Kwartalnik Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu ISSN: 2083-1757 Styczeń - Czerwiec 2014

Temat numeru: NIEBEZPIECZNE ODPADY MEDYCZNE.JAK ODPOWIEDNIO SIĘZ NIMI OBCHODZIĆ?

Ochrona ptaków wodno-błotnych - pierwszy tak duży i kompleksowy projekt w województwie

STR. 12

STR. 4

STR. 28

ABC limnologii

w Funce - jak młodzież

poznaje jeziora

2

2014

Spis treści

4 / Odpady pod specjalnym nadzorem - rozmowa z Piotrem Muzyczukiem Dyrektorem ds. Logistyki w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Medycznych w Bydgoszczy

9 / Ponad 35 milionów złotych na kompleks unieszkodliwiania odpadów - w Sulnówku już rozpoczęto budowę

12 / Razem dla ochrony ptaków wodno-błotnych i Natury 2000 w kujawsko-pomorskim - działania na rzecz poprawy warunków siedlisk ptaków

16 / 12 milionów dla Sępólna Krajeńskiego - Zakład Gospodarki Komunalnej z unijnym dofinansowaniem

18 / Kształtuje nas środowisko - czy zieleń w mieście jest konieczna?

Redaktor naczelna: Karolina SzymańskaZespół redakcyjny: Tomasz Jarosz, Monika Pawłowicz

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Wydawca: WFOŚiGW w Toruniu www.wfosigw.torun.plSkład i opracowanie graficzne: Łukasz DramińskiDruk: Drukarnia "MARFIX", Włocławek

20 / Od czerwca zapraszamy do nowej siedziby - zabytkowy budynek odzyskał swoją dawną świetność

23 / MPWiK we Włocławku zaprosiło Zwiedzających - Dni Otwarte Funduszy Europejskich

24 / Roślinność twierdzy jako element zieleni miejskiej Torunia

26 / INTEGRATOR - Polski pomysł na ciepło z różnych źródeł

28 / ABC limnologii w Funce - Edukacja ekologiczna w praktyce

31 / Kalendarium najważniejszych wydarzeń z życia WFOŚiGW w Toruniu

3

2014

Zmieniamy się. Nie, nie jest to nagłe olśnienie, a bardziej refleksja nad otaczającą nas rzeczy-wistością. To, że zmieniamy się my sami, gdzieś w  środku, wiemy wszyscy. Czasem jest to dla

nas oczywiste, czasem zostaje dostrzeżone po czasie … kiedy nagle zdajemy sobie sprawę, że przecież wcze-śniej taki pomysł nie przyszedłby nam do głowy. Zmiany w sobie z pewnością jednak dostrzegamy, odnotowujemy i przyglądamy się im z uwagą. Czy z taką samą wrażliwo-ścią jesteśmy czuli na otaczający nas świat i zachodzące w nim rewolucje? Czy docierają one do nas z taką samą wyrazistością? Czy zdajemy sobie sprawę z tego, że sie-dzimy w pociągu pospiesznym zmian, do którego wsiedli-śmy 25 lat temu? Tylko i aż 25 lat temu. Zmieniliśmy się razem z tą naszą Polską nie do poznania. Zmieniła się nam gospodarka, władza, styl życia. Polska nabrała swobód, a wraz z nimi kolorów. Zaczęliśmy przyglądać się krajowi bardziej po gospodarsku, bo w końcu mieliśmy wpływ – wpływ na to co się dzieje. Ogromny przełom nastąpił także w ochronie środowiska - dziedzinie z oczywistych wzglę-dów Wojewódzkiemu Funduszowi bardzo bliskiej. To wła-śnie podczas obrad Okrągłego Stołu położono nacisk na istotę działania w tym zakresie. Wówczas powstał również pomysł powołania do życia instytucji finansujących prośro-dowiskowe inwestycje. Musimy zdać sobie sprawę, że od

tego czasu, w dziedzinie ochrony środowiska wykonaliśmy krok milowy. Już nie jesteśmy jednym z najbardziej zanie-czyszczonych krajów w  Europie. Inwestujemy w ochro-nę środowiska i stajemy się świadomi dziedzictwa, które mamy. Oczyszczamy jeziora i rzeki, budujemy tysiące kilo-metrów kanalizacji, odnawiamy drzewostan, dbamy o eko-logię w przemyśle. W ubiegłym roku zabraliśmy się też za trudną i najbardziej zaniedbaną gałąź jaką jest gospodarka odpadami. Powoli dostrzegamy wartość zrównoważone-go rozwoju. Jest lepiej, ale nadal wiele do zrobienia przed nami, bo jednak nową Szwecją Europy jeszcze się nie stali-śmy. Jesteśmy na dobrej drodze do zmian i tak trzymajmy. Zmiany nigdy nie są łatwe, ale warto próbować. Tym bar-dziej, że ich efekty po 25 latach są namacalne.

Po dość optymistycznym wstępie zapraszam do lektury Eko-misji. W tym numerze echa prośrodowiskowych zmian są wyjątkowo widoczne.

Emilia Kawka-Patek Prezes Zarządu

Szanowni Państwo,

4

2014

Odpady pod specjalnym nadzorem

Autor: Monika Pawłowicz, Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

Odpady wytwarzane w placówkach medycznych i weterynaryjnych wymagają specjalnego traktowania, gdyż znaczna ich część skażona jest różnego rodzaju chorobotwórczymi mikroorganizmami. Wielu twierdzi, że wyłącznie spalanie jest w stanie je unieszkodliwić. Na temat zalet i korzyści wynikających z tej metody, a także systemu utylizacji odpadów niebezpiecznych w województwie rozmawialiśmy z Piotrem Muzyczukiem Dyrektorem ds. Logistyki w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Medycznych w Bydgoszczy.

Jak obecnie wygląda system gospodaro-wania odpadami medycznymi na terenie województwa?

Piotr Muzyczuk: Aktualnie na terenie województwa funkcjonują 2 instalacje ter-micznego przekształcania niebezpiecznych odpadów medycznych i weterynaryjnych. Z uwagi na to, że system pozyskiwania od-padów polega w dużej mierze na organizo-waniu przetargów przez placówki ochrony zdrowia często, ze względów ekonomicz-nych, wybierane są firmy, które mają swoje instalacje poza granicami województwa.

Według Rozporządzenia Ministra Zdrowia odpady medyczne należy zbierać w miej-scu ich powstawania, uwzględniając przy tym ich właściwości oraz sposób, w jaki powinny zostać unieszkodliwione lub pod-dane odzyskowi. W przypadku wytworzenia ich poza miejscem możliwym do zbierania, osoba udzielająca świadczeń zdrowotnych (wytwórca odpadów), powinien je usunąć i przekazać w odpowiednie miejsce, zacho-wując przy tym szczególną ostrożność. Co ważne, zgodnie z artykułem 23 ustawy o od-padach, zakazane jest zbieranie zakaźnych odpadów medycznych poza miejscem ich

wytworzenia. Jest to dopuszczalne jedynie w sytuacji, kiedy wytworzenie odpadów nastąpiło w wyniku świadczenia usług me-dycznych na wezwanie. Wówczas wytwórca jest zobowiązany dostarczyć je bezzwłocz-nie do pomieszczeń przystosowanych do magazynowania tego typu odpadów.

Czy spalarnie są najlepszym rozwiązaniem dla unieszkodliwienia odpadów medycz-nych?

Z dokumentów referencyjnych komisji eu-ropejskiej w sprawie postępowania z odpa-dami wynika, że termiczne przekształcanie (spalanie) to najbardziej skuteczna metoda zniszczenia zakażonych odpadów medycz-nych, w których około 90 % to bakterie, wi-rusy i inne związki, mogące być szkodliwe dla ludzi, zwierząt i środowiska.

Zgodnie z obowiązującym prawem prze-kształcanie odpadów polega na ich odzysku lub unieszkodliwieniu wraz z czynnościami poprzedzającymi. Odzysk to przekształce-nie odpadu na drodze procesów termicz-nych, mający na celu wytworzenie energii. Unieszkodliwianie zaś to zespół czynności sprawiających, że odpad medyczny staje

się bezpieczny dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska naturalnego.

Niepodważalnie najważniejszą cechą ter-micznego przekształcania jest pozbycie się 100% właściwości zakaźnych odpadów. Tem-peratury prowadzonych procesów są na tyle wysokie, że gwarantują zniszczenie wszyst-kich mikroorganizmów chorobotwórczych.

Ponadto zachodzi znacząca redukcja masy i objętości odpadu w granicach 80-90%. Dla porównania w przypadku metody autokla-wowania redukcja masy i objętości waha się w granicach 40-60 % pierwotnej objętości.

Większość instalacji termicznego prze-kształcania odpadów medycznych pracuje w ruchu ciągłym. Taki system pracy pozwala na dobranie odpowiednich parametrów pro-cesu i kontrolę zanieczyszczeń. Co więcej otrzymuje się w znacznym stopniu powta-rzalność jakości produktu końcowego – żu-żel jest w pełni sterylny, więc może zostać wykorzystany gospodarczo.

Systemowe unieszkodliwianie odpadów medycznych i weterynaryjnych poprzez ter-miczne przekształcanie w pełni likwiduje zagrożenia epidemiologiczne, które mogą występować przy stosowaniu innych metod.

5

2014

1. UrządzeNIe (ŚlUza) ładOWaNIe OdpadóW2. WózeK pOpIOłU3. KOmOra zGazOWaNIa4. KOmOra TermOreaKTOra5. KOmIN aWaryjNy6. NOWy WymIeNNIK CIepła7. FIlTr TKaNINOWy8. WeNTylaTOr WyCIąGOWy9. KOmIN10. mONITOrING SpalIN11. SOrBeNT12. aUTOmaTyCzNe OdpOpIelaNIe13. pOmIeSzCzeNIe pOpIOłU14. palNIKI OlejOWO-GazOWe15. NOWy FIlTr TKaNINOWy

Wymienione przez Pana korzyści przeko-nują o celowości takiego sposobu utyliza-cji odpadów medycznych. Czy coś jeszcze przemawia na korzyść tej metody?

Tak naprawdę nie wspomniałem o war-tości dodanej tego procesu – o możliwości uzyskania energii cieplnej, dzięki czemu oszczędza się znaczne ilości konwencjonal-nych źródeł energii, a także zmniejsza się emisję zanieczyszczeń, związaną z wytwa-rzaniem ciepła w taki sposób. Generowa-nie energii cieplnej na drodze przemiany termicznej materiału odpadowego zwane jest „procesem recyklingu energii”. Należy podkreślić, że w  przypadku przekształca-nia odpadów medycznych priorytetem jest przetworzenie ich do postaci uznanej za bezpieczną dla ludzi i środowiska – efek-tywność energetyczna i ekonomiczna staje się celem drugorzędnym. Niektóre zakłady zajmujące się unieszkodliwianiem odpadów korzystają z technologii, które nie posiada-

ją układów wykorzystujących generowane ciepło. Taka sytuacja zdarza się w miej-scach, które oddalone są od dużych skupisk ludzi, co naturalnie wiąże się z utrudnie-niami w zagospodarowaniu odzyskiwanej energii. Wykorzystanie jej tylko w celu za-spokojenia potrzeb własnych zakładu cza-sami nie jest współmierne z jej wytworzoną ilością. Prowadzenie procesu recyklingu energii jest w takim przypadku po prostu nieopłacalne, natomiast w każdym innym – zdecydowanie korzystne. Warto więc pro-jektować, budować i eksploatować takie instalacje do termicznego przekształcenia odpadów medycznych, które oprócz sku-tecznego ich unieszkodliwienia, są również wysokoefektywne pod względem odzysku ciepła. Wytworzona energia, może być bo-wiem wykorzystana na potrzeby grzewcze pomieszczeń, do podgrzewania wody użyt-kowej, a także w celach technologicznych do zasilania nagrzewnic central wentylacyj-nych. Skutkuje to ogromnymi oszczędno-ściami z  tytułu zmniejszenia zużycia paliw tradycyjnych. Przyjęto, że z 1 kg przekształ-canych odpadów uzyskuje się 10 kg nasy-

conej pary. Po przeprowadzeniu rozbudo-wy ZUOM będzie zastosowany adsorber do przetwarzania pary technologicznej, odzy-skanej w procesie spalania, w wodę lodową do zasilania klimatyzacji funkcjonującego w pobliżu najnowocześniejszego w kraju Za-kładu Medycyny Nuklearnej.

Termiczne przekształcanie odpadów me-dycznych, analizowane pod kątem odzysku energii, rozpatrywać można więc w trzech aspektach: energetycznym, ekologicznym oraz ekonomicznym.

Czy dopuszczalne jest utylizowanie odpa-dów także w inny sposób?

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w spra-wie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych przewiduje również takie sposoby jak:

autoklawowanie (D9); dezynfekcja termiczna (D9); działanie mikrofalami (D9); obróbka fizyczno-chemiczna inna

niż wymieniona powyżej (D9).

KOMORA TERMOREAKTORA

KOCIOłVIeSSmaNN rN

H2 2,4 Thmoc 1,546 mW

para dO rOzdzIelaCza NaKOTłOWNI GazOWO-OlejOWej KOmIN

zaNIeCzySzCzeNIaz FIlTra

CIąGłymONITOrING

SpalINKONTeNer zBIOrCzy

OdpadóWpOTeCHNOlOGICzNyCH

UKładNaWIlŻaCzy

SpalIN

SIlOSSOrBeNT

załadUNeKOdpadóW

eKONOmIzerSpalINrOVal

6,55 mW

1100 - 1150°C

SUCHYFILTR

TKANINOWY

NOWYSUCHYFILTR

TKANINOWY

5

6

1414

13

1578

9

1

1

2

3

4

2 3 4

2

11

103

1

400 - 600°C

600 - 850°C

palIWO Gaz – Olejpara/GOrąCa WOdaWOda UŻyTKOWaWOda UzdaTNIONa dla WymIeNNIKa CIepła z KOTłOWNISpalINy SOrBalIT

strefa mieszania wstęnegostrefa inicjacji paleniastrefa mieszania właściwegostrefa retencji

4

12

5

2014

6

2014

Nowy system utylizacji odpadów niebezpiecznych będzie bardziej wydajny i przyjazny środowisku. Utylizacja odpadów przebiegała będzie w następujących etapach:

Etap I

Podczas procesu spalania następuje ter-miczny rozkład odpadów na produkty stałe i produkty gazowe. Produkty stałe w postaci popiołów i żużli, odbierane są na końcu pieca obrotowego. Obrotowy ruch pieca i jego pochylona konstrukcja sprawiają, że wypalone odpady prze-chodzą do tylnej części, przesypując się przez specjalną kryzę do dolnej komory paleniskowej. Odpady z dolnej komory paleniskowej przepychane są za pomocą specjalnie skonstruowanego urządzenia do leja zakończonego ruchomą zasuwą, a  następnie do komory odpopielania. Stamtąd popioły i żużle, za pomocą po-dajnika, przemieszczane są bezpośrednio do kontenera usytuowanego na utwar-dzonym podłożu wewnątrz hali techno-logicznej. Taki układ odbioru żużli i  po-piołu eliminuje zjawisko nadmiernego pylenia do otoczenia. Magazynowane żużle i popioły będą systematycznie od-bierane przez uprawnione podmioty i kie-rowane do unieszkodliwiania.

Etap II

Produkty gazowe powstałe w procesie spalania przechodzą z pieca obrotowego do termoreaktora (komory dopalania). Tam dochodzi do destrukcji termicznej substancji organicznych i ich utlenienia do końcowych produktów spalania. Czas przebywania spalin w komorze powinien wynosić powyżej 2 sekund. Temperatura w komorze dopalania jest permanentnie kontrolowana i regulowana automatycz-nie za pomocą palnika gazowego. Ciągłej kontroli i automatycznej regulacji podda-wane są również ciśnienie gazów i stęże-nie tlenu w spalinach, w celu utrzymywa-nia ich na odpowiednim poziomie.

Etap III

Wstępnie schłodzone gazy po przejściu przez układ odzysku ciepła, trafiają do układu oczyszczania gazów odlotowych.

Strumień schłodzonego gazu o tempe-raturze około 200°C będzie przechodził przez układ nawilżania – quench (wyga-szacz/chłodnica), gdzie rozpylona zimna woda dodatkowo ochładza strumień gazu o 5-10 C oraz nawilża go w celu przyspie-szenia reakcji wiązania tzw. części kwa-śnych.

Etap IV

Na dalszej drodze strumienia gazu wtry-skiwany jest sorbent, będący mieszaniną pylistego węgla aktywnego i wodorotlenku wapnia lub wodorowęglanu sodu. W wy-niku zmieszania się strumienia gazu z sor-bentem następuje chemiczne zobojętnienie kwaśnych związków, tj. SO2, HCl i HF oraz adsorpcja związków organicznych.

Etap V

Do systemu oczyszczania spalin włączony będzie trzysekcyjny filtr tkaninowy w ukła-dzie pionowo ułożonych worków. Filtr musi być odporny na wysoką temperatu-rę i zapewnić sprawne oddzielenie części stałych ze strumienia spalin. Zanieczysz-czenia te będą automatycznie usuwane do big-baga umieszczonego pod lejem każdej sekcji filtra. Z uwagi na wysoką za-wartość metali ciężkich, dioksyn i furanów w wytworzonym odpadzie podlega on unieszkodliwianiu poprzez składowanie w kwaterze odpadów niebezpiecznych.

Etap VI

Pozbawione części stałych gazy, będą dalej przepływać przez wymiennik ciepła, w  którym zostaną podgrzane do tem-peratury około 220-240°C, co zapewni właściwą pracę katalizatora wolframo-wo-wanadowego. Podgrzane gazy będą oczyszczane w katalizatorze z dioksyn i  furanów. Zastosowanie reaktora katali-tycznego pozwoli także na skuteczną re-dukcję tlenków azotu. Oczyszczone gazy, będą emitowane do atmosfery za pomocą wentylatora wyciągowego poprzez komin

wysokości 20 m. W odpowiednim miejscu komina będą zainstalowane króćce po-miarowe do poboru próbek emitowanych gazów dla potrzeb prowadzenia ciągłego monitoringu emisji zanieczyszczeń oraz do wykonywania pomiarów okresowych.

Monitoring emisji

Dla powyższej instalacji przewidziano system ciągłego monitoringu emisji za-nieczyszczeń wyposażony w aparaturę pomiarową, mierzącą substancje oraz pa-rametry określone w załączniku nr 3 rozpo-rządzenia Ministra Środowiska z 4 listopada 2008 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody, zgodnie z określonymi w nim metodykami referencyjnymi dla wykonywania pomia-rów ciągłych.

Układ urządzeń pomiarowych wykonany w postaci modułowej składał się będzie z:

1. części pomiarowej,2. części przetwarzająco-obliczeniowej,3. części pomocniczej.

Wykonywane przez analizatory pomiary ilościowe zapewniają ciągły pomiar nastę-pujących zanieczyszczeń: SO2, NOx, HCl, HF, CO, CO2, O2, TOC.

Cały układ będzie wyposażony w jed-nostkę centralną, w postaci komputera emisyjnego, której zadaniem jest koordy-nacja pracy poszczególnych elementów oraz gromadzenie danych pomiarowych generowanych przez poszczególne ana-lizatory. System kontroluje, zapisuje i ar-chiwizuje dane oraz umożliwia prowadze-nie analiz statystycznych, zapewniając swobodne sporządzanie i przeglądanie raportów bieżących oraz archiwalnych. Wyniki pomiarów emisyjnych będą udo-stępniane on-line na stronie ZUOM www.zuom.bydgoszcz.pl, gdzie każdy zainte-resowany będzie mógł zapoznawać się z wynikami pracy instalacji.

7

2014

Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmienia-jące rozporządzenie w sprawie dopuszczal-nych sposobów i warunków unieszkodliwia-nia odpadów medycznych i weterynaryjnych dodaje, że sposoby unieszkodliwiania należy prowadzić z zachowaniem parametrów, któ-re zapewniają, że odpad poprocesowy nie jest odpadem niebezpiecznym. Dopuszcza się łączne stosowanie dwóch lub więcej wy-żej wymienionych metod, pod warunkiem osiągnięcia tego celu.

W przypadku unieszkodliwiania odpadów medycznych metodą autoklawowania, de-zynfekcji termicznej, działania mikrofalami oraz obróbką fizyko–chemiczną w rozporzą-dzeniu zawarte jest jedynie sformułowanie, że procesy te prowadzi się „z zachowaniem parametrów procesu zapewniających po-zbawienie tych odpadów właściwości za-kaźnych”. Nie są wymienione żadne warunki prowadzenia procesów, takie jak temperatu-ra, ciśnienie i czas, które muszą zostać speł-nione. Jedynym wymogiem jest uzyskanie pozytywnej opinii dla każdego typu urzą-dzenia, którą wydaje Główny Inspektor Sani-tarny lub jednostka przez niego wyznaczo-na. Ponadto co najmniej raz na trzy miesiące należy przeprowadzać kontrolę skuteczno-ści procesu metodami mikrobiologicznymi, które wykonuje Główny Inspektor Sanitarny.

Szczegółowo zagadnienie dopuszczalnych sposobów unieszkodliwiania poszczególnych grup odpadów medycznych i  weterynaryj-nych przedstawia Załącznik nr  1 do rozpo-rządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów me-dycznych i weterynaryjnych.

Czy do spalarni przyjmowane są wszystkie odpady medyczne?

Z uwagi na dużą ilość chloru w odpadach me-dycznych, instalacja spala przede wszystkim odpady medyczne niebezpieczne. Ich segre-gacja prowadzona jest wyłącznie u źródła, czy-li na terenie poszczególnych placówek opieki zdrowotnej i placówek weterynaryjnych.

Jakie jednostki korzystają ze spalarni, która znajduje się na terenie Państwa szpitala?

Według przeprowadzonej przez Centrum Onkologii analizy rynku na temat sposobów zagospodarowania odpadów, głównie z gru-py 18, ponad połowa odpadów jest wywo-żona poza granice województwa. Stanowi to przejaw niedotrzymania zasady bliskości, wyrażonej w Ustawie o odpadach. Cen-trum unieszkodliwia zaledwie 40% łącznej sumy odpadów medycznych wytwarzanych w  województwie, zaś odpady z Centrum Onkologii to zaledwie 10% ilości spalanych odpadów. Zakład Utylizacji Odpadów Me-dycznych mógłby świadczyć usługi uniesz-kodliwienia odpadów instytucjom z całego województwa kujawsko-pomorskiego, jed-nak obecna wydajność instalacji nie daje takich możliwości. Rozwiązaniem tego pro-blemu jest zwiększenie mocy przerobowych Zakładu Utylizacji Odpadów Medycznych Centrum Onkologii w Bydgoszczy. Obecnie prowadzona jest inwestycja jego rozbudo-wy o drugą instalację z piecem obrotowym. Na to przedsięwzięcie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i  Gospodarki Wodnej w Toruniu przyznał pożyczkę w kwocie 13,4 mln zł netto, co stanowi 75% kosztów przy całkowitej kwocie planowanych nakładów wynoszącej 17,9 zł netto. W ramach inwe-stycji zaplanowano uruchomienie drugiej instalacji z piecem obrotowym o wydajności 400 kg/h oraz budowę nowego zaplecza garażowo-technologicznego niezbędnego

do prawidłowego funkcjonowania instalacji i całego zakładu.

Poszczególne jednostki nie mogą budo-wać spalarni na terenie swoich przychodni, szpitali?

Z uwagi na bardzo wysokie koszty budo-wy, jak i później eksploatacji nie opłaca się uruchamiać instalacji o wydajności mniej-szej niż 150 kg/h. Ponadto efektywnym roz-wiązaniem jest zapewnienie instalacji min. 6000 h pracy ciągłej w roku. Dlatego też naj-bardziej rozsądnym rozwiązaniem dla przy-chodni i innych jednostek ochrony zdrowia, wytwarzających niewielkie ilości odpadów medycznych, jest prawidłowe selektywne zbieranie odpadów i przekazywanie ich fir-mom specjalizującym się w ich termicznym unieszkodliwianiu, posiadającym niezbędne doświadczenie i zezwolenia, np. Zakładowi Utylizacji Odpadów Medycznych Centrum Onkologii w Bydgoszczy.

Zakład będzie w najbliższym czasie rozbu-dowywany?

Tak. Zaplanowano przedsięwzięcie polega-jące na budowie nowej linii technologicznej do termicznego przekształcania odpadów o wydajności 400 kg/h. Obecna instalacja ma wydajność 1600 Mg/rok, po rozbudo-wie nowa instalacja będzie miała wydajność 4800 Mg/rok. Powstaje ona obok istniejącej, a rozbudowa zakończy się połączeniem 2 hal technologicznych. Ponadto produkcja pary w nowej instalacji powinna w 80% zastąpić zużycie gazu ziemnego do produkcji energii cieplnej przez kotłownię gazowo-olejową. Zaowocuje to zmniejszeniem wykorzystania gazu ziemnego lub oleju opałowego.

Rozbudowa Zakładu Utylizacji oparta bę-dzie na zastosowaniu technologii termicz-

Kocioł odzysknicowySamochód do przewozu odpadów medycznych

Mobilne pojemniki MGB 240 w chłodni Zakładu

8

2014

nego przekształcania odpadów w piecu obrotowym (o pojemności 18 m3) z komorą dopalania (20m3). Zgodnie z założeniami zaprojektowanej instalacji, spalanych bę-dzie do 9,6 Mg dziennie, czyli 3 200 Mg rocznie odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne o kaloryczności 18-24 MJ/kg. Instalacja będzie pracować w ruchu ciągłym 24 h/dobę przez 8 000 godzin w ciągu roku. Temperatura w piecu wahać będzie się w granicach 600-950°C, w ter-moreaktorze będzie to minimum 1100°C, a gazy oczyszczone na wyjściu z instalacji osiągną 140°C.

Zainstalowany piec obrotowy umożliwi odpowiednie wymieszanie odpadów oraz właściwy dostęp powietrza co przekłada się bezpośrednio na równomierny rozkład temperatury, pozwalający na całkowite zgazowanie odpadów. Podstawową funkcją instalacji będzie spalanie odpadów medycz-nych i weterynaryjnych, jednakże technolo-gia pieca obrotowego umożliwi termiczne unieszkodliwienie także innych odpadów.

Jak aktualnie wygląda proces spalania od-padów ZUOM w Bydgoszczy?

Najpierw odpady medyczne dostarczane są do Zakładu Utylizacji w mobilnych pojem-nikach, wykonanych z tworzywa sztucznego. Są one kontrolnie ważone, ewidencjonowane w systemie komputerowym oraz w rejestrze przyjęć odpadów do unieszkodliwienia. Na-

stępnie magazynowane są w chłodniach do czasu ich unieszkodliwienia.

Zapełnione pojemniki, układem automa-tycznego załadunku, kierowane są bezpo-średnio do komory gazyfikacji. Jednorazowo może do niej zostać załadowana zawartość dwóch pojemników o pojemności 240 l, lub jednego o pojemności 770 l.

Zasadniczy proces termicznego zgazowania odpadów, tzw. piroliza, prowadzony jest przy ograniczonej ilości tlenu 2-6 %, w temperatu-rze 650-850°C. Całość nadzoruje system czu-jek temperaturowych i poziomu O2 mających za zadanie kontrolować te parametry proce-sowe. W procesie pirolizy powstają gazy piro-lityczne oraz odpady potechnologiczne, takie jak żużel i popiół. Specjalnie skonstruowane urządzenie wypychające automatycznie usu-wa je z dna komory pirolizy do specjalnego leja, gdzie co 12 godzin po otwarciu śluzy są przemieszczane poprzez układ ślimakowy do kontenera na zewnątrz budynku. Powstałe gazy przeprowadzane są przez tak zwany premixer, w którym dzięki „nadmiarowi” tle-nu z powietrza, dostarczonego do komory inicjacji przez specjalny wentylator, następuje ich dopalenie, w celu redukcji zawartości tlen-ku węgla. Kolejnym etapem jest przejście ga-zów do układu retencyjnego termoreaktora, gdzie są przetrzymywane co najmniej przez 2 sekundy w temperaturze minimum 1100°C. Temperatura utrzymywana jest poprzez za-stosowanie specjalnych palników, które załą-

czają się automatycznie w przypadku spadku temperatury, stabilizujących jej utrzymanie.

W kolejnej fazie procesu spaliny kierowane są do kotła odzysknicowego. Tam następuje ich schłodzenie z temperatury 1100°C do ok. 200°C, a w jego wyniku odzysk energii ciepl-nej w postaci pary wodnej o wysokich pa-rametrach. Para wykorzystywana jest w sys-temie grzewczym Centrum. Po tym etapie gazy przeprowadzane są do ekonomizera, celem ich schłodzenia do temperatury 180°C. Umożliwia to ich bezpieczne wprowadzenie do suchego układu oczyszczania. Wcześniej, po wyprowadzeniu spalin z chłodnicy, na-stępuje ich nawilżenie, a następnie napyle-nie sorbalitem. Jest to mieszanina pylistego Ca(OH)2 oraz węgla aktywnego, który ab-sorbuje znajdujące się w spalinach kwaśne związki SO2, HCL i HF. Kolejnym punktem procesu jest podanie sorbentu z osadzony-mi gazami do układ suchego oczyszczania, który stanowi dwusekcyjny filtr tkaninowy, posiadający po 64 worki w sekcjach wyko-nane z odpornej na wysoką temperaturę tka-niny teflonowej PTFE, na których następuje oddzielnie części stałych gazów (sadzy) od części gazowej spalin.

Układ pneumatyczny zasilany sprężonym powietrzem cyklicznie strąca z powierzchni worków filtracyjnych osadzone na nich pyły do hermetycznych pojemników, skąd okre-sowo są odbierane i przerzucane do pojem-nika na odpady potechnologiczne.

SCHEMAT UKŁADU TECHNOLOGICZNEGO

WaŻeNIeI eWIdeNCja

maGazyNCHłOdNIa

KOmOraSpalaNIa

KOmOradOpalaNIa

KOCIOłOdzySKOWy

pOpIół

NaWIlŻaNIeSpalIN

para WOdaSpalINy dOaTmOSFery

WOda

Gaz

pOWIeTrze

dOSTaWaOdpadóW

FIlTr KOmIN

palNIKpalNIK

UKładzaładUNKOWy

reaKTOrKaTalITyCzNy

WeNTylaTOrWyCIąGOWy

mONITOrINGSpalIN

pył I prOdUKTyOCzySzCzaNIa

SpalIN

UKładdOzOWaNIareaGeNTóW

9

2014

Ponad 35 milionów złotych na kompleks unieszkodliwiania odpadów

Autor: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

W Sulnówku, w gminie Świecie planowana jest budowa Międzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów. Koszt inwestycji wyniesie ponad 35 mln zł. 12 mln zł na realizację inwestycji to niskooprocentowana pożyczka z WFOŚiGW w Toruniu. Pozostałe środki pozyskane zostały z Regionalnego Programu Operacyjnego oraz z budżetu gminy.

FOT. A

RC

HIW

UM

GM

INy

ŚWIEC

IE

9

2014

10

2014

udowa Kompleksu Unieszkodliwia-nia Odpadów Komunalnych w Sul-nówku stanowi największe obcią-

żenie budżetu naszej gminy, jednakże jest to wyzwanie konieczne i  bez jego realizacji gmina nie byłaby w stanie odpowiedzialnie realizować swoich obowiązków – mówi Edyta Kliczykowska kierownik Wydziału Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunal-nej Urzędu Miejskiego w Świeciu.

Zakład unieszkodliwiał będzie ponad 23 ty-siące ton odpadów rocznie i obsługiwał bę-dzie około 120 tys. mieszkańców. Powstanie na terenie przy wysypisku odpadów. Składał się będzie z nowoczesnej zautomatyzowanej sortowni, kompostowni, magazynu odpadów niebezpiecznych, boksów na surowce wtórne budynku administracyjnego oraz wiat gara-żowych. W skład kompleksu wchodziła bę-dzie także kompostownia oraz punkt demon-tażu odpadów wielkogabarytowych. Nowy kompleks pozwoli ograniczyć masę składo-wanych odpadów o 13 tys. ton.

Edyta Kliczykowska podkreśla, że realizacja budowy zakładu unieszkodliwiania odpadów w Sulnówku zakładana była w planach gminy Świecie od wielu lat. Gmina bowiem, z mia-stem będącym siedzibą Powiatu Świeckiego, jest obszarem zamieszkałym przez prawie 100.000 osób i ośrodkiem, do którego w na-turalny sposób „ciążą” okoliczne gminy. Po-

wodów tego jest kilka: położenie geograficz-ne, skupienie przemysłu, handlu, szkolnictwa, administracji, możliwości organizacyjnych.

Centrum gospodarki śmieciowej

Ostatnie lata przyniosły gminom w całej Polsce wiele zmian w obszarze gospoda-rowania odpadami. Sprawiły one, że gmina Świecie stała się swoistym „centrum”, gdzie skupiają się działania związane z „gospodar-ką śmieciową”. Obecnie funkcjonuje w  niej nowoczesne składowisko odpadów, które zostało wyznaczone w Uchwale Sejmiku Wo-jewództwa Kujawsko-Pomorskiego w  spra-wie wykonania „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektywą na lata 2018-2023”, jako regionalna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych w zakresie składowa-nia odpadów. Zgodnie jednak z wymogami ustawy odpady muszą najpierw zostać pod-dane mechaniczno–biologicznemu przetwa-rzaniu. Dlatego też rozpoczęta została budo-wa zakładu unieszkodliwiania odpadów.

Ustawa o odpadach, w nowym brzmieniu nadanym w 2013 r., jeśli chodzi o zalecane sposoby gospodarowania odpadami, składo-wanie umieszcza na samym końcu. W pierw-szej kolejności zalecane jest zapobieganie po-wstawaniu odpadów, następnie ich powtórne

użycie, odzysk i recykling, a  potem dopiero unieszkodliwianie. W tym przetwarzanie. Nieprzetworzonych odpadów nie powinno się składować. Poza tym na gminy nałożono obowiązki osiągnięcia odpowiednich pozio-mów odzysku i recyklingu papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła a nawet odpadów budowlanych. Największym wyzwaniem jest natomiast ograniczenie masy odpadów bio-degradowalnych kierowanych do składowa-nia. Spełnienie tych norm bez odpowiedniej instalacji jest po prostu niemożliwe.

Spełnianie wymaganych norm nie jest łatwe

Pierwotnie zakładano, że instalacja obsługi-wała będzie cały powiat świecki, a z powiatu chełmińskiego trafi do przeróbki tylko część odpadów do stabilizacji biologicznej. Te zało-żenia tworzenia międzygminnego kompleksu unieszkodliwiania odpadów komunalnych tworzone były jednak w zupełnie innym sta-nie prawnym. Zmiany w prawie „odpado-wym” spowodowały konieczność nowego podziału województwa na regiony gospodar-ki odpadami. W Planie Gospodarki Odpada-mi Województwa Kujawsko–Pomorskiego gmina Świecie znajduje się w Regionie 1 Tu-cholsko–Grudziądzkim, dla którego przewi-dziane są 3 instalacje: w Bladowie, Zakurze-

FOT. A

RC

HIW

UM

GM

INy

ŚWIEC

IE

11

2014

wie i Sulnówku. Oznacza to, że do Sulnówka będą mogły trafiać odpady z terenu całego Regionu. Jednakże to przewoźnik zadecydu-je, do której z instalacji odda odpady. Zwykle przesądza o tym odległość od danej instalacji. Do Sulnówka najbliżej będzie gminom z tere-nu Powiatu Świeckiego i najbliższych okolic.

Międzygminny Kompleks Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Sulnówku spełniać będzie wymogi stawiane regionalnym insta-lacjom zarówno przez prawo polskie, prawo Unii Europejskiej, jak i najlepsze dostępne techniki (BAT). W skład Kompleksu, który ob-sługiwać będzie w założeniu 120.000 miesz-kańców, wejdą następujące obiekty:

sortownia o przepustowości rocznej 30 tys. ton, w tym 28,5 tys. ton odpadów zmieszanych oraz 1,5 tys. ton odpadów z selektywnej zbiórki „u źródła”,

hala stabilizacji tlenowej odpadów ko-munalnych zmieszanych wysegregowa-nych mechanicznie (część z nich ulega rozkładowi tlenowemu (biodegradacji) z frakcji drobnej <90 mm), wraz z placami dojrzewania stabilizatu, o  przepusto-wości rocznej 15 tys. ton,

kompostownia odpadów komunalnych zielonych, zbieranych selektywnie, o przepustowości rocznej 1 tys. ton,

punkt przyjmowania i czasowego ma-gazynowania odpadów niebezpiecz-nych,

punkt demontażu odpadów wielkoga-barytowych z odzyskiem materiałów do ponownego wykorzystania,

punkt przetwarzania odpadów budow-lanych.

Najbardziej zaawansowany technologicz-nie będzie proces stabilizacji odpadów ule-gających biodegradacji. Rozkład biologiczny kontrolowany będzie w sposób ciągły poprzez zautomatyzowane monitorowanie parame-trów powietrza na wlocie i wylocie. System regulacji napowietrzania, nawilżania i kontrola temperatury służyć będą określeniu poziomu zaawansowania procesu rozkładu biologicz-nego. Oprogramowanie procesu stabilizacji tlenowej będzie dodatkowo umożliwiało po-średni pomiar parametru AT4 (wskaźnika ak-tywności „oddychania” odpadów).

Trudne dobrego początki

Początki tego największego w skali gmi-ny zamierzenia inwestycyjnego przebiegały jednak nie bez przeszkód. Już w 2011 roku wybrana została firma do zrealizowania tej inwestycji w formule „zaprojektuj i wybu-

duj”, zgodnie z warunkami kontraktowy-mi FIDIC. Niestety, z powodu znacznych opóźnień czasowych i braku postępu robót, gmina zmuszona była zerwać umowę, co na-stąpiło na początku 2013 r. Niezwłocznie od-było się drugie postępowanie przetargowe, w wyniku którego podpisana została umowa z przedsiębiorstwem, które zaoferowało wy-konanie powierzonych prac do 30 września 2014 r. Tym razem wybór był trafny.

Ponadto Gmina podjęła się realizacji tego przedsięwzięcia samodzielnie, chociaż w za-łożeniu przyjmowano współfinansowanie innych gmin. Ostatecznie udało się pozyskać ze środków Europejskiego Funduszu Roz-woju Regionalnego w ramach Regionalne-go Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007 – 2013, Działanie 2.2. Gospodarka odpadami, ponad 15 mln zł (wraz z dotacją z Budżetu Pań-stwa). Pożyczka w wysokości prawie 12 mln zł, otrzymana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodar-ki Wodnej w Toruniu umożliwi konieczne zbilansowanie środków finansowych na to zadanie. Bez tej pomocy ze środków krajo-wych realizacja przedsięwzięcia mogłoby okazać się niemożliwe.

Artykuł powstał z materiałów nadesłanych.

FOT. A

RC

HIW

UM

GM

INy

ŚWIEC

IE

12

2014

S połecznicy skupili się na dwóch pta-sich ostojach: rezerwacie przyrody Jezioro Rakutowskie, położonym

w granicach obszaru specjalnej ochrony pta-ków Natura 2000 Błota Rakutowskie (gmina Baruchowo, gmina Kowal) oraz rezerwacie Bagno Głusza (gmina Koronowo).

Realizację projektu zapewnia dofinanso-wanie ze środków Unii Europejskiej w ra-mach Programu Operacyjnego Infrastruktu-ra i Środowisko – działanie 5.1 - priorytet V oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środo-wiska i Gospodarki Wodnej. Wsparcia finan-sowego w wysokości 59 000,00 zł udzielił

również Wojewódzki Fundusz Ochrony Śro-dowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu.

Projekt toruńskiego stowarzyszenia, to od-powiedź na coraz bardziej pogarszający się stan zachowania siedlisk ptaków wodno-błot-nych w rezerwatach przyrody, obszarze Na-tura 2000, co przyczyniło się do zaniku kilku

Razem dla ochrony ptaków wodno-błotnych i Natury 2000 w kujawsko-pomorskim

Działania na rzecz poprawy warunków siedliskowych ptaków związanych ze środowiskiem wodnym, łąkowym i bagiennym prowadzi toruńskie Towarzystwo Przyrodnicze ALAUDA w ramach projektu "Ochrona ptaków w rezerwatach i na obszarze Natura 2000 w województwie kujawsko-pomorskim". Projekt jest realizowany w latach 2012-2014 r.

Autor: Dorota Michalska, Pracownia Zrównoważonego Rozwoju

12

Kulik wielki - gatunek narażony na wyginięcie,

zasiedla rozległe kompleksy podmokłych łąk.

Znajduje się Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.

FOT. C

EZAR

y K

OR

KO

SZ

2014

13

2014

gatunków ptaków i do zmniejszenia liczeb-ności kolejnych. Problem, w szczególności dotyczy ptaków siewkowych tj. rycyk Limosa limosa, kulik wielki Numenius arquata, krwa-wodziób Tringa tetanus czy czajka Vanellus vanellus, związanych z siedliskiem wilgot-nych łąk.

Niekorzystne zmiany hydrologiczne, spo-tęgowane przeprowadzonymi w sąsiedztwie rezerwatów melioracjami, przyspieszają pro-cesy zaniku otwartego lustra wody i zarasta-nia obszarów. Odsłanianie osadów dennych, „plaż”, brzegów zbiorników, sprzyja proce-sowi wzmożonej sukcesji roślinności szuwa-rowej (szuwar kłociowy i trzcinowy) oraz za-rośli wierzbowych. Proces ten widoczny jest szczególnie w północno – wschodniej czę-ści jeziora Rakutowksiego przylegającej do miejscowości Krzewent. Zarastanie tych ob-szarów jest niekorzystne dla gniazdowania ptaków oraz dla awifauny wykorzystującej te obszary w okresie migracji. Z kolei niedo-bór wody w południowej części rezerwatu Bagno Głusza i szybka sukcesja roślinna po-wodująca zarastanie oraz szybkie wypłyca-nie tego zbiornika jest dużym zagrożeniem dla istnienia noclegowiska żurawi Grus grus.

Zmiany stosunków wodnych prowadzą również do przesuszenia łąk, co wpływa nie-korzystnie na gatunki ptaków związane z tymi siedliskami. W połączeniu z brakiem użytko-wania kośnego powoduje to sukcesywne za-rastanie łąk m.in. ostrożniem polnym Cirsium arvense w rezerwacie Bagno Głusza.

Innym ważny zagrożeniami dla awifauny jest zalesianie wilgotnych łąk. Około 10 lat temu, część dużego kompleksu wilgotnych łąk sąsiadujących z rezerwatem Jezioro Ra-kutowskie zalesiono olszą czarną. Dziś łąki leżą w granicach obszaru Natura 2000 Błota Rakutowskie. Dzięki projektowi TP ALUDA możliwe jest przywrócenie terenu do stanu

pierwotnego – odtworzenie dużego, niepo-fragmentowanego kompleksu wilgotnych, okresowo zalewowych łąk.

Ptakom nie sprzyja również zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk, a co się z tym wiąże ich zarastanie roślinnością krzewiastą i szuwarową, a także zmiana użytków zielo-nych (łąk, pastwisk) na grunty orne. Istotne znaczenie ma również presja drapieżnych inwazyjnych gatunków ssaków, norki ame-rykańskiej Neovison vison i jenota Nyctereu-tes procyonoides.

W celu ochrony walorów przyrodniczych rezerwatu przyrody Jezioro Rakutowskie i Bagno Głusza oraz obszaru Natura 2000 za-planowano szereg działań z zakresu ochrony czynnej. Mają one doprowadzić do poprawy warunków siedliskowych ptaków łąk i bagien, a w konsekwencji do zwiększenia różnorod-ności biologicznej na tych terenach.

Priorytetowym zadaniem jest przeciwdzia-łanie niekorzystnym zmianom hydrologicz-nym, a w rezultacie zahamowanie procesu zaniku zbiorników wodnych i ich zarastania. Odtworzenie właściwych stosunków wod-nych w rezerwatach jest celem strategicznym. W projekcie skupiono się na rzetelnym rozpo-znaniu problemu. Przeprowadzono szczegó-łowe badania geologiczne, mikroklimatycz-ne, hydrologiczne i hydrochemiczne. Wyniki tych badań posłużą do zaplanowania działań ukierunkowanych na poprawę warunków wodnych.

To pierwszy, tak duży i kompleksowy projekt

służący ochronie ptaków wodno-błotnych w naszym województwie

- dodaje kierownik projektu Przemysław

Doboszewski z TP ALAUDA.

Koszenie 15 ha łąk zarośniętych ostrzeniem

polnym w rezerwacie Bagno Głusza. Dofinansowano

ze środków WFOŚiGW w Toruniu.

FOT. K

RZy

SZTOF ŚLEB

IOD

A

FOT. D

AR

IUSZ PŁĄ

CH

OC

KI

14

2014

Ponadto podjęto próbę ograniczenia i za-hamowania sukcesji roślinności szuwaro-wej i krzewistej, a tym samym powiększenia otwartego lustra wody. W rezerwacie Bagno Głusza usunięto szuwar trzcinowy na po-wierzchni 5 ha. Zastosowano najbardziej efek-tywną metodę powierzchniowego usuwania kłączy trzciny i zarośli wierzbowych. Wyko-szono również 15 ha łąk zarośniętych niepo-żądanym ostrożniem polnym. To działanie współfinansował WFOŚiGW w Toruniu. Na te-renie rezerwatu Jezioro Rakutowskie usunięto roślinność szuwarową i zarośla wierzbowe, co zahamuje niekorzystny  proces zarasta-nia płytkiej zatoki jeziora Rakutowskiego od strony wsi Krzewent i pozwoli na utrzymanie wielu cennych miejsc lęgowych oraz żerowisk ptaków wodno-błotnych. Wszystkie działania związane z koszeniem i usuwaniem kłączy będą powtórzone w 2014 roku.

Ponadto odtworzono 5 ha wilgotnych łąk wokół jeziora Rakutowksiego w obszarze Natura 2000. Na wykupionych wcześniej gruntach porośniętych olszą czarną, usunię-to drzewa wraz z systemem korzeniowym. Następnie przygotowano glebę (oranie, bronowanie), wysiano rodzimą mieszankę

Wszystkie działania ochronne to szereg

precyzyjnie zaplanowanych i połączonych ze sobą

zadań przygotowanych po dokładnej analizie

planów ochrony rezerwatów i konsultacjach

z Regionalnym Konserwatorem Przyrody

Panem Markiem Machnikowskim

z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska

w Bydgoszczy – informuje kierownik projektu.

Odtwarzanie wilgotnych łąk – miejsc lęgowych rycyka, kulika wielkiego i innych gatunków ptaków siewkowych na terenie Natura 2000 Błota Rakutowskie.

Łąki wokół jeziora Rakutowskiego zadrzewione olszą czarną przez poprzednich właścicieli gruntów.

Platforma do monitoringu gatunków inwazyjnych – norki amerykańskiej i jenota.

FOT. K

RZy

SZTOF ŚLEB

IOD

AFO

T. PRZEM

ySŁA

W D

OB

OSZEW

SKI

FOT. K

RZy

SZTOF ŚLEB

IOD

A

15

2014

roślin z gatunkami charakterystycznymi dla ekstensywnych, wilgotnych łąk. W ten spo-sób stworzone zostały dogodne warunki do gniazdowania i żerowania ptaków pre-ferujących siedliska łąkowe. Kolejne lata to coroczne koszenie odtworzonych łąk oraz usuwanie odrostów olszy czarnej.

Inne działania realizowane w projekcie na terenie rezerwatów i obszaru Natura 2000:

dwuletni  monitoring i odłowy inwazyj-nych gatunków ssaków -  norki amery-kańskiej i jenota;

badania awifauny lęgowej oraz migrującej;

zwiększenie liczby miejsc lęgowych dla rybitwy czarnej i białoskrzydłej poprzez montaż platform lęgowych i wykoszenie szuwarów.

Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie www.ptakibagien.alauda.org.pl

Jeszcze kilkanaście lat temu łąki wokół jeziora Rakutowskiego zamieszkiwało od 5 do 23 par rycyka. Badania ptaków w 2013 roku wykazały gniazdowanie tylko jednej pary tego gatunku.

FOT. C

EZAR

y K

OR

KO

SZ

16

2014

12 milionów dla Sępólna Krajeńskiego

W Sępólnie Krajeńskim rozbudowana i zmodernizowana zostanie oczyszczalnia ścieków. Zakład Gospodarki Komunalnej pozyskał prawie 12 mln zł dotacji w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Autor: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

W maju (30 maja 2014 r.) pomię-dzy Dariuszem Krakowiakiem Prezesem Zarządu Zakładu Go-

spodarki Komunalnej a Emilią Kawką-Patek Prezesem Zarządu Wojewódzkiego Fundu-szu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wod-nej w Toruniu została podpisana umowa. To krok, który pozwoli rozpocząć projekt i prze-

kazać Zakładowi Gospodarki Komunalnej środki na jego realizację.

Całkowity koszt realizacji inwestycji to około 24 mln zł. Bezzwrotna dotacja z Fun-duszu Spójności wyniesie prawie 12 mln. zł.

Celem głównym modernizacji oraz rozbu-dowy jest wyposażenie Aglomeracji Sępól-no Krajeńskie w zmodernizowane i nowe

FOT. A

RC

HIW

UM

ZAK

ŁAD

U G

OSPO

DA

RK

I KO

MU

NA

LNEJ W

SęPóLN

IE KR

AJEń

SKIM

FOT. K

AR

OLIN

A SZy

MA

ńSK

A

17

2014

obiekty w oczyszczalni ścieków. Przyczynią się one do poprawy funkcjonowania procesu oczyszczania ścieków. Zwiększy się przepu-stowość oczyszczalni, dopuszczalny ładunek zanieczyszczeń ścieków, a także utrzyma-ne zostaną wymagane parametry jakości odprowadzanych ścieków. Po rozbudowie oczyszczalnia obsługiwać będzie całą gmi-nę miejsko-wiejską Sępólno Krajeńskie, tj. aglomerację Sępólno Krajeńskie. Końcowymi beneficjentami usług oczyszczalni będą stali mieszkańcy Sępólna Krajeńskiego, tj. ponad 9 tys. osób i mieszkańcy gminy Sępólno Kra-jeńskie, tj. 2,3 tys. osób.

W ramach inwestycji przeprowadzone zo-staną działania, które unowocześnią proces oczyszczania dostarczanych ścieków. Funk-cjonowanie oczyszczalni stanie się bardziej ekonomiczne, a wprowadzone innowacje zmniejszą ryzyko wystąpienia ewentualnych awarii. Modernizacja pozwoli na zwiększenie ładunku zanieczyszczeń ścieków oraz prze-pustowości oczyszczalni.

Oczyszczalnia ścieków w Sępólnie Krajeń-skim aktualnie spełnia wymagania w zakresie efektu ekologicznego dotyczącego jakości ścieków oczyszczonych, nie posiada jednak rezerw umożliwiających przyjęcie przez nią

dodatkowych ładunków zanieczyszczeń. Bezsprzeczną korzyścią modernizacji i rozbu-

dowy obiektu jest pozytywny wpływ inwesty-cji na środowisko. Ograniczone zostanie zagro-żenia zrzutem niedostatecznie oczyszczonych ścieków, a także poprawią się warunki usuwa-nia azotu i fosforu. Są to dwa składniki, które w znacznym stopniu wpływają na użyźnianie wód powierzchniowych. Ponadto wytworzo-ne, w wyniku oczyszczania ścieków, osady ściekowe będą poddawane procesowi mecha-nicznego zagęszczania i higienizacji wapnem.

Zakład Gospodarki Komunalnej planuje za-kończyć inwestycję do końca 2015 roku.

FOT. A

RC

HIW

UM

ZAK

ŁAD

U G

OSPO

DA

RK

I KO

MU

NA

LNEJ W

SęPóLN

IE KR

AJEń

SKIM

FOT. A

RC

HIW

UM

ZAK

ŁAD

U G

OSPO

DA

RK

I KO

MU

NA

LNEJ W

SęPóLN

IE KR

AJEń

SKIM

18

2014

Kształtuje nas środowisko

Autor: Ksenia Żółtowska-Gimińska, Zastępca Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Toruniu

18

2014

19

2014

Pamiętajcie o ogrodachPrzecież stamtąd przyszliścieW żar epoki użyczą wam chłoduTylko drzewa, tylko liście

Pamiętajcie o ogrodachCzy tak trudno być poetą?W żar epoki nie użyczy wam chłoduŻaden schron, żaden beton

Jonasz Kofta

G dy myślimy o mieście, to nie od razu myślimy o zieleni. Zawsze jako pierwsze elementy miejskie

kojarzą się nam budynki, zatłoczone pełne zgiełku ulice, place, galerie handlowe. Oczy-wiście wśród infrastruktury miejskiej pojawią się w pierwszych skojarzeniach także okaza-łe i cenne architektonicznie obiekty zabytko-we, często charakteryzujące styl miasta i ko-jarzone z konkretnym miejscem. Tymczasem nawet w najpotężniejszych miastach świata, wśród hałasu i wszechobecnego pośpiechu, odnajdujemy skwery, zieleńce, pojedyncze drzewa, aleje, parki. Stanowią one żywą tkan-kę miasta bez której ludzie czują się obco. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że to właśnie zieleń czyni miasto przyjaznym, a nawet bliskim dla naszych zmysłów. Prze-cież każdy z nas podświadomie nawet szuka bliskości z naturą, nawet tą urządzoną przez człowieka, będącą cząstką krajobrazu zurba-nizowanego do granic możliwości, w którym większości z nas przyszło spędzać znaczną część życia. Zieleń czyni miasto przyjaznym, a mieszkańcom pomaga odzyskać spokój, harmonię wewnętrzną. Nie sposób przecenić jej wartości społecznej, przyrodniczej, este-tycznej, edukacyjnej i ekonomicznej.

Rośliny są częścią życia każdego z nas i  chociaż nie zdajemy sobie sprawy z tego na co dzień, mają na nas ogromny wpływ. Spacer wśród drzew, zapach kwiatów i ziół, śpiew ptaków doskonale wpływają na nasze zmysły, w naturalny sposób koją nerwy i wy-ciszają. Barwa zielona, która dominuje w na-turze ma dobroczynny wpływ na nasz wzrok. Barwne kwiaty są dla obserwatora źródłem radosnych doznań estetycznych. Obserwacja ich form, barw, faktury, budowy kwiatosta-

nów, unoszących się nad nimi owadów, są doskonałą formą odpoczynku, lekcją przy-rody i sztuki. Szum drzew uspokaja, a spacer po naturalnych nawierzchniach jest zdrowy dla naszych stawów. Warto także wspomnieć o doskonałym relaksie, jaki daje nawet krótki spacer po trawie, oczywiście boso.

Zieleń wpływa również korzystnie na re-lacje międzyludzkie, nawiązywanie kontak-tów, łagodzi obyczaje i sprawia, że jesteśmy przyjaźniej nastawieni do siebie nawzajem. Nie bez przyczyny mówi się o anonimowości człowieka w miejskich blokowiskach, wspo-minając życzliwość i bliskość, zaintereso-

wanie jakimi darzyli się ludzie mieszkający w  często skromnych warunkach, ale w do-mach otoczonych ogrodami, łąkami, polami, w sąsiedztwie lasów. Staramy się do tego wracać uciekając z miast.

Jakość życia w miejscach z dobrze urzą-dzoną i odpowiednio utrzymana zielenią jest wyższa od tej w miejscach z niewielkim udziałem terenów zieleni. Wybierając obszar miejski do stałego przebywania pomiędzy dwoma o identycznych uwarunkowaniach

technicznych, zawsze wybieramy ten, w któ-rym będzie większa ilość zieleni. To działa-nie podświadome, które przypomina nam, że jesteśmy od tysiącleci kształtowani przez środowisko naturalne i pomimo zmian ewo-lucyjnych wciąż jesteśmy częścią natury bez której giniemy. Potrzebę bliskości natury mamy zapisaną genetycznie.

Niezwykle istotną funkcją zieleni w mieście jest funkcja przyrodnicza. Nasadzenia roślin-ne kształtują klimat przestrzeni zurbanizo-wanych. W znaczący sposób wpływają na poprawę jakości powietrza, zwiększają wil-gotność. Nie sposób przecenić roli nasadzeń drzew i krzewów przy ruchliwych ulicach dla poprawy stanu powietrza w przyległych do nich obszarach.

Korony drzew są miejscem schronienia dla żyjących w miejskim ekosystemie ptaków, a  pozostałe rośliny stwarzają środowisko życia dla innych drobnych zwierząt zamiesz-kujących ekosystem miejski. Bez ich ochrony i pożywienia nie uda się przetrwać wielu po-żytecznym owadom, a także drobnym ssa-kom taki jak np. jeże, ryjówki.

I tu warto wspomnieć o edukacyjnej roli zieleni. To edukacja codzienna i całoroczna, rzec można że też całodobowa. Daje możli-wość obserwacji budzącej się do życia przy-rody wiosną, pełni jej barw i intensywności wzrostu oraz rozwoju w lecie, owocowa-nia i  niezwykłych barw jesienią, zimowego uspokojenia i snu. Cykl przemian w naturze skłania do refleksji, zadumy, wycisza.

Spacer przez park czy zadrzewioną aleją stwarza także doskonałą okazję do edu-kowania przyrodniczego dzieci. Nie po-trzebujemy na to wiele czasu, nie musimy wyjeżdżać poza miasto, a nawet droga do przedszkola czy szkoły może być chwilą przeznaczoną na wspaniałą edukację i oka-zją na dobre rozpoczęcie dnia.

Zieleń wysoka dając cień, osłonę przeciw-wietrzną i przeciwsłoneczną, zapobiega na-grzewaniu się dużych powierzchni elewacji budynków w lecie, a w chłodnych porach roku chroni przed silnymi i mroźnymi wia-trami. Zieleń pomaga również w łagodzeniu wrażenia dysonansów architektonicznych, łagodzi i daje możliwość przesłonięcia ele-mentów mniej estetycznych. Będąc nie-zbędnym dopełnieniem architektury może stanowić dla niej doskonałą oprawę i uzu-pełnienie.

Jakość życia w miejscach z dobrze

urządzoną i odpowiednio utrzymana zielenią

jest wyższa

20

2014

Od czerwca zapraszamy do nowej siedziby

Po gruntowym remoncie zabytek przy Fredry 8, stanowiący jedną z pereł Bydgoskiego Przedmieścia odzyskał swoją świetność. Został przystosowany do użyteczności publicznej i od maja stał się siedzibą Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. 9 czerwca odbyło się oficjalne otwarcie.

Autor: Monika Pawłowicz, Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

Ogród został objęty opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

FOT. K

AR

OLIN

A SZy

MA

ńSK

A

21

2014

J ego początki sięgają 1904 roku, kie-dy to obszar między obecnymi uli-

cami: Krasińskiego, Fredry, Chopina i  al. 500-lecia został podzielony na dwa place budowy: plac budowlany pod kasy-no dla 61 i 176 Pułku Piechoty oraz plac budowlany dla niemieckiego kościoła katolickiego. Pięć lat później, w 1909 roku, przez miejscowego budownicze-go E.  Jerusalema został przygotowany projekt wstępny budowy na tym terenie dwóch kasyn. W 1911 roku zrezygnowano jednak z wzniesienia jednego z nich. Rok później, w czerwcu 1912 roku została pod-pisana umowa pomiędzy Magistratem, działającym w imieniu Gminy Miejskiej Toruń, a  Administracją Garnizonu Toruń odnośnie budowy. W umowie Gmina zo-bowiązała się wznieść kasyno oficerskie i wydzierżawić je administracji wojskowej. Budowa Kasyna Wojskowego 61 Pułku Piechoty im. Von der Marwitz ukończona została w 1914 r. Pułk wchodził w skład 70 Brygady Piechoty, będącej częścią 35 Dywizji Cesarstwa Niemieckiego.

Na początku lat 20. XIX w. budynek zmienił lokatorów - stał się bazą dla pierw-szej polskiej Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Decyzja o powołaniu szkoły

oficerskiej w Toruniu, mieście oddalonym od morza o ok. 150 km, związana była z  rolą miasta jako stolicy województwa pomorskiego oraz ówcześnie mieszczące-go się tu VIII Dowództwa Okręgu Korpusu (historyczna nazwa pomorskiego okręgu wojskowego). W  odrodzonej Polsce wo-jewództwo pomorskie liczyło około 1 mln mieszkańców, a Toruń był drugim co do wielkości miastem województwa.

Od 1925 roku Szkoła Oficerska została przeniesiona do opuszczonych przez Flo-tyllę Wiślaną Koszar Racławickich, a  po-siadłość stała się miejscem urzędowania wojewodów pomorskich. W tym okresie na fasadzie został umieszczony stylizowa-ny gryf pomorski – godło województwa pomorskiego. Rezydencja gościła między innymi w latach 1927 i  1930 prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Gospodarzami posiadłości byli kolejno: Stanisław Wa-chowiak (do 1926 r.), Mieczysław Seydlitz (1926), Kazimierz Młodzianowski (1926 – 1928), Wiktor Wrona – Lamot (1931 – 1936) oraz Władysław Raczkiewicz (od 1936 r.).

W okresie powojennym przy Fredry 8 mieścił się Ośrodek Szkolenia Partyjnego, natomiast od 1957 roku budynek prze-szedł we władanie Uniwersytetu Miko-

łaja Kopernika. Przez kilka dziesięcioleci mieścił Collegium Geographicum – na piętrze znajdowały się sale dydaktyczne i biblioteka, a na parterze aula im. Prof. Rajmunda Galona. Z czasem stał się sie-dzibą nowo powstałego wydziału Nauk Pedagogicznych UMK.

W lipcu 2011 roku Bydgoskie Przedmie-ście, po kilkuletnich staraniach, zostało jako historyczny układ urbanistyczny wpi-sane do rejestru zabytków. W okresie po-wojennym oblicze międzywojennej eks-kluzywnej dzielnicy zmieniło się bowiem diametralnie. Wiele budynków zostało zdewastowanych lub powoli zaczęło po-padać w ruinę. Stan wielu z nich odzwier-ciedla brak zainteresowania i możliwości finansowych zarówno mieszkańców, ad-ministratorów domów, jak i władz miasta.

Obecnie całokształt historycznego układu urbanistycznego tego obszaru jest pod „okiem” konserwatora zabyt-ków. Wpis ten chroni istniejącą zabudowę i  inne elementy terenu, nowe inwestycje muszą być dostosowane do istniejącej zabudowy. Stara zabudowa natomiast, głównie wraz ze zmianą właścicieli bu-dynków, zaczyna odzyskiwać dawny uro-kliwy wygląd.

Perełka sprzed wieku

Budynek przy Fredry 8 ma prawie 100-letnią historię i jest jednym z cennych obiektów Bydgoskiego Przedmieścia, dzielnicy będącej wyjątkowym miejscem na mapie Torunia.

N ieruchomość zbudowana zosta-ła w 1914 roku. Służyła za szko-łę Marynarki Wojennej i Kasyno

Wojskowe, gościł w niej marszałek Piłsudski oraz Ignacy Mościcki, przez lata była rów-nież siedzibą wojewodów pomorskich.

Remont zabytkowego budynku to wyzwa-nie. Bardzo cieszę się, że udało się zachować bryłę, stosując jednocześnie nowoczesne roz-wiązania podnoszące funkcjonalność budyn-ku – podkreśliła Emilia Kawka-Patek Prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środo-

wiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu.Koszt remontu wyniósł ponad 6 mln zł.

Jednak posiadanie własnego miejsca przy-niesie oszczędności. Roczna oszczędność w stosunku do budynku dotychczas wynaj-mowanego to ponad 350 tys zł.

Remont w czterech częściach

Wojewódzki Fundusz kupując budynek i przygotowując się do jego remontu posta-wił sobie cztery główne cele:

Przywrócenie historycznego obiektu do jego dawnej świetności, a co z tym idzie podniesienie walorów turystycznych i es-tetycznych Torunia;

Przeprowadzenie robót termomoder-nizacyjnych, które doprowadzą do zmniejszenia zapotrzebowania obiektu na energię cieplną, co z kolei znajdzie przełożenie na ograniczenie emisji CO2

do atmosfery; Adaptację dotąd nieużytkowanego pod-

dasza na pomieszczenia biurowe;

22

2014

Przywrócenie wartości zabytkowej ogrodu oraz wyeksponowanie i odtwo-rzenie elementów historycznych, a tak-że zachowanie funkcji rekreacyjnych, otwartych dla mieszkańców Torunia.

Obiekt nie jest indywidualnie wpisany do ewidencji zabytków, ale zachowane zosta-ły wszystkie wytyczne konserwatorskie. Ta chęć współpracy może być wzorem dla in-nych inwestorów – podkreślił Sambor Ga-wiński Wojewódzki Konserwator Zabytków podczas konferencji prasowej, zorganizowa-nej przy okazji otwarcia.

W ramach inwestycji wyremontowana zo-stała cała elewacja budynku oraz pokrycie dachowe, a budynek został docieplony od we-wnątrz. Zastosowany został specjalny rodzaj bloczków z betonu komórkowego, który ma wysokie parametry izolacyjne, a także mini-malizujące zjawisko kondensacji pary wodnej.

Nieszczelne okna zastąpiły ich wierne repliki.Remont objął także trzewia budynku. In-

stalacja c.o. oraz węzeł cieplny zastąpione zostały nowoczesnymi i bardziej wydajnymi urządzeniami.

W miarę możliwości staraliśmy się jednak zachować oryginalne elementy – mówi Prezes Wojewódzkiego Funduszu. Odnowiona zo-stała stuletnia boazeria w jednej z sal, parkie-ty, kamienne posadzki. Gruntownej renowacji poddane zostały drzwi zewnętrzne. Ponadto we wnętrzu budynku starano się, w  miarę możliwości, utrzymać stylistykę z okresu międzywojennego. Odtworzone zostały we-wnętrzne elementy sztukaterii sufitów i ścian. Na auli zawisł zabytkowy żyrandol.

Park z przełomu wieków

Wart uwagi jest otaczający budynek na Fre-dry 8 park. - Park będzie otwarty dla miesz-

kańców. W przyszłości ma zostać połączony z sąsiednim terenem. Zdecydowanie jest to i będzie perełka przyrodnicza w samym cen-trum miasta – powiedział podczas konferencji prasowej Piotr Całbecki Marszałek Woje-wództwa

Park powoli będzie odzyskiwał swój blask. Układ zieleni części historycznej ma zacho-wywać fazę przebudowy parku z przełomu XIX i XX wieku. Już w trakcie remontu czę-ściowo odtworzona została roślinność oraz ścieżki. Do ogrodu „wprowadzono” oświe-tlenie i małą architekturę.

W przyszłości park ma zostać udostępnio-ny mieszkańcom. Jest to pierwszy miesiąc funkcjonowania w nowej siedzibie, dlatego obecnie Wojewódzki Fundusz jest w fazie przygotowań i organizacji terenu. Planowa-ne jest zagospodarowanie ogrodu, aby peł-nił on funkcję ścieżki ekologicznej z tablica-mi i interaktywnymi elementami.

Wejście główne Fredry 8.

FOT. K

AR

OLIN

A SZy

MA

ńSK

A

23

2014

P racownicy Stacji opowiedzieli o pro-cesach jakim poddawana jest woda zanim trafi do kranów. Pokazali gdzie

jest napowietrzana, jak przebiega jej filtracja i przepompowywanie.

Pomiędzy 9 a 11 maja w całej Polsce trwała akcja, w ramach której można było poznać rozmaite projekty dofinansowywane ze środ-ków unijnych. Wiele z nich na co dzień jest niedostępnych dla osób postronnych. Akcja

miała na celu przybliżenie inwestycji zrealizo-wanych z udziałem Funduszy Europejskich. Kampania promocyjna realizowana była przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju we współpracy z Telewizją Polską S.A. oraz innymi instytucjami zajmującymi się Fundu-szami Europejskimi w Polsce.

Warto podkreślić, że MPWiK we Włocław-ku jest jedną z nielicznych Spółek wodocią-gowo-kanalizacyjnych w skali kraju, którym

udało się dwukrotnie pozyskać środki unijne na określone inwestycje. W latach 2004-2008 realizowany był Projekt Oczyszczanie ścieków we Włocławku, współfinansowany ze środ-ków Unii Europejskiej, w ramach Funduszu Spójności. Od roku 2010 trwa realizacja Projek-tu „Gospodarka wodno-ściekowa w aglomera-cji Włocławek II etap”, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko.

MPWiK we Włocławku zaprosiło zwiedzających

W ramach Dni Otwartych Funduszy Europejskich można było zwiedzić Ujęcie i Stację Uzdatniania Wody „Krzywe Błota” we Włocławku, które z zaopatruje w wodę 70% mieszkańców miasta. Jest to najstarsze i największe ujęcie we Włocławku.

Autor: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

FOT. K

AR

OLIN

A SZy

MA

ńSK

A

Filtry pośpieszne SEEN

Zbiornik wody czystej V=3600m³ Pompownia II° i III°

Zbiornik wód popłucznych

24

2014

O biekty wchodzące w skład fortyfi-kacji są nie tylko wartością histo-ryczną, lecz są miejscem, które

można traktować jako tereny zieleni miej-skiej. Łączą wspaniale funkcję edukacji histo-rycznej z edukacją przyrodniczą i rekreacją. To dzięki temu, że oprócz charakterystycz-nej zabudowy, obiektów służących wojsku i  tworzonych na jego potrzeby, posiadają rozbudowaną, dobrze do dziś zachowaną szatę roślinną.

Roślinność bowiem jest nieodłącznym elementem zespołów obiektów obronnych. W  przypadku miasta Torunia ogromna jest jej rola jako elementu współtworzącego krajobraz kulturowy, dającego przestrzeń rekreacyjną i niezwykle istotny z punktu wi-dzenia przyrodniczego ekosystem.

Pierwotnie zieleń pełniła pięć zasadni-czych funkcji bedąc niezbędnym elementem składowym fortyfikacji nowożytnych. Były to funkcje: konstrukcyjna, przeszkodowa, osłonowa, klimatyczna, materiałowa. Na po-trzeby nowotworzonych fortyfikacji wyko-rzystywano istniejące w miejscach budowy, zastane przez twórców, naturalne zbiorowi-ska roślinne. Poddawano je odpowiedniemu kształtowaniu i dostosowywano do nowej roli jaką miały pełnić. Często do naturalnych układów roślinnych włączano elementy uzu-pełniajace niezbędne do lepszego funkcjo-nowania i zabezpieczenia. W obszarach bez-leśnych konieczne było tworzenie całości nasadzeń.

Bardzo istotną sprawą był odpowiedni, bardzo ściśle określony przez funkcję dobór

gatunkowy roślin. Ze względu na warunki siedliskowe, planowane miejsce sadzenia, do-konywano wyboru odpowiednich gatunków i odmian. Dla określonych funkcji w syste-mie zieleni fortyfikacji istotne było dobranie gatunków ze względu na pokrój, budowę systemu korzeniowego, wymagania wodne i  solarne, a także indywidualne cechy ga-tunkowe, np. tworzenie odrostów korzenio-wych, zwartych i rozłożystych koron, cierni.

Do nasadzeń stosowano przede wszystkim gatunki rodzime, tanie i odporne na warun-ki siedliskowe, nie wymagające szczegól-nej pielęgnacji. Budowniczowie fortyfikacji musieli mieć pewność, że nasadzenia będą trwałe, łatwe do utrzymania w dobrym sta-nie zdrowotnym, ich obecność nie będzie generowała dodatkowych kosztów dla użyt-kowników odpowiedzialnych za funkcjono-wanie układu fortecznego. O wyborze roślin decydowała częstokroć również łatwość po-zyskiwania sadzonek.

Współcześnie historyczne nasadzenia twier-dzy Toruń na stałe wpisały się w krajobraz kulturowy miasta. Wraz z terenami zieleni miejskiej, Parkiem na Bydgoskim Przedmie-ściu, Parkiem Tysiąclecia, Błoniami Nadwi-ślańskimi, lasami komunalnymi oraz innymi obszarami zieleni urządzonej, stanowią system zieleni miasta zapewniający miejsce rekreacji, wpływający na funkcjonowanie ekosystemu miejskiego, a także łączą się z terenami pod-miejskimi, kompleksami lasów, zieleni dolin rzek i przestrzeni otwartych.

Roślinność twierdzy jako element zieleni miejskiej Torunia

Twierdza Toruń, wzniesiona w II połowie XIX wieku, do dziś stanowi bardzo istotny element krajobrazowy i kulturowy miasta. Ponad 200 różnego rodzaju dzieł fortecznych, które składają się na pierścień zewnętrzny i wewnętrzny toruńskiej twierdzy to niezwykle ciekawy obszar miasta, który w dużej mierze wpłynął na jego współczesny wygląd.

Autor: Ksenia Żółtowska-Gimińska, Zastępca Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Toruniu

Widok Starego Miasta w Toruniu z brzegu Wisły.

FOT. LESŁA

W W

ŁOD

AR

CZy

K

25

2014

26

2014

INTEGRATOR - Polski pomysł na ciepło z różnych źródełJednym z laureatów GreenEvo - Akceleratora Zielonych Technologii jest firma, która opracowała INTEGRATOR - Inteligentny System Zarządzania Energią. Jest to zaawansowane urządzenie, które inteligentnie zarządza strumieniami energii. Produkt jest przeznaczony dla właścicieli domów jednorodzinnych, którzy chcą wykorzystywać energię zarówno dla źródeł odnawialnych jak i z źródeł konwencjonalnych.

Autor: Tomasz Jarosz, WFOŚiGW w Toruniu

26

2014

27

2014

U kład umożliwia integrację róż-nych źródeł ciepła jak turboko-minek (kominek z płaszczem

wodnym  z  wbudowanym wymiennikiem do pracy w  układzie zamkniętym), ko-cioł gazowy, olejowy, elektryczny, pompa ciepła i  kolektory słoneczne. Pozwala na precyzyjne zarządzanie energią w ukła-dzie grzewczym, tj. wybór priorytetowych układów do ogrzewania. Łączy strumienie energii pochodzące z różnych źródeł i w za-leżności od zapotrzebowania przekazuje je do różnych odbiorników ciepła (grzejniki, ogrzewanie podłogowe, zasobnik z ciepłą wodą). Zastosowanie integratora znacznie upraszcza budowę zintegrowanego sys-temu ogrzewania. W tradycyjnym modelu konieczne jest zastosowanie co najmniej kilku zaworów zwrotnych do separacji przepływów. Każdy z tych zaworów musi być umieszczony w  odpowiednim miejscu instalacji. W przypadku błędnego zamon-towania układ nie działa tak jak powinien, albo wymaga ręcznego przełączania przez użytkownika. W przypadku Integratora praca źródeł polega na pełnej synchroniza-cji i automatycznej pracy urządzeń. Użycie inteligentnego systemu zarządzania umoż-liwia rozbudowanie układu o kolejne źródła ciepła w późniejszym okresie, a  w  przy-padku awarii odłączenie uszkodzonego elementu, bez wpływu na działanie całego układu ogrzewania. Nie ma potrzeby za-kupu zintegrowanego systemu w całości, można podzielić rozbudowę i  związane z nią koszty na kilka etapów. Kolejną zaletą urządzenia jest jego zwarta budowa, która zajmuje znacznie mniej miejsca niż rozwią-zania tradycyjne. Wymiary Integratora II to 340x220x360 mm, przy wadze 14 kg. Jest to ważne, gdyż współczesne kotłownie w  domach jednorodzinnych zajmują coraz mniej miejsca. Dodatkowo każda końców-ka integratora jest opisana, co dodatkowo ułatwia proces montażu zapewniając jego powtarzalność, a  co za tym idzie również oszczędność czasu. W  trakcie eksploatacji systemu zintegrowanego strumienie energii generowanej przez kominek i kocioł trafiają do Integratora. Układ steruje strumieniem ciepła w zależności od wybranego prioryte-tu ciepłej wody użytkowej lub centralnego ogrzewania. W przypadku szybkiego wyko-rzystania ciepłej wody użytkowej strumień

ciepła zostaje skierowany na zasilenie za-sobnika, w celu uzupełnienia ubytku ciepłej wody użytkowej.

Optymalizacja pracy powoduje oszczędno-ści energii i umożliwia elastyczne jej wyko-rzystanie przy dużym obciążeniu cieplnym. Zastosowanie Integratora podnosi bezpie-czeństwo wykorzystania instalacji, gdyż ograniczona zostaje do minimum możliwość popełnienia błędu przy montażu. W  wielu gospodarstwach domowych wykorzystu-jących instalacje solarne do podgrzewania

ciepłej wody użytkowej występują proble-my przegrzewania się, w sytuacji dłuższego niekorzystania z ciepłej wody (np. podczas urlopu). Skutkiem tego jest częste zapo-wietrzanie się instalacji i przyspieszona degradacja płynu solarnego, a nawet jego rozwarstwianie. W układzie zintegrowa-nym wyposażonym w kominek z płaszczem wodnym i integratorem nadmiar energii jest przekazywany do płaszcza, który bufo-ruje energię i następnie przekazuje ją dalej do instalacji centralnego ogrzewania.

Zastosowanie integratora prowadzi do zwiększenia komfortu użytkowania insta-lacji grzewczej oraz niższych kosztów jej eksploatacji. Mamy kilka rodzajów integra-torów, które różnią się między sobą pod względem rodzaju i specyfiki łączonych źródeł oraz odbiorników ciepła. Z oferty producenta można wybrać trzy rodzaje in-tegratorów. Pierwszy z nich (Integrator I) zapewni współpracę z kotłami gazowymi bez wbudowanego zaworu trójdrogowego. W instalacjach grzewczych uwzględnia się także Integratory „II”, które współpracują z kotłami gazowymi z wbudowanym za-worem trójdrogowym. Oprócz tego istotną rolę odgrywają integratory zaprojektowa-ne z myślą o instalacjach z systemem so-larnym. W ofercie firmy są to urządzenia z oznaczeniem „1/2”.

Żródło:

http://greenevo.gov.pl/pl/produkty-i-technologie/

item/integrator-inteligentny-system-zarzdzania-

energi-odnawialn

http://www.makroterm.pl/produkty/integratory/

integrator-ii

Integrator łączy strumienie energii pochodzące z różnych źródeł i w zależności

od zapotrzebowania przekazuje je do różnych odbiorników ciepła.

Makroterm Integrator II

28

2014

ABC limnologii w Funce

W oda zawarta we wszystkich je-ziorach na Ziemi stanowi zaled-wie 0,022% zasobów hydrosfe-

ry. Jednak rola tych naturalnych zbiorników śródlądowych w przyrodzie, a  także w  roz-woju cywilizacyjnym człowieka jest wręcz niezwykła. Nazwy takich jezior jak Gopło, Je-zioro Lednickie czy Biskupińskie, jednoznacz-nie kojarzą się z rozwojem państwa polskiego, a podobieństwo nazwy jezior i miejscowości położonych nad ich brzegami nie jest przy-padkowe. Województwo kujawsko-pomor-skie to obszar, na którym jest ponad tysiąc jezior i są one charakterystycznym elemen-tem występujących tu krajobrazów. Wschod-nia część województwa obejmuje fragment pojezierza brodnickiego z malowniczymi

jeziorami (np. jeziora Bachotek i Partęczyny Wielkie). Południe – to fragment pojezierza wielkopolskiego ze zlewnią górnej Noteci, w której największym (również w całym wo-jewództwie) jest jezioro Gopło o powierzchni ponad 21 km2. Trudno wyobrazić sobie Bory Tucholskie bez jezior. Obecność tych malow-niczych i urozmaicających krajobraz elemen-tów miała często decydujący wpływ na decy-zję o utworzeniu wielkoprzestrzennych form ochrony w obszarze Borów Tucholskich. Poza kilkoma parkami krajobrazowymi („Zabor-skim”, „Tucholskim”, „Wdeckim” i  „Wdzydz-kim”), utworzono na tym terenie także Park Narodowy „Bory Tucholskie”, zaś 10 czerwca 2010 roku powstał Rezerwat Biosfery „Bory Tucholskie”.

Limne i logos

Edukacja ekologiczna jest jednym z  wa-runków skuteczności realizacji zadań ochronnych. Ważnym jej aspektem jest po-szukiwanie odpowiedzi na pytania jak funk-cjonuje ekosystem? Niewątpliwie jezioro jest układem ekologicznym, w którym dość jednoznacznie i czytelnie można wyodręb-nić elementy abiotyczne i biotyczne oraz podstawowe zależności troficzne. Można także ustalić jakie czynniki naturalne i an-tropogeniczne mają wpływ na stan jeziora. Badaniem jezior zajmuje się limnologia (gr. limné - jezioro i logos - słowo). Jest to dział hydrologii, w  którym wykorzystuje się me-tody badawcze innych dziedzin, wśród któ-

Autor: Dr inż. Jacek Cieściński, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska, Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska

FOT. JA

CEK

CIEŚC

IńSK

I

28

2014

29

2014

rych wymienić należy fizykę i chemię wody, biologię, geologię, hydrogeologię, klima-tologię, sedymentologię i wiele innych. Tak interdyscyplinarne ukierunkowanie badań wymaga odpowiedniej bazy laboratoryjnej oraz sprzętu umożliwiającego pobór próbek i wykonanie odpowiednich pomiarów w re-prezentatywnych punktach jeziora.

Dobre miejsce do obserwacji

Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej (HCEE) w Funce jest jednym z bardziej ak-tywnych ośrodków reprezentujących woje-wództwo kujawsko-pomorskie, w zakresie tworzenia i realizacji zajęć w oparciu o ścieżki dydaktyczne. Za realizacją dydaktyki z za-kresu limnologii w ramach wodnej ścieżki dydaktycznej w tym ośrodku przemawia przede wszystkim niezwykle korzystne poło-żenie w stosunku do Parku Narodowego i Je-ziora Charzykowskiego, które jest głównym obiektem badań i obserwacji. Jego atrakcyjne położenie i otoczenie, połączenie z innymi je-ziorami oraz zasilanie wodą z kilku zróżnico-wanych (pod wieloma względami) dopływów sprawia, że jest to wdzięczny obiekt realizacji ciekawych i merytorycznie niebanalnych za-jęć dydaktycznych. Naturalne cechy morfo-metryczne, hydrograficzne i zlewniowe, pre-dysponują ten zbiornik jako reprezentatywny dla wielu jezior (nie tylko z  obszaru Borów Tucholskich).

Inicjatywa utworzenia wodnej ścieżki dy-daktycznej w obrębie jeziora Charzykow-skiego i nadzór merytoryczny Harcerskiego Centrum Edukacji Ekologicznej, spotkała się z dużym poparciem i zainteresowaniem

szkół różnych szczebli. Świadczy o tym wzrastająca corocznie liczba korzystających z tej inicjatywy uczniów szkół podstawo-wych, gimnazjów, szkół średnich, a także studentów. Dla każdego z wymienionych poziomów kształcenia program zajęć jest przygotowywany indywidualnie, z uwzględ-nieniem grup wiekowych i oczekiwań opie-kunów. Wyposażenie ośrodka umożliwia prowadzenie zajęć także na poziomie uni-wersyteckim. Przykładem mogą być zajęcia terenowe z zakresu monitoringu środowiska, które zostały przeprowadzone z udziałem studentów specjalności monitoring środo-wiska (Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska) z Uniwersytetu Tech-nologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy.

Zbiornik reprezentatywny

Dlaczego Jezioro Charzykowskie? Aby od-powiedzieć na pytanie warto, choć pokrót-ce, wskazać na te cechy tego jeziora, które z punktu widzenia dydaktyki z podstaw lim-nologii, w sposób szczególny predysponują właśnie ten zbiornik wodny jako reprezenta-tywny.

Jezioro Charzykowskie jest otoczone przez Zaborski Park Krajobrazowy, a od strony wschodniej graniczy także z Parkiem Na-rodowym „Bory Tucholskie”. Zbiornik ma długość ponad 10 km, natomiast najszer-szym miejscem jest środkowa część zbior-nika (okolice Funki), w której maksymalna odległość między brzegami wynosi 2,4 km. O  jego wielkości świadczy również linia brzegowa wokół jeziora, która wyznacza dystans blisko 31 kilometrów. Powierzchnia

wraz z  wyspami to 1 366.8 hektara. Zbior-nik tworzą trzy wyraźnie oddzielone pro-gami części, które zwyczajowo nazwane są odpowiednio: misą południową, środkową i północną. W obszarze progów istnieją dwie malownicze, niewielkie wyspy.

Analiza map batymetrycznych Jeziora Cha-rzykowskiego pozwala na wydzielenie pod-stawowych elementów misy, występujących również w innych jeziorach. W Jeziorze Cha-rzykowskim najgłębsza jest jego południowa część. Około 200 m od półwyspu nazywa-nego „Górą Zamkową” znajduje się maksy-malna głębokość - 30,5 m. Nieco płytsza jest środkowa część jeziora, która ma dwa głę-boczki, każdy o głębokości około 25 m. Jeden z  tych głęboczków położony jest w obrębie północnego pomostu Ośrodka Harcerskiego w Funce. Północna część jeziora ma odmien-ny charakter niż południowa i środkowa, gdyż jest znacznie płytsza (maksymalna głębokość - 10 m). Brzegi ma płaskie i niskie, a płycizna przybrzeżna łączy się bezpośrednio z dnem. Przez to ploso przepływa rzeka Brda, której czyste wody nie pozostają bez wpływu na tę część jeziora. Średnia głębokość jeziora Cha-rzykowskiego wynosi 9,8 m. Całkowita po-jemność misy jeziora to ponad 134,5 tys. m3.

Każda zlewnia inna

Wybór i lokalizacja punktów dydaktycz-nych na jeziorze uwzględnia indywidualny charakter każdej zlewni cząstkowej. Brany jest pod uwagę sposób zagospodarowania i  użytkowania, co pozwala na wyodrębnie-nie zlewni typowo leśnej - Struga Siedmiu Jezior, zlewni leśno-rolniczych - Brdy i Stru-

FOT. JA

CEK

CIEŚC

IńSK

I

30

2014

gi Czerwonej a także specyficznej zlewni Strugi Jarcewskiej, w której dominują pola uprawne. Warto zwrócić uwagę, że Struga Jarcewska jest ciekiem, do którego odpro-wadzane są duże ilości oczyszczonych ście-ków komunalno-bytowych, pochodzących głównie z  miasta Chojnice. Oczyszczanie tych ścieków odbywa się w obiektach zloka-lizowanych w okolicy osady Igły, w oparciu o technologię uwzględniającą mechaniczne oczyszczanie ścieków biologiczne, a tak-że chemiczne. Oczyszczalnia zajmuje dość duży teren, gdyż obok wielu urządzeń tech-nicznych znajdują się poletka osadowe oraz system stawów, w  których oczyszczone ścieki ulegają stabilizacji przed ich usunię-ciem do Strugi Jarcewskiej.

Wyraźna odmienność form zagospodaro-wania i użytkowania poszczególnych zlewni zasilających Jezioro Charzykowskie ułatwia decyzję o lokalizacji punktów dydaktycznych w strefach ujściowych poszczególnych do-pływów. Takie ich rozmieszczenie pozwala bowiem na ocenę wypadkowej oddziaływania wszystkich źródeł zanieczyszczeń (natural-nych i antropogenicznych), migrujących z wo-dami zasilającymi daną zlewnię cząstkową oraz łączne oddziaływanie czynników wpły-wających na czystość wód dopływów, a osta-tecznie całego Jeziora Charzykowskiego. Roz-mieszczenie punktów dydaktycznych w ten sposób spełnia kryterium reprezentatywności.

W trzech wyznaczonych punktach dydak-tycznych powinny być pobierane próby i wy-

konywane pomiary wybranych wskaźników jakości wody. W ramach zajęć, niewątpliwie jednym z ciekawszych pomiarów wykonywa-nych w okresie letnim bezpośrednio ze statku jest profil termiczno-tlenowy. Interpretacja wyników pozwala uczestnikom zajęć na wy-odrębnienie wyraźnych stref o  zdecydowa-nie zróżnicowanej temperaturze i zawarto-ści tlenu w wodzie jeziora. Dalszym krokiem ułatwiającym zrozumienie wpływu zlewni na stan jeziora, jest ocena udziału poszczegól-nych dopływów w kształtowaniu jakości jego wód. W tym celu kolejne punkty dydaktycz-ne zlokalizowano w strefach ujściowych po-szczególnych dopływów.

Zdecydowanie warto

Przedstawione w artykule kryteria wy-boru i  uzasadnienie lokalizacji punktów dydaktycznych w obrębie misy zbiornika, z  uwzględnieniem cech morfometrycznych oraz zróżnicowania sposobu zagospodaro-

wania i użytkowania zlewni jeziora Charzy-kowskiego, miały na celu wykazanie traf-ności w wyborze tego akwenu dla realizacji wodnej ścieżki dydaktycznej. Wybór repre-zentatywnego jeziora jakim jest niewątpli-wie Charzykowskie jest zagadnieniem pod-stawowym. Pełen sukces tej koncepcji został poparty jednak odpowiednią bazą, którą w  tym przypadku jest Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej. Wyniki pomiarów i  obserwacji terenowych, a także pobrane próby przeznaczone do dalszych badań są pierwszym etapem, który kontynuowany jest dalej w bogato wyposażonych labora-toriach dając podstawę do przeprowadzenia tematycznych zajęć teoretycznych. Warto nadmienić, że poza laboratoriami uczestni-cy zajęć mają do dyspozycji wysokiej klasy sprzęt audiowizualny włącznie z bogatym zestawem literatury, filmów, programów komputerowych i innych pomocy dydak-tycznych. Obok odpowiedniej bazy Har-cerskiego Centrum Edukacji Ekologicznej podstawą niewątpliwego sukcesu wodnej ścieżki dydaktycznej „Jezioro Łukomie” jest kadra dydaktyczna o wysokich kwalifika-cjach, wspierana przez naukowców i wyso-kiej klasy specjalistów, według których już kilkunastoletnie doświadczenia z realizacji zadań dydaktycznych w ramach wodnej ścieżki dydaktycznej „Jezioro Łukomie” po-winny być wykorzystane przy realizacji po-dobnych przedsięwzięć nie tylko w Borach Tucholskich.

FOT. JA

CEK

CIEŚC

IńSK

I

FOT. JA

CEK

CIEŚC

IńSK

I

31

2014

Kwiecień

9 kwietnia Konferencja „Sad w gospodarstwie ekolo-

gicznym – zakładanie i pielęgnacja” orga-nizowana przez Ośrodek Doradztwa Rol-niczego w Minikowie i współfinansowana przez WFOŚiGW w Toruniu

24 kwietnia W Przysieku odbyła się organizowana

przez Urząd Marszałkowski konferencja „Rekultywacja jezior na terenie woje-wództwa kujawsko-pomorskiego – per-spektywy”. Celem spotkania było podjęcie dyskusji na temat potrzeby i możliwych sposobów rekultywacji jezior na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Na konferencji prezentowany był również Pro-gram Ochrony Jezior Polski Północnej, któ-rego jednym z inicjatorów jest WFOŚiGW w Toruniu.

Maj

9-11 maja W Bydgoszczy odbyły się Targi Energii

Odnawialnej TEO 2014, objęte przez WFO-ŚiGW w Toruniu patronatem honorowym. Podczas targów odbyła się prezentacja nt. programu PROSUMENT.

15-16 maja Ogólnopolska konferencja naukowa

„Prawne aspekty gospodarowania zaso-bami środowiska” połączona z ogólno-polskim zjazdem Katedr Prawa Ochrony Środowiska. Wojewódzki Fundusz objął konferencję patronatem honorowym.

Celem konferencji była wymiana poglą-dów i prezentacja wyników badań nauko-wych skoncentrowanych wokół gospo-darowania zasobami środowiska, a także analiza problemów pojawiających się na styku gospodarka a środowisko.

20 maja VII Konkurs Ekologiczny „Moje środowisko

jest mi bliskie”, organizowany przez Ze-spół Szkół Chemicznych we Włocławku. Konkurs został objęty patronatem hono-rowym Wojewódzkiego Funduszu.

30 maja W Sępólnie Krajeńskim rozbudowana

i zmodernizowana zostanie oczyszczalnia ścieków. Zakład Gospodarki Komunalnej pozyskał prawie 12 mln zł dotacji w ra-mach Programu Operacyjnego Infrastruk-tura i Środowisko. Całkowity koszt realiza-cji inwestycji to około 24 mln zł.

Czerwiec

4 czerwca W Sulnówku, w gminie Świecie powstanie

kompleks unieszkodliwiania odpadów ko-munalnych. 4 czerwca w WFOŚiGW w To-runiu podpisano umowę na dofinansowa-nie przedsięwzięcia na prawie 12 mln zł.

5 czerwca Otwarcie Regionalnej Instalacji Przetwa-

rzania Odpadów Komunalnych w Zaku-rzewie koło Grudziądza. Wojewódzki Fun-dusz udzielił pożyczki w wysokości 15 mln zł na przeprowadzenie przedsięwzięcia. Całkowity koszt wyniósł ponad 60 mln zł.

35 milionów złotych pochodziło z Regio-nalnego Programu Operacyjnego Woje-wództwa Kujawsko-Pomorskiego.

9 czerwca Uroczyste otwarcie nowej siedziby WFO-

ŚiGW w Toruniu, która teraz mieści się w odrestaurowanym stuletnim budynku przy Fredry 8. W uroczystości uczestni-czyły władze województwa, posłowie, senatorowie oraz wielu przedstawicieli samorządów. Budynek poświęcił Biskup Toruński Andrzej Suski.

30 czerwca Umowa z Centrum Onkologii w Byd-

goszczy na rozbudowę Zakładu Uniesz-kodliwiania Odpadów Medycznych. Na to przedsięwzięcie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu przyznał pożyczkę w kwocie 13,4 mln zł netto, co stanowi 75 % kosz-tów, przy całkowitej kwocie planowanych nakładów wynoszącej 17,9 zł netto.

30 czerwca W Wojewódzkim Funduszu podpisano

umowę z PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna. PGE otrzymała pożyczkę w wysokości 15 mln zł na budowę instalacji odsiarczania spalin dla dwóch kotłów OP 230, realizowanej w Od-dziale Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz. Całkowity koszt inwestycji to 61 mln zł.

Lipiec

11 lipca Gmina Miejska Wąbrzeźno otrzymała dofi-

nansowanie z Programu Operacyjnego In-frastruktura i Środowisko na przebudowę i rozbudowę części biologicznej oczysz-czalni ścieków w Wąbrzeźnie. Maksymal-na kwota dofinansowania z Funduszu Spójności wyniesie około 3,8 mln zł.

Kalendarium - ostatnie miesiące w WFOŚiGW w Toruniu

Autor opracowania: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiskai Gospodarki Wodnej w Toruniu

ul. Fredry 8, 87-100 Toruńtel. + 48 56 62 12 300, fax: + 48 56 62 12 302

e-mail: sekretariat@wfosigw.torun.plwww.wfosigw.torun.pl

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.