Ngh thut tr o Nht Bn (Phn 1)

Tr o l mt ngh thut thng thc tr trong vn ha Nht Bn, c pht trin t khong cui th k 12. Theo truyn thuyt Nht, vo khong thi gian , c v cao tng ngi Nht l s Eisai (1141-1215), sang Trung Hoa tham vn hc o. Khi tr v nc, ngi mang theo mt s ht tr v trng trong sn cha. Sau ny chnh Eisai ny sng tc ra cun Khit Tr Dng Sinh K (Kissa Yojoki), ni dung ghi li mi chuyn lin quan ti th ung tr. T , dn dn cng dng gip th gin ln tnh hp dn c bit ca hng v tr thu ht rt nhiu ngi dn Nht n vi ci th ung tr. H kt hp th ung tr vi tnh Thin ca Pht gio nng cao ngh thut thng thc tr, pht trin ngh thut ny tr thnh tr o (chado), mt sn phm c sc thun Nht. T ung tr, cch ung tr, ri nghi thc ung tr cho n tr o l mt tin trnh khng ngng ngh m ci ch cui cng ngi Nht mun hng ti l ci bin tc ung tr du nhp t ngoi quc tr thnh mt tn gio trong ngh thut sng ca chnh dn tc mnh, mt o vi ngha ch thc ca t ny. Hin nhin y tr o, khng n thun l con ng, php tc ung tr, m trn ht l mt phng tin hu hiu nhm lm trong sch tm hn bng cch ha mnh vi thin nhin, t tu tm dng tnh v nhp nh thin t gic ng. TR VI CUC SNG T xa ti nay, ung tr l mt sinh hot hng ngy ca nhiu dn tc trn th gii. Ung tr khng nhng c li cho sc khe m cn l mt th vui tinh thn khi ngi yn lng nhm nhi chn tr, ngm ngh v cuc sng nhn sinh. Dn dn, vic thng tr tr thnh mt cch thc gip con ngi tr li vi bn tnh t nhin ca mnh. chnh l Tr o. Tinh thn ca tr o c bit n qua bn ch Ho, knh, thanh, tch. Ha c ngha hi ha, ha hp, giao ha. l s hi ha gia tr nhn vi tr tht, s ha hp gia cc tr nhn vi nhau, s hi ha gia tr nhn vi cc dng c pha tr. Knh l lng knh trng, s tn knh ca tr nhn vi mi s vt v con ngi, l s tri n cuc sng. Lng knh trng c ny sinh khi tinh thn ca tr nhn vn ti s hi ha hon ton. Khi lng tn knh vi vn vt t ti s khng phn bit th tm lng tr nn thanh thn, yn tnh. l ngha ca ch Thanh. Khi lng thanh thn, yn tnh hon ton th ton b th gii tr nn tch lng, d sng gia mun ngi cng nh sng gia ni am tht vng v tch liu. Lc , th gii vi con ngi khng cn l hai, m c hai u vng bt. l ngha ca ch Tch. Bn ch Ha, Knh, Thanh, Tch nh mt thc o bn thn v tr nhn ang v tr no trn con ng Tr o. Vy th Tr o l g?, c ai trong nhng ngi quan tm n tr o chng ta tng t cu hi ny cho mnh hay cha. tr li cho cu hi ny, chng ta cng i t qu trnh hnh thnh ca tr o cho n cc dng c c s dng trong pha tr; t tr tht cho n cch pha tr; t cch phc v tr cho n cch ung tr Tt c lm nn vic thng tr ca chng ta c sng ng v trn vn. LCH S TR O Giai on 1: Lch s Tr o. Vo th k th 8 - 14 tr bt u c s dng ph bin trong tng lp qu tc, lc cng c cc cuc thi u on tn tr. Vn ha ung tr giai on ging nh nhng tr chi xa x v cc ngi qu tc rt thch dng c ung tr Trung Quc. Trong hon cnh nh vy, c mt nh s tn l Murata Juko tm thy v p gin d trong vn ha ung tr. ng n vi tr vi t cch l mt nh s, rt coi trng cuc sng tinh thn. Tr o ra i nh th. Juko yu ci p wabi v sabi. Tuy nhin, tr o vn cn cha c nhiu ngi bit n, ngi k nghip tip theo l Takeno Jyoo. Jyoo quan nim: Mc d xung quanh chng ta chng c g c: khng hoa, khng l, ch c cnh hong hn chiu t vi mt mi nh tranh. Giai on 2: Cc giai on pht trin. Sau Jyoo, th k 16, Senno Rikyu mi l ngi a ra bc ngot quan trng, to nn mt nn vn ha tr o trong gii v s (samurai). Senno Rikyu l thy dy tr o cho Oda Nobunaga (Shogun - ngi ng u gii v s) ca thi Azuchi. Sau khi Oda Nobunaga cht, Toyotomi Hideyoshi ln (thi Momoyama) th Senno Rikyu tip tc dy cho ng ny. Nh vy, hot ng ca Senno Rikyu kh ph bin v c nh hng su rng trong tng lp v s, nh hng mnh n chnh tr thi . Cng thi vi Senrikyu, cng c hot ng ca Yabunnouchi Jyochi (hc tr ca Takeno Jynoo).Yabunouchi Jyochi l tr s ca cha Honganji, ngi cha ln nht Nht Bn. Theo Yabunouchi, Tr o nm trong cc hnh ng ca bn thn. Ngoi ra cn c nhiu tr nhn khc na. Ngy xa, cc tr nhn pha tr theo cch ring ca mnh. Nhng sau th h th nht, ngi ta bt u to ra cch pha tr chung. Nu cc phi khc nhau cng ch khc nhau trn b mt nghi thc pha tr, cn o l duy nht. Giai on 3 - Tr o trong thi hi nhp. Tr o hin nay cng dn c bin i, trong mi phng tr u c mt s bn gh g cho khch ngi. Nu nh khch khng th quen vi kiu ngi truyn thng ca Nht th s bin i ny cho php ngi phng Ty vi thi quen hin i cng c th tham gia c nhng bui tr o m khng h lm mt i khng kh tn nghim

trong phng ung tr. Dn dn, tr o c a vo phng khch theo phong cch phngTy. Ngi n khng cn phi g b theo kiu ngi hay cch ung tr ca ngi Nht vn c th mc o theo kiu Ty phng. Khm ph x s Ph Tang khng ch qua cnh sc thin nhin tuyt p, qua nhng cng trnh khoa hc th k m du khch nn bc chn vo mt th gii hon ton khc bit, th gii ca ngh thut Tr o. TR THT Tr tht l mt cn phng nh dnh ring cho vic ung tr, n cn c gi l nh khng. l mt cn nh mng manh vi mt mi tranh n s n sau mt khu vn. Cnh sc trong vn khng lo lot m ch c mu nht, gi ln s tnh lng. Trong khu vn nh c th b tr mt vi nt chm ph to nn mt n tng v mt min thung lng hay cnh ni non c tch, thanh bnh. N nh mt bc tranh thy mc gi ln bu khng kh m Kobiri Emshiu t: Mt chm cy ma h, mt nt bin xa, mt vng trng chiu m nht. Trn con ng dn n tr tht c mt tng ln, mt tng c khot thnh mt ci chn ng y nc t mt cnh tre rt xung. y ngi ta ra tay trc khi vo ngi nh nm cui con ng, ch tch liu nht: Ti nhn ra, khng c hoa, cng khng c l. Trn b bin, mt chi tranh ng tr tri, trong nh nng nht chiu thu. Ngi nh ung tr lm bng nhng nguyn liu mong manh lm cho ta ngh n ci v thng v trng rng ca mi s. Khng c mt v g l chc chn hay cn i trong li kin trc, v i vi thin, s cn i l cht, l thiu t nhin, n qu ton bch khng cn ch no cho s pht trin v i thay. iu thit yu l ngi tr tht phi ha nhp vi cnh vt chung quanh, t nhin nh cy ci v nhng tng . Li vo nh nh v thp n ni ngi no bc vo nh cn phi ci u xung trong v khim cung, thm ch v samurai lun lun mang theo cy kim bn mnh cng phi li n bn ngoi. Bc vo phng tr l mt bu khng kh lng l c tch, khng c mu sc rc r m ch c mu vng nht ca tm thm rm v mu tro nht ca nhng bc vch bng giy. TOKONOMA Tokonoma l gc phng c trang tr, hi tht vo trong so vi vch tng. Tokonoma l mt trong bn nhn t thit yu to nn phng khch chnh ca mt cn nh. Bn thn t tokonoma m ch gc phng tht vo hoc cn phng c gc nh n. C mt vi du hiu bit u l Tokonoma. Thng thng, c mt khu vc treo tranh hoc mt bc th php, hay c mt ci gi nh t hoa, c th l mt chic bnh. Bn c th nhn thy mt hp hng trm. Mt gia nh truyn thng Nht c nhiu cun giy v cc vt dng khc m h trng by Tokonoma tu tng ma hoc ngy l gn nht. Khi bc vo mt tr tht, bn thng qu v ngm Tokonoma mt lt. Bn cng c th ni v cc vt c trng by. Thin gy nh hng n Tokonoma ln Chabanach khi chng ta ch tm n nhng chi tit nh b trong cuc sng th mi thy v p trong nhng iu gin d. CHABANA Chabana l phong cch cm hoa n gin m thanh lch ca Tr o, c ngun gc su xa t vic nghi thc ho Ikebana. "Cha", theo ngha en l Tr v "ban" l bin m ca t hana c ngha l hoa. Phong cch ca Chabana l khng c bt k qui tc chnh thc no tr thnh chun mc cho ngh thut cm hoa trong tr tht. Hoa th hin tnh cm ca ch nh trong mt bui tic tr. Hoa c cm trong mt chic bnh hoc mt ci l mc mc vi phong cch thay i theo ma. L hoa c th c lm t bt k cht liu no, t ng, gm trng men hoc khng trng men cho n tre, thu tinh v cc vt liu khc. Khi cm hoa cho mt ba tic tr, u tin ch nh phi chn hoa v l tng ng. Hoa trong phng tr gi c cho ngi ngm cm gic nh ang ng gia khu vn t nhin. KANEJIKU Kakejiku l mt tc phm bng tranh treo trn tng Kotonoma, hay cn gi l th php. Th php c th l mt bc tranh, c th l mt cu ni mang ngha no nh Bnh thng tm l o, hoc n gin ch l mt ch V.

CC DNG C PHA TR 1. Kama (ni un nc): quai xch vo bui tr o. Nc t m s c rt vo bt.

ri s tho ra khi ly ra bng Shaku

2. Tetsubin (m un nc): thch hp vi kiu pha tr rt nc trc tip t m 3. Chawan (bt tr): C th ni ginh c s yu qu v quan o. C rt nhiu loi bt khc kia cng nh ngy nay, bt tr thch v ngh thut cn l s cc tr nhn yu qu nh chnh thn h vy. Bi vy vic mt c gi tr bng mt cn nh i ngi hiu v bt, cng khng l l. Bt tr c lm bng gm. liu c a thch khng phi l chic bt trn vn bng by kiu quc, m l nhng chic bt th gin d, v hn na l c lm tay. Chic bt tr thm ch li trn, ph hp vi l tng ca l tm kim s ton vn trong

un vo bt. l th c trng v trng nht ca Tr nhau, nhng vi nhng tr nhn Nht Bn xa gn lin vi tn tui ca h, bn cnh s yu ngng m v lch s v vn ho. Bt tr c bn bt tr vi c g Cht nhng Trung s bng khng tr o ci bt

ton. Nht bn c rt nhiu dng gm ni ting theo tng vng, nhng vi cc tr nhn Nht Bn th : nht Raku, nh Hazi, ba l Karatsu. - Hagiyaki: l gm ti huyn Yamaguchi ca Nht. Bt ca Hazi c c trng l mu hng nht, chn thng c ct hnh tam gic. - Karu: do dng h Karu ti Kyoto sn xut, bng tay v khng dng bn xoay. c trng l c ph men m hoc nu , xng gm mm v th. - Karatsu: sn xut ti saga v nagasaki trong o Kyashu. c trng l xng gm ph o trng, trang tr hoa vn n gin bng sc mu nu.

- Ngoi ra c rt nhiu loi bt khc nhau, mang nhng c trng ring c t tn nh: Mishima, Kohiki, Hakeme,Tenmokuyu Gm s Vit nam cng rt c cc tr nhn a chung ngay t th k 15, l th k pht trin rc r ca Tr o. Khi a mt bt tr cho khch, nu bt c khc hoa vn th hoa vn lun c hng v pha khch chnh t lng hiu khch. y cng l mt trong nhng nt l nghi c trng ca Tr o: Ho-knh- thanh- tnh. 4. Natsume (hp ng tr): Lm t g sn mi, cng mang nhng nt c trng ring ca tng tr nhn ging nh bt vy. Natsume c th c trang tr hoa vn bn ngoi v trong bui tr o hoa vn ny c quay v pha nhng ni trang trng nht. Tr trc khi cho vo Natsume phi c lc cn thn khng vn cc nh hng n hng v. Tr trong Natsume c trnh by theo hnh ni Ph S, vn l biu tng ca Nht bn. 5. Chasen (dng c pha tr): c lm bng tre mt cch cng phu v cng l mt dng c c trng cho cch pha tr bt, hay tr bt. Chasen mi v cc tua tre phi u, th bt tr pha ra mi ngon, u v p mt. 6. Chasaku (tha xc tr): Lm bng tre, dng mc tr ra bt. Gia cn Chasaku l khc tre, v ngi cm Chasaku khng c cm qu khc ny, m bo tnh v sinh ca tr. Cng l mt nt c trng trong tnh l nghi ca Tr o. 7 Chakin (khn lau): Lm t vi trng, lau bt trc khi pha tr. Chakin lun phi sch v m, nhng khng c t, v phi l mu trng. 8. Shaku (go mc nc): Dng mc nc nng t kama vo bt, hoc chm thm nc lnh t ngoi vo ni. Cc quy tc s dng Shaku to ra nhng nt hp dn rt c trng cho kiu pha tr ny, t cch cm dng c, cch di chuyn n ting nc rc rch chy t Shaku xung bt tr. 9. Futaoki: i km shaku l futaoki, l dng 10. cc cht v tr sau c k np kama khi m. Kensui: L dng c nc bn, c th lm bng liu nh tre, gm nhng trong phng tr lun nm m bo sch s.

Nhng ngi Nht thch ung tr thng thnh lp nhng nhm nh, chn ngy mi nhau cng thng thc. S ngi tham gia mi ln khng vt qu 4 ngi v hon cnh t chc mt bui tr o cng c nhng quy nh c bit. Nhng gia nh kh gi thng cho xy ba cn phng nh trong vn ring nh mnh, hai phng ni lin nhau, trong mt phng l phng tr - ni t chc tr o, phng kia t than, b tr v vi nc. Phng cn li l ni ngh ngi ca khch, phi cch hai phng kia mt khong nht nh. Trong vn c nhng con ng nh lt , quanh co vi hai bn trng hoa v cy cnh lm cho khng gian trong vn yn tnh v thanh nh. B tr trong phng tr cng rt c ch . Thng thng l treo tranh ca cc danh ha ni ting, c hoa cm ngh thut khch mi c thng thc ngh thut mang hng sc c knh. Thi gian t chc tr o chia ra lm 4 loi: tr sng (7h sng), sau n cm (8h sng), gia tra (12h tra) v cu chuyn bui ti (6h ti). Khch mi ng gi n phng ngh, g vo chic chung g bo hiu n. Ch nh nghe ting chung s t phng tr ra n khch. Trc ca phng tr c t mt chic ci ng y nc, khch phi ra sch tay trc khi vo phng. Ca ra vo c mt ca cao gn 3 thc khch tho giy i vo. Khi bc vo phng phi khom mnh t khim tn. Nu khch l v s th phi tho kim trc mi c bc vo biu th khng kh ha bnh. Trong s khch, ngi tinh thng tr o c c lm ngi ch tr. Ngi ch tr phi co trc u biu th sch s, thanh khit. Trong phng tr, mt gc chiu c t bp l v ni nc bng gm, trc bp t b tr. B tr phi th, nng c men mu cam hoc en m dng v c knh. Trong khi ch nhn un nc th khch dng im tm. Mn im tm ny ht sc tinh t phi c lm cn c vo thi tit. V d: t chc tr o vo ma thu th mn im tm phi lm ging nh l phong hoc hoa cc.Tr pha l loi bt tr xanh c ch bin cn thn bng cch gi nt trongci - ngi Nht gi l nghin tr. NGH THUT PHA TR C hai cch pha tr: Pha c v Pha long. Tr c thng thng ba ngi thay nhau ung mt bt, mi ngi ba hp ri ht 1/3 bt. Tr long mi ngi ung ring mt bt. Tr c c mu xanh m, hng thm hi cht. Ch nhn mc hai mui g tr cho vo bt, nc si, dng que trc khuy u tr c nc c nh bt u. Bt u tin mi ngi ch tr, ngi ch tr nng bt tr ngang trn ri mi ung. Khi ung phi chp ming t thc s c thng thc tr ngon ca ch nhn. Khi tt c khch ung xong th nghi thc tr o cng kt thc. Nhng i khi cn mt nghi l cao hn l n cm , thng sau khi ung tr. Tuy gi l cm thng nhng cng thnh son. 1. Nc pha tr: Tuyt i khng bao gi ly nc ang si pha tr , c ngha l khng th no dng nc ang si trong bnh vo bnh pha tr. L do l trng khng p mt v nht l tt c cc loi tr Nht bn (tr xanh, tr bt dng trong l dng tr (Sadoo) khng bao gi dng nc ang si! Nc pha tr phi c ng trong mt bnh thy (ung tr thng thng) hay nc c nu trong mt ci m kim kh khng np trn bn than rt yu gi nc khong 80-90oC.. 2. Lm m dng c: m pha tr v tch ung tr c trng bng nc si trong bnh thy lm m dng c , sau dng khn lau kh trc khi x dng. 3. Cho tr vo m pha tr: Thng vi lai tr ngon c trung bnh ngi ta thung tnh cho mi mt ngi khch khong mt mung c ph tr xanh. Tuy nhin nu di 3 ngi khch, nn cho hn mt t trnh qu nht. D nhin vi nhng ngi ghin tr, thch ung m li l vn khc!

4. Pha tr: Vi loi tr xanh c trung bnh, ngi ta thng pha tr 3 ln khc nhau nh sau : */ Ln th nht: Pha vi nc nng khong 60 C, tr ngm khong 2 pht ng h trc khi rt cho khch. Nc si t bnh thy c rt ra mt ci bnh Tr khc (hay chn tng) gim nhit trc khi cho vo bnh pha tr (l do ti sao s c gii thch phn sau). */ Ln th hai: pha vi nc nng khong 80 trong khong 30-40 giy, c ngha l cho nc vo m pha tr , hi lc nh v rt ra tch cho khch ngay. Nc cng c rt qua bnh trung gian nhng mau l hn c nhit mong mun. (Tuy nhin, nhng ngi pha tr quen thuc, kho tay h c th iu chnh nhit t bnh thy rt vo bnh pha tr bng cc th thut nh rt nuc tht chm, cao vi nc trn bnh pha tr...) */ Ln th ba: Nc pha nhit khong 90 C, cng khong 30- 40 giy. Nc c th tun trc tip t bnh thy vo m tr, v nc si khi qua cc giai on rt vo bnh thy, ri t bnh thy rt vo m pha tr c nhit khong 90 C . Vi nhng loi Tr ngon c bit, ngi ta c th pha tr ln th 4 hay ln th 5 (cch thc pha nh ln th 3) m nc tr vn xanh v cn mi v. Nhng nhng loi tr xanh h phm, r tin vic pha tr hi khc hn cht nh. Chng hn ln th nht phi nhit cao hn (70- 80 , 2 pht), ln th hai (90 , khong 1- 2 pht) v khng c ln th 3 v ht mi v ri (gii thch phn di). 5. Lng nc pha tr: Ngi pha tr phi bit c lng cho bao nhiu nc pha vo bnh tr, khng th pha tr xanh Nht bn bng cch c cho nc vo y bnh ri rt cho khch theo li pha tr ca Tu hay VN c . M phi bit dung tch ca tch ung tr v s tch cho ng lng nc mi ln rt tr cho khch phi ht trn vn nc trong bnh pha tr. Nu cn st li s lm gim phm cht ca ln ung tr k tip v sai nhit , v oxy ho lm mt mu xanh p ca tr..v..v.. 6. Cch rt tr: Khng bao gi rt tr cho khch mt ln y tch ri rt tip cho ngi khch k tip! Lm nh vy s c s khc bit v m nht ca nc tr trong mi tch, cng nh khng u v lng trong mi tch (tch u tin qu nhiu, tch cui cng rt t, qu m v thi gian tr ngm ra nhiu hn hay khng cn nc cho ngi k tip)! V vy tt c cc tch ca khch u c trong khay tr ri rt theo th t 1, 2, 3, 4... rt ln u khong 30ml (cho mi tch, c ln 70ml), sau rt ln th hai vi th t ngc li 4, 3, 2 ,1 mi ln khong 20ml (cho mi tch c tng cng 50ml nc tr) nu cn d cht t trong bnh , nn co dn phn u cho cc tch. Sau mi a mi khch. Chnh v l do ny, ngi pha tr phi cn lm sao cho (khng thiu, khng tha) cho tt c khch, mi ngi khong 50ml (vi loi tch ung tr c 70-80 ml). 7. Cch ung tr: Khi ung tr xanh Nht Bn (cng nh ung tr bt trong l dng tr) ngi Nht phi n mt vi loi bnh ngt lm gia tng hng v ca tr. C th ni bnh truyn thng ca Nht Bn pht trin cng thi quen ung tr ca ngi Nht. Trong nhng l hi 4 ma, ngi Nht lm nhng chic bnh hnh dng nh nhn th hin phong v thin nhin, v bnh thng c thng thc cng vi Tr. Bnh truyn thng ni ting c ly cm hng t v p thin nhin, bn ma, t th Waka, Haiku (l cc th th c ca Nht Bn) v cm hng t qu hng. Trc khi ung tr, ng ta n vi ming bnh (phi n ht bnh trong ming ri mi ung tr, khng nn va n va ung). Sau thnh thong n thm bnh v ung tr tip theo. V cch ny s lm gia tng hng v ca tr xanh mt cch l k. Ung tr xanh Nht bn hon ton khc vi li ung nhm nhi tng t mt trong li ung tr Tu ca nhng v nh Nho Vit Nam. Ngi Nht ung thnh ngm ng hong c lng nc tr thm vo tt c cc mng nim ca ming. Vi nhng loi tr xanh ho hng hay trn trung bnh, ngi Nht cho rng nc pha tr ln u tin c coi l m nht, lm mi ngon ca tr thm vo v gic nhiu nht. Nc th hai, c mt khoi cm khc nh nhit nng ca ln pha ny, nc tr mt i kh nhiu v c bit ca tr nhng li c mi rt thm bc ln, kch xc vo khu gic. C hai ln pha tr ny c coi l quan trng nht v c o nht ca tr xanh Nht bn. Vi loi tr thng hng ngi ta c th ung n ln th 4 hay th 5 nc tr vn xanh v mi v vn cn. Tuy nhin loi tr h phm, ngi ta b qua ln th nht v bc sang cch pha ln th hai hi i khc i cht nh vit trn. Nc Nht nhn t bn trong Nc Nht ging nh mt c gi nhan sc trung bnh nhng c thc chm cht bn thn v kho che y khuyt im. Cn Vit Nam th nh mt c gi p nhng hi cu th v thiu t tin. Ngi Nht hay nc Nht rt d m hoc lng ngi v v p thanh lch m h rt c thc to ra. Cch h vn kimono, cch h n mc, i ng, cho hi, i i vi nhau, tt c u tun theo nhng nghi thc nht nh m ting Nht phn nh iu ny rt r. V d: i ra khi nh th ngi i nht nh phi ni : Itte kimasu, ngi nh p tr: Itte rassai. Ri khi cng ty sm hn bn ng nghip th phi ni: Osakini (xin php ti v trc); ngi cn li lm vic s p tr: Otsukaresama (Anh/Ch vt v nhiu.) Vo nh ai th phi ni : Ojyamashimasu (Xin li v quy ry); Bt u n cm th ni: Itadakimasu (Cm n c nhn thc n nh th ny), v.v Tt khoe ra xu xa y li im chung d nhn thy l ngi Nht t khi ni v nhng im khng tt Nht cho ngi nc ngoi nghe. C l vch o cho ngi xem lng l iu ti k vi ngi Nht. (d nhin tr nhng tc phm Vn hc, ni ngi dn chuyn c th n nu vo khng gian h h thc thc.). V th i vi khch du lch nc ngoi, mi th Nht u trng c v r rng, p . Vi phn ng ngi Nht, cch sng tt nht l tun th theo nhng nguyn tc m x hi ra. Quan h gia ngi vi ngi x hi Nht h rt cn trng trong n ni, i i vi ngikhc. Lun lun lch s c th ni l nguyn tc s mt trong giao tip mang tnh x hi Nht. Ngi Nht Bn rt coi trng hc vn: Nht Bn ngho ti nguyn ch tr mt th ti nguyn c bit khng ngho l con ngi. H thng gio dc c xem nh l cha kha lm cho nn kinh t tng trng n nh hng nm. Vic u t rt ln cho gio dc c ngha to ln i vi t nc. Con ngi Nht Bn ngy nay c nh gi ch yu da vo hc vn ch khng phi a v gia nh, a v x hi v thu nhp. Cng cn ni rng, o Khng em li cho Nht Bn xa v nay t tng php l x hi khng da trn a v xut thn, dng di m l gi tr qua thi c. Mt trong nhng tnh cch ng ch nht ca dn Nht l s ham mun pht trin nhn cch v b bn ca h. Hn na, s theo ui hc tp khng phi tha mn nhu cu tc thi no m n gin h tin tng su sc gio dc phi l s c gng sut i. Phn ln ngi Nht mun hon thin mnh hn v hc hi l cch tt nht t mc ch. Ch x hi Nht Bn to cho ngi dn Nht nim tin rng: s phn c may ca h c nh ot bi s chm ch hc hnh v iu quan trng l h cng tin rng tt c h ngay t u u c c hi bnh ng nh nhau. Do vy, nim v s bnh ng l mt c im quan trng ca h thng gio dc. Phn ln ngi Nht tin rng h ang sng trong mt mi trng x hi ng nht khng phi giai cp, trong ngun gc xut thn, ti sn tha k khng quan trng bng s c gng bn thn. Tinh thn lm vic tp th: y l yu t c trng vt tri m khng tm thy c nhng quc gia phng ng khc. Trong i sng ngi Nht, tp th ng vai tr rt quan trng. S thnh cng hay tht bi trong con mt ngi Nht u l chuyn chung ca nhm v mi thnh vin trong nhm, bt k anh ta lm ra sao, u hng chung s cay ng hay vinh quang m nhm t c tp th, nhm y c th l cng ty, trng hc hay hi on Trong lm vic ngi Nht thng gt ci ti li cao ci chung, tm s hi ha gia mnh v cc thnh vin khc trong tp th. Trong cc bui hp hnh ngi Nht thng t ci c hay dng nhng t c th lm mt lng ngi khc. Cc tp th (cng ty, trng hc hay on th chnh tr) c th cnh tranh vi nhau gay gt nhng tu theo hon cnh v trng hp, cc tp th cng c th lin kt vi nhau t mc ch chung. Th d in hnh l hai cng ty Nht c th cnh tranh vi nhau trong nc Nht nhng khi ra nc ngoi hai cng ty c th bt tay nhau cnh tranh li vi mt nc th ba ca ngoi quc. Ngi Nht khng thch i u vi ngi khc.

Bn tnh ca ngi Nht khng thch i khng, c bit l i u c nhn. trnh n, h lun lun lm theo s mt tr. H ch tm gn gi s ha hp n mc nhiu khi l di s tht, bi di con mt ngi Nht gi gn s nht tr, th din v uy tn l vn ct t. Chnh v vy trong x hi Nht, c rt t ch cho cc tng c nhn, v l ngi no ha nhp hon ton vo cc nhm th s c n p. Trong khi ch ngha c nhn c cao phng ty, th Nht s t khng nh c nhn di bt k hnh thc no cng khng c khuyn khch. Thng qua cu tc ng tr danh Nht cy inh no l ln s b ng xung th ta c th phn no hiu r hn v thi ca ngi Nht i vi ch ngha c nhn. Tnh tit kim v lm vic chm ch Ngi Nht tn tin trong chi tiu v cn c trong lao ng. Do sau 30 nm t mt nc b chin tranh tn ph h tr thnh mt cng quc v kinh t. Nht nm trn vng hay gp nhiu thin tai nn gp kh khn bt k lc no. V vy to nn tnh tit kim. Ngoi ra, h tit kim bo m vn n hc cho con ci h v dnh dm tin mua nh. Lng trung thnh Khi l gii v nhng thnh tu to ln trong lnh vc kinh t v n nh x hi nhiu ngi nghin cu lng trung thnh v coi l mt nhn t ng gp cho s pht trin . Nho gio c nhiu nh hng v mt o c. Nht, bn phn con ci ng nht vi lng trung thnh. Ngi Nht lun b rng buc trong mi quan h trn di: mt bn l s bo h, mt bn l s thun phc v trung thnh. Mi ngi u c trch nhim tun theo cc nguyn tc x s trnh sp hay i ch. Trong mt cng ty th cng hin trung thnh, kim ch l mt khu hiu ch cht. Trong khi ngi qun l c yu cu phi c tnh thng th cng nhn c yu cu phi bit vng li, trung thnh vi ch trn. Hn th cc cng ty Nht Bn tng cng sc mnh ca chnh mnh bng cch nui dng tnh cm trung thnh ca cc cng nhn v bng cch o to h hn na. Chnh s hi ha gia cc nhn vin ca cng ty v s hin thn ca h cho cng ty, ch khng phi s cnh tranh gia cc nhn cng ring l, mi l im quan trng. Nhng khi phi cnh tranh vi cc ch th nc ngoi th cc cng ty Nht li on kt thnh mt c th thng nht. Nh vy x hi Nht Bn l mt x hi cnh tranh quyt lit nhng khng to ra s cnh tranh gia cc c nhn, c nhn phi lm vic qun mnh cho cuc cnh tranh ca nhm. Bn cnh nhng tnh cch nu trn, ngi Nht cn c mt s c tnh: + Lun lm vic theo mc tiu nh. + Tn trng th bc v a v. Rt coi trng tn ti trt t. + Cn c v c tinh thn trch nhim cao. + Yu thin nhin v c khiu thm m. + Tinh t, khim nhng. + Trong kinh doanh ngi Nht rt trng ch tn v pht trin mi lm n lu di Oshogatsu- Tt Ca Ngi Nht Khng ging nh cc nc lng ging khc chu nh Trung Quc, Hn Quc, Vit Nam, Nht Bn t chc n nm mi theo dng lch. Ngi Nht gi dp ny l Oshogatsu, v y l s kin nghnh n v thn Toshigamisama... Ngi Nht bt u chuyn sang n Tt dng lch theo phng Ty t nm Minh Tr th 6, tc nm 1873. Phong tc n nm mi ca ngi Nht hin vn gi c nhng truyn thng ng in hnh, bn cnh cng thu nhn nhng nt vn ha mi t phng Ty qua qu trnh giao lu, tng tc theo dng chy ca thi gian. Oshogatsu vn l tn gi ring thng ging nhng hin nay thng dng ch khong thi gian t mng 1-3 ca thng u tin trong nm. Ngi Nht bt u chun b cho Oshogatsu t ngy 8-12 ( vng Kanto l ngy 13). Ngi Nht c tp qun trang tr cy thng (kadomatsu) trc ca nh, trc ca hng hay trc cng cng ty. H quan nim cy thng ny l ni n Toshigamisama - v thn linh em li s thnh vng, may mn v trng th. Ngoi vt tiu biu l cy thng th ngi Nht cn dng cc loi thng bn bng c, di giy trng... tng trng nhiu mong c, nhiu nim khc nhau cho mt nm mi tt lnh. m 30 tt l thi gian gia nh sum hp, cng nhau n tt nin v ch n khonh khc giao tha. Tri vi ngi chu u v ngi M thng n Ging sinh cng gia nh cn khi giao tha th ra nhng a im cng cng cho mng nm mi, ngi Nht li thng i chi Ging sinh vi ngi yu, bn b v quy qun n nm mi bn gia nh. Vo ng 0g m giao tha, khp cc cha trn t nc Nht Bn s nh 108 hi chung vi ngha xua ui 108 con qu s. Ting chung cng l m thanh c coi l bc nht trong nm m thanh ca Pht php. Thi khc giao tha, trong ting chung ngn vang, sau khi ni li chc mng nm mi ti mi ngi xung quanh, tt c s quy qun bn nhau cng thng thc ru sake v cc mn n truyn thng vo dp Oshogatsu. Trn bn n cc gia nh Nht Bn nhng ngy ny thng khng th thiu cc loi bnh lm t go (ting Nht gi l omochi), cc mn n ch bin t c v hi sn Cc n c t go s l ngun gc gip con ngi thnh t. L mt qun o trn Thi Bnh Dng, Nht Bn c nn ng nghip rt pht trin v t nc ny cng rt ni ting v cc mn n c ch bin tinh t t c v hi sn. Ngi dn Nht cng quan nim n c gip tr no con ngi tr nn thng minh. Cng ging nhiu nc chu nh Trung Quc, Vit Nam ngi Nht thng i l cha cu may mn, tt lnh cho nm mi. Phong tc ny trong ting Nht gi l hatsumode. Ngi ta s ti ngi cha nm hng c cho l hng tt ca nm . Trc khi i l phi ra tay v sc ming sch s. Tin hng hoa dng Pht l nhng ng tin h tung vo hm cng c t trc in th. Ngi lm l s chp tay ly hai l, v tay hai ln, ri chp tay cu nguyn v cui cng ly mt l. Ngi Nht thng b tin ra rt qu hoc mua mt mi tn thn nhm cu mong c thn Pht ph h tr mt nm mi bnh an, pht t. Trong cc ngy mng mt, hai v ba, ngi Nht thc hin cc cuc thm ving u xun. H ti chc tt cc cp trn cng ty mnh, chc tt h hng, ngi thn, bn b

cng nh hng xm lng ging. Thng thng mi nh s mt cun s km bt trc cng khch n chc tt ghi li tn hoc lu danh thip li thng bo ti thm nh. Hoc c nhiu ngi khch s mang theo nhiu khn tay nh tn mnh tng ch nh lm k nim. Oshogatsu l khong thi gian yu thch ca tr con Nht Bn v cc em s c nhn tin mng tui. Tin mng tui trong ting Nht l Otoshidama, t ny xut pht t ngha ch sc mnh ca v thn Toshigamisama. Trong dp ny tr em thng chi cc tr nh nh cu, th diu Nu c b truyn tranh rmon ni ting, bn c th d dng bt gp hnh nh nhm bn nh Nbita, Xuka, Chaien, Xk, khi chi nhng tr ny trong cc mu chuyn v ngy tt. Tuy nhin, hin nay tr em Nht khng my khi chi nh cu, th diu vn l nhng tr chi truyn thng mang nim t ho ca nc Nht vo dp Oshogatsu na. Mt trong nhng nt c sc ca phong tc n tt ca ngi Nht l tp qun gi thip chc mng nm mi. Tp qun ny tng i ging cc nc u - M song thc t khi ngun t Trung Quc v c du nhp vo Nht Bn. Vo cui nm, ngi Nht Bn thng chun b cc tm thip ghi li cm n v li chc trang trng nht nhn dp nm mi ti nhng ngi quen bit. Phong tc ny th hin rt r truyn thng vn ha cm n ca ngi Nht. Mi tm bu thip d nh b khi c gi i u mang trong lng cm t su sc nhng g ngi khc lm cho mnh. Bu thip s c chuyn ti tay ngi nhn vo ng ngy mng mt. iu c bit na l, i vi nhng ai c ngi thn va qua i trong nm th s khng gi hay nhn thip nm mi t bt k ai h c th tnh tm tng nh v cu nguyn cho ngi khut. Tuy nhin, t cui nhng nm 1990 th vic gi li chc mng nm mi qua in thoi, e-mail thay v gi bu thip tr nn ph bin hn. V khi gp ai dp u nm mi, ngi Nht Bn cng thng ni cu Happy new year hn l s dng cu chc mng nm mi truyn thng bng ting Nht Oshogatsu l mt trong nhng dp l hi tn ti lu i nht Nht Bn. Hin nay, khng kh Oshogatsu Nht Bn khng cn y v bnh lng m mi ngi u c th tri qua nhng khong thi gian th th vui chi cng ngi thn, gia nh nh ngy xa. Cc ca hng kinh doanh m ca t ngy mng mt, v m tivi khin khng kh ng ph tr nn n o. Nhiu ngi Nht trung nin v cao tui vo mi khi nm mi n vn thng ngng vng v nhng ngy Oshogatsu xa kia... Tinh Thn V S o - Samurai t nc Ph Tang khng ch c bit n vi v p thanh nh ca nhng cnh hoa anh o, nhng bng tuyt tung bay trang hong cho ngn ni Ph S hay nt e p ca nhng c gi trong trang phc Kimono truyn thng t nc phng ng y cn c bit n bi s dng mnh ca tinh thn v s o Samurai ! Samurai trong ting Nht, ch Th c c l Samurai. Ch Th l ch c ghp bi ch Nhn ng trc mt ch T. Nhn c ngha l ngi, T c ngha l n, l cha, l dinh quan . Nhn ng trc trc ca dinh quan, ca cha nn c m ch l ngi y t, ngi hu. Trong danh t qun s, chng ta c th gi Samurai l ngi th v, cn v. Hiu nh th th c l chng ta mi d dng phn bit c hai ch Samurai v Bushido (v s o). Hai ch ny tuy hai m mt v tuy mt nhng li l hai. Tr v thi xa xa, khi m go c xem l lng thc ch yu trn nhng hn o pha ng chu , khong 5000 nm trc. Ngi ta bt u sinh sng bng ngh nng qua trng trt, sn bn, nui gia sc, tng bc lm ch t ai, vn tc. Tp hp li thnh nhm, con ngi lp nn nhng cng ng chia s, trao i, v t bo v ln nhau, chng li nhng p lc bn ngoi. Theo s pht trin ca cuc sng, vic bo v lnh th, t ai l chuyn tt yu v chin tranh tr thnh mi e do khng khip m con ngi phi gnh chu. Ngc li dng lch s Nht Bn, Samurai l mt giai cp chin binh th v u tin do triu i Mc Ph ng Nguyn (th k 12) thit lp nhm to ra mt giai cp chin binh trung thnh bo v ngi v Shogun (Tng Qun) ca dng h ng Nguyn. Ngi no mun tr thnh Samurai th phi hi ba yu t: trung thnh can m danh d. gn gi cc yu t ny mt cch tuyt i, c trch nhim, cc samurai phi qua nhng chun b cn thit c th ng u vi k th. H c tp luyn kim cung t nh, thc hnh tr o, thi ca v hi ha. T , tinh thn Thn o, V s o dn dn thm nhun vo t tng hnh ng ca cc samurai. Cng vo thi gian trc t th k, t tng Pht gio, nht l tinh thn an nhin ca Pht gio Thin tng vn chung s n gin v tnh lng cng nh hng mnh n x hi Nht ng thi. S an nhin to cho cc samurai s bnh tnh v bnh thn trc mi tnh hung. S n gin gip cho samurai nhn nhn ngay c s sng cht cng l mt s n gin, mt s nh nhng ta nh i sng ca hoa Anh o. Anh o l loi cy thng n hoa vo cui thng 3 hng nm. Hoa Anh o ch n khi tit tri m ln.

Khi tri tr lnh ng vo dp n cng th cng s gi hoa li khng n cho n khi tri m ln li. Hoa n bung ra t ngy, ri mt trn gi thi qua hay mt trn ma xun nh n, tng cnh anh o mng manh nng theo ln gi la hoa, la cnh. i sng ca nhng a hoa Anh o tht ngn ngi, nhng c hai ln tr thnh tuyt p: khi hoa n rc r di nh nng xun v khi hoa bay theo ln gi la cnh. Samurai t v i sng mnh p nh i sng ca a hoa anh o. , s sng v s cht u c nt p khc nhau. S can m to dng cho cc samurai xem ci cht nh l mt iu vinh d, mt ci p ca cnh hoa o ri. K mnh bao gi cng c tn sng bi k yu, nh chin u gii h bo v c quyn li ca k yu. Nhng bit ti nng k mnh thnh ngi hng, thnh nhng chin s, kim s li lc. Pht trin t th k th 3 cho n th k th 12, v s o bt u hnh thnh, ln mnh trong x hi Nht v n triu i Tokugawa (1603-1867) ng mt vai tr quan trng di trng hai th lc ln Nht l Taira v Minamoto. c c lc lng tu tng gii, cc lnh cha t chc nhng kim s, nhng v s o xut sc thnh mt o qun c gi l shogun. Trong ting Nht, ngha ca Samurai gn nh c lin h n t phc v, ngha l ngi v s o l ngi phc v, phc tng cc lnh cha (daimyo). Theo lch s Nht th hu ht cc cuc tranh quyn ot v ca cc lnh cha daimyo u bt ngun t tranh chp v lnh th. V s o Nht c hun luyn c bit v qun s gip cc lnh cha trng coi nhiu vng t rng, ng dn. Bn cnh c nhng v s o khng trc thuc mt o qun no c gi l ronin, tc nhng v s o khng c ngi lnh o, khng c lnh cha hoc ngi cm u. iu ny c th xy ra khi lnh cha ca h qua i, nhng ngi ronin trung thnh, khng cn ai phc v sau tr v lm rung, i tu, hoc nh thu git mn hay tr thnh k cp, cn . Ngi v s o c nhiu c quyn, h c php mang hai thanh kim khc nhau bn tri, mt di (katana hoc tachi) mt ngn (wakisashi) v c th thm mt con dao nh c gi l tanto, thng thng dng m bng t st (hara-kiri hoc seppuki). Tt c nhng v kh ny c s dng vo cui thi Kamakura (1185-1333), trc cung tn l v kh chnh. Ngi dn bnh thng khng c php mang cc loi v kh v c th b chm nu c nh chng i v s o. V trang phc, gii v s o cng khc. Thng th h mc kimono. gia th k th 12 v 17 di triu i Edo, b 2 mnh hitatare rt ph bin m chng ta thng thy trong nhiu b phim nh Kagemusha, Ran, Throne of Blood, Heaven and Earth... Bn cnh , trn ngc o ca h cn c mang ph hiu tng t nh c x ca o qun shogun m h trc thuc. Sau mt thi gian, hitatare m ng cho b kamishimo m cc v s o hay mc bn ngoi chic kimono ca mnh, phn trn c gi l kataginu tng t nh mt chic o khoc ngoi, phn di gi l hakama, hai ng qun rng ri v thoi mi hn. Kiu tc ca v s o c truyn thng theo lnh cha. Ngi Nht vn c thi quen buc mt chm tc ngay trn nh u, c l nh hng t Trung Quc di triu Asuka-Nara v Heian. Kiu Mitsu-ori, futatsu-yori cng l nhng kiu tc rt ph thng th k th 16. Kiu co u trc trn cng l thi trang ca nhng nm u triu i Edo, rt c cc v s o hng ng. Kiu tc ny ph hp vi cc v s o khi mang eboshi, c lm bng vi en v c buc bng nhng tua ch gm. Qua kiu n mc ny ngi chung quanh c th nhn ra ai l v s o. Ngoi eboshi dng trong nhng lc bnh thng, ngi v s o trong thi chin cn c trang b o gip (kikou) rt nng n (nh Tom Cruise trong b phim The Last Samurai), khc bit tu theo cp bc trong gii v s o. Nhng loi o gip chin u v nhng chic m (kabuto), mt n (mempo) c lm bng tre, vi, da, v kim loi c bit che ch ton thn. Cui th k th 15, o qun Ashikaga mt quyn kim sot lnh th, cc lnh cha tranh chp lin min v ni chin ko di gn 100 nm. Khi Toyotomi Hideyoshi cui cng thng nht c lnh th, ng a ra mt lot nhng thay i mi cho v s o. ng t chc cho ngi v s o c mt cuc sng n nh hn trong nhng dinh th, lu i (tenshu), t h c th t qun l v phng chng k th t bn ngoi. y l bc chuyn bin cn bn thay i v s o thnh i ng qun s chuyn nghip. thc hin cng vic , Toyotomi Hideyoshi p dng phng php nh thu trn la go nhm xc nh cp bc v s o qun l v pht trin. Nhng nguyn tc bao gm qui lut, li tm nim v phong cch ca ngi kim s, v s o c gi l bushido (Lut chin binh). im ch yu l trung thnh vi lnh cha daimyo, t qun, ni tht v khng bc l tnh cm ca mnh cho ngi khc bit. Mi mt o qun shogun u c nguyn tc danh d v hnh x ring ca mnh, chng hn trong thi Chosokabe Motochika (khong 1596), ngi v s o say sa qu , lm nh hng n ngi khc c th b chm u. Hoc thi Takeda Shingen (1547), ly v ly chng ngoi lnh th cai tr ca lnh cha l cm k. Hu ht nhng nguyn tc ca ngi v s o u da trn cn bn trit l ca o Khng, o Pht v Thn o. Sau khi triu i Meiji phc hng (Minh hong Thin tr, 1868-1912), nhng nguyn tc ca ngi v s o c duy tr v rn luyn trong qun i Nht hong cho n nm 1945. nh hng ny khng ch nhiu binh s Nht. p dng nguyn tc ca ngi v s o trong Th Chin th II, khng phn bi T quc, trung thnh vi Nht hong nn h t st trong danh d khng b bt, u hng hoc tr thnh t nhn. Ci cht i vi ngi v s o nh nh bng, nhng cht trong danh d hay cht trong nhc mi l vn then cht. Seppuku l mt hnh thc t st c xem l danh d, y l mt phn truyn thng v s o, mt phn m nhng kim s khng th t chi. Hara-kiri cng l mt hnh thc t st tng t, ng ngha ca n l m bng. Seppuku c tin hnh ngoi chin trng, bng mt nghi l c bit, tt c mi ngi u c th tham d v chng kin. Mt khi ngi v s o t m bng mnh, lin tip theo l u ri. Cht nh vy i vi cc v s o l mt vinh quang, h cht v lnh cha chng minh lng trung thnh vi ch. Truyn thng ny sau khng c cc quan cao cp trong nhiu triu i ca Nht ng h. K t nm 1603, v mt ln na vo nm 1663 thc hin Seppuku b cm. Tuy vy, hin tng t st vn khng dt hn ngh t st trong danh d l cch gii thot l tng ca nhiu ngi Nht trong x hi hin i. Nht Bn l mt trong nhng quc gia trn th gii c nhiu v t st. H t st c th v tht bi cng vic lm n trn thng trng hoc ch v thi rt.

Trong triu i Edo v Tokugawa (1600-1867) nc Nht sng trong cnh thanh bnh. Tokugawa Ieyasu chn Edo lm b tng ch huy (bakufu) ca o qun shogun. n u th k th 19 th triu i Tokugawa nh n v suy sp, h thng v s o yu ui. Tu nc ngoi b, giao thng v du nhp vn ho phng Ty tr thnh mi lo ngi ca triu nh Tokugawa. Tht bi trc ngi nc ngoi v bt lc trong vic pht trin t nc, Hong Keiki t chc, o qun samurai cui cng tan r. Meiji Mutsuhito ln ngi nm tt c quyn lc. Nm 1871 gii v s o hon ton b bi b. Cc lnh cha daimyo mt ht quyn hnh v kh nng kim sot nn giao li lnh th cho Thin hong. Meiji thng nht t nc mt tri, t Edo lm th , by gi gi l Tokyo. Nhng mi chuyn vn cha chm dt. Cc v s o nhm li di s lnh o ca Saigo Takamori (1827-1877), mt nhn vt y quyn lc min nam bn o Kyushu c tham vng phc hi li triu i c cng o qun Tokugawa. Tic thay, ch khong 9 nm sau - nm1877 - cuc chin xy ra, Saigo Takamori, lnh t o qun phin lon Satsuma hon ton tht trn trc lc lng qun i hin i ca Nht hong. Hn 40 ngn v s o b y lui bi 60 ngn lnh ca Thin hong. Mt cuc hn chin m mu. Cui cng Saigo Takamori b thng v phi t st theo truyn thng v s o. D Nht hong chin thng vang di, Saigo Takamori vn c xem l ngi anh hng c tinh thn v truyn thng v s o bt khut. Ngy nay ti Nht Bn, tuy v s o khng cn vai tr ch o trong x hi nhng n vn sng ngi v hin din nh mt nim tin kiu hnh trong nhng gia nh cn mang m phong cch truyn thng Nht. Gi y, th h tr Nht Bn ang b nh hng mnh v vn minh u M ang xm ln vo trong np sng ca ngi Nht. Chng ta ang c c hi nhn xem con thuyn Nht Bn s nh th no trong nhng thp nin ti. Giai cp samurai cui cng tan r hn 130 nm nay, nhng tinh thn v s o ca samurai vn mi cn tim tng trong tinh thn Nht Bn. Yukio Mishima, mt nh vn li lc ca Nht chn cch t st theo cung cch samurai vo nm 1970 cnh tnh ngi Nht v nguy c xm chim ca vn minh u M. Ngi Nht vn l mt dn tc c nhng c im k lut m cc dn tc khc kh c th sng nh h c. H vn c c mt tinh thn trch nhim cao i vi x hi. C l y l mt gi tr tinh thn khng phi mt sm mt chiu m mt dn tc no cng t c nh h. Mt cy Anh o cho d c n r c cy nhng qu tht mt cy Anh o cng khng c g hp dn lm cho ngi thng ngon. Nhng mt vn Anh o n r bn cha, mt rng Anh o n r trn ni th ngi ta mi thy c ci v p tht l lng ca x Ph Tang. Chin Binh Samurai Cui Cng 30 nm tri qua k t khi Th chin II kt thc, nhng vin s quan Hiro Onoda vn chin u chng li qun M trong rng rm. ng ta khng tin chin tranh kt thc. Bui sng 10.3.1974, t trong rng rm, mt ngi trung nin Nht c dng gy g trong b qun phc ca qun i Nht Hong, tay xch khu sng trng bc ra trnh din ti n cnh st o Lubang, Philippines. Ngi ny ci gp ngi v ni: Ti l Hiro Onoda, thc hin mnh lnh ca cp trn ti y u hng. Cc cnh st Philippines h hc mm v ngc nhin, bi t thi im Th chin II kt thc gn 30 nm tri qua. Mnh lnh khc nghit Cu nht phu nhn Philippines - b Imelda Markos nh li: Ti c dp ni chuyn vi Hiro Onoda, ng ta tri qua cn sc kinh khng khi mi ngi ni rng chin tranh kt thc vo nm 1945. nh mt ca Hiro Onoda ti sm, ng ta hi ti: Lm sao m nc Nht c th bi trn c? V sao m ti phi nng niu cy sng ca mnh sut tng y nm tri v v sao cc bn b ca ti phi cht? Ti khng bit phi tr li ng y lm sao. Hiro Onoda ngi v khc nc n. Cu chuyn k l ca s quan Onoda ti cc rng rm Philippines bt u ngy 17.12.1944, khi m ch huy ca anh ta l thiu t Taniguchi h lnh cho ngi thuc cp 22 tui Onoda cng mt s chin binh khc tin hnh chin tranh du kch chng li qun M ti Lubang. Taniguchi ni: Chng ta ch tm thi rt lui. Cc anh hy vo rng, lm lu, chun b kho v kh Ti cm cc anh t t hoc u hng. C th phi n nu 3 nm, 4 nm hay 5 nm, nhng ti s quay li vi cc anh. Lnh ny ch c ti mi c quyn thay i. Lc y qun M chun b b xung Lubang v Onoda cng hai chin binh Nht khc rt lui vo rng theo mnh lnh. Sau ny ngi ta n xem ni tr n ca Onoda trong rng, c cng tm bng - rn vit bng ch Nht: Tin hnh chin tranh n ngy chin thng. Cn trn bc vch c treo hnh Nht Hong. Onoda khng hiu iu g xy ra vi cc tiu on Nht khc. Vo thng 10.1945, anh ta tm thy t truyn n ca ngi M: Nht Bn u hng vo ngy 14.8. Hy xung ni v u hng!. Onoda dao ng, nhng lc y anh ta li nghe thy ting sng n cch khng xa v hiu rng, chin tranh vn tip din. T truyn n l s la di - Onoda ngh thm, ri anh ta lun lch i su thm vo rng rm... Cuc chin trng k Nm ny ni tip nm khc. Onoda chin u trong rng rm. Onoda ly nc sui un si dng, n hoa qu v trong sut ngn y nm tri chin binh Samurai cui cng ch mt ln duy nht b vim hng. C mt ln mt thng, anh ta cng hai ngi ng i tin ra ba rng phc kch bn vo mt chic xe Jeep qun s no ri nhanh chng rt lui. Nhng n nm 1950, mt ngi trong nhm khng chu ni s cng thng nn trn ra u hng cnh st. Onoda v mt ngi khc li i su thm vo rng, lm ch tr n mi mt cch kn o, tip tc cuc chin ca mnh. Onoda cng nh hai ngi ng i ca mnh trc lun tin rng cp trn s quay li v h. Ngay c sau ny, c nhng lc Onoda hoang mang khi ngh rng qun i Nht b ri h, th anh ta cng khng c nh u hng. C mt ln Onoda nh t t, nhng ngay lp tc t b ngh ny v thiu t Taniguchi ra lnh khng c lm nh th. Con si n c Vo thng 10.1972, Onoda v ngi ng i t tri mn cui cng trn ng gn lng Imora phc kch qun Philippines. Tri mn khng n, nn h giao tranh vi qun Philippines. Ngi bn b bn cht, cn Onoda th b chy vo rng su. Ci cht ca mt lnh Nht sau 27 nm khi nc ny u hng gy chn ng c x s Ph Tang. Mt i tm kim c nhanh chng thnh lp n Malaysia, Philippines kim tm nhng ngi lnh ca qun i Nht Hong cn n nu trong rng k t khi Th chin II kt thc. Gn 30 nm cc i bit ng thin chin khng pht hin ra Hiro Onoda, th nhng cui cng mt khch du lch Nht tn l Suzuki khi i su tp bm trong rng tnh c ng Onoda. Ngi ny khng nh vi samurai cui cng l nc Nht u hng, chin tranh kt thc t lu. Onoda ngm ngh, tr li: Ti khng tin. Thiu t Taniguchi cha thay i mnh lnh th ti vn tip tc chin u. Quay tr v Nht Bn, Suzuki tm mi cch tm thiu t Taniguchi v rt kh khn mi tm c ng ta. Ngi lnh o ca samurai cui cng thay tn i h v tr thnh nh kinh doanh in nh. H cng nhau n khu rng Lubang, tm n ni Onoda n nu. Khi y Taniguchi mc qun phc v ra mnh lnh Onoda phi ra u hng. Samurai cui cng vc sng trng trn vai v n n cnh st u hng. Khi y ngi dn Philippines i phi mang Onoda ra xt x - b Imelda Markos nh li - Bi trong 30 nm chin tranh anh ta cng ng i git v lm b thng 130 ngi lnh v cnh st. Nhng chng ti quyt nh tha bng ngi lnh 52 tui ny v cho php anh ta tr v qu hng. Tr v qu hng, Onoda khng khi kinh s khi nhn thy nhng ngi nh cao tng, nhng in t hin i Hng m Onoda vn m thy rng rm nhit i, ni ng sng hng chc nm . Sau vi nm, ng mua mt ngi nh trong rng Brazil v chuyn n ni sinh sng. Nm 1996 ng tr li Philippines, khng li khch sn m yu cu c trong mt tp lu ni rng rm. Onoda t chi gp bo ch bi cho rng mnh xut bn cun sch Khng u hng: 30 nm chin tranh ca ti cha ng mi iu trong . Gi y khi tui 85, ng ch tr li mt cu hi: Nu nh thiu t Taniguchi khng n ra lnh cho ng u hng th iu g s xy ra? Rt n gin, ti s tip tc chin u cho n tn by gi - Onoda tr li.

L Thanh Minh Trn X S Hoa Anh o Khng bit chnh xc t nm no bt u c l Thanh minh, nhng Thanh minh c t chc rng khp Nht Bn vo th k th 8. Nm 806, Vua Nht ban sc lnh t chc ngy l hi Thanh minh. T nm 1868, ngy ny chnh thc thnh ngy ngh quc l. C hai o chnh ti Nht l Pht gio v Shinto. Tuy nhin hu ht ngi Nht kt hp c hai o gio ny, ngha l va i cha va i n Shinto cu nguyn, nn c ch ngi ta cng xy nhng n v cha cng mt khun vin. ngha ca l Thanh minh xut pht t Pht gio. Trong ting Nht, l Thanh minh gi l Shunbun-No-Hi (Higan), Higan ngha l th gii khc, v cng c ngha l ci Nit bn. Pht gio ti Nht tin rng c mt dng sng ngn cch gia th gii con ngi v ci Nit bn, dng sng ny cha y mng o, am m v au kh, vt qua dng sng ny con ngi s c khai sng v n Nit bn. Thuyt rng, vo ngy Thanh minh, l ngy m thi gian ca ngy v m cn xng th Pht hin ra cu vt nhng linh hn lc li, dn dt h vt sng kh i n ci Nit bn. V th y l ngy hnh phc, rt quan trng con chu thm ving m phn t tin. Thng trong sut mt tun t ngy 18 24.3 (trc ngy chnh v sau ngy chnh 3 ngy), ngi Nht s thm ving phn m ng b, t tin. Theo phong tc, h s sa sang li m, dng hoa, dng hng, dng bnh v ru sak. Loi bnh c trng trong ngy ny gi l botamochi (s c gi tn l ohagi vo ngy h ch), l loi bnh np, do, mm, hi ngt, c vt trn sau ph quanh bng mt lp u nh nhuyn v ngt. Cng c dng bt u bn trong, np bn ngoi ri ln qua bt u xanh kh, hoc l tr ct nhuyn. Ngi Nht t nhang trc m phn, cy nhang mu xanh l m, khng c chn nhang, m bt nhang ph tn cui, v th trong cc l hng ti Nht s khng thy chn. Trc mt phn m, thng ngi ta c hai ch cm hoa ti hai bn linh bi, ring cng th c t ngay chnh gia. Nht, c l v t ai khan him, nn thng ngi cht c ha tng, ring nhng nh giu sang th xy m phn. Theo tc l, vic ha tng ti Nht c t chc thnh bui l, di s ch tr ca cc nh s. Thng khch s mang tin phng iu cho gia nh v tham gia l Ha thiu. Sau khi ha thiu xong h ct s c em gi v chn ti ngha trang ti cha. Ngy Thanh minh cn c xem l ngy bt u ma hoa anh o n, bo hiu cho mt ma xun bt u. Sau nm 1948, Chnh ph Nht thm mt ngha cho l Thanh minh l ngy ngm thin nhin v s sng. Ngoi vic thm m phn t tin, ngi Nht thng cng i cha, v n Shinto. H i cu nguyn hnh phc v an vui cho cuc sng. Trong cnh nhn nhp , c nhng gia nh c nh mc truyn thng, nhng c gi mc kimono m trn tay mt hp g xinh xn... l nhng hnh nh kh qun trong ngy l Thanh minh. Obon- L Vu Lan Ca Ngi Nht L hi Obon bt ngun t mt phong tc ca ngi theo Pht gio, l dp cu nguyn cho linh hn ca t tin. Trong nhng ngy ny, ngi Nht d ang xa cng t tu ng thm hi ng b, cha m v ving m ngi thn. L hi ny c ti Nht Bn hn 500 nm v gn lin vi 1 iu ma truyn thng gi l Bon-Odori. Vit Nam, chng ta cng c mt ngy l hi tng t l l Vu Lan (hay cn gi l L X ti Vong nhn). y l ngy l hi ca c nc Nht v lun mang m sc mu linh thing, huyn b. L hi Obon ko di 3 ngy nhng ngy bt u thng khc nhau tng vng. Khi m lch khng cn c s dng vo u thi k Meiji, mi a phng u c nhng quan im khc nhau v kt qu l c n 3 thi im bt u l hi Obon khc nhau trn ton nc Nht. Shichigatsu Bon (L hi Obon vo thng 7) l da theo Dng lch v bt u t ngy 15/7 khu vc Tokyo, Yokohama v vng Tohoku. Kyu Bon (L hi Obon c) bt u t ngy th 15 ca thng th 7 m lch. Kyu Bon t chc nhiu khu vc pha bc vng Kant, Chgoku, Shikoku v cc o pha Ty Nam. Hachigatsu Bon cng theo Dng lch nhng c t chc bt u t 15/8 Dng lch. y l ngy ph bin nht v l hi Obon ln nht, quan trng nht cng c t chc bt u t ngy ny ti c Kyoto. Mang ngha l linh hn ca nhng ngi khut s quay tr li ni trn th, nhiu hot ng tn ngng c ngi Nht Bn t chc k nim L hi Obon ny. Vit Nam ta c tc t vng m dng cng n ng b t tin v nhng ngi khut vo ngy l Vu Lan, th Nht Bn phong tc ny cng gn nh vy. cng ca cc gia nh Nht Bn l nhng chic bnh kho, lm t bt go nhiu mu sc cng vi nhng gi hoa qu gm nhiu chng loi c trnh by rt p mt trn bn th gi l Obon-dana hoc Tama-dana. V iu Bon-Odori l mt trong nhng c trng khng th khng nhc n. Tng truyn v iu ny bt ngun t cu chuyn v Pht t Mokuren. V qu tng nh ngi m qu c, ng dng php thn thng tm m khp trn tri di t v cui cng nhn thy b ang phi chu cnh i kh di a ngc do nhng nghip c, ch k m b lm. ng n bn Pht T cu xin. Ngi ch dy ng nh hp lc ca cc v ch tng t khp ni cng bi. Ngy rm thng 7 l ngy cc v ch tng kt thc t tu luyn trong ma h, chnh l ngy thch hp ng cng bi cu m. nh li ch dy , cui cng Mokuren cu c m mnh khi cnh i kht ni a ngc. Khng ch vy, qua s kin ny, ng cn nhn thu c c tm lng v s hy sinh m lc sinh thi m ng dnh cho ng. V ng ma mt v iu trn y vui sng v lng bit n. V iu ny c truyn li thnh v iu Bon-Odori hin nay tng nh, tri n t tin. iu nhy Bon-Odori hin nay pht trin thnh rt nhiu phong cch khc nhau v ngay c nhc nn cng ty theo tng vng. Kiu truyn thng in hnh l cc v cng nhy ma vng trn quanh mt gin g gi l Yakura, cng l sn khu ni ca s v nhc cng trnh din. C kiu nhy khc, v cng li nhy ma trn hng thng. C ni v cng cm qut khi nhy ma v cng c v cng ma vi nhng chic khn y mu sc gi l Tenugui. Mi kiu ma u xut pht t lch s v c trng ring ca tng vng. Ngoi ra cn c nghi l Tr nagashi, th n lng chchin trn sng bo hiu thi khc cc linh hn tr v th gii bn kia. c bit nht l L dng la soi ng cho linh hn ca nhng ngi khut quay tr v tri (sau khi gh v thm trn th trong dp Obon) vo m 16 thng 8. Nhng m la ln c sp xp theo hnh dng ca cc ch Hn s c t ln ln lt trn 5 ngn ni xung quanh Kyoto. Bt u l ngn ni ch i (Daimonji),, ri n Diu (Myo), Php (Ho), Thuyn (Funagata), ch i nh nh ni nh hn gi l Hidari-Daimonji, gn vi Cha Vng, v kt thc bng m la c hnh Torii, c ngha l Cng ln tri. Mi m la s c thp sng trong vng 30 pht theo th t ln lt k trn. Trong khi dng la, c nhng ngi tham gia t la v nhng ngi i xem u gi nhng li cu nguyn n t tin qua nh sng ca ngn la. Mc d c nhiu gi thuyt khc nhau v ngun gc L dng la ny, nhng a s cho rng, phong tc ny bt u vo thi Muromachi (1336-1573). Ph N & Aikido

AIKIDO PH HP VI TH HNH CA N GII Xem xt t gc gii phu hc, cu trc c th ca n gii bao gi cng nh b hn nam gii (tt nhin l cng c nhng trng hp ngoi l - nhng t l ny khng cao). Vc dng nh b trong mt s mn v li l iu ngc li. T S b mn Aikido, Morihei Ueshiba, l mt ngi nh con. Vi chiu cao cha n 1,60cm, d nhin cc tuyt chiu do Ngi sng tc v truyn li cho th h i sau a phn l nhng k thut dnh cho ngi nh con ch ng ngi to con hn mnh. V th, c th ni Aikido l mt mn v dnh nhiu li th cho ngi c vc dng nh b - in hnh l n gii. AIKIDO PH HP VI TH LC CA N GII Nguyn tc ca Aikido l ly nhu thng cng, "t lc lc". iu ny c ngha l cc n th ca Aikido chuyn vn dng nguyn tc ly lc ca i phng chng li i phng, khng buc ngi s dng phi i khng trc tip vi mt u th c sc mnh hn mnh. Th lc v th trng ca nam gii bao gi cng chim nhiu u th hn so vi n nu i khng trc tip. Do vy, mt bn n ri vo tnh hung cn phi i ph vi nhng k xu mnh hn mnh m trc tip i khng l mt iu bt hp l. Nu bn y c tp luyn Aikido, bn y s mn ngay chnh sc ca nhng k mnh hn mnh chng li, ha gii cc chiu thc tn cng ca h. K THUT CA AIKIDO PH HP VI N GII Cng nh a s cc b mn v thut khc ca Nht Bn, nhng chiu thc ca Aikido va c nhu va c cng. Tuy vy, cc k thut n th vn ly nhu lm gc. Thng thng, ti cc bui biu din ca b mn Aikido, bao gi tit mc Kokyu nage cng dnh cho n lm tori. Khc vi cch ra n ca nam gii lun mong mun th hin s mnh m, dt khot, cc n v s ra n c phn mm mi v "p" hn rt nhiu. Cc k thut trong b Kokyu nage i hi phi c s di chuyn, phi hp nhp nhng trong vic thc hin cc ng tc. Nhng yu cu ny li tr thnh mt u th i vi phi n. V nh th, Kokyu Nage (cc k thut bc l r nht c tnh nhu khc cng ca Aikido) li c phn u i dnh cho n gii nhiu hn nam. Ni chung, do c tinh thn thng v, a s cc nam v sinh ( bt k mn phi no) cng xem chuyn nh ph n l mt iu ti t (tr trng hp bt c d phi t v). Do vy, h thng c xu hng lm ngi chu n khi tp i luyn chung vi cc n v sinh hn l tp vi t cch ngc li. V th, tt c n v sinh thng c nhiu dp i mt vi cc u th c nam ln n trong khi a s nam v sinh li khng c c hi nh vy. C xt vi nhiu loi i th khc nhau gip cho n v sinh c kinh nghim chin u phong ph hn nam v sinh (tt nhin cng c trng hp ngoi l). Ngoi ra, trong Aikido c b Koshi nage l mt tp hp nhng n nm, qut bng lc hng. Khi mt mn sinh Aikido thc hin cc k thut Koshi nage, ta c th thy tnh cng trong cc n th th hin r nt. Nam gii c th tm thy ni ph din sc mnh y nam tnh ca mnh trong cc k thut ca Koshi nage trong khi nhng bn n mi tp Aikido bao gi cng rt e d khi bt u tp chng. Tuy trong cng ca Koshi nage vn c nhu, khng t bn n phi rm c ngi my ngy lin khi ln u tin thc hnh cc k thut ny. Nhng khi bt u quen thuc vi Koshi nage, cc bn n s thy thch n v l phng php tp luyn th lc rt hu hiu. Nh ni trn, do tm l, cc nam v sinh thng khng thch nh cc n v sinh Koshi nage trong khi a s cc bn n Aikido u thch tp cc n th ny vi cc bn nam - nhng k thng to con v nng k hn mnh. S thch ny trong vic tp luyn to nn mt li im cho cc bn n v mt tm l. l vic cc n v sinh qu quen thuc vi vic i din vi cc u th nam cao ln, lc lng cng nh bit chc mnh c kh nng qut ng h. Do vy, h s cm thy t tin, khng e d, s hi khi phi tht s t v trn ng ph, trc s tn cng ca nhng g cn to xc. C tnh ca ph n: DU DNG Vi c im l mt mn v mang tnh t v thun ty, Aikido hon ton ph hp vi c tnh du dng, m thm ca phi n. Trong Aikido khng c nhng n tn cng hung hng hay th bo. Bn ch c th tm thy trong mn v ny ton n th t v khi b k khc tn cng trc m thi. C tnh ca ph n: YU THNG Ph n hay xc ng hn nam gii nn vn c mnh danh l yu lng, a su a cm, d sa ng, d b la gt .v.v. D nhng iu c tht hay khng, h vn c mt c im l d thu hiu v cm thng vi ni au ca ngi khc hn nam gii (do , chng ta khng ly lm l khi ph n thng hot ng t thin nhiu hn phi nam). c im l c tnh ca h: yu thng v thch chm sc nhng ngi mnh yu mn. C tnh ny rt ph hp vi tn ch ca Aikido mn v c mnh danh l Mn V Ca Tnh Thng. Cc chiu thc ca Aikido c T S gn lc i nhng k thut chin u mang tnh st thng cao. V th, mn sinh Aikido khi t v ch ha gii cc n th tn cng ca i phng v km ch h m khng gy nguy him cht ngi hoc lm i phng b thng tt nng n tn ph. Tn ch yu thng v ha hp ca Aikido ph hp vi c tnh yu thng ca ph n nn mn phi ny hp dn n gii n vi mnh nhiu hn cc v phi khc. C tnh ca ph n: THCH LM P Thch lm p c xem l mt c tnh ni bt ca n gii. Tht ra, phi nam cng bit thng thc ci p v cng thch lm p. Tuy nhin, nhu cu ca h khng a dng nh n gii, phng thc lm p cng khng phong ph bng. Trong th thao, chng ta s thy c mt s b mn mang tnh m thut cao, rt ph hp vi ph n nh th dc nhp iu, bi ngh thut .v.v. Nhng trong v thut, ci p s l nhng n th cng mnh, uy dng; khng c ch cho s yu t, o l (vn c xem l v p tri cho ca ph n). Phi chng ph n khng th tm thy v p n tnh ca chnh mnh trong quyn cc? Tht ra, d him hoi, chng ta cng c th thy mt s n th mang v p n nhu ca phi n. a s cc v phi, iu ny qu l him hoi nhng trong Aikido li khc. D rt thc dng, cc chiu thc ca Aikido c bit mang tnh m thut cao bi nguyn tc vng cu. Khi v sinh Aikido thc hin mt k thut n th no , ngi quan st s c cm tng ang thng thc mt v iu vi nhng vng trn ng do th php, b php ca ngi to ra. V th, Aikido thu ht kh ng v sinh l nhng ngi c ci nhn m thut v tm hn ngh s, ch khng ch ring ph n thch lm p.

Cui cng, s tht thiu st nu khng cp n v phc. Y phc p i vi a s ph n khng ch l mt nhu cu, m cn l mt nim am m kh gii thch hay m t. Y phc th thao ngy cng phong ph, a dng mt phn d dng vn ng trong tp luyn cng nh trong thi u, phn khc cng p ng nhu cu m thut ni trn. V phi no cng c ng phc ca mnh vi kiu cch, mu sc mang ngha v nt p ring. V phc Aikido cng c v c sc ring mnh. y, chng ta khng bn n ngha v tin ch ca v phc trong tp luyn m ch cp n nt p ca n. Mu sc ca v phc Aikido khng le lot m trang nh, kiu dng ca n n gin m khng xu xa. Mu o trng tng phn vi mu en (hoc xanh en) ca hakama to mt n tng c bit cho ngi mc. V phc ny khin mn Aikido c va v uy dng, li va c v khim nhng. Hakama l mt loi qun di vi hai ng rng nh vy m. Cc n v sinh rt thch mc hakama v trng p nh mc vy. Hakama ngoi vic to dng p cho ngi mc, cn gip h che bt nhng nhc im (nu c) khi di chuyn thc hin n th. Khng ch th, khi v sinh thc hin k thut Aikido vi cc chuyn ng vng, hakama s xe ra v bay pht phi theo chiu xoay, to thnh nhng hnh nh v cng p mt khng khc g khiu v ngh thut. Cha ni n vic hakama gip cho cc bn n cm thy t tin hn trong tp luyn (v khng phi lo lng nu bt ng gp nhng s c v y phc ang khi luyn tp), n cn khin cc n v sinh cm thy mnh tr nn "n tnh" hn rt nhiu. Nu bn l ph n v bn thch tp v th bn c th tin rng v phc Aikido d lm cho bn trng oai nghim hn vn khng lm mt i s du dng ca n gii trong bn. Tri li, n cng tn cao v p n tnh ca bn thm ln. c n y, hn c bn cho rng Aikido l mn v ch dnh ring cho n gii. Nhn xt nh th l khng chnh xc. Chnh xc hn, phi ni rng Aikido l mt mn v hon ton ph hp vi phi n Nhng Tr Chi Truyn Thng Nht Bn

T thi Trung C, t nc Nht Bn c rt nhiu tr chi truyn thng rt thu ht tr em cng nh ngi ln. Mc d cuc sng hin i rt no nhit, v tr con cng ko c nhiu thi gian chi a nh trc y na, nhng mt s tr chi "khng hp thi" vn rt c a chung. Ngy nay, rt nhiu tr chi truyn thng tr thnh hot ng vui chi chnh trong nhng ngy l hi u nm. Mt v d l tr chi Menko (nm a) Ngi chi s nm a/qun bi cng hnh trn hay hnh vung xung t. Nhim v ca bn l phi lm bt a ca i phng i ch khc bng cch nm tht mnh a ca mnh v pha chic a kia. Menko xut hin khong nm 1700. Nhng hnh in trn mt a thng l nhng v anh hng trong truyn tranh, cu th bng chy, din vin v rt nhiu nhn vt ni ting khc. Menko c bit c nhng b trai yu thch. B trai Nht Bn cng rt thch chi chi v th diu. Nhng con quay, hay cn gi l Koma Bn phi lm cho n quay bng tay hoc bng mt si dy buc kn quanh thn con quay. Tr ny du nhp vo Nht Bn khong 1000 nm trc y t Trung Quc. Vo thi Edo (1603-1868), nhng trn u Koma rt thnh hnh. Cc u th dng dy qut nhng con quay bng g hoc bng thp c gi l Bei-goma trong mt ci vng, thng l mt ci thng qun khn bn ngoi, v c gng con quay ca i phng ri ra khi vng. Qua nhiu nm, c rt nhiu loi quay c sn xut ti Nht Bn, bao gm c nhng loi quay gy ting n, hay nhng loi quay rt nhanh na. Mt tr chi truyn thng khc ca Nht l th diu, c gi l Tako Tako c nhng b trai trn khp c nc c bit yu thch, v n chim mt v tr c bit trong tri tim cc cu b. Th diu c du nhp vo Nht Bn t t nc Trung Quc t thi Heian (794-1185), v rt thnh hnh trong thi Edo. Chng xut hin di rt nhiu dng, bao gm c diu 4 cnh v 6 cnh, nhng hnh v trn diu thng l nhng hnh v v hoa vn truyn thng. Mt loi diu rt ph bin trong cc gia nh thng nhn thi xa c gi l yakkodako. Nhng con diu ny c m phng theo hnh ngi, vi hai cnh tay dui sang hai bn, trong t th rt ng nghnh (mi ngi c nh con diu ca Xk ko? ). Cc thng nhn lm nhng chic diu ny theo chn dung nhng ngi y t ca h. Trc y, th diu l mt trong nhng th tiu khin lc nhn ri ca ngi Nht. Mi ngi cng th mt con diu khng l, i khi bao kn c mt khong rng hn 100m2 (cho n by gi, l hi th diu ny vn c t chc, v tr thnh mt cuc thi ton cu, ch ko cn gii hn trong nc Nht na). Trong nhng cuc thi th diu m u th phi c gng lm t dy diu ca i phng trc y cng rt ph bin. B gi Nht cng c nhng tr chi truyn thng a thch ca ring mnh. Mt tr chi rt thnh hnh trong mt thi gian di c tn l hanetsuki, tng t nh mn Cu lng, ch c iu l ko dng li. Qu cu c lm t mt ht gn lng chim, cn ci vt, c gi l hagoita, c hnh ch nht, v c lm t g. Hanetsuki ra i cch y khong 500 nm. Vt hagoita c trang tr bng rt nhiu hnh nh, i khi cn c chm ni: thiu n trong trang phc kimono, din vin kch Kabuki, vn vn... Trong khi tr con say sa chi hanetsuki th c rt nhiu ngi ch n thun su tm vt hagoita trang tr. Tr em Nht Bn cng rt thch chi bi c tn gi karuta. Karuta c hnh ch nht, ging vi nhng b bi Ty, nhng thay v s dng s v cc k t c, r, bch, tp, th chng li mang trn mnh nhng hnh nh, ch vit, thm ch c nhng bi th. Trong mt hp karuta c vi t qun bi. Mt trong nhng phin bn ph bin nht ca tr chi ny c tn l iroha karuta, mt ngi c ch nh l "ngi c" s c mt qun bi, v phi c nhng g vit trn n, trong khi nhng ngi chi khc ngi xung quanh, ri b bi theo k t u tin, hay mt s t cng vi mt bc nh. Khi ngi c ch nh bt u c nhng t ghi trn bi, cc u th phi c gng tm ra qun bi tng ng trong ng bi trc mt. Ai tm ra trc s thng vng v c nhn qun bi . Chung cuc, ngi no c nhiu bi nht s thng. Iroha karuta ra i vo thi Edo, v thng ip trn nhng qun bi l nhng cu ni ni ting trong cuc sng thng nht. L hi mng xun Nht s khng c trn vn nu thiu i tr chi Fukuwarai, l mt tr chi tng t tr gn-ui-cho-ch-la. Nhng ngi chi b bt mt c t pha trc mt bc hnh khun mt cha c mt mi g c. Mc tiu ca tr chi l phi t nhng mnh giy ct theo hnh i mt, mi v mm vo ng v tr ca chng trn khun mt. Tr chi ny thnh hnh vo cui thi Edo (1603-1868), v mi ngi bt u coi nh mt tr chi mng xun vo thi Taisho (1912-1926). Cho ti khong nhng nm 1960, ngi dn Nht Bn, v hu ht l tr em, mi bt u chi tr ny nh. Ban u ngi ta ch dng mt dng mt duy nht trong tr chi ny: khun mt trn y v vui nhn ca mt ngi ph n. Nhng tri qua nhiu nm, nhng khun mt khc, phn nh tng thi k ngi ta to ra n, cng c s dng rng ri: cc din vin ni ting, cc anh hng truyn tranh, vn vn. Lm th no chi Fukuwarai: y l mt cch chi Fukuwarai in hnh, bn c th chi vi bn b khi c trong tay mt b tr chi ny. Bn cng c th t lm bng cch v ra giy. - u tin, ngi chi phi v ln mt mu giy hnh dng mt khun mt. - Sau chn mt ngi, bt mt li. - Ngi b bt mt s c gng t nhng mu giy c hnh mt, lng my, mi v ming vo ng v tr ca chng trn khun mt, trong khi nhng ngi khc h ht ch dn - v d nh "cao ln t i", "sang tri", "ng kia c m". - Sau khi hon thnh cng vic ca mnh, ngi chi s b khn bt mt v chim ngng tc phm h va to ra.

- Gn nh ln no, khun mt va c to ra trng cng rt qui d, nn mi ngi u ci ph ln. - V vic chim ngng nhng khun mt c nhng ngi chi khc nhau to ra cng rt th v. Tr chi ny rt vui ng ko? Kendama l mt loi chi c a chung rng ri Nht, k c tr em ln ngi ln. Nhn b ngoi th n gin th, nhng Kendama l mt tr chi ca tr t v kho lo, nhng ngi chi c n hn 1000 k thut khc nhau iu khin n. N c th c chi mi ni, v bt k ai cng chi c, d l nam hay n, gi hay tr. Ngi ta ni rng tr chi ny gip con ngi pht trin sc tp trung v tnh kin tr. Cho n ngy nay, Kendama khng ch c lu tr trong vin bo tng, m cn tr thnh mt mn th thao thi u trn qui m ton nc Nht. Hy khm ph nhng b n ng sau sc hp dn ca Kendama, v lch s, v rt nhiu k thut c Hip hi Kendama Nht Bn cng nhn, v nhng dng tn ti khc nhau ca tr chi Kendama ny. Cc loi Kendama: Ngi ta ni rng Nht Bn l t nc sn xut s lng ca nhiu loi Kendama khc nhau ln nht th gii. C nhng phin bn th cng ca Kendama di rt nhiu hnh thc: - "Kendama bng chy" c m phng theo hnh dng mt chic gy nh bng chy - "Kendama kinh d" th qu bng c v hnh mt khun mt trng rt ma qui - Mt phin bn in t ca Kendama c lm t nha trong c gn nhng con chip t hp c by bn vo nm 1998. Sn phm ny c gi l Digi-ken (Kendama in t) Ngoi ra cn c cc loi: - Kendama bp b g - Kendama sng Cm Tr Xanh "Ochazuke" Mn cm tr xanh ny c gi l Ochazuke (hoc chazuke). ocha l mn nc tr m chng ta hay ung. Xem phim Nht Hn nhiu, cc bn hn nhn ra rng ngi Nht Bn cng nh ngi Hn Quc rt yu thch cc mn cm trn ng khng no? Ti Nht Bn, Ochazuke c xem l mn cm trn ch bin nht v v cng c yu thch. Ochazuke c dng ch bin trong cc ba tra hay khi ngi ta c t thi gian chun b. V ngoi ra th ti Hn Quc, Trung Qucmt s vng cng c thi quen n cm chan vi nc tr nhng thnh phn cm trn ca h cng khc vi ngi Nht Bn. Thng c n vo ma lnh, tr nng quyn vi cc thnh phn khng thEthiu sau ca Ochazuke khin mn n c yu thch trn khp cc vng ca nc Nht. Mt bt cm Ochazuke c to nn bi cc thnh phn c bn sau: cm nng rong bin lt c hi tht ln m mui mt s hi sn sng (mc, trng c)v ng nhin khng th vng mt thnh phn nc tr xanh nng. Nc tr dng trong Ochazuke khng phi l cc loi tr nhiu hng v m ch n gin l tr xanh thi nh. Nh vy mi khng lm mt i v ca cc thnh phn trong mn cm trn c trng ny. Ngoi ra ngi ta c th dng thm, ch bin thm mt s thnh phn khc ty vo khu v ca tng vng. Wasabi cng c th c trn thm trong mn cm ny nu c cc hi sn sng, hi sn nngtrong mn n. C mt b phim Nht c lm t nhng nm 50 kh ni ting. Phim k v s rn nt ca mt cp v chng khi ngi v cm thy bun t vi cuc sng bn cnh ngi chng hin lnh ca mnh. Nhng ri tri qua rt nhiu s vic, c y mi dn nhn ra phm cht tt p ca chng mnh. Ci v ngoi nhm chn, tng chng l nht nho nh mn cm Ochazuke vn c nhng iu khin cho ngi ta phi yu thch v say m, nh nhng gia v nm nm cay nng ca aji (t), umeboshi (m mui), wasabi (m tt)vy. Mn cm ny ph bin t thi k Heian nhng phi ti th k 17, thuc thi k Edo, nc tr mi chnh thc tr thnh nguyn liu chnh to nn s c o ca mn n. T nhng nm 70, ti Nht Bn, nhng gi gia v n lin cha sn cc thnh phn ca Ochazuke xut hin, gip mn cm d lm d n ny ngy mt tr nn ph bin trong i sng m thc Nht Bn, vn lun ch trng s cu k v tinh t. Mt ngy cui tun tri ni gi ma, cm gic li nu nhng mn c cch lm phc tp, cu k, m li ngn nhng mn bn, m n rt mau Bn c th t lm cho mnh mt bt cm trn chan nc tr xanh Ochazuke thng thc m khng mt qu nhiu cng sc chun b. Tn ngng ca ngi Nht (Thn o) Thn o l mt trong nhng tn gio ca ngi Nht, trong thn o c rt nhiu thn thnh, c n 8 triu thn (Ting Nht gi l kami). Tuy mt s cc v thn ny c nhn cch ha, nhng a phn cc thn lin quan n thin nhin nh linh hn ca t, tri, mt trng, cy c, hoa l. Ngay c , ni, hay ng vt nh co, gu v ngi qu c tr thnh linh hn cng c xem l thn. Nhng thn tr ng tng cao nht trn thin ng gi l "cao thin nguyn" ( takama-ga-hara), v ch ri khi khi c mi xung cc n th trong cc nghi l. Nghi l trong Thn o cu nguyn hay cm t cc thn thng c t chc ti cc thn x (jinja) hoc nhng ni linh thing c bit. Nhng linh vt thng c dng ln thn linh l vi, gng hay kim. Nghi l ty trn rt quan trng, ngi lm l phi gi cho mnh c trong sng c tnh tm v c c may mn. Ngy nay, cc hot ng nghi l Thn o thng c gn vi l hi, l ci truyn thng hay nm mi. Tuy nhin ngi ta cng thng hay n n cu nguyn v dng l (thng l ch b vi ng tin vo thng ri cu xin thn), hay mua ba may mn. V nh cng thng c bn th ( kamidana) th cc linh hn. T tng ca Thn o khc vi nhng tn gio khc ch khng cm hay buc con ngi lm g, m ch khuyn nn hng ti s trong sng v trnh iu c. Git chc i vi Thn o l iu c v khng nn git sinh vt tr khi v s sng cn ca bn, nn trc khi n thng phi ni cu Itadakimasu! cm n nhng sinh linh cht

tr thnh thc n, ngy nay iu ny tr thnh mt phong tc. Nhng ngi hay sinh vt b git mt cch d man, v khng c th cng s tr thnh hoang thn ( aragami). Ngoi ra, cn c rt nhiu loi ma qu nh: qu ( oni), yu qui ( youkai), h ng ( kappa)... Mi ngi n u c xy dng dnh ring cho mt thn. Sau y l nhng thn v n thn ( megami) chnh trong truyn thuyt: Izanagi l v thn u tin. ng cng v l Izanami l ngi to ra nc Nht. ng t trn cu Ame-noukihashi dng ngn gio thn Ame-no-nuboko nhng vo i dng v khuy. Khi ngn gio c rt ln nc bin nh xung to thnh mt hn o. Izanagi v Izanami xy dng mt lu i v sinh ra 8 hn o mi, gp thnh phn ln nc Nht ngy nay. Izanami l n thn u tin, v l v ca Izanagi. Khi Izanami sinh ra thn la th thn Hinokagu (kagutsuchi), la bc chy khin b b thng v cht. Inazagi ni gin v dng kim chm vo u ca Kagu-tsuchi v cht thnh 8 khc. Cc phn ca Kagu-tsuchi tr thnh nhng ni la bao bc nc Nht. Khi Izanagi xung Sui Vng n Izanami v, b bin thnh thn cht. Izanagi b v ui v tr v mt mnh. Amaterasu-mikami l n thn c sinh ra t mt tri ca Izanagi khi ng ra mt sau khi tr v t Sui Vng. Amaterasu mang li nh sng v hi m cho vn vt, nhng mt hm em trai ca Amaterasu l Susa-no-O ci nhau vi b v nm vt c dng t cho Amaterasu, mt con la cht, vo phng thu lm cht mt c hu gi. Amaterasu tc gin v t nht mnh trong hang , khin th gii chm vo bng ti. Ame-no-Uzume v cc v thn khc tm cch la Amaterasu ra bng mt l hi m v mt chic gng ng. Amaterasu c xem l t tin ca ngi Nht, v b tng chic gng ng "bt ch" ( Yata No Kagami), "bt phn qunh khc ngc" (Yasakani no Magatama) v thanh gm Tho Th (Kusanagi-no-Tsurug) cho chu mnh l Ninigi-no-Mikoto khi cho ng xung mt t. Ngy nay thanh gm c gi ti thn cung Atsuta. Tsukuyomi l thn mt trng, em trai ca Amaterasu. Tsukuyomi c sinh ra t mt phi ca Izanagi khi ng ra mt sau khi tr v t Sui Vng. Mt hm Amaterasu sai Tsukuyomi i thay mnh n d tic ca Bo thc thn. Bo thc thn ln lt nhn vo bin, rng v ng la ri nn ra c, tht v mt chn cm, mi Tsukuyomi n. Kt qu l Bo thc thn b Tsukuyomi cm thy kinh tm qu p cht. T Amaterasu khng thm nhn mt em trai, v khi no c Mt Trng th Mt Tri i ch khc. Susa-no-O-no-Mikoto l thn bin v gi bo. Susa-no-O c sinh ra t mi ca Izanagi khi ng ra mt sau khi tr v t Sui Vng. Susa-no-O lm Amaterasu tc gin v b ui i. Khi n huyn Izumo, Susa-no-O gp hai thn t. H b mt con rn 8 u Yamata-no-Orochi bt mt 7 ngi con gi. Susa-no-O hi ci c th 8 nh nht cha b bt l Kushi-inadahime ri bin c thnh mt chic lc du trn u. Susa-no-O dng 8 bnh ru lm con rn b say ri cht khc. T ui ca i x, Susa-no-O tm c thanh gm Tho Th v gi tng Amaterasu lm ha. Ame-no-Uzume-no-mikoto l n thn ca l hi v hnh phc. Khi Amaterasu nht mnh trong hang, Ame-no-Uzume treo mt chic gng bng ng ln cy, khoc hoa l ln mnh ri nhy ma trc ca hang. Cc v thn ko ti xem, Ame-noUzume vt b chic o bng hoa v m ng nam thn ht ln thch th. Amaterasu t m ln ra khi hang xem, nh sng ca b phn chiu trong gng to ra bnh minh xa tan bng ti. Cc v thn lp ca hang, mi ngi vui v tr li v cng nhau lp l hi. i Thn Saruta-Hiko l thn t v sc mnh. ng l chng ca Ame-no-Uzume-no-mikoto. Khi Ninigi-no-Mikoto c phi xung mt t, ng ta b Saruta-Hiko chn ng. Khi Ame-no-Uzume n hi, Saruta-Hiko cho n Ninigi-no-Mikoto v c 3 cng i chung vi nhau. Saruta-Hiko thng c m t l mt ngi rt to ln v cm gio di, c bit c mi rt to v di. Inari l thn go, i lc xut hin di dng mt ng gi, hoc mt thiu n, thng c i km bi mt con h ly mu trng. n ca Inari thng c rt nhiu cng ni tip nhau v c tng co trng eo khn hai bn. C Inari v Kitsune u rt thch n u khun chin Aburaage nn mn ny thng c dng cho Inari cng vi ru sake v bnh go. Enma-Dai l vua ca a ngc. Tuy nhin Enma c xut x t pht gio ch khng phi Thn o. Ninigi-no-Mikoto l chu ca Amaterasu. N thn Mt Tri phi ng xung mt t thnh lp nc Nht. Ninigi-no-Mikoto em theo 3 bo vt ca Thin Chiu. Khi Ninigi-no-Mikoto gp Konohana-sakuya-hime lin em lng yu c v n gp cha ca Konohana hi ci. Cng cha hoa anh o Ko-no-hana v Ninigi- l t tin ca ngi Nht. - n th Thn o gi l Jinja. Pha ngoi n th c cng torii bng g, thng c sn mu . Khu vc linh thing nht l snh in bn trong bn in (honden), ch c cc thn ch (kannushi) mi c php vo lm l. Cn khu vc sn bn ngoi cho php ngi ngoi n ving n, ung nc, mua sm hay i tham quan. Thng cc n th c bn loi ba em li may mn (nh khi mang thai, sc khe, tnh yu, hay khi b xe ng). n th thng c ging nc hay ni ng nc ngi n ra mt v tay ty trn trc khi vo su hn. Cc thn x thng c xy trn i ni, t di leo ln n ni rt mi chn v mt, nhng l cch t lng thnh knh. c bit c n thn Itsukushima ni ting nm trn nc. Thn x Itsukushima c xem l di sn vn ha quc gia v c cng nhn l di sn vn ha th gii. n thn Fushimi Inari c n hng ngn cng torii ni tip dn t ngoi vo n tn n. Cc Vu n (Miko) c nhim v chm sc cc ngi n. Vu n thng mc Kimono trng vi qun Hakama , v bt tt. Ngy xa cc vu n bt buc phi l trinh n. H gip thn ch trong cc bui l, biu din cc iu ma nghi l gi l "Vu n thn lc" (Miko Kagura), qut dn sn n, thp n lng, lm th xm bi ton, hoc bn cc loi ba may mn. Thn lc l iu ma m Ame-no-Uzume biu din trong thn thoi. iu ma ny thng rt chm, vu n s cm qut hay chung, v cc ng tc u c ngha. cc cng torii ca n thng treo nhng dy thng lm bng rm gi l dy "ch lin" (Shimenawa). Nhng si dy ny thng c treo nhng ni thing ling ui t, trn thng qun thm "ch thy" (Shide), l nhng chui thng c lm bng giy hay vi trng c hnh dng nh tia st. Ch thy cng thng c qun vo que a g thnh ci gi l gy tr t "pht xuyn" (Tamagushi) hay gy st (haraigushi). Cc vu n thng dng pht xuyn gm c ch thy gn vo nhnh cy ch (sakaki) trong cc bui l thanh ty. Hi m (Ema) thng c treo trc n, l nhng th g dng vit iu c ca mnh ln . Nhng th ny c bn ngoi thn c th c v hon thnh iu c. Hi m ngha l "nga v", v ngy xa ngi giu thng dng nga cho n, nhng ngy nay ch dng "nga v trn th g". Ngy nay nhng ngi tr tui thng c chuyn tnh yu hay khng hc bi m vn thi u. Ngi ta thng ving n vo nhng dp nh l ci, nm mi, l hi, hay ch n gin l i cu may trc khi i thi. a phn cc l hi a phng phi c t chc gn mt n Thn o v ngi ta thng ko ti n trong nhng dp ny. ng dn n n s c by bn nhiu loi thc n c trng c lm trong l hi nh yakisoba. Thn o xut hin t trc cng nguyn nhng h thng tn ngng tn gio pht trin kh chm, cc nghi l c thc hin trong hang hoc nhng a im linh thing, v hu nh khng c tn gi. Nhng truyn thuyt bt u c ghi chp li trong cun C s k (Furukotofumi) v sau l Nht Bn th k ( Nihon Shoki). Cun Nht Bn th k tng t nh Heimskringla ca Bc u, trong cc v vua cha u cho rng mnh l con chu ca cc v thn, y l n thn Mt Tri

Amaterasu. Do c nc Nht c hnh Mt Tri. n th k th 6, Pht gio v Nho gio xm nhp vo Nht Bn, tn gi Thn o c t ra phn bit. Trong thi k Asuka(538 - 710), nhng n thn u tin c xy dng, nhng Thn o nhanh chng b p o bi Pht gio. u th k th 9, i s Kobo hp nht nhng t tng Pht gio v tn ngng xa to ra Chn Ngn Tn. Tuy cng tn ti vi Pht gio, Thn o gn nh b loi b. n tn th k 18, thi k Edo (1603 - 1868), Thn o c tch ra khi Pht gio nh mt s ngi nh Motori Norinaga hay Hirata Atsutane, nhng ngi ny cao t tng t ho dn tc v rt ght nhng phong tc du nhp t nc ngoi vo. Tuy nhin do tm nh hng ca Pht gio rt ln, nhng n lc a Thn o thnh quc gio khng thnh cng v phi ch n c th k sau. Nm 1867, ch Mc ph b lt , v Thin hong Minh Tr ln nm quyn. Ngy 13 thng 3 nm 1868, chnh ph Nht Bn cng b "Thn Pht phn ly lnh", tch Thn o ra khi Pht gio, ng thi khi phc li Thn k quan (Jingi-kan), mt c quan lo vic tn gio, khuyn khch Thn o pht trin. Tip , vo thng 7 nm 1869, da vo i Bo lut lnh (Taih-ritsury), Thn k quan c t cao hn Thi chnh quan (Daij-kan)_ c quan ng u chnh ph. Nm 1870, cng b chiu i gio, thc thi chnh sch coi Thn o l quc gio. n thng 7 nm 1871, c cu chnh ph li gn ging vi ban u, Thi chnh quan nm mi quyn lc. Do Thin hong c cho l con chu thn linh, chnh ph li dng Thn o ni rng Thin hong xng ng cai tr c th gii, v buc i Loan v Triu Tin l cc thuc a phi theo o Thn o. H thng cc n Thn o a phn c nh nc thit lp. Nh n thn Yasukuni c dnh ring th linh hn nhng ngi hi sinh cho t quc, do c c nhng s quan c cho l ti phm chin tranh. Vic cc Th tng Nht Bn nh Koizumi Junichiro thng xuyn i thm n ny to ra nhiu phn i t cc nc nh Hn Quc, v Nht chim ng Hn Quc hn 50 nm. Sau th chin th hai, Thn o tch ra khi nh nc tr li l mt tn gio bnh thng v s ngi theo o gim mnh. Ngy nay trong nc c hn 80 ngn n th v khon 100 triu ngi theo cc tn ngng hay phong tc Thn o. Tuy nhin, s ngi tht s coi Thn o l tn gio chnh v sng v Thn o (nh cc vu n) th ch khong hn 4 triu. Nh mt ngi Nht bnh thng hng nm vn i thm cc n Thn o vi ln, nhng nh vy khng tnh l theo Thn o. Tn ngng ca ngi Nht (Thn o) Thn o l mt trong nhng tn gio ca ngi Nht, trong thn o c rt nhiu thn thnh, c n 8 triu thn (Ting Nht gi l kami). Tuy mt s cc v thn ny c nhn cch ha, nhng a phn cc thn lin quan n thin nhin nh linh hn ca t, tri, mt trng, cy c, hoa l. Ngay c , ni, hay ng vt nh co, gu v ngi qu c tr thnh linh hn cng c xem l thn. Nhng thn tr ng tng cao nht trn thin ng gi l "cao thin nguyn" ( takama-ga-hara), v ch ri khi khi c mi xung cc n th trong cc nghi l. Nghi l trong Thn o cu nguyn hay cm t cc thn thng c t chc ti cc thn x (jinja) hoc nhng ni linh thing c bit. Nhng linh vt thng c dng ln thn linh l vi, gng hay kim. Nghi l ty trn rt quan trng, ngi lm l phi gi cho mnh c trong sng c tnh tm v c c may mn. Ngy nay, cc hot ng nghi l Thn o thng c gn vi l hi, l ci truyn thng hay nm mi. Tuy nhin ngi ta cng thng hay n n cu nguyn v dng l (thng l ch b vi ng tin vo thng ri cu xin thn), hay mua ba may mn. V nh cng thng c bn th ( kamidana) th cc linh hn. T tng ca Thn o khc vi nhng tn gio khc ch khng cm hay buc con ngi lm g, m ch khuyn nn hng ti s trong sng v trnh iu c. Git chc i vi Thn o l iu c v khng nn git sinh vt tr khi v s sng cn ca bn, nn trc khi n thng phi ni cu Itadakimasu! cm n nhng sinh linh cht tr thnh thc n, ngy nay iu ny tr thnh mt phong tc. Nhng ngi hay sinh vt b git mt cch d man, v khng c th cng s tr thnh hoang thn ( aragami). Ngoi ra, cn c rt nhiu loi ma qu nh: qu ( oni), yu qui ( youkai), h ng ( kappa)... Mi ngi n u c xy dng dnh ring cho mt thn. Sau y l nhng thn v n thn ( megami) chnh trong truyn thuyt: Izanagi l v thn u tin. ng cng v l Izanami l ngi to ra nc Nht. ng t trn cu Ame-noukihashi dng ngn gio thn Ame-no-nuboko nhng vo i dng v khuy. Khi ngn gio c rt ln nc bin nh xung to thnh mt hn o. Izanagi v Izanami xy dng mt lu i v sinh ra 8 hn o mi, gp thnh phn ln nc Nht ngy nay. Izanami l n thn u tin, v l v ca Izanagi. Khi Izanami sinh ra thn la th thn Hinokagu (kagutsuchi), la bc chy khin b b thng v cht. Inazagi ni gin v dng kim chm vo u ca Kagu-tsuchi v cht thnh 8 khc. Cc phn ca Kagu-tsuchi tr thnh nhng ni la bao bc nc Nht. Khi Izanagi xung Sui Vng n Izanami v, b bin thnh thn cht. Izanagi b v ui v tr v mt mnh. Amaterasu-mikami l n thn c sinh ra t mt tri ca Izanagi khi ng ra mt sau khi tr v t Sui Vng. Amaterasu mang li nh sng v hi m cho vn vt, nhng mt hm em trai ca Amaterasu l Susa-no-O ci nhau vi b v nm vt c dng t cho Amaterasu, mt con la cht, vo phng thu lm cht mt c hu gi. Amaterasu tc gin v t nht mnh trong hang , khin th gii chm vo bng ti. Ame-no-Uzume v cc v thn khc tm cch la Amaterasu ra bng mt l hi m v mt chic gng ng. Amaterasu c xem l t tin ca ngi Nht, v b tng chic gng ng "bt ch" ( Yata No Kagami), "bt phn qunh khc ngc" (Yasakani no Magatama) v thanh gm Tho Th (Kusanagi-no-Tsurug) cho chu mnh l Ninigi-no-Mikoto khi cho ng xung mt t. Ngy nay thanh gm c gi ti thn cung Atsuta. Tsukuyomi l thn mt trng, em trai ca Amaterasu. Tsukuyomi c sinh ra t mt phi ca Izanagi khi ng ra mt sau khi tr v t Sui Vng. Mt hm Amaterasu sai Tsukuyomi i thay mnh n d tic ca Bo thc thn. Bo thc thn ln lt nhn vo bin, rng v ng la ri nn ra c, tht v mt chn cm, mi Tsukuyomi n. Kt qu l Bo thc thn b Tsukuyomi cm thy kinh tm qu p cht. T Amaterasu khng thm nhn mt em trai, v khi no c Mt Trng th Mt Tri i ch khc. Susa-no-O-no-Mikoto l thn bin v gi bo. Susa-no-O c sinh ra t mi ca Izanagi khi ng ra mt sau khi tr v t Sui Vng. Susa-no-O lm Amaterasu tc gin v b ui i. Khi n huyn Izumo, Susa-no-O gp hai thn t. H b mt con rn 8 u Yamata-no-Orochi bt mt 7 ngi con gi. Susa-no-O hi ci c th 8 nh nht cha b bt l Kushi-inadahime ri bin c thnh mt chic lc du trn u. Susa-no-O dng 8 bnh ru lm con rn b say ri cht khc. T ui ca i x, Susa-no-O tm c thanh gm Tho Th v gi tng Amaterasu lm ha. Ame-no-Uzume-no-mikoto l n thn ca l hi v hnh phc. Khi Amaterasu nht mnh trong hang, Ame-no-Uzume treo mt chic gng bng ng ln cy, khoc hoa l ln mnh ri nhy ma trc ca hang. Cc v thn ko ti xem, Ame-noUzume vt b chic o bng hoa v m ng nam thn ht ln thch th. Amaterasu t m ln ra khi hang xem, nh sng ca b phn chiu trong gng to ra bnh minh xa tan bng ti. Cc v thn lp ca hang, mi ngi vui v tr li v cng nhau lp l hi. i Thn Saruta-Hiko l thn t v sc mnh. ng l chng ca Ame-no-Uzume-no-mikoto. Khi Ninigi-no-Mikoto c phi xung mt t, ng ta b Saruta-Hiko chn ng. Khi Ame-no-Uzume n hi, Saruta-Hiko cho n Ninigi-no-Mikoto v c 3 cng i chung vi nhau. Saruta-Hiko thng c m t l mt ngi rt to ln v cm gio di, c bit c mi rt to v di. Inari l thn go, i lc xut hin di dng mt ng gi, hoc mt thiu n, thng c i km bi mt con h ly mu trng. n ca Inari thng c rt nhiu cng ni tip nhau v c tng co trng eo khn hai bn. C Inari v Kitsune u rt thch n u khun chin Aburaage nn mn ny thng c dng cho Inari cng vi ru sake v bnh go. Enma-Dai l vua ca a ngc. Tuy nhin Enma c xut x t pht gio ch khng phi Thn o.

Ninigi-no-Mikoto l chu ca Amaterasu. N thn Mt Tri phi ng xung mt t thnh lp nc Nht. Ninigi-no-Mikoto em theo 3 bo vt ca Thin Chiu. Khi Ninigi-no-Mikoto gp Konohana-sakuya-hime lin em lng yu c v n gp cha ca Konohana hi ci. Cng cha hoa anh o Ko-no-hana v Ninigi- l t tin ca ngi Nht. - n th Thn o gi l Jinja. Pha ngoi n th c cng torii bng g, thng c sn mu . Khu vc linh thing nht l snh in bn trong bn in (honden), ch c cc thn ch (kannushi) mi c php vo lm l. Cn khu vc sn bn ngoi cho php ngi ngoi n ving n, ung nc, mua sm hay i tham quan. Thng cc n th c bn loi ba em li may mn (nh khi mang thai, sc khe, tnh yu, hay khi b xe ng). n th thng c ging nc hay ni ng nc ngi n ra mt v tay ty trn trc khi vo su hn. Cc thn x thng c xy trn i ni, t di leo ln n ni rt mi chn v mt, nhng l cch t lng thnh knh. c bit c n thn Itsukushima ni ting nm trn nc. Thn x Itsukushima c xem l di sn vn ha quc gia v c cng nhn l di sn vn ha th gii. n thn Fushimi Inari c n hng ngn cng torii ni tip dn t ngoi vo n tn n. Cc Vu n (Miko) c nhim v chm sc cc ngi n. Vu n thng mc Kimono trng vi qun Hakama , v bt tt. Ngy xa cc vu n bt buc phi l trinh n. H gip thn ch trong cc bui l, biu din cc iu ma nghi l gi l "Vu n thn lc" (Miko Kagura), qut dn sn n, thp n lng, lm th xm bi ton, hoc bn cc loi ba may mn. Thn lc l iu ma m Ame-no-Uzume biu din trong thn thoi. iu ma ny thng rt chm, vu n s cm qut hay chung, v cc ng tc u c ngha. cc cng torii ca n thng treo nhng dy thng lm bng rm gi l dy "ch lin" (Shimenawa). Nhng si dy ny thng c treo nhng ni thing ling ui t, trn thng qun thm "ch thy" (Shide), l nhng chui thng c lm bng giy hay vi trng c hnh dng nh tia st. Ch thy cng thng c qun vo que a g thnh ci gi l gy tr t "pht xuyn" (Tamagushi) hay gy st (haraigushi). Cc vu n thng dng pht xuyn gm c ch thy gn vo nhnh cy ch (sakaki) trong cc bui l thanh ty. Hi m (Ema) thng c treo trc n, l nhng th g dng vit iu c ca mnh ln . Nhng th ny c bn ngoi thn c th c v hon thnh iu c. Hi m ngha l "nga v", v ngy xa ngi giu thng dng nga cho n, nhng ngy nay ch dng "nga v trn th g". Ngy nay nhng ngi tr tui thng c chuyn tnh yu hay khng hc bi m vn thi u. Ngi ta thng ving n vo nhng dp nh l ci, nm mi, l hi, hay ch n gin l i cu may trc khi i thi. a phn cc l hi a phng phi c t chc gn mt n Thn o v ngi ta thng ko ti n trong nhng dp ny. ng dn n n s c by bn nhiu loi thc n c trng c lm trong l hi nh yakisoba. Thn o xut hin t trc cng nguyn nhng h thng tn ngng tn gio pht trin kh chm, cc nghi l c thc hin trong hang hoc nhng a im linh thing, v hu nh khng c tn gi. Nhng truyn thuyt bt u c ghi chp li trong cun C s k (Furukotofumi) v sau l Nht Bn th k ( Nihon Shoki). Cun Nht Bn th k tng t nh Heimskringla ca Bc u, trong cc v vua cha u cho rng mnh l con chu ca cc v thn, y l n thn Mt Tri Amaterasu. Do c nc Nht c hnh Mt Tri. n th k th 6, Pht gio v Nho gio xm nhp vo Nht Bn, tn gi Thn o c t ra phn bit. Trong thi k Asuka(538 - 710), nhng n thn u tin c xy dng, nhng Thn o nhanh chng b p o bi Pht gio. u th k th 9, i s Kobo hp nht nhng t tng Pht gio v tn ngng xa to ra Chn Ngn Tn. Tuy cng tn ti vi Pht gio, Thn o gn nh b loi b. n tn th k 18, thi k Edo (1603 - 1868), Thn o c tch ra khi Pht gio nh mt s ngi nh Motori Norinaga hay Hirata Atsutane, nhng ngi ny cao t tng t ho dn tc v rt ght nhng phong tc du nhp t nc ngoi vo. Tuy nhin do tm nh hng ca Pht gio rt ln, nhng n lc a Thn o thnh quc gio khng thnh cng v phi ch n c th k sau. Nm 1867, ch Mc ph b lt , v Thin hong Minh Tr ln nm quyn. Ngy 13 thng 3 nm 1868, chnh ph Nht Bn cng b "Thn Pht phn ly lnh", tch Thn o ra khi Pht gio, ng thi khi phc li Thn k quan (Jingi-kan), mt c quan lo vic tn gio, khuyn khch Thn o pht trin. Tip , vo thng 7 nm 1869, da vo i Bo lut lnh (Taih-ritsury), Thn k quan c t cao hn Thi chnh quan (Daij-kan)_ c quan ng u chnh ph. Nm 1870, cng b chiu i gio, thc thi chnh sch coi Thn o l quc gio. n thng 7 nm 1871, c cu chnh ph li gn ging vi ban u, Thi chnh quan nm mi quyn lc. Do Thin hong c cho l con chu thn linh, chnh ph li dng Thn o ni rng Thin hong xng ng cai tr c th gii, v buc i Loan v Triu Tin l cc thuc a phi theo o Thn o. H thng cc n Thn o a phn c nh nc thit lp. Nh n thn Yasukuni c dnh ring th linh hn nhng ngi hi sinh cho t quc, do c c nhng s quan c cho l ti phm chin tranh. Vic cc Th tng Nht Bn nh Koizumi Junichiro thng xuyn i thm n ny to ra nhiu phn i t cc nc nh Hn Quc, v Nht chim ng Hn Quc hn 50 nm. Sau th chin th hai, Thn o tch ra khi nh nc tr li l mt tn gio bnh thng v s ngi theo o gim mnh. Ngy nay trong nc c hn 80 ngn n th v khon 100 triu ngi theo cc tn ngng hay phong tc Thn o. Tuy nhin, s ngi tht s coi Thn o l tn gio chnh v sng v Thn o (nh cc vu n) th ch khong hn 4 triu. Nh mt ngi Nht bnh thng hng nm vn i thm cc n Thn o vi ln, nhng nh vy khng tnh l theo Thn o. Furoshiki Nhng vung khn k diu Furoshiki l tn gi ca mt loi khn vi ca ngi Nht, c hnh vung v lm bng nhiu cht liu nh la, vi bng hoc si tng hp. Furoshiki c loi kch thc ph hp vi cc vt c gi, vi loi hoa vn mu sc, cc ha tit tng trng cho s sinh si ny n, thnh vng, mnh m, chc phcFuroshiki c t thi Edo (1603-1868), bt ngun t tc tm hi. Thi y cc nh tm cng cng ph bin nh nhng trung tm sinh hot chung cng ng. Khi n tm, ngi tathng dng nhng chic khn gi l furoshiki bc qun o thay v vt dng. Dn dn, Furoshiki c s dng vo nhiu vic khc nh ng gi hnh l, hoc dng nh vt tng trng cho hnh phc trong cc m ci ngh thut ny kh pht trin v c truyn t th h ny sang th h khc. Tuy ngh thut gi qu c o ny b mai mt vo gia thi k Showa (cui nhng nm 70), nhng ngy nay n li pht trin tr thnh mt tro lu nhiu nc, bi s tin li v p mt trong s dng. Khi xp li, furoshiki rt nh gn, nhng lc cn vn c th cng to ra bc nhng vt cng knh, ng thi mu sc v ha tit phong ph ca nhng tm furoshiki cng vi nhng bin ha ca k thut tht nt vi bin tm vi bc furoshiki tr thnh mt kiu gi tin dng v rt thi trang. u im nht ca loi vt dng ny l c th dng i dng li nhiu ln mt mnh vi, rt thch hp vi thi i xem trng vic ti ch nh ngy nay. Chnh v th furoshikli rt ph hp v ang tr nn cn thit trong cuc sng bi n mang thng ip ku gi mi ngi thc bo v mi trng, hng ng phong tro 3R (reduce, reuse and recycle tit kim, ti s dng v ti ch)

Phong tro furoshiki lan rng nhiu nc trn th gii, v c nhiu nh thit k u t pht trin, t cht liu, hoa vn n kiu dng. Cc bn tr Vit Nam cng c c hi tm hiu v thc hnh ngh thut furoshiki vi cc ngh nhn ca Hip hi Furoshiki Nht Bn ti nhng bui gii thiu v ngh thut s dng khn vi truyn thng Nht Bn, do Trung tm Giao lu Vn Ha Nht Bn thc hin ti H Ni v TP.H Ch Minh trong thng 3/2010. C Hiroko Handa, thnh vin Hip hi Furoshiki Nht Bn gip cc bn tr Vit Nam khm ph k thut tht nt v s khn ngoan trong cch s dng nhng tm vi ny. Nhiu bn tr v cng ngc nhin v thch th khi c hng dn v trc tip thc hnh to ra nhng sn phm p mt v c o ca ring mnh. Nhng chai ru sake, hp ng giy n, qu da, thm ch c tm chn bng hay thng ng ln bt cht tr nn duyn dng thanh lch nh nhng mn qu tng xinh xn v hp dn. Rt nhiu bn tr chia s rng thng qua ngh thut gp vi furoshiki, cc bn c c hi tm hiu thm v vn ha Nht Bn. Hn na, t nhng cch gp gi vi ny cn c th p dng trong cuc sng hng ngy bi n gip hn ch c vic s dng ti nilng, gp phn bo v mi trng. Gi y, bn c th linh hot sng to cho mnh, khi th mt chic ti ng laptop khoc vai, khi th l chic u em b chc chn, lc li l chic gi ng i ch gn nh tt c ch vi mt tm khn vung tin dng. Tp qun sinh hot trong i sng hng ngy Nht Bn Kim ch bn thn, t nh, khim nhng v nh nhn...l nhng c tnh m xa nay ngi Nht vn tn trng . Ni chung, vic bc l thng tnh cm ra c coi l u tr, khng ph hp vi cch ng x ca ngi ln v khng c coi l thanh nh lm . c bit, ngi Nht khng th hin tnh yu trc mt ngi khc. Cch th hin bn thn . Ngi ta cho rng kh c th d xt c tnh cm v suy ngh ca ngi Nht bi cch c x kn o, t bc l cm xc ra bn ngoi ca h . Nhng khi quen, bn s thu hiu c nhng tnh cm vi s khc nhau rt tinh t cha ng trong tng c ch giao thip . Ngi Nht thng kim ch bn thn, h khng d dng sung sng khi nhn c nhng li khen ngi . Nhiu ngi khi c khen cng khng th hin nim vui m ngng ngu tr li u c c nh th hay t v bi ri ng a nh vy na. V tnh khim nhng, c th v d nh khi tng qu, ngi Nht thng ni ..ch l cht qu mn ca ti.. . Ngi nc ngoi nghe c cu ny thng rt ngc nhin . Thc ra, l cch din t t nh d qu tng lun c chn ht sc cn thn . l s nh nhn, khim tn tht s ng cch ca ngi Nht . Tuy nhin, c s khc bit trong suy ngh gia cc th h, ngy cng c nhiu quan im cho rng nn bc l tnh cm ca mnh . Chnh v vy nn ngy nay c th nhn thy nhiu i thanh nin Nht nm tay hay khot vai nhau trn ng ph. Knh ng Trong ting Nht, knh ng c s dng rt a dng v phc tp . Knh ng trong ting Nht c ba li ni : Li ni l php, li ni knh trng v li ni khim nhng t nhn mnh th hin s tn trng . Chng trnh gio dc bt buc tiu hc v trung hc c a vo ni dung ging dy quc ng mt s tit hc v knh ng nn thanh thiu nin c s hiu bit nht nh, tuy nhin, cha phi h s dng c thnh thc knh ng trong i sng hng ngy . Nhiu ngi ln tui phn nn v th h tr ngy nay s dng knh ng lung tung . Thc t, knh ng trong ting Nht rt phc tp . Chng hn, khi ni vi cp trn ca mnh cng ty th dng li ni knh trng, nhng khi ni vi ngi ngoi cng ty v ngi y th phi dng cch ni khim nhng . Nu khng bit dng knh ng ph hp vi i tng mnh giao tip th s b coi l thiu gio dc. Khng hiu bit l nghi, v vy c th ni rng knh ng l mt kin thc c bn khng th thiu c i vi ngi Nht .

C nhng cng ty a vic s dng knh ng cng vi cch ng x qua in thoi, cch giao tip vi khch vo trong chng trnh gio dc, o to nhn vin mi . Emoji-Cch th hin cm xc ca ngi Nht Emoji (ngha l "k t hnh nh") l t trong ting Nht ch cc khun mt v cc k hiu khc m ngi s dng truyn t cm xc ca h trong e-mail v tin nhn. N tr thnh mt tnh nng thng ngy ca vic gi v nhn tin nhn ti Nht Bn. y chng ti trnh by s qua vic Emoji c s dng nh th no v chng c g khc vi "biu tng cm xc" v "biu tng mt ci" ca phng Ty.

Li ch ln nht ca vic s dng cc Emoji l ngi dng c th t do thoi mi th hin v s cc trng thi cm xc. in thoi di ng Nht ci t sn cc rt nhiu cc hnh nh ha nh khc nhau, v c th d dng chn vo tin nhn nh cc k t thng thng, n din t cm xc nh vui, bun hay cc nt mt khc cho ti cc loi thc phm v phng tin giao thng. Cc emoji c tc dng chuyn ti cm xc ca ngi gi mt cch ngn gn v lm r phong thi ca vn bn xung quanh - iu khng phi lun lun r rng th hin nu ch c cc ch ci n thun. Rt nhiu Emoji kiu Nht c to ra bi cc cng ty in thoi di ng dnh cho nhng ngi ng k s dng cc thit b cm tay ca h, nhng c nhn mi ngi dng cng c th thit k cc emoji ring cho h. G "Emoji min ph" vo mt cng c tm kim Nht Bn cho thy cc trang web cung cp rt nhiu Emoji bn gc, cht lng cao v c th c ti v min ph.

Mt tin nhn vn bn gm c Emoji. Nhng bt li ca nhng hnh nh trc tip ny l h i khi c th tr nn kh hiu khi chng c gi i gia cc nh cung cp dch v e-mai khc nhau trn my tnh c nhn hoc gia in thoi di ng v my tnh. May mn thay, ngi dn Nht Bn cng c mt h thng rng ln truyn t cm xc bng cch s dng cc k t thng thng trn bn phm. Kaomoji ca Nht Bn (ngha en, "k t khun mt"), nh tn c goi, khc rt nhiu so vi cc phin bn phng Ty ca chng. Trn vn bn phng Ty biu tng cm xc thng xut hin quay mt gc 90 , v d quen thuc bao gm :-) l "hnh phc", :-( l "bun", v:D l ". rt vui mng" . Ngc li, cc biu tng cm xc theo kiu Nht Bn xut hin thun chiu, cho php biu l tnh cm nhiu hn bng cch din t i mt, i khi kt hp vi din t cng bn tay: (^ o ^) l mt s kt hp ph bin th hin "hnh phc", (;_:) c ngha l "bun", v (^_^ ) / c ngha l "hurray!." Vic trao i thng tin lin lc ngy nay cng tr nn ph bin v vt ra khi bin gii quc gia, nhiu ngi t hi liu c th to ra mt tp hp cc biu tng cm xc chung cho ton cu. C rt nhiu cch cm nhn v ngha ca cc Emoji ty thuc vo mi dn tc mi nn vn ha, v i khi tr thnh mt ro cn ca vic to nn mt b k t chung cho c th gii.

Hy th ly cc emoji ca ngi Nht th hin cho ni bun, kh chu, v tuyt vng lm v d. Trong cc Emoji ny thng c biu th bng du chm phy hay cc k t khc i din cho nc mt hoc m hi, nhng ngi dn cc nc khc c th d dng hiu sai thnh git nc ma. Hoc nn hiu th no v biu tng cm xc ny: m (_ _) m? C ai ang tp th dc? Nhng bt k ngi Nht c th hiu r rng l: n i din dogeza, hnh ng qu v ci u ca mt ngi din t mt li xin li hoc yu cu lch s. Theo mt cuc kho st trn ng ph c tin hnh bi mt i truyn hnh Nht Bn, cc kaomoji th hin cho hnh phc - mt khun mt vi i mt hp vi mt hnh ming trn m rng c th khin cho nhng ngi nc ngoi hiu nh l mt biu hin ca s ngc nhin hay mt tinh thn. Cc i truyn hnh cho rng ngi Nht c xu hng din t cm xc nhiu hn bng cch tp trung vo hnh dng ca i mt, trong khi cho ngi dn cc nc khc th hnh dng ca ming mi l quan trng. Nh vy, trc khi Emoji c th c s dng trn khp th gii, th mi ngi cn thit phi tm hiu nhng cch khc nhau, nhng ngha tht s m cc biu tng ny mun nhn gi. (^ O ^)/ (c ngha l "Tm bit!") i Nt V Nhc C Truyn Thng Nht Bn Nu bn khng c cm th m nhc tt, bn c th ngh rng m thanh ca cc loi nhc c u ging nhau. Thc t l cc chuyn gia m nhc phn loi dng c m nhc thnh 50, thm ch 80 loi khc nhau. Mt s th loi ch ton dng nhc c cn phn ln l cc bi ht km theo nhc c.

m nhc truyn thng Nht Bn c phn loi da theo m thanh ca ging ht v cc loi nhc c. Ni cch khc, mi th loi nhc c m sc ca ging ht v nhc c i km vi n. Tuy nhin s khc bit v m sc gia cc th loi rt t, trong mt s trng hp ch c nhng chuyn gia mi c th nhn ra c th loi nhc c no ang c trnh din. Tuy nhin nhng s khc bit nh cc k quan trng, v h chc chn mt iu rng cc m sc khng th hp nht vi nhau. y l mt trong nhng l do ti sao cc th loi dng c m nhc li c phn chia c th nh vy. Dng c m nhc truyn thng Nht Bn c chia thnh 3 loi: b g, b kh, b dy. Mt nhc c ca b g l trng kotsuzumi.

Hu ht trng Nht Bn c nh bng hai gy nhng kotsuzumi li nh bng tay. duy tr chnh xc phn thanh m pha bn phi, ngi nh trng lng nghe m thanh v iu chnh cng ca dy c giu trong thng trng. Thnh thong, h phi thi hi vo gi mt m sc c th. Mt loi nhc c ca b kh l so trc Shino-bue, n thng i km vi ca s trong v kch Kabuki. Trong cc l hi ti a phng, loi nhc c ny cng c s dng rt nhiu.

Trong cc loi nhc c truyn thng ca Nht Bn , n Shamisen l ni ting nht, c dng nh mt nhc c m trong rt nhiu th loi bi ht dn ca truyn thng Nht v n c th to ra nhng m sc khc nhau. Ngi ta ni rng Shamisen c ngun gc t Sagen Trung Quc, n Nht Bn qua qun o Ryukyu ( ngy nay l Okinawa). n c 3 dy c chi vi mt ming gy n c gi l bachi. Shamisen c chiu di tng t vi n guitar nhng c loi n ny mng hn v khng c phm. Thn hnh ch nht ging mt trng ca cy n c bc da mt trc v sau gip khuch i m thanh khi gy n.

Lch s v m nhc truyn thng ca Nht Bn th rt phong ph v a dng. Rt nhiu loi hnh m nhc c du nhp t Trung Quc hn mt ngn nm qua, nhng theo nm thng, chng dn thay hnh i dng thnh nhng nt rt ring bit ca Nht Bn. Cc nhc c c chnh sa mi cho ph hp p ng nhu cu ca tng vng.

Qut giy Nht Bn Qut giy Nht Bn thng c gi l Uchiwa l mt loi qut c lm t tre v giy. Ngi ta dn mt loi giy ca Nht ln mt khung tre,pha cui ca cn qut c vt thnh dng trn.Uchiwa n gin cng ch l mt loi qut qut mt nhng n cn c xem nh l mt biu tng ca ma h ging nh chung gi, pho hoa Gn y, trc tnh trng ngy cng nng ln ca tri t, nhng ngi lm qut giy ca tnh Kagawa (Nht Bn) hng ti lm nhng chic qut m nhn thi cng thy mt, vi nhng ha tit vui mt mi ngi c th s dng qut mt cch hu ch, thay cho vic s dng iu ha nhm bo v mi trng

Qut giy Nht Bn thng c gi l Uchiwa l mt loi qut c lm t tre v giy. Ngi ta dn mt loi giy ca Nht ln mt khung tre,pha cui ca cn qut c vt thnh dng trn.Uchiwa n gin cng ch l mt loi qut qut mt nhng n cn c xem nh l mt biu tng ca m