.23

20 GFO2014, Degradation of rivers in Kosovo; Integrating ecological knowledge into nature conservation and ecosystem management, 44th annual meeting, Semptember 8-12 th, 2014, Hildesheim, Germany



51

6. Zbatimi i Strategjisë dhe Planit të Veprimit për Mjedisin

______________________________________________ 6.1. Zbatimi i Strategjisë Mjedisore të Kosovës 2011-2021 dhe Planit Kombëtarë të Veprimit Mjedisor 2011-2015

Strategjia Mjedisore e Kosovës dhe Plani Kombëtarë i Veprimit Mjedisor, janë rishikuar nga MMPH, dhe institucionet tjera të përfshira në proces gjatë vitit 2010, dhe projekti është mbështetur nga SIDA. Në vitin 2011 këto dokumente janë aprovuar në Qeverinë e Kosovës, mirëpo nuk janë proceduar për miratim në Kuvendin e Kosovës. Objektivat kryesore të dala nga rishikimi i Strategjisë Mjedisore të Kosovës (SMK) 2011-2021 ishin:

forcimi i sistemit të menaxhimit të mjedisit, investimi në zonat me probleme kritike, rritja e informacionit dhe ndërgjegjësimit për mjedisin.

Në mbështetje të realizimit të këtyre objektivave strategjike është hartuar Plani Kombëtarë i Veprimit Mjedisor 2011-2015., me qëllim që këto dy dokumente të jenë udhërrëfyes për të gjitha investimet e lidhura me mjedisin në periudhën afatshkurtër dhe afatmesme (1-5 vjet) dhe të sigurojnë që ato të jenë të zbatuara në përputhje me standardet e BE. Synimi i përgjithshëm i PKVM (2011-2015) ishte përmirësimi i menaxhimit dhe mbrojtja e mjedisit në Republikën e Kosovës, duke krijuar një cilësi më të mirë të jetës për të gjithë qytetarët dhe një zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik, social dhe kulturor. Për zbatimin e objektivave dhe synimeve të SMK dhe PKVM 2011-2015, janë përcaktuar veprimet kryesore dhe janë specifikuar investimet sipas institucioneve përkatëse dhe afateve kohore. Në tabelën 14, është prezantuar niveli i zbatimit të PKVM 2011-2015, bazuar në prioritetet, projektet dhe qëllimet e investimeve sipas sektorëve mjedisorë.

Tabela 14: Niveli i zbatimit te prioriteteve, projekteve dhe qëllimeve të investimeve sipas sektorëve mjedisor të parapara në PKVM 2011-2015

Prioriteti Qëllimi i investimeve Instituc. Implem-entuese

Periudha kohore

Niveli i zbatimit

Koment

Ujërat e zeza Ndërtimi i infrastrukturës për impiante

të mëdha për trajtimin e ujërave të

zeza (ËËTPs) në shtatë qendra kryesore

MMPH

DKA, PSP

Komunat

2012-

2015+

Pjesërisht Është në proces të ndërtimit Impianti për ujërat e zeza

në Prizren, ndërsa që kanë filluar procedurat edhe për

impiantet në Prishtinë, Pejë, Mitrovicë e Gjakovë.

Furnizimi me

ujë

Riparimi dhe zgjerimi i rrjeteve të

furnizimit me ujë dhe kanalizimeve në

shtatë qendrat kryesore

MMPH

DKA

Komunat

2011-2015 Pjesërisht Ka pasur investime të vazhdueshme për zgjerimin e

rrjeteve të furnizimit me ujë dhe kanalizimeve në

shtatë qendrat kryesore

Menaxhimi i

ujërave

Master Plani/Strategjia e ujit MMPH Pjesërisht Është hartuar Strategjia e ujërave e cila është dorëzuar

për miratim në Qeverinë e Kosovës

Menaxhimi i

ujërave

Projekt Plani për Menaxhimin e

pellgjeve të lumenjve

MMPH Në fazën

fillestare

Ende nuk ka filluar hartimi i Planit për Menaxhimin e

pellgjeve të lumenjve

Menaxhimi i

ujërave

Rehabilitimi i zonave të degraduara të

Lumit Drini i Bardhë

MMPH+

Komunat

2013-2015 Në fazën

fillestare

Nuk ka pasur ndonjë projekt specifik për Rehabilitimin

e zonave të degraduara të Lumit Drini i Bardhë

Menaxhimi i

ujërave

Rregullimi i shtratit të lumit Sitnica MMPH +

Komunat

2013-2015 Pjesërisht Është rregulluar një pjesë e shtratit të këtij lumi

Monitorimi i

ujërave

Rritja e pikave monitoruese për ujërat

sipërfaqësorë

MMPH 2011-2013 Pjesërisht Është miratuar pilot-programi dy vjeçar për

monitorimin e ujërave sipërfaqësore, është në proces

rishikimi i planit

Monitorimi i

ujërave

nëntokësor

Studimi i fizibilitetit për një rrjet të

ujërave nëntokësorë dhe krijimi i 30

pikave të monitorimit.

MMPH 2012-2014 Në fazën

fillestare

Është hartuar projekti i cili do të filloj së

implementuari gjatë vitit 2016, në mbështetje nga

SIDA

Korniza ligjore

për ujëra

Hartimi i Udhëzimeve Administrative

përkatëse në sektorin e ujërave

MMPH 2011-2015 Pjesërisht Janë hartuar disa udhëzime po nuk është kompletuar

ende baza nënligjore me udhëzimet përkatëse

Toka Përgatitja e kadastrës për ndotësit e

tokës

MMPH 2013 -

2015

Pjesërisht Është realizuar një kadastër në kuadër të projektit

Mo ito i i i dotjes së tokave buj ëso e mbështetur nga BE

Rehabilitimi

sipërfaqeve të

ndotura

Rehabilitimi i sipërfaqeve të ndotura

dhe rregullimi i hapësirës së KEK-ut

KEK

2011-2015 I realizuar Është realizuar përmes projektit për rehabilitimin e

sipërfaqeve të ndotura ne Obiliq.

Dhe projekti për largimin e mbetjeve të rrezikshme

nga Gazifikimi



53

Rehabilitimi i

sipërfaqeve te

ndotura

Rehabilitimi i zonave të ndotura nga

mbeturinat

MMPH

Komunat

2015 Pjesërisht Ka pasur disa projekte nëpër komuna të mbështetur

ga GIZ dhe ë kuadë të fushatës Ta pastrojmë

Kosovë . Eficenca e

energjisë

Përdorimi i energjisë për ngrohje me

procesin e ko gjenerimit të

termocentralit Kosova B dhe zgjerimit

të rrjetit

DKA, KEK

Termokos,

Komuna e

Prishtinës

2010 –

2015

I realizuar Një pjesë është realizuar gjatë vitit 2015, faza e dytë

është në proces të realizimit

Efiçienca e

energjisë

Zbatimi i matjes së efiçiencës së

energjisë për familjet dhe industrinë

DKA,

MMPH

MZHE

KEK

2011-2014 Në fazën

fillestare

Ende nuk ka filluar së zbatuari ndonjë program i

matjes së efiçiencës së energjisë për familjet dhe

industrinë

Energjia

rinovuese

Aktivitetet dhe masat e ndërtimit të

kapaciteteve për përdorimin e

burimeve të energjisë rinovuese

MMPH

DKA

2012-2015 Pjesërisht Ka pasur disa aktivitete mbi zbatimin e masave të

ndërtimit të kapaciteteve për përdorimin e burimeve

të energjisë rinovueseve ( hidrocentrale të vogla,

turbina të erës, panele solar dhe ndriçimi foto valtik

etj.)

Burimet

alternative të

energjisë

Promovimi i përdorimit të gazit,

burime alternative të energjisë

MMPH

MeI

2011-2015 Në fazën

fillestare

Nuk ka pasur ndonjë projekt specifik mbi promovimin

e përdorimit të gazit si burim alternativë i energjisë

Prodhimi i

Energjisë

Ndërtimi i termocentraleve të reja me

teknologji të pastër

DKA 2012-

2015+

Në fazën

fillestare

Ende nuk ka filluar ndërtimi i termocentraleve të reja

Efikasiteti i

energjisë

Rritja e përdorimit të sistemeve të

ngrohjes qendrore

MAPL

Komunat

Kaçanik, Pejë

2012-2015 Pjesërisht Ka të dhëna që flasim për rritjen e përdorimit të

sistemit të ngrohjes qendrore

Energjia Stimuj dhe subvencione për

efikasitetin e energjisë dhe zhvillimin e

teknologjive të reja dhe të burimeve

alternative të energjisë

DKA

MMPH

2012-2015 Pjesërisht Ka pasur lehtësime në kredi bankare në lidhje me

efikasitetin e energjisë dhe lehtësime nga MZHE për

projektet e përdorimit të energjisë alternative

Reduktimi i

ndotjes nga

prodhimi i

energjisë

Instalimi i pajisjeve për desulfurizim

(KEK) dhe Instalimi i pajisjeve të reja të

filtrimit për Kosovën B

KEK,

DKA

2012-2015 Në fazën

fillestare

Nuk ka informata për realizimin e këtyre projekteve në

KEK

Minierat Rehabilitimin e minierave dhe zonave MMPH 2012-2015 Nuk është Nuk ka të dhëna për implementimin e ndonjë projekti



54

të shfrytëzuara (guroret e braktisura). MEM realizuar apo programi specifik për rehabilitimin e guroreve të

shfrytëzuara

Minierat Rehabilitimi i vend groposjeve të

minierave (historike).

DKA 2012-2015 Pjesërisht Nuk ka informata për ndonjë projekt specifik për këtë

problematikë

Minierat Trajtimi i ujërave të minierave acide

(Pb, Zn).

MMPH

Trepça

2012-2015 Pjesërisht Për trajtimin e ujërave acidike të minierës së Artanës është krye studimi i fizibilitetit, me mbështetjen e UNDP dhe është përgatitë projekti teknik detal për ndërtimin e impiantit për trajtimin e këtyre ujërave. Në kuadër të Projekteve për Investime në Infrastrukturë për periudhën 2014-2020 - mbështetje e ËBIF të BE, projekti në fjalë është në listën me prioritet të projekteve.

Menaxhimi i

Mbeturinave

Ndërtimi i objekteve dhe pajisjeve për

trajtimin e mbeturinave

Qeveria

MMPH

Komunat

2015 Pjesërisht Ne spitalet Rajonale janë ndërtuar shtatë (7 ) qendra

për trajtimin e mbeturinave medicinave infektive.

Projekti është implementuar ne tersi dhe të gjitha

qendrat funksionojnë mire.

Menaxhimi i

Mbeturinat

Përmirësimi i menaxhimit të deponive

të mbeturinave komunale

DKA

MMPH

2011-2013

Pjesërisht Menaxhimi i deponive te mbeturinave komunale nuk

është ne nivelin e duhur.

Nga Banka Botërore është përkrahur Punimi i

Parafizibiliteti për modernizimin dhe zgjerimin e

deponisë së mbeturinave komunale ne Dragash.

Menaxhimi i

Mbeturinat

Rritja e faturimit për grumbullimin e

mbeturinave

Komunat, Zyra

e Rregullatorit

2014 Pjesërisht Ka pasur rritje të faturimit e sidomos me zbatimin e

praktikave të reja në disa komuna psh. në Prizren

Menaxhimi i

mbeturinave

te ndërtimit

Strategji për përdorimin e materialit

për ndërtim dhe riciklimin e

materialeve të përdorura të ndërtimit

MMPH

MEM

Komunat

2012-2014 Në fazën

fillestare

Ka pasur aktivitete kryesisht në caktimin e lokacioneve

të komunave për mbeturinat e ndërtimit. Komunat

Prizren, Rahovec, Prishtine, Drenas.

Menaxhimi i

mbeturinave

industriale

Zhvillimi i programit për trajtimin e

vendgrumbullimit të mbeturinave

industriale të Trepçës

Agjencia e

Privatizimit

Trepça

2015 Në fazën

fillestare

Nuk ka të dhëna specifike për implementimin e ndonjë

projekti për trajtimin e vendgrumbullimeve të

mbeturinave industriale të Trepçës.

Riciklimi i

mbeturinave

Mbështetja e riciklimit të mbeturinave

edhe me subvencione

MMPH

PSP

2015 Në fazën

fillestare

Ka pasur iniciativa të vogla por nuk ka ndonjë program

specifik në nivelin kombëtarë

Ndryshimet

klimatike

Inventari i emisioneve të gazrave që

shkaktojnë efektin serë (GHGs)

MMPH 2011-2013 I realizuar Kosova përmes AMMK ka kompletuar inventarin e

gazrave serrë për periudhën 2008-2014

Ndryshimet Hartimi i Strategjisë për Ndryshimet MMPH 2012-2013 I realizuar Strategjia për Ndryshimet Klimatike është rishikuar.



55

klimatike Klimatike Është përgatitë edhe Plani i Veprimit për Ndryshime

Klimatike. Këto dy dokumente së bashku do të

dërgohen për miratim në Qeverinë e Republikës së

Kosovës

Ndryshimet

klimatike

Ndërtimi i kapaciteteve për

Ndryshimet Klimatike

MMPH 2012-2014 Pjesërisht Janë realizuar trajnime në kuadër të programeve të

ndryshme e sidomos në kuadër të programit ECRAN

dhe në kuadër të projekteve të mbështetura nga

UNDP dhe ADA

Ndotja

industriale

Përcaktimi i mekanizmave për zbatimin

efektiv të IPPC

MMPH 2011-2015 I realizuar Me Ligjin për Parandalimin dhe Kontrollin e Integruar

të Ndotjes janë përcaktuar mekanizmat për zbatim të

tij. Gjerë më tani janë lëshuar 2 Leje Mjedisore të

Integruara.

Kimi katet Përgatitja e regjistrit të kimi kateve të

cilat janë të ndaluara dhe të kufizuara

për përdorim

MMPH 2013 I realizuar Është përgatitur regjistri i cili është pjese përbërëse e

UA Nr. 23/2015 për import eksport dhe transit te

kimi kateve te caktuara- PIC -procedura Kimi katet Mekanizmat për mbrojtjen nga efektet

e dëmshme të kimi kateve të

rrezikshme.

Qeveria

MMPH

2015 Në fazën

fillestare

Nuk ka mekanizma specifik për mbrojtjen nga efektet

e dëmshme të kimi kateve të rrezikshme.

Kimi katet Monitorimi dhe kontrollimi i

prodhuesve, importuesve dhe

përdoruesve të kimi kateve të

rrezikshme

MMPH

Komunat

2015 Pjesërisht Nuk ka program për monitorimin dhe kontrollimin e

prodhuesve, importuesve dhe përdoruesve të kimi

kateve të rrezikshme

Kimi katet Krijimi i një organi kompetent për

administrimin e kimi kateve

Qeveria

MMPH

2014 I realizuar Me Ligjin nr. 04/L-197, është përcaktuar që autoriteti

kompetent për administrimin e kimikateve është

Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor

Transporti Përmirësimi i cilësisë së shërbimeve të

transportit publik

MI

Komunat

2011-2013 Pjesërisht Nuk ka pasur ndonjë program apo projekt specifik në

këtë lëmi përveç projektit për transportin publik në

Komunën e Prishtinës

Transporti Reduktimi i ndotjes së ajrit duke

përdorur konvertorë katalitik për

automjetet e vjetra

MI 2012-2015 Në fazën

fillestare

Është miratuar udhëzimi administrativ për burimet e

lëvizshme të ndotjes së ajrit dhe pritet implementimi i

tij

Transporti Zhvillimi i konceptit të rrugës për

automjete të rënda në zonat urbane

MEI

MMPH

2012-2015 Në fazën

fillestare

Për zbatimin e Planeve për Mbrojtjen nga Zhurma

fillimisht duhet të përgatiten Hartat Strategjike të

Zhurmës të cilat do të fillojnë të përgatiten pas



56

miratimit të Ligjit për mbrojtjen nga Zhurma i cili është

dërguar në Kuvend për miratim.

Transporti Zhvillimi dhe zbatimi i planit për

zhurmat dhe dridhjet nga trafiku

MMPH

MI

2012-2015 Në fazën

fillestare

Ende nuk ka ndonjë plan të miratuar për zhurmat dhe

dridhjet nga trafiku. Ka pasur disa aktivitete në lidhje

me hartimin e hartës strategjike të zhurmës

Transporti Plani Zhvillimor për përmirësimin e

sistemit të transportit publik

MMPH

MF, Komunat

2012-2015 Pjesërisht Është hartuar Plani për Transportin Multimodal

Industria Projektet me mbështetje institucionale

të bazuara në teknologjinë e pastër

dhe burimet e ripërtërimë

MMPH

DKA

MF

2012-2015 Pjesërisht Ka pasur një numër të vogël të projekteve me

mbështetje institucionale të bazuara në teknologjinë e

pastër dhe burimet e ripërtërishme. Projektet

ndërlidhen kryesisht me kërkesat e për operatorë që

aplikojnë për Leje të Integruar Mjedisore.

Emergjenca

mjedisore

Plani i emergjencës në rast të

aksidenteve të shkaktuara nga kimi

katet e rrezikshme

MMPH 2012 Nuk eshte

realizuar

Nuk ka ndonjë plan specifik për emergjenca në rast të

aksidenteve të shkaktuara nga kimikatet e rrezikshme,

megjithëse ekziston plani

Legjislacioni

mjedisor

Përfundimi, përditësimin dhe hartimin

e legjislacionit të ri dhe akteve

nënligjore për të gjithë sektorët e

përfshirë në mbrojtjen e mjedisit në

përputhje me acquis të BE

MMPH 2011-2015 I realizuar

MMPH ka hartuar bazën ligjore dhe është në proces të

plotësimit me akte nënligjore, e cila deri në një masë

është e harmonizuar me kërkesat e acquis të BE.

Mbështetja e

OJQ-ve

Mbështetje për OJQ-të mjedisore në

lidhje me arsimimin jo-formal

MMPH 2011-2015 Në fazën

fillestare

Deri me tani mbështetja e OJQ-ve mjedisore nga

MMPH dhe komunat ka qenë simbolike

Instrumentet

ekonomike

Studimi i fizibilitetit për hartimin dhe

krijimin e instrumenteve ekonomike

MMPH

MAPL

Komunat

2011-2015 Pjesërisht Është bërë një studim preliminar për mundësitë e

krijimit të instrumenteve ekonomike mjedisore;

Instrumentet

ekonomike

Zhvillimi i Eko-Fondit MMPH

MeF

2011-2013 Pjesërisht MMPH ka përgatitur draft ligjin për Fondin për

Mbrojtjen e Mjedisit , dhe Koncept Dokumentin për

këtë projekt ligj. Dokumenti nuk eshte proceduar per

miratim me arsyetimin se kete nuk e lejon Ligji për

Financat Publike .

Instrumentet

ekonomike

Projekt Rregulloret për aplikimin e

instrumenteve ekonomike

MMPH 2011-2015 Pjesërisht Janë duke u bërë analiza për mundësi tjera krijimin e

instrumenteve ekonomike mjedisore



57

Edukimi

mjedisor

Zhvillimi i programeve të edukimit

mjedisor për të gjitha nivelet

(kopshtet, shkollat, kolegjet,

universitetet)

MMPH

MASHT

2011-2015 Pjesërisht Numri i programeve të edukimit mjedisor për të gjitha

nivelet, është ende i vogël. Mirëpo MMPH ka mbajtur

ligjërata të vazhdueshme për mjedisin nëpër shkollat e

mesme të ulëta, dhe ka bashkëpunuar vazhdimisht me

arsimtarët e ketyre shkollave si dhe janë shpërndarë

materiale edukative për mjedisin

Ndërgjegjësimi

publik

Ngritja e vetëdijes publike për

efikasitetin e energjisë (prodhimi dhe

përdorimi)

MMPH

DKA

2011-2016 I realizuar Ka pasur disa projekte nga institucionet qeveritare dhe

OJQ për ngritjen e vetëdijes publike për efikasitetin e

energjisë

Ndërgjegjësimi

publik

Ngritja e vetëdijes publike dhe

kompanive për kimi katet e rrezikshme

MMPH

Komunat

MASHT + UP

2015 Në fazën

fillestare

Ende nuk është realizuar ndonjë projekt konkret për

ngritjen e vetëdijes publike për kimikatet e rrezikshme

Ndërgjegjësimi

publik

Ngritja e vetëdijes për mbrojtjen e

mjedisit nga mbeturinat

MMPH

Komunat

MASHT + UP

2015 Pjesërisht Janë realizuar disa kampanja dhe fushata për ngritjen

e vetëdijes për mbrojtjen e mjedisit nga mbeturinat

sidomos rreth menaxhimit të mbeturinave dhe

riciklimit të tyre

Biodiversiteti Zbatimi i Planit të Veprimit për

biodiversitetin 2011-2015.

MMPH

Komunat + UP

2012-2015 Pjesërisht Janë realizuar disa projekte të planifikuara në kuadër

të këtij plani

Biodiveristeti Përgatitja e planeve hapësinore dhe të

menaxhimit për zonat e mbrojtura.

MMPH 2012 -2015 I realizuar Është përgatitur Plani Hapësinor dhe Plani menaxhues

për PK Sharri, është përgatitur Plani Hapësinor për MN

Ujëvarat e Mirushes, është përgatitur drafti i Planit

Hapësi o ë pë PK Bjeshkët e Ne u a . Biodiversiteti Mbrojtja e Bjeshkëve të Nemuna

(Alpeve Shqiptare), si Rezervat

ornitologjik (rajonet IBA) në përputhje

me standardet ndërkombëtare për

mbrojtjen e zogjve

MMPH 2012-2013 I realizuar Bjeshkët e Nemuna janë shpallur Park Kombëtar dhe

gëzojnë mbrojtje sipas legjislacionit në fuqi si kategori

e dytë e IUCN. Kjo kategori nënkupton mbrojtje më

strikte të zonave të rëndësishme të zogjve që shtrihen

në këtë territor

Biodiversiteti Përgatitja e Librit të Kuq për florën dhe

faunën

MMPH 2013-2014 Pjesërisht Është përgatitur Libri i Kuq i Florës, ndërsa përgatitja e

Librit të Kuq të Faunës fillon gjatë vitit 2016 në kuadër

të programit të mbështetur nga SIDA

Biodiversiteti Mbrojtja e Maleve të Sharrit, si

Rezervat ornitologjik (rajonet IBA) në

përputhje me standardet

ndërkombëtare për mbrojtjen e zogjve

MMPH 2012-2013 I realizuar Malet e Sharrit janë shpallur Park Kombëtar dhe kanë

mbrojtje sipas legjislacionit në fuqi si kategori e dytë e

IUCN. Kjo kategori nënkupton mbrojtje më strikte të

zonave të rëndësishme të zogjve që shtrihen në këtë



58

territor

Biodiversiteti Rritja e zonave të mbrojtura dhe

menaxhimi efikas i tyre

MMPH,

Parlamenti,

Komunat

2012-2015 I realizuar Është rritur dukshëm numri i zonave të mbrojtura,

megjithëse ka ende probleme me menaxhimin e tyre

në mungesë të organeve menaxhere për disa zona

Sistemi

informative

mjedisor

Zhvillimi i një SIM të plotë lidhur me

EIONET për ujë, mbeturina, ajër, tokë

dhe biodiversitet.

MMPH

AKMM

2012-2015 Pjesërisht Janë krijuar disa nënsisteme dhe databaza për ujë,

mbeturina dhe biodiversitet. Ka raportime të rregullta

në EIONET për disa sektorë

Bashkëpunimi

ndërkufitar

Bashkëpunimi rajonal për përmbushjen

e detyrimeve që rrjedhin nga

legjislacioni i BE-së

MMPH

(Kosovë)

MMPH

(Maqedoni)

MMPAU

(Shqipëri)

2013-2015 Pjesërisht Ka projekte të bashkëpunimit në sektorin e ujërave

(Pellgu i Drinit), dhe në Sektorin e Mbrojtjes së natyrës

dhe biodiversitetit në zonën e Maleve të Sharrit dhe

atë të Bjeshkëve të Nemuna

7. Masat e ndërmarra për mbrojtjen e mjedisit ___________________________________________

7.1. Përafrimi i Legjislacionit mjedisor Kombëtar me Direktivat e BE-së Politika e përgjithshme Kombëtare e Kosovës përfshinë edhe procesin e integrimeve evropiane. Ndër sfidat kryesore në këtë proces është edhe mjedisi, plotësimi i standardeve mjedisore evropiane dhe përafrimi i legjislaturës kombëtare mjedisore me atë evropiane. Komisioni Evropian ka monitoruar progresin e harmonizimit të legjislaturës mjedisore të Kosovës me atë të BE-së dhe zbatimin e saj. Në tabelën vijuese është prezantuar një përmbledhje e direktivave kryesore të BE-së për mjedisit dhe niveli i trans pozimit të tyre në legjislacionin nacional mjedisorë. (tab 15)

Tabela 15: Trans pozimi i legjislacionit nacional mjedisor me direktivat e Bashkimit Evropian

Fusha Direktiva e BE Niveli i trans pozimit21

Legjislatura horizontale

Direktiva për VNM (85/337/EEC) 100%

Direktiva për VSM (2001/42/EC) 100%

Direktiva për informimin mjedisor (2003/4/EC) 65%

Direktiva për pjesëmarrjen e publikut (2003/35/EC) 100%

Direktiva INSPIRE (2007/2/EC) 78% Direktiva për Krimin Mjedisor (2008/99/EC) 53% Direktiva për përgjegjësinë ndaj mjedisit (2004/35/EC) 84%

Kualiteti i Ajrit

Direktiva për kualitetin e ajrit ne ambient (2008/50/EC) 91%

Direktiva për Arsenin, Kadmiumin, Merkurin, Nikelin, dhe hidrokarburet aromatike poli ciklikë në ajër (2004/107/EC 4th Daughter Directive)

98%

Direktiva NEC, Pragjet e emisioneve nacionale ne ajër (2001/81/EC NEC Directive

11%

Direktiva për përmbajtjen e sulfurit të derivate te lëngshme (1999/32/EC Sulphur Cont. Liquid Fuels)

27%

Direktiva për pikat e karburatëve VOC- Substancat Organike Volatine (94/63/EC VOCs Petrol)

98%

Direktiva për fazën II për pikat e karburantëve VOC- Substancat Organike Volatine (2009/126/EU Stage II VOCs petrol)

30%

Menaxhimi i mbeturinave

Direktiva kornizë për mbeturina (2008/98/EC) 80%

Direktiva për bateritë mbeturine (2006/66/EC ) 40% Direktiva për ambalazhet mbeturinë (94/62/EC) 87% Diretkiva per PCB/PCT- Poliklorur Bifenili dhe Poliklorur Trifenili (96/59/EC PCB/PCT)

66%

21 Monitoring transposition and implementation of the EU environmental acquis, Year 17 , Progress Report 9

, Kosovo, Human Dynamics 2015



60

Direktiva për automjetet mbeturina (2000/53/EC End-of-Life Vehicles)

100%

Direktiva për deponit (99/31/EC / Landfill) 100%

Direktiva për kufizimin e përdorimit te disa substancave te rrezikshme ne pajisjet elektrike dhe elektronike (2011/65/EU RoHS)

50%

Direktiva për mbetjet nga pajisjet elektrike dhe elektronike (2012/19/EU WEEE)

46%

Direktiva për menaxhimin e mbetjeve minerare (2006/21/EC Mining Waste)

91%

Kualiteti i ujit

Direktiva kornizë për ujërat (2000/60/EC) 49% Direktiva për ujërat e ndotura urbane (91/271/EEC) UWWT 44% Direktiva për ujërat nëntokësorë (2006/118/EC Groundwater) 36% Direktiva për ujin e pijes (98/83/EC) 87%

Direktiva për nitratet (91/676/EEC) 25%

Direktiva për ujërat larëse (2006/7/EC Bathing Water) 0%

Direktiva për standardet e kualitetit të ujit (2008/105/EC) 4%

Direktiva për vlerësimin dhe menaxhimin e rrezikut nga vërshime (2007/60/EC Floods)

12%

Direktiva për specifikacionin teknik për analiza kimike te monitorimit te statusit të ujërave (2009/90/EC Quality Assurance/Quality Control)

7%

Mbrojtja e Natyrës

Direktiva për zogjtë e egër (79/409/EEC) 100%

Direktiva për habitatet (92/43/EC) 100% Direktiva për rregullat e mbajtjes së shtazëve të egra në kopshte zoologjike (1999/22/EC Zoos)

80%

Kontrolli i ndotjes industriale

Direktiva për emisionet industriale (2010/75/EU) 69%

Direktiva Seveso III për Kontrollin e aksidenteve te mëdha industriale (2012/18/EU)

27%

Direktiva për Kontrollin e materieve VOC (2004/42/EC -VOCs from Paints, Varnishes and Vehicle Refinishing Products)

25%

Kimi katet Direktiva për klasifikimin, paketimit dhe etiketimin e substancave të rrezikshme (67/548/EEC CLP Directive)

65%

Direktiva për Asbestin (87/217/EEC) 82%

Direktiva për Biocide (98/8/EC) 84% Zhurma Direktiva për zhurmën mjedisore (2002/49/EC) 74%

7.2. Inspektimi dhe kontrolli i zbatimit të ligjit

Në kuadër të inspektimit të realizuar nga MMPH- së gjate vitit 2015 janë realizuar: 606 inspektime me procesverbal, 130 vendime, 4 dënime mandatorë, 59 inicime në gjykatë për kundërvajtje dhe 558 urdhëresa, rekomandime e vërejtje. Shikuar në aspektin e sektorëve, në kuadër të sektorit të mjedisit janë realizuar më së shumti inspektime dhe procedura tjera ligjore. (Tabela 16).



61

Tab. 16: Inspektimet dhe procedurat tjera ligjore sipas sektorëve Sektori

Veprimet

Mjedisi 300 inspektime me procesverbal 12 vendime 4 dënime mandatorë 15 inicime gjyqësorë 287 urdhëresa, rekomandime, vërejtje

etj. Ujërat 136 inspektime me procesverbal

106 vendime 40 inicime 101 urdhëresa, rekomandime, vërejtje

etj. Planifikimi Hapësinorë 170 inspektime me procesverbal

12 vendime 4 inicime 170 urdhëresa, rekomandime, vërejtje

etj. Ndërsa në sektorin e mbrojtjes së natyrës në kuadër të kërkesave për fillimin të

procedurave kundërvajtës të bazuar në Ligjin e Natyrës dhe Ligjit për Parqe

Kombëtare, gjatë vitit 2015 AMMK në emër të Drejtorisë për Administrimin e

Parkut Kombëtarë Bjeshkët e Nemuna ka iniciuar 51 kërkesa dhe 12 të tjera në

emër të Drejtorisë për Administrimin e Parkut Kombëtarë Sharri. Po ashtu AMMK

në emër të DAPK Bjeshkët e Nemuna ka përgatitur 100 kallëzime penale, kurse në

emër të DAPK Sharri edhe 48 kallëzime tjera, si dhe janë bërë 74 kërkesa për

inicimin e propozim padive për kontest civil për kompensimin e dëmeve.

7.3. Leje dhënia

Sipas të dhënave nga MMPH, gjatë vitit 2015 janë lëshuar rreth 185 pëlqime mjedisore, janë dhënë 11 licenca për menaxhimin e mbeturinave si dhe kanë nisur procedurat për dhënien e lejeve mjedisore të integruara për 10 operatorë22. Ndërsa që gjatë vitit 2015 janë dhënë edhe 3 leje të reja ujore, janë vazhduar 9 leje ujore, janë dhëne 6 pëlqime ujore dhe 38 kushte ujore.

22 http://mmph-rks.org/sq/Regjistri-i-pelqimeve-mjedisore



62

7.4. Rehabilitimi i tokave, sipërfaqeve të ndotura dhe monitorimi i tyre

Gjate vitit 2015, Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, ka realizuar disa projekte që kanë pasur për qëllim rehabilitimin e tokave, sipërfaqeve të ndotura dhe monitorimin e tyre. Në tabelën 17 janë prezantuar të dhëna për këto projekte.

Tabela 17: Investimet nga MMPH për rehabilitimin e tokave, sipërfaqeve të ndotura dhe monitorimin e tyre 2015

Emri i projektit Shuma e projektit €

Pastrimi dhe ri kultivimi i tokës në Obiliq 570,000.00

Projekti Mjedisi dhe Ju 50,000.00

Gjelbërimi dhe rehabilitimi i një pjese të Parkut Industrial në

Mitrovicë

20,000.00

Monitorimi i ndotjes së tokave 35,000.00

7.5. Rregullimi i shtretërve të lumenjve dhe pastrimi i tyre Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor gjatë vitit 2015, ka realizuar disa projekteve në pastrimin e lumenjve dhe rregullimin e shtretërve të tyre. Të dhënat për këto projekte dhe shumën e tyre janë prezantuar në tabelën 18 . Tabela 18: Investimet nga MMPH për rregullimin e shtretërve të lumenjve dhe pastrimin e tyre

gjatë 2015

Emri i projektit Shuma e projektit €

Pastrimi i lumit Lepenc nga mbeturinat e Azbestit 250,000.00

Rregullimi i shtratit të lumit Mirusha në Gjilan 150,000.00

Rregullimi i shtratit të lumit Krena në Gjakovë 190,000.00

Rregullimi i shtratit të lumit Erenik në Junik 30,000.00

Rregullimi i shtratit të lumit Lepenca në Kaçanik 100,000.00

Rregullimi i shtratit të lumit Drenica në Drenas 400,000.00

Përmirësimi i infrastrukturës në Lumin Bistrica e Prizrenit 500,000.00



63

7.6. Zhvillimet dhe ngecjet në forcimin e institucioneve mjedisore Ndër zhvillimet kryesore në forcimin, afirmimin dhe ngritjen e kapaciteteve teknike të institucioneve mjedisore duhet veçuar: Themelimi i Këshillit Kombëtarë për Ndryshime Klimatike, Ngritja e kapaciteteve të AMMK për përgatitjen e Inventarit të Gazrave Serrë, Rritja e numrit të personave fizik të licencuar për hartimin e raporteve të

Vlerësimit të Ndikimit në Mjedis. Fillimi i procesit për akreditimin e laboratorit dhe stafit të Institutit

Hidrometeorologjik të Kosovës, Ngritja e kapaciteteve të IHMK për raportim në kohë reale për vërshime dhe

përmbytje dhe anëtarësimi në Sistemin Evropian të Vetëdijesimit për Përmbytje, EFAS (European Flood Awarenes System),

Themelimi i Sistemit të Informimit për Menaxhimin e Mbeturinave, Iniciativa për themelimin e autoritetit rregullator të pellgjeve lumore, Fillimi i i subvencionmeve të OJQ-ve nga MMPH, Ndërsa, në kuadër të ngecjeve dhe pengesave në forcimin e institucioneve mjedisore gjatë kësaj periudhe veçohen: Mungesa e rrjetit për monitorimi e ujerave nëntokësore,

Mungesa e monitorimit te aspekteve biologjike/ekologjike të ujërave

sipërfaqësore.

Numri i vogël i zyrtarëve në sektorin e monitorimit të ajrit,

Në MMPH, nuk ka sektor të veçantë për Ndryshime Klimatike,

Nuk ka institucion të veçantë për monitorimin e kimi kateve,

Numri i vogël i programeve të nivelit bachellor dhe master në fushën e

mjedisit,

Numri i vogël i stafit në sektorin e natyrës e sidomos ne Institutin e Mbrojtjes

se Natyrës,

Kapacitetet e limituara të komunave në sektorin e mjedisit,

Buxheti i limituar në sektorin e mjedisit.



64

8. Investimet për mbrojtjen e mjedisit ________________________________________________

Investimi në mjedis është një prej formave direkt në mbrojtjen e mjedisit, përmirësimin e gjendjes së mjedisit dhe parandalimin e ndikimeve negative në mjedis. Qeveria e Kosovës, pjesën më të madhe të investimeve në mjedis e ka orientuar përmes buxhetit për Ministrinë e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinorë. Por gjithashtu edhe komunat dhe institucionet tjera një pjesë të buxhetit e orientojnë në projekte mjedisore. Duke analizuar buxhetin e Ministrisë së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinorë për periudhën 2014-2015, vërejmë se ka pasur një rënie të ndjeshme si për totalin e buxhetit ashtu edhe për investimet kapitale në mjedis. Derisa investimet kapitale në mjedis në vitin 2014 ishin mbi 45 milion euro, në vitin 2015 ato kanë rënë në rreth 35 milion euro (tabela19).

Tabela 19 : Buxheti total dhe buxheti për shpenzime kapitale i MMPH 2014-201623

2014 2015 2016

Shpenzime kapitale 44,957,255 34,901,813

35,903,684

Buxheti Total 47,785,028 38,043,185

39,357,027

Sipas raportit Aktivitetet e donatorëve për periudhën 2012-2013, i hartuar nga Ministria e Integrimeve Evropiane, pjesa më e madhe e projekteve kapitale në sektorin e mjedisit janë mbështetur nga Buxheti Qendror i Kosovës me rreth 67% ose €103.730.00 euro, kurse komuniteti i donatorëve ka kontribuar me 33% ose me €50.292.397. Investimet e donatoreve kanë qenë te orientuara në sektorë të ndryshëm mjedisor si mbeturina, biodiversitet, vlerësimin e gjendjes së tokave, planifikim hapësinorë, ndryshime klimatike, ngritjen e kapaciteteve etj. Në tabelën vijuese janë prezantuar të dhëna për disa nga projektet e rëndësishme të mbështetura nga donatorët.

23

Ministria e Financave www.mf.rks-gov.net

http://www.mf.rks-gov.net/



65

Tabela 20: Disa nga projektet mjedisore të përkrahura nga donatoret 2012-2015

Emri i projektit Donatori Vlera e projektit në Euro

Koha e implementimit

Faza e tretë e programit për mbështetjen e Planifikimit Hapësinor Komunal (MuSPP)

SIDA- Agjencia Suedeze për Zhvillim Ndërkombëtarë

7.8 milion euro 2014-2015

Përkrahje në Menaxhimin e Ujërave dhe Monitorimin e Resurseve Ujore

Bashkimi Evropian (IPA)


Përkrahje për Menaxhimin e mbeturinave


1.5 milion euro

2014-2016

Studimi i ndotjes së tokës bujqësore në Kosovë (Mbështetje për MMPH dhe MBPZHR)



Projekti për pastrimin dhe rikultivimin e tokave nga ndikimi i sektorit të Energjisë

Banka Botërore 3.7 milion euro 2013-2015

Mbështetje për zhvillimet mbi emisionet e ulëta

ADC- Bashkëpunimi Austriak për Zhvillim dhe UNDP


Iniciativa për reduktimin e rrezikut nga fatkeqësitë natyrore

UNDP-Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara


Bashkëpunimit ndërkufitar për menaxhimin e integruar të burimeve ujore në pellgun e Drinit të Bardhë

GEF (Global Environmental Fascilities)

1 milion dollarë

2015-2018

Projekte mjedisore gjate vitit 2015 janë zbatuar edhe nga komunat. Disa nga këto projekte janë prezantuar në tabelën 21.

Tab. 21: Projekte mjedisore nga Komunat

Emri i projektit Shuma Komuna

Zgjerimi i shërbimit për grumbullimin e mbeturinave në zona rurale

250.000,00 Mitrovicë

Pastrimi i lumenjve Ibër, Sitnica, Lushta dhe Trepça

45.000,00 Mitrovicë

Rehabilitimit të deponive ilegale në Komunën e Podujevës

10.000,00 Podujevë

Zgjerimi dhe pastrimi i shtratit të lumenjve në Bellopojë, Tërrnavë, Halabak dhe Bellopojë- Gërdofc- Batllavë

34,800,00 Podujevë

Rregullimi i shtratit të lumit Krushevë 30.000,00 Dragash



66

Rregullimi i shtratit të lumit Brod 45.000,00 Dragash Rregullimi i shtratit të lumit Nerodime 70.000,00 Ferizaj Rregullimi i shtratit të lumit në Gadime 240.000,00 Lipjan Rregullimi i shtratit të lumit në Dobrajë 155.000,00 Lipjan Rregullimi i shtratit të lumenjve Llapllasellë dhe Gracanicë

60.000,00 Graçanicë

Rregullimi i shtratit të lumit Sitnica dhe ndërtimi i kaskadës

120.000,00 Fushë Kosovë

Eliminimi i deponive ilegale dhe pastrimi i ambientit

200.000,00 Fushë Kosovë

Eliminimi i deponive ilegale te mbeturinave 30.000,00 Suharekë Eliminimi i deponive ilegale te mbeturinave 15.000,00 Drenas Menaxhimi i mbeturinave 800.000,00 Prizren Menaxhimi i mbeturinave 35.000,00 Gajkovë Menaxhimi i mbeturinave të ngurta 25.000,00 Rahovec Zhvillimi i aktiviteteve për vetëdijesim sipas kalendarit mjedisor

30.000,00 Prishtinë



67

9. Referencat 1. AMMK 2015, Raporti për gjendjen e Mjedisit

2. AMMK 2015, Raporti për gjendjen e ajrit

3. AMMK 2012, Raport Hotspotet Mjedisore në Kosovë

4. AMMK 2014, Raporti, gjendja e mbeturinave dhe kemi kateve në Kosovë

5. AMMK 2014, Raporti, Inventari i Gazrave Serre ne Kosovë për vitin 2012

6. AMMK 2015, Raporti për gjendjen e ujërave 2015

7. AMMK/IKMN 2015, Raporti, Gjendja e natyrës 2010-2014

8. APK 2013, Inventari i Pyjeve të Kosovës 2012

9. ASK 2014, Anketa e ekonomive shtëpiake bujqësore 2014

10. ASK 2014, Anketa e mbeturinave industriale 2013

11. ASK 2014, Anketa e mbeturinave komunale 2013

12. ASK 2014, Statistikat e shëndetësisë 2013

13. ASK 2015, Disa fakte për mjedisin 2015

14. ASK 2015, Regjistrimi i Bujqësisë 2014

15. GIZ&NIRAS 2015, Raporti final i projektit “Vlerësimi i ndotjes së tokave bujqësore në Kosovë”

16. Human Dynamics 2014, Monitoring transposition and implementation of the EU

environmental acquis, Year 17 , Progress Report 9 , Kosovo

17. MBPZHR 2011, Plani për bujqësi dhe zhvillim rural, 2010-2013

18. MBPZHR 2011, Strategjia për Zhvillimin e Pylltarisë 2010-2020

19. MBPZHR 2013, Strategjia e Mbrojtjes së Klimës në Sektorin e Pylltarisë

20. MI 2013, Strategjia e Transportit Multimodal dhe Plani i Veprimit 2012- 2021

21. MMPH 2012, Strategjia dhe Plani i Veprimit për Biodiversitetin 2011-2020,

22. MMPH 2012, Strategjia dhe Plani i Veprimit për Cilësinë e ajrit 2011-2021

23. MMPH 2014, Libri i Kuq i florës vaskulare te Republikës të Kosovës, MMPH

24. MMPH 2014, Strategjia dhe për menaxhimin e mbeturinave 2013-2022

25. MMPH 2014, Strategjia për Mbrojtjen e Mjedisit 2013-2022

26. MMPH 2015, Strategjia Kombëtare për Ujërave e Kosovës 2015-2034

27. MMPH 2015, Strategjia për Ndryshime Klimatike 2014-2024

28. PMQP 2009, Identifikimi paraprak i zonave të Natura 2000 në Kosovë

29. Raportet mujore dhe vjetore mjedisore të Departamentit të Mjedisit të KEK

30. Raporti vjetor 2013-2015, Departamenti i mjedisit, NewCoFeronikeli

31. UNDP/IHMK,"Monitorimi i PM10 në ajër dhe përcaktimi i metaleve të rënda në PM10 në

zonën e Drenasit, Tetor 2015 – Mars 2016".

32. ZRRUK 2015, Raporti i performances së kompanive të ujësjellësve dhe kanalizimeve 2014



68

Lista e figurave Figura 1. Mesatarja vjetore e PM10 per vitin 2015 Figura 2. Mesatarja vjetore e PM2.5 per vitin 2015 Figura 3. Mesatarja vjetore e SO2 per vitin 2015 Figura 4. Mesatarja vjetore e CO per vitin 2015 Figura 5. Mesatarja vjetore te NO2 per vitin 2015 Figura 6. Mesatarja vjetore e Ozonit per vitin 2015 Figura 7: Përqendrimi mesatar i PM 10 në 24 h sipas muajve Figura 8: Përqendrimi mesatar i PM 10 sipas vendmostrimeve Figura 9. Treguesit e përzgjedhur nga monitorimi i cilësisë së ujërave në lumenjëve- IHMK 2015( Pellgu i Drinit të Bardhë) Figura 10. Treguesit e përzgjedhur nga monitorimi i cilësisë së ujërave në lumenjve- IHMK 2015( Pellgu i Ibrit) Figura 11. Treguesit e përzgjedhur nga monitorimi i cilësisë së ujërave në lumenjve- IHMK 2015( Pellgu i Moravës së Binçës dhe Lepencit) Figura 12. Sasia e mbeturinave e deponuara kg/cap Figura 13. Emisionet e Pluhurit në mg/Nm3 gjatë të vitit 2015 Figura 14. Emisionet e Pluhurit në mg/Nm3 gjatë 2008-2015 Figura 15. Emisionet e SO2 në mg/Nm3 gjatë vitit 2015 Figura 16. Emisionet e NOx në mg/Nm3 gjatë vitit 2015 Figura 17. Emisionet e matura të Pluhurit në mg/Nm3 gjatë vitit 2015 Figura 18. Emisionet e matura të SO2 në mg/Nm3 gjatë vitit 2015 Figura 19. Emisionet e matura të NOx në mg/Nm3 gjatë të vitit 2015 Figura 20. Vlera mesatare mujore e emisioneve të Pluhurit në mg/Nm3 gjatë vitit 2015 Figura 21. Vlera mesatare mujore e emisioneve të SO2 në mg/Nm3 gjatë të vitit 2015 Figura 22. Vlera mesatare mujore e emisioneve të NOx në mg/Nm3 gjatë vitit 2015 Figura 23. Numri i operatoreve ekonomik qe kanë aktivitet seperacionin minerare



69

Lista e tabelave Tabela 1. Stacionet monitoruese për cilësinë e ajrit Tabela 2. Normat e cilësisë së ajrit sipas Udhëzimi Administrativ Nr.02/2011. Tabela 3. Vlerat mesatare vjetore të nivelit H (cm) sipas stacioneve matëse Tabela 4. Shfrytëzimi i tokës bujqësore në Ekonomitë Bujqësore, 2014 Tabela 5. Zonat e Mbrojtura të Natyrës sipas kategorive (2016) Tabela 6. Sasia e mbeturinave sipas deponive sanitare 2013-2015

Tabela 7. Numri i deponive ilegale sipas komunave Tabela 8. Sasia e mbeturinave spitalore te trajtuara për vitin 2015 Tabela 9. Numri i kompanive që merren trajtim të mbeturinave Tabela 10. Sëmundjet ambientale dhe incidence e tyre gjatë viteve 2014-2015 Tabela 11. Performanca e fabrikës Tabela 12. Hotspotet industriale, minerare dhe kimi kateve Tabela 13. Sipërfaqet e degraduara sipas lumenjve Tabela 14. Niveli i zbatimit te prioriteteve, projekteve dhe qëllimeve të investimeve sipas sektorëve mjedisor të parapara në PKVM 2011-2015 Tabela 15. Transpozimi i legjislacionit nacional mjedisor me direktivat e Bashkimit Evropian Tabela 16. Inspektimet dhe procedurat tjera ligjore sipas sektorëve Tabela 17. Investimet nga MMPH për rehabilitimin e tokave, sipërfaqeve të ndotura dhe monitorimin e tyre 2015 Tabela 18. Investimet nga MMPH për rregullimin e shtretërve të lumenjve dhe pastrimin e tyre gjatë 2015 Tabela 19. Buxheti total dhe buxheti për shpenzime kapitale i MMPH 2014-2016 Tabela 20. Disa nga projektet mjedisore të përkrahura nga donatoret 2012-2015 Tabela 21. Projekte mjedisore nga Komunat

Shtojca 1: Të dhënat për cilësinë e ajrit

PM10/PM2.5-Mesatarja vjetore për vitin 2015 (*Nuk ka të dhëna)

Muaji Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nentor Dhjetor 2015 2015

Lokac. e monitorimit

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujor

e

Mes. mujore

Mes. mujor

e

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. vjetore

Tejkalime

Ditë

VM

L,1

10-V

ML

µg/

m3

50/

40

(mu

jore

/vj

etor

e),le

joh

en 3

5 d

itë

IHMK 74.93 45.3 31.48 31.25 27.8 23.37 24.7 26.9 25.3 30.6 62.68 79.0 40.27 74 Rilindje 51.72 54.4 38.95 26.99 24.38 20.81 35.03 37.10 32.9 36.2 65.12 83.21 60.58 66 Drenas 50.9 52,1 30.12 * * * * * 45.76 38.7 108.63 67.39 54.82 61 Mitrovicë 62.1 60.58 * * * * * * * * * * 60.58 13 Pejë 73.95 48.78 25.25 19.18 13.67 12.20 12.76 7.97 * * * * 23.56 7 Prizren 79.77 67.1 * * 9.06 8.95 11.34 * * * * * 35.24 22 Brezovicë * * * * * * * * * * * * * * Hani i Elezit 124 64.69 * 23.22 * 17.7 26.14 18.5 * 61.4 44.3 56.7 47.49 45 Gjilan 165.7 63.58 66.34 74.35 54.21 42.04 44.00 40.0 * * * * 68.77 75 Obiliq 87.83 46.7 49.74 * * * * * * 44.8 93.36 100.7 58.65 90 Dardhishtë * * * * * * * * * * * * 4 Palaj * * 31.41 32.7 29.0 28.5 38.8 39.12 * * * * 33.25 17

VM

L2.

5-

µg

/m3

vje

tore

, 25

IHMK 70.15 34 21.81 15.42 11.49 10.79 11.4 12.0 25.3 30.6 47.2 72.0 30.18

Rilindje 44.62 34.3 25.66 16.86 9.63 10.23 13.14 22.55 14.58 21.86 54.14 68.42 27.99

Drenas * 20,1 20.81 * * * * * 20.16 23.81 71.62 67.39 40.75

Mitrovicë * 49.4 * * * * * * * * * * 49.4 Pejë 33,6 3,1 20.89 15.30 5.92 5.68 6.69 6.41 * * * * 10.14

Prizren 85.63 5,1 * * * * 5.63 2.9 * * * * 31.38

Brezovicë * * * * * * * * * * * * *

Hani i Elezit 7.9 4.47 * 1.66 * 1.30 1.38 1.12 * 9.52 10.5 13.5 5.70

Gjilan 173.2 60.4 40.76 28.0 * * 15.6 23.4 * * * * 56.89 Obiliq 155.9 50.2 41.56 * * * * * 33.7 70.9 92.33 74.09

Dardhishtë * * * * * * * * * * * *

Palaj 64,0 * 20.63 15.21 12.61 12.48 18.0 17.95 * * * * 16.14



71

SO2, µg/m3 -Mesatarja vjetore për vitin 2015

Muaji Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nentor Dhjetor 2015


Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. vjetore

VM

L 1

25 µ

g/m

3 p

ër 2

4 or

ë, L

ejoh

en 3

d

itë

me

tejk

alim

e b

ren

da

viti

t

IHMK 5.86 1.07 1.08 1.34 1.75 1.08 3.12 2.9 4.34 4.7 8.3 10.9 3.87 Rilindje * * * * * * * * * * * * Drenas 55.39 57.8 58.9 * * * 52.7 * 3.06 6.23 17.18 14.67 33.24 Mitrovicë * * * * * * * * * * * * Pejë 3.01 3.01 * * * * * * * * * * 3.01 Prizren 4.27 4.27 * * 5.05 3.06 9.61 6.62 * * * * 5.48 Brezovicë * * * * * * * * * * * * Hani i Elezit 14.4 5.59 * 15.73 * 29.08 32.22 32.22 * 38.5 40.3 42.9 27.88 Gjilan 125.1 12.6 * * * * * * * * * * 68.85 Obiliq 55.9 78.8 9.68 * * * * * * * * * 44.24 Dardhishtë 30.6 21.7 7.59 12.4 2.78 1.70 * * * * * * 9.23 Palaj 56.9 48.6 5.37 3.13 1.73 1.60 8.85 8.85 7.59 5.48 4.63 7.28 9.37



72

CO mg/m3--Mesatarja vjetore për vitin 2015



Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. vjetore

VM

L m

g/m

3 10

,, p

ër m

esat

arën

dit

ore,

b

ren

da

viti

t

IHMK 3,09 3.08 4.18 3.40 3.34 3.23 3.29 3.89 7.2 4.58 5.5 6.65 4.39 Rilindje * * * * * * * * * * * * * Drenas * * * * * * * * 0.45 0.65 1.14 1.45 0.92 Mitrovicë * 2.1 * * * * * * * * * * 2.1 Pejë 3.5 0.9 3.99 4.49 5.43 4.76 * * * * * * 3.84 Prizren 4.95 1.3 * * 2.95 2.79 4.13 3.85 * 5.0 6.7 * 3.95 Brezovicë * * * * * * * * * * * * * Hani i Elezit 0.27 0.38 * 1.04 * 0.79 1.30 1.3 * 1.13 0.9 1.05 0.90 Gjilan 5.32 1.94 1.37 1.15 1.16 1.80 1.49 1.53 * * 4.08 4.5 2.43 Obiliq * 2.33 1.71 * * * * * * * * * 2.02 Dardhishtë 1.61 1.01 0.85 0.39 0.27 0.23 * * * * * * 0.55 Palaj 1.54 1.15 1.21 0.33 0.32 0.31 0.41 0.41 * * * * 0.71



73

NO2 µg/m3--Mesatarja vjetore për vitin 2015



Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. vjetore

VM

L µ

g/m

3 40

, vle

rë m

esta

re v

jeto

re IHMK 25.5 18.1 16.41 16.92 15.64 15.45 32.31 34.78 31.9 31.9 43.2 45.1 27.26

Rilindje 27.65 28.27 24.2 19.67 22.68 17.93 21.61 37.80 53.3 37.6 41.3 51.1 31.92 Drenas * * * * * * 6.69 8.49 19.23 18.81 31.56 26.3 18.51 Mitrovicë * 8.1 * * * * * * * * * * 8.1 Pejë 19.1 5,4 5.2 4.88 4.47 3.12 * * * * * * 7.354

Prizren 43.2 12,2 * * 14.36 15.64 24.25 18.25 * 3.85 31.9 * 21.63 Brezovicë * * * * * * * * * * * * * Hani i Elezit * * * * * * * * * * * * * Gjilan 60.3 20.1 29.53 33.55 27.8 * 45.68 37.6 * * 31.3 32.3 35.35 Obiliq 46.3 20.3 11.78 * * * * * * * * * 29.04 Dardhishtë 28.3 13.1 10.73 9.97 8.07 6.96 * * * * * * 12.85 Palaj 18.3 7.7 3.33 2.36 4.44 3.96 8.91 8.91 * 17.6 10.49 17.9 9.44



74

O3 µg/m3--Mesatarja vjetore për vitin 2015



Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. mujore

Mes. vjetore

VM

L µ

g/m

3 12

0, v

lerë

mes

tare

vje

tore

IHMK * * * 35.8 31.8 35.05 77 74.2 36.1 37.6 26.4 13.1 40.78333

Rilindje * * * * * * * * * * * * *

Drenas * * * * * * 93.6 81.02 49.72 33.4 17.26 12 47.83333

Mitrovicë * 18.2 * * * * * * * * * * 18.2

Pejë 6.1 15,1 77.84 44.56 * * * * * * * * 42.83333

Prizren 10.4 20,1 * * 66.8 75 * 10.32 * * 40.63

Brezovicë * * * * * * * * * * * * *

Hani i Elezit 50.8 32.7 * 73.6 * 103.34 126 100.6 50.4 52 55.2 71.62667

Gjilan 4.78 * * * * * * * * * * * 4.78

Obiliq 23.8 23.3 23.51 * * * * * * * * * 23.51

Dardhishtë 35.1 47.1 51.91 51.7 56 60.9 * * * * * * 53.522

Palaj 30.4 38.2 42.78 46.28 45.11 48.59 27.9 49.17 51.34 35.24 24.24 11.79 38.19096



75

PM10-Ditët me tejkalime 2015

Shtojca 2: Parametrat fizik, kimik dhe metalet e rënda që monitorohen nga IHMK24

Treguesit

Simboli

Njësia

Shpeshtësia e

matjeve/vit

PARAMETRAT FIZIK

Ora h 0:00 11

Moti M vrojtim 11

Temperatura e ujit Tu 0C 11

Temperatura e ajrit TA 0C 11

Aroma Ar nuhatje 11

Ngjyra Ngj Co/Pt 11

Turbullira Tur NTU 11

Përçueshmëria elektrike χ µScm-1 11

Materiet e tretshme në ujë M.tert. mg/l 11

Përqendrimi i jonit hidrogjen pH 0-14 11

PARAMETRAT KIMIK

Oksigjeni i tretur OT mg/l O2 11

Ngopja me oksigjen NgO % 11

Shpenzimi kimik i oksigjenit SHKO mg/l O2 11

Shpenzimi kimik i oksigjenit me dikromat SHKO-Cr mg/l O2 11

Shpenzimi biokimik i oksigjenit SHBO5 mg/l O2 11

Shpenzimi biokimik i oksigjenit SHBO7 mg/l O2 11

Karboni organik total KOT mg/l C 11

Materiet totale të suspenduara MTS mg/l 11

Detergjentet DET mg/l 11

Joni nitratet NO3- mg/l 11

Azoti i nitrateve N-NO3- mg/l N 11

Joni nitrik NO2- mg/l 11

Azoti i nitrateve N-NO2- mg/l N 11

Joni amonium NH4+ mg/l 11

Azoti i amoniumit N-NH4+ mg/l N 11

Azoti total inorganik ATI mg/l N 11

Amoniumi i pa jonizuar NH3 mg/l 11

Azoti i amoniumit te pa jonizuar N-NH3 mg/l N 11

Azoti total organik + inorganik AT mg/l N 11

Azoti total organik ATO mg/l N 11

Orto fosfatet PO43- mg/l 11

Fosfori i orto fosfateve P - PO43- mg/l P 11

Fosfori total (poli + orto) Ptot. mg/l 11

Joni sulfat SO42- mg/l 11

24 Vetëm parametrat e hijëzuar me të kaltër janë vlerësuar dhe prezantuar në këtë raport.



77

Fortësia e përgjithshme Fp 0dH 11

Fortësia e Kalciumit Fca mg/l 11

Fortësia e Magnezit FMg mg/l 11

Jonet e Kalciumit Ca+ mg/l 11

Jonet e Magnezit Mg+ mg/l 11

P-Alkaliteti Pa ml 0.1 e HCl 11

M-Alkaliteti Ma ml 0.1 e HCl 11

Alkaliteti total AT mmol/l HCl 11

Bikarbonatet HCO3- mg/l 11

Klori i lirë Cl2 mg/l 11

Kloruret Cl- mg/l 11

Silikatet SiO32- mg/l 11

Silici në Silikate Si - SiO32- mg/l Si 11

Klorofil a Chlorophyll a µg/l 11

Fenolet C6H5OH mg/l 11

METALET E RËNDA

Kromi Cr3+ µg/l 2

Kadmiumi Cd2+ µg/l 2

Nikeli Ni2+ µg/l 2

Zinku Zn2+ µg/l 2

Mangani Mn2+ µg/l 2

Bakri Cu2+ µg/l 2

Hekuri Fe2+ µg/l 2

Plumbi Pb2+ µg/l 2



78

Shtojca 3: Kodet e stacioneve të monitorimit të kualitetit fiziko-kimik të ujërave sipërfaqësore- lumenjtë

Kodi

Lokacioni

Lumi

Venderdhja

RV01_011 Radavc Drini i Bardhë Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_012 Klinë Drini i Bardhë Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_013 Gjonaj Drini i Bardhë Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_014 Vermicë Drini i Bardhë Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_021 Istog Istogu Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_022 Zllakuçan Istogu Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_031 Stërnac i ulët Klina Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_032 Klinë Klina Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_041 Drelaj Lumbardhi i Pejës Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_042 Pejë dalje Lumbardhi i Pejës Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_043 Grabanicë Lumbardhi i Pejës Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_051 Banjë e Malishevës Mirusha Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_052 Volljakë Mirusha Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_061 Deçan Hyrje Lumbardhi i Deçanit Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_062 Kralan Lumbardhi i Deçanit Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_071 Jasiq Ereniku Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_072 Ura e Terzive Ereniku Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_081 Zhdrellë Rimniku Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_082 Xërxë Rimniku Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_091 Buqallë Toplluha Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_092 Piranë Toplluha Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_101 Prevallë Lumbardhi i Prizrenit Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV01_102 Vllashnje Lumbardhi i Prizrenit Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV02_011 Kushtovë Ibri Deti i Zi

RV02_012 Mitrovicë Ibri Deti i Zi

RV02_013 Kelmend Ibri Deti i Zi

RV02_021 Bablak Sitnica Deti i Zi

RV02_022 Lipjan Sitnica Deti i Zi

RV02_023 Vragoli Sitnica Deti i Zi

RV02_024 Plemetin Sitnica Deti i Zi

RV02_025 Nedakovc Sitnica Deti i Zi



79

RV02_026 Mitrovicë Sitnica Deti i Zi

RV02_031 Marincë Llapi Deti i Zi

RV02_032 Podujevë Llapi Deti i Zi

RV02_033 Milloshevë Llapi Deti i Zi

RV02_041 Bresje Prishtevka Deti i Zi

RV02_051 Vragoli Graqanka Deti i Zi

RV02_061 Pjetërshticë Drenica Deti i Zi

RV02_062 Vragoli Drenica Deti i Zi

RV02_071 Devetak Shtime Deti Mesdhe/Deti Adriatik

RV02_072 Vojnovc Shtime Deti i Zi

RV03_011 Korbuliq Morava e Binçës Deti i Zi

RV03_012 Kllokot Morava e Binçës Deti i Zi

RV03_013 Ranillugë Morava e Binçës Deti i Zi

RV03_014 Domoroc Morava e Binçës Deti i Zi

RV03_021 Marec Kriva reka Deti i Zi

RV03_022 Domoroc Kriva reka Deti i Zi

RV04_011 Prevallë Subain Lepenci Deti Mesdhe /Deti Egje

RV04_012 Kaçanik Lepenci Deti Mesdhe /Deti Egje

RV04_013 Hani i Elezit Lepenci Deti Mesdhe /Deti Egje

RV04_021 Jezerc Nerodimja Deti Mesdhe /Deti Egje

RV04_022 Bifurkacioni Nerodimja Deti Mesdhe /Deti Egje

RV04_023 Gërlicë Nerodimja Deti Mesdhe /Deti Egje

RV04_024 Kaçanik Nerodimja Deti Mesdhe /Deti Egje



80

Raporti vjetor për gjendjen e mjedisit në Kosovë, është përgatitur nga Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës.

Adresa e AMMK-së: Rruga Luan Haradinaj, ish-pallati i shtypit-Rilindja kati XV/04

Tel. +381 38 200 33 228 , email: [email protected]

Prishtinë, Shtator 2016

mailto:[email protected]

Documents

në Kosovë - ammk-rks.net · 2017-06-02 · Raport vjetor për gjendjen e mjedisit në Kosovë 4 Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës 1. Hyrje Hartimi i Raportit për