UNIVERZITET U SARAJEVUPrirodno – matematički fakultetOdsjek za geografijuTurizam i zaštita životne sredine, II godina

Seminarski rad iz nastavnog predmeta: Demogeografija

Nacionalna i jezička struktura Evrope

MENTORI: STUDENT: Dr. Safet Nurković, redovni profesor Vahidin ŠenderovićMr. Alma Pobrić, viši asistent

Sarajevo, april 2010.

SADRŽAJ

Predgovor ................................................................................................................ 3

Uvod ........................................................................................................................ 4

1. Historijski razvoj etničko – populacijskih zajednica ............................... 5

1.1. Jezik kao element grupisanja naroda ..................................................... 7

2. Nacionalna i jezička struktura Evrope ..................................................... 10

2.1. Indoevropska porodica naroda ......................................................... 13

2.1.1. Germanska grupa naroda ........................................................... 152.1.2. Romanska grupa naroda ............................................................ 162.1.3. Slavenska grupa naroda ............................................................ 172.1.4. Keltska grupa naroda ................................................................. 192.1.5. Baltička grupa naroda ................................................................ 192.1.6. Grčka grupa naroda ................................................................... 202.1.7. Indoarijska grupa naroda ........................................................... 202.1.8. Albanska grupa naroda .............................................................. 202.1.9. Jermenska grupa naroda ........................................................... 20

2.2. Uralska porodica naroda ................................................................. 21

2.3. Altajska porodica naroda ................................................................. 22

2.4. Afroazijska (Semitsko – hamitska) porodica naroda ........................ 22

2.5. Porodica Baska ................................................................................ 23

Zaključak ................................................................................................................. 24

Literatura i izvori ..................................................................................................... 25

2

PREDGOVOR

Tema seminarskog rada je „Nacionalna i jezička struktura Evrope“. Teme seminarskih

radova su iz oblasti nastavnog predmeta Demogeografija kao jednog od predmeta u

četvrtom semestru na Odsjeku za geografiju, smjera Turizam i zaštita životne sredine.

Tema seminarskog rada vezana je za dio, socijalno – geografske discipline,

Demogeografije, koja se odnosi na strukture stanovništva.

U seminarskom radu korištene su metode analize i sinteze, te kartografska, grafička i

statistička metoda. Pored osnovnih, korištene su i ostale metode relevantne za izradu

ovog seminarskog rada.

3

UVOD

Nacionalna i jezička struktura dobar su pokazetelj razlika i različitosti u svijetu. Narodi

su se razvili u prošlosti na određenom teritoriju koji smatraju svojim žarištem. Svaki

narod u pravilu osim jedinstvenog teritorija ima i svoj jezik, posebne kulturne crte i

baštinu i svijest o svojoj pripadnosti određenoj rasnoj i etničkoj skupini.

Nacionalni preporod evropskih naroda i formiranje modernih evropskih nacija je vezan

za građanske političke revolucije i za ostvarivanje ljudskih prava, uključujući i prava

naroda tj. etničkih prava kao neotuđivih građanskih prava.

U savremenoj nacionalnoj strukturi Evrope se, pretežno prema jezičkim osobinama,

uglavnom izdvaja 71 narod koji tu stoljećima žive. Oni se svrstavaju u pet porodica

naroda:

Indoevropsku,

Uralsku,

Altajsku,

Afroazijsku (semitsko – hamitsku) i

porodicu Baska.

U narednim stranicama seminarskog rada, detaljnije su pojašnjene i navedene grupe

naroda iz navedenih pet porodica naroda koje već stoljećima obitavaju na tlu Evrope, i

čine njenu nacionalnu u jezičku strukturu te doprinose šarolikosti demogeografske slike

na pomenutom kontinentu.

4

1. Historijski razvoj etničko – populacijskih zajednica

Nacionalni i jezički sastav svojevrstan su pokazatelj šarolikosti svijeta. Te razlike proizilaze iz etničko – historijskih obilježja stanovništva i iz procesa koji su prožimali to stanovništvo prostorno i vremenski. Narodi su se razvili u prošlosti na određenom teritoriju koji smatraju svojim žarištem. Svaki narod u pravilu osim jedinstvenog teritorija ima i svoj jezik, posebne kulturne crte i baštinu i svijest o svojoj pripadnosti određenoj rasnoj i etničkoj skupini. (1, 131)

Historijski najranije etničko – populacijske zajednice, kao što je poznato, bila su plemena. Plemena su ujedinjavala ljude koji su sebe smatrali potomcima zajedničkog pretka i bili svjesni svojega krvnog srodstva. Zajednica jednog plemena, kasnije više njih, imala je svoj jezik ili dijalekt. Njezini članovi imali su zajednička prezimena i opstojali su u povezanom prostoru. (1, 131)

U daljnjem procesu dolazi do sjedinjavanja više plemena na temelju prostornog, kulturnog, jezičkog i privrednog integriteta u jedan narod. Ali u mnogim krajevima ekumene, u Africi i Južnoj Americi, plemenska se struktura očuvala do danas. (1, 131)

Slika 1. Afričko pleme Maasai

Primjer: Maasai pleme je do današnjih dana sačuvalo plemensku strukturu. To je najpoznatije autohtono afričko pleme koje živi na planinama Kilimandžaro, Meru i Lenkai. Žive nomadskim načinom života i grade svoje kolibe od blata i gnojiva. (5)

(www.newhorizontour.com/travel/Maasai)

Narodi su nastali ujedinjavanjem lokalnih plemena pod jednu vrhovnu vlast, od kojih bi obično najjača skupina nametnula ostalima svoje ime. To se dogodilo na primjer sa Poljacima, gdje je plemensko ime nametnuto cijeloj zajednici i državi. (6)

Proces pojave narodnosti istovjetan je s pojavom i razvojem svijesti o pripadanju određenoj većoj, jezičkoj, kulturnoj i vjerskoj teritorijalnoj jedinstvenoj populacijskoj masi. (1, 131)

5

Narod je skupina većeg broja plemena, koja se vremenom stapaju u širu etničku skupinu, koja u dužem periodu zajedničkog života na istoj teritoriji, stvaraju zajedničku državnu, nadplemensku, organizaciju i oblikuju zajedničku narodnu kulturu koja obuhvata jezik, vjeru, običaje, moral i umjetnost. (3)

Nakon toga javlja se nacija kao viši i složeniji oblik narodnosti. Dva ili više naroda mogu se sjediniti u jednu naciju. Nacije su etničko – političke pojave prostorno i vremenski povezane s pojavom industrijske revolucije i kapitalističkog društva tj. obaranjem feudalnog društva i njegovih državica i sjedinjavanjem njihovih teritorija u jedinstven državno – ekonomski organizam. Uz to se stvara i jedinstven književni jezik uz ljestvicu odgovarajućih dijalekata korjenski jedinstvenih. (1, 131)

Nacije su savremene etničke zajednice koje nastaju u okvirima modernih institucija građanskog društva, kao što su: suverene nacionalne države razvijene na osnovu standardizovanog nacionalnog jezika i kulture. (3)

Jak utjecaj na formiranje i odgoj nacije proizilazi iz jačanja i organizovanosti države ili odgovarajućih upravno – političkih teritorijalnih autonomija u mnogonacionalnim državama. (1, 131)

U mnogonacionalnim državama kapitalističkog uređenja nacionalni se interesi zaoštravaju i sukobljavaju zbog svojevrsnog pritiska veće nad manjim nacijama i narodima. To je prožeto i klasnim sukobima i različitim interesima unutar iste nacije. Problem je, prema tome, složen i treba ga istaći jer pridonosi potpunijem razumijevanju opće populacijske i socijalnogeografske problematike. (1, 133)

Kao rezultat neravnomjernog socijalno – ekonomskog razvoja raznih zemalja svijeta, javljaju se istovremeno narodi s visoko razvijenim društvom i materijalnom proizvodnjom i sa visoko razvijenom nacionalnim sviješću i narodi sa zaostalim društvenim uvjetima s ranim oblicima nacionalne svijesti. (1, 134)

Nacionalni preporod evropskih naroda i formiranje modernih evropskih nacija je vezan za građanske političke revolucije i za ostvarivanje ljudskih prava, uključujući i prava naroda tj. etničkih prava (kao neotuđivih građanskih prava). (3)

1.1. Jezik kao element grupisanja naroda

6

Računa se da danas živi na Zemlji oko dvije hiljade narode, od sasvim nedefinisanih i malobrojnih etničkih skupina do višemilionskih naroda i velikih nacija. Od toga je oko dvjesta velikih naroda koji imaju po više od milion članova. Takvi narodi obuhvataju 95% stanovništva svijeta. (1, 134)

Definisanje i grupiranje naroda prilično je teško, jer nijedan kriterij ne može sasvim obuhvatiti svo stanovništvo ekumene. Najčešći su kriteriji historijsko – etnografski, kulturno – ekonomski, jezički i neki drugi. Jezički je jedan od najvažnijih jer pokazuje genetsko srodstvo i olakšava grupisanje glavnih etničkih skupina, posebno u krajevima stare kolonizacije. (1, 134)

Proces formiranja jezičkih porodica tijesno je povezan sa širenjem čovječanstva na Zemlji. Obično su jezično slične skupine i geografski bliske. Iznimka su neke etničko – jezičke oaze koje upućuju na njihovu autohtonost ili alohtonost. Takve su malajske oaze na Madagaskaru, Mađari u Panoniji, Turci u Maloj Aziji, Finci u Skandinaviji i dr. Sve su te oaze geografski udaljene od svoje prvobitne etničko – geografske jezgre. (1, 134)

Velike su se promjene dogodile u tom pogledu u proteklih desetak stoljeća, posebno nakon otkrića Novog svijeta potkraj 15 stoljeća. Tako se španjolski jezik proširio na čitavu Latinsku Ameriku (osim u Brazilu gdje preovladava portugalski), engleski na Angloameriku, Australiju, Novi Zeland, Južnu Afriku i druga područja na kojima su u 19. stoljeću i dijelu 20. stoljeća prostirao britanski imperij. (1, 134)

Slično vrijedi i za ostale jezike evropskih kolonijalističkih sila. Tako danas španjolski, engleski i francuski jezik, sjedinjuju ili približuju mnoge etnički različite narode. (1, 134)

Jezička porodica  je grupa jezika koji potječu od zajedničkog pretka zvanog proto-jezik te jezičke porodice. Većina svjetskih jezika se uvrštava u jezičke porodice. Oni koji ne pripadaju nijednoj porodici (ili oni čija srodnost nije pouzdano utvrđena) nazivaju se izolovani jezici. (6)

Koncept jezičkih porodica se zasniva na pretpostavci da se jezici tokom vremena dijele na dijalekte, od kojih nastaju novi jezici. Za razliku od bioloških vrsta, kod jezika se često događa miješanje nesrodnih jezika čiji govornici dolaze u kontakt. U slučaju kreolskih jezika, i drugih miješanih jezika, jezik nasleđuje osobine iz više jezika. (6)

Jezičke porodice se dijele u manje jezičko - rođačke grane. Jezičke porodice se često predstavljaju grafički u obliku stabla i grana, pa otuda potječe ovaj naziv. Moguće je

7

grane posmatrati i kao nove jezičke porodice. Recimo, grupa slavenskih jezika može da se posmatra kao posebna jezička porodica, ili kao grana indo-evropskih jezika. (6)

Glavnu jezičku strukturu stanovništva svijeta čine velike porodice:

indoevropskih, kavkaskih, semitsko – hamitskih, bantu, hotentotskih, nilotskih, gvinejskih, bušmanskih, uralsko – altajskih, kinesko – tibetskih, khmerskih, mundskih, dravidskih, malajsko – polinezijskih, australonezijskih, eskimsko – aleutskih i drugih jezika. (1, 135)

Karta 1. Jezičke porodice starog Starog svijeta i Australije

(http://www.orangecoat.com/files/yeti/img/language-map-old-world.jpg)

8

Danas se u svijetu postoje tzv. veliki jezici odnosno jezici kojeg govore milioni stanovnika svijeta. Najveći broj govornika zasigurno imaju indo – evropski jezici. U narednoj tabeli prikazani su jezici koji imaju preko 40 miliona govornika u svijetu.

Tabela 1. Jezici sa preko 40 miliona govornika u svijetu

Jezik Govornici u mil.Mandarinski (Kina) 983Engleski 501Hindu (Indija, Pakistan) 454Španski 396Ruski 268Arapski 229Bengali (Bangladeš, Indija) 201Portugalski 185Malajsko - indonežanski 166Francuski 126Japanski 125Njemački 118Urdu* (Pakistan, Indija) 106Pandžabi (Indija, Pakistan) 96Telugu (Indija) 75Korejski (Koreja, Kina, Japan) 74Tamilski (Indija, Šri Lanka) 73Marači (Indija) 72Kantoneski (Kina) 71Vijetnamski 68Vu (Kina) 66Javanski 64Turski 62Tagalog (Filipini) 55Tai 52Min (Kina) 51Svahili (Istočna Afrika) 50Ukrajinski 47Kanada (Indija) 45Poljski 42Gujarati (Indija, Pakistan) 41*Hindu i Urdu su isti jezici. U devangari pismu zove se Hindu i to je službeni jezik Indije. U arapskom pismu zove se Urdu i to je službeni jezik Pakistana.

Human Geography (1997)

9

2. Nacionalna i jezička struktura Evrope

U Evropi se, pretežno prema jezičkim osobinama, uglavnom izdvaja 71 narod koji tu stoljećima žive. Oni se svrstavaju u pet porodica naroda (inače, narode cijelog svijeta naučnici svrstavaju u 28 porodica): (2, 10)

Indoevropsku Uralsku Altajsku Afroazijsku (semitsko – hamitsku) porodicu Baska

10

11

12

2.1. Indoevropska porodica naroda

Indoevropljani - Ime narodima koji se služe jezicima indoevropske jezičke porodice, i čije se porijeklo traži u hipotetičkim Proto - Indoevropljanima koji su se služili proto -indoeuropskim jezikom. (6)

Dvije hiljade godina p.n.e. događaju se velike migracije širom svijeta, koje su prema britanskom povjesničaru Robertu Gravesu izazvale klimatske promjene. Tačna lokacija indoevropskih predaka u stručnim krugovima još je pod debatom. Spominje se među ostalima, da su obitavali u području Kirgistana i Uzbekistana. (6)

Najveći broj naroda u Evropi, tj. njih 55 odnosno 87,3 % svih naroda ovog kontinenta, pripada upravo indoevropskoj – najmnogoljudnijoj porodici naroda na Zemlji čiji pripadnici čine gotovo, polovinu čovječanstva i naseljavaju najveći dio Evrope, Amerike i Australije, veliki dio Azije i mali dio Afrike. (2, 10)

13

S obzirom na tako veliki prostor koji naseljavaju, pripadnici indoevropske porodice se dijele na 11 grupa naroda, od kojih Evropu stoljećima nastanjuju narodi iz 9 grupa. To su germanska, romanska, slavenska, keltska, baltička, grčka, indoarijska, albanska i jermenska grupa naroda.

Nekim od indoevropskih jezika govore Jevreji, a nastanjuju uglavnom gradska područja poput Pariza, Londona i drugih evropskih metropola. (2, 10)

Karta 2. Indoevropska porodica naroda na tlu Evrope

(http://www.plumsite.com/lingo/images/map_indoeuropean.gif)

14

2.1.1. Germanska grupa naroda

Germani obuhvataju veliku, jezički i plemenski srodnu grupu indoevropskih naroda, čija je pradomovina bila južna Švedska, Danska, Šlezvig-Holštajn i Sjevernonjemačka nizina (između rijeke Vezera i Odre). Iz tog područja su se mnogobrojna plemena već u prahistorijsko vrijeme postupno širila na istok do rijeke Visle, na zapad do rijeke Rajne, a na jug do Majne, spuštajući se čak i do Dunava i Karpata. (6)

Od 18 germanskih naroda u Evropi njemačkim jezikom (ili jednim od njegovih dijalekata kao prvim ili maternjim jezikom govore Nijemci (samonaziv Deutsch, a nastanjuju državu po njima nazvanu), Germano – Švicarci (žive pretežno u sjevernoj i središnjoj Švicarskoj), Austrijanci (žive u Austriji i južnom Tirolu u Italiji), Alzašani i Lorenci (naseljeni u Alzasu i Loreni u Francuskoj), kao i Lihtenštajnci (žive u Lihtenštajnu - jednoj od minijaturnih država Evrope). (2, 10)

Karta 3. Rasprostranjenje germanske grupe naroda

Engleskim jezikom (ili jednim od njegovih dijalekata) govore Englezi (žive u istoimenoj provinciji UK), Škotlađani (žive u po njima nazvanoj provinciji UK), Alsterci (nastanjuju Alster ili Sjevernu Irsku tj. jednu od provincija UK) i Gibraltarci (koji govore i španski jezik, a žive u Gibraltaru). (2, 10) Ostalih devet germanskih naroda govore svojim pojedinačnim jezikom a žive u Luksemburgu, Nizozemskoj (Holanđani i Frizi), sjevernoj polovini Belgije (Flamanci), Švedskoj, Norveškoj, Islandu, Danskoj (Danci, kao i Farerci koji žive na istoimenim otocima). (2, 10)

(http://wiki.verbix.com/uploads/Languages/MapGermanicEurope.gif)

15

2.1.2. Romanska grupa naroda

Romanska grupa naroda je skupni naziv narodima indoevropske etno-lingvističke porodice nastanjenih (uz neke iznimke) u zapadnoj i jugozapadnoj Evropi. Romanski narodi vuku porijeklo od romaniziranih domorodačkih naroda što su bili nastanjeni na nekadašnjem području Rimskog carstva, te preuzeli latinski jezik, iz kojega su potekli i razvili se jezici savremenih romanskih naroda. (6)

Od 17 romanskih naroda u Evropi francuskim jezikom (ili jednim od njegovih dijalekata) govore Francuzi (nastanjuju najveći dio Francuske), Franko – Švicarci (žive u zapadnom dijelu Švicarske), Valonci (žive u južnoj polovini Belgije), Monegaski (nastanjuju Kneževinu Monako), kao i Korzikanci kojima je prvi ili maternji jezik i jedan djialekt italijanskog jezika, a žive u Francuskoj tj. na otoku Korzika. (2, 10)

Italijanskim jezikom (ili jednim od njegovih dijalekata) govore Italijani (nastanjuju najveći dio države po njima tako nazvane), Italo – Švicarci (žive u kantonu Tičino na jugu Švicarske) i Sanmarinci (nastanjuju San Marino). (2, 11)

Karta 4. Rasprostranjenje romanske grupe naroda

(http://wiki.verbix.com/uploads/Languages/MapRomanceLanguages.gif)

16

Katalonski jezik je maternji jezik Katalonaca (samonaziv Katalans, koji žive u Španiji u Kataloniji i na Balearskim otocima zajedno sa Špancima, a i u malom dijelu Francuske koji se sjevernije „nastavlja“ na Kataloniji) i Andoraca (žive u istoimenoj pirinejskoj državici). (2, 11)

Šest romanskih naroda govori šest svojih pojedinačnih jezika a žive u Italiji (Sardinski nastanjuju otok Sardiniju), u Španiji (Španci, kao i Galisijci, samonaziv Galegos, koji žive u Galisiji a govore galjego jezik), U Portugalu (Portugalci), U Rumuniji (Rumuni), a Retoromani žive u dijelovima sjeverne Italije (Friuli i Ladini) i jugoistične Švicarske (Romanši u kantonu Graubinden. Aromuni ili Cincari govore jedan dijalekt rumunskoh jezika i uglavnom žive u dijelovima istočne Srbije. (2, 11)

2.1.3. Slavenska grupa naroda

Slaveni su najbrojnija etnička i lingvistička skupina naroda u Evropi. Govore slavenske jezike i uglavnom nastanjuju istok kontinenta, ali rasprostranjeni su i u Aziji sve do Tihog okeana. Pojam "Slaven" je opširan i ne podrazumijeva pripadnost niti religiji niti naciji, nego opisuje etničko porijeklo. (6)

Slavenska grupa naroda se dijeli na tri podgrupe: istočni, zapadni i južni Slaveni.

Istočni Slaveni su zbirni naziv za Ruse, Bjeloruse, Rusine (Rutene) i Ukrajince (Rusini se najčešće svrstavaju u podgupu Ukrajinaca). Istočnoslavenske kulture i jezici su međusobno vrlo slični. Svi današnji istočnoslavenski narodi potječu od staroruske etnije Kijevske Rusi. (6)

Zapadni Slaveni su jedna od tri grana slavenskih naroda indoevropske jezičke porodice nastanjeni u središnjoj Evropi na područjima država Poljska, Češka, Slovačka i Njemačka. Ima ih oko 62 miliona i to su najviše Poljaci, Česi i Slovaci. (6)

Južni Slaveni su ogranak slavenske grane Indoevropljana, nastanjeni od alpskog područja južno od Drave na jug do Grčke i od jadranske obale na istoku do obala Crnog mora južno od Dunava, ali uključujući područja sjeverno od Save u Panonskoj niziji u Vojvodini. Ubrajaju se sljedeći narodi: Slovenci, Hrvati, Bošnjaci, Srbi, Crnogorci, Makedonci i Bugari. (6)

17

Evropu nastanjuje 14 slavenskih naroda. Rusi (žive u evropskom dijelu ZND-a, Bjelorusiji, Latviji, Ukrajini i Moldaviji, govore istoimenim jezikom), Bjelorusi (žive u Bjelorusiji i govore bjeloruskim jezikom), Rusini (žive u Ukrajini i Slovačkoj, ukrajinskim jezikom), Ukrajinci (žive u Ukrajini i govore istoimenim jezikom), Poljaci (žive u Poljskoj i govore istoimenim jezikom), Česi (samonaziv Češi, žive u Češkoj i govore češkim jezikom), Slovaci (žive u Slovačkoj i govore istoimenim jezikom), Lužičani (samonaziv Serbski Lud i Sorbi, a za ovaj narod postoje i nazivi Lužički Srbi i Vendi; maternji jezik je gornjolužički – srodan češkom i donjolužički – srodan poljskom; nastanjuju jug istočnog dijela Njemačke tj. prostor u i oko gradova Kotbus i Baucen ili Budišin), Slovenci (nastanjuju Sloveniju i govore istoimenim jezikom), Hrvati (uglavnom žive u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini; govore hrvatskim jezikom), Bošnjaci (uglavnom žive u Bosni i Hercegovini, govore bosanskim jezikom), Srbi (uglavnom žive u Srbiji i Bosni i Hercegovini, govore srpskim jezikom), Crnogorci (žive u Crnoj Gori i govore crnogorskim jezikom), Bugari (žive u Bugarskoj i govore istoimenim jezikom). (2, 12)

Karta 5. Rasprostranjenje slavenske grupe naroda

(http://upload.wikimedia.org/Slavic_languages.png/651px-Slavic_languages.png)

18

2.1.4. Keltska grupa naroda

Kelti skupni naziv za plemena i narode koji su živjeli na sadašnjim područjima Velike Britanije,Irske, Belgije, Francuske i Švicarske. Jezički, Kelti čine posebnu granu indoevropske – lingvističke porodice. (6)

Karta 6. Keltska grupa naroda

Prvi ili maternji jezik kod četiri keltska naroda je irski (ili gejlik), valijski (ili velški), gaelski i bretonski, a ti narodi žive u u Irskoj (Irci), u Velikoj Britaniji (Valijci ili Velšani u istoimenoj provinciji i Gaeli u dijelovima Škotske i na Hebridskim otocima) kao i u Francuskoj (Bretonci na poluotoku Bretanja). (2, 13)

2.1.5. Baltička grupa naroda

Karta 7. Baltička grupa naroda

Baltički narodi su skupina indoevropskih naroda nastanjenih uz istočnu obalu Baltičkog mora i njegovog zaleđa na područjima sve od donjeg toka Visle na jugu pa do Riškog zaljeva na sjeveru. Ovo područje danas pripada državama Poljskoj (sjeveroistok), Rusiji, Letoniji i Litvi. Baltičke narode danas zastupaju tek dva preživjela naroda, oba državotvorna, to su: Litvanci (Lietuviai, kako sebe nazivaju) i  Letonci ili Latvijci koji sebe zovu Latvieši. (6)

19

(http://www.biocrawler.com/w/images/2/20/Baltic_languages.png)

2.1.6. Grčka grupa naroda

Novogrčkim jezikom govore Grci koji nastanjuju istoimenu državu, a Karakačani, drugi narod iz grčke grupe, koji imaju jedan specifičan govor novogrčkog jezika, žive u nekoliko manjih prostora na sjeveru i u središnjem dijelu Grčke kao i u dijelu jugozapadne Bugarske. (2, 12)

Grci su jedini narod iz helenske grane Indoevropljana nastanjen na području današnje Grčke, kojoj pripadaju osim kopnenog dijela, Peloponeza, Krete i otočja i otočići u Egejskom moru. (6)

2.1.7. Indoarijska grupa naroda

Iz Indoarijske grupe naroda u Evropi žive Romi (i to u manjim prostorima u nekoliko evropskih država) i Indo – Pakistanci (žive npr. u Londonu).

2.1.8. Albanska grupa naroda

Karta 8. Albanska grupa naroda

Albanci čine istoimenu grupu naroda (samonaziv Škiptar, govore albanskim jezikom). Žive u Albaniji, na Kosovu, u zapadnoj Makedoniji i u dijelovima južne Italije. (2, 13)

Albanski jezik je član indoevropske porodice jezika, i danas mu nije srodan nijedan drugi živi jezik na svijetu. Ukoliko su Albanci stvarno ilirskog porijekla, onda su jedini živi narod koji jezično još pripada Tračko – ilirskoj grani Indoevropljana. (6)

20

Gegijskim dijalektom, govori 2,8 miliona ljudi. Rasprostranjen je na Kosovu, zapadnoj Makedoniji i sjevernoj Albaniji. Toskijski govori oko 3 miliona ljudi u južnoj Albaniji, susjednoj Grčkoj, te u Turskoj i Italiji. (6)

2.1.9. Jermenska grupa naroda

Jermeni (samonaziv Hai) govore jermenskim jezikom i žive u državi Jermeniji. U Evropi žive uglavnom u nekim dijelovima Francuske, a najviše ih ima u Parizu. (2, 13)

2.2. Uralska porodica naroda

Uralski narodi je naziv za narode koji se služe jezicima Uralske jezikne porodice, često svrstavane u Uralsko – Altajsku nadporodicu. Ime porodice dolazi po gorju Ural, a moguće porijeklo ovih naroda je sa njegove sibirske strane. Migracije su započele prije oko 1500 godina u smjeru Evrope gdje su im najzapadniji pripadnici Finci i Estonci u području Finskog zaljeva, te Mađari na jugu. (6)

Iz uralske porodice naroda na tlu Evrope se izdvaja fino – ugarska grupa naroda. Naime, u Evropi žive: Karta 9. Govorna područja Fino – ugarske grupe naroda

- Finci (Fini ili Soumalaiset ili Suomi, govore finski i nastanjuju istoimenu državu),

- Mađari (govore mađarski i žive u Mađarskoj i u dijelu Rumunije tj. u Transilvaniji),

- Estonci (govore estonski i žive u istoimenoj državi) i

- Saami (Lapi ili Lopi ili Lopari, koji govore saamskim jezikom i žive u Laponiji tj. na sjeveru Finske , Švedske i Norveške). (2, 13)

(http://www.mapsorama.com/maps/europe.png)

21

Najbrojniji narodi iz fino – ugarske grupe naroda su Mađari sa 14,8 milions pripadnika, Finci sa 5,7 miliona pripadnika te Estonci sa oko milion pripadnika. (6)

2.3. Altajska porodica naroda

Iz altajske porodice naroda na tlu Evrope izdvaja se turska grupa naroda. Predstavnici ove grupe naroda su:

- Turci koji govore turskim jezikom a nastanjuju evropski dio istoimene države- Tatari (samonaziv Tatar) govre tatarskim jezikom a žive u manjem prostoru na

jugoistoku Rumunije i sjeveroistoku Bugarske. (2, 13)

Karta 10. Rasprostranjenje Tatara u Evropi

(http://t2.gstatic.com/Dobrogea-cadrilater.png)

2.4. Afroazijska (semitsko – hamitska) porodica naroda

U Evropi žive i dva pripadnika semitske grupe afroazijske porodice naroda. To su:

- Maltežani koji govore istoimenim jezikom u istoimenoj državi Malti - jednoj od minijaturnih država u Evropi.

22

- Arapi koji govore pojedine dijalekte arapskog jezika, a uglavnom žive u parizu i još nekim francuskim gradovima. (2, 13)

2.5. Porodica Baska

Baski (samonaziv Euskaldunak) čine zasebnu porodicu naroda. Ima još primjera među narodima svijeta da samo jedan narod čini zasebnu porodicu – npr. Japanci, Koreanci itd. Baski govore jezikom euskara a pretežno nastanjuju zapadni dio Pirineja tj. na teritoriju Španije i Francuske. (2, 13)

Karta 11. Govorno područje porodice Baska

(http://.wordpress.com/2006/11/basque_country.jpg)

Oko 2 miliona stanovnika živi u Španiji u  autonomnoj pokrajini Baskiji, a oko 100 000 predstavnika u Francuskoj. Osnova baskijskog identiteta je jezik nazvan euskara. To je jedini ne – indoeuropski  jezik u Zapadnoj Evropi, a porijeklo jezika nije do kraja objašnjeno. Najveći baskijski grad je Bilbao (na jeziku Baska: Bilbo). (6)

Baski sami sebe zovu Euskaldunak, u singularu Euskaldun. Riječ je nastala od „euskara“ (jezik Baska, baskijski) i – „dun“ - onaj koji /govori jezik/ basque', to jest 'basque - govornik'. Porijeklo Baska je tajanstveno, niko ne zna odakle su im preci.

23

Antropolozi i naučnici drugih profila drže ih po fizičkoj konstituciji jedinstvenima u svijetu. (6)

ZAKLJUČAK

Nacionalna i jezička struktura Evrope svojevrstan je pokazatelj šarolikosti ovog

kontinenta. U Evropi se, pretežno prema jezičkim osobinama, uglavnom izdvaja 71

narod koji tu stoljećima žive. Oni se svrstavaju u pet porodica naroda (inače, narode

cijelog svijeta naučnici svrstavaju u 28 porodica).

Najveći broj naroda u Evropi, tj. njih 55 odnosno 87,3 % svih naroda ovog kontinenta,

pripada upravo indoevropskoj – najmnogoljudnijoj porodici naroda na Zemlji čiji

pripadnici čine gotovo, polovinu čovječanstva i naseljavaju najveći dio Evrope, Amerike i

Australije, veliki dio Azije i mali dio Afrike.

Od ostalih porodica naroda, pored indoevropske, na tlu Evrope izdvajaju se i uralska,

altajska, afroazijska odnosno semitsko – hamitska porodica naroda te porodica Baska.

Evropa predstavlja i specifikum u definisanju i grupisanju naroda svijeta. Ovaj kontinent

naseljavaju autohtone porodice i grupe naroda i jezika koje nigdje drugdje ne žive.

Naime, albanski jezik je član indoevropske porodice jezika, i danas mu nije srodan

nijedan drugi živi jezik na svijetu. Ukoliko su Albanci stvarno ilirskog porijekla, onda su

jedini živi narod koji jezično još pripada Tračko – ilirskoj grani Indoevropljana.

Porodicu Baska, koji nastanjuju zapadne dijelove Pirineja, antropolozi i naučnici drugih profila drže po fizičkoj konstituciji jedinstvenima u svijetu.

24

LITERATURA I IZVORI

1. Friganović, M.: Demogeografija stanovništva svijeta, Školska knjiga, Zagreb 1990.

2. Čehajić J.: Nacionalna i jezička struktura stanovništva Evrope (bez ZND), Geografski list, br. 76, Geografsko društvo FBiH, Sarajevo, 2000/2001.

3. Ibraković, Dž.: Društvena struktura i organizirano ljudsko djelovanje, PMF, Sarajevo 2008.

4. Fellman; Getis: Human Geography – Landscapes of Human Activities, 1999.

5. www.newhorizontour.com/tribe-maasai

6. www.hr.wikipedia.org/jezičke.porodice.naroda

25