Nauka 2.0 w Polsce. Szanse i bariery rozwoju

8/2/2019 Nauka 2.0 w Polsce. Szanse i bariery rozwoju

1/17

Andrzej Radomski

UMCS, Lublin

Nauka 2.0 w Polsce: szanse i bariery rozwoju

Obecnie craz czciej psugujemy si, na znaczenie wiata

zisiejszeg, pjciem: Rzeczywistci 2.0. i rzcigamy rwnie t

indeksowanie na jej poszczeglne dziedziny. St mwimy : kulturze 2.0,

gsparce 2.0, plityce 2.0, speczeostwie 2.0, it., it.

Kilka lat temu take na gruncie praktyki naukwej pjawi si

krelenie: Nauka 2.0. I w alszym cigu tekstu niniejszeg chciabym par sw

pwicid teje nwej rzcej si praktyce zwanej: Nauka 2.0 kncentrujc

si przee wszystkim na jej plskim kntekcie.

Rzeczywistd 2.0 jest, jak si pwszechnie twierzi, twrem:

elektronicznych, cybernetycznych, telekomunikacyjnych i przede wszystkim

infrmatycznych technlgii i wynalazkw. Zmieniaj ne blicze wiata ju

lat kilkuziesiciu. Tte niektrzy bwiecili naejcie nwej epki, ktr

nazwali: Infrmacjnalizmem i gsili nastanie nweg typu speczeostwa:

informacyjnego.

Wspmniane wyej technlgie zasanicz przebraziy praktycznie

wszystkie sfery luzkiej ziaalnci (nawet religijn). Nauka ich take nie

mina. Jenake praktyka naukwa, w swym caksztacie, naal pzstaje na

uboczu tych przemian ( i to nie tylk w Plsce). Uczeni naal nie ptrafi i

pewneg stpnia nie chc wykrzystad grmnych mliwci jakie feruj

wspczesne wynalazki - na czele z infrmatycznymi. Istniejcy system prawn-


2/17

rganizacyjny, regulujcy funkcjonowanie nauki i szkolnictwa wyszeg take

nie uatwia upwszechnieniu si w naszym kraju iei: Nauki 2.0 (a w pewnych

aspektach nawet hamuje).

Aby przeamad istniejce uprzezenia, przeszky czy nieprzumienia,

w jakie brsa ju iea Nauki 2.0 chciabym zaprezentwad: a) szanse jakie

niesie Nauka 2.0 la samych baaczy i caeg speczeostwa raz b) gwne

bariery w jej upwszechnieniu si.

Nauk 2.0 zwykle pjmuje si w wch znaczeniach: wszym i szerszym.

W tym pierwszym szi si, e Nauka 2.0 t: nwa praktyka plegajca na

publikwaniu w Internecie surwych wynikw prac wiaczalnych,

niejrzaych terii, kryd i szkicw artykuw p t, by inni mgli si z nimi

zapznad i je kmentwad1. W tym celu, z inicjatywy badaczy z MIT, stworzono

specjalny projekt OpenWetWare (oparty na mechanizmie wiki) aby uczeni

mgli twrzyd witryny internetwe w celu publikacji i yskusji wynikw swych

baao.

Jenake bk tych ruchw inicjwanych przez samych naukwcw

rzwijaj si (p czci ywiw) inne inicjatywy majce na celu szersze

wykorzystanie Internetu dla baao, kmunikacji, publikacji wynikw czy

yaktyki. A wic ygitalizuje si i publikuje w Internecie tychczaswy

rbek naukwy, twrzy si Repzytria la biecych publikacji, jak grzyby

p eszczu pwstaj czaspisma elektroniczne i portale dedykowane

naukowcom, upwszechniaj si e-booki, twrzy si narzzia baawcze i

aplikacje w chmurze, knstruuje si wirtualne wiaty la sptkao i yskusji

(take z uziaem zwykych internautw) raz platfrmy kntaktw nauki z

biznesem. I t jest wanie szerszy przejaw funkcjnwania zjawiska zwaneg

1M. Mitchell Walrp, Nauka 2.0, w: wiat Nauki, nr 9, 2008, s. 73


3/17

Nauk 2.0. I w alszym cigu skupi si na tym wanie rugim, szerszym

pjmwaniu tej nwej rzcej si praktyki jej zaletach i barierach w

biecym funkcjnwaniu ziaalnci naukwcw i sympatykw tej zieziny

(gwnie w plskim rwisku).

I

Praktykowanie Nauki 2.0 zasadniczo zmienia dotychczasowe

funkcjnwanie tej sfery luzkiej ziaalnci: ustrj uniwersytetu, sposoby

prwazenia baao, mele kariery naukwej czy rganizacj yaktyki. D

najwaniejszych zaliczyd mna:

a) dmiejscwienie badao. O Einsteinie mwin, e by statnim wielkim

uczonym w XX wieku, ktry mg wymylad swe terie pracujc w biurze

patentwym (czyli pza uniwersytetem). Przez statnie st lat trun by

sbie wybrazid, e mna prwazid efektywne baania pza Akaemi b

pwienim Instytutem. T w tych instytucjach zatrunian cae rzesze

ucznych gw, przyzielan im pwieni sprzt i aparatur, grmazn

ptrzebn literatur i rzecz jasna, starczan stuentw, z ktrych pniej

min. kooptowano nowych pracownikw. Nowoczesne (modernistyczne

paostw) sta si gwarantem sprawneg funkcjnwania nauki i szkolnictwa

wyszeg ( zwaszcza w Eurpie) finansujc t sfer, a z rugiej strny,

szanujc jej autnmi.

Usieciwienie speczeostwa i umieszczanie w Internecie caeg

tychczasweg rbku intelektualneg luzkci pwuje, e nie trzeba

byd zatruninym w krelnej, fizycznej instytucji aby mc prwazid baania


4/17

czy, szerzej, uprawiad ziaalnd wieztwrcz. Nauk mna uprawiad w

Internecie. Dtyczy t wikszci yscyplin (np. wszystkich humanistycznych,

specznych, artystycznych). Nie ruszajc si z mu i psiaajc szybkie cze

internetwe ma si stp bazy publikacji naukwych, elektrnicznych

biblitek, wirtualnych archiww, ksigarni na wzr Amazna i czywicie

nieustanny kontakt z innymi naukowcami (maile, Skype, google+, Facebook

itp.). Prfesja baacza staje si pmau wlnym zawem.Ju teraz twrz si

mobilne, mizynarwe zespy, ktre pracuj na prjektami, kmunikuj

si i publikuj gwnie w sieci,

b) dzielenie si wiedz. D koca wieku XX wieza naukwa bya zamknita w

murach uczelni. Dstp niej by kncesjnwany. Trzeba by byd baaczem

(ewentualnie stuentem, chd tu ju z pewnymi graniczeniami) aby mied

stp labratriw, fachwych czaspism czy monografii (byy zwykle

stpne w biblitekach uniwersyteckich), uczestniczyd w knferencjach (i t

jeszcze p wniesieniu stswnej paty). W rugiej pwie ubiegeg stulecia,

atkw, nasta prces kmercjalizacji wynikw baao pcztkw w USA,

a pniej i w innych krajach.

W speczeostwie infrmacyjnym tymczasem wyksztaci si zjawisk

zupenie wrtne, czyli zielenie si infrmacjami. Mel ten zapcztkwali

hakerzy, a pniej zsta n przejty przez szerkie krgi speczeostwa, ktre

zapenia Internet swimi prukcjami b ustpnia za darmo wczeniej

zakupine prukty (muzyk, filmy, gry itp.). St pjawiy si inicjatywy aby

rwnie wieza naukwa mga byd ustpniania take (i t w sieci) za arm

la speczeostwa, ktre przecie utrzymuje ze swych patkw luzi nauki i

ich dziaalnd. Narzi si zatem ruch Open Acces i Creative Cmmns.

Pwstaj pierwsze repzytria. Craz czciej sami naukwcy rzumiej


5/17

ptrzeb kmunikacji ze speczeostwem raz swistej prmcjii zamieszczaj

w Internecie wyniki swich baao tak aby wszyscy mgli si z nimi zapznad,

c) usieciwienie ycia naukweg. Traycyjne ycie naukwe i kariera

baawcza gniskway si wk Akaemii. My baacz terminwa u

swojego mistrza (najczciej na seminariach u prfesra). Publikwa w

uczelnianych periykach. Uczestniczy w rnych knferencjach, ktre

byway si na pszczeglnych uczelniach b w Instytutach. Jezi na stae,

stypenia czy p literatur wicych w anej yscyplinie rkw

(krajwych b zagranicznych). Uczestniczy w wielkich Zjazdach bcychprzeglem teg zrbin w anej zieziny wiezy w cigu jakieg kresu

czasu (rku b kilku lat).

W bie Internetu wszystkie te czynnci, zwyczaje i rytuay staj p

wielkim znakiem zapytania. C wicej, staj si ne nieefektywne eby nie

pwiezied s zwyk strat czasu i pienizy (w tym statnim przypaku,

czywicie patnikw). ycie naukwe bwiem przensi si sieci. Jeli w

Internecie mna znaled ptrzebne materiay i publikacje. Jeli w wiecie

wirtualnym mna take uczestniczyd w seminariach, vieknferencjach czy

inywiualnych rzmwach. Jeli w Web 2.0 mna byd wiakiem

eksperymentw czy byd na wykazie n-line. Wreszcie, jeli w cigu minuty

mna cignd e-booka: t p c bywad traycyjne wjae naukwe? P c

tracid lbrzymie sumy pienine na paty knferencyjne, bilety, wyywienie,

zakwaterwanie, usugi ksergraficzne czy, pwiezmy, papierwe publikacje?

d) zmierzch Galaktyki Gutenberga. W nwytnej nauce eurpejskiej, a pniej

i wiatwej wszystkie wyniki baao, wszystkie publikacje (artykuy, ksiki i

prczniki) byy wyawane w frmie papierwej. Wiek XX by wiakiem

wzrastajcej rli meiw. Narzia si kultura auiwizualna, a w bie


6/17

Internetu sz zjawisk igitalizacji i wirtualizacji. Nwe czasy wymagaj

nwych rkw kmunikacjimizy ucznymi, nwych narzzi baawczych,

nowych metodologii oraz nowych metod prezentacji wynikw i danych.

Traycyjne narracje pisane ju nie wystarczaj! Nie mwic tym, e s ne

drogie, czaschnne i nie zdolne do oddania medialnego charakteru

Rzeczywistci 2.0. Niezbna jest zatem wizualizacja wiezy. Ptrzebne s

nowe formy przekazu np. wieartukuy, ksiki 3D, tutriale, filmy,

wizualizacje graficzne, infgrafiki, itp. Tymczasem la wikszci ucznych

jeyn puszczaln i prestiw frm publikacji jest ksika papierwa b

artyku w knwencjnalnym czaspimie i to najlepiej z listy filadelfijskiej,

e) urynkwienie badao. wiat nauki zawsze psiaa mniejsz lub wiksz

autnmi. Jenym z jej przejaww by nie liczenie si ptrzebami rynku. T

sami naukwcy ecywali jakie s prirytety plityki naukwej, jakie kierunki

baao rzwijad i jakie kryteria stswad przy cenie ziaalnci badawczej

swych klegw. Uczeni wreszcie sami ecywali rzziale rkw

finansowych na badania.

W bie wspczesnej mamy czynienia z niepodzielnym panowaniem

gsparki wlnrynkweg. Wszystkie zieziny ycia musz ziaad weug

wolnorynkowych regu. Infrmacjnalizm, atkw, wykrewa speczn

gspark part mel niewasnciwy2. Pwstaj alternatywne

przestrzenie prukcji wiezy (naukwej take) przede wszystkim w sieci.

Obecnie wikszd sb w najbarziej rzwinitych krajach wiata pracuje w

sferach zajmujcych si grmazeniem, przetwarzaniem, prukcj i

ystrybucj wiezy czy szerzej: infrmacji. Na rynku i w Internecie rywalizuj ze

sb liczne pmity sbwe i instytucjnalne (gwnie prtale) w

2Charakterystyk teg zjawiska znajzie czytelnik w mngrafii: Ychai Benkler: Bogactwo sieci, wyd.

Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2008


7/17

dostarczaniu informacji, technologii czy idei a wic pruktw, ktre

traycyjnie byy men uczelni. Paraksalnie praktycznie kay teraz

przypmina p trsze naukwca, ktry musi wytwarzad wiez. Tyle, e te

nwe pmity i instytucje rbi t (starczaj infrmacji i produktw) pod

konkretne zapotrzebowania ludzi czeg nie ptrafi czynid, yjcy czst w

erwaniu rzeczywistci, uniwersyteccy prfesrwie. Jenake

speczeostw, c na nauk, maga si uytecznych terii, meli,

technologii czy, w ogle, wiezy. Ta nierynkwa bwiem jest/me byd

wytwarzana w ramach melu niewasnciweg w sieci.

II

P zaryswaniu kntekstu, w jakim musi bracad si wspczesny

badacz chciabym zaprezentwad pewien mel uprawiania ziaalnci wiez

twrczej i eukacyjnej, ktry wypracwaem w rwisku lubelskim wraz zmimi mszymi klegami (asystentami i ktrantami).

Wychzc naprzeciw czekiwanim wiata Infrmacjnalizmu raz

pzielajc jeg pstawwe wartci stwrzylimy i zaczlimy wraad

mel nauki, ktry brze, jak sz, wyraa zwrt/metafra: nauka w

chmurze. Gwn bwiem ie, jaka mi/nam przywiecaa by przeniesienie

punktu cikci praktyki naukwej Internetu. W przypaku yscyplin

humanistycznych i specznych, ktrych jestem reprezentantem nie by t

szczeglnie skmplikwane. Dyscypliny te bwiem nie wymagaj specjalnej

aparatury baawczej, przeprwazania wiaczeo labratryjnych czy

testowania i tworzenia technologii. Istniaa barziej bariera mentalna. Nasze

ziaania przebiegay wutrw, tj. zabalimy pwienie kanay

ystrybucji wiezy naukwej. Naszym zaeniem by t, e rezultaty


8/17

ziaalnci ucznych musz byd stpne bez anych graniczeo la caego

speczeostwa, ktre przecie finansuje nauk ze swich patkw. Krzystajc

z istniejcych p rku 2000 narzzi kmunikacyjnych pwalimy ycia

(2001) czasopismo internetowe: Kultura i Historia

(www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl), ktrego do dnia dzisiejszego jestem

Redaktorem Naczelnym. Jest ono w tej chwili najstarszym periodykiem

naukwym w Plsce ukazujcym si 10 lat nieprzerwanie w sieci. Za

publikacj w nim mna trzymad 9 punktw. Jak kae pism internetwe nie

ma n anych graniczeo c ilci i bjtci wyawanych tam tekstw.

Artykuy mg byd w nim umieszczane (w razie ptrzeby) na biec. Pbnie

jest i z kmentarzami. Nie trzeba wic czekad latami na publikacj, jak ma to

miejsce w przypadku czasopism drukowanych. Ponadto koszty wydania

kaeg numeru s minimalne (czywicie gy si je prwna z traycyjnymi

wydawnictwami).

P kniec 2007 rku knalimy klejneg skku zakaajc prtal

naukowo-edukacyjny: Wiedza i Edukacja (www.wiedzaiedukacja.eu), ktry jest

najwikszym teg typu przesiwziciem naukwym w plskim Internecie.

Pejmujc si jeg stwrzenia chcielimy ustpnid rwisku

naukowemu (i to nie tylk plskiemu) platfrm : prezentacji swej

twrczci, miejsce infrmwania najwaniejszych wyarzeniach z ycia

naukweg (np. infrmacje planwanych knferencjach), baz anych

materiaw multimeialnych aui i wie (np. nagrao z knferencji czy

sptkao autrskich). Prtal Wieza i Eukacja prwazi bezprenie

transmisje internetowe z konferencji, seminariw czy obron prac doktorskich.

Psiaa encyklpei hase naukwych (Epistema), a take wyawnictw e-

bkw. Wszelkie materiay w nim umieszczne s stpne bez anych

graniczeo. Kay me cignd na ysk swjeg kmputera b urzzenie
http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/http://www.wiedzaiedukacja.eu/http://www.wiedzaiedukacja.eu/http://www.wiedzaiedukacja.eu/http://www.wiedzaiedukacja.eu/http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/


9/17

mbilne pliki tekstwe b te w frmacie mp3. Na uwag zasuguje fakt, e

Wieza i Eukacja ziaa pza ficjalnymi strukturami uniwersytetu.

Od 2010 roku seminaria i zebrania naukowe pracownikw mojego

Zakau bywaj si w wikszci przypakw w sieci. Pcztkw by t

Secn Life, a w biecym rku Ggle+ Wykrzystujemy te w szerkim

zakresie rne narzzia i aplikacje sieciwe typu Ggle docs, Dropbox czy Prezi

eycji materiaw i twrzenia prezentacji. Oczywicie kay z nas zay

profesjonalnego bloga, w tym wypadku, na silniku Word Pressa (np.:

www.andrzejradomski.umcs.lublin.pl), ktry jest swist wizytwk naukw,a take prezentacj wasnej twrczci.

W rku 2010 zrganizwalimy przy wsppracy z UCZNiKO

(uniwersyteckie centrum zdalnego nauczania i kursw otwartych) i Akademia

Electrnica pierwsz w Plsce knferencj naukw, ktra bywaa si

cakwicie w wirtualnym wiecie Secn Life. Obray byy transmitwane na

yw w Internecie, rzecz jasna. Uczestnicy byli zwlnieni z pat

knferencyjnych. Sptkanie mia mizynarwy charakter. Wr

prelegentw pojawiy si Awatary z Anglii, Danii i Ukrainy. Organizatrzy nie

wyali na t knferencj ani jenej ztwki! Materiay zstay publikwane w

jenym z numerw Kultury i Histrii. Jestemy w trakcie przygtwao

uruchomienia internetowego portalu: Digital Humanities, ktry ma byd

rzajem periyku publikujceg materiay w pstaci zwizualizwanej (np.

wieartukuy, animacje kmputerwe, filmy naukwe itp.). Mi msi

klezy wykrzystuj te Facebka kmunikacji, zamieszczania gszeo i,

czywicie, dyskusji.
http://www.andrzejradomski.umcs.lublin.pl/http://www.andrzejradomski.umcs.lublin.pl/http://www.andrzejradomski.umcs.lublin.pl/


10/17

Rwnlegle praktykwania nauki w chmurze stwrzylimy zupenie

nwy mel ksztacenia stuentw, ktreg zasanicza czd te ma miejsce w

sieci. I nie s t kursy n-line, ktre zazwyczaj s kpi tych ze rwiska

fizycznego.

Nasi stuenci wikszd zajd bywaj w wirtualnych rwiskach,

typu: Secn Life. Testujemy te: ActiveWrl eu. W ramach specjalizacji:

cyberkulturoznawstwo studenci zostali podzieleni na osiem czteroosobowych

grup. Wszystkie wykay nagraem wczeniej kamer w mu i umieciem na

swim blgu naukwym. Stuenci s wic zwlnieni z uczszczania na wykayzarwn w rwisku fizycznym, czyli p prstu na uczelni, jak i (w tym

wypaku) nie bywaj si wykay on-line, jak ma to miejsce w przypadku

pzstaych rocznikw w ramach realizacji innych przedmiotw. Studenci

natmiast s zbwizani z tematw wykaw umieszcznych w Internecie

stwrzyd prjekt. Jest n realizwany przez wspmniane cztersbwe grupy.

I stuenci maj stwrzyd prjekt w pstaci multimeialnej pwieci. Maj

yspzycji trzy eytry ( wybru). tj: Prezi, Strify i Vicethrea. C tyzieo

sptykam si z ka z grup na knsultacjach w Ggle+ Aplikacja ta umliwia

zbiorowe videokonferencje (czywicie za arm). W trakcie tych sptkao

stuenci relacjnuj mi pstpy swych prac, a take knsultuj si w zakresie

przemitu ich pwieci czy w gle prjektu. Oczywicie jestem te

dyspozycji studentw na Skypie czy Gadu Gadu. Wszystkie gromadzone

infrmacje umieszczaj w stwrznych przez siebie krgach w ramach

Ggle+, ktrych ja te mam stp. Wykrzystuj te Facebka. Stuenci

ptrzebne im infrmacje cigaj gwnie z sieci. Mi klezy w pbny

spsb prwaz zajcia z teorii kultury i multimediwz tym e wykrzystuj

te w szerszym zakresie platfrm Mle, eykwan zajd

yaktycznych w rwisku wirtualnym. W ubiegym rku np. stuenci p


11/17

ich kierunkiem stwrzyli w Secn Life wirtualn symulacj synnego koncertu

muzyki rckwej w Jarcinie. Tytu prjektu brzmia: Jarcin 85

III

Nietrun zauwayd, e funkcjnwanie praktyki naukwej w wikszci

krajw wiata alek biega iei Nauki 2.0. Owszem, uczeni zatrudnieni na

uniwersytetach czy w instytutach baawczych szerk ju wykrzystuj

Internet w swej ziaalnci, lecz w uycie sprwaza si najczciej

bierneg przeglania strn www w poszukiwaniu krelnych infrmacji.

Dlatego nie bzie przesa stwierzenie, e akaemicy zatrzymali si na

etapie Nauki 1.0. Tylk nieliczni z nich ptrafi wykrzystad wszystkie

mliwci, jakie feruje faza nastpna. Istnieje wiele przyczyn tego stanu

rzeczy. Pkamy je na przykazie plskiej nauki.

Chcc wskazad na pwy ystanswania si plskich naukowcw od

nowych form uprawiania ziaalnci wieztwrczej mna wskazad na wie

zasanicze przyczyny. Nauka 2.0 i pbne inicjatywy s twrem

Infrmacjnalizmu i speczeostwa infrmacyjneg. Tymczasem wiat

akaemicki (w caej Eurpie) jest zieckiem reniwiecza. Nie trzeba chyba

awad, jaka istnieje przepad mizy tymi epkami. Uczeni stanwi

mian krpracji (reniwieczneg cechu), ktry psiaa spr autnmi

zawzicie brnin przez klejne generacje baaczy. Jest t krpracja silnie

zhierarchizwana. Dminujc w niej rl grywaj prfesrwie. T ni

ksztatuj cechy, zwyczaje i rytuay ycia naukweg. T ni sprawuj wszelkie

isttne funkcje na uczelniach b w instytutach. Wybieraj spr siebie

rektorw. T ni krelaj plityk naukw i ksztac me kary - na

zasadzie relacji: mistrz-uczeo. Rzzielaj mizy baaczy rki finanswe i


12/17

granty. Maj wreszcie ecyujcy wpyw na regulacje prawne i ustawy

regulujce nauk i szklnictw wysze.

Krpracja ta yje wasnym rytmem i zazrnie strzee mnplu na

prukcj wiezy i stp niej. Uczeni nie s rzliczani z realizacji zaao

baawczych i wyknanych grantw. Pejmuj tematy, ktre sami uwaaj za

wane i twrz wiez, ktra jest ceniana (w pstaci przee wszystkim

recenzji) przez ich kolegw po fachu. Podstawowym kryterium awansu jest

dorobek badawczy liczny liczb publikacji w renmwanych periykach. A

t, e s ne praktycznie lazwykeg zjadacza chleba niestpne i nikt ich nieczyta pza wskim grnem specjalistw z anej zieziny nie ma tu wikszeg

znaczenia. Biznes i nauka w Plsce t praktycznie wa rbne wiaty, ktre

niewiele czy. Nic ziwneg, e nie nale rzakci nastpujce

stwierzenia: Feualne krzenie kultury akaemickiej atw strzec w jej

zachowawczej fascynacji tytuami i kwalifikacjami. Jej zamknity uka

niesienia, cisa hierarchia, niezlnd przyjmwania krytycyzmu jak

czeg knstruktywneg skaaj si na jej craz mniejsz wiarygnd. W

pinii netkracji wiat akaemicki jest rzpaajcym si wiatem z innej epki3.

Ataki na nauk, jakich jestemy wiakami w statnich kilkuziesiciu

latach s take przejawem szerszej tenencji, a mianowicie krytyki

dotychczasowej funkcji uniwersytetu i roli profesury. Uniwersytety zaczynaj

bwiem byd pstrzegane (przee wszystkim przez krgi plityczn-biznesowe)

w kategriach czyst eknmicznych. a si nich starczania wiezy i

technologii, ktre by byy uyteczne. przynsiy w krtkim hryzncie

czaswym krelne zyski. Krytykuje si natmiast traycyjn funkcj

uniwersytetu jako kodyfikatora prawdy i miejsce, w ktrym tworzenie wiedzy

3Aleksander Bard, Jan Soderquist: Netokracja, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 123-

124


13/17

staje si celem samym w sbie czst take bez zbytnieg liczenia si z

ewentualn jej przyatnci la zwykych luzi. Artyci raz uczeni, zauwaa

Frank Furei, nie zamierzali twrzyd teg, czeg chcieli bircy, lecz zwracali

si ku celm wyszym. Jenake, skr wieza raz enie prawy nie

mg uej rcid sbie prawa isttnci, autrytet intelektualistw uleg

zyskreytwaniu. Dlateg te nauki i sztuki nie ceni si ju la nich samych,

lecz ze wzglu na uytecznd la speczeostwa4, a Uniwerystet staje si

jeynie jen z wielu instytucji, ktrej ziaania s pstrzegane w kategriach

starczania pruktw i usug5. Craz wicej w yciu uczelni znacz

meneerwie (tylk czciw wywzcy si z kary prfesrskiej), ktrzy

krelaj b nawet narzucaj cele i zaania uniwersytetw, kntrluj jakd

ksztacenia i ecyuj ystrybucji rkw na baania.

Infrmacjnalizm zmienia praktycznie wszystk jeli chzi twrzenie

wiezy. Jest na bwiem pstaw jeg funkcjnwania. Nieprzypakw

mwi si, e wspczesne infrmacyjne speczeostwa s speczeostwami

partymi na wiezy, a jej prukcja jest gwnym ich zajciem. O razu jenak

trzeba zaznaczyd, e nie chzi tu prukcj wiezy prawziwej etc. tylk

uytecznej pczwszy technlgii, a skoczywszy na zabawie. Wiez

zatem prukuje si zisiaj praktycznie we wszystkich luzkich praktykach, a

nie w wyselekcjnwanych na czele z praktyk naukw jak t by tej pry.

Pnat, wspczesna, by tak rzec, infrastruktura infrmatyczn-techniczna

umliwia prukwanie wiezy kaemu, kt ma tak cht i czuje tak

ptrzeb. Jest t wic pewien speczny fenmen produkowanie wiedzy, z

ktrej nie ma si np. anych chw finanswych. Zatem praktyka

naukwa w Infrmacjnalizmie traci i t chyba niewalnie mnopol na

4

Frank Furei: Gzie si pziali wszyscy intelektualici? PIW, Warszawa, 2008, s. 18-195Zbyszk Melsik: Kntrwersje wk kmercjalizacji wspczesneg uniwersytetu, w: Cllquia Cmmunia,

nr 2., 2003, s. 140


14/17

prukcj wiezy wiarygnej i przee wszystkim uytecznej w szerkim teg

swa znaczeniu. Pjcie wiezy prawziwej, na ktr mnpl mieli uczeni

esan ju bwiem lamusa.

Christopher T. Hill z George Mason University te gsi nieawn tez,

e: wkraczamy w epk pstnaukw6. Nie znacza t wcale, e nauka stracia

na znaczeniu. Anachrniczne tylk kazay si tychczaswe struktury,

rganizacja baao i mele kariery naukwej: nastawine barziej na

zbywanie stpni raz uznania wr samych baawczy (za an teri, np.)

anieli na twrzeniu wiezy i eukacji rzumianej jak ziaalnd usugwala speczeostwa i weryfikwana przez rki pzanaukwe.

Pstnauk zatem mna krelid nwe praktyki w rganizacji, prukcji i

rozpowszechnianiu wiezy charakterystyczne la wiata Infrmacjnalizmu i

mliwe gwnie ziki niemu. Tak rzumiana ziaalnd pstnaukwa

charakteryzuje si min. nastpujcymi cechami (birc p uwag ju istniejce

jej formy): a) w praktykach postnaukowych zaciera si granica mizy wiez

naukw i pzanaukw (rzmywaj si bwiem kryteria emarkacji), b)

ziaalnd pstnaukw mna prwazid wszzie w szczeglnci w

Internecie. Uczelnie bwiem przestaj byd uprzywilejwanym miejscem

produkcji wiedzy i wieza naukwa przestaje byd wyrninym rzajem

pznania, c) ziaalnd pstanukw me uprawiad praktycznie kay

chciaby lateg, e cay Infrmacjnalizm jest party na prukcji wiezy, a

prtale s interaktywne, ) w praktykach pstanukwych nis rl

odgrywa partnerska produkcja wiedzy oparta na zbiorowej inteligencji, e

wytwry ziaalnci pstnaukwej s natychmiast stpne w sieci mg

byd wic na biec recenzwane( i t przez wielu internautw-recenzentw),

655


15/17

komentowane, korygwane i uzupeniane, f) nauka 2.0 jest szczeglnym

przypakiem ziaalnci pstnaukwej i jest uprawiana przez pracwnikw

wyszych uczelni w Internecie, g) praktyka pstnaukwa preferuje nwe jzyki

prezentacji, komunikacji i dystrybucji wiedzy czyli medialne i multimedialne.

Te cechy praktyki stp wiezy, emkratyzuje jej prukcj i

emkratyzuje jej cen. Pnat pstnaukwe frmy prukcji wiezy s

wiele taosze. Opaaj bwiem np. kszty buwy i utrzymywania buynkw,

rozbudowanej administracji, dojazdw, druku czy organizacji konferencji (te

statnie mg si bywad przecie w Internecie dajmy na to w Second Life i

t w czasie rzeczywistym). Praktyka pstnaukwa jest take efektywniejsza.

Oparta jest bwiem zbirw wspprac internautw. Nie trzeba awad,

jak me t zynamizwad prukcj wiezy i przyspieszyd rzwizanie wielu

prblemw czy amigwek nurtujcych luzkd. Tacy bwiem

pstnaukwcy zajmuj si przee wszystkim realnymi prblemami nurtujcymi

i wanymi la caeg speczeostwa lub/i jeg pszczeglnych grup, a nie

zajmuj si zbywaniem stpni czy tzw. karier mierzn liczb czst

nikmu nie ptrzebnych publikacji ( tzw. pukwnikw) weug

wewntrzuczelnianych kryteriw. Wszystkie natmiast publikacje w sieci, jak i

inna twrczd mg byd ceniane przez internautw.

Drug przyczyn kptw naszej nauki jest glbalizacja. O jej

dobroczynnych skutkach napisano wiele. Natomiast stosunkowo rzadko

pkrela si fakt, e na glbalnym rynku nie ma praktycznie miejsca dla

przecitniakw. Wygrywaj i zyskuj najlepsi. W bie Internetu stuenci czy

np. biznesmeni b krzystad z wykaw b rezultatw baao

pracwanych przez najtsze umysy luzkci. I b ne, rzecz jasna,

stpne la kaeg (bez przyswiweg ruszania si z mu).


16/17

Kolejny powd niedostosowania nauki polskiej do wymogw

infrmacjnalistyczneg speczeostwa tkwi w rzwizaniach ustawwych.

Obwizujca rku 2011 ustawa szklnictwie wyszym utrwala

istniejcy stuleci system. C wicej, w kilku punktach, stanwi jeszcze krk

wstecz. Ju nawet pwierzchwne przeanalizwanie jej zapisw nie pzstawia

wtpliwci, e: 1) paostw prlngwa istnienie autnmii, 2) pzstawi

samrz pracwniczy (gwnie prfesrw) 3) plski naukwiec przez wiksz

czd swej tzw. kariery jest zbwizany zbywad stpnie i tytuy, a nie

prwazid baao, 4) polski baacz aby signd klejne stpnie musi zbywad

granty. Ponadto, premiowany jest sam fakt zdobycia grantu (efekty ju nikgo

nie bchz), 5) granty, a jake, rzzielaj mizy siebie sami uczeni, 6)

pstaw rbku i c za tym izie awansw s publikacje, a najwyej cenine

s te zamieszczane w periykach z listy filaelfijskiej.

Tak wic t ugruntwan fikcyjny wiat, fikcyjnych czst baao,

uprawianych i cenianych wele wewntrznych kryteriw Akaemii. Nie ziwi

ptem szkujce ane: weug ktrych mniej ni 5 prc. innwacyjnych

przesibirstw cenia infrmacje uzyskane paostwwych instytutw

oraz uczelni jak barz wane r infrmacji7.

IV

7Krzysztf Pawwski: Speczeostw wiezy, szansa la Plski, Znak, Krakw, 2004, s. 29


17/17

Reasumujc, obecny system organizacyjny i prawny

charakteryzujcy plsk nauk (uczelnie i instytuty) jest abslutnie nie

dostosowany do wymogw i czekiwao speczeostwa infrmacyjneg. Nawet

szerokie otwarcie naszych uniwersytetw na nowe technologie i wirtualne

wiaty nie spwuje rayklanej pprawy bez zmian ustawwych. Jest rzecz

zatrwaajc, e refrmie plskieg szklnictwa wyszeg czy instytutw PAN

mwi przee wszystkim plitycy, a nie sami zaintereswani, ktrzy ptrafi

tylk wysuwad pstawy rszczeniwe - typu: ajcie nam wicej pienizy!

Plscy uczeni musz zrzumied, e ziaaj na glbalnym rynku iei i pmysw,

e maj knkurencj w pstaci nwych pmitw twrzcych wiez i

nwych spsbw jej uprawiania i kmunikwania. Nasi uczeni pwinni przyjd

wiamci, e ich tytuy i stpnie nic nie znacz w wiecie

Informacjonalizmu i ich zdobywanie to zbyt kosztowne hobby dla buetu.

Plscy baacze pwinni uwiamid sbie, e musz prukwad wiez i

wiaczyd usugi eukacyjne, na ktre jest/bzie ppyt i e t rynek bzie

ecywa jej/ich wartci. Pracwnicy wyszych uczelni winni zad sbie

spraw, e krpracja i zwizana z ni autnmia jest wrzem na zrwym

ciele gsparki wlnrynkwej i nie ma aneg usprawieliwienia aby wiat

nauki funkcjnwa na innych, specjalnych zasaach (zwaszcza w epce

pstpujcych deregulacji). Wreszcie, do polskiej Profesury pwinn w kocu

trzed, e pracwnik naukowy powinien uprawiad baania i prwazidyaktyk, a nie brad si za zarzzanie uczelni. O teg s prfesjnalni

meneerwie! W przeciwnym razie mna zaczd pwanie si zastanawiad

czy ten uka naal winien byd finanswany z pienizy patnikw?

Documents

Nauka 2.0 w Polsce. Szanse i bariery rozwoju