NGUYN NHN KHNG HONG TI CHNH M

Khng hong ti chnh xy ra ti mt trong nhng th trng ti chnh lu i v ln mnh nht th gii. Hng lot cc ngn hng ln M sp v nh hng ca n trn phm vi ton th gii thc s khin th gii phi kinh ngc. C th c nhiu quan im v nguyn nhn gy ra cuc khng hon. Vy, nguyn nhn no dn ti cuc khng hong ti chnh M v ko theo l khng hong ti chnh ton cu c th coi l ti t nht trong lch s pht trin ca th gii? Nhm chng ti xin phn tch da trn nhm nguyn nhn trc tip v gin tip nh sau.

1. Nguyn nhn trc tip 1.1 Khng hong n di chun Cho vay th chp di chun l khon cho vay cht lng thp vi mc ri ro cao. Cc khon vay ny khng c xem xt k lng v thng c bo m bi rt t hoc khng c giy t chng minh kh nng ti chnh ca ngi i vay. Trong nhng nm u ca th k XXI, khi s bng n ca gi nh t tr nn nh im, s lng cc giy t c yu cu trong cc h s xin vay c gim thiu ti mc thp nht. Cc khon vay ny cn c gi l khng giy t bi v chng hu nh khng c bo m bng bt k giy t no. im tn dng tr thnh tiu chun duy nht. Nu im tn dng ca mt c nhn thp th khon vay mang hnh thc di chun (y l khon vay vi cht lng thp hn so vi khon vay t chun, vn c cho vay vi y cc giy t cn thit). M, nhng ngi i vay di chun thng c im tn dng thp hn 620 (chim gn 25% dn s M. b p li ri ro cao, nhng khon vay ny l nhng khon vay vi li sut cao hoc ngi i vay phi vay theo li sut ARM ( Adjustable rate Mortgages ) vi li sut ban u thp, sau c iu chnh dn ln nhng mc cao hn. Theo truyn thng, ngi mua thng mun vay tin mua nh vi li sut c nh hn l li sut linh hot, theo , h s phi thanh ton hng thng tin li vi li sut c nh trong sut 30 nm. Tuy nhin, li sut ARM li rt thp vi thi hn t 3 n 5 nm. Chnh v vy, n thu ht c nhng ngi mua c thu nhp thp. Tuy nhin, cc khon tin li phi tr hng thng tng dn theo thi gian do li sut cho vay c iu chnh ln nhng mc cao hn.V d mt 3/1 ARM vi m hnh 1/2/6 c khon thu c nh trong vng 3 nm u tin v iu chnh li vo thi im v mt ln vo mi nm sau . Ln iu chnh th nht khng c vt qu 1%, nhng ln iu chnh tip theo khng c vt qu 2%, v li sut cao nht c th tng l 6%. V vy, nu li sut ban u l 4%, n khng th c iu chnh vt qu 5% ln u tin v khng bao gi cao qu 10% trong sut thi hn tn dng. Trong sut nm 2005, cc khon vay ARM tr nn ph bin hn. Th trng di chun c hnh thnh phn

ln t cc khon vay ny, gip cho nhng ngi c kh nng ti chnh km d dng hn trong vic chi tr hng thng nhng chi ph tim n ca cc khon chi tr trong tng lai li cao hn rt nhiu. Vic gim li sut xung mc thp k lc ca FED v s bng n ca th trng nh t M ko theo s gia tng mnh ca hot ng cho vay cm c di chun. C th, t nm 2004 n nm 2006, cho vay cm c di chun pht trin rt nhanh, chim khong 21% tng cc khon cho vay cm c. Nm 2006, tng gi tr cc khon cho vay cm c di chun ln n 600 t USD (bng 1/5 th trng cho vay mua nh M). Nh vy, hot ng ca ton h thng c thc y bi khi lng tn dng cao, tiu chun tn dng thp, li sut v ph cao. Hu ht nhng ngi cho vay khng nhn ra ci by h ang bc vo. ng thi, nhiu ngi i vay li dng s d di ca mi trng cho vay u c. H khng mua nh m ch gi mt thi gian ri bn li cho ngi khc nhm kim li. V khi i sut tng ln, gi c bt ng sn gim nhanh chng gy kh khn cho hot ng vay cm c di chun. Khng hong trn th trng cho vay cm c di chun xy ra khi mt lot cc v tch thu ti sn trn th trng ny gia tng M vo nm 2006, v ly lan thnh cuc khng hong ti chnh ton cu vo thng 7/2007.

2. Nguyn nhn gin tip 2.1.Bong bng bt ng sn 2.1.1 Tng quan th trng bt ng sn tin khng hong Nm 2005, ti M, gi nh t tng mc trung bnh 12,5 %, thm ch tng n 20% ti mt s bang nh California, Nevada, Hawaii, Maryland, Washington DC v tng mc khng khip ti 35% ti Palm Beach, Florida. Trong giai on t 2000 n 2005, ti California, c 500 nghn giy php kinh doanh bt ng sn c cp. Tuy nhin, n cui nm 2006, bc tranh v tnh hnh kinh doanh a c M xu i, cc chuyn gia kinh t th gii cnh bo rng "mt v n bong bng lch s s n".T nm 2002 - 2007, n tiu dng ca ngi M tng 13%, n cm c tng 23%. Do gi c bt ng sn tng mc cao, nhiu ngi dn M tin bc vo th trng bt ng sn v h cho rng u t vo lnh vc ny s mang li nhng khon li nhun cao hn cc lnh vc khc, cn nu c t cng l ngang nga nhau. Tuy nhin, theo thng k ca mt s chuyn gia ti chnh th thc t khng hn nh vy: trong thi gian t 1890 - 2004, gi nh t ti M tng 0,4% mi nm, tng 0,7% t 1940 - 2004 v ch tng trung bnh 1% mi nm. Nhng con s ny nh nhoi hn nhiu so vi li nhun thu c t th trng chng khon hoc tri phiu.

Do vy, khi th trng bt ng sn ln ti mc bo ha theo ng quy lut ca th trng, k bn nhiu hn ngi mua, th vic qu bng bt ng sn x hi l iu tt yu. 2.2 Bong bng bt ng sn a/Chnh sch nh cho ngi c thu nhp thp v chnh sch tin t ni lng Sau khi bong bng Dot-com1 v vo nm 2001 v suy thoi kinh t hin r sau s kin 11/9, Cc d tr Lin Bang Hoa K c nhng bin php tin t cu nn kinh t nc ny khi suy thoi, l h li sut cho vay qua m lin ngn hng. Ch trong thi gian ngn t thng 5 nm 2001 n thng 12 nm 2002, li sut lin ngn hng gim 11 t t 6,5% xung cn 1,75%. Thm vo , tn dng th cp cng gim li sut theo. iu ny kch thch s pht trin ca khu vc bt ng sn v ngnh xy dng lm ng lc cho tng trng kinh t. n nm 2002, d nn kinh t phc hi, nhng mi lo ngi v suy thoi c th quay li khin FED gi nguyn mc li sut ch o mc 1% trong sut hai nm 2003 v 2004. Vic FED thc hin chnh sch tin t ni lng vi mc li sut thp thc y vic m rng cho vay mua bt ng sn. Chnh sch tin t ni lng cng vi chnh sch nh cho ngi c thu nhp thp thc y m rng cho vay bt ng sn, k c vi nhng khch hng khng c iu kin vay vn, c thu nhp thp. V li sut cho vay thp, iu kin cho vay d dng hn nn nhu cu mua nh tng ln rt cao, do , gi bt ng sn cng c y ln lin tc. T nm 2001 n 2005, bnh qun gi nh t tng ln 54%. iu ny cn dn n tnh trng cc nh u c a c vn vo th trng ny thu li do d on gi nh cn tip tc tng cao. Vi nim tin gi nh cn tng cao, ch cn mua v bn li tr n ngn hng m vn c li, ngi ta sn sng mua nh vi gi cao bt k gi tr thc v kh nng tr n. V pha ngn hng, cc ngn hng cng y mnh cho vay mua nh t bi nu ngi vay khng tr c n th c th bn nh th chp thu hi vn v ng thi kim li t hot ng cho vay. b/ Bong bng bt ng sn Li nhun to ng lc khin cc ngn hng xem nh kh nng chi tr ca khch hng, y mnh cho vay cm c bt ng sn. D n cho vay cm c bt ng sn tng t 160 t USD (nm 2001) ln 540 t USD (nm 2004) v nhy vt ln 1300 t USD vo nm 2007. c tnh n cui qu 3 nm 2008, hn mt na gi tr th trng nh t M l tin i vay vi 1/3 l cc khon n kh i. T l s hu nh trn ton nc M gn nh khng i trong giai on 19801994 mc 64%. Nm 2004, con s ny l 69,2%. Nhu cu tng khin gi nh tng theo. Li sut thp, cho vay d khuyn khch ngi dn mua nh t ngun vay cm c, do y gi nh lin tc leo thang, tng 10% nm 2002 v tng bnh qun 25%/nm giai on 2003-2005. Tnh chung giai on t nm 1997 n nm 2006, gi nh ti M tng 124%.1

Bong bong nh t ko di sut giai on 2001-2005. S phc hi nn kinh t cng vi xu hng lm pht gia tng khin FED quyt nh tng li sut tr li. FED tng li sut t 1% gia nm 2004 ln 3,75% vo thng 8/2005 v 5,25% vo gia nm 2006. S tng li sut tr thnh p lc cho ln cho nhng ngi vay mua nh. Ti thi im ny, th trng bt ng sn bt u c du hiu ng bng v st gim. Nm 2006 th trng nh t st gim mnh. Thng 8/2006, ch s xy dng nh ca M gim 40% so vi cng k nm trc. Cc ch nh t ri vo cnh kh khn ti chnh do li sut tng lm tng gi tr ho n thanh ton cho cc khon vay cm c hng thng. Bn cnh , gi nh gim lm cho gi tr ti sn cm c gim xung thp hn mc tin vay gc mua nh. T l v n ca ngi vay tng ln, nht l nhng ngi vay di chun thng xuyn trong tnh trng kh khn ti chnh. Trong hon cnh , cc cng ty cho vay li nhanh chng y mnh hot ng xit n. Nm 2007, gi nh cn tip tc gim. Doanh s bn nh trt dc, trong nm ny, doanh s rt n 22%. Gi nh mi ti M gim gn 10% trong thng 9/2007, l mc cao nht trong sut gn 4 thp k. Li sut tip tc tng cng khin gi suy gim hn na. Gi nh t gim qu mnh, vic bn nh thu hi l rt kh khn, chnh v th, vic xit n ti sn tng gp i so vi nm 2006 cng khng th b p c l ca cc nh ch ti chnh hot ng lin quan n lnh vc ny. Nm 2007 c gn 1,3 triu bt ng sn M b tch thu th n (tng 79% so vi nm 2006). Kt thc nm ny, ngnh kinh doanh bt ng sn suy gim vi hn 25 t chc cho vay di chun tuyn b ph sn. Nh vy, bong bng bt ng sn ti M phnh to trong sut 3 nm 20022005 v bt u v vo nm 2006. Nguyn nhn to nn bong bong bt ng sn c th tm gn nh sau: - Chnh sch tin t ni lng h li sut ca FED ko di t nm 2001 n nm 2004 v chnh sch ca Chnh ph M khuyn khch v to iu kin cho dn ngho v nhm dn da mu c vay tin d dng mua nh. - Nn u c qu mc lin quan n cc khon vay th chp mua nh. Hai nguyn nhn trn khin cho nhu cu v bt ng sn tng cao dn n gi nh t leo thang trong thi gian di. - S tht bi trong vic qun l ri ro ca Chnh ph, cc nh ch ti chnh, cc doanh nghip

2.2 Qun l lng lo, thng tin thiu minh bch Mt nguyn nhn c bn dn n khng hong l nhng yu cu ca php lut v s minh bch ha v nng lc kim tra, gim st ca cc c quan nh nc

khng bt kp vi nhng bin i su rng ca th trng trong hn hai mi nm qua. K t thp nin 1980, th trng ti chnh M v th gii nhanh chng pht trin cc cng c chng khon phi sinh v m rng hot ng chng khon ha cc khon n v u t. Chng khon phi sinh v chng khon ha, mc d gip tng ngun ti chnh v phn tn ri ro, dn n vic gi c ca tri phiu v c phiu ngy cng xa ri gi tr ch thc ca ti sn bo m. Ngay t u, gii chc trch v ngn hng M khng nhng khng kim sot m cn khuyn khch cc hot ng xin vay khng tiu chun ca ngi dn. Vic cho vay di chun mt cch t v qu d di khin cho th trng bt ng sn M din bin ngy cng mt phc tp, dn n vic khng th kim sot cc khon n . Thm vo , Chnh ph M cng nh gii chc trch ti M c nhng phn ng qu chm chp trc nhng thay i chng mt ca th trng. Khng mt c quan nh nc, n v kim ton hay phn tch tn dng v ti chnh c thng tin v kh nng nhn xuyn qua lp lp cc thao tc chng khon c th nh gi chnh xc gi tr v ri ro ca cc khon u t v ti sn nm trn s sch ca cc cng ty ti chnh v ngn hng. Hn na, nhiu thao tc ny li c che y qua hot ng u c ca cc qu u t mt loi hnh qu u t nm gi ti gn 3000 t la gi tr ti sn nhng khng h phi co bch ti sn vi cng chng v gn nh khng chu s gim st ca bt k mt c quan nh nc no. Gio s kinh t Joseph Stiglitz, ngi c gii thng kinh t Nobel kinh t 2001, kt lun: H thng ti chnh ca M khng thc hin c hai trch nhim chnh ca mnh l qun l ri ro v phn chia vn. C h thng ti chnh M khng lm nhng g m n ng ra phi lm - chng hn nh to ra cc sn phm gip ngi M qun l c nhng ri ro nguy him nghim trng ca mnh, nh l gi li c nh khi mc li sut cho vay tng cao hoc khi gi nh rt gi. Ngoi ra, nhng ni lng ca php lut bt u t thp nin 1980, chng hn nh vic hy b o lut Glass-Steagal vn tch bit ngn hng thng mi chuyn thc hin nhng hot ng cho vay an ton vi ngn hng u t chuyn thc hin nhng nghip v u t ri ro cao, gp phn khuyn khch nhng hot ng u c v to iu kin cho xung t li ch pht trin. Chnh mi trng thiu minh bch v thiu gim st thi bng ln bong bng u c bt ng sn. Bn cnh , gii chc trch cng lm ng trc hng lot cc pht kin ti chnh ca gii ngn hng thng mi, nh MBS v CDS m ti sn m bo li chnh l cc khon vay di chun.. Chnh s lng lo trong qun l, cng s tham lam qu mc ca cc nh u t, v s v trch nhim ca cc NHTM y tnh hnh ti chnh M i n mt kt cc th thm. Cc t chc iu tit, trc ht l SEC b ch trch gay gt v b qua nhiu du hiu cnh bo v tnh trng nguy him ca cc t chc ti chnh.Nhim v ca SEC l gim st cc ngn hng u t, cng ty mi gii v cc qu u c. Song nhng iu ti t nht li xy ra trong cc t chc ny m SEC khng nm bt c. Cc ngn hng u t s dng nhng m hnh ton hc cu trc cc sn phm tn dng thnh nhng sn phm ngy cng phc tp v tinh vi hn. i ng cc

tin s ton hc ca h nhanh nhy hn cc nhn vin ca SEC trong vic bt kp vi s pht trin mi nht trn th trng ti chnh. Tri ngc vi FED, vn c i ng nhn vin kim sot ngay ti mi ngn hng ln (nh ti J.P. Morgan, Citigroup) v gim st cc hot ng thng nht ca nhng ngn hng ny, SEC ch tin hnh cc t kim tra nh k. . Cc t chc xp hng tn nhim ng l ra s l ngi quan st th trng v a ra nhng cnh bo kp thi nhng trn thc t li cha c m hnh nh gi ph hp cho mi sn phm, bi mi sn phm khc nhau li cn c phn tch khc nhau bng vic s dng cc m hnh nh gi khc nhau. Phng php lun mt c va cho tt c thc s sai lm. Khi cc sn phm tn dng c cu trc li tr nn qu phc tp, rt t nh u t c nng lc hoc s nhn ni thc hin vic qun tr ri ro thn trng. Do vy, nh gi ca cc t chc nh gi mc tn nhim c xem l bin php nhanh chng nht nh gi ri ro tn dng. Moody, Standard and Poor, v Fitch l ba t chc nh gi mc tn nhim chi phi th trng. H cng chia s mt li ch kh mu thun: thu v cc khon ph t cc ngn hng thu h nh gi mc tn nhim cho cc chng khon ca chnh nhng ngn hng ny. 2.3 n by ti chnh qu cao T khi cuc khng hong ti chnh M n ra n nay c rt nhiu bi bo cng nh cc bi phn tch ca cc chuyn gia cp n mt phn tc ng ca n by ti chnh nh mt nguyn nhn gy ra khng hong. H cho rng n by ti chnh qu cao l mt trong nhng nguyn nhn chnh khin nhng i gia nh Bear Stearns, Lehman Brothers, Merrill Lynch, Fannie Mae v Freddie Mac ra i. C th, t nm 2004, y ban Chng khon M (SEC) bi b quy nh v t l n by ti chnh khng c php vt qu 15x i vi 5 "i gia" ph Wall (Goldman Sachs, Merrill Lynch, Lehman Brothers, Bear Stearns v Morgan Stanley). Tnh n u nm 2008, c 5 ngn hng ny u c t l n by ti chnh rt cao, xp x hoc hn 30x. Chnh v vy, khng ngc nhin khi 2 "i gia" BS Freddie Mac v Fannie Mae vi n by ti chnh hn 60x l nhng nn nhn u tin ca cuc khng hong. Vy, n by ti chnh l g? Ti sao vic lm dng qu mc cng c ny li gy ra tc ng tiu cc ln nn kinh t M nh vy? n by ti chnh l vic doanh nghip s dng cc ngun ti tr t cc khon vay thay cho vn ch s hu. n by ti chnh c tnh bng cng thc: Tng ti sn/ vn ch s hu. Thng thng th cc doanh nghip s dng n by ti chnh khi m nhu cu v vn u t ca doanh nghip kh cao, trong khi vn ch s hu khng ti tr. Ring i vi cc NHTM, n by ti chnh o lng mc ri ro ca ngn hng trong vic p ng s gim gi ca ti sn hoc p ng cc khon n. T l n by ti chnh i vi cc NHTM thng b khng ch mc nht nh, nhng i vi cc ngn hng u t th t l ny cao hn rt nhiu. Khc vi cc NHTM, cc

ngn hng u t khng do Ngn hng trung ng m do SEC kim sot. Nh s ni lng ca lut l, cc ngn hng u t kinh doanh theo li n by ti chnh (s dng cc khon vay kim li nhun cao hn so vi vic ch s dng vn ch s hu). Thng thng, t l ny thng c khng ch mc 12x i vi cc NHTM v 20x i vi cc ngn hng u t. T nm 1975, cc ngn hng u t c quy nh t l ny khng vt qu 15x. Tuy nhin vic bi b quy nh v hn ch ti chnh ca Chnh ph M t nm 2004, cho php cc t chc phi ngn hng hot ng vi t l vay vn ln tc ng n SEC, v SEC bi b quy nh ny i vi 5 i gia ln Ph Wall. Trn thc t, trong thi gian cc ngn hng u t hot ng sinh li cao, n by ti chnh c coi l nhn t kch hot nn kinh t. Tuy nhin khi n by ti chnh b lm dng, dn dn vt khi tm kim sot th n by ti chnh tng cao li tr thnh liu thuc c git cht cc ngn hng ny. Khng ch dng li cc ngn hng, theo quan im ca IMF, chnh sch thu ca M gin tip khuyn khch vic s dng n by ti chnh ca khu vc doanh nghip cng nh dn c. C th, lut thu doanh nghip ca M cho php khu tr chi ph li vay khi tnh thu thu nhp doanh nghip. Trong khi ,vic huy ng vn di hnh thc pht hnh c phiu li khng h nhn c mt s u i no v thu. iu ny v hnh chung gin tip khuyn khch cc doanh nghip cng nh cc t chc ti chnh s dng vn vay trong hot ng sn xut kinh doanh hn l tng vn ch s hu. i vi khu vc dn c, lut thu thu nhp c nhn ca M cng cho php khu tr phn tr li vay mua nh khi phn thu nhp chu thu khi tnh thu thu nhp c nhn. Theo s liu ca IMF, khon h tr v thu ny tng i ln, chim khong 19% thu nhp ca tng lp trung lu, v khong 8% thu nhp ca tng lp dn c c thu nhp thp. Chnh sch ny gp phn khuyn khch ngi dn M tng cc khon vay mua nh ca mnh. Nh vy, c th thy rng chnh sch u i thu khuyn khch cc c nhn v t chc nng n by ti chnh, vay vn u t, trong mt s lng ln vn vay vo u t nhng lnh vc c ri ro cao nh chng khon, bt ng sn Vic n bong bng bt ng sn lm gia tng tnh trng mt kh nng thanh ton cc khon n. Cc MBS theo b mt gi tr, v khin cc nh ch ti chnh thiu vn v mc n by ti chnh lc ny b y ln qu cao. Cc nh ch ti chnh trc sc p buc phi gim t l n by ti chnh, iu ny li cng y cc con n vo tnh trng cng thng. Bn cnh , cc nh ch ti chnh ny li tm cch h t l n by ti chnh mt phn thng qua vic bn tho cc MBS, v h qu li lm cho gi ca cc MBS gim su hn na. Khi t l n by ti chnh thm xu i,

tng thm p lc phi ci thin t l ny. y chnh l vng lun qun ca bi ton gim t l n by ti chnh. S ra i ca cc i gia Bear Stearns, Freddie Mac v Fannie Mae, Lehman Brothers v Merrill Lynch, c coi nh l ngi n ca cuc khng hong, dn n s khng hong nim tin ca th trng, dn n s h thp tn nhim v s ra i ca AIG, dn n ln sng rt tin, gy ra khng hong thanh khon cho cc ngn hng thng mi, c bit l cc ngn hng lin quan n cho vay BS nh Wamu v Wachovia. 2.4 Khng hong nim tin C th ni rng khng hong ti chnh hin nay mt phn xut pht t s sp thm khc ca nim tin. Cc ngn hng nh ln nhau v mc cho vay cng nh ti sn. Nhng giao dch phc tp c to ra loi b ri ro v che giu nhng trt gi gi tr ti sn thc ca ngn hng. y c v nh l mt tr chi" m khi ngi ta bt u cm nhn thy mi ca s thua l v nhn vo h thng ti chnh th khi thua l xut hin, c th trng xung dc v tt c mi ngi u b thua l.S sp ca Lehman l biu tng nh du mc tin cy xung mc thp. Khng hong tin cy cng dn vt ra khi lnh vc ngn hng. t trong bi cnh ton cu, ti hi ngh G8 ti Hokkaido, M phi a ra li bo m rng mi th cui cng quay tr li ng vi qu o ca n, iu ny cho thy s mt tin tng ton cu i vi cc chuyn gia ca chnh ph M. Nh vy, khng hong nim tin khin cho cuc khng hong ti chnh M tr nn ngy cng thm khc, v s mt nim tin y c l s cn dai dng mt hiu ng v lu di v trm trng m M s phi mt rt nhiu thi gian c th vc dy c.