Naucno_istrazivanje

5/13/2018 Naucno_istrazivanje - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/naucnoistrazivanje 1/93

NAUNO ISTRAIVANJE

priroda, vrste, funkcije i

struktura



OSNOVE STICANJA SAZNANJAa) uenje koje se uglavnom zasniva na pamenju

/ U programe osnovnog i srednjeg obrazovanja ulaze i pedagoki se oblikujunastavni sadraji ija se istinitost ne dovodi u pitanje, pa se od u enika i ne trai kriti ki odnos prema takvim sadrajima. /;

b) st udiranje koje zasniva na razmi l janju ± na kri t ikom odnosu.

/ Programi fakulteta pribliavaju studente granicama ljudskog saznanja, upuujuna otvorena pitanja u nauci, upoznavaju studente sa razliitim odgovorima nata pitanja... U tako nedovoljno definisanim situacijama u enjem se ne moedoi do zadovoljavajuih odgovora na pitanja koja se postavljaju. Memorijaovde nije dovoljna, ve se trai aktivan i kriti ki odnos prema onome to se

prou ava - analizira. To znai da se procenjuju odgovori tamo gde ih je vi e, da

se trae tamo gde istih nema i da se postavljaju pitanja koja jo nisu postavljena. Zbog toga se na fakultetu proces sticanja saznanja i ne zoveu enje ve studiranje, a subjekt tog procesa ne zove se uenik ve student./

Napomena: S vako razmi ljanje nije isto to i nau no mi ljenje. Nau no mi ljenje je samo jedan specifi ni na in razmi ljanja, a cilj mu je da bude istinito. Da bi mogli stvarno studirati studenti moraju da ovladaju principima nau nog mi ljenja.



OBLICI LJUDSKOG SAZNANJANauno mil jenje, odnosno nauna analiza jeste sloena aktivnost koja mora da bude zasnovana

na principima logike. To zna i da se ono mora da temelji na nau noj teoriji i da uklju i postupkeempirijske verifikacije ± provjere. Zbog toga, nau no mi ljenje mora da uklju i i povee tri nivoanau nog mi ljenja:

1. N ajop t iji nivo naunog mi l jenja. S vaka nauka jeste traenje logike unutar predmeta koji

istrauje na ta nas upozorava i sam naziv nauke. S ociologija traga za logikom dru tvenih procesa, ekonomija za logikom unutar ekonomskih procesa i td. Zbog toga njihove spoznajeizraene pojmovima, zakonima i teorijama moraju da budu logi ki sreene. Pojmovi treba da su pravilno definisani, zakoni pravilno klasifikovani, obrazloeni, neprotivure ni i dokazani. Ovi principi vrijede za svaku nauku;

2. N ivo t eorij ske orijent acije. Ovaj nivo jeste nivo op t e t eorij ske orijent acije ± t eorij ske paradigme. Na ovom nivou se razrauju osnovne nau ne teorije i njihova upotreba uobja njavanju predmeta neke nauke. Nau no mi ljenje treba da se zasniva na celokupnoj teoriji neke nauke, a ne samo na op tim teorijama, jer je nau na teorija od izuzetnog zna aja u procesu

dolaenja do novih saznanja. Nau na teorija je i cilj i sredstvo u nau nom istraivanju. Teorija ima presudnu ulogu u procesu otkria. Meutim, nau na misao ne ostaje samo na ideji otkria, ve ona smijera i njenoj verifikaciji. Nau na teorija je specifi na za svaku nauku, pa se ovaj nivonau nog mi ljenja razlikuje od nauke do nauke;

3. N ivo empirij sko-met odol o kih post upaka. I zbor i razrada metoda, tehnika i postupaka za prikupljanje podataka direktno zavisi od obiljeja pojava, procesa i odnosa koji se istrauju. Zbog toga se nau na misao na ovom nivou zasniva na teorijskom poznavanju predmeta koji seistrauje kao i na poznavanju empirijskih metoda i postupaka.



1.1. O znaenju izraza Ånauno

istraivanje´

Ni do danas nije data zadovoljavajua definicija izrazaÄnauno istraivanje³: ona bi trebalo da obuhvata i teorijska nauna istraivanja ne bi trebalo da svodi istraivanje na ispitivanje hipotetikih stavova

(kontekst opravdavanja) a da se ne ispituju traganja za tim stavovima(kontekst otkria) hipotetiki stavovi ne moraju da se tiu samo pretpostavljenih odnosa

izmeu fenomena, ve da to mogu biti i egzistencijalne hipoteze osamim fenomenima

Istraivanje shvati kao sistematski, kritiki,

kontrolisani i ponovl jivi proces sticanja novih znanja,neophodnih (a ponekad i dovol jnih) zaidentifikovanje, odreivanje i rjeavanje naunih(teorijskih i empirijskih) problema.



1.2. Osnovne vrste naunih istraivanja

Podele istraivanja: teorijska i empirijska (prema prirodi)

fundamentalna i primenjena (prema cilju) eksplorativna (izviajna) i usmjerena provjeravanju

hipoteza (prema funkciji)

I zviajno istraivanje je po etno istraivanje kojem je svrha razjasniti i

definisati prirodu problema istraivanja



1.3. KADA SE ISTRAIVANJA (NE) RADE

Kada unaprijed znate odgovor

Kada je odgovor irelevantan (nauno ili praktino)

Kada niste sigurni ta alite da znate Kada ne raspolaete svim neophodnim resursima

(finansijskim, kadrovskim, tehnikim ...)



P

roces istraivanja



Plan istraivanja



1.3. Struktura empirijskog istraivanjaFaze procesa istraivanja preduzetog radi proveravanja hipoteze:

a) identifikovanje i odreivanje problemab) odreivanje ciljeva istraivanjac) postavljanje hipotezed) definisanje kljunih pojmovae) izvoenje logikih posledica iz hipotezef) izbor istraivake strategije i nacrta istraivanjag) razvijanje mjernih i drugih sredstava istraivanjah) odreivanje osnovnog skupa i odabiranje uzorka istraivanja

i) sprovodenje istraivanja i prikupljanje znaajnih podataka j) obradivanje i analizovanje podataka dobivenih istraivanjemk) tumaenje rezultata istraivanja i izvoenje zakljukal) pisanje izvetaja o obavljenom istraivanju



(A) IDENTIFIKOVANJE I

ODREIVANJE PROBLEMA Nauno istraivanje otpoinje zapaanjem, postavljanjem i

definisanjem problema.

ÄProblem³ ± svijest o neznanju ± pitanje na koje, u sistemuraspoloivog naunog znanja, nema odgovora.

Formulisati problem tako da se nedvosmisleno vidi ta jepitanje i koju pretpostavku (hipotezu) treba proveriti.

Vidovi ispoljavanja problema su razliiti, a mogu i da sepreklapaju kada: postoji praznina u sistemu naunog znanja su pokuaji da rjeimo neki problem meusobno nesaglasni

postoji injenica koju na osnovu raspoloivog naunog znanja nemoemo da objasnimo otkrijemo logiku protivrenost u nekoj naunoj teoriji o nekoj oblasti stvarnosti ima dvije ili vie meusobno nesaglasnih

teorija postoji nesaglasnost izmeu starih teorijskih predstava i novih naunih

injenica itd.




ODREIVANJE PROBLEMA Problemi mogu biti:

preteno empirijski (tiu se neposredno predmeta, procesa isvojstava objektivne stvarnosti)

preteno teorijski (tiu se zasnivanja, razrade i razvojasamih teorija izgraenih da daju odgovore na pitanja kojimase izraavaju empirijski problemi)

Prvi korak u istraivanju ini postavljanje, definisanje iobrazlaganje problema.

Jeziki oblik izraavanja problema jeste upitna reenica,tj. pitanje.

Pitanje je izraz nastojanja da se: otkloni ili umanji:nepotpunost, neodreenost, netanost, neizvesnost uznanju; dobije novo, potpunije, odreenije, tanije, dubljeznanje.

Vano je izabirati prava, vrijedna pitanja.




ODREIVANJE PROBLEMA Izbor problema istraivanja odreen je u velikoj mjeri

stanovitem istraivaa: optim pogledom na svijet teorijskim stanovitem

vrijednosnim orijentacijama moralnom takom gledita

Problem mora biti obrazloen odgovarajuim teorijskimznanjima, jer svaki nauni problem pripada nekomteorijskom kontekstu.

Ispravno postavljanje i obrazlaganje problema istraivanjapodrazumeva prouavanje odgovarajue literature.

Literatura se ita da bi se: shvatilo ta ona o nekom predmetu prouavanja kazuje dobili odgovori na unapred postavljena pitanja provjerili iskazi koji su u neskladu sa itaoevim uvjerenjima i nalazima

istraivanja



UPUSTVO ZA ITANJE LITERATURE (1) 1. Kod itanja stalno misliti na ono to se ita.

2. Ne itati samo ono to je usko povezano s podrujem.

3. Posmatrati s razliitih uglova.

4. Prihvaati objektivne injenice, ali ne ostati samo nanjima, ve ih dopuniti, promijeniti«.

5. Ne konformizam tj. nekritiko prilagoavanje vlastitimuvjerenjima i stavovima.

6. Ne vjerovati potpuno samo jednoj tezi ve sumnjati.7. Ne odbijati i druge ideje.

8. Izbjegavati blokade u vlastitom miljenju.

9. Odlijepiti se od samo jednog rjeenja, traiti i druga.

10. Nastaviti s traenjem i drugih (boljih) ideja.



UPUSTVO ZA ITANJE LITERATURE (2) 11. Biti svjestan da postoje i jalova razdoblja kad nema rjeenja, ali

iza takvih dolaze i kreativna.

12. Dobra priprema je pola rjeenja.

13. ivjeti s problemom, jer ideje dolaze u svakoj prilici.14.

I

deju odmah zapisati, jer veliki dio ideja se gubi zaboravom.

injenica je da ideje naviru u glavu brzo, a esto nakon duegrazdoblja neuspjeha. Zanimljivo je da nadahnuta ideja ne ostavljasnane tragove u memoriji. Brzo se pojavi i brzo nestaje. Mnogimislioci se ale da su im ideje propale zato to ih nisu odmahzapisali.

15. Ne odbacujte ideje prebrzo.

16. Traiti analogiju s drugim podrujima.17. Izbjegavati paualne, jednostrane vrijednosne sudove.

18. Raspravljati to vie o problemima i rjeenjima s drugimstrunjacima.

19. Samoanaliza koristi stvaranju. Ocijeniti svoju kreativnost.20. Upotrebljavati tehnike stvaralakog miljenja.




ODREIVANJE PROBLEMA Istraiva mora da:

razumije pitanje kojim je izraen problem istraivanja postavi kriterijum za praenje adekvatnog odgovora

potrai svjedoanstvo o postojanju moguih probnihodgovora na postavljena pitanja

razumije tekst na lingvistikom, semantikom i teorijskomnivou

ita, povezuje proitano sa osnovnim pitanjem, uporeujeproitano sa predanjim pokuajima rjeavanja togproblema, kritiki zapaa, vodi zabiljeke



Dijagram uzroka i posledica

(Ishikawa dijagram, dijagram ribl je kosti)

problem

kategorija 1kategorija 2

kategorija 3 kategorija 4

uzrok 1

uzrok 2



Dijagram uzroka i posledicaM et oda st at i st ike kont rol e procesa koja daje cjel ovi t u

sl iku veza dviju pojava i uzroka t ih veza t e pred st av l jaodnos izmeu probl ema i njegovih uzroka, uzrociproblema odnose se na nekoliko kategorija:

6 M¶ s: Maine (Machine), Metode (Method), Materijali (Materials),

Mjerenja (Measurement), Ljudi (Man) i Okruenje (Environment):

Organizacija kategorija preporuljiva za industrijski sektor



Dijagram uzroka i posledicaSavremena kategorizacija uzroka

problema:

( 1) oprema

( 2) procesi

(3 ) ljudi

(4 ) materijali

(5 ) okruenje

(6 ) upravljanje



Dijagram uzroka i posledicaT he 4 S' s:

Okruenje (Surroundings)

Dobavlja i (Suppliers) S istemi (Systems)

Vjetine (Skills)

Kategorizacija preporuljiva za usluni sektor



Dijagram uzroka i posledicaT he 8 P' s:

C ijena (Price), Promocija (Promotion)

Ljudi (People) Procesi (Processes) Prostor/Oprema (Place/ Plant) Politika (Policies)

Procedure (Procedures) Proizvod ili U sluga (Product or Service)

Organizacija kategorija preporuljiva za usluni sektor







kljuni efekatili simpton

problema

oblastprimarnog

uzroka

uzrok

uzrok

poduzrok

poduzrok

poduzrok

pod-poduzrok

oblastprimarnog

uzroka

oblastsekundarnog

uzroka



radnici

Nezadovoljniradnici

maine

stare

menadment

obuka

okruenje

suvie vrue



ISHIKAWA DIAGRAM

Lo kvalitetfotokopija

Papir

Starost

Metod

uvanja

Nivo

Rokupotrebe

Toner

KvalitetpapiraNeistoa

Rukovanje

Setovanje

Suenje

Sredina

Prljav stoPrljava

glava

Kvalitetpapira

Jaina

TransparentnostOtrina

Jaina

olovke

Pr itisak pripisanjuOriginal Maina

Brzina

Stanjevaljka

asovirada

Prljava

lampa

Materijal



Politika Osobl je

Korisnici Metode/procedure

Previe papirologije

Nedovol jno sredstava

Komplicirane procedure

Imaju drugi po sao

Nemotivirani

Ne ganjaju karijeru

Kasne na posao

Nedostatak suradn je

Zaborave osobne dokumente

Ne dolaze na zakazane preglede

Zastarjela tehnologija

Dugo se eka rezultat obrade

Kanjenje u predaji nalaza lijeniku

Kanjenje

pregleda

pacijenata





(B) ODREIVANJE CILJEVA

ISTRAIVANJA

Ciljevi istraivanja se izraavaju jasnim normativnim iskazima (Ätreba da´).

Jasno odreenje cilja istraivanja neophodno je za njegovu svrsishodnost.

Potrebno je prethodno odrediti prirodu odnosa izmeu ciljeva radi:

uobliavanja usklaenih grupa i nizova ciljeva istraivanja odreivanja prvenstva ciljeva Postoji nekoliko vidova odnosa meu ciljevima:

nezavisni (postizanje jednog cilja ne utie na postizanje drugoga cilja) i zavisni (postizanje jednog zavisi od postizanja drugog cilja) uzajamno iskl juujui i uzajamno neiskl juivi ciljevi genealoki (mogue je razlikovati osnovne ciljeve i iz njih izvedene ciljeve)

uporedni (mogu postizati samo istovremeno) i sekvencijalni (mogu se postizati samo u slijedu: neposredni, posredni ikonani)

kompozicioni (odnos celine i dijelova; mogu se predstaviti putem Ästablaciljeva³)



(B) ODREIVANJE CILJEVA

ISTRAIVANJA

Nauni

Opisivanje

Klasifikacija Povezanost i uzrono-posljedina zavisnost

Predvianje

Pragmatini ili korisniki ciljevi



Nuno opisivanje (deskripcija) Nauni opis je nezaobilazni prvi nivo

kojim zapoinje nauna spoznaja i na

kojoj se temel je sve ostale. F ormal no reeno nauno opi sivanje je

prevoenje os jet i l nih doiv l jaja nekog

fenomena u simbol iki jezik nauke

(pojmove) iji je sadraj preciznodefiniran.



Nauno razvrstavanje (klasifikacija) Pri k l asifikaciji se t raga za ek s pl ici t nim i

impl ici t nim obi l jejima prouavanihfenomena na t emel ju kojih se mogu

grupi sat i i l i raz l ikovat i i koja e bi t i od najvee kori st i za dal jnju s poznaju .Odabrana obil jeja slue kao kriterijiklasifikacije koji moraju udovol javatikriterijima:

dosl jednosti logike konzistentnosti (neproturjenost)

iscrpnosti (potpunosti)



Nauno objanjenje (eksplanacija) Nauno ob janjenje (eksplanacija) je glavni cil j

nauke.

O bjasni t i neki fenomen znai u t vrdi t i prirodu njene povezanost i s drugim fenomenima, u t vrdi t i uzroke

njena nast anka, mijenjanja i nest anka. Da bi se moglo zakl juiti o uzrono-posl jedinim

odnosima nuno je ostvariti tri pretpostavke: 1. utvrditi postojanje meusobne povezanosti izmeu

fenomena;

2. utvrditi vremenski tok u kojem uzrok uvijek prethodiposl jedici;

3. logiki i eksperimentalno moi odbaciti sve drugemogunosti povezanosti i uzronosti.



Nauno predvianje (prognoza) Predvianje i kontrola fenomena je konana

svrha nauke mada to eksplicite uvijek nijepriznavano. Preduslovi predvianja jesurealizovani prethodni nivoi spoznaje:deskripcija i ob janjenje.

Ukoliko su poznati uzroci mogue jeuticajem na uzroke kontrolisati fenomen.



(C) POSTAVLJANJE HIPOTEZE Kada se odabere i postavi problem istraivanja, traga se za njegovim

reenjem.

Hipoteza je zamiljeno, znaajno, probno, logiki i iskustvenodopustivo i proverljivo rjeenje problema.

Hipoteza je iskaz posredstvom kojeg je izraen postavljeni problemistraivanja, a koji je: izriit jasan znaajan informativan teorijski dobro obrazloen iskustveno proverljiv.

Kada se problem istraivanja tie odnosa izmeu dviju ili veeg brojapromenljivih, hipoteza predstavlja iskaz o pretpostavljenom odnosuizmeu tih promenljivih.

Hipoteza se esto formulie u vidu implikacije.

Nerijetko se, kao probna rjeenja problema, postavljaju dvije ili viemeusobno suprotstavljenih hipoteza.



(C) POSTAVLJANJE HIPOTEZE1. Hipoteza je dedukcija

U slaganju pokusa istraiva razmilja deduktivno, odopteg prema pojedinanome, tj. ne testira teoriju

direktno, nego njezine dijelove ili posljedice. U tom seasu stvara hipoteza: ona je dedukcija iz neke opteteorije o podruju kojim se istraiva bavi.

2. I straivanje se ne moe planirati bez hipoteze!

Samo iz hipoteze moe istraiva razviti odreeno

eksperimentalnu stukturu kojim e tu hipotezu testirati.

Samo se tako mogu postaviti tana i jednoznanapitanja.

3. Hipoteza omoguuje definiranje eksperimenta ( testiranja)



Mjerila vrijednosti naune hipoteze

Postoji pet optih zahtjeva koje nauna hipoteza mora ispuniti.1. Hipoteza mora biti svrhovita, tj. rjeavati problem koji naszanima, a ne neki drugi.

2. Hipoteza mora biti provjerljiva, tj. postupci koje bi zahtijevalaprovjera te hipoteze, ili provjera njezinih posljedica, moraju semoi izvesti.3. Hipoteza mora biti plodna, tj. iz nje moraju proistei odreeneposljedice ili zakljuci.4. Hipoteza mora biti u saglasnosti s provjerenim i prihvaenim

znanjem. 5. Peti kriterij vrijednosti hipoteze jest njezina jednostavnost :bolja je jednostavnija hipoteza od sloenije.



(D) DEFINISANJE KLJUNIH POJMOVADEFINICIJA

Svaki novi pojam uvodi se u nauno razmatranje svojom odredbom (ilidefinicijomdefinicijom), a svaki novi zakon ± svojom formulacijomformulacijom..

Definisati pojam znai konstatovati mu itav sadraj. Poto je ovakav naindefinisanja obino glomazan a nekad praktino i neizvodljiv, u nauci senajee koristi analiti ko definisanje pojma.

Analitiko definisanje pojma predstavlja odreivanje pojma njegovim, po

mogunosti najbliim rodnim pojmom i specifinom razlikom.



(E) IZVOENJE LOGIKIH

POSLJEDICA IZ HIPOTEZE Hipoteza se iskustveno provjerava tako to se:

dedukuje logika posl jedica ± injeniki iskaz iz nje ipomonih iskaza

postavl ja pitanje da li je ta logika posljedica istinita ili

lana utvruje se istinitosna vrijednost empirijskimistraivanjem

zakl juuje o istinitosnoj vrijednosti same hipoteze.

Treba izabrati one logike posljedice izvedene iz hipoteze koje

su znaajne za iskustveno provjeravanje te hipoteze.



(F) IZBOR ISTRAIVAKE STRATEGIJE I

NACRTA ISTRAIVANJA Izbor istraivake strategije zavisi od:

prirode postavljenog problema istraivanja izabranih ciljeva istraivanja metodolokih pretpostavki.

Za rjeavanje nekih problema prikladno je strogoeksperimentalno istraivanje, za rjeavanje drugih podesno jeakciono istraivanje, ima problema za ije rjeavanje jepogodna studija sluaja itd.

Istraivake strategije razlikuju se meu sobom po stepenukontrolisanja uslova u istraivanju: od eksperimentalnogistraivanja u laboratorijskim uslovima do posmatranja (sauestvovanjem) u prirodnim ivotnim uslovima i studije sluaja.



(H) ODREIVANJE OSNOVNOG SKUPA I

ODABIRANJE UZORKA ISTRAIVANJA

Poto se svako empirijsko istraivanjesprovodi na nekom uzorku, neophodno jeodrediti osnovni skup na koji bi trebalo da budu

uopteni nalazi dobijeni datim istraivanjem. Tano odreenje osnovnog skupa je potrebno

za tumaenje i uoptavanje nalaza dobivenihistraivanjem.

Potom je potrebno odrediti nain uzimanja

uzorka tog osnovnog skupa, koji bi omoguiouoptavanje nalaza dobijenog na uzorku, naosnovni skup.



Prikupljanje podataka o obiljejima svih jednica statistikogskupa esto je preskupo ili zahtijeva previe vremena, a

katkad nije ni mogue, ako je on npr . beskonaan ± utakvim sluajevima vri se reprezentativno promatranjekojim se obuhvaa samo dio jedinica statistikog skupa.

Pojava koja se eli upoznati ili istraiti tom metodom zovese popu l acija ili osnovni skup, a njezin dio koji se u tusvrhu ispituje zove se uzorak.

Uzorak je reprezentativan ako po svojim osnovnimkarakteristikama nalikuje na osnovni skup (umanjena slikaosnovnog skupa).



(I) SPROVOENJE ISTRAIVANJA I

PRIKUPLJANJE PODATAKA Istraivanje se prema izabranom istraivakom pristupu i

nacrtu, kao o prema zamiljenoj istraivakoj proceduri,sprovodi na izabranim uzorcima uz upotrebuodgovarajuih sredstava istraivanja.

Opis istraivake procedure bi trebalo potanko darazjasni kako e opti plan istraivanja da budeprimenjen, ta e, kada, kojim redosledom, kako i imebiti uinjeno tokom istraivanja, poev od izbora irazvijanja nacrta istraivanja, preko prikupljanja podataka,sve do obrade i analize prikupljenih podataka.

Taj podrobni opis trebalo bi da bude toliko jasan, taan iiscrpan (ali, pri tom, jednostavan i jezgrovit) daomoguava replikovanje toga istraivanja.



Metode prikupl janja podataka

Kvalitativni pristup

Deskriptivne studije: Istorijske studije:

Posmatranje Eksterna i interna evidencija

RazgovoriK

oncept istorijskog vremenaIntervjui Koncept istorijskog prostora

Okrugli stolovi Sistematsko koritenje istorijskih injenica

Case studije

Kvantitativni pristup

Desk (statistiki podaci prikupljeni u druge svrhe) Anketni upitnici,

Testovi

Analiza sadraja

Sociometrija



PosmatranjeNita nije stalno osim promjena. Heraklit

Posmatranje za razliku od istog gledanja jestruktuirana aktivnost

Posmatra se odabrani uzorak

Posmatra se prema planu posmatranja

Vodi se evidencija o uoenom



Razgovor ili nestrukturirani intervju Intervjuirati nije nita drugo do toga da nekog neta

pitate. Ali to ne znai pitati bilo koje pitanje na bilokoji nain. Intervju mora biti paljivo isplaniran i

vjeto voen.

U razgovoru ili nestrukturiranom intervjuu planira setema razgovora, a pitanja se formuliu tokomrazgovora.

U strukturiranom intervjuu pitanja i sam tokrazgovora se paljivo planiraju.



Intervju1. Vrijeme intervjua treba unaprijed dogovoriti.

2. Pitanja koja planiramo postaviti treba unaprijed pripremiti.

3. Treba zatraiti dozvolu bil jeenja ili snimanja razgovora.

4. Dob

ro je ispitanika par dana prije intervjua podsjetiti napredstojei razgovor i dati mu listu s pripremljenim pitanjima.

5. Treba biti taan, drati se plana pitanja i imati svoju kopiju plana

pitanja u sluaju da je ispitanik svoju zametnuo.

6. Tokom razgovora treba odmah pitati ako nam izlaganje ispitanika

nije jasno.

7. Nakon intervjua kada sredite materijal u oblik koji je podoban zava istraivaki izvjetaj treba materijal pokazati ispitaniku i traiti

njegovu pismenu dozvolu za njegovo koritenje kao podataka u

vaem izvjetaju.



Okrugli stoloviDelfi metoda

1. Serija intervju ili upitnika s ekspertima.

2.

Sreivanje podataka i pronalaenje generalnihnepodudarnosti u izjavama. Odreivanje ³strana´.

3. Organizacija okruglog stola kako bi ³strane´ izloile jedna drugoj svoje argumente, te kako bi se ako je tomogue usuglasile.

4. Izrada liste argumenta kojima su obuhvaene sverazlike u pristupu predmetu istraivanja.



´Case studijeµCase studija je metoda u kojoj se izuavanju drutvenih

fenomena pristupa kroz analize individualnihsluajeva. Case (sluaj) moe biti osoba, grupa,

dogaaj, proces, zajednica, drutvo ili bilo koja druga jedinica drutvenog ivota. Ovaj se pristup zasnivana pretpostavci da je izuavani sluaj tipian sluajza izvjestan tip drutvene grupe ili aktivnosti. Analiza

tipinog sluaja omoguuje generalizaciju znanja tese ova znanja mogu primjenjivati za razumijevanjesvih sluajeva iste vrste.



Prikupl janje podataka - Upitnik



Upitnik paljivo planiranje pitanja (varijabli)

kratkoa

razumljivost

pitanja za ocijenu prikladnosti

ispitivanje na prethodnom uzorku

dva tipa pitanja:

otvorena (bez ponuenih odgovora) zatvorena (s ponuenim odgovorima)



Pitanja otvorenog tipa1. Godina roenja: _________________

2. Spol: ____________

3. Koju ste kolu zavrili: ____________ 4. Zaposlenje: _________________

5. Brani status: _________________

6. Koliko dugo imate promjene na koi zbog kojih ste danasdoli dermatologu? ________________



Pitanja zatvorenog tipaGodina roenja: _____________ Spol: M

Koju ste kolu zavrili:a) osnovnu kolu i manjeb) srednju koluc) viu kolud) visoku kolu

Zaposlenje:a) nezaposlen

b) zaposlenc) penzioner d) poljoprivrednik/domaica

Brani status:a) udata/oenjenb) neudata/neoenjenc) rastavljen/ad) udovac/udovica

Koliko dugo imate promjene na koi zbog kojih ste danas doli dermatologu?a) manje od 1 mjesecb) 1-6 mjesecic) 6 mjeseci do 2 godd) vie od 2 godine



Pitanja zatvorenog tipa

izraavanje stavova, Likertova l jestvica



Psiholoka strategija pitanja:a. Interes mora rasti postepeno u toku anketiranja, tako

da uee ispitanika bude sve jae i neposrednije;

b. Pitanja moraju ii od lakih prema teima;

c. Ne smije se postavljati preuranjena ili iznenaujuapitanja;

d. Treba izbjegavati pitanja koja bi mogla zbunitiispitanika;

e. Izbjegavati skokovite prelaze i polagano i opreznoprelaziti s jedne skupine problema na drugu.



(J) OBRADA I ANALIZA PODATAKADOBIVENIH ISTRAIVANJEM

Testiranje hipoteze i metode istraivanja Iz podataka prikupljenih istraivanjem potrebno je

odgovarajuim postupcima obrade izdvojitiinformacije radi kojih je istraivanje preduzeto.

U istraivanjima koja se preduzimaju radiprovjeravanja hipoteze plan obrade i analizepodataka je unapred odreen i predstavlja sastavnidio opteg plana istraivanja.



Metode istraivanja Postupak u prouavanju pojava kojim se

nastoje utvrditi naune injenice i otkriti

nauna istinateorije

hipotezeistraivanja



Metode naunog istraivanja Najee primijenjene metode naunog istraivanja, kao dijela

naune metode, su: induktivna i deduktivna metoda, metodaanalize i sinteze, metoda apstrakcije i konkretizacije, metodageneralizacije i specijalizacije,metoda dokazivanja iopovrgavanja, metoda klasifikacije, metoda deskripcije, metodakompilacije, komparativna metoda, statistika metoda,matematika metoda, metoda modeliranja, kibernetikametoda, eksperimentalna metoda, dijalektika metoda,istorijska metoda, genetika metoda, teorija sistema kao

metoda, aksiomatska metoda, metoda idealnih tipova,empirijska metoda, metoda studija sluaja, metoda anketiranja,metoda intervjuiranja, metoda opaanja, metoda brojenja,metoda mjerenja, Delfi metoda, metoda "mozaika" i ostalenaune metode.



Induktivna metodaInduktivna metoda je sistemska primjena induktivnog naina

zakljuivanja kojim se na osnovu analize pojedinanih injenicadolazi do zakljuka o optem sudu, od zapaanja konkretnihpojedinanih sluajeva dolazi do optih zakljuaka.

Pouzdanost induktivnog zakljuka direktno ovisi o: broju istraenihinjenica i sluajeva, reprezentativnosti analiziranih injenica zaodreenu pojavu i stepen pouzdanosti znaenja injenica. Analizainduktivne metode mora ukljuiti fundamentalni element svakog

induktivnog zakljuivanja, a to je relacija posebnog - opteg.



Deduktivna metodaDeduktivna metoda je sistemska primjena deduktivnog naina

zakljuivanja u kojemu se iz optih sudova izvode posebni ipojedinani zakljuci.

Dedukcija uvijek pretpostavlja poznavanje optih znanja na osnovukojih se saznaje ono posebno ili pojedinano.

Najvaniji elementi deduktivne metode su postupci metoda analize,sinteze, apstrakcije, generalizacije i specijalizacije.

Deduktivna metoda u nauci slui za: objanjenje injenica i zakona,za predvianje buduih dogaaja, za otkrivanje novih injenica izakona, za dokazivanje postavljenih teza, za provjeravanjehipoteza i za nauno izlaganje.



Indukcija i dedukcijaIndukcija i dedukcija imaju zajedniki opti predmet: to je

spoznaja jedne pojave kao dijalektikoga jedinstva optegi posebnog.

Indukcijom i dedukcijom saznaje se veza, odnos, jedinstvoposebnog i opteg, i tim svojim obiljejima one su izrazitodijalektike metode spoznaja.

Indukcija je poetni, a dedukcija zavrni proces u naunimspoznajama, jer spoznaja poinje pojedinanom

spoznajom posebnog, a zavrava deduktivnomsistematskom spoznajom posebnog na osnovu opteg.



Metoda anal

izeMetoda analize je postupak naunog istraivanja ralanjivanjem

sloenih pojmova, sudova i zakljuaka na njihove jednostavnijesastavne dijelove i elemente.

Analiza je postupak miljenja u kretanju od posebnoga k opem iliizvoenje teorema iz aksioma po utvrenim pravilima.

Postoje dvije vrste analize: deskriptivna, kada se opisuju elementi

neke cjeline i eksplikativna, kada se pokuava objasnitiodreena cjelina na osnovu njenih dijelova.



Metoda sintezeMetoda sinteze je postupak naunog istraivanja i objanjavanja

stvarnosti putem sinteze jednostavnih sudova u sloenije.

Sinteza je proces uoptavanja u kojemu nastaju sve apstraktniji

pojmovi u usporeivanju s prethodnim pojmovima.

Sinteza je nain sistematiziranja znanja po zakonitostima formalnelogike, kao proces izgradnje teorijskog znanja u pravcu odposebnog ka opem.

Postoje dvije vrste sinteze: deskriptivna i eksplikativna sinteza.

Prema sloenosti razlikuju se: elementarna, kauzalna ifunkcionalna sinteza.

Prema cilju, odnosno usmjerenosti spoznaja, sinteze mogu biti:genetika i strukturalna.



Metoda apstrakcijeApstrakcija je misaoni postupak bilo kakvog odvajanja, bilo

odvajanje opteg i eliminisanje posebnog, bilo misaonipostupak odvajanja posebnog i individualnog,

zanemarivanje opteg. Apstrakcija ima dvostruki smisao: apstrakcija opteg ili

apstrakcija posebnog. Apstrakcijom se odvajaju nebitniod bitnih elemenata pojave ili predmeta istraivanja.

Apstrakcija poiva na analizi, ali analiza kao postupak

rastavljanja, predstavlja i odvajanje, apstrakciju dijelova izcjeline pojave.



Metoda konkretizacijeKonkretizacija je postupak suprotan apstrakciji.

Konkretizacija moe biti: shvatanje jedinstva

apstraktno-opteg u posebnom i individualnom,

shvatanje jedinstva apstraktno-posebnog s optimu svakom predmetu ili pojavi.

Bilo da se odreuje apstraktno-opte u posebnom iliapstraktno-posebno u optem, s pomou opteg vri

se konkretizacija, jer se predmet istraivanjakonkretno shvata kao realno jedinstvo opteg iposebnog.



Metoda general

izacijeMetoda generalizacije je misaoni postupak

uoptavanja kojim se od jednog posebnog pojmadolazi do uoptenijeg koji je po stepenu vii od

ostalih pojedinanih. Od pojedinanih opaanjaizvode se uopteni zakljuci, koji su realni samo akoimaju oslonac u stvarnosti.



Metoda specijal

izacijeMetoda specijalizacije je postupak kojim se od opteg pojma

dolazi do novog pojma, manjeg obima a veeg sadraja.

Specijalizacija se temelji na analitiko-sintetikoj metodi iapstraktno-konkretiziranoj metodi.

Da bi se tom metodom dolo od opteg do posebnog, potrebno jeizvriti: konkretizaciju opteg u posebno, ili sintezu, apstrakciju

posebnog iz opteg i analizu stvarnog opteg.



Metoda dokazivanjaDokazivanje je jedna od najvanijih naunih metoda u

kojoj su inkorporirane skoro sve metode i svi posebnimetodiki postupci: analiza i sinteza, generalizacije i

specijalizacija, indukcija i dedukcija, apstrakcija ikonkretizacija.

Svrha metode je utvrditi tanost neke spoznaje.



Metoda osporavanjaSuprotan postupak u odnosu na postupak dokazivanja

je osporavanje.

To je zapravo metodiki postupak kojim se umjestodokazivanja teze, ona odbacuje i pobija. Ono sesastoji u dokazivanju pogrenosti teze.



Metoda kl

asifikacijeMetoda klasifikacije najstarija je i najjednostavnija nauna

metoda.

Klasifikacija je sistematska i potpuna podjela optega pojma naposebne, u okviru obima pojma.

Nauka zapravo poinje klasifikacijom. Na osnovu spoznaja oprirodi stvari, klasifikacija predstavlja sistemske grupepredmeta, ili raspodjele niza srodnih pojava.

Tako se, na primjer, pojam nauke klasifikuje na pojedinane iuniverzalne nauke.



Metoda deskripcijeMetoda deskripcije je postupak jednostavnog opisivanja ili

oitavanja injenica, procesa i predmeta u prirodi i drutvu tenjihovih empirijskih potvrivanja odnosa i veza, ali bez naunogtumaenja i objanjavanja.

Ova se metoda primjenjuje u poetnoj fazi naunog istraivanja, aima veu vrijednost ako je jednostavno opisivanje povezano sobjanjenjima o uoenim vanijim obiljejima opisivanihinjenica, predmeta i procesa, njihovih zakonitosti i uzronihveza i odnosa.



Metoda kompil

acijeMetoda kompilacije je postupak preuzimanja tuih rezultata

naunoistraivakog rada, odnosno tuih opaanja, stavova,zakljuaka i spoznaja.

Metoda kompilacije moe se upotrijebiti u kombinaciji s drugimmetodama u naunoistraivakom radu, tako da djelo nosi u toveoj mjeri lini peat autora kompilatora, koji e, uz linipristup pisanju naunog ili strunog djela korektno i nauobiajen nain citirati sve ono to je od drugih preuzeo.



Komparativna metodaKomparativna metoda je postupak usporeivanja istih

ih srodnih pojava ili utvrivanja njihove slinosti uponaanju i intenzitetu i razlika meu njima.

Ova metoda omoguuje istraivaima da dou doraznih uoptavanja, novih zakljuaka koji obogaujuspoznaju.



Statistika metodaStatistika metoda moe se nazvati i opta nauna metoda; u

novije vrijeme postala jedna od najvanijih naunih metoda;esto se koristi u naunoistraivakom radu u svim naunimpodrujima. Istraivanja u naunim podrujima drutvenih

nauka nezamisliva su bez primjene statistike metode.

Statistika je nauka o metodama pomou kojih analiziramo pojavekoje nas okruuju, tako da pomou grafikona i izraunatihpokazatelja otkrivamo njihove strukture, karakteristike i

zakonitosti u pojedinim vremenskim intervalima te uzrono-

posljedine veze izmeu tih pojava.



Metoda uzorakaIspitivanje dijela skupa na osnovu sluajnog izbora

jedinica naziva se metoda uzoraka. Vrlo se estoprimjenjuje u naunoistraivakom radu.

Bit metode uzoraka je stav da se relevantne statistikeinformacije o masovnoj pojavi mogu odrediti naosnovu malog uzorka.

Problemi pouzdanosti metode uzoraka svode se na

odreivanju veliine uzorka i reprezentativnostiodabranih jedinica.



METODA UZORAKA

PROCJENA

PARAMETARA

POPULACIJE POMOU UZOR K A

TESTIRANJEHIPOTEZA

O NEK IM K ARAK TERISTIK AMA

projektiranje veliine uzorkainterval procjene AS populacije

interval procjene totala populacije

interval procjene proporcije populacije

testiranje hipoteze o nepoznatoj ASispitivanje jednakosti AS dvaju populacijatestiranje hipoteza o nepoznatoj proporcijitestiranje hipoteze o jednakosti dvaju ili

vie populacija s pomou G2 - testa

A

S ± aritimetika sredina



Matematika metodaMatematika metoda je nauni sistemski postupak koji se sastoji u

primjeni matematike logike, matematikih relacija, matematikihsimbola i matematikih operacija u naunoistraivakom radu.

Ta se metoda moe primjenjivati u svim naunim podrujima inaunim disciplinama. S pomou matematike metode naegzaktan nain prikazuju se i objanjavaju zakonitosti pojava, poduslovom da je odabran pouzdan i adekvatan matematiki modelpredmeta istraivanja.

Najee matematike metode su matematiki modeli i metode

simulacije.

Metode simulacije omoguavaju, uz upotrebu raunara, teorijskosimuliranje stvarnih pojava i procesa.



Metoda model

iranjaMetoda modeliranja je istraivaki postupak s pomou

kojega se generie model koji moe: zamijenitistvarnu pojavu i kojeg eksperimentalno ili

simulacijom moemo istraivati te prenositi dobivenepodatke sa modela na realnu pojavu.



Metoda mjerenjaBrojenje i mjerenje osnova su za sva mjerljiva istraivanja, a

susreu se u svim podrujima znanosti.

L

ordK

elvin je rekao: " A

ko se ono o emu govorite moe izmjeriti,onda neto o tome i znate. Meutim ako to ne moete izmjeritiniti izraziti u brojkama, onda je vae znanje mravo inezadovoljavajue: to moe biti tek poetak znanja, ali vi ponainu miljenja niste jo doprli do naune faze, ma o emu dase radi."



Eksperimentalno istraivanje



CILJ SVAKOG ISTRAIVANJA

(kako eksperimental

nog, tako i neeksperimental

nog)

UTVRIVANJE POVEZANOSTI I OTKRIVANJE UZRONIH ODNOS A MEU³VARIJABLAM A´ (PROMENLJIVIMPOJAVAM A)



Promenl jive (varijable)

Ako se neka karakteristika moe menjati, bilo ukoliini ili kvalitetu, ona se moe posmatrati kaopromjenljiva (varijabla)

Promjenljiva podrazumeva neko empirijskosvojstvo ob jekta, pojave, procesa, stanja,dogaaja, osobe i sl., koje moe uzeti razliitevrijednosti

Problem istraivanja = se esto tie (nepoznatog)odnosa izmeu dviju ili veeg broja promjenljivih



Postoje ´zavisneµ i ´nezavisneµ

promjenl

jive Varijabla koju istraiva eli da objasni jeste

zavisna varijabla (kriterijska)

Varijabla za koju istraiva oekuje da eobjasniti promenu u zavisnoj varijabli (i kojommanipulie) oznaena je kao nezavisnavarijabla (eksplanatorna, prediktorska)

Y = f (X )



Karakteristike eksperimenta: Namijerno izazivanje pojava Ponavljanje javljanja pojave Kontrola uslova pod kojima se javlja posmatrana pojava Kvantifikacija ili brojno izraavanje nalaza (mjerenje) Sistematsko mijenjenje uslova pod kojima se neka pojava javlja(pojedini uslovi se mijenjaju dok se ostali zadravaju kao

konstantni da bi se videlo da li e se ponaanje promijeniti sapromenom nekih od uslova)

Uslovi kojima se manipulie ± NV (nezavisna varijabla)

Promena na pojavi ± ZV (zavisna varijabla)

Ukoliko eksperiment potvrdi hipotezu, ona moe da se posmatrakao teorija ili prirodni zakon. Ukoliko eksperiment ne podrihipotezu, ona se odbacuje ili modifikuje.



KONTINUUM KONTROLE USLOVA J aka kont rol a

Laboratorijski eksperiment

Terenski eksperiment

Prirodni eksperiment Istraivanje na uzorku

Kontrolisano posmatranje

Posmatranje sa

uestvovanjem S l aba kont rol a



(K) SP

ROVODENJE ISTRAIVANJA Zakljuivanje o hipotezi na osnovu nalaza da je logika

posledica izvedena iz hipoteze lana, odvija se prema logikomargumentu: Ako h (istinita hipoteza), onda p (istinito predvianje).

Ne p (predvianje je lano).

Ne h (hipoteza je opovrgnuta).

Kada se predvianje iz hipoteze ne moe izvesti neposredno,nego uz ukljuivanje iskaza o poetnim uslovima, onda naosnovu nalaza istraivanja kojim je ustanovljeno da jepredvianje izvedeno iz hipoteze lano, moemo zakljuiti da jehipoteza opovrgnuta tek pod uslovom da su iskazi o poetnim

uslovima istiniti.

Ako h i u (istinita h i istiniti iskazi o poetnim uslovima u), onda p(istinito predvidanje).

u (istiniti iskazi o poetnim uslovima) Ne p (predvidanje je lano) Ne h (hipoteza je opovrgnuta).



(K) SP

ROVODENJE ISTRAIVANJA

Hipoteze se ocenjuju radi: njihovog opovrgavanja ili potvrivanja

odredivanja oblasti njenog vaenja njihovog preinaenja, tj. poboljanja



(L) PISANJE IZVETAJA O OBAVLJENOM

ISTRAIVANJU Istraiva ima moralnu obavezu da naunu

javnost ili druge mogue korisnike rezultataistraivanja obavesti o:

problemu istraivanja

postavljenim ciljevima istraivanja

hipotezi

nainu istraivanja

rezultatima istraivanja zakljucima izvedenim iz njih.



DESET UP

USTVA ZAP

ISANJE IZVJETAJA1. Neka vae reenice budu kratke2. Dajte prednost jednostavnim izrazima3. Upotrebljavajte opte poznate rijei

4. Izbjegavajte nepotrebne rijei5. Upotrebljavajte prvenstveno aktivni oblik glagola6. Primijenite isti stil kao da govorite7. Upotrebljavajte rijei koje izazivaju neku predodbu8. Stavite se na mjesto svojih itaoca

9. Mijenjajte svoje postupke10. Piite tako da neto izrazite, a ne da biste nekoga

impresionirali.



REZULTATIPrikaz kljunih rezultata istraivanja, koji slijedi logiku

sadranu u hipotezama, pomou teksta i ilustracija(tabela i slika: grafikoni, fotografije, sheme, itd).

Tekst je sumaran i kritiki prikaz nalaza koji pratiilustracije i poziva se na njih.

I tekst i ilustracije moraju sadravati dovoljno podatakada se razumiju nezavisno jedna od drugih.

Treba prikazati i negativne rezultate.



Rezul

tati ² najee greke Ilustracije nisu praene tekstom

Prikazivanje istih rezultata u tabeli i grafikonu

Tabela koja sadri iskljuivo statistike podatke

Prikazivanje pojedinanih, neobraenih podataka

Previe podataka u tabeli



DiskusijaIzuzetno znaajno poglavlje,najtee za pisanje.

Poslije saimanja rezultata uporediti ih sa nalazimadrugih i raspraviti posljedice vaih istraivanja i

njihova ogranienja; prikaite ta je novo i vano, ikako se vai rezultati uklapaju u iru oblast; izveditezakljuke; predloite novo istraivanje.



Diskusija ² najee greke Zakljuivanje koje nije zasnovano na rezultatima

Neumjerenost u isticanju znaaja rezultata

Ignorisanje ili obezvreivanje suprotnih rezultata

Uvoenje novih rezultata

Pretjerana opirnost



Izvoenje zakl

juaka Zakljuci moraju biti:

Jasni i precizni

Logiki opravdani i konzistentni

Empirijski potkrepljeni Teorijski relevantni

Prezentacija podataka mora da na to bolji nain da prikaerezultate istraivanja

Pisati ih na kraju diskusije

Ne prenaglaavati ih i ne davati im znaaj koji oni stvarnonemaju.

Documents

Naucno_istrazivanje