Nhap Trung Dao Cuong Yeu - Duc Dat Lai Lat Ma - Chan Nguyen Dich

8/3/2019 Nhap Trung Dao Cuong Yeu - Duc Dat Lai Lat Ma - Chan Nguyen Dich

1/251

T LAI LT MA TI HARVARD& NHP TRUNG O CNG YU

Chn Nguyn Dch---o0o---Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 28-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected]

Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcVi nt v bn dch Vit ngChng 1. Phng php phn tch trong Pht gio

Dn nhpQui yPhtPhpTngT php n

Hai tng cp lch s Pht gioCc im trng yu ca phng php nghin cu trn c s lun lT thnh V sao phi nghin cu tng tn

Chng 2. Tnh th ca vng sinh tChng 3. Kha cnh tm l ca vng sinh tChng 4. Lun thm v tm thc v nghip

Tm v cc tm sChng 5. Dit v Pht tnhChng 6. o v hp nht vi an lcChng 7. Thin nh

Chng 8. Li thaChng 9. Nhn thc gi tr ca k thChng 10. Tr huNHP TRUNG O CNG YULi ni u

Nhp Trung o Cng YuPht T Th (Maitreya).Ci Ngun Ca Kh Lc
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Giang%20Kinh/Kinh%20Ba%20La%20Mat/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Giang%20Kinh/Kinh%20Ba%20La%20Mat/


2/251

Hc Thuyt C BnCi Ngun Ca Bn Hc Thuyti Tng Ca Ph nhHai Chn L Theo H Thng Long ThPhn Tch Hin Tng

Phn Tch Nguyn Nhn V Hu QuTnh Khng Ca Tnh KhngCch Trnh Hin Ca Tnh Khng Trc Tm ThcLi ch Ca Nhn Thc Tnh KhngQui Y V Ttn TmTiu Thai thaTan -TraTu Luyn Kin Gii Chn Chnh Qua Thc HnhHi Hng

---o0o---Vi nt v bn dch Vit ng

V ni dung

Sch ny c hai phn: t-li Lt-ma ti Harvard, bao gm cc kha trnhc thc hin ti i hc Harvard, c gio s Jeffrey Hopkins dch tTng sang Anh ng v Nhp trung o cng yu mt tiu lun v Tnhkhng c t-li Lt-ma ch thn bin son bng Tng ng.

Phn u c dch t hai bn ngoi ng, bn Anh ng ca gio s Hopkinsdi ta The Dalai Lama at Harvard Lectures on the Buddhist Path toPeace (Snow Lion Publications, Ithaca New York 14851, USA 1988) v

bn dch t Anh sang c ng di tn Einfhrung in den Buddhismus Die Harvard Vorlesungen ca Christof Spitz (Pht hc nhp mn Cckha trnh ti Harvard, Herder Verlag, Freiburg im Breisgau, 1993; cng cta khc l Die Vortrge in Harvard, Cc kha trnh ti Harvard,Aquamarin Verlag, Grafing, 1991). V nhng im kh hiu, cc k phc tpca cc vn c t-li Lt-ma trnh by nn dch gi ngi Vit phi

s dng c hai bn dch c th hiu v trnh by tinh xc hn.Trong bn Anh v c ng c mt im bt ng rt ln gia nhng onvn m trong , t-li Lt-ma trnh by, din ging rt trc tip, rt c th,d hiu thm ch khi hi , v nhng on vn cc k phc tp, trnh

by trit l Tnh khng, Nhn thc hc, Tm l hc Pht gio, nhng imm c gi ch c th thng hiu c khi c i c li nhiu ln mt


3/251

on vn v lm quen vi cch s dng thut ng ht sc tinh t ca t-liLt-ma. Thnh thong dch gi phi bin i cu trc ca vn bn c thtrnh by bng Vit ng mt cch thch hp.

Chnh v nhng im ht sc phc tp ca phn u m dch gi quyt nha thm vo tiu lun Nhp trung o cng yu vi mc ch lm sng tnhng on vn trng phc, ti ngha trong phn u. Nhp trung o cngyu c tn Tng ng dbu ma'i lde mig, Jrgen Manshardt (T-khuDschampa Dnsang) dch sang c ng di tn Der Schlssel zumMittleren Weg, c Trung tm Ty Tng (Tibetisches Zentrum e. V.Hamburg) ti Cng Ha Lin Bang c xut bn. c gi no mun thamkho phn ny bng Anh ng c th s dng bn dch ca gio s J.Hopkins di tn The Buddhism of Tibet and The Key to the Middle Way(Unwin Hyman, London, England).

---o0o---V dch thut

Ghi ch cui mi chng trong phn t-li Lt-ma ti Harvard c gios Hopkins thc hin. Ghi ch ca dch gi ngi Vit cng nh dch gingi c c nh du ring v ghi trong ngoc. Cc ch trong c hai

phn c dch gi ngi Vit a vo.

trnh trng hp gy phc tp thm nhng g vn kh hiu, trong

phn u, dch gi khng ghi thm nhng thut ng Phn hoc Tng ngtng ng trong chnh bn vn m ch thm vo di dng cc ch trong trng hp chng cha c gio s J. Hopkins lu n trong tngmc ghi ch sau mi chng. Trong phn hai v T v, dch gi mnh dna vo nhng thut ng ngay trong chnh bn chng c c ghitrong ngoc n v vit nghing , v quan nim phn ny dnh cho nhngngi mun tm hiu thm, thng tho mt vi thut ng y. Mc Tv v bng i hiu thut ng c dch gi ngi Vit a vo lm sngt thm nhng g c trnh by. Ai mun tm hiu thm v nhng thut ngPht gio Ty Tng c th tham kho thm quyn T in Pht Hc ca

Nguyn Tng Bch v dch gi.

---o0o---Nhng im cn c lu :

1. Danh t phenomenon ca ting Anh (Phn: dharma, Tng: chos, c:Phnomen) c dch l hin tng thay v php (trong trng hp n


4/251

khng c ngha l Pht php) d hiu v tng ng vi ngn ng phbin hin nay. Nhng thnh thong cng c bin chuyn cu vn cxui tai hn.

2. Tnh t exact (c: exakt) v precise (c: przis) c dch l tinh xc,hai tnh t correct (c: korrekt) v valid (c: gltig) c dch l chnhxc (vi ngha ng n [chnh] v r rng [xc]), ng n, c gi tr

ty theo trng hp.

3. Mt biu th rt quan trng trong bn dch ny l Tn ti trn c s (bn)t tnh, c dch t danh t inherent existence ca Anh ng hoc c nginhrente Existenz. Danh t Phn ng tng ng l svabhvasiddhi.Svabhva c ngha l t tnh, siddhi c ngha thnh tu hoc khilp. C ba dch gi, gio s J. Hopkins cng nh Ch. Spitz v J. Manshardt

u dch svabhvasiddhi t u n cui sch l inherent existence(inhrente Existenz). Tnh t inherent c ngha l ni ti, c hu vnh th, inherent existence c ngha l mt cch Tn ti trn c s ttnh. Trong mt vi on vn, dch gi rt c th dng ch t ng, ttnh, bn tnh, hoc ng thay vo Tn ti trn c s t tnh nhngkhng thc hin v mun trnh by bn dch nht qun v v nhng nguyndo khc m c gi s t hiu sau khi c dch bn. Tn ti bi t tnh,Tn ti trn c s c hu l nhng bin dng ng ngha trong bn dchny.

4. Dch gi c gng trnh by tt c bng Vit ng, gim thnh phn thutng ch Hn nhng rt nhiu trng hp, rt nhiu on vn khng cho

php. V d nh trng hp dch ch Anh ng continum of mind (Phn ng:satna hoc tantra). Nu ch dch n thun l dng tm thc th tt cnhng kha cnh, ngha ca biu th continuum ny khng c trnh bytrn vn. V vy dch gi nh phi s dng thut ng Hn vit rt tinh xcl lin tc thng nht th (ca tm thc). Trong trng hp khng trnhc nhng thut ng Hn vit c th Pht gio th cc ch km theo slm sng t vn hn. V ngc li, trong trng hp dch gi bit r cc

thut ng Hn vit tng ng th chng s c ghi thm vo di dngcc ch. Bng i chiu thut ng trong phn T v c th gip c gi xcnh t nguyn v cch dch c p dng trong dch phm ny.

---o0o---Cch pht m Phn v Tng ng


5/251

Phn ng c trnh by y di dng ph bin nht trong kinh sch Phtgio nc ngoi. Sau y l mt vi qui tc pht m c bn, gin lc:

cnh ch ca Anh ng. Cakra c c nh chakra

, pht m gn nh -ng, nhng ko di mt cht, v d nh sa-s-ra nhsang-s-ra, ko di ng- vi ging mi.

pht m nh ri, c nhanh, pht qua ch y. Rajgha c nh ra-j-gri-ha.ddhi c nh riddhi.

, nh sh trong Anh ng, c pht m mnh hn mt cht, nh (t)sh v nh (d)sh. iksamuucaya c c nh shik-sh-sa-much-cha-ya.

c nh u Vit ng ko di

c nh a Vit ng ko di

c nh Vit ng ko di

ec nh Vit ng ko di

c nh y Vit ng ko di

Nhng du chm di cc ch sau c th b qua nh , , , . Dh c cnh d vi ch h tht nhanh pha sau nh dhtu.

Trong c bn, Tng ng c trnh by di dng Hn vit hoc cch dchm Vit ha, c th c gn nh ting Vit; trong cc ch, ghi ch v T vc la-tinh ha theo h thng ca Turrell Wylie (xem thm trong A Stan-


6/251

dard System of Tibetan Transcription, Harvard Journal of Asiatic Studies,vol. 22, 1959, trang 261-267).

Vit tt

engl.: Anh ng; ger.: c ng; jap.: Nht ng; skrt.: Phn ng; tibet.: Tngng; tk.: Th k;

---o0o---

Chng 1. Phng php phn tch trong Pht gio

Dn nhp

Ti rt vui mng v vinh hnh c ni v Pht gio, c bit l trit l Phtgio ti i hc tr danh ny. Chng trnh din ging ca ti bt u t mtcch nhn tng qut v T thnh , lun thut v cc trng phi Pht giocng nh nhng hc thuyt, quan im c cc trng phi ny ch trngi din. Hai h thng trit l chnh m ti s cp n l Trung qun[i] vDuy thc.[ii]Nu trnh by, din ging tt c cc tng phi th ti thit nghkhng ch lm qu v ri thi, chnh bn thn ti c l cng s ri theo!

Ngi khai sng Pht gio trong thi i chng ta l Pht C-m,[1] xutthn trong dng di Thch-ca[2] ti n . Qu trnh tu hc ca Pht- cth chia thnh ba giai on: Trc ht, Ngi pht tm cu t gic ng v lich ca chng sinh; trong giai on hai th Ngi gia tr cng c, tr hu vcui cng, Ngi chng c b-, bt u chuyn bnh xe php. Cuc ica Ngi c nhc n nh trn l v trong Pht gio, khng mt ai t gicng t ban s c, m ngc li, mi ngi u phi tu tp t gic ng.

V c bn trng phi vi bn hc thuyt[3] trong Pht gio nn ngi tatm thy nhiu cch ging gii khc nhau v cc phng php pht tm cut gic ng v li ch ca chng sinh, gia tr cng c, tr hu v tu tp

t gic ng. Nhn chung, Pht Thch-ca Mu-ni (Ngi chin thng tdng tc Thch-ca) ngay t u pht trin nguyn vng tinh thm cuchng Pht qu cu chng sinh. Cu gip loi hu tnh l nguynvng chnh ca Ngi. Trong giai on hai, Ngi qui tp cng c, tr hutrong ba chu k bao gm v lng kip v vo cui giai on pht trin ny,

Ngi t V thng chnh ng chnh gic.[4]V cuc i ca Pht Thch-ca


7/251

c ph bin trong kinh sch Pht gio nn ti khng cn phi trnh bytng tn ni y.

Nhn li cuc i ca cc v sng lp tn gio nh c Pht, c JesusChrist th c im quan trng ca cc v m ti ghi nh c l li snggin d, ht lng hin thn v ngi. Thi ca ch v l biu hin tuytnh ca mt tm lng v tha, sn lng nhn ly au kh em li nim vuicho ngi khc. V d nh c Pht, sinh ra trong mt gia nh quyn qunhng Ngi vn quyt ch xut gia, t b tt c nhng nim vui th tc, camnhn kh cc tu tp thin nh ti mt ni hoang vng. Ch nh th, Ngimi t gic ng vin mn. L nhng ngi theo nhng tn gio khc nhau,chng ta khng nn b qua nt c sc tng ng ny.

Sau khi t chnh qu, thnh Pht ti B- o trng,[5] Pht Thch-ca an

tr bn mi chn ngy m khng thuyt php, khng quay bnh xe php.Ngi t b- ngy rm thng t (theo lch n-Tng). Ngy mng bnthng su, Ngi bt u quay bnh xe php qua bi thuyt ging u tin vT thnh [6] cho nm v t-khu. Nhng trc khi ni v T thnh ,chng ta nn cp n vn cn bn l Qui y vi ba i tng h thuc.

---o0o---

Qui y

Pht gio quan nim th no v qui y? Pht t v khng phi Pht t khcnhau ch no? Theo quan im qui y th Pht t l ngi chp nhn Pht,php, tng l ba i tng qu trng nht phc tng. Theo quan im trithc th Pht t l ngi chp nhn T php n (s c trnh by sau), bntiu chun c bn c dng xc nh s ph hp hoc khng ph hpvi quan im Pht gio ca mt quan im trit hc no . Khi nhc n

ba i tng ca qui y cng c gi l Tam bo,[iii] Ba bu vt ,chng ta nn hiu rng, mc d Pht l bc thy dy nhng Php[7] phic xem l i tng chnh qui y. Chnh c Pht ni: Ta ch ccngi con ng dn n gic ng, nhng gic ng hay khng th cn l

thuc vo cc ngi.[iv]Cng vi quan nim ny, Pht bo rng, mi ngiphi t bo h ly. Tng-gi l gio hi vi nhng thnh vin c th gip trong vic thc hin qui y trong ni tm.

---o0o---


8/251

Pht

Pht l g theo nhng h thng trit l cao ng ca Pht gio? C bn lchng ta u c kh nng tr thnh Pht v kh nng ny chnh l nhngnhn t tinh yu ca thn, khu v . V cng v nhng nhn t ny mchng ta c th pht trin v t c trng thi siu vit ca mt v Pht,chuyn ha thn khu thnh thn khu ca Pht, cp bc cao nht cacon ng tu tp. V tm thc siu vit ca mt v Pht th ngi ta c th

phn bit c hai nhn t: mt l nhn t Nhn thc ca tm thc, hai lnhn t Chn nh[8] ca tm thc, l dng tn ti ch tht ca tm. Ngita cng gi hai nhn t ny l Tr php thn[v] v T tnh thn;[vi] c haithn ny hp li hnh thnh mt n v, c gi l Php thn.[vii]

T tnh thn ca mt v Pht c hai kha cnh nhng, c hai li xut pht t

mt bn cht duy nht: kha cnh th nht l s tht tuyt i, cng c gil Php gii[viii] v trong y, mi nhim[9] u t tiu hy; kha cnhth hai l s gii thot ra khi nhng nhim ny qua nhng cch thc itr. Kha cnh u tin l nhn t thanh tnh t nhin; kha cnh th hai lnhn t thanh tnh t c qua s gii thot khi nhng nhim tm thi.

---o0o---

Php

Trong ba i tng qui y ca mt Pht t Pht, php, tng th phpbao gm hai phn: Dit [10] v o .[11]Dit bo v con ngitrc tt c nhng s vic ngoi mun, l trng thi cch bit kh no vcc nguyn nhn ca kh no. o l phng tin trc tip hng dncon ngi n nhng trng thi ny. V th nn o v Dit mi thts l i tng chnh qui y. Cc bi lun ging sau y hu ht u cp n Php gii, ni m mi nhim u t chm dt.

Php c chia thnh hai th loi gio l: l thuyt v nhn thc v trong ,gio l nhn thc bao hm Dit v o . V sao nhn thc? Bi v

gio l ny a ra mt tiu chun, mt mc ch phi c nhn ra v cthc hin. o l phng tin vt qua nhng nhim, tu tp phttrin tr hu Hu hc. Nhng o cng bao hm c nhng yu t c

bn t tr hu l Thin nh; cc yu t c bn t nh li chnh lGii hc. C ba cch tu hc ni trn: gii, nh v hu c xp vo phnnhn thc hc; kinh sch vi ni dung nh trn c xp vo phn l thuyt,l phng tin din t ni dung ca ba cch hc trn. Cng theo quan


9/251

im nu trn m cc kinh sch ca Pht gio c chia thnh Tam tng:[12] 1. A-t-t-ma[ix] tng: x l, phn tch nhng vn siu hnh; 2. Kinhtng:[x] bao gm nhng li dy ca Pht v 3. Lut tng.[xi]

Nh T Th[13] ni r trong i tha kinh trang nghim lun:[xii] Kinhin bao gm mt hoc hai phn, kinh in Pht gio c chia thnh ba

phn nh va nu trn hoc hai: mt l kinh in ca hng Thanh vn[xiii]v c gic tha,[xiv] v hai l kinh in ca B Tt tha.[14]

---o0o---

Tng

[15] Tng bo bao gm cc v B Tt, Thanh vn v c gic Pht,nhng ngi t nht t c qu v Kin o,[16] mt yu t quan trng trc chng c Tnh khng. V chng ng c Tnh khng nn cc vny cng c gi l Thnh nhn.[xv]i vi nhng bc Thnh ca B Tttha th Kin o l im xut khi ca s nhn thc v vic bt u thchin Thp a.[xvi]

C nhiu h thng phn chia cc a v tu hc vi nhng con s khc nhau.C h thng thu tm T lng o[17] v Gia hnh o[18] c hai cgi chung l Thng gii hnh a,[xvii] a v tu tp t c bng thmnh, n kh [ hai a v ny, hnh gi vn cn l mt ngi phm, cha

t thnh v] thnh mt chng loi v a n vo h thng Thp a.Theo mt cch phn chia khc, ngi ta ch ch trng n thp a ca mtthnh nhn v trong y, a v th mi li c phn ra thnh nhiu cpkhc nhau. V vy m chng ta c th tm thy c nhng h thng vimi mt, mi ba hoc mi lm a v. c bit trong truyn thng tan-tra, ngi ta c th phn loi cc a v theo nhiu cch khc nhau. Mtkhc, nhiu hc gi cho rng, cch phn chia a v nh trn khng ng nung trn phng din mt hnh gi c kh nng c bit; hnh gi ny cth tin trin rt nhanh trn con ng tu tp bi v ng ta chn con ngCc quang[19] tm thc thuc v Man-tra tha.[20]Kt qu tu tp cng c

th t c rt nhanh nu hnh gi chng c qu v i th n.[xviii]V sao li ni nhng cch phn chia a v tu chng pha trn l khngng? Cc hc gi quan nim rng, dng nhng phng php tim tu khngth no c lng nhng phng php rt hiu nghim, rt nhanh khc caMan-tra tha.


10/251

Trong trng hp Thanh vn v c gic tha, ngi ta thng gp hthng vi tm a v[xix] v cc a v ny c th c ri sng qua bn quv tu chng sau:

1. D lu:[xx] l ngi trc chng, t kinh nghim trc tip v Tthnh ;

2. Nht lai:[xxi] ngi tn dit su cp bc phin no trong dc gii;

3. Bt lai:[xxii] ngi tn dit tt c chn cp bc phin no trong dcgii;

4. St Tc:[xxiii] ngi tn dit tt c 81 cp bc phin no trong Tamgii dc gii, sc gii v v sc gii.

Nh chng ta thy, Tng-gi c th c phn chia ra nhiu nhnh, nhiucp bc khc nhau.

Ba i tng qui y ca Pht gio l Pht, php v tng, nhng ti Ty Tng,ngi ta thng k thm Lt-ma vo v nh th c tt c bn i tng qui y: Lt-ma, Pht, php v tng. Mt ph n hm m Pht php ngi cthy vy rt ngc nhin, hi ti: V sao m Lt-ma li c t trn c av Pht? Nh vy c ngha g? Ti khng th no chp nhn vic ny c.Ti tr li l b rt c l, bi v tht s th ch c ba i tng qui y l

Pht, php, tng. Nhng vic a Lt-ma tr thnh mt i tng tnsng, qui y cng c l do; v ng y chnh l s gi ca Pht, l ngi hngdn chng ta trn con ng tu hc. Hn na, mt Lt-ma vi y ti cchnh l mt v Pht. Khng phi v l m ngi ta ch tm n vai tr camt v Lt-ma; nhng tht s th chng c mt Lt-ma, chng c mt o sno m khng trong ba ngi bu Pht, php, tng. Nu nhn nh th thcng ch c Tam bo, khng c T bo. Nhng Lt-ma khng kh nngli thuc mt ti lun m hon ton khc.

---o0o---

T php n

Nh cp trc y, im khc bit gia mt Pht t v ngi khcc phn tch theo phng din trit hc qua Bn php n[21] sau:

1. Cc hnh[22] l v thng;


11/251

2. Nhng g nhim u to kh;

3. Cc php hu vi u v ng;

4. Nit-bn l tch tnh.

Tuy nhin, chng ta gp mt kh khn bi v mt chi phi ca i t-b-sab[xxiv] c gi l c T b[xxv] li ch trng mt ng khngth din by v v vy m c nhng cuc tranh lun v vic c nn xp phiny vo Pht gio hay khng.

---o0o---

Hai tng cp lch s Pht gio

Theo kinh Gii thm mt,[xxvi]mt b kinh i tha th Pht quay bnh xephp ba ln: bnh xe th nht l T thnh , bnh xe th hai l Tnh khng,V tng v bnh xe cui cng c gi l bnh xe ca s phn bit, quanst chnh chn. Khi chuyn php lun ln u, Pht dy rng, tt c cc phphu nh u tn ti, da trn c s t tnh m hin hu. Vi ln chuyn phplun th hai, Ngi dy l tt c cc php u khng tn ti, trng rng (vcng khng tn ti vi nhng c tnh ring bit ca chng). Cui cng vi ln chuyn php lun th ba , Ngi xc nh li hc thuyt, ni v

phng cch tn ti ca cc php bng cch ging rng, Bin k s chp

tng[xxvii] khng tn ti trn c s t tng,[xxviii] nhng, Vin thnhtht tng[xxix] tc l Tnh khng v Y tha khi tng[xxx] li tnti trn c s t tng.[xxxi]

Nhiu s gia tranh lun, t vn l i tha Pht php, c bit l Man-tra tha mt thnh phn ca i tha c phi tht l li Pht thuythay khng. Chng ta hy xem xt iu ny theo cch nhn ca Pht gio.

c Pht thuyt ging mt cch cng khai, rng ri cho hng Thanh vn.Nhng qu v tu chng trn con ng tu tp c nhc li trong kinh in

to thnh ba cp bc gic ng: gic ng ca mt Thanh vn, c gic vgic ng ca Pht-. Nh th th kinh in ca hng Thanh vn cng baohm B Tt o vi kt qu ti cao l Pht qu. Nu cho rng, kinh sch cahng Thanh vn ch dy con ng Thanh vn v c gic l mt sai lm.V th m ti khng thch dng danh t Tiu tha v i tha v chngd gy s hiu lm. Dng nhng thut ng nh Thanh vn tha v BTt tha c l thch hp hn. Tuy vy, ngi ta cng khng nn hiu danh


12/251

t Tiu tha l mt li lng m, ch trch. Nu ngi no theo Man-tratha tuyn b rng, Thanh vn tha khng c kh nng on dit phin no,chng ngi trn con ng tu tp t gii thot th l mt s vi phmnghim trng gii lut ca Man-tra tha. Thanh vn tha phi c tntrng. V mt thc hnh, hnh gi nn tr mt vi trng hp ngoi l tu tp theo li dy ca tt c cc chi phi. S phn bit i tha Tiu thanh th khng phi xut pht t vic nh gi cao thp mt vi gio l no m xut pht t ng c; ty theo sc mnh v qui m ca ng c mc nhng trng phi ln, nh v cng ty ng c m c qu v ln,nh. Mc d chnh l ngha tht s ca Tiu tha, i tha nhng tivn khng chung s dng chng lm v nhng s hiu lm c th xy ra

m s dng danh t Thanh vn tha v B Tt tha hn. Trong mt vihi ngh Pht gio c nhng li ngh l khng nn dng nhng t kiana.

Ba qu v khc bit c trnh by ngay trong kinh sch ca hng Thanhvn: gic ng ca Thanh vn, c gic v gic ng ca mt B Tt, trthnh Pht-. Nh vy th hng Thanh vn nhc n nhng v B Tttrn ng tu tp tin n Pht qu, tri qua khng bit bao nhiu kip tch t cng c v tr hu. Nhng, nhng kinh sch ny khng bao gitng thut phng php t B Tt o; chng ch nu ra con ng viBa mi by thnh phn tr o.[xxxii]

Long Th ni nh sau trong lun Bo hnh vng chnh:[xxxiii] Ch tu tp,

thc hin Ba mi by thnh phn tr o m c th t chnh ng gic camt v Pht, vt hn qu v ca hng Thanh vn v c gic th qu l mts kin nghch l, mt kt qu khng c nguyn nhn. Nhng cng chnh biv nhng kinh sch ca hng Thanh vn ni n Pht qu vin mn nnchng gin tip nhn nhn l ngoi Thanh vn v c gic tha cn cmt c xe khc, c gi l B Tt tha. Nh vy th kinh in ca hngThanh vn cng tha nhn Pht thuyt gio php B Tt cho nhng t to thin nghip hi hu m trong c nhng ngi ci trn v cithin.

Khng phi tt c nhng bi thuyt php, nhng hnh ng ca Pht- uc ph bin rng ri trong kinh in. V d nh trng hp Ngi thuytging trong ln chuyn php lun th hai trn nh Linh Thu.[23]Ni dungca nhng bi thuyt php ny l nhng bi kinh thuc h Bt-nh ba-la-mt-a[24] v trong nhng bi kinh ny, ngi ta thng k rng, rt nhiumn ca Ngi ngi, ch thin, a-tu-la v nhng loi khc tham d


13/251

nhng php hi ny. Nhng nu tng n ni Linh Thu th ngi ta snhn ra ngay l ci nh ca ngn ni ny ch c th cha c mi, caonht l mi lm ngi. Vy th ch Pht thuyt php phi l mt ni, mthin tng m ch nhng mn vi nhng thin nghip hi hu, con mtthanh tnh, mi c th nhn thy c.

V c nhiu tranh lun nghi vn v gio l i tha qu tht l li Phthay khng nn T Th chng minh trong bi lun i tha kinh trangnghim[xxxiv] gio l ny ch tht l li Pht thuyt. Bng chng ny cngc Long Th chng minh trong lun Bo hnh vng chnh,[xxxv] ThanhBin[25] trong lun Quang minh bin[xxxvi] v Tch Thin[26] trong lun

Nhp b- hnh.[xxxvii]Nhng nhn chung, da vo nhng ngun ti liulch s, chng ta khng thy r c i tha kinh in chnh l li Phtthuyt. y l cch nhn ring ca ti vn ny.

Kinh in ca Man-tra tha cn t c ph bin cng khai hn kinh inca i tha; thng thng, chng ch c truyn trao ring bit cho nhngngi phi thng vi mt tm thc thng hng. Cng c nhng trng hpl nhng li thuyt ging c cm nhn qua nng lc th gic c bit cahnh gi, v d nh trc nhn c s xut hin ca c Pht qua hnh nhca v Thin thn trong mt Man-a-la (c xem l mt ch c tr thingling). Kh nng ny chnh l kt qu ca nhng thin nghip, cng c tch t. Nh vy th nhng gio l ny c th xut hin khi Pht cn ti thcng nh sau khi Pht it . Nhn nhng mi lin h ca gio l i tha

ni chung th chng ta thy nhiu s kin vt khi phm vi ca s schbnh thng.

---o0o---

Cc im trng yu ca phng php nghin cu trn c s lun l

Trn phng din hc thuyt th nhng h phi cao ng nh Duy thc vTrung qun thnh lp nhng qui lut phn bit gia nhng li thuytging liu ngha[27][xxxviii] v v liu ngha.[xxxix]Nh vy c ngha l:

Ngay c khi mt hc thuyt no c trnh by qua li trn thut ca cPht, n cng phi c nghin cu, kim sot theo phng din lun l.

Nu pht hin mt im mu thun no th chng ta khng nn datheo ngha hin by m tm cch thuyt minh theo quan im khc.

Tt c bn h thng hc thuyt ca Pht gio i t-b-sa b, Kinh lngb,[xl] Duy thc v Trung qun tng u ly nhng li dy ca Pht lm


14/251

c s. C nhiu cch xc nh li no ca Pht l liu ngha, li no vliu ngha, cn c thuyt minh.

V tt c cc trng phi u trch dn li Pht chng minh quan imca h nn chng ta khng th da vo cch chng minh qua vn t trongtrng hp mun hiu r li no ca Pht phn nh trn vn thm ca

Ngi v li no c thuyt ch bi v mt mc ch nht nh no .Chnh v th m Pht ni nh sau:[xli]

Nh mt ngi th vng bng cch nung luyn, ct, mi; cng nh vy, cct-khu, thin tri thc nn tha nhn li dy ca ta sau khi nghin cu k.ng chp nhn ch v mun t lng tn knh.

V th nn chng ta khng nn t nim tin vo nhng ngi i din mt l

thuyt no khng hp l v cng khng nn xem h l ngi c thmquyn v ti ny.[xlii]Cho nn, phng php lun l phi c s dng phn bit nhng g mang sn trn vn ngha v nhng g cn c lmr thm.

Vy th p dng phng php lun l nh th no? c Pht trnh byBn im nng ta nh sau:[28]

1. ng nng ta vo con ngi m ta vo php.

2. Nng ta vo php th khng nn chp trc vn t m nng ta vo ngha.

3. nng ta vo ngha th khng nn ta vo ngha c ging rng, mnng vo ngha ton vn.

4. Nng ta vo ngha ton vn th khng nn da vo tm thc bnhthng m da vo tr hu siu vit.

Chng ta phi dng bn im nng ta ni trn nghin cu nhm xc

nh c s hp l hoc nghch l ca mt l thuyt no .

im quan trng y l s nhn thc, phn bit c gia thm ca tcgi v ngha ca vn bn. Nhn nh th th phi C duyn[xliii] trnh byc thm ca tc gi Pht- trong khi nhng trng phi khc chnu c ngha ca kinh sch, l ngha c thuyt ging trong mt thiim nht nh no vi mt mc ch nht nh no . Ngi no


15/251

nghin cu Pht gio phi nhn thc c s a dng ca cc h thng. Aich c mt trang, hc thuc lng v bm cht vo ngha trong , tm cangi y s tn lon ngay khi lt qua trang mi.

Tm v i s c trnh by trn nhng bc tranh pha sau ti l Su botrang ca th gian v Hai tn gi, l nhng v cung cp cho chng tanhng phng tin phn tch, nghin cu kinh in. Tc phm ca ch vqu l nhng liu thuc lm sng mt cho chng ta v nhn y, ti munni vi li gii thiu v ch v. Hai v Hc gi[29] v Thnh nhn u lLong Th v Thnh Thin,[30] vit phn ln nhng tc phm v trit l Tnhkhng ph hp vi quan im ca tng Trung qun, c xem l h thngthuyt minh Pht php cao siu nht. Hai v k tip thuc Su bo trang cath gian l V Trc[31] v Th Thn.[32]Cc tc phm ca hai v ni nhiuv gii hnh v phng php thc tp hn l l thuyt v v phng din ny

th c hai u i din cho tng Duy thc. V chng ti l dn Ty Tng, chtrng trit l Trung qun nn ti bo v lp trng ca hai v Long Th vThnh Thin, ph bnh quan im ca V Trc v Th Thn!

Hai Hc gi tip theo l Trn-na[33] v Php Xng.[34] Ton b h thngNhn minh hc[35] Pht gio u ly nhng tc phm ca Trn-na lm cbn v c bit l nhng bn ch gii nhng tc phm ny ca Php Xngc ch trng hn ht. Nu khng c nhng tr tc qu bu ca hai v nyth Nhn minh hc Pht gio khng t n trnh sc bn nh vy. HaiTn gi cn li l c Quang[36] v Thch-ca Quang,[37] hai chuyn gia v

gii lut, vit nhng tc phm vi nhng ti nh chnh nghip, chnhmnh, nh th no tr thnh mt tng, mt ni, o hnh ca mt t-khu.Su bo trang ca th gian v Hai tn gi qu tht l nhng v hc gi chnchnh ca thi xa.

---o0o---

T thnh

By gi chng ta bc vo ch tht s l T thnh bn chn l cao

c: 1. Kh , 2. Tp , 3. Dit v 4. o . Trong phm vi T thnh, ngi ta phn bit hai kha cnh ca nhn qu: 1. Nhn qu trn phngdin ca nhng hin tng c mi lin h cht ch vi phin no v 2. Nhnqu trn phng din ca cc php, cc hin tng thanh tnh.

Vy th hai loi nhn qu ny c trnh by vi mc ch g? Chng cnu ra y v chng ta ai cng mun c hnh phc, thot khi kh au.


16/251

Bi v chng ta mong mun c hnh phc nn nhn qu ca cc php, cchin tng thanh tnh c ging by, v cng bi v chng ta mun trnhkh nn qui lut nhn qu nhn theo phng din hin tng lin h vi

phin no c thuyt minh.

Hai kha cnh nhn qu ny c th c trnh by theo th t thi gian hocqu trnh chng c thng hiu, ty theo cch nhn thin v mt chquan hoc khch quan. V d nh trong tc phm Hin qun trang nghimlun,[xliv] T Th sp xp T thnh theo trnh t thi gian:

Nng theo th t ca Tp v o cng nh Kh v Dit ...

Tp v o l hai nguyn nhn (nhn) trong T thnh , l nguyn nhngy kh v con ng dit kh; Kh v Dit l hai kt qu (qu), l kh v

phng php dit kh. y chng ta thy mt cch trnh by khch quantheo trnh t thi gian v cng theo , T thnh ln lt c hin by:Nguyn nhn c ging dy trc v kt qu c trnh by sau; v vy,Thnh th hai v th t c a ra trc Thnh th nht v th ba.Trong tc phm i tha ti thng tan-tra,[xlv] T Th trnh by T thnh trn phng din ch quan, theo th t m chng c thng hiu:

Cn bnh phi c nhn ra; nguyn nhn ca bnh phi c i tr. Trngthi an lc phi l mc ch v thuc i tr phi c ung vo. Cng nhth, Kh phi c nhn ra, Nguyn nhn gy kh phi c tr b, Dit

kh phi l mc ch v o dit kh phi c thc hin.

Theo cch trnh by trn th Kh ng hng u; sau l nguyn nhn caKh, Dit kh v o dit kh. Trnh t nu trn tng ng vi phng

php nhn thc T thnh .

Cch din by va nu trn s c hiu r nu so snh n vi vic chnon v tr liu mt cn bnh. Kh cng ging nh mt cn bnh. Tht sth khng ai mun bnh, nhng, nu mun khi bnh th ngi ta phi tch, t r c l mnh ang mc bnh. Nu lm ln m cho rng, trng

thi bnh l trng thi an lc th chc chn l khng ai mun khi bnh. Vth m bnh tnh phi c nhn ra.

Nu chn on c bnh th ngi ta s nghin cu, suy ngh xemnguyn nhn ca n nm u. y l l do v sao nguyn nhn ca khc trnh by trong Tp Thnh th hai. Ngay khi chn onc bnh, nguyn vng thot khi bnh pht khi, ngi ta vn cha r


17/251

c ngun gc chnh ca bnh; cng v th m ngi ta cha tin l s khibnh. Nhng khi bit r ngun gc tht s ca bnh, ngi ta s t nhc: By gi mnh c th khi bnh. Pht hin ny hng dn chng tan Thnh th ba Dit . V tm ra nguyn nhn chnh ca khnn ngi ta c th t tin: By gi mnh c th on dit kh no.

Khi nhn thc c rng, cuc sng trong vng sinh t ch c th l khv nguyn nhn nht nh no gy kh c th on dit c, ngi ta s

pht nguyn tm o gii thot kh cng nh pht nguyn c i trn conng gii thot ny. Mt v d so snh: Nu bit bnh tnh c th chakhi c, ngi ta s tm dc liu thch hp v nu qu tht l phi nmtrn bn m th ngi ta cng sn sng cam chu nhng au n tm thi khi bnh kt qu hin nhin ca vic iu tr. t c mt mc chcao c, ngi ta phi hi sinh mt vic nh. l c tnh ca chng ta, l

nguyn l t nhin.

---o0o---

V sao phi nghin cu tng tn

Nng theo T thnh , mi su c tnh h thuc c trnh by, giithch; c bn c tnh ty thuc vo mt Thnh . V sao cc vn ny lic trnh by mt cch k lng nh vy? Theo quan nim ca Pht gioth ngun gc ca kh no c hnh thnh bi sc mnh ca v minh.

Nhng v minh li c on dit bi tr hu phn bit. Tr hu phn bitnghin cu, tm tra i tng nh th no c trnh by qua su phngphp nghin cu tt c u c p dng vi mc ch dit tr kh nongay tn ngun gc theo th t.

Theo phng php u tin th phi nghin cu ngha; c ngha l, phiphn tch mt l thuyt tng ch mt tm c ngha ca n.Phng php th hai nghin cu cc php xem chng thuc v nhnghin tng ni hay ngoi tm. Phng php th ba theo di nhng c tnhca mt hin tng v y, ngi ta phn bit gia nhng tnh c bit v

nhng tnh c gi tr chung. Phng php th t nghin cu nhng chngloi ca cc php, phn bit chng theo phng din b ch [trn con ngtu tp] hoc v b. Phng php th nm ly thi gian lm i tng nghincu v s lun chuyn ca cc hin tng u da vo thi gian. Phng

php th su tm hiu cch chng minh v trong y, bn cch chng minhc din ging:


18/251

1. Chng minh bng nguyn l duyn khi: kt qu l thuc vo nhn duyn;

2. Chng minh bng cng nng thnh tu: v d nh la lm chy, hocnc lm t;

3. Chng minh bng bn cht: v d nh la l bn cht ca nng v nc lbn cht ca t;

4. Chng minh bng lun l: khng c s mu thun vi hin lng hocchn t lng.

C hai loi nhn thc, lng bit i tng chnh xc: chn hin lng, lnhn thc trc tip chnh xc v chn t lng nhn thc qua suy lunchnh xc.[38] Chn t lng c ba dng: 1. T lng bng nhng g hinhin; 2. T lng da trn c s hiu bit ca mi ngi v 3. T lng datrn ti liu, kinh sch truyn thng ng tin cy.

T lng c hnh thnh bi mt nhn[39] mt lun c, mt nguyn dodng chng minh nh . Lun c rt quan trng v qua n, ngi ta cth dng t lng tip cn nhng i tng nm ngoi phm vi hinlng; s tip cn ny ty thuc vo mt lun c chnh xc. Cc bc thyca lun l hc Pht gio Trn-na, Php Xng v nhng v khc trnh

by rt chi tit v nhng loi lun c nu trn.

Mt lun c c gi tr, chnh xc phi t ba iu kin sau:1. Lun c ny c chng minh l mt thuc tnh ca i tng nhnthc;[40]

2. ng phm chng minh c thc hin;[41]

3. D phm chng minh c thc hin.[42][xlvi]

Nhng lun c chnh xc nu trn c trnh by trn nhiu phng din.

Theo phng din tht th, chng c phn thnh ba loi:1. Hiu qu [m qua ngi ta c th suy ra c nguyn nhn];

2. c tnh [nh trong v d sau: mt i tng nhn thc l mt cy, v nl mt cy Tng;[43] v l mt cy l c tnh ca cy Tng];


19/251

3. Bt pht hin [trong trng hp ngi ta ly s vng mt ca mt hintng chng minh l n khng c nhn ra, khng c thy mc dnhng iu kin xung quanh u tng tr nhn ra n, nu n tht c.]

Nu phn chia cc lun c theo mt phng din khc, phng din lun ,phng din tng ch phi c chng minh th c hai loi: (1) lun c datrn nhng hin tng tng ng[44] v (2) khc bit.[45] Trn phngdin chng minh cho ngi nhn thc th c hai loi lun c: (1) lun c t ng l trng hp m ngi ta t chng minh, lm sng t mt svic vi nhng bng chng c th v (2) lun c ng tha trng hpchng minh cho ngi khc bit. Li theo mt cch phn chia khc trn

phng din chng minh th c nm loi lun c: (1) lun c chng minhmt danh xng qui c, thng thng trong trng hp ngi ta hiuni dung, nhng mun bit r tn, cch gi s kin ny, (2) lun c chng

minh ni dung, (3) lun c ch c duy chng minh danh xng, (4) lun cch c duy chng minh ni dung, (5) lun c chng minh c hai, ni dungcng nh danh xng qui c. Tuy vy, tt c nhng chng loi lun c cnu trn u c trong ba loi lun c c phn theo phng din thtth: trong lun c hiu qu, c tnh v bt pht hin. Ty theo nhng iukin thnh lp mt bng chng nh thi im, trng hp v nhn vt

phi c thuyt phc , ngi ta trnh by mt trong ba lun c trn: mtkt qu [ca vn , i tng phi c chng minh], mt [hin tng mi tng phi c chng minh c mi lin h mt thit trn phng din]c tnh, hoc l mt s kin bt pht hin [m ng l phi c pht hin,nu vn b phn bc trong lun c tht s ng].

Trong cch phn chia lun c thnh ba chng loi trn phng din tht thtrn th mi loi li cn c th c chia ra thnh nhng phn khc nhau. Vd nh lun c theo hiu qu c nm loi: (1) loi chng minh mt nguynnhn tht s, (2) loi chng minh mt nguyn nhn i trc , (3) mtnguyn nhn tng qut hoc (4) mt nguyn nhn c bit v (5) nhng loilun c c dng chng minh nhng c tnh duyn khi. Nhng lunc trn phng din bt pht hin cng c phn loi: (1) khng pht hin

nhng g khng xut hin v (2) khng pht hin nhng g phi xut hinnu n tht s hin din. Chng cn c phn chia tip thnh mi mtloi; mt vi hc gi thm ch phn thnh hai mi lm. V d nh ngi ta

phn bit gia s bt pht hin ca mt i tng lin h v bt pht hinca mt nguyn nhn hoc s pht hin ca mt hin tng i nghch.


20/251

Trong su phng php nghin cu th phng php th su l tm hiu cchchng minh, v nh ti ni, n c th c chia thnh bn loi. Ti thyrng, cch nghin cu theo khoa hc [c bit l khoa hc t nhin] phnln da vo ba cch chng minh: (1) chng minh bng cch ch n thtnh m qua , nhng c tnh c bn ca i tng c nghin cu; (2)chng minh qua s ch n thnh tu cng nng, c bit l nghin cuxem i tng c th mang n hiu qu no vi nhng c tnh c bn snc; v (3) chng minh bng cch ch n nhng mi quan h duyn khiv y, nhng nhn t hnh thnh i tng c tm hiu. Chng cxem nh nhng phng php nghin cu c bn ca khoa hc. V nu nhvy th tt c su phng php nghin cu c nu ra dung hm c chai, nghin cu khoa hc cng nh nghin cu tm o.

Ti tin l vic nghin cu, pht trin ca khoa hc v tm o nn i i vi

nhau v i tng nghin cu ca c hai u ging nhau. Cch nghin cuny s dng kh c tm hiu, cch kia s dng nhng kinh nghim nitm v thin nh. Trong trng hp ny chng ta phi phn bit r rnggia nhng g m nghin cu khoa hc khng pht hin v nhng g h nhnnhn l khng tht c. Nu khoa hc cho rng mt ci g khng tn ti thmt Pht t bt buc phi nhn nhn l n khng tn ti, khng hin hu;nhng khi khoa hc ch v khng tm ra, khng nhn ra th s vic li honton khc. Ai cng tha nhn l c rt nhiu hin tng thn b. Cc gicquan ca con ngi c th xc nhn c mt thnh phn, mt phm vi no nhng chng ta khng th qu quyt l khng c g nm ngoi phm vim chng ta c th tip cn bng nhng gic quan. Ngy nay chng ta c ththy c nhng g m ng b chng ta cha thy c. V ngay c trong

phm vi hin tng, sc tng v nhng c tnh h thuc m chng ta cth nhn thc c vn cn nhiu vic, nhiu hin tng by gi chng takhng hiu nhng trong tng lai s hiu c.

Chng ta hy quan st ngay tm thc ang nhn thc: mc d cc ng vt k c con ngi t bao ngn nm nay u c nhn thc, nhng chngta vn cha bit c thc l g, n lm vic nh th no, c tnh ca n ra

sao. Nhng hin tng khng c sc tng, hnh trng cng nh mu sc hthuc vo mt chng loi m ngi ta khng th no thng hiu c bngnhng phng php nghin cu c gi tr cho phm vi vt cht.

Ghi ch


21/251

[1] gautama, skrt.[2]; kya, skrt.

---o0o---

Chng 2. Tnh th ca vng sinh tVn p

Hi: Ngi c ngh l ngi phng Ty chng ti phi hc hi v vicphi hp tm o v nghin cu khoa hc trnh tai hi cho loi ngi?

p: Nu chng ta ch ch trng n vic nghin cu khoa hc, xaolng vic pht trin o tm, nu chng ta nh mt cm nhn nhy bn chonhng gi tr nhn bn th l mt iu nguy him. Mc ch ca nhng

tin trin khoa hc cui cng cng ch l phc v con ngi. Ch ngi lkhoa hc lm ngc iu ny, mang nhiu kh au v bi kch hn cho loingi. Ti tin rng, s tin trin ca o tm v khoa hc phi i i vinhau.

Hi: Yu cu Ngi nu mt vi v d v nhng hin tng nm ngoinhn thc ca khoa hc.

p: Chnh l tm thc. Nh ti ni, chng ta c nhng cp bctm thc khc nhau trong mi khonh khc th thin cng nh vi t. D

c loi ra, khng ch n nhng cp bc vi t ca tm thc i na thchng ta vn kh nm vng nhng cp bc th s cn li.

Hi: Nu cho rng, tm thc l mt ci g siu vit hn b no hocmt hin tng vt l, th th sao ngi ta c th thay i, kim sot thc

bng ma ty hoc cc phng php kch ng no?

p: C nhiu dng ca tm hoc tm thc v vi dng ny c lin hmt thit vi thn th con ngi. V d nh nhn thc[1] h thuc vo cpmt. Khi mt b bnh, nhn thc khng th no hot ng bnh thng. Nu

cp mt b mt hon ton, nhn thc khng cn tn ti, ngoi tr khi ngita tin hnh vic ghp mt. C nhiu cu chuyn trong kinh sch thut linhng trng hp ngi ta hin dng mt con mt, hoc ngay c thn mnh cu gip ngi khc. Mt b phn thn th, v d nh mt qu tim cto bng hnh nghip ca mt ngi, c chuyn ghp vo thn ca mtngi khc v c s dng tip tc. Nhng ci nghip to qu tim ny li


22/251

thuc v ngi trc v ti cho rng, gia hai ngi ny phi c mt milin h nghip lc rt c bit.

D th no i na, mt vi loi tm thc c mi lin h cht ch vi cc thnphn v t bo no. Chnh v vy nn chng c th b nh hng bi ccphng php gii phu no hoc tc ng bng in t. Cc dng tm thcvi t t b nh hng bi thn th hn v v l do ny m chng kh c thkim sot c bng cc phng tin vt l.

Hi: C th c trng hp thc t nhn thc?

p: Mt vi trng phi tha nhn mt thc t nhn thc.[2]V dnh Duy thc tng a vic tn ti ca mt thc t nhn thc ra lm bngchng cho s tn ti tht s ca tm thc. Nh th th y l trng hp

thc t nhn thc.Nhng c bn th tt c cc trng phi Pht gio u nhn nhn rng: Mtci g tn ti hay khng, iu cn ph thuc vo cch nhn thc,lng nh i tng.[3]Trong trng hp chng minh gi tr ca mt nhnthc th theo phi C duyn[i] v ch c phi ny quan nim nh th ,

bng chng ny phi c mi lin h trc tip vi i tng nhn thc. Trongtng Duy thc th s tn ti ca mt i tng nhn thc c xc nh bimt thc c gi tr v s tn ti ca thc ny li c xc nh bng mtThc t nhn thc. Nh vy th c hai dng thc c m t y: thc

hng ngoi cnh v thc hng ni. Mt thc hng ni khng tp trungvo hnh dng ca i tng, ch c duy hng ni v chuyn ch n cithc ang nhn thc [i tng bn ngoi.] y l cch trnh by mt thct nhn thc c mt thc khc. Nhng ngi theo phi C duyn phnhn thuyt ny. H bo rng, cc trng phi tha nhn mt thc t nhnthc chng lm g khc hn l nhn nhn s tn ti ca thc ny;[4] bngchng c gi tr cho iu ny th li khng c. C duyn phi khng nhnnhn mt thc t nhn thc; trong h thng trit l ca h th n cng khngcn thit. Nhng mc d vy, h vn chp nhn kh nng l mt thc nhnthc c mt thc khc.

Hy ly mt v d: Trong khi tp trung thin nh, ngi ta thng khngch tm vo mt i tng bn ngoi m thay vo l mt i tng tduy bn trong, v d nh mt hnh tng ca c Pht; nhng trong mt vi

phng php thin nh, ngi ta tp trung vo chnh tm thc. Mc d ykhng phi l trng hp thc t nhn din nhn theo phng din trit l,


23/251

nhng ngi ta vn c th bo rng mt khonh khc ca tm thc i saunhn thc c mt khonh khc ca tm thc trc, hoc mt kha cnhtm thc no nhn thc c tm thc. Nh th th theo ngha ny cngc mt thc t nhn thc.

Hi: Xin ngi lp li Bn im nng ta.[5]

p: im nng ta u bo rng, chng ta khng nn nng tavo mt ngi no m nng ta vo php. D ngi ta ni danh th noi na chng ta cng khng nn tin tt c nhng g h ni ch v h c tingtm. Th th im ta u c ngha l: chng ta nn t kim li nhng li nica ngi khc.

im nng ta th hai khuyn chng ta khng nn da vo ngn ng vn

t, m nn da vo ngha ca chng. Nh vy c ngha: khng nn n li ni, li vn hoa m. Nu li vn hoa m, li ni bng by nhng nidung khng c gi tr th khng nn chp nhn. Mt khc, chng ta nn thanhn nhng li khuyn dy c ni dung ng n mc d chng khngc thi v, vn v.

im th ba khuyn chng ta nn da vo ngha ton vn, ti thng,khng nn da vo ngha ging rng. Nh ti ni, cc trng phi cquan nim khc nhau v vic phn bit nhng g liu ngha v nhng g cnc thuyt minh. Trong tng Duy thc th ngi ta cho rng, tt c nhng

g c th hiu c trn giy mc u l liu ngha v tt c nhng g khngth hiu c phi c thuyt minh theo mt ngha khc. Khi phi thuytminh mt li trn thut ca Pht theo mt thm khc nu li trn thutkhng th hiu c bng cch c tng ch ngi ta phi ch trng n

ba kha cnh: thm chnh ca c Pht khi thuyt li ny, im nghch lkhi ch gii li ny theo ch ngha trn giy mc v mc ch ca li thuytny. Trong tng Trung qun, c bit trong h phi C duyn, ngi ta tmthy hai cch xc nh nhng g liu ngha v nhng g phi c thuytgii; mt cch da vo i tng c miu t v mt cch da vo phngtin miu t. Da vo i tng c miu t th ngi ta ly Tnh khng s tht cui cng lm im cn c cho liu ngha. Tt c nhng hintng khc phi c din ging mt cch khc [hn l chng trnh hin]

bi v chng khng trnh by cch tn ti tht s ca vn vt. Da vophng tin miu t th h bo rng, nhng li thuyt ging vi ni dungTnh khng thuc v phn liu ngha bi v chng miu t trng thi tn tich tht ca cc hin tng. Nhng bi vn vi ni dung miu t nhng


24/251

hin tng theo mt qui c[6] khng ch trng n trng hp chng cth c hiu trn giy mc hay khng phi c din gii; nu khngnh vy th ngi ta khng th thy c th tnh ca nhng hin tng biv i tng miu t ca chng [li thuyt] l kha cnh qui c ca cc hintng a dng, khng phi kha cnh ca mt trng thi tn ti chn thtcui cng. Ngc li, Tnh khng v nhng bi ging v n l liu ngha,khng th din ging c na bi v n l th tn ti cui cng ca hintng. D tip tc phn tch Tnh khng th no i na, ngi ta cng khngth tm c mt trng thi tn ti no siu vit hn m so snh vi n[trng thi siu vit Tnh khng], Tnh khng ch l mt dng tn ti nhtthi.

V nhng l do ny m im th ba bo rng, chng ta khng nn da vonhng g cn c din ging rng m nn da vo nhng g ton vn.

Nng ta vo ngha ton vn th chng ta khng nn da vo tm thcbnh thng, b nh hng bi nhng cp i i m da vo tr hu siuvit ca mt Thnh nhn.

Hi: Th no l mi lin h gia s Phn tch duy l v ci Nmngoi ngn ng?

p: Kinh sch thng ni l s chng ng chn l thm su chngng Tnh khng vt khi mi t duy, khng th din by. Mt khc,ngi ta cng khuyn l phi nghe r nhng li din ging nhng b kinh

sch ln, nghin cu, phn tch k lng mi c th liu ng c th tnhcui cng ca vn vt. Nh vy: cu ni s tht tuyt i bt kh t ngh,

bt kh thuyt c gi tr cho mt trng thi nm ngoi phm vi i tngca danh v phn tch; v s tht mt hin tht c trc chng binhng Thnh nhn[ii] trong khi thin nh khng th c din by bngngn ng hoc l mt i tng ca mt phm phu tm thc.

iu quan trng cn bit l c ba loi tr hu: Vn hu, T hu v Tu hu.[7]Ngay trong lc t c vn v t hu th s tht khng th bt kh t nghv bt kh thuyt; v nu nh th th hai dng tr hu va ni khng th tnti trong lc ny mt trng hp r rng nghch l. Nu s tht tht skhng th din by trn mi phng din th c Pht phi tnh ta btthuyt, v Su bo trang ca th gian[8] cng chng cn g ni. Nhng,ch v ging dy v bin son rt nhiu tc phm. Ch v khng dinging nhng ti nu ra nu khng c g din ging, nhng cc v ni, ging bi v c vic cn c ni, cn c thuyt minh.


25/251

ngha tht s ca s bt kh t ngh, bt kh thuyt nhn theo kha cnhtuyt i l nh sau: Nu chng ta c ch tm vo nhng g quan trng c thuyt trnh v Pht php v d nh ngha ca s tht tuyt i ,ly lm i tng t duy v thm nhp chng qua thin nh th mt lcno s t c nhn thc phi nh nguyn, mt li nhn thc tht c

bit, khng cht no ging ci hiu bit qua ngn ng vn t hoc nhn thcbng t duy; trong ngha ny th s tht qu tht l bt kh t ngh, bt khthuyt.

Chng ta hy xem v d sau: Ngi ta thng thy nhng phim qung cov thc n, ko bnh v nhng thc phm khc trn mn nh, c trnh byra v l ngon ngt lm, nhng khi cha tht s nm th th v ngt cachng kh m tng tng ra c. Nu khng t nm c th chng cng khc hn l ni: , ngt tht! Ngi ta khng ni c l ngt nh th

no, ngt ra sao v tng t. Kinh nghim thin nh cng ging nh th,ch c ngi thc hin mi r c, ngi khc khng th no nhn ra.

Hi: Th no l nghin cu thi gian?

p: C nhiu cch gii thch th no l thi gian trong cc trngphi Pht gio. Nhiu li gii thch c tt c cc trng phi chp nhn i t-b-sa, Kinh lng, Duy thc v Trung qun , c nhng gii thchch c tm thy trong h phi Trung qun-C duyn. Nhng khi ni vvic nghin cu thi gian, ti cha ng n thi gian, i tng ca

nhng gii thch ny. Trong trng hp ti nu trn, vic nghin cu thigian ch lin quan n vic kho st nhng g xy ra trong qu kh, angxy ra v s xy ra trong tng lai. l cch nghin cu ca cc s gia. Vd nh ngi ta thng ni rng mt s kin c lp i lp li. Trong trnghp ny, ngi ta phn tch tng lai bng cch nghin cu nhng s kin xy ra.

Hi: Gio Hong B H[9] tng thut v lun c bt pht hin;nhng lm sao hiu hoc nhn thc c mt i tng nu khng pht hing ht?

p: Bt pht hin y c ngha ngi ta khng thy mt vt g m trong trng hp n tht s c, ngi ta phi thy c. Trng hp mngi ta phi thy mt ci g nu n tht s hin hu v nhng iukin xung quanh nhng vn khng thy c, trng hp ny c thc nu ln lm lun c ng n cho s khng pht hin, khng hin hu


26/251

ca mt vt. Chng ta c th ly mt trng hp sau c th xem nh mttrong nhiu chng loi ca lun c ny lm v d: mt ngi hng nhnmt h ban m. ng ta hoi nghi v vic c khi bay trn mt h hockhng [hay l sng m]. Ngi ta khng th ni rng, khng c khi trnmt h bi v khng thy khi; v mi nghi ng cn bn ny vn pht sinh tnguyn do: ban m rt kh nhn ra khi. Nhng mc d l ban m nhngngi ta vn c th chng minh l khng c khi trn mt h bi v khngthy la. La bt buc phi xut hin trc khi v nu ch l mt ngn lart nh trn mt h vo ban m th ngi ta vn c th thy r c. y lmt v d in hnh cho lun c bt pht hin hoc bt kin ca mtnguyn nhn m t , ngi ta c th suy ra c l kt qu khng xuthin ni nghin cu.

Mt khc, ngi ta khng th chng minh s vng mt ca khi ban ngy

bng nguyn nhn khng thy la; v mt l do rt n gin l ban ngy,chng ta t xa rt kh nhn ra la. Trong trng hp ny, ngi ta li c thchng minh l khng c la bng l do khng thy khi. y l trng hpkhng thy kt qu m t , ngi ta c th suy ra c l khng cnguyn nhn.

Nh vy th nhng g c th chng minh c cn ty thuc vo nhng iukin xung quanh. Ngi ta c th ly mt hin tng i nghch vi mt itng no chng minh i tng ny khng hin hu. Nu c nghivn v vic nng hoc lnh mt ch cch xa th mt ngn la ni y

chng minh ni y khng th no lnh c. V la i nghch vi lnhnn ngi ta c th dng n chng minh l khng lnh. Trong trng hpny, ngi ta dng mt hin tng nghch l lm lun c bt pht hin.

Hi: Ngi c th ni thm v nhng tnh cht c sn trong mingi chng ta, nhng tnh cht tng tr chng ta thnh t Pht qu?

p: Cu hi ny cp n ch Pht tnh, Chng tnh[iii][thnh Pht]. Ci th ca tm thc tinh t, su kn nht ca chng ta vnthanh tnh. Sn, tham v nhng nhim khc th bin i, thuc v ngoi vi;chng khng nm trong bn tm. Theo h thng V thng du-gi tan-tra[10] th tt c nhng tm trng cn vng vo danh xng, i i hthuc vo nhng tng cp tm thc th s; chng ch c th hot ng chon lc nhng dng tm thc su kn xut hin, c gi l Hin tng sctrng sng rc, Tng trng ca hin tng, Gn t c, Ccquang. Pht tnh l ngun gc, l tm thc c th hin qua cc quang, l


27/251

tng cp tm thc vi t nht. N l ngun gc ca tt c nhng cp bc tmthc khc. Cng nh th, mi ngi chng ta u mang t nhiu mt tmlng t bi, mc d ln nh, mnh yu khc nhau ty theo cn c tng ngi;v cng tng t nh vy, mi ngi chng ta u c mt sc mnh nhnthc vi kh nng phn bit thin c. Mc d nhng cn c ny ng thic th khng mnh lm, chng vn c th to nn nhng iu kin b ch[cho vic pht trin tm thc t Pht qu vin mn].

By gi chng ta hy tr li ch .

Nhng c tnh ca T thnh

Mi su c tnh c ging thuyt nhm i tr mi su t kin v Tthnh . Ti s thuyt ging chng nh sau:

Kh Bn c tnh ca Thnh u tin l v thng, kh, khng vv ng. Nhn thc v bn c tnh ny chng ph bn quan nim sai lm vhin hu m chng ta thng m p. Cc t kin ny to nim tin rng, khno l tnh, v cu, l an lc, trng tn v mang mt t ng.

Thn th v tm thc ca chng ta bin chuyn lin tc v cng chnh lc tnh v thng ca chng. Ngoi ra, chng cn b nh hng bi mtnng lc, nng lc ca nhng hnh ng nhim[iv] v phin no;[v] v thm c tnh c bn ca chng l kh. ngha ca danh t kh y l

thiu s t kim sot: cc nhm thn tm ca chng ta b nh hng binhiu nhn t khc nm ngoi s kim sot.

V cc nhm thn tm khng c mt t tnh, mt tht th ring bit nmngoi chng nn chng l khng, trng rng v ng. Chng khng c mt tng nm ngoi qui lut thnh hoi. T trng hp hin hin l khng c tng vi cn bn khc vi cc nhm thn tm, ngi ta c th suy ra c lcng vi cc nhm thn tm, [nu tht s c tht] ci ng ny phi thnhhoi. Nh th th chng minh c Tnh khng nhn theo phng din tng trng tn [ngha l khng c t ng trng tn]. Ngoi ra, cc nhm

thn tm cn l v ng v khng c mt t ng ring no tn ti cng vichng.

C mt vi im khng r v bn c im trn trong mi lin h vi Chnhlng b,[11] mt chi phi ca i t-b-sa b. H chp nhn mt t ngkhng th din by.[12] Ngoi vic ny ra th bn c im ca Kh uc tt c cc trng phi Pht gio cng nhn, v ngoi l. Ci v ng


28/251

y c tt c cc trng phi chp nhn ch l s vng mt ca mt t tnhc lp khng phi l nhng cp bc v ng vi t c cc trng phicao cp trnh by trong gio l ca h. V ng v Tnh khng thuc v bnc tnh ca kh ch l dng s khi, th s nu so snh chng vinhng g c miu t trong nhng h thng cao cp nh Trung qun-Cduyn. Trong tc phm Nhp b- hnh,[vi] Tch Thin gi thit mt ctvn:

Chng c chn l th t gii thot; vy th chng Tnh khng lm g?

Ct vn c a ra y chng li cch trnh by Tnh khng ca cctrng phi cao cp, c th hiu nh sau: Hnh gi t t gii thot bng snhn thc mi su c tnh ca T thnh , thm nhp chng bng thinnh. Vy th thin qun mt Tnh khng no khc na m lm g? Tch

Thin bi xch quan im ny v dn nhiu im chng minh rng, gii thotkhi vng sinh t khng ch ph thuc vo s nhn thc Tnh khng v vng th thin c trnh by trong mi su c tnh; hn na, gii thot chc th t c qua s nhn din dng vi t nht ca Tnh khng.

Tp Bn c tnh ca Tp l: nguyn nhn, ngun gc, iu kin vnng lc to tc mnh. V c bn t kin tng ng: kh khng c nguyndo; ngun gc ca kh ch l mt nguyn nhn duy nht; kh hnh thnhdi s cai qun ca thng ton nng v nhng biu hin ca kh tuy

bin chuyn v thng nhng ci th ca n th li trng tn. Bn c tnh

ca Tp c ging dy vi mc ch ph bn quan nim sai lch trn.

Tham l gc, l r ca kh; nh vy, n l mt nguyn nhn ca kh. Vtham lc no cng c kt qu l kh nn n l ngun gc ca kh. Tnh anguyn c nhn mnh y: nhiu nguyn nhn to kh, khng ch mtnguyn nhn duy nht. Ngoi ra, tham l mt ngun gc to kh rt mnh, vvy n l mt nng lc to tc mnh. Cui cng, lng tham mun hin hu,lu li trong vng sinh t[13] cng l mt iu kin; v th m tham cngmang nhng c tnh ca mt iu kin.

Dit Bn c tnh ca Dit bao gm: dit, tch tnh, an lc v giithot tuyt i. Bn t kin h thuc l: nim tin vo vic hon ton khngc gii thot; cho rng mt trng thi nhim no l gii thot; mt trngthi no l gii thot mc d n ch tht l kh; gii thot c tht nhngc s thi lui, try lc. chng li nhng quan im sai lm ny, ngi ta

phi s dng nhn thc l Dit chnh l dit tht s theo ngha: kh khi


29/251

c dit [bng mt chn o] l c dit thng hng [v khng ti xut].Ngoi ra, ngi ta phi nhn bit Dit l tch tnh, bi v phin no ctiu dit, c an tnh vnh hng bng mt chn o. Ngoi ra, Dit l mttrng thi an lc v n cch bit phin no; v vy m n dn n li ch [tmthi] v hnh phc [trng cu]. V cui cng, Dit l gii thot tuyt i

bi v ngi ta tr b mt tng cp kh nht nh no v n khng thno ti xut.

o Bn c tnh ca o l: o; phng tin thch hp; phngtin thnh t v phng tin t gii thot tuyt i. Bn t kin l: khngc o dn n gii thot; tr hu nhn thc c v ng khng phi othch hp t gii thot; mt vi trng thi nh no l o gii thotv khng c o no dn n gii thot trng cu. Nhn thc c bn ctnh ca o ph tr bn t kin trn, nhng ph chng nh th no?

V tr hu nhn bit c v ng c nng lc thc hin gii thot nn n lo. V cc phin no tht s khng thch hp, khng ng c nn mt conng vi kh nng pht trin tr hu, mt tr hu nhn thc Tnh khngc gi l mt phng tin thch hp. V c th trc tip nhn thc cdng tn ti tht s ca s vt vi con ng ny thot khi mi lp vy

ph nn n cng c gi l phng tin thnh t. V v tr hu, mt trhu nhn thc c Tnh khng c th tn dit cn c ca vng sinh t nnn c gi l phng tin t gii thot tuyt i.

y l mi su c tnh ca T thnh , c trnh by y mt cch

ngn gn.

---o0o---

V tr quan

Chng ta hy xem xt k hn Kh . C hai loi kh theo cch trnh byca V Trc trong A-t-t-ma tp lun:[vii] th gii v nhng loi hutnh trong . Nhng loi kh no trong vng sinh t thuc v ba th gii:[14] Dc gii, Sc gii v V sc gii. Ba th gii ny l mt cch phn lois lc ca nhng tng cp nm trong vng sinh t. N bt ngun t kt quca ba tng cp tm thc: ti sinh trong v sc gii l kt qu ca cp bcthin nh vi t nht; ti sinh trong sc gii l kt qu ca nhng cp bcthin nh thp hn; v ti sinh trong dc gii l ci chng ta ang sng

l kt qu ca nhng cp bc tm thc thp, cha chuyn ch vo thinnh.


30/251

C bn tng lp tm thc trong v sc gii, c sp xp t th n tinh t.Chng c gi nh sau: Khng v bin,[viii] Thc v bin,[ix] V shu[x] v Hu cu knh[xi] [ci ti cao ca th gii hin hu, cng cgi l Phi tng phi phi tng[15]]. Trong sc gii, ngi ta phn bit mtcch s lc bn cp bc tm thc, c gi l nh s thin, nh nhthin, nh tam thin v nh t thin. Nu phn loi k hn th chng ta cth thy mi su hoc mi by cp bc ca sc gii. Tt c nhng ci tmthc ca sc gii v v sc gii nu so snh vi dc gii u c xem lhnh phc, c xp vo ci thin.

Nhn c bn th c hai loi hu tnh trong dc gii: loi sng hnh phc vloi kham chu au kh. Thuc v loi hnh phc l thin, phi thin[16] vnhn loi. Cc thin nhn trong dc gii sng ti mt trong su ci, c ginh sau: T thin vng,[xii] Tam thp tam,[xiii] D-ma[xiv] [khng c

tranh ci], u-sut [hoan h v sung tc],[xv] Ha lc[xvi] [ly s binha lm vui], Tha ha t ti[xvii] [ly s bin ha to tc vt khc lmnim an vui t ti]. Cc ci cc kh l sc sinh, ng qu v a ngc.[xviii]

S lng ca cc th gii c trnh by nh sau: Mt h thng th gii baogm mt t th gii, nhn tng qut th tng t nh th gii ca chng ta.

Ngi ta cho rng, s sinh thnh v hoi dit ca hng t th gii xy rang thi v cch trnh by ny c tm thy trong lun A-t-t-ma cu-x[xix] ca Th Thn. Ngoi ra, Kim Cng Th qun nh ma-ha tan-tra[xx] cng ging ngha rng, mt t th gii h mi h vi mt t th

gii thnh lp mt bin v b bn, mt t bin ny hnh thnh mtchui bin v lng, mt t chui bin v lng ny thnh lp mt chui

bin v lng trung h, chng li to nn mt chui bin v lng h thba. n v cui cng ny c xem l con s ln nht v nhng g vtqua n u c gi l v lng, v bin c. Mc d ban u ni n nhngcon s v i nhng cui cng, bi vn li bo rng, s lng ca th gii lv cng, v lng. Trong nhng cu truyn khoa hc gi tng,[17] ngita thng a ra nhng loi hu tnh sng trong v tr tng t nhng biging y. Tuy nhin, tc gi ca nhng cu chuyn gi tng trn thng

minh ha nhng loi hu tnh ca th gii khc nh nhng qui vt xu x;ti li khng ngh nh th.

Trong mi trng hp, chng ta u thy Pht gio quan nim l th gii vcng, s lng chng sinh l v tn. V th m thnh thong c cu hi c ra: nu s lng chng sinh v tn th vic pht tm b- v li ch catt c chng sinh chng phi l v ch hay sao? Li p cho cu hi ny l,


31/251

nguyn vng rt quan trng. Pht nguyn khc vi vic thc hin nguynvng. Chng ta hy xem v d sau: Nu mt y s pht nguyn cu gip cth gii thot khi mt cn bnh nht nh v bt tay vo vic nghin cuvi ng c thc y trn th qu l mt iu rt qu bu. Lng quyt tm, ch khng h c gii hn. Mt quyt nh m t u c h tr bi mt ch mnh lit lc no cng mang mt trng lc, khng quan h g n vicn c th c thc hin hay khng. Thc hin c hay khng li l mtvic khc.

Trong mt chu k ca tm mi trung kip, mt th gii h vi mt t thgii tri qua bn giai on: thnh, tr, hoi v khng [giai on nm gia shy hoi v xut hin mi.]. Mi giai on ko di hai mi kip.

Trong lun A-t-t-ma cu-x, Th Thn miu t ln, hnh trng v

nhng chi tit khc ca th gii h; nhng nhng bo co ny khng trnghp vi nhng kt qu m khoa hc hin i tm thy. V vy m chng takhng th nhn nhn chng l ng theo ngha hin hin trn giy mc.

Nh ti trnh by trc y, Pht t phi chp nhn nhng bng chngtrn c s lun l. Pht t khng nn nhn nhn mt hc thuyt nghch l; vnh th th li cng khng nn gi mt quan im b mt nhn thc trctip chnh xc[18] phn bc. Ngay trong kinh sch Pht gio cng c nhiucch trnh by, m t th gii khc nhau. y cng l mt l do na khuynchng ta ng hiu mt cch st ngha cch trnh by ca Th Thn.

Nh chng ta thy, ngi ta phn bit ba ci v su loi hu tnh trongvng sinh t nhn theo phng din ca nhng tng cp tm thc th t khcnhau. Trnh by nh vy c th lm ngi ta hiu l theo Pht gio, chngsinh c th t gic ng nu c bc qua nhng tng cp ny t di lntrn. Tht s th khng phi nh th, v khng phi khi t ci tt cng cath gii hin hu, chng ta ng ngay trc ngng ca gii thot; mngc li, t ci ny, chng ta rt d try lc li vo nhng tng cp tn tithp km hn. V th m o Pht dy rng, khng mt dng tn ti notrong vng sinh t l c nh.

Mun hiu c s tip ni gia i sng ny v i sau, u tin chng taphi lun trnh thuyt ti sinh. Lun c cn bn ca nim tin vo s ti sinhl tnh lin tc ca thc. C bn l c hai loi hin tng: bn trong, lnhng hin tng thuc v ni tm v bn ngoi, hin tng vt cht. Vtcht c th c xem l mt duyn[19] h tr cho s xut hin ca mt nhnthc. Trng hp ny c th thy c khi mt vt no mt i tng


32/251

c th thy c, gi l s duyn[20] c mt tm thc nhn din.[21]Trong trng hp ny, ngi ta gi n l s duyn duyn.[xxi] Nhng vtcht khng th no l mt nguyn nhn to tc c bn[22][xxii] ca mtnhn thc.

hiu r hn, chng ta xem xt ba loi duyn h tr mt nhn thc. Baduyn ny cn thit cho s hnh thnh mt nhn thc: tng trng duyn,[23][xxiii] s duyn duyn v ng v gin duyn.[24][xxiv] Mi duyn uc mt cng nng c bit: Nhn thc c th nhn bit c mt vt, mtcnh hin hin nhng khng th nhn thc c mt m thanh. Nh vy,nhn thc nhn bit c cnh l nh nng lc ca cp mt, nng lc nyc gi l tng trng duyn. (Nng lc ca mt c miu t nh mt vtvi t, trong vt nm ngay trong trng mt.) Nguyn nhn hnh thnh mtnhn thc vi mt c tnh no ca s duyn xut pht t ngay s duyn.

V d nh nhn thc nhn ra mu xanh khng phi mu vng thnguyn nhn nhn ra mu xanh nm ngay mu xanh, v mu xanh yto thnh mt s duyn duyn. Hn na, mt nhn thc m c hnh thnhtrn vn, r rng, chnh xc, l nh mt nhn thc xy ra trc tip ngaytrc (v gin) v nhn thc ny c gi l ng v gin duyn.

Trong v d trn chng ta c th thy: Nu mt nhn thc i trc khng ctnh lin tc th nhn thc ngay sau vi bn cht l r rng v nhn thckhng th no c hnh thnh. iu ny chng minh qui lut l mt thckhng bao gi xut hin nu khng c mt thc i trc. T chng ta c

th suy ra l khng th no c s bt u v s chm dt ca thc; v nhvy cng c ngha l, thc ca mt ngi khng th no chm dt c.

Theo i t-b-sa b th tm thc ca Pht chm dt khi Ngi nhp nit-bn.Long Th phn bc thuyt ny bng cch dn chng [l n s dn n nhngkt lun sai tri]: Nu cc v trong trng phi ny cho rng, nit-bn l schm dt lin tc thng nht th ca cc nhm thn tm con ngi th ngita phi suy t ra l: ngay trong lc thc hin nit-bn khng cn ngithc hin nit-bn na v ngc li, khng th c nit-bn khi ngi y cn

tn ti. M nu nh th th ngi ta phi kt lun mt cch phi l l conngi khng th no t nit-bn. im quan trng y l lin tc thngnht th ca tm thc khng bao gi chm dt.

Cht lng ca cuc sng k tip c quyt nh bng cht lng ca cchot ng tm thc trong i ny. Nhn chung th chng ta khng c nnglc quyt nh c mi trng ti sinh; vic ny cn l thuc vo nghip


33/251

lc. Nhng trng thi trc v ngay khi cht c nh hng rt ln v vicxut hin v tc ng ca nghip nhng nghip nht nh no trong vs nghip m ngi ta tch ly trong qu kh. Nu tht s c gng phttrin tm thin lnh trong giai on quan trng ny, ngi ta c th tngcng mt chng t thin lnh n c th ng bo. Hn na, nu ngino t mt cp cao trn con ng tu tp, ngi y c th chn cmi trng, iu kin ti sinh thay v ti sinh mt cch bnh thng. Cnhiu cch ti sinh;[xxv] nhng chng ta hy tr v ch chnh.

Mc ni gia hai cuc sng, cuc sng hin ti v tng lai xy ra nh thno? Ch khi no ti sinh trong v sc gii sau mt ci cht trong dc giihoc sc gii, ngi ta mi khng tri qua giai on trung hu; trong tt cnhng trng hp ti sinh khc u c giai on nm gia hai cuc sng.Qu trnh cht nh sao v c tnh ca giai on trung hu l g? u tin

phi ni l, ci cht xy ra v nhiu iu kin khc nhau; v nng lc sng ht, v cng c tiu tan hoc v gp tai nn. Theo nhng bi gii thchtng tn ca Th Thn trong lun A-t-t-ma cu-x th tm trng ngaykhi cht cng nh tm trng khi bc vo bng m u c th l thin lnh.Trong trng hp ny th tm trng trc khi cht c th to mt ng vgin duyn cho mt tm trng thin lnh khi th thai, bc vo mt cucsng k tip. Nhng V Trc li a ra mt cch trnh by tinh t hntrong A-t-t-ma tp lun v theo , tm thc khi cht cng nh khi ththai tt nhin l trung tnh, c ngha l khng thin khng c. Thm vo ,h thng V thng du-gi tan-tra trnh by nhng tng cp tm thc vi thn nhiu. Hnh gi ca trng phi ny c th s dng chng lm phngtin t gii thot, c th bin chuyn cc quang nh sng rc r xuthin ngay sau khi cht thnh mt tm thc thin lnh.

Nhn chung th nhng ngi chuyn ch to thin nghip trong cuc i nycm nhn ci cht d hn v bnh an hn nhng ngi tham gia nhng hnhng bt thin. i vi h, ci cht l mt s kin kh khn, c h cmnhn vi mt tm trng xao ng, bt n. Tuy vy, mt c y t ngi chuu ni vi ti rng, ngay c nhng ngi tht sng tn cn cht vi mt tm

trng s hi hn na! D sao i na: Nu thng mang mt ng lc thinv c gng gip ngi khc nh c th th ngi ta s khng hi hn khingy cui cng n. Ngi ta s cht vi nim lm nhng g c th lm, sng mt cuc sng c ngha v hu dng. y l mt trong nhngcch bo v hiu qu nht chng li cn khng hong ca ci cht cn k.

Nhng ngi khi sng hay la di, e da k khc thng cht vi mt cmgic ti li thm su. C th l trong cuc i, ngay nhng ngi bn thn


34/251

cn nht cng khng nhn ra c nhng nim trong thm tm, nhng khingy cui cng n th nhng cm gic bt n thm kn s xut hinkhng th ngn cn c.

Trong qu trnh cht th hi m ca nhng thn phn ri b mt cch khcnhau ty theo ngi cht. Nhng ngi lm tht nhiu vic thin mt nhit thn di trc. Ngc li, nhng ngi tch ly nhiu c nghip mt nhit thn trn trc. Trong c hai trng hp th nhp th chm dn trong khihi m qui t li khu vc tim.

Trong h thng V thng du-gi, qu trnh cht c miu t theo bnhoc nm yu t.[25] Theo li gii thch ny th kh nng duy tr, to cn

bn tn ti cho thc ca cc yu t gim dn v v vy, mt lot dng trnhhin ca tm thc c hnh thnh. Cng vi chng, nhng nt bin i bn

ngoi cng c pht hin. Khi yu t t mt kh nng duy tr tm thc,du hiu bn ngoi l thn thu tp li. Du hiu bn trong l s cm nhnmt hin tng phn chiu trn khng trung.[26] Cch trnh by ny ctm thy trong B mt tp hi.[27] Sau th yu t nc mt kh nng duytr v ng thi li kh dn, mt hm vo. Du hiu ni tm l mt hintng ging nh khi. Tip , yu t la mt nng lc bo tr v cng vin, hi nng trong thn mt dn. Trong lc ny, ngi ta cm thy mt trnhhin ni tm ging nh nh sng ca om m, nh la xt. Khi yu t gimt kh nng duy tr tm thc, hi th chm dt v ngi cht c cm gicnh thy nh sng leo lt ca n du hoc mt ci g tng t. Nu

trc y cm nhn c nh sng ca la xt, om m th by gi nhsng ny chm dt v thay vo l mt du hiu lung linh mu .

Sau giai on ny, cc tng cp vi t ca nng lng ni ti cng cgi l gi bt u tan r. u tin, cc lung gi nng lng vn lc s ca tm mi tng lp tm thc khi nim ha tan vo mt cp tmthc khc, c gi l Hin tng sc trng v ngi cht cm thy mthin tng sc trng sng rc; y l trng thi th nht ca tt c bn trngthi, c gi l Bn dng ca Tnh khng. Sau , tm thc sng rc ny

v lung gi nng lng ni ti nng n ha nhp vo mt tng cp tmthc, c gi l s tng trng ca hin tng. Trong lc ny, ngicht cm nhn mt trnh hin mu hoc mu cam rc r. Tm thc cahin tng mu sng rc ny v lung nng lng duy tr n li ha nhpvo mt tng cp tm thc vi t hn na, c gi l gn t c. ngthi, mt hin tng mu en m xut hin. Nu mt y s ng gn th ngta xc nh ci cht; nhn theo cch gii thch y th ngi ny cha


35/251

cht hn, cn ang trong qu trnh cht. phn cui ca giai on gnt c, gn lin vi hin tng mu en m, tm thc cc quang dndn xut hin v chng ta gi tm thc ny l Pht tnh; n chnh l ngungc ca mi tm thc. Lin tc thng nht th ca tm thc ko di khnggin on, thm ch n c tng cp Pht qu.

Khi ngi cht nhn r trnh hin ca cc quang, tm thc vn cn nmtrong thn th nhng khi hin tng ny chm dt, tm thc v thn th lanhau. l li vnh bit...

ng thi vi vic tm thc ri thn, ngi ta bt u tri qua tm tng cptm thc nh trn vi nhng trnh hin h thuc nhng ln ny theo th tngc li. Nu c mt trng thi trung hu th hin tng mu en m btu xut hin.

Bn cht ca trung hu l g? Loi hu tnh trong giai on trung hu khngc mt thn th vt cht th thin nh chng ta m thay vo l mt thntinh t, c to thun ty bng cc lung gi tc l cc lung nnglng ni ti v tm thc. Nh th c ngha l, loi hu tnh trong trunghu trc tip n ni m chng cm thy c thu ht. Nh th th chng dichuyn nhanh hn c nh sng bi v vic i ch c thc hin c duy

bng ngh. Nu chng khng nhanh hn nh sng th c l ngi phi dichuyn tht lu trong mt vi giai on trung hu; v khong cch t mtcc im ny cho n cc im kia ca mt ngn h rt di, thm ch n c

hng triu nm nh sng.

V thn th ca loi hu tnh trong giai on trung hu, ngi ta tm thyhai cch trnh by khc nhau. Theo Th Thn v mt vi bi kinh ca Kimcng tha th thn th ca mt loi hu tnh trong giai on trung hu gnging nh thn th m n s nhn khi ti sinh. V vn thi gian th ngita cho rng, mt giai on trung hu di nhiu nht l by ngy. Sau , thnthc cht mt ci cht nh v ci cht nh ny cng dn n mt giai ontrung hu khc. Nhng thn thc ch c th lu li trong nhng giai ontrung hu khc nhau cao nht l bn mi chn ngy v tr nht l ngay sau, n phi bc vo mt cuc sng mi. Nhng ngi ta tm thy hai cchtnh thi gian ca mt ngy trong giai on trung hu khc nhau: Mt

phng php tnh thi gian theo ngy ca nhn th; phng php khc tnhthi gian theo ngy ca ci m thn thc s ti sinh vo.


36/251

Thn thc trong giai on trung hu c nhng cch gic quan no? Ty theonhng hnh ng thin c cc nghip ca n nhng hin tng thunv bt thun xut hin. Thn thc c th nhn thy nhng chng sinh khccng trong tng cp ca n. Th Thn vit trong lun A-t-t-ma cu-xrng, nhng ngi no tu v t thin nhn thng[28] cng c th thyc nhng loi hu tnh trong giai on trung hu.

Mt thi gian ngn sau khi ri thn, bc vo giai on trung hu, thn thctht s c th nhn thy thn c; nhng thng thng th n khng mun trv vi thn ny. Nhng trong trng hp thn thc tr v thn, thn ny cth c phc sinh nu nhng iu kin nghip lc c sn cho php. TiTy Tng, chng ti gi trng hp ny l D-lok,[xxvi] ngha l Tr lisau khi cht. Ti ngh l c nhiu trng hp tr li sau khi cht khcnhau. Mt vi ngi cha tri qua tt c nhng giai on ca mt qu trnh

cht bi v h tr li khi cm nhn c hin tng sc trng sng rc;nhng ngi khc th tr li t tm thc tng trng ca hin tng mu, mt s ngi tr li t tm thc gn t c mu en, v thm ch cngi tr li t giai on trung hu sau khi nhn din c tm thc ccquang ca ci cht.

C nhiu hin tng xut hin trong trung hu. V vy m c nhng phngphp tu luyn c trnh by vi mc ch gip thn thc t ch c lchnh n ang trong giai on trung hu; s t nhn thc ny c th cs dng lm phng tin tin trin trn con ng t gii thot. Quyn T

th[xxvii] gii thch nhng phng php ny cho nhng ngi tu luyn theocch thin nh c mi lin h n bn mi tm v Thin thn di dngtch tnh v nm mi tm v di dng phn n. Trong trng hp nhngngi tu luyn phng php Thin thn du-gi t tin b n mcnhn thy c tt c nhng hin tng ca vng sinh t v ca nit-bn lduy thc, l nhng hin tng n thun c tm thc to ra cng cnhiu phng php c a ra h c th p dng c ngay trong lct chng kin trn. Phn ln nhng li ging dy ny xut pht t h thngV thng du-gi. (Tuy nhin, h thng Thi lun[29] trong V thng du-

gi khng bo l Pht qu c th t c trong giai on trung hu; theo th Pht qu phi t c trong cuc i ny hoc trong nhng i sau. Ldo l trong Thi lun gio c mt cch trnh by rt c bit v nguyn nhnto tc c bn[30] ca mt Sc thn Pht.)

Cui cng, thn thc trong trung hu to mt mi lin h vi mt s tisinh. Nhn chung th c bn cch sinh[31] c ging gii: ha sinh, sinh t


37/251

bo thai, sinh t trng v sinh ch m t. Thn thc phi tri qua cchha sinh trong giai on trung hu. Ngi ta cng bo rng, trong thi khnh thnh h thng th gii ny, cc loi hu tnh u c sinh bng cchha sinh, pht trin ton din ngay sau khi sinh. Nu ti sinh ti mt nim t th thn thc trong trung hu thy mt ni m p, d chu v phttm ham mun lu li. Nu nhn mt thai sinh, thn thc nhn thy cha mang trong t th giao cu. Ngi no ti sinh thnh nam gii cm thy cthu ht bi b m v pht tm i m; ai tr thnh n gii th c thu ht

bi ngi cha, i m ng ta. Vi tm trng tham dc ny, giai on trunghu chm dt, giai on sinh trng bt u.

S chm dt ca giai on trung hu v th thai xy ra cng lc. N l mtqu trnh m trong , thn thc phi tri qua tm trng thi tm thc c trnh by vi nhng trnh hin xut hin nh trc y. Qu trnh ny

bt u vi s cm nhn mt hin tng phn chiu trn khng trung vchm dt khi tm thc cc quang xut hin. V thn trung hu rt vi t, nhnhng nn nhng hin tng xy ra trong mt khong thi gian rt ngn vkhng r rng lm. Ngc li, chng li xut hin rt r v lu hn ni thnth con ngi v thn th ca chng ta c bn cht th s. V l do ny mngi ta quan nim l ti sinh lm ngi chnh l mt c hi cc k thuntin cho ngi mun tu tp V thng du-gi.

y l con ng ca s lun chuyn thng trm gn nh bt tn ca chngta trong vng sinh t. Cn sng trong vng sinh t, chng ta phi chu ng

nhiu ni kh. Nhn tng qut th tt c nhng ni kh u thuc v ba loi:kh ca chnh s au n, kh ca s bin chuyn v kh ca s l thucvo nhng phin no v nhng hnh ng nhim mt s l thuc thngtr tt c.

Cc loi hu tnh trong nhng a x nh a ngc, qu i, sc sinh, cngnh nhng ci sung sng nh ci ngi, a-tu-la, ci thin ca dc gii cmnhn c ba loi kh ny. Cc thin nhn trong tng cp di ca sc gii,nh s thin, nh thin v tam thin ch c nhng cm gic sung sng. Nh

vy h khng c ni kh ca s au n; nhng vn cn mang ni kh cav thng, bin chuyn. Trong cp t thin ca sc gii v tt c nhng tngcp ca v sc gii, ngi ta ch c nhng cm nhn trung tnh; nh th thch c ni kh ca s l thuc vo nhng hnh ng nhim v phin no chn ny. Qua m chng ta thy c l lc no ngi ta cng b mtdng kh no eo ui khi cn tn ti trong vng sinh t.


38/251

V y, ti xin chm dt phn ging ngha mt cch s lc v Kh .

Ghi ch

[1] l kh nng nhn thy, phn bit ngoi cnh.

[2] l mt thc t thc c s tn ti ca chnh n.

[3] prama, skrt.; Hn gi l lng ().

[4] m ch vic tha nhn mt ci ng.

[5] xem li phn Cc im trng yu ca phng php nghin cu trn c slun l, chng I.

[6] savti, skrt.; conventional, engl.

[7] ; Tam hu; Vn hu (): tr hu t c sau khi nghe; T hu(): Tr hu t c bng t duy chnh chn; Tu hu (): tr hu tc khi tu tp thin nh.

[8] xem li phn Cc im trng yu ca phng php nghin cu trn c slun l.

[9] cng gi: Gio Ch B H; ting xng h tn knh ca ngi chu u,M dnh cho t-li Lt-ma, c dch t ch His (Your) Holiness (cng: Seine Heiligkeit).

[10] anuttarayogatantra, skrt.

[11];sammitya, skrt.

[12] cng gi l Nht v un.

[13] cng gi l hu tham, hu i (,)

[14],; tam gii, tam hu; triloka, skrt.;

[15] naivasajnasajnantya, skrt.

[16] mt cch gi khc ca loi a-tu-la (asura, skrt.).


39/251

[17] science fiction, engl.

[18]; chn hin lng.

[19] Duyn () y c ngha l: dnh lu, vng mc, rng buc. Tm

thc ca con ngi dnh mc vo mi cnh gii, mi trng, nh nhn thcphi nng vo sc cnh mi nhn thy... Do vy nn gi tm thc l nngduyn ( ), cnh thc l s duyn ( ). (T Pht Hc Hn Vit);cng c ngha nng nh, da vo ci khc, mt im nng ta ca mtvt khc. Thng thng, hai ch duyn v nhn u c th hiu lnguyn nhn, iu kin nhng v t-li Lt-ma trnh by mt vn nhnthc kh hiu vi nhng chi tit cn phi c phn bit r rng nn dchgi phi tn trng, dng thut ng thay v dch thot .

[20] ; s duyn l cnh c tm thc nhn ra, l i tng ca nhnthc, l php s tri.

[21] tm thc nhn ra cnh, i tng c gi l nng duyn.

[22] ; nng tc nhn, ngha l nguyn nhn c kh nng to tc,nguyn nhn c bn.

[23] ; l duyn vi kh nng lm cho cc php ln mnh ln; cnggi l Tng thng duyn ()

[24]; l duyn trc tip (v gin) xy ra trc mt nhn thc.

[25] ; t i chng, bao gm: gi (phong), nc (thy), la (ha),t (th); nu k thm h khng vo th l nm yu t.

[26] dng dim.

[27]; guhyasamjatantra, skrt.

[28] con mt siu vit c th nhn thy c chng sinh trong nhng cikhc nhau. Gi l Thin nhn thng v cc v trong ci thin cng c khnng ny.

[29]; klacakra, skrt.

[30]; nng tc nhn; upadanahetu, skrt.


40/251

[31] t sinh: ha, thai, non v thp sinh. Ha sinh l mt cch sinh c tobi nghip lc, l cch sinh trong cc ci tri, a ngc v cc th gii vami c hnh thnh.

[i] thal 'gyur pa, prsa gika, ,.

[ii]'phags pa, yan,. Danh t ny c dng ch nhng ngi tKin o. Ni y, hnh gi ln u trc gic Tnh khng.

[iii] rigs, gotra,.

[iv] zag bca kyi las, ssravakarma,.

[v] nyon mongs, klea,.

[vi] IX. 41 ab.

[vii] mngon pa kun ptus, abhidharmasamuccaya, ; cngc gi l i tha a-t-t-ma tp lun (mahynbhidharmasamuccaya).Cch trnh by c tm thy u chng Nhip quyt trch. Xem thmtrang 59 ca bn dch Php ng ca Walpola Rahula: La compendium de la

super-doctrine (philosophie) (Abhidharma) d'Asanga (Paris: cole Franaised'Extrme-Orient, 1971; ti bn 1980). Nguyn bn Sanskrit ca P. Pradhan:Abhidharma Samuccaya (Santiniketan: Visva-bharati, 1950) v ca N. Tatia:Abhidharmasamuccayabh yam, Tibetan-Sanskrit Works Series, No. 17 (Patna: K. B. Jayaswal Research Institute, Jayaswal Reasearch Institute,1976).

[viii] nam kha' mtha 'yas, knantya,.

[ix] rnam shes mtha 'yas, vijnnantya,.

[x] ci yang med, ki caya, .

[xi] srid rtse, bhavgra,.

[xii] rgyal chen rigs bzhi, cturmahrjakyika,.


41/251

[xiii] sum cu rtsa gsum, trayatri a, ,.

[xiv] 'thab bral, yma,.

[xv] dga' ldan, tu ita, .

[xvi] 'phrul dga', nirm arati, .

[xvii] gzhan 'phrul dbang byed, paranirmitavaavartin,.

[xviii] Xem thm v nhng ci thin trong Gampopa (Guenther Herbert dchv xut bn) Juwelenschmuck der Geistigen Befreiung. Mnchen: EugenDiederichs Verlag, 1989; v nhng li ging ca Lati Rinpoche trong: LatiRinbochay, Denma Loch Ribochay, Leah Zahler, Jeffrey Hopkins,Meditative States in Tibetan Buddhism (London: Wisdom Publications,1983), trang 23-47.

[xix] chos mngon pa'i mdzod, abhidharmakoa, ;chng III. Bn dch Php ng ca Louis de La Valle Poussin, L'Abhi-dharmakoa de Vasubandhu (Paris: Geuthner, 1923-31). Bn Sanskrit: Abhi-dharmakoa & Bh ya of crya Vasubandhu with Sphutrtha Commentary of crya Yasomitra, Swami Dwarikadas Shastri (xut bn), BauddhaBharati Series no. 5, (Banaras: Bauddha Bharati, 1970).

[xx] lag na rdo rje dbang bskur ba'i rgyud chen mo,vajrap yabhi ekamahtantra.

[xxi] dmigs rkyen, lambanapratyya,.

[xxii] nyer len gyi rgyu, upadanahetu,.

[xxiii] bdag rkyen, adhipatipratyya,.

[xxiv] de ma dag rkyen, anantaryapratyya,.

[xxv] Mt cch trnh by ngn v cc cch ti sinh trong: John Avedon,Interwiew mit dem Dalai Lama (Mnchen: Christine Hasenzahl, 1982).

[xxvi] 'das log.


42/251

[xxvii] dch st ngha: Gii thot bng cch lng nghe trong trung hu (bardo thos grol).

---o0o---

Chng 3. Kha cnh tm l ca vng sinh tVn p

Hi: Ai chu kh nu cc hin tng u khng c t tnh nhngkh li hin tht?

p: Cu hi ny xut pht t mt cch hiu khng trn vn l V ngkhng phi l s vng mt ca tn ti[1] ni chung, m l s vng mt ca

tn ti trn c s t tnh.[2] Chng ta s ni r hn v ti ny khi bnhlun v im tranh chp gia hai trng phi Duy thc v Trung qun cngnh nhng im tranh lun gia cc chi phi trong tng Trung qun. Trong, phi C duyn b nhng trng phi khc cng kch l ch trng mtquan im h v. Nhng, cc v lun s ca phi C duyn phn bc li chtrch ny v chng minh cho ngi khc thy rng, [khc vi nhng trng

phi khc] h phn bit gia tn ti v tn ti trn c s t tnh [v ch phnhn trng thi tn ti trn c s t tnh]. H bo rng, quan im h idin khng phi l ch ngha h v, bi v h xc nhn nguyn l duyn khica tt c hin hu v s tn ti ca chng.

Hi: Ngi c th nh ngha Thc gip chng ti?

p: nh ngha ca thc l trong sng v tr hu nhn thc; nhng svic ny khng phi d hiu. Nhng trong mi trng hp, ngi ta c thni l thc khng phi l mt ci g thuc v thn th vt cht. N chngc hnh dng cng nh mu sc. N trng khng tng t nh khng gian,mt khng gian hin hin khi vng bng cc vt chng ngi, nm gi. ctnh ca thc l r rng, chiu sng v n c kh nng nhn thc c mii tng m n tip xc bng cch phn chiu li hnh thi ca i tng. Nhng thc li c nhng tnh cht c th vt qua mi ngn ng din

by: Ch khi no m ngi ta xoay tm vo trong, dn dn lm quen vi thc c mt cm nhn v nhng c tnh ca n th mi bit r tht n l g.

Khi mt thc khng chm trn i tng, kh nng nhn thc cnh vt can ch trong dng tim ti. V d nh khi thc khng chm xc vi nhng

bng hoa trc mt ti th cng chng c thc no ng thi c hnh


43/251

thnh nhn ra nhng bng hoa ny; nhng d vy, kh nng nhn thcnhng bng hoa ny vn cn . Nu thc tip xc vi mt i tng th itng ny c thc nhn ra qua qu trnh i tng phng ri ngoi hnhca n vo thc. Ch c trng phi theo i t-b-sa lun gi quan im lthc nhn din i tng trc tip nh n l, khng phi mt s nhn dinqua mt hnh thi bn ngoi. Cc h thng cao cp hn li bo rng, thcnhn thc c i tng qua ngoi hnh ca i tng to thnh. V vym nn nghin cu th xem thc ca chng ta nhn thy g: bng hoa hinhin hay ch l hnh thi ca n, ngha l ci phn chiu ca bng hoa. Nusuy ngh theo cch th hai th chng ta rt gn vi quan im ca tng Duythc. Theo trng phi ny th s nhn thc mt i tng c hnh thnh

bi v c nhng chng t trong tm thc ca chng ta c khi ng; vvy m theo trng phi ny, nhng i tng nhn thc khng phi lnhng tht th khc bit vi tm thc ang nhn thc trn phng din

bn cht. Trn mt bnh din no th hu nh mi ngi chng ta u cmt th gii ring bit. Cc nh khoa hc hin i cng nghin cu bng

phng php tng t nh trn xem thc nhn thy mt i tng tht haych thy c mt nh ca n, mt nh c phn chiu nhng t bo di,ngn trong cp mt ca chng ta. Trong mi quan h ny th cng l mtvic hay, nu chng ta suy ngh v bnh m mu, mt cn bnh xut pht tnhng bin c trong nhng ng dy thn kinh, lm thay i kh nngnhn thc cnh vt.

Bn tnh trong sng v nhn thc ca tm c biu hin r hn trong thiim tip xc i tng, khi mt khi nim phn bit i tng nh tt,xu... cha dy ln. Trong lc ny, tm thc mt mt bc ra khi trngthi tim tng, nhng mt khc th li cha trong trng thi khi nim. yl giai on ca nhn thc trong sng, chn chnh. Trong h thng i vinmn,[i] ngi ta cho rng, bn tnh ca tm thc c th c nhn din ngaylc ny. Nhng khi t c kinh nghim ny ln u, ngi ta khng ckh nng duy tr n trong mt thi gian di.

Nu chng ta nghin cu k s nhn thc bn tnh tuyt i ca cc hin

tng v t t cu hi l tm thc xc nh c nhng g th chng ta phini rng, tm thc chng nhn thc g khc hn l xc nh s vng mt camt cch tn ti trn c s t tnh. Nhng, khi ni v phng php thinnh tinh thm, chuyn ch vo bn tnh tuyt i ca cc hin tng thchng ta phi ni l mt hnh gi s c phi tip tc tp trung vo bn tnhtrong sng v nhn thc ca tm thc mt tm thc nhn thc c bn


44/251

tnh tuyt i ca s vt. S tnh gic tp trung vn phi c xoay vo tm.im ny chng ta s bn lun r hn sau ny.

Hi: Chng ti phi lm th no thy hoc nhn thc c vngsinh t?

p: Kh c th. Thn th chng ta c hnh thnh da trn c snhng nhm thn tm, b nh hng bi nhng hnh ng nhim v phinno. Chng li to c s cho kh no hin hnh v chnh l vng sinh t. nhn thc c s hin din ca n, ngi ta phi hiu c v sao mnhng nhm thn tm bt ngun t nhng hnh ng trc y li l yu tto kh. Thm vo , ngi ta phi hiu v sao nhng hnh ng nhimv phin no xut hin, phi hiu mt lin tc thng nht th ca nhngnhn t nhim tn ti nh th no. Nu mun chng minh s tn ti ca

vng sinh t trn phng din lun l, ngi ta phi a ra nhng nguynnhn v phi a bng chng mi lun c l: hnh ng nhim v phinno ni chung l tn ti; gia chng v tm thc, kinh nghim au kh, vuisng ca chng ta c mt mi lin h; c mt tm thc v thy vi mt ctnh lin tc, tip tc t cuc sng ny qua cuc sng khc; cc nhm thntm c to bi nhng hnh ng nhim v phin no vi lin tcthng nht th ca chng, bc t cuc sng ny sang mt cuc sng khckhng gin on mt mt mang tnh cht kh, mt khc li to iu kincho kh c xut hin v gin; v ngun gc ca tt c nhng g nu trn lmt nhn thc in o v bn tnh ca cc hin tng.

Nhng khi chng minh c l ngun gc ca cc php, cc hin tng nhng hin tng hon ton b thng tr bi phin no chnh l mttm thc in o th ngi ta c th hiu rng, khi n c tiu dit thnhng phin no cng c on dit theo bi v chng nng vo chnh citm in o ny m xut hin. Phin no c on dit th nhng hnhng nhim h thuc cng c on dit theo. Hnh ng nhim con dit th vng sinh t cng chm dt. Mi hai nhn duyn[ii] c thc chin thng bng phng php nu trn. Ch bng cch tng hp

nhng nhn thc ring l nh vy ngi ta mi bit chc chn v bn tnhca qu trnh ny, c gi l vng sinh t; y khng phi l mt s kinc th gii thch trong mt ln mt.

Hi: C cn thit l phi bit tt c, hoc ch l mt trong nhng biphn tch, ging gii gn nh phc tp v cng v nhng quan im trit l


45/251

khc nhau nu ngi ta gi mt cuc sng tnh gic, gi lng t bi ivi tt c chng sinh?

p: Loi hu tnh c v s cn c v khuynh hng khc nhau. Tytheo m chng ta c hai cch thuyt ging dn dt chng. Mt tronghai cch l nhng bi thuyt php cng khai do chnh c Pht thc hinv nhng bi ging tng qut ca Su bo trang ca th gii: Loi thuytging ny rt a dng v phc tp bi v c rt nhiu ngi nghe vi nhngkh nng, s thch khc nhau. Ngc li, c nhng phng php dy trctip c nhng ngi thnh tu cao ng dng. Cc v p dng phng

php ny dy nhng chng sinh c bit, trong nhng thi im c bitm khng vng mc vo nhng im phc tp nu trn.

Tng truyn rng, mt hc gi uyn thm trit hc mt ln n mun tranh

lun vi i du-gi s Mt-lc-nht-ba[3] v Lun l v Nhn thc hc. ngta mun lun gii nhng ti nh lun c chnh xc, mu thun vtng ng, hin tng cha c xc nh. Mt-lc-nht-ba ch tr ling ta gin n: Ti chng bit g v lun l v nhn thc. Nhng ti bit:Tm ca trit gia ny c phin no trn ln, l du hiu ca hiu qu; ngta c quan nim mu thun vi Pht php, l du hiu mu thun v

Ngi nhn bn ngoi nh mt tu s, nhng trong thm tm khng phi ttnhin l mt tu s, iu ny chnh l hin tng cha c xc nh. Nhngngi nh Mt-lc-nht-ba hp th c nhng bi hc chn chnh:

Nguyn vng gii thot ra khi vng sinh t tht s, hnh ng li tha v tr

hu mt loi tr hu nhn thc c Tnh khng theo h phi C duyn.

Mt ln n, mt con qu tm cch hi Mt-lc-nht-ba. Sau mt cuc i pdi dng, Mt-lc-nht-ba cui cng bo n: Theo phng din tuyt ith ngay c Pht cng chng tn ti trn c s t tnh, ng ni chi n mtchng ngi nh ngi! Php ca Pht khng tn ti trn c s t tnh, tng-gi khng tn ti trn c s t tnh. y l chn l tuyt i. Nhng, v lu n tm thc [cha thnh t] ca cc v t nn Pht cng bo rng, nhnvi mt tm thc bnh thng th tt c u tn ti. Mt-lc-nht-ba trnh

by chnh xc ci nhn tuyt i, trng hp vi quan im ca phi Cduyn. Nhng ngi nh Mt-lc-nht-ba khng cn n nhng lungii phc tp v nhng vn siu hnh; h hiu r ngha cn bn. Nhvy ri.

Nu qu v bc vo mt ca hng bch ha thn qu, qu v s tm thytt c nhng g c bn, cn thit nui sng mc d kh nng chn la b


46/251

hn ch. Nu qu v n mt siu th cc i ti thnh ph New York th stm thy rt nhiu mn hng khc nhau, nhng nhn theo phng din nhucu cn thit th n khng khc ca hng bch ha ti lng qu. Nhng cmt s khc bit: trong siu th, ngi ta c nhiu hng chn la.

Hi: Ngi ta c th t gii thot nu khng tha nhn nhn sinhquan c bit ca Pht gio v nhng ci, s ti sinh v nhng im tngt?

p: Ti thng ni: Nu ngi ta sng mt cuc sng minh trit thn s em n mt hiu qu tt p; ngay c trng hp khng ch tm ns ti sinh cho lm. Ngi ta s tch t nhn duyn cho mt s pht trin tt,mt nng lc di do. Tt nhin l nhng vic nu trn u l nhng vic lich.

Mc d khng bit c tt c nhng ngi ta vn c th tin trin trn tmo. Ch cn ni s l khng th no bit tt c nhng g c th bit c khingi ta cha tr thnh mt Nht thit tr gi. Chng ta c th tr thnh mtPht-, c th tin bc trn tm o mc d cha t hiu bit trn vn.

Hi: Th no l tm thc hng o?

p: Mt o hoc mt c xe mang ngha ca phng tin dichuyn. Nu chng ta ni n mt tm thc hng o th khng nn hiu

l mt con ng cao tc dn n Pht qu. Pht qu t c bngnhng bc pht trin ca tm. V vy m danh t tm hng o ch vonhng yu t tm thc hu ch. Trong trng hp ca nhng cp bc tu tpcao siu, ngi ta thnh thong c nhc n nhng o vi ngha thcht; nhng o y c lin h n nhng lung chn kh vi t ni ti,chng c lin can g n con ng t ni ny sang ni khc.

Hi: Th no l Nh nguyn khi ngi ta nhc n mt Tm thcbn lai bt nh?

p: C nhiu loi trnh hin nh nguyn.[4] Trnh hin ca nhnghin tng trn phng din th tc[5] l mt loi. Mt loi khc l trnhhin ca ch v khch th nh hai tht th cch bit nhau. Mt loi khc ltrnh hin ca mt khi nim. Li mt loi khc na l trnh hin ca tn titrn c s t tnh. Trong lc thin qun tinh t Tnh khng th chng c trnhhin ca nhng hin tng tp tc, chng c s xut hin ca ch v khchth nh hai tht th cch bit nhau m cng chng c trnh hin ca khi


47/251

nim cng nh trnh hin ca tn ti c s t tnh. Nhng, trong kha cnhnhn thc c tnh a dng ca cc hin tng th tc, tm thc ton trca mt v Pht li tng h vi mt trnh hin nh nguyn.[6] Nhn theo

phng din ca mt v Pht th Pht khng c cch nhn sai lm, cho rngch v khch th l hai n v tht th cch bit; tuy nhin, theo nhngtrng phi vi quan nim l cc php bn ngoi tht c th Pht ng l cmt li nhn nh nguyn vi ch th v khch th cch bit. Nhng, trongmi trng hp, Pht khng c li nhn nh nguyn xut pht t mt tmtrng nhim, v nu nh th th Ngi khng th no ng thi nhn thcc c hai s tht s tht qui c v chn l tuyt i.

C nhiu quan nim khc nhau trong gii hc gi v cch nhn thc cc hintng th tc ca mt tm thc Pht. Nu ni v cch nhn thc ca mt vPht th ngi ta phi phn bit gia cch nhn thc nhng hin tng theo

li nhn ca Ngi v cch nhn thc ca Ngi qua cch trnh hin ca nhnghin tng di mt chng sinh. Mt v d: Khi mt ngi m mu thut licch nhn thc ca mnh cho mt ngi khc bnh thng khng m mu,th ngi bnh thng ny khng th no ni v cch nhn thc ca mtngi m mu theo quan im ca chnh mnh m ch c th ni l nhnghin tng trnh hin nh th no di mt mt ngi m mu. y, mtnhn thc c hnh thnh khng qua mt cm gic trc tip m phi davo nhn thc ca mt ngi khc. S trnh hin ca tn ti c s t tnhcng tng t nh vy. Nhn chung th trnh hin tn ti trn c s t tnh lc, l tn ti, v bi v bit tt c nhng g tn ti nn c Pht cng phinhn bit s trnh hin tn ti trn c s t tnh. Nhng bi v siu vit vtn dit trnh hin tn ti trn c s t tnh trong tm thc nn Pht ch cth nhn thc trnh hin tn ti trn c s t tnh qua li nhn thc ca ngikhc, ca phm phu cha khc phc c chng.

Hi: Th no l s khc bit gia B-, Nit-bn v Bt-nit-bn?[7]

p: Chng ta s ni v vn ny sau, nhng ti mun ni ngn gnvi li. C s khc bit gia trng phi Thanh vn (Kinh lng b, i-t-

b-sa b) v cc h thng cao cp khc (Trung qun, Duy thc) v cch thchin nit-bn. Theo cc trng phi Thanh vn th Pht mi tht s thnho di gc cy b- ti Gic Thnh;[8] trc Ngi vn l mt hutnh bnh thng. Theo h th Pht cng cha chinh phc c tt c bnloi ma[9] khi t b- ti Gic Thnh.


48/251

lun gii vn ny, chng ta cn phi nhn bit bn loi ma. Con mau tin l Un ma, tc l ma ca nhng nhm thn tm (un) c hnhthnh bi nhng hnh ng nhim v phin no. Cc nhm thn tm nyc gi l ma, bi v chng to c bn cho kh hin hnh, qu tht ltha d. Loi ma th hai l phin no Phin no ma , c gi nh vyl v chng chnh l ng c to kh. Con ma th ba l ci cht, T ma, lci cht ngoi mun, c gi l ma v ni kh chnh trong cuc i cachng ta l ci cht. Loi ma th t c gi l Thin t ma[10] [st nghal con ca tri]. Chng l nhng loi ma c tnh lm ri lon tm thc canhng tu s mun on tr ba loi ma u tin. Nhng loi qu vi cp sngtrn u c th thuc vo loi ma ny!

Pht t gic ng di gc b- trong bui sm mai. Trong m trc,Ngi hng phc c loi thin t ma. Khi t gic ng lc sao mai va mc

th Ngi hng phc c loi ma phin no. Tuy nhin, theo quan nimca cc trng phi Thanh vn th Ngi vn cha chin thng c un mav t ma. Trng hp ny mi tht s xy ra khi Ngi nhp i nit-bn tiCu-thi-na.[11] T ta c th suy ra: cc h thng trn cho rng, thn xcca Pht tht s chu ng kh au.

Theo h thng ca h th lin tc thng nht th ca cc nhm thn tm caPht chm dt ngay khi Ngi thc hin V d nit-bn[iii] i nit-bn.Theo quan im ca h th tm thc ca Pht mt mt gic ng vin mn,nhng mt khc th li hon ton tch dit. Pht chng cn l tm thc na.

Ngi ta d cho l hc thuyt nh trn lm ngi mt can m, mt cmhng. Ti thy c mt thc sinh hot linh ng hp l hn l hon ton dit. Nhng y l li gii tng ng ca hng Thanh vn.

Trong cc tr tc ca mnh, T Th li trnh by mt cch khc. Theo thtt c nhng thnh qu ca Pht Thch-ca bt u t lc ri cung triu-sut[iv] trc lc xut sinh trong ci ny l s din by nhng hotng cu ca mt v Pht. Ngi t gic ng trc y, by gi gingsinh vo ci ny m ng dn n gic ng. Tht s th Ngi hon tt

con ng gic ng trc nhiu kip. Ngi trnh by Mi hai hnhng[12] cao thng ca mt Pht- ti n khng phi v mc chgic ng cho chnh mnh m v li ch ca chng t, h c th nhn

bit c gic ng c th t c bng mt con ng mi. Theo thPht Thch-ca thuc vo chng loi ng ha thn,[v] vn xut pht t mtthn khc c gi l Bo thn[13][vi] vi mt lin tc thng nht th vnhhng. iu quan trng cn c phn bit l tht th[14] ca thn ny l v


49/251

thng nhng lin tc thng nht th ca n th li trng tn. Bo thn lixut pht t Php thn[vii] ca mt v Pht. Chng c gi l Ba thn[15]Pht, c trnh by trong i tha.

Theo gio l ca nhng trng phi i tha th c Pht hng phcc tt c bn loi ma, dng th cng nh dng vi t ca chng khi t b- trc y nhiu kip. Vn nit-bn th chng ta s lun gii sau.

Ngun gc ca kh

Hm qua, chng ta lun bn v kh v by gi s ni v ngun gc cakh. Trng hp kh khng phi lc no cng xut hin v xut hin khpni, m ch thnh thong xut pht v xut pht mt vi ni, chng t rng,kh phi xut pht t nguyn nhn. Ngi ta c th trnh by trn phng

din lun l l: kh c nguyn nhn v n xut hin c thi im. Nu khxut hin khng c nguyn nhn th n khng bao gi, hoc lc no cngtn ti.

V kh c nguyn nhn nn ta phi tm hiu nguyn nhn l g. Trong cc hthng trit l Pht gio, ngi ta quan nim rng, hnh ng nhim v

phin no l nguyn nhn. Trong cc h thng ngoi o ti n , ngi tac nhiu quan im v l do ca kh. Tng qut th ngi ta c th sp xpnhng h thng trit l ngoi o ny vo nm h thng chnh v trong sny th hai trng phi S lun[16] v K-na[17] c xem l quan trng

nht. Phi S lun lit k hai mi lm chng loi ca i tng hiu bit.Chng bao hm tt c nhng g tn ti. H tin vo mt bn tnh[viii] cng c gi l nguyn tc c bn chung,[ix] c xem l mt nguynnhn chnh ca kh cng nh lc, v ci cm nhn chng c gi l mtThn ng.[x] H bo rng, con ng g

Documents

Nhap Trung Dao Cuong Yeu - Duc Dat Lai Lat Ma - Chan Nguyen Dich