Embed Size (px)
Citation preview
พระไพศาล วสาโล
ระลกถงความตายสบายนก
ธรรมบรรยาย จากงานแสดงธรรมเปนธรรมทานเพอถวายเปนพระราชกศลแดองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลกรงเทพ บพตรพมข มหาเมฆอาทตยท ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๕๒
ระลกถงความตายสบายนก
พระไพศาล วสาโล
ระลกถงความตายสบายนกมนหกรกหกหลงในสงสารบรรเทามดโมหนตอนธการ
ท�าใหหาญหายสะดงไมยงใจ
พระศาสนโสภณ (จตตสลลเถร)
สพพทานง ธมมทานง ชนาต การใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง
พมพครงแรก พฤษภาคม ๒๕๖๓ จ�านวนพมพ ๓,๐๐๐ เลม
จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐
โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔
ภาพประกอบในเลม บญรอด แสงสนธออกแบบปก/รปเลม คนขางหลง พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม
พมพท บรษทแคนนา กราฟฟก จ�ากด โทร. ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑
www.kanlayanatam.com
kanlayanatamLine official : kanlayanatam2
ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�ำดบท ๘๒
ระลกถงความตายสบายนก
พระไพศาล วสาโล
Pdf file Book
www.visalo.org
Phra Paisal Visalo
วดปาสคะโต ธรรมชาต ทพกใจ
5
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ค�าปรารภ
ชมรมกลยาณธรรมมความประสงคจะน�าหนงสอ เรอง “ระลกถงความตายสบายนก” มาตพมพใหม เพอ เผยแผเปนธรรมทานแกผมารวมงานแสดงธรรม-ปฏบต ธรรม เพอนอมถวายเปนพระราชกศลแดองคพระบาท สมเดจพระเจาอย หว ในวนท ๑๒ กรกฎาคม ศกน อาตมภาพอนญาตดวยความยนด ทมสวนในการบ�าเพญ บญกรยาดงกลาว
ขนชอวาความตาย ผคนสวนใหญยอมไมอยาก นกถง เพราะเขาใจวา ความตายนนเปนปฏปกษกบชวต แตในความเปนจรงแลว ชวตกบความตายหาไดอยตรง
(ในการพมพครงแรก)
6
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ขามกนอยางทคนทวไปเขาใจไม หากเปนเรองเดยวกน เรามชวตอยางไร กตายอยางนน ถาอยดวยความหลง กตอง “หลงตาย” อยางหลกเลยงไมได คอตายอยาง ทรนทราย ไรสต แตถามชวตอยดวยความตนร อยอยาง ผไมประมาท หมนสรางความดอยเสมอ เมอถงเวลา กสามารถจากโลกนไปดวยใจสงบ โดยมสตจวบจนวาระ สดทาย สงหนงทชวยอบรมจตใจใหพรอมเผชญความตาย และกระตนใจใหขวนขวายท�าหนาทอยางดทสด ไดแก “มรณสต” คอ การระลกถงความตายควบคไปกบการ เตรยมใจใหพรอมเผชญความตาย มรณสต หากท�าอยาง ถกตองและสม�าเสมอ จะชวยใหเรามองความตายดวย สายตาเปนมตรมากขน และมทศนคตอยางใหมตอชวต ชนดทชวยใหเราไมหวนไหวตอความผนผวนปรวนแปร ทเกดขนเปนปกต อยไดทามกลางความขนลงของโลก รอบตว
7
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
มรณสต มใชเรองของคนแกหรอชาววดเทานน แตมประโยชนและเหมาะส�าหรบทกคน ไมเวนแมแตเดก และหนมสาว อกทงยงสามารถน�าไปใชกบชวตประจ�าวน ไดดวย ไมวาอยบาน ทท�างาน หรอก�าลงเดนทาง ลวน เปนโอกาสทเหมาะส�าหรบการเจรญสตไดทงนน
ขออนโมทนาชมรมกลยาณธรรม ทมวรยะอตสาหะ ในการจดงานแสดงธรรมและปฏบตธรรมอยางตอเนอง จนมาถงครงท ๑๔ แลว นบวาไดชวยเผยแพรสมมาทศนะ และสมมาปฏบตใหกวางขวาง ยงสนตสขใหเกดขนในใจ ของผคน และบรรเทาความรมรอนในสงคมไดไมนอย ขอใหทกทาน ทงผด�าเนนการและผไดรบอานสงสจาก กจกรรมดงกลาว มก�าลงใจ และก�าลงสตปญญาเพมพน เพอชวยเผยแผขยายประโยชนสขดงกลาวใหกวางไกล ดวยจตทมเมตตาและเปยมสข
ความตาย ไมวาจะนากลวอยางไร
กยงไมนากลวเทากบ ความกลวตาย
11
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ส�าหรบคนทวไปไมมอะไรนากลวเทากบความตาย
เพราะความตายไมเพยงพรากเราไปจากทกสงทกอยาง
ทเรารกและหวงแหนเทานน หากยงน�ามาซงความเจบ
ปวดและทกขทรมานอยางยงยวดกอนทลมหายใจสดทาย
จะหมดไป ความตายทไมเจบปวดจงเปนยอดปรารถนา
ของทกคน รองลงมาจากความปรารถนาทจะเปนอมตะ
แตความจรงทเทยงแทแนนอนกคอ เราทกคนตองตาย
ความตายเปนสงทปฏเสธไมไดกจรง แตใครบาง
ทยอมรบความจรงขอนได ดวยเหตนผ คนเปนอนมาก
จงพยายามหนหางความตายใหไกลทสด ขณะเดยวกน
กพยายามไมนกถงมน โดยท�าตวใหวน หาไมกปลอยใจ
ระลกถงความตายสบายนก
12
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
เพลดเพลนไปกบความสขและการเสพ กลาวอกนยหนง
คอ มชวตราวกบลมตาย ดงนนจงไมพอใจหากมใคร
พดถงความตายใหไดยน ถอวาเปนอปมงคล ค�าวา
“ความตาย” กลายเปนค�าอจาดทแสลงห ตองเปลยนไป
ใชค�าอนทฟงดนมนวล เชน “จากไป” หรอ “สนลม”
ทงๆ ทร วาจะตองตาย ไมชากเรว แตแทนทจะ
เตรยมตวเตรยมใจไวลวงหนา คนสวนใหญเลอกทจะ
“ไปตายเอาดาบหนา” คอ ความตายมาถงเมอไหร คอย
วากนอกท แตวนนขอสนก หรอขอหาเงนกอน ผลกคอ
เมอความตายมาปรากฏอยเบองหนา จงตนตระหนก
ร�าร อง ทรนทราย ตอรอง ผดผอน ปฏเสธผลกไส
ไขวควา ขอความชวยเหลอ แตถงตอนนนกยากทจะม
ใครชวยเหลอได เตรยมตวเตรยมใจเพยงใด กไดรบผล
เพยงนน ถาเตรยมมามาก กผานความตายไปไดอยางสงบ
13
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ราบรน ถาเตรยมมานอย กทกขทรมานแสนสาหส
กวาจะหมดลม หากความตายเปรยบเสมอนการสอบ
กเปนการสอบทยตธรรมอยางยง
จะวาไป ชวตนทงชวตกคอ โอกาสส�าหรบการ
เตรยมตวสอบครงส�าคญน สงทเราท�ามาตลอดชวต ลวน
มผลตอการสอบดงกลาว ไมวาการคด พด หรอท�า
ดกตาม ชวกตาม การกระท�าแมเพยงเลกนอยไมเคย
สญเปลา หรอเปนโมฆะ ทส�าคญกคอ การสอบดงกลาวม
เพยงครงเดยวเทานน ไมมการแกตวหรอสอบซอม หาก
สอบพลาด กมความทกขทรมานเปนผลพวงจนสนลม
ความตายเปนสงนากลวส�าหรบผใชชวตอยางลม
ตาย หรอคดแตจะไปตายเอาดาบหนา แตจะไมนากลว
เลย ส�าหรบผทเตรยมพรอมมาอยางด อนทจรง ถารจก
ความตายอย บาง กจะร ว าความตายนนมใชเปนแค
14
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
“วกฤต” เทานน แตยงเปน “โอกาส” อกดวย กลาวคอ
เปนวกฤตในทางกาย แตเปนโอกาสในทางจตวญญาณ
ในขณะทรางกายก�าลงแตกดบ ดน น�า ลม ไฟ ก�าลง
เสอมสลาย หากวางใจไดอยางถกตอง กสามารถพบกบ
ความสงบ ทกขเวทนาทางกาย มอาจบบคนบนทอนจตใจ
ได มผคนเปนจ�านวนมาก ไดสมผสกบความสขและรสก
โปรงเบาอยางยง เมอปวยหนกระยะสดทาย เพราะความตาย
มาเตอนใหเขาปลอยวางสงตางๆ ทเคยแบกยดเอาไว
หลายคนหนเขาหาธรรมะจนคนพบความหมายของชวต
และความสขทแท ขณะทอกหลายคน เมอรวาเวลาเหลอ
นอยแลว กหนมาคนดกบคนรก ไมเหลอสงคางคาใจใดๆ
และเมอความตายมาถง มคนจ�านวนไมนอยทจากไป
อยางสงบ โดยมสตรตวกระทงนาทสดทาย ยงไปกวานน
มบางทานทเหนแจงในสจธรรมจากทกขเวทนาอนแรงกลา
15
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ทปรากฏเฉพาะหนา จนเกดปญญาสวางไสว และปลอย
วางความยดตดถอมนในสงทงปวง บรรลธรรมขนสงได
ในขณะทหมดลมนนเอง
ส�าหรบผใฝธรรม ความตายจงมใชศตร หากคอ
ครทเคยวเขญใหเราด�าเนนชวตอยางถกตอง คอยกระตน
เตอนใหเราอยอยางไมประมาท และไมหลงเพลดเพลนกบ
สงทมใชสาระของชวต ขณะเดยวกนกสอนแลวสอนเลา
ใหเราเหนแจงในสจธรรมของชวต วาไมมอะไรเทยงแท
ไมมอะไรนายดถอ และไมมอะไรทยดถอเปนของเราไดเลย
แมแตอยางเดยว ยงใกลความตายมากเทาไร ค�าสอน
ของครกยงแจมชดและเขมขนมากเทานน หากเราสลด
ความดอดงไดทนทวงท นาทสดทายของเราจะเปนนาท
ทล�าคาอยางยง เพราะสามารถน�าไปสความพนทกขได
ทานพทธทาสภกขเรยกนาทนนวา “นาททอง” ❧
ชอภาพ “การดบสญของตวตน”
17
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ความตายไมวาจะนากลวอยางไรในสายตาของคน
ทวไป กยงไมนากลวเทากบความกลวตาย ความตาย
หากวดทการหมดลม หรอหวใจหยดเตน ใชเวลาไมนาน
กเสรจสนสมบรณ แตความกลวตายนน สามารถหลอก
หลอนคกคามผคนนานนบป หรอยงกวานน ความกลว
เกดขนเมอไร กทกขเมอนน จงมภาษตวา “คนกลา
ตายครงเดยว แตคนขลาด ตายหลายครง” ความกลว
ตายยงนากลวตรงท เปนแรงผลกดน ใหเราพยายาม
ผลกไสความตายออกไปใหไกลทสด จนแมแตจะคดถง
ท�าไมถงกลวตาย
18
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
เรยนร หรอท�าความรจกกบมน กยงไมกลาท�า เพราะ
เหนความทกขเปนศตร ยงเมอความตายมาอยตอหนา
แทนทจะยอมรบ กลบปฏเสธผลกไสสดแรง แตเมอ
ไมสมหวงกยงทกขยงทกขยงผลกไส ยงผลกไสกยงผดหวง
ผลคอความทกข เพมพนเปนทวตรคณ หารไมวา หาก
ยอมรบความตายความทกขกจะนอยลงไปมาก บางคน
ทร วาเครองบนก�าลงตก รถก�าลงพงชนคนหนา ในชว
ไมกวนาททเหลออย ท�าใจพรอมรบความตายโดยดษณ
ไมคดตอส ขดขนปลอยวางทกอยาง กลบพบวาจตใจ
นงสงบอยางยง
คนเรากลวความตายดวยหลายสาเหต กลาวคอ
ความตายนอกจากจะมาพรอมกบความเจบปวด และท�าให
เราพลดพรากไปตลอดกาล จากบคคลและสงอนเปนทรก
แลว ความตายยงหมายถงการสนสดโอกาสทจะไดเสพสข
19
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ในยคบรโภคนยม ซงถอวาการเสพสขเปนสดยอดปรารถนา
ของชวต อยาวาแตการหมดโอกาสทจะไดท�าเชนนนเลย
แมเพยงการไมสามารถทจะเสพสขอยางเตมท จะเปน
เพราะความชรา ความเจบปวย ความพการ หรอความ
ผนแปรของรางกาย (เชน เสอมสมรรถภาพทางเพศ)
กตาม ถอวาเปนทกขมหนต อนยากจะท�าใจได
อยางไรกตาม เปนทนาสงเกตวา แมคนทไรญาต
ขาดมตร ยากจนแสนเขญ และก�าลงประสบทกขเวทนา
อยางแรงกลา เพราะปวยหนกในระยะสดทาย จ�านวนมาก
กยงกลวตาย ทงๆ ทตอนนนโอกาสเสพสขแทบจะไมมเลย
สวนหนงอาจเปนเพราะยงมความหวงวาจะหายปวยและ
กลบไปเสพสขใหม แตอกสาเหตหนงกเพราะยงมความ
หวงแหนในชวต แมสนไรไมตอกเพยงใด กยงมชวตเปน
สมบตสดทายทอยากยดเอาไวอย
20
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
มองใหลกกวานนกคอ เขายงมความยดตดในตวตน
แมไมมอะไรหลงเหลอในชวต แตกยงมตวตนใหยดถอ
หากตวตนดบสญเสยแลว จะมอะไรทกขไปกวาน ในอดต
อทธพลทางศาสนา ท�าใหผคนเชอวา แมหมดลมแลว
ตวตนกยงไมดบสญ หากยงสบตอในโลกหนา หรอม
สวรรคเปนทรองรบ จงไมหวาดกลวความตายมากนก
ตรงขามกบคนสมยน ซงไมคอยเชอในโลกหนาหรอ
ชวตหนาแลว ความตายจงหมายถง การดบสญของตวตน
อยางสนเชง ดงนน จงเปนสงทนากลวอยางยง แตส�าหรบ
คนทไมแนใจวามอะไรอยหลงความตาย ความตายกยง
นากลวอยนนเอง เพราะไมรวาตายแลวจะไปไหน อะไรท
เราไมร ด�ามด ยอมเปนสงทนากลวอยเสมอ
ความไมคนชน เปนสาเหตอกประการหนง ทท�าให
ผคนกลวความตายกนมาก ในปจจบน ความตายถกแยก
21
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ออกไปจากชวตประจ�าวน จนแทบจะกลายเปนสงลลบไป
ยามเจบปวย กเขาโรงพยาบาล และเมอปวยหนกใกลตาย
กถกพาเขาหองไอซย ผคนนบวนจะตายในทมดชด โดย
มผคนรบรเพยงไมกคน เมอตายแลว กตงศพและท�าพธ
กนในวด ซงไกลหไกลตาของผคน โดยเฉพาะในเมอง
ผดกบในอดต ผคนเมอเจบปวย กรกษาพยาบาล
กนทบาน เมอใกลตายกมเพอนบานมาดใจกน ความตาย
เป นเหตการณสาธารณะทคนทงชมชนรบร ร วมกน
ครนตายแลวกตงศพทบาน คนทงชมชนมาชวยงานกน
ขวกไขว ตอเมอจะปลงศพ จงหามไปเผาในวดหรอปาชา
มคนทงชมชนมารวมงานโดยพรอมเพรยง กอนเผายง
มกมการเปดฝาโลงใหผ คนไดดและลางหนาศพเปน
ครงสดทาย ส�าหรบผคนทเตบโตมาในวฒนธรรมดงกลาว
ความตายเปนสวนหนงของชวต ทรบรรบเหนเปนอาจณ
22
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ตงแตเกดจนโต จงเปนเรองทไมนากลวมากนก
ตรงขามกบวฒนธรรมปจจบน ซงเหนความตาย
เปนปฏปกษกบชวต จงพยายามปกปดไมใหผคนรเหน
มากนก ยกเวนความตายของคนทไกลตวมากๆ หากเปน
เหตการณทไมปกต กอาจถกแปรสภาพเปน “สนคา” เพอ
สนองความอยากรอยากเหนของผคน ดงทมกปรากฏตาม
สอตางๆ แตสงทเหนกยงเปนแคภาพมากกวาทจะเปน
เหตการณทตนไดรวมรบรรบเหนจรงๆ ❧
ถารจกความตายอยบาง กจะรวาความตายนนมใชเปนแค “วกฤต” เทานน
แตยงเปน “โอกาส” อกดวย กลาวคอเปนวกฤตในทางกาย แตเปนโอกาสในทางจตวญญาณในขณะทรางกายก�าลงแตกดบ
ดน น�า ลม ไฟ ก�าลงเสอมสลาย หากวางใจไดอยางถกตอง กสามารถพบกบความสงบ
ทกขเวทนาทางกาย มอาจบบคนบนทอนจตใจได
ชอภาพ “วมตการหลดพนแลวจากกเลสและตณหา”
25
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ไมวาจะหลกหนใหไกลเพยงใด เราทกคนกหน
ความตายไมพน ในเมอจะตองเจอกบความตายอยาง
แนนอน แทนทจะวงหนความตายอยางไรผล จะไมดกวา
หรอ หากเราหนมาเตรยมใจรบมอกบความตาย ในเรองน
มองแตญ ปราชญชาวฝรงเศสไดกลาวแนะน�าวา “เราไมร
วา ความตายคอยเราอย ณ ทใด ดงนน ขอใหเราคอย
ความตายทกเมอ”
ท�าใจใหคนชนกบความตาย
26
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
สงลลบแปลกหนานน ยอมนากลวส�าหรบเราเสมอ
แตถาเมอใดทเราคนชนกบมน มนกไมนากลวอกตอไป
ความตายกเชนกน การเตรยมใจรบมอกบความตายท
ดทสดคอ การท�าใจใหคนชนกบมนเปนเบองแรก เพอ
มใหมนเปนสงแปลกหนาส�าหรบเราอกตอไป เราสามารถ
ท�าใจใหคนชนกบความตายไดดวยการระลกนกถงความ
ตายอยเสมอ นนคอเจรญ “มรณสต” อยเปนประจ�า
การเจรญมรณสต คอ การระลกหรอเตอนตนวา
๑. เราตองตายอยางแนนอน
๒. ความตายสามารถเกดขนกบเราไดทกเมอ อาจ
เปนปหนา เดอนหนา พรงน คนน หรออกไมกนาทขาง
หนากได เมอระลกไดเชนนแลว กตองส�ารวจหรอถาม
ตนเองวา
27
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
๓. เราพรอมทจะตายหรอยง เราไดท�าสงทควรท�า
เสรจสนแลวหรอยง และพรอมทจะปลอยวางสงทงปวง
แลวหรอยง
๔. หากยงไมพรอม เราควรใชชวตทเหลออยให
เกดประโยชนอยางเตมท เรงท�าสงทควรท�าใหเสรจสน
อยาปลอยเวลาใหสญเปลา หาไมแลว เราอาจไมมโอกาส
ไดท�าสงเหลานนเลยกได
ข อ ๑ และขอ ๒ คอความจรง หรอเปนกฎ
ธรรมชาตทเราไมอาจปฏเสธหรอขดขนตานทานได สวน
ขอ ๓ และขอ ๔ คอสงทอยในวสยทเราจะจดการได
เปนการกระท�าทอยในความรบผดชอบของเราโดยตรง
การระลกหรอเตอนใจเพยง ๒ ขอแรกวา เรา
ตองตายอยางแนนอน และจะตายเมอไรกได หากท�าอยาง
สม�าเสมอ จะชวยใหเราตนตระหนกนอยลง เมอความตาย
28
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
มาปรากฏอยเบองหนาเพราะเตรยมใจไวแลว แตทนท
ทเราตระหนกวา ความตายจะท�าใหเราพลดพรากจาก
ทกสงทมอย อยางสนเชง ในชวขณะนนเอง หากเรา
ระลกขนมาไดวา มบางสงบางคนทเรายงหวงอย มงาน
บางอยางทเรายงท�าไมแลวเสรจ หรอมเรองคางคาใจ
ทยงไมไดสะสาง ยอมเปนการยากทเราจะกาวหาความตาย
ไดโดยไมสะทกสะทาน ยงความตายมาพรอมกบทกข-
เวทนาอนแรงกลา หากไมไดฝกใจไวเลยในเรองน กจะ
ทรนทราย กระสบกระสายเปนอยางยง เพราะไหนจะ
ถกทกขเวทนาทางกายรมเรา ไหนจะหวงหาอาลย หรอ
คบของใจสดประมาณ ท�าใหความตายกลายเปนเรอง
ทกขทรมานอยางมาก
ดวยเหตน ล�าพงการระลกถงความตายวา จะตอง
เกดขนกบเราอยางแนนอน ไมชากเรว จงยงไมเพยงพอ
29
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ควรทเราจะตองพจารณาตอไปดวยวา เราพรอมจะตาย
มากนอยแคไหน และควรจะท�าอยางไรกบเวลาและชวต
ทยงเหลออย การพจารณา ๒ ประเดนหลงน จะชวย
กระตนเตอนใหเราไมประมาทกบชวต เรงท�าสงทยงคาง
คาใจอยใหแลวเสรจ ไมผดผอนไปเรอยๆ ขณะเดยวกน
กเหนความส�าคญของการฝกใจใหปลอยวางบคคลและ
สงตางๆ ทยงยดตดอย กลาวโดยสรปคอ ควรพจารณา
ทง ๔ ขอไปพรอมกน
เมอครงทพระพทธเจายงทรงพระชนมชพอย ไดตรส
แนะน�าใหภกษเจรญมรณสตเปนประจ�า อาท ใหระลก
เสมอวา เหตแหงความตายนนมมากมาย เชน งกด
แมลงปองตอย ตะขาบกด หาไมกอาจพลาดพลงหกลม
อาหารไมยอย ดซาน เสมหะก�าเรบ ลมเปนพษ ถกมนษย
หรออมนษยท�าราย จงสามารถตายไดทกเวลา ไมกลางวน
30
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
กกลางคน ดงนนจงควรพจารณาวา บาปหรออกศล
ธรรมทตนยงละไมได ยงมอยหรอไม หากยงมอย ควร
พากเพยร ไมทอถอย เพอละบาปและอกศลธรรมเหลานน
เสย หากละไดแลว กควรมปตปราโมทย พรอมกบหมน
เจรญกศลธรรมทงหลายใหเพมพนมากขน ทงกลางวน
และกลางคน
แมกระทงเมอพระองคใกลจะปรนพพาน โอวาท
ครงสดทายของพระองค กยงทรงเนนย�าถงความไมเทยง
ของชวต ดงตรสวา
“สงขารทงหลาย มความเสอมไปเปนธรรมดา
ทานทงหลาย จงท�าไมประมาทใหถงพรอมเถด”
ความไมประมาท ขวนขวายพากเพยร ไมปลอย
เวลาใหเปลาประโยชน เปนค�าสอนทพระพทธองคทรง
เนนมาก เมอมการเจรญมรณสต หรอเมอตระหนกถง
31
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ความไมเทยงของชวต อยางไรกตาม เมอความตายมา
ประชดตว พระพทธองคทรงสอนใหปลอยวางสงทงปวง
ดงทรงแนะน�าอบาสกทจะชวยเหลอผ ใกลตาย วาพง
นอมใจเขาใหละความหวงใยในมารดาและบดา ในบตร
และภรรยา (สาม) จากนนใหละความหวงใยในกามคณ ๕
(หรอสงทกอใหเกดความเพลดเพลนทางกาย) ละความ
หวงใยแมกระทงสวรรคทงปวง ตลอดจนพรหมโลก
นอมใจส ความดบซงความยดตดทงปวง เพอบรรลถง
ความวมตตหลดพนในทสด ❧
ชอภาพ “ใบไมแหงตายรวงลงสพนดน”
33
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
การเจรญมรณสตท�าไดหลายวธ เพยงแคนกถง
ความไมเทยงของชวต วาเราจะตองตายไมชากเรว จง
ควรใชเวลาทเหลออยใหเกดประโยชนอยางเตมท เทาน
กถอวาเปนมรณสตอยางหนง แตส�าหรบคนทวไป การ
ระลกเพยงเทานอาจกระตนใหเกดความตนตวไดไมมาก
พอ เพราะเปนเพยงแคการคดอยางยนยอ อกทงเปน
การรบร ในระดบสมอง แตยงไมไดสงผลไปถงอารมณ
ความรสกมากนก อาจท�าใหเกดความตนตวอยพกหนง
แตไมนานกเลอนหายไป ผลกคอชวตหวนกลบไปสแบบ
แผนเดมๆ หลงวนอยกบงานเฉพาะหนา หรอเพลนกบ
ความสนกสนาน จนลมสงส�าคญส�าหรบชวตไปเสย
มรณสตแบบตางๆ
34
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
อนทจรงในชวตประจ�าวน เรามกจะไดยนขาวคราว
เกยวกบความตายของใครตอใครอยเสมอ เพยงแคไดยน
ขาวนนแลวโยงมาถงตวเองวา ไมนานเรากจะตองตาย
เชนเดยวกบเขา เทานกสามารถกระตนเตอนใหเกดความ
ไมประมาทในชวต และผลกดนใหขวนขวายเตรยมตว
เตรยมใจเพอรบมอกบความตายในวนขางหนา แตคน
ทจะตนตวเพราะไดยนขาวเพยงเทาน นบวามนอยมาก
สวนใหญแลวมกรอใหความตายเขามาใกลตวกอนจงจะ
ตนตว เชนเหนคนตายตอหนาตอตา หรอรอใหญาตหรอ
คนใกลชดตายกอนถงตนตว หนกกวานนคอ ตนเองตอง
ปวยหนก หรอใกลตายเสยกอนจงคอยตนตว พระพทธเจา
จงเปรยบคน ๔ กลมขางตน ดงมา ๔ ประเภท ประเภท
แรกเพยงแคเหนเงาปฏก กรวาสารถตองการใหท�าอะไร
ประเภทท ๒ ตองถกปฏกแทงทขมขนกอน จงรวาตอง
35
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ท�าอะไรบาง ประเภทท ๓ จะรตวตอเมอถกปฏกแทงท
ผวหนง ประเภทสดทายตองถกปฏกแทงถงกระดก จง
คอยรตววาจะตองท�าอะไร กลาวอกนยหนง คนสวนใหญ
นน แครหรอเหนความจรงยงไมเพยงพอ ตองรสกเจบปวด
เสยกอน จงจะกระตอรอรน เตรยมรบมอกบความตาย
ดวยเหตนส�าหรบคนทวไป การเจรญมรณสตท
จะชวยใหเกดความไมประมาทไดเปนอยางดกคอ การ
พจารณาถงผลกระทบทจะตามมาภายหลงจากความตาย
เกดขน โดยมองใหเหนเปนรปธรรมวาจะตองสญเสยอะไร
และพลดพรากจากใครบาง ผทไมพรอม ยอมรสกเจบ
ปวดกบความสญเสยพลดพรากดงกลาว แมจะเปนความ
ทกข แตกชวยใหเฉลยวใจไดคดวา ในขณะทยงมเวลา
เหลออย เราจะตองท�าอะไรบาง เพอปองกนมใหเกดความ
ทกขดงกลาวเกดขน เมอถงวนทจะตองพลดพรากจรงๆ ❧
36
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ชวงเวลากอนนอน เปนชวงเวลาทเหมาะแกการ
เจรญสตส�าหรบคนทวไป เนองจากไดท�าภารกจประจ�าวน
เสรจสน บรรยากาศรอบตวมความสงบมากขน รางกาย
และจตใจเขาส ชวงแหงการพกผอน และเปนโอกาสด
ส�าหรบการนอมจตพจารณาถงความเปนไปของชวต
ซงมความตายเปนเบองหนา วธทดทสดคอ การนอม
จตอยางจรงจง ประหนงวาความตายก�าลงเกดขนกบเรา
นนคอ “ฝกตาย”
ตวอยางการเจรญมรณสต
๑. ฝกตายหรอเจรญมรณสตกอนนอน
37
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ทาทเหมาะแกการเจรญมรณสตคอ นอนราบกบ
พน แขนแนบล�าตว ผอนคลายรางกายทกสวน ตงแต
ศรษะจรดเทา โดยเฉพาะบรเวณใบหนา ไมมอาการหนานว
ควขมวด ทงน�าหนกทงตวลงไปกบพน ไมมสวนใดท
เกรงหรอเหนยวรงไว หายใจอยางเปนธรรมชาต พรอมกบ
นอมใจมาไวทปลายจมก รถงสมผสบางเบาของลมหายใจ
ทงเขาและออก ปลอยวางความนกคดตางๆ ไมวาเรองราว
ในอดตหรอสงทจะเกดขนในอนาคต
เมอจตใจเรมสงบลงแลว ใหพจารณาวา เราก�าลง
เดนหนาเขาสความตาย ความตายจะตองเกดขนกบเรา
อยางแนนอน ไมมวนทเราจะรลวงหนาได อาจเปนหลายป
ขางหนา หรอเปนปหนา เดอนหนา หรอแมแตอาทตยหนา
จากนนใหพจารณาตอไปวา ความตายอาจเกดขนกบเรา
ในคนนกได คนนคอคนสดทายของเรา จะไมมพร งน
38
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ส�าหรบเราอกตอไป นคอการนอนครงสดทายของเรา
พจารณาตอไปวา เมอความตายมาถง ลมหายใจ
จะสนสด ไมมทงลมหายใจเขาและออก หวใจจะหยดเตน
ทองทพองยบจะแนนง รางกายทเคลอนไหวจะขยบ
เขยอนไมไดอกตอไป ทเคยอนกจะเรมเยน ทเคยยดหยน
กจะแขงตง ไมตางจากทอนไมไรประโยชน
จากนนกพจารณาตอไปวา เมอความตายมาถง
ทรพยสมบตทงปวงทเราเฝาหาและถนอมรกษา จะมใช
ของเราอกตอไป กลายเปนของคนอนจนหมดสน ไมสามารถ
อทธรณคดคาน และไมสามารถท�าอะไรกบมนไดอกตอไป
แมแตของรกของหวงกอาจถกปลอยปละ ไรคนดแล
ยงไปกวานน เราจะไมมโอกาสพบปะพดคยกบ
ลกหลาน หรอคนรกอกตอไป กจวตรประจ�าวนทเคยท�า
รวมกบเขา จะกลายเปนอดต ตอไปนจะไมสามารถ
39
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
เยยมเยอนพอแมหรอตอบแทนบญคณทานไดอกแลว
แมแตจะสงเสยหรอร�าลา กมอาจท�าไดเลย หากผดใจ
กบใคร กไมสามารถคนดกบเขาได ขนของหมองใจใคร
กไมสามารถปรบความเขาใจกนไดอกแลว
งานการกเชนกน เราตองทงทกอยาง หากยงไม
เสรจสน กตองทงคางไวแคนน ไมสามารถสะสางหรอ
แกไขไดอกตอไป ถงแมจะส�าคญเพยงใดกตาม กอาจถก
ปลอยทง ไรคนสนใจใยด เชนเดยวกบความรและประสบ-
การณทงหลายทสงสมมา จะเลอนหายไปพรอมกบเรา
ชอเสยง เกยรตยศ อ�านาจ และบรวารทงหลาย
จะหลดจากมอเราไปอยางสนเชง ไมวาจะมากมายยงใหญ
เพยงใด กเอาไปไมได ทส�าคญกคอ อยาหวงวาผคนจะ
ยงแซซองรองสรรเสรญเราหลงเราสนลม เพราะแมแต
ชอของเรา สกวนหนงกตองถกลม ไรคนจดจ�า
40
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ระหวางพจารณาไปทละขนๆ ใหสงเกตความรสก
ของเราวาเปนอยางไร มความตระหนก เศราโศกเสยใจ
หวงหาอาลยหรอไม เราพรอมท�าใจกบการพลดพราก
สญเสยสงเหลานนมากนอยแคไหน ถาหากยงไมพรอม
ใหพจารณาตอไปวา อะไรท�าใหเราไมพรอม และท�า
อยางไรเราจงจะพรอม
การพจารณาดงกลาว จะชวยใหเราตระหนกวา
ยงมบางสงหรอหลายสงทเราสมควรท�า แตยงไมไดท�า
หรอท�าไมมากพอ ขณะเดยวกน กยงมอกมากมายหลาย
อยางทเรายงตดใจไมได ความตระหนกดงกลาว จะชวย
ใหเราเกดความขวนขวายทจะท�าสงส�าคญทละเลยไป
พรอมกบเรยนรทจะฝกใจปลอยวางดวย
ทกลาวมาเปนการฝกตายอยางเตมรปแบบ แตก
สามารถยกเยองไปไดอกหลายรปแบบ เชน
41
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
เมอนอมใจจนตนาการวา คนนเปนคนสดทาย
ของเราแลว ขณะทรางกายก�าลงจะหมดลม หวใจก�าลง
จะหยดเตน รางกายก�าลงจะเยนแขง และแนนงดงทอนไม
ใหพจารณาวาเราไดท�าความด หรอด�ารงชวตอยางม
คณคา สมกบทเกดมาแลวหรอยง มความร สกเสยใจ
กบชวตทผานมาหรอไม อะไรบางทเรารสกวายงท�าได
ไมมากพอ และอะไรบางทเราอยากปรบปรงแกไขหากยง
มเวลาเหลออย
การพจารณาในแงน แมดจะเปนนามธรรมอยบาง
แตหากเราหนมาดความร สกของตนเอง ขณะทคดวา
ก�าลงจะตายไปจรงๆ กจะรวา ทผานมาเราไดใชชวตอยาง
ค มคากบการเกดมาเปนมนษยหรอยง หรอมสงใดท
ยงคางคาใจทท�าใหเราไมพรอมจะจากโลกนไปในคนน
ก. ทบทวนความดทไดท�า
42
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
การระลกไดเชนนจะท�าใหเราตระหนกวา มอะไรบางทเรา
จะตองลงมอท�าเสยท หรอตองท�าใหมากกวาเดม
จนตนาการวา คนนเปนคนสดทายของเรา จากนน
ใหนกตอไปวา เมอหมดลม รางกายของเราถกน�าไป
ด�าเนนการตามประเพณ บดนรางของเราถกบรรจอยใน
หบตงโดดเดน ผคนมากหนาหลายตาเดนทางมารวมพธศพ
เพออ�าลาเราเปนครงสดทาย มทงลกหลาน ญาตมตร
เพอนบาน เพอนรวมงาน เพอนรวมรน คนเหลานตาง
พดถงเราในวงสนทนาบาง พดตอหนาผคนทมารวมพธศพ
บาง ทนใหถามตวเองวา อยากใหคนเหลาน พดหรอ
เขยนถงเราวาอยางไร อยากใหเขาจดจ�าเราในลกษณะใด
อยากใหเขาประทบใจในเรองอะไรบางทเกยวกบตวเรา
ข. นกถงงานศพของตวเอง
43
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
จากนนใหถามตอไปวา เมอยงมชวตอย เราไดท�าอะไร
บาง ทชวนใหเขาร�าลกถงเราในแงนน มความดอะไรบาง
ทเราไดท�า อนควรแกการชนชมสรรเสรญ
การพจารณาในแงน จะชวยเตอนใจใหใครครวญวา
ทผานมาเราไดท�าความดมากนอยเพยงใด มความด
อะไรบางทเรายงท�าไมมากพอ และควรท�าใหมากกวานน
มหลายครงทเราปลอยชวตไปตามความพงพอใจสวนตว
โดยไมสนใจผลกระทบทมตอผอน เราอยากไดชอวา เปน
คนเสยสละ เออเฟอ มเมตตา เปนพอหรอแมทด แตเรา
กลบด�าเนนชวตไปทางตรงกนขาม เพราะมวแตแสวงหา
เงนทองและชอเสยง มรณสตในลกษณะดงกลาว จะชวย
เตอนสตเรา ใหหนกลบมาด�าเนนชวตในทศทางทพง
ปรารถนา
44
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
เมอนอมใจจนตนาการวา คนนเปนคนสดทายของ
เรา ใหพจารณาวา เมอความตายมาถงแลว เกดอะไรขน
กบรางกายของเรา เหนภาพรางกายของเราทแปรเปลยนไป
หลงจากหมดลมแลว ทเคยออน อน กกลบแขง เยน
ทเคยเดนเหนเคลอนขยบได กกลบแนนง ชวยตวเองไมได
ตองรอใหคนอนมายกยายสถานเดยว แมเปรอะเปอน
เพยงใดกท�าอะไรกบตวเองไมได ตองรอใหคนอนมาท�า
ความสะอาดให แตถงจะท�าใหเพยงใด ไมชาไมนานกเรม
สกปรก เพราะน�าเหลองน�าหนองทไหลออกมาตามตว
รางกายทเคยสวยงามกเรมขนอด ผวพรรณทเคยขาวนวล
กกลายเปนเขยวช�า ทเคยประทนดวยกลนหอมกกลบ
เนาเหมน ทกอยางแปรผนจนแมแตตวเองกจ�าไมได
ค. พจารณาความไมเทยงของรางกาย
45
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
คนทเคยรกและชนชมเรา บดนกลบรงเกยจและกลว
รางกายของเรา แตจะวาเขาไมไดเลย เพราะแมแตเราเอง
หากมาเหนกยงขยะแขยงรางกายของตวเองดวยซ�า
การพจารณาความตายดวยวธน มงหมายใหเรา
คลายความยดตดในรางกาย มใชเพราะมความนาเกลยด
แฝงอยภายใตความสวยงามเทานน หากยงเปนเพราะ
รางกายหาใชของเราไม ไมวาเราจะพยายามควบคม
ปรงแตงอยางไร มนกไมอาจเปนไปดงใจได ในทสดกจะ
แสดงความจรงทไมนายนดออกมา
การตระหนกความจรงข อน นอกจากจะชวย
บรรเทาความทกขเมอรางกายเกดผนแปร เชน เจบปวย
แกชรา พการ หรออมพฤกษแลว ยงชวยเตอนใจไมให
เราหมกมนลมหลงกบรางกายมากเกนไป จนลมทจะท�า
สงทมความส�าคญกวา โดยเฉพาะสงทกอใหความเจรญ
46
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
งอกงามแกจตใจ ในยคทผคนก�าลงหมกมนกบการปรงแตง
รางกาย เพลดเพลนหลงใหลไปกบความงามชวครชวยาม
ของรางกาย จนไมสนใจสาระของชวต จ�าเปนทจะตอง
ตระหนกวารางกายน ในทสดกตองเปนซากศพไรประโยชน
การพจารณาถงความสญเสยพลดพรากนานา
ประการ ทจะเกดขนหลงความตาย ไมวา ทรพยสน
บคคล การงาน ชอเสยง เกยรตยศ ตามทกลาวมาขางตน
อาจน�ามาใชเพอฝกการปลอยวางโดยเฉพาะ กลาวคอ
พจารณาวา หากจะตองตายจรงๆ ในอกไมกนาทขางหนา
ไมมเวลาเหลอพอทจะท�าอะไรกบสงเหลานน นอกจาก
ท�าใจปลอยวางอยางเดยว เราสามารถจะท�าเชนนนได
หรอไม บางคนอาจพบวา ตนสามารถปลอยวางสงตางๆ
ง. ฝกปลอยวางยามใกลตาย
47
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ไดหมด แตยงอาลยลกหลานหรอเปนหวงพอแม สวน
บางคนเปนหวงกแตงานการเทานน อยางไรกตาม การฝก
เชนนบอยๆ จะชวยใหตดใจไดเรวขน เพราะตระหนกวา
หากความตายเขามาประชดตวจรงๆ ไมวาจะอาลยใคร
หรอหวงใยอะไร กไมมประโยชน มแตจะเปนโทษ คอ
ท�าใหเปนทกขสถานเดยว ในภาวะเชนน สงทดทสดคอ
ปลอยวางอยางสนเชง วธนจะเปนประโยชนมาก ในกรณ
ทเกดเหตปจจบนทนดวนซงบนทอนชวตอยางกะทนหน
การฝกวธนอยเสมอ จะชวยใหสามารถปลอยวางไดอยาง
รวดเรว ซงพทธศาสนาถอวา มความส�าคญมาก ดงจะ
ไดกลาวตอไปขางหนา
วธการทง ๔ ประการขางตน พงสงเกตวามจด
เนนหนกตางกน กลาวคอ ๒ วธการแรก (ก. และ ข.)
48
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
เนนการเตอนใจใหขวนขวายท�าความด เรงท�าหนาทและ
ความรบผดชอบ ไมผดผอน ปลอยใหคงคาง หรอปลอย
ใหเวลาสญเปลาโดยเปลาประโยชน กลาวอกนยหนง คอ
เตอนใจไมใหประมาท สวน ๒ วธหลง (ค. และ ง.)
เนนการปลอยวาง ไมยดตดใหเปนภาระแกจตใจ หรอ
เหนยวรง ขดขวางการด�าเนนชวตทดงาม หากตองการให
เกดประโยชนทง ๒ สวน คอเตอนใจไมใหประมาท และ
ฝกการปลอยวาง ควรใชวธฝกตายเตมรปแบบ ดงได
ยกตวอยางขางตน
49
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
การเจรญมรณสตสามารถท�าไดในหลายโอกาส
ไมจ�ากดเฉพาะเวลากอนนอน อาจจะท�าหลงจากตนนอน
แลวกได โดยพจารณาวา วนนอาจเปนวนสดทายของเรา
เราพรอมทจะไปแลวหรอยง นอกจากนนอาจใชโอกาส
ตางๆ เปนเครองเตอนใจถงความตายวาพรอมจะเกด
กบเราไดทกเวลา จงควรทจะใชเวลาทเหลออยใหเกด
ประโยชนมากทสด ขางลางเปนตวอยางการเจรญมรณ-
สตในชวงเวลาตางๆ
กอนเดนทาง ไมวาจะขนรถ ลงเรอ นงเครองบน
พงระลกอยเสมอวา ความตายสามารถเกดขนไดตลอด
๒. เจรญมรณสตในโอกาสตางๆ
ก. กอนเดนทาง
50
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
เวลา โดยเฉพาะจากอบตเหต ดงนน จงควรเตรยมใจ
ไวเสมอ ลองนกวา หากเหตรายก�าลงจะเกดขน ในอก
ไมกวนาทขางหนา เราจะท�าใจอยางไร นกถงอะไรกอน
และพรอมจะปลอยวางทกสงทเคยผกพนหรอไม ควรจะ
นอมระลกถงอะไร เพอท�าใจใหสงบ และพรอมรบทกอยาง
ทจะเกดขนโดยไมตนตระหนก
เมอจะเดนทางออกจากบาน กควรระลกถงความ
เปนไปไดทจะเกดเหตการณดงกลาวดวยเชนกน ลอง
สมมตวา หากนเปนการเดนทางครงสดทายของเรา เมอ
ออกไปแลว จะไมมวนไดกลบมาพบหนาพอแม คนรกหรอ
ลกหลานอก เราพรอมหรอไม หรอมเรองคางคาอะไร
บางไหมทจะท�าใหเรานกเสยใจทไมไดสะสางใหเสรจกอน
ออกเดนทาง มความขดแยงใดๆ บางไหม ทจะท�าใหเรา
เสยใจทไมไดคนดกนกอน การระลกเชนนจะชวยใหเรา
51
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
หนมาปฏบตกบผคนในครอบครวดวยความใสใจ กอนท
จะออกเดนทาง ไมปลอยใหมเรองคาใจกน ดวยหวงวา
จะมโอกาสปรบความเขาใจในวนหนา เพราะวนนนอาจ
มาไมถงกได ในท�านองเดยวกน กอนจะเดนทางออกจาก
ทท�างาน กควรเจรญมรณสต เพอเตอนใจวา เราอาจ
ไมมโอกาสไดพบหนามตรสหายอก จงควรปฏบตตอเขา
อยางดทสด กอนทจะลาจากกน
ชวงเวลาทอานหนงสอพมพหรอดขาว เปนอก
ชวงหนงทเหมาะแกการเจรญมรณสต โดยเฉพาะเมอ
มขาวอบตเหตหรอวนาศภย แทนทจะรบร แบบผานๆ
หรอเหนเปนเรองนาตนเตน ควรใชขาวดงกลาวเปนเรอง
เตอนใจตนเองวา ชวตนไมเทยงอยางยง จๆ กมาตาย
ข. เมอรบรขาวสาร
52
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ไปอยางกะทนหน ไมมสญญาณลวงหนาเลย ไมวาอย
ทไหน เวลาใด กตายไดทงนน จะใหดกวานน ลองโยง
เหตการณดงกลาวเขามาหาตวเอง โดยนอมนกไปวา
สกวนหนงเรากอาจตองประสบกบเหตการณอยางนน
เชนกน ค�าถามกคอ เมอถงตอนนนเราจะท�าใจอยางไร
พรอมจะตายหรอไม ทกวนนเราไดเตรยมตวเตรยมใจ
รบมอกบเหตการณดงกลาวหรอไม หากไมไดท�า จากนไป
เราจะท�าอยางไร จงจะสามารถเผชญกบเหตการณดง
กลาว โดยไมตนตระหนกหรอทรนทราย
ชวงทใจสงบ ลองสมมตวา เราไดเขาไปอยในเหต
การณเหลานน นกใหเหนเปนภาพอยางชดเจนวา เกด
อะไรขนรอบตวเรา นกถงสถานการณทคบขนไรทางออก
ราวกบวา อนตรายก�าลงเกดขนกบเราจรงๆ จากนนให
มาสงเกตอารมณความร สกของตนเองวา เกดความ
53
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ตนกลว อดอด หวาดผวา ทรนทรายมากนอยเพยงใด
หากอารมณดงกลาวเกดขนอยางทวมทน กใหพจารณา
วา มวธอะไรบางทจะชวยบรรเทาอาการดงกลาว ถาม
ตวเองวา เราควรท�าอยางไรเพอนอมใจใหสงบ อะไรจะ
ชวยใหเราปลอยวาง หรอรบมอกบเหตการณดงกลาวได
ดทสด นเปนอกวธหนงในการฝกตายในสถานการณท
คบขน การท�าเชนนบอยๆ จะชวยใหเรามสต รตวไวขน
และรบมอกบอารมณของตวไดดขน การจนตนาการถง
ตวเองในเหตการณดงกลาว ยงชวยใหเรารวา ควรท�า
และไมควรท�าอะไร เพอประคองตนใหผานพนเหตการณ
คบขนไปได หากเกดขนกบเราจรงๆ
54
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
งานศพไมควรเปนแคงานสงคมเทานน แตควร
เปนงานบญในทกความหมาย กลาวคอนอกจากท�าบญ
อทศแกผลวงลบและใหก�าลงใจแกครอบครวของผวายชนม
แลว ยงควรเปนโอกาสใหเรามาเตอนสตตนเอง เพอระลก
ถงสจธรรมอนเทยงแทแนนอนวา ความตาย คอปลายทาง
ของทกคน ครงหนงผตายกเคยมชวตเดนเหนเคลอนไหว
ไดเหมอนอยางเรา แตตอไปเราจะตองทอดรางแนนง
เชนเดยวกบเขา ไมมอะไรทจะเอาไปไดสกอยางเดยว
มแตบญและบาปเทานน ทจะตดตวไปยงปรโลก
ศพทอย เบองหนาเรา คอครสอนธรรมทดทสด
สามารถปลกใหเราตนจากความหลงและความประมาท
ในชวต ใครทยงมวเมาในความสนก หรอหมกมนอยกบ
การท�ามาหากน กอาจไดคดวา ตนก�าลงมชวตอยอยาง
ค. เมอไปงานศพ
55
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ลมตาย ใครทคดวาตนเองยงมเวลาอยในโลกอกหลาย
สบป อาจตองทบทวนความคดเสยใหม เมอมางานศพ
ของเดกหรอวยรน ใครทหลงในอ�านาจ กอาจไดคดวา
ไมวาใหญโตแคไหน สดทายกยงเลกกวาโลง
เมอเปดใจรบรสจธรรมทประกาศอยเบองหนาได
เรากจะพบค�าตอบเองวา พรอมจะไปหรอยง และควรจะม
ชวตอยอยางไร
ผปวยทก�าลงลมหมอนนอนเสอ ครงหนงกเคยม
สขภาพดเชนเดยวกบเรา เมอไปเยยมเขา จงควรระลก
วาสกวนหนงรางกายของเรากตองเสอมทรด ไมตางจาก
เขา แมจะมโอกาสรกษาหาย แตกไมควรประมาท เพราะ
ความเจบปวยจะมาเปนระลอกๆ และมแตจะรนแรงขน
ง. เมอไปเยยมผปวย
56
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
สดทายกตามมาดวยความตาย ดงนนเมอไปเยยมผปวย
จงควรถอเปนโอกาสเตอนใจตนเองดวยวา สงขารนน
ไมเทยง และทสดของความไมเทยงกคอความตายนนเอง
พงถอวาผปวยเปนครสอนธรรมแกเรา โดยเฉพาะ
ผ ป วยระยะสดทาย ไมว าเขาจะมปฏกรยาตอความ
เจบปวยอยางไร กเปนประโยชนแกเราทงสน หากเขา
ทรนทราย กระสบกระสาย เขากก�าลงสอนเราวาควร
เตรยมตวอยางไร จงจะไมทกขทรมานเหมอนเขา หาก
เขาสงบและมสตร ตว แมทกขเวทนาจะแรงกลา เขาก
ก�าลงเปนแบบอยางใหแกเราวา ควรวางใจอยางไร และ
อาจบอกเราตอไปดวยวา ควรเตรยมตวอยางไร ในขณะ
ทสขภาพยงดอย
การรกษาใจใหสงบในยามเจบปวย เปนเรองเดยว
กบการรกษาใจใหสงบเมอเผชญความตาย ดงนนเมอเรา
57
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ลมปวย แทนทจะมวทกขใจ ควรถอวาความเจบปวยเปน
แบบฝกหดอยางด ส�าหรบการฝกใจรบมอกบความตาย
อยางนอยกควรมองวา ความเจบปวยเปนบททดสอบ
ขนแรกๆ กอนทจะตองเจอกบบทสดทายทยากทสดคอ
ความตาย หากเรายงท�าใจรบมอกบความเจบปวยไมได
แลวจะไปรบมอกบความตายไดอยางไร
เมอเงนหาย ทรพยสนถกขโมย เรายอมเปนทกข
แตมองในอกแงมมหนง นคอแบบฝกหดทชวยใหเรารจก
ปลอยวางเพอรบมอกบความตาย ใชหรอไมวาความตาย
คอสดยอดแหงความพลดพรากสญเสย ทกสงทกอยาง
ทเรามหรอเปน ไมวารปธรรมหรอนามธรรม จะสญสน
ไปหมดเมอสนลม แตเราจะเผชญความตายอยางสงบ
จ. เมอสญเสยทรพย
58
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ไดอยางไร ในเมอแมแตเงนพนเงนหมนหายไป เรากยง
ท�าใจไมได แมวนนจะสญไปเปนลาน แตเมอความตาย
มาถง เราจะสญยงกวานนหลายรอยเทา
เมอใดกตามททรพยสมบตสญหายไป พงระลกวา
ความพลดพรากสญเสยเปนเรองธรรมดา ทส�าคญกคอ
เราจะไมสญเสยเพยงเทาน แตจะสญเสยยงกวาน และ
ในทสด กจะสญเสยจนหมดสน กระทงชวตกยงรกษาไว
ไมได เมอระลกเชนนแลว แทนทจะยงหวงแหนตดยดมน
เราควรตดใจปลอยวาง เพราะหากวนนยงทกขกบมน
วนหนาจะทกขยงกวานมากมายหลายเทา
59
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
มรณสตสามารถเกดขนไดโดยอาศยสงเตอนใจท
พบเหนในชวตประจ�าวน นอกจากโอกาสหรอเหตการณ
ตางๆ ทประสบแกตวเองดงไดกลาวมาขางตนแลว เรายง
สามารถหาสงตางๆ มาเปนเครองเตอนใจตนเองเปนอาจณ
สดแทแตเงอนไขหรอมมมองของแตละคน เปน “กศโลบาย”
ทเหมาะเฉพาะตว
อาจารยกรรมฐานชาวทเบตบางทาน เมอจะเขานอน
ทานจะเทน�าออกจากแกวจนหมด แลวคว�าแกวไวขาง
เตยง ทงนเพราะทานไมแนใจวาจะตนขนแลวไดใชมนใน
วนรงขนหรอไม กจวตรดงกลาวเปนเครองเตอนใจทาน
วา ความตายจะมาถงทานเมอไรกได
๓. มอบายเตอนใจถงความตาย
60
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
นกเขยนไทยผหนงอานพบเรองดงกลาว จงน�ามา
ประยกตใชกบตนเอง ทกคนกอนนอน เธอจะตองลางจาน
ชามใหเสรจหมด เพอใหแนใจวาหากหลบไมตน จะไมม
จานชามสกปรก ตกเปนภาระใหผอนตองสะสาง จานชาม
ทยงไมไดลาง จงเปนเสมอนเครองเตอนใจวา คนนอาจ
เปนคนสดทายของเธอ
บางคนเตอนใจตนเองโดยใชลกหน ลกหนแตละลก
หมายถงเวลา ๑ สปดาหทยงมชวตอย เขาคาดการณวา
นาจะมชวตอยไดอกนานเทาไร โดยค�านวณจากอายคาด
เฉลย (๗๕ ป) จากนนกแตกออกมาเปนสปดาห เขา
อายได ๕๕ ปแลว จงคาดวา นาจะมชวตเหลออยอก
๑,๐๐๐ สปดาห จงซอลกหนมา ๑,๐๐๐ ลก ใสไวในถง
พลาสตกใส ทกสปดาหเขาจะเกบลกหนออกมา ๑ ลก
แลวทงไป เวลาผานไปจ�านวนลกหนกลดลง ท�าใหเขา
61
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
เหนชดวาเวลาของเขาเหลอนอยลงเรอยๆ วธนเตอนใจ
ใหเขาระลกถงความตายวาก�าลงใกลเขามา และท�าใหเขา
เลอกท�าสงทส�าคญทสดในชวตอนดบแรก ไมหลงเพลน
กบสงทไรสาระ
แตละคนมวธการเตอนใจตนเองไมเหมอนกน
อนทจรงรอบตวเรา มสงตางๆ มากมาย ทสามารถเปน
อปกรณในทางมรณสต อาท อาทตยขนและอาทตยตก
ดอกไมทเตงตม เบงบาน และรวงโรย ใบไมทผลบาน
แลวรวงหลน ในธรรมชาตเตมไปดวยสงเตอนใจถงความ
ไมจรงของชวต พระพทธองคทรงแนะใหเราพจารณาชวต
ของเราวา ไมตางจากฟองคลน หยาดน�าคาง ประกาย
สายฟา คอเปนของชวครชวยาม เมอเหนสงเหลาน ควร
นอมมาเปรยบกบตวเองอยเสมอ
62
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
นอกจากการฝกตาย และการถอเอาเหตการณท
ไมสมหวงมาเปนแบบทดสอบเพอฝกจตใจของตนเองแลว
ยงมกจกรรมอนๆ อกมาก ทชวยใหเราส�ารวจตรวจสอบ
ความพรอมของตน ขณะเดยวกนกเตรยมตวเตรยมใจ
ไปดวย
ตวอยางหนงไดแกการฝกปลอยวางคนรกของหวง
โดยเลอกบคคล สตว หรอสงของทเราคดวามความส�าคญ
ทสดส�าหรบเรามา ๗ อยาง จากนนใหถามตนเองวา
ในบรรดา ๗ อยางนน หากมสงหนงทเราตองสญเสย
ไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หลงจากนนใหถามตอไป
เปนล�าดบวา
๔. ท�ากจกรรมฝกใจรบความตาย
63
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
หากตองสญเสย ๑ ใน ๖ อยางนนไป อะไรทเรา
ตดใจไดงายทสด
หากตองสญเสย ๑ ใน ๕ อยางนนไป อะไรทเรา
ตดใจไดงายทสด
หากตองสญเสย ๑ ใน ๔ อยางนนไป อะไรทเรา
ตดใจไดงายทสด
หากตองสญเสย ๑ ใน ๓ อยางนนไป อะไรทเรา
ตดใจไดงายทสด
หากตองสญเสย ๑ ใน ๒ อยางนนไป อะไรทเรา
ตดใจไดงายทสด
กจกรรมน อาจท�าใหเปนรปธรรมขน โดยการใช
การสมมตถงสถานการณท ร ายแรงอนน�าไปส การ
สญเสยอยางฉบพลน เชน
64
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
สมมตวา เกดไฟไหมบาน ท�าใหเราตองสญเสย ๑
ใน ๗ อยางนนไป เราจะเลอกตดอะไรออกไป
ตอมาเกดแผนดนไหว ๑ ใน ๖ อยางนน เกดม
อนเปนไป ถกท�าลายสญหายไป เราจะเลอกตดสงใดออกไป
ตอมา เกดอบตเหตรถพลกคว�า เรารอดชวตมาได แต
ตองสญเสย ๑ ใน ๕ อยางนนไป เราจะยอมเสยอะไรไป
ตอมาเกดสนาม ท�าใหเราตองสญเสย ๑ ใน ๔
อยางนนไป เราจะตดสงใดออกไป
ตอมา เรอโดยสารเกดพลกคว�ากลางทะเล แมจะ
รอดชวตมาได แตเราตองสญเสย ๑ ใน ๓ อยางนนไป
เราจะยอมเสยอะไรไป
หลงจากนนไมนาน เราประสบอทกภย ตองสญเสย
๑ ใน ๒ อยางนนไป เราจะยอมเลอกเกบอะไรไว และ
ตดใจทงอะไรไป
65
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
กจกรรมดงกลาว นอกจากฝกใหเราหดปลอยวาง
เปนล�าดบแลว ยงชวยใหเราตรวจสอบตวเองดวยวา ยง
ตดยดอะไรบางและอะไรทถอวาเปนสงส�าคญทสดของเรา
บางคนพบวาตนเองรกหรอหวงหมายงกวาพนองบางคน
ยอมสญเสยทกอยาง แตไมพรอมจะสละต กตาค ชวต
บางคนเลอกทจะสละเครองคอมพวเตอรคชพเปนอนดบ
สดทาย การรจกตนเองในแงน จะชวยใหเราปรบจตวางใจ
กบสงตางๆ ไดอยางถกตองเหมาะสมมากขน ขณะ
เดยวกนกท�าใหเหนตวเองในดานทไมเคยนกมากอน
ทงหมดนลวนมประโยชนตอการเตรยมใจเผชญความตาย
ทงสน เพราะในทสดแลว เราตองสญเสยทกอยางไปจน
หมดสน และแมจะยงไมตายกยงตองพบกบความสญเสย
อยนนเอง โดยทในความเปนจรง เราไมสามารถเลอกได
ดวยซ�าวาจะยอมสญเสยอะไร หรอรกษาอะไรไว ❧
ชอภาพ “เลอดเนอและวญญาณ”
67
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
มรณสตเปนสงทพงบ�าเพญเปนนจ บอยเทาไรยงด
เทานน คราวหนงพระพทธองคไดตรสถามภกษกลมหนง
วาพวกทานเจรญมรณสตอยางไร
รปแรกกลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวตอย
ไดเพยง หนงคน กบ หนงวน กจะตาย
รปทสองกลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวตอย
ไดเพยง หนงวน กจะตาย
ตายเปนกอยเปน
68
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
รปทสามกลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวต
อยไดเพยง ครงวน กจะตาย
รปทสกลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวตอย
ไดเพยง ฉนอาหารไดมอหนง กจะตาย
รปทหากลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวตอย
ไดเพยง ฉนอาหารไดครงหนง กจะตาย
รปทหกกลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวตอย
ไดเพยง ชวเวลาเคยวอาหารได ๔-๕ ค�า กจะตาย
รปทเจดกลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวตอย
ไดเพยง ชวเวลาเคยวอาหารไดค�าหนง กจะตาย
รปสดทายกลาววา ตนระลกอยเสมอวาอาจมชวตอย
ไดเพยง ชวขณะหายใจเขาหายใจออก หรอหายใจออก
หายใจเขา กจะตาย
69
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ทงนทกรปพดสรปทายวา เมอระลกถงความตาย
ของตน แลวกจะระลกและพยายามปฏบตตามค�าสอน
ของพระองคใหมาก
พระพทธองคไดฟงและตรสวา ภกษรปท ๑ - ๖ ยง
เปนผทประมาทอย สวนรปท ๗ และ ๘ ซงเจรญมรณสต
ทกค�าขาวหรอทกลมหายใจ จดวาเปนผไมประมาท
ควรกลาวในทนว า การเจรญมรณสตนนมไดม
จดม งหมายเพอใหเกดความเบอหนายในชวต ท�าให
ร สกสลดหดห เหนชวตไรคณคา หรอหมดก�าลงใจใน
การด�าเนนชวต ในทางตรงกนขาม มรณสตนน หาก
พจารณาอยางถกวธ ยอมท�าใหตระหนกวาชวตและเวลา
แตละนาททยงเหลออยนน มคณคาอยางยง ไมควรใช
ชวตอยางไรคา หรอปลอยเวลาทงไปโดยเปลาประโยชน
คนเรานน หากไมตระหนกวา ชวตและเวลาทเหลออย
70
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ในโลกนมจ�ากด กจะใชไปอยางไมเหนคณคาเลย บางครง
กลบท�าสงซงบนทอนหรอตดรอนชวตตวเองดวยซ�า
กวาจะตระหนกวาชวตและเวลามคณคา ความตายกมา
ประชดตวแลว ถงตอนนนกอาจท�าอะไรแทบไมไดแลว
❧
71
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ดงไดกลาวแลววา มรณสตท�าใหเราตระหนกวา
เรามเวลาเหลออย ในโลกนอยางจ�ากด และจะตายไป
เมอใดกมอาจรได (“ชาตหนาหรอวนพรงน อะไรจะมา
กอน ไมมใครเลยทรได” เปนภาษตทเบตทย�าเตอนความ
จรงขอนเปนอยางด) ดงนนจงกระตนใหเราตองเรงรบท�า
ประโยชนของการเจรญมรณสต
๑. ท�าใหขวนขวายใสใจในสงทชอบผดผอน
กลาวโดยสรปม ๓ ประการ คอ
72
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
สงส�าคญ กอนทจะไมมโอกาสไดท�า โดยทวไปสงส�าคญ
เหลานเรามกชอบผดผอน เนองจากเหนวาจะท�าเมอไร
กได ไมม “เสนตาย” เชน การปฏบตธรรม การสราง
สมบญกศล การใหเวลากบครอบครวหรอพอแม ในขณะ
ทกจวตรประจ�าวนของเรานน มเรองอนๆ มากมายท
ดเหมอนเรงดวนกวา เพราะมเสนตายชดเจน จงบงคบ
อย ในท ใหเราตองท�าใหเสรจโดยเรว เชน สงลกไป
โรงเรยน หาลกคาใหถงเปา สงงานตามก�าหนด ผอนรถ
ไปงานศพ ฯลฯ บางอยางแมไมส�าคญเลย แตดงดดใจ
มากกวา และมก�าหนดเวลาชดเจน เชน ไปเทยวหางท
ก�าลงจดเทศกาลลดราคา ชมภาพยนตรซงใกลจะออก
จากโรง หรอดรายการถายทอดสดฟตบอลโลก กจกรรม
เหลานมกแยงเวลาไปจากเรา จนไมมเวลาเหลอส�าหรบ
สงส�าคญทไมเรงดวน ผลกคอตองเลอนการเขาอบรม
73
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ปฏบตธรรมไปเรอยๆ หรอไมมเวลาใหกบครอบครวเสยท
สวนการไปเยยมพอแมหรอบวชทดแทนคณใหทาน ก
ตองผดแลวผดอก มหลายคนทเมอตนปวยหนกกะทนหน
แลวจงคอยรสกเสยดาย ทไมไดท�าสงเหลานในขณะทยง
มสขภาพดอย บางคนมาไดคดเมอใกลจะตาย แตถง
ตอนนนกสายเสยแลวทจะท�าอะไรได
การระลกถงความตายอยางจรงจง จะกระตนให
เราจดล�าดบความส�าคญของสงตางๆ ในชวตใหมหมด
จากเดมทเอาเรองส�าคญแตไมเรงดวนไปไวในล�าดบทายๆ
คอท�าทหลงสดเมอท�าอยางอนเสรจแลว (ซงมกจะไมเสรจ
เสยท เพราะมเรองใหมๆ เขามาอยเรอยๆ) กจะเลอนขน
มาท�าเปนอนดบแรกๆ หรอท�าเปนกจวตร สวนเรองท
ไมส�าคญแตเรงดวน ตลอดจนเรองทไมส�าคญและไมเรง
ดวน แตใหความสนกสนานเพลดเพลนใจ กจะถกจดไว
74
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ในล�าดบทายๆ คอท�าหลงจากทสงส�าคญไดท�าเสรจแลว
ผทเจรญมรณสตอยางถกวธ ไมเพยงเตอนตนวา
ตองตาย ไมชากเรว หากยงถามตนเองอยเสมอวา พรอม
จะตายหรอยง หากหมดลมวนน ส�าหรบผทยงไมพรอม
ค�าถามนจะกระตนใหใสใจขวนขวายท�า ๒ ประการตอไปน
การท�างานภายใน หมายถง การเตรยมใจใหพรอม
เมอความตายมาถง ไมวาเมอไหรหรอในลกษณะใด เชน
ฝกสตเพอรกษาใจใหปกต ไมตนตระหนกตกใจ เมอ
วาระสดทายใกลจะมาถง หรอเมอเกดเหตรายกะทนหน
รวมทงเตรยมใจรบมอกบทกขเวทนาอนแรงกลาทมกจะ
เกดกอนสนลม สามารถประคองใจใหเปนกศล ไมถก
รบกวนดวยความอาลยอาวรณหรอความโศกเศรา เมอจะ
ก. การท�างานภายใน
75
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ตองพลดพรากจากบคคลและสงอนเปนทรกอยางสนเชง
ขณะเดยวกนกไมมสงคางคาใจใดๆ ใหตองนกเสยใจหรอ
ขนเคองใจ ประการหลงนอาจไดแกความรสกผดทเคยท�า
สงทไมถกตอง หรอความโกรธแคนใครบางคนทท�าความ
เจบช�าน�าใจใหตนเอง จะปลดเปลองความรสกดงกลาว
ออกไปได การเตรยมใจอยางเดยวอาจไมพอ หากตอง
ท�ามากกวานน เชน การไปขอขมาหรอขออโหสจากผท
เกยวของ เปนตน การท�างานภายนอกใหแลวเสรจ ดงจะ
กลาวตอไป กจะชวยใหท�าใจรบมอกบความตายไดดขนดวย
การท�างานภายนอก หมายถง การจดการสงตางๆ
ทเกยวของกบผอน หรอตองอาศยความรวมมอกบผอน
รวมถงการจดการสงนอกตว เชน ทรพยสมบต และ
ข. การท�างานภายนอก
76
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
การงานทรบผดชอบ อาท การท�าหนาทตอลกหลานหรอ
พอแมใหครบถวน ไดแก การเลยงด ใหการศกษา ดแล
พยาบาล ขณะเดยวกนกเตรยมทกสงใหพรอม หากเรา
ตองจากโลกนไป กลาวคอนอกจากการจดท�าพนยกรรม
หรอจดสรรมรดกใหเรยบรอยแลว ยงควรเตรยมผคนท
เกยวของ ใหพรอมเผชญกบการจากไปของเราดวย เชน
เตรยมลกใหเขาใจถงเรองความตาย ตระหนกวาชวตนน
เปนสงไมเทยง ความตายเปนเรองธรรมดา สงเสยลวงหนา
หรอแนะน�าวาเขาควรท�าอะไรและไมควรท�าอะไร หากเรา
ไมอยกบเขาแลว รวมทงฝากฝงพอแมใหแกพนองหรอ
มตรสหายชวยดแล เปนตน
ในยคปจจบนทผคนรอยละ ๙๐ ตายในลกษณะท
เปนไปอยางชาๆ มใชตายอยางกะทนหน และสวนใหญ
ตายในโรงพยาบาล ปญหาหนงทมกจะเกดขนคอ การ
77
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
รกษาพยาบาลผปวยระยะสดทาย หรอผปวยทหมดหวง
จะรกษาใหหายได ดวยขอจ�ากดทางการแพทย ผปวย
เหลานจ�านวนมากมกถกยดชวตใหยนยาวออกไปเรอยๆ
โดยไมมโอกาสจะหาย ขณะเดยวกนกประสบกบความ
ทกขทรมานมากจากกระบวนการรกษา จงมค�าถามวา
ควรจะใหการรกษาหรอแทรกแซงทางการแพทยมากนอย
เพยงใด ค�าถามนอาจตอบไดไมยาก หากผปวยยงมสต
สมปชญญะอย ยอมตดสนใจไดดวยตวเอง แตกลายเปน
ปญหาใหญเมอผปวยไรสตสมปชญญะ อยในภาวะโคมา
หรอไมสามารถสอสารความคดเหนของตนได (ปจจบน
มหลกฐานยนยนมากขนวา แมอยในภาวะโคมา แตกรบร
ทกอยางไมตางจากคนปกต รวมทงรบรความเจบปวด
จากการรกษาดวย) กรณดงกลาวสรางความล�าบากใจให
แกญาตผปวย ซงมกจะมความเหนแตกตางกนไป ท�าให
78
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
เกดความขดแยงกนไดงาย ซงอาจสงผลตอจตใจของ
ผปวยได ยงไมนบถงผลดานอนๆ ทเกดจากการรกษา
เชน คาใชจายและการกระท�าตอรางกายและจตใจของ
ผปวย ซงอยในภาวะทไมอาจปฏเสธได
เพอจะลดทอนปญหาดงกลาว เราจงควรเตรยมการ
ในเรองนแตเนนๆ วาหากมเหตตองลมปวยโดยอยใน
สภาพทไมสามารถสอสารได เราอยากจะใหมการเยยวยา
รกษาแคไหน หรออนญาตใหท�ากบรางกายของเราไดมาก
นอยเพยงใด การเตรยมในเรองน นอกจากเปนประโยชน
แกตนเองแลว ยงเปนประโยชนตอแพทยพยาบาลและ
ญาตมตรดวย ในการเลอกวธการรกษาหรอแทรกแซง
ทางการแพทย
มวธการหนงทชวยใหเราสามารถตรวจสอบวาได
เตรยมงานภายนอกมากนอยเพยงใด กคอการเขยน
79
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
“พนยกรรมชวต” โดยมรายละเอยด ๖ ประเดนคอ
๑. ทรพยสนเงนทองทมอย อยากใหจดการอยางไร
บาง
๒. ญาตมตร ลกหลาน พอแม อยากฝากใหผท
ยงอยชวยเหลออะไรบาง
๓. รางกายของเรา อยากใหจดการตออยางไรบาง
๔. การงานหรอธรกจทคงคาง อยากใหจดการตอ
อยางไรบาง
๕. งานศพของเรา อยากใหจดการอยางไรบาง
๖. หากเราอยในระยะสดทาย ทไมสามารถพด หรอ
สอสารได การรกษาแบบใด ทไมตองการใหท�า
กบเรา และการรกษาดแลแบบใด ทอยากใหท�า
รวมทงอยากพบใครหรออยากใหใครมาดแลเรา
80
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ความยดตดคอเหตผลส�าคญทท�าใหเราไมพรอม
เผชญกบความตาย เพราะความตาย หมายถงการ
พลดพรากจากสงเหลาน คนเรายดหลายอยาง ทงบคคล
และสงของ ทงรปธรรมและนามธรรม ความหวงหาอาลย
สงเหลานท�าใหผคนจ�านวนมากทรนทรายกระสบกระสาย
เมอความตายมาถง ในแงของพทธศาสนา ความยดตด
ไมเพยงท�าใหทกขใจ ทงในยามปกตและในยามไมปกต
คอเมอแกชรา เจบปวย และสนชวตเทานน หากยงเปน
เหตใหไปสทคตเมอตายไปแลวดวย
การระลกวา สกวนหนงเราตองตาย และอาจตาย
อยางไมสงบ หากใจยงยดตดกบสงตางๆ มากมาย ท�าให
๒. ท�าใหปลอยวางสงทชอบยดตด
81
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
เราเหนความจ�าเปนทจะตองฝกฝนการปลอยวาง การ
ฝกฝนทใหไดผลนน ไมควรท�าตอเมอร วาใกลจะตาย
แตควรท�าเปนอาจณ ในขณะทยงมชวตเปนปกต การ
ปลอยวางนน ไมไดหมายถงการไมรบผดชอบ ตรงกนขาม
ยงเหนความส�าคญของการปลอยวาง กยงเรงท�าหนาท
ทรบผดชอบใหสมบรณ เพราะเมอท�าเสรจแลว เรายอม
ปลอยวางไดงายขน พอแมทเตรยมพรอมทกอยางใหลก
ทงเงนทอง วชาความร ศลธรรมจรรยา รวมทงความรก
ความอบอน ยอมหวงลกนอยกวาพอแมทยงท�าหนาท
ไมดพอ หากจะตองตาย กพรอมจะตายไดมากกวา
ผ เหนความส�าคญของการปลอยวาง ยอมไม
ปลอยใจใหทกขไปกบความสญเสยทรพย หรอเหนหาง
พลดพรากจากคนรก เพราะถอวาเปนแบบฝกหดใหรจก
ปลอยวาง เขาจะเตอนตนเสมอวา หากเพยงเทานยง
82
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ปลอยวางไมได ในยามทตองสญเสยมากกวาน เพราะ
ความตายมาพรากเอาไป จะไมทกขทรมานยงกวานหรอ
ในท�านองเดยวกน เมอเจบปวย เราไมไดทกขกายเพราะ
ความเจบปวดรบกวนเทานน แตยงมกทกขใจเพราะยดตด
กบอดต เมอครงยงมสขภาพด หรอยดตดกบความสข
ทเคยมกอนปวย หาไมกทกขใจเพราะกลววาวนขางหนา
จะไมมความสขเหมอนกอน หรอถงกบสรางภาพอนาคต
ไปในทางเลวราย แตผทเหนความส�าคญของการเตรยมใจ
เผชญความตาย จะไมยอมปลอยใจไปกบความเจบปวย
งายๆ แตจะใชโอกาสนฝกการปลอยวางความหมกมน
ทงอดตและอนาคต และใสใจกบการอยกบปจจบนใหดทสด
การเจรญมรณสตยงชวยเตอนใจเขาดวยวา หากความ
เจบปวยเพยงเทานยงท�าใจไมได แลวจะรบมอกบความ
ตาย ซงหนกหนาสาหสกวานไดอยางไร
83
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
อยางไรกตาม คนเราไมไดตดยดกบสงทนาพงพอใจ
อยางเดยว แตยงมกตดยดกบสงทไมนาพงพอใจ เชน
ความโกรธแคน ความเกลยดชง ความรสกผด ความ
ลมเหลวในอดต ความผดหวง ภาพประทบอนเลวราย
ทเคยพบ ปฏเสธไมไดวา ในชวตประจ�าวนของเรามก
ประสบกบเหตการณทท�าใหเกดอารมณดงกลาวเปนประจ�า
ความยดตดในอารมณอกศลเหลาน มกสรางความทกข
ใหแกผ คนอย เสมอ อยางไรกตาม เมอใดทเราระลก
ถงความตายวา จะตองเกดขนกบเรา ไมวนใดกวนหนง
เหตการณหรอเรองราวเหลานน จะกลายเปนเรองเลกนอย
ส�าหรบเราไปทนท หลายคนทรสกโกรธแคน เพราะเพง
ทะเลาะเบาะแวงกบเพอน มกพบวาการระลกถงความตาย
ของตนชวยใหปลอยวางความโกรธไปไดมาก ไมใชเพราะ
เหนวา เหตการณดงกลาวเปนเรองเลก เมอเทยบกบความ
84
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ตาย หากยงเพราะตระหนกวา ในเมอสกวนหนง เรากบเขา
จะตองตายจากกน แลวจะเกลยดชงโกรธแคนกนไปท�าไม
คนเรามกไมเหนความส�าคญของสงทมอยกบตว
แตกลบไปจดจอใสใจกบสงทตวเองยงไมม จงหาความสข
ไดยาก เพราะจะถกรบกวนดวยความอยากไดสงใหมๆ
อยเสมอ ตอเมอสญเสยสงทมอยไป จงคอยเหนคณคา
ของสงนน ไมวาสงนนจะเปนทรพยสมบต คนรก หรอ
สขภาพรางกาย ใชหรอไมวา ตอเมอเจบปวย เราจงตระหนก
วาการมสขภาพดนน เปนโชคอนประเสรฐแลว ตอเมอ
อวยวะบางอยางสญเสยหรอพการไป เราจงเหนวาอวยวะ
๓. ท�าใหเหนคณคาของสงทมอยในปจจบน
85
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ดงกลาวมความส�าคญยงกวาเงนทองชอเสยงทเคยอยากได
ตอเมอคนรกจากไป จงไดคดวาเขามความหมายกบ
ชวตของเราอยางไร แวนตาหรอนาฬกาทเราไมคอยเหน
ความส�าคญ ตอเมอมนหายไป จงรวามนมประโยชนกบ
เราเพยงใด
มรณสต ชวยเตอนใจใหเราตระหนกวา สงตางๆ
ทเรามอย ขณะน ไมชากเรวยอมจากไป การระลกวา
สงเหลานอยกบเราเพยงชวคราวเทานน จะชวยใหเราหนมา
ชนชมกบสงนนมากขน ไมมองขามหรอปลอยใหผานไป
โดยเปลาประโยชน เมอเรารวา ในทสดเราตองเจบปวย
และแกชรา เราจะเหนคณคาของสขภาพและวยเยาว
จะไมปลอยปละละเลยสขภาพ หรอใชวยเยาวไปในทางท
ไรสาระ เมอเราตระหนกวา เรามเวลาอยในโลกนจ�ากด
เราจะเหนคณคาของทกเวลานาททยงเหลออย ไมปลอย
86
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ทงไปอยางไรคณคา ทกเชาทตนขนมา เราจะรสกเปนสข
ทยงมชวตอยตออกหนงวน แตละวนนนจะมคณคาอยางยง
เพราะไมแนใจวาจะมวนพรงนส�าหรบเราหรอไม
ในท�านองเดยวกน เพยงแครวาพอแม ลกหลาน
สามภรรยายงอยกบเรา เรากมความสขแลว เพราะไมม
หลกประกนเลยวา เขาจะจากเราไปเมอใด แมบานผหนง
เลาวา ทกเยนเพยงแคไดเหนสามและลกๆ อยกนพรอม
หนาทบาน เธอกมความสขแลว เพราะไมรเลยวา พรงน
จะมโอกาสแบบนหรอไม มรณสต จงท�าใหเรามความสข
ไดงายขน เพราะตระหนกวา เรามสงดๆ ททรงคณคาอย
แลว ไมจ�าเปนตองไขวควาหาความสขจากสงตางๆ ทอย
ไกลตวเลย
87
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
การระลกถงความตายวาเปนสงทสามารถเกดขน
ไดอยางกะทนหน ยงท�าใหเราตระหนกวา คนทเราพบปะ
เกยวของนน อาจจะจากไปเมอไรกได การพบปะกบเขา
อาจเปนการพบปะกนครงสดทาย เมอใดกตามทคดได
เชนน เราจะตระหนกวาเวลาทอยกบเขาขณะนน เปน
เวลาทส�าคญมาก เราจะใหความส�าคญกบเขามากขน
ใสใจกบความรสกของเขายงกวาเดม แทนทจะพดหรอ
ท�ากบเขาตามความเคยชน กจะน มนวลหรอออนโยน
กบเขามากขน ใชหรอไมวา บอยครงเราไมคอยมเวลาให
แกกน ไมค�านงถงความรสกของกน เพราะคดวา เรา
มโอกาสทจะไดพบกนอก การคดวายงมเวลาอยดวยกน
อกนาน ท�าใหเราไมใสใจความรสกของกนและกนเทา
ทควร จงท�าใหมเรองทะเลาะเบาะแวงกนไดงาย และ
เมอทะเลาะกนแลว กคดวาไมตองรบปรบความเขาใจ
88
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
กนกได เพราะมเวลาอกมากทจะคนดกน การคดเชนน
จดวาเปนความประมาทอยางหนง แตหากเราตระหนกวา
ความตายอาจพรากจากเราไปเมอไรกได เราจะเปลยน
ทาท และใสใจกนมากขน ❧
ผทเจรญมรณสตอยางถกวธ ไมเพยงเตอนตนวาตองตาย ไมชากเรว
หากยงถามตนเองอยเสมอวา พรอมจะตายหรอยง
ชอภาพ “เวลาและชวตทยงเหลออย”
91
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
อานสงสของการเจรญมรณสต ๓ ประการขางตน
คอการขวนขวายใสใจในสงทชอบผดผอน การปลอยวาง
สงทชอบยดตด และการเหนคณคาของสงทมอย ใน
ปจจบน ในดานหนง ชวยใหเราอยอยางมความสขและ
ใชชวตอยางมคณคา ในอกดานหนง กเปนการเตรยมตว
ใหพรอมส�าหรบความตายทจะมาถง เพราะเมอไดท�าสง
ทสมควรท�า เสรจสนแลว ไมมสงคงคางกงวลใจ ไรความ
หวงหาอาลย อกทงละเวนสงทสรางความเดอดเนอรอนใจ
กพรอมจะจากโลกนไปอยางสงบ การอยอยางมความสข
ตายกอนตาย
92
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
และมคณคากบการเตรยมตวตายอยางสงบ จงเปนเรอง
เดยวกน หาไดแยกจากกนไม กลาวอกนยหนง หาก
ตองการตายเปน กตองเรยนรทจะอยใหเปนดวย ในขอน
ทานพทธทาสภกขไดเคยกลาวในรปปจฉาวสชนาวา
“เตรยมส�าหรบตายใหดทสดอยางไร ?
ตอบ : อยใหดทสด !
เตรยมส�าหรบอยในดทสดอยางไร ?
ตอบ : เตรยมพรอมส�าหรบทจะตายนะซ !”
การเตรยมตวตายทดทสดคอ การอยอยางพรอม
ทจะตายอยเสมอ นนคอท�าความดทกขณะทมโอกาส และ
ฝกใจใหรจกปลอยวาง ขณะเดยวกนกระลกถงความตาย
อยเปนนจ เพอกระตนเตอนใหท�ากจทงสองประการดงกลาว
93
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
การเจรญมรณสตยงชวยใหเราพรอมเผชญความตายได
ดขน ตรงทเปนการฝกใจใหค นกบความตายอยเสมอ
ดงไดกลาวแตตนแลววา ความตายไมนากลวมากเทากบ
ความกลวตาย และสาเหตทเรากลวตายมาก กเพราะ
ไมคนชนกบความตาย โดยเฉพาะความตายของตวเอง
ปญหานจะลดลงไป เมอเราเจรญมรณสตอยเสมอ เพราะ
ชวยใหใจคนชนกบความตายของตวเอง หากความคนชน
นนมไดเกดในระดบความคดหรอสมองเทานน แตลงไป
ถงอารมณ ความรสก หรอหวใจ กจะท�าใหเรายอมรบ
ความตายของตนเองไดงายขน
การฝกตายอยเสมอ เปนวธหนงทจะชวยใหเรา
ยอมรบความตายในระดบอารมณความรสกดวย เพราะ
การฝกชนดน ยงจนตนาการไดใกลเคยงกบความจรงมาก
เทาไร ความกลว ความอดอด และความหวงหาอาลย
94
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
จะถกกระตนขนมามากเทานน โดยเฉพาะในใจของผฝก
ใหม การตระหนกร ในอารมณดงกลาวจะชวยใหเรา
สามารถรบมอกบมนไดดขน เมอความตายมาใกลตวจรง
ขณะเดยวกน การเผชญกบสถานการณทคกคามชวต
แมจะเปนแคสมมตหรอจนตนาการ แตกชวยใหเรา
มความคนกบมนมากขน จงชวยลดความตนตระหนก
วาวน หากเกดเหตการณดงกลาวขนมาจรงๆ
การฝกตาย หากท�าอยางสม�าเสมอมากเทาไร ก
มผลดตอจตใจมากเทานน วธทจะท�าใหการฝกตายเปนไป
อยางสม�าเสมอกคอ การท�าใหเปนสวนหนงของชวต
ทานพทธทาสภกขไดเสนอแนะวธการฝกตายทกลมกลน
ไปกบการด�าเนนชวต นนคอ “ตายกอนตาย” หมายถง
ฝกการตายจากกเลส หรอตายจากการยดมนในตวตน
คอ ท�าใหตวตนตายไปกอนทจะหมดลม
95
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ตวตนนนมไดมอยจรง หากเกดจากการปรงแตง
ของใจ เมอเกดความส�าคญมนหมายในตวตนแลว กจะ
เกดการยดมนถอมนในสงตางๆ ตามมา วาเปน “ตวก
ของก” ไมวาทรพยสมบต ชอเสยง ความส�าเรจ รวมถง
บคคลทเกยวของดวย ไมจ�ากดเฉพาะสงทพงปรารถนา
แมสงทไมพงปรารถนากยงอดยดไมไดวาเปน “ตวก
ของก” ดวยเหมอนกน เชน ความโกรธ (ของก) ความ
เกลยด (ของก) ศตร (ของก) ความยดมนในตวกของก
นเอง ทท�าใหเรากลวความตายเปนอยางยง เพราะ
ความตายหมายถงการพลดพรากสญเสยไปจากสงทงปวง
และสงทเรากลวทสดคอพลดพรากจากตวตนหรอการ
ดบสญของตวตน เมอใดกตาม ทเราสามารถปลอยวางจาก
ความยดมนถอมนในตวตนได ความตายกจะไมนากลว
อกตอไป เพราะจะไมมความพลดพรากสญเสยใดๆ เลย
96
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ในเมอไมมอะไรทเปนของเราเลย ทส�าคญทสดคอไมม
“เรา” ตาย เพราะตวเราไมมตงแตแรกแลว ดวยเหตน
การฝกใจใหปลอยวางจากความยดมนถอมนในตวตน
จงเปนวธเตรยมตวตายทดทสด
ทานพทธทาสภกขไดแนะน�า วธปฏบตหลายประการ
เพอการละวางตวตน วธหนงกคอฝก “ความดบไมเหลอ”
กลาวคอทกเชาหรอกอนนอน ใหส�ารวมจตเปนสมาธ
แลวพจารณาใหเหนวาสงทงหลายทงปวงไมควรยดมน
ถอมน วาเปนเราหรอของเราแมแตสกอยางเดยว รวมทง
พจารณาวาการ “เกด” เปนอะไร ไมวาเปนแม เปนลก
เปนคนรวย เปนคนจน เปนคนด เปนคนชว เปนคนสวย
เปนคนขเหร กลวนแตมทกขทงนน “เกด” ในทน ทาน
เนนทความส�าคญมนหมาย หรอยดตดวาเปนนนเปนน
เมอเหนแลวใหละวางความส�าคญมนหมายดงกลาว เพอ
97
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ไมใหเกด “ตวก” วาเปนนนเปนน (แตการท�าหนาทตาม
สถานะ หรอบทบาทดงกลาวกยงท�าตอไป) เปนการ
นอมจตสความดบไมเหลอแหงตวตน
เมอท�าจนคนเคย กน�าไปปฏบตในชวตประจ�าวน
เมอใดทตาเหนรป หรอหไดยนเสยง จมกไดกลน ลนได
รส กายไดสมผส หรอจตนกถงเรองราวตางๆ ขนมา ก
ใหมสตเทาทนทกคราวท “ตวก” เกดขน นนคอ เมอเหน
กสกแตวาเหน ไมม “ตวก” ผเหน เมอโกรธกเหนความ
โกรธเกดขน ไมม “ตวก ผโกรธ เปนตน
การปฏบตดงกลาว เปนไปเพอความดบ “ตวก”
ไมใหเหลอ ซงกคอท�าใหตวกตายไปกอนทรางกายจะ
หมดลม หากท�าไดเชนนน ความตายกไมนากลวอกตอไป
หรอกลาวอยางถงทสด ความตายกไมมดวยซ�า เพราะ
ไมมผ ตายตงแตแรก ดงนน จงเทากบเปนวธเอาชนะ
98
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ความตายอยางแทจรง แตถงแมตวกจะไมตายไปอยางสน
เชง ยงมความยดมนถอมนในตวกของกอย เมอจวนเจยน
จะตายทานพทธทาสภกขไดแนะน�าใหนอมจตสความดบ
ไมเหลอ เชนเดยวกน นนคอละวางความยดมนถอมน
ในสงทงปวง วาเปนตวกของก วธการนทานเปรยบเสมอน
“ตกกระไดแลวพลอยกระโจน” กลาวคอเมอรางกาย
ทนอยตอไปไมไดแลว จตกควรกระโจนตามไปดวยกน
ไมหวงหาอาลย หรอหวงอะไรอยางใดอกตอไป ไมคดจะ
เกดทไหน หรอกลบมาเกดใหมอกตอไป นาทสดทาย
ของชวต เปนโอกาสส�าคญยง ทจตจะปลอยวางตวก
เพอหลดพนจากความทกขอยางสนเชง จงนบวาเปน
“นาททอง” อยางแทจรง ❧
99
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
พระอาจารยล ธมมธโร เคยกลาววา “คนทจะ
พนตายตองท�าตนเหมอนคนตาย” ทานไดขอคดนจาก
เรองเลาของชายแกคนหนงซงรอดชวตจากกรงเลบของ
หมใหญอยางหวดหวด หมตวนนเขามาท�ารายเขาและ
ภรรยา ขณะทก�าลงหาของปา ภรรยาหนขนตนไมทน
สวนชายแกถกหมปราดเขามาประชดตว พยายามตอส
แตสไมได ภรรยาจงตะโกนวา ใหนอนหงายเหมอนคน
ตาย อยากระดกกระดก ชายแกจงท�าตาม ลงนอนแผ
ลงกลางพนดน ไมไหวตงเหมอนคนตาย หมเหนดงนน
จงหยดตะปบ ยนครอมตวเอาไว ดงขาและหวชายแก
บทสงทาย
100
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
แลวใชปากดนตวอยพกหนง เขากท�าตวออนไปออนมา
ขณะเดยวกนกบรกรรมวา “พทโธ” ไปดวย หมเหนชายแก
ไมกระดกกระดก คดวาเขาตายแนแลว จงเดนจากไป
ชายแกรอดตายไดเพราะท�าตวเหมอนคนตาย แต
ค�าพดของพระอาจารยลมความหมายลกกวานน ในแง
หนงคอ อยอยางปลอยวางทกสง ไรความยนดยนราย
ในโลกธรรม ไมอาลยในชวต ผทท�าใจไดเชนน แมเผชญ
ความตายตอหนา ยอมมจตสงบ ความทกขทรมานมอาจ
ย�ายบฑาได เทากบวาอยเหนอความตาย ลกลงไปกวานน
กคอ อยอยางไมมตวกของก พรอมจะตายทกเมอ ดวย
เหตนความตายจงท�าอะไรไมได คอ “พนตาย” นนเอง
การเจรญมรณสต คอ การฝกใจใหพรอมตายทกเมอ
เปนวถสการตายกอนตายและการพนตาย แมดานหนงจะ
คลายกบการท�าตนเหมอนคนตาย แตอกดานหนงคอการ
101
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ปลกใจใหตนจากความประมาทเพออยอยางมชวตชวา
โปรงโลง เบาสบาย เปนชวตทเปยมดวยความพากเพยร
รบผดชอบ แตกพรอมปลอยวางในเวลาเดยวกน
มรณสตเมอบ�าเพญอยางสม�าเสมอ ยอมชวยให
เกดปญญาตระหนกรวาความตายมไดเปนปฏปกษกบชวต
แตเปนสงทสามารถหนนเสรมและขบเคลอนชวต ใหเปน
ไปในทางทงอกงามได กลาวอยางถงทสดแลว ชวตกบ
ความตายนน หาไดแยกจากกนไม หากด�ารงอยควบคกบ
ชวตตลอดเวลา ดงมพทธพจนวา “ความแกมอยในความ
เปนหนมสาว ความเจบไขมอยในความไมมโรค ความตาย
กมอยในชวต” ส�าหรบผทเขาถงสจธรรมดงกลาว ความ
ตาย จงไมใชศตร หากเปนสวนหนงของธรรมดาทสบตา
ไดอยางสบายใจ ❧
การเตรยมตวตายทดทสด คอ การอยอยางพรอมทจะตายอยเสมอ นนคอ ท�าความดทกขณะทมโอกาส
และฝกใจใหรจกปลอยวาง ขณะเดยวกนกตอง
ระลกถงความตายอยเปนนจ
บทพจารณาส�าหรบเจรญมรณสต
105
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ปจฉมพทโธวาท
หนทะทาน ภกขะเว อามนตะยามโว
ดกอนภกษทงหลาย บดน เราขอเตอนทานทงหลายวา
วะยะธมมา สงขารา
สงขารทงหลาย มความเสอมไปเปนธรรมดา
อปปะมาเทนะ สมปะเทถะ
ทานทงหลาย จงท�าความไมประมาทใหถงพรอมเถด
อะยง ตะถาคะตสสะ ปจฉมา วาจา
นเปนพระวาจามในครงสดทาย ของพระตถาคตเจา
106
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
บงสกลตาย
อะนจจา วะตะ สงขารา
สงขารทงหลายลวนไมเทยง
อปปาทะวะยะธมมโน
มการเกดขนและความเสอมไปเปนธรรมดา
อปปชชตวา นรชฌนต
เกดขนแลวยอมดบไป
เตสง วปะสะโม สโข
ความสงบระงบสงขารเหลานนเปนความสข
107
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
บทพจารณาสงขาร
สพเพ สงขารา อะนจจา
สงขารคอรางกาย จตใจ แลรปธรรม นามธรรม
ทงหมดทงสนมนไมเทยง เกดขนแลว ดบไป
มแลวหายไป
สพเพ สงขารา ทกขา
สงขารคอรางกาย จตใจ แลรปธรรม นามธรรม
ทงหมดทงสน มนเปนทกข ทนยาก เพราะเกดขนแลว
แก เจบ ตายไป
สพเพ ธมมา อะนตตา
สงทงหลายทงปวง ทงทเปนสงขาร และมใชสงขาร
108
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
ทงหมดทงสน ไมใชตว ไมใชตน ไมควรถอวาเรา
วาของเรา วาตววาตนของเรา
อะธวง ชวตง ชวตเปนของไมยงยน
ธวง มะระณง ความตายเปนของยงยน
อะวสสง มะยา มะรตพพง อนเราจะพงตายแนแท
มะระณะปะรโยสานง เม ชวตง ชวตของเรามความตาย
เปนทสดรอบ
ชวตตง เม อะนยะตง ชวตของเราเปนของไมเทยง
มะระณง เม นยะตง ความตายของเราเปนของเทยง
วะยะ ควรทจะสงเวช
อะยง กาโย รางกายน
อะจรง มไดตงอยนาน
อะเปตะวญญาโณ ครนปราศจากวญญาณ
109
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
ฉฑโฑ อนเขาทงเสยแลว
อะธเสสสะต จกนอนทบ
ปะฐะวง ซงแผนดน
กะลงคะรง อวะ ประดจวาทอนไม และทอนฟน
นรตถง หาประโยชนมได
110
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
อภณหปจจเวกขณ ๕
สตร บรษ คฤหสถหรอบรรพชต ควรพจารณาเนองๆ วา
เรามความแกเปนธรรมดา ไมลวงพนความแกไปได
เรามความเจบไขเปนธรรมดา ไมลวงพนความเจบไขไปได
เรามความตายเปนธรรมดา ไมลวงพนความตายไปได
เราจะตองพลดพรากจากของรกของชอบใจทงสน
เรามกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม
มกรรมเปนก�าเนด มกรรมเปนเผาพนธ
มกรรมเปนทพง เราท�ากรรมใด ดกตาม ชวกตาม
จกตองเปนทายาทของกรรมนน
111
พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล
เปนชาวกรงเทพฯ เกดเมอป พ.ศ. ๒๕๐๐ ส�าเรจ
การศกษาชนมธยมจากโรงเรยนอสสมชญ และส�าเรจการ
ศกษาขนอดมศกษาจากมหาวทยาลยธรรมศาสตร คณะ
ศลปะศาสตร
อปสมบท ณ วดทองนพคณ กรงเทพมหานคร
เมอป ๒๕๒๖ เรยนกรรมฐานจากหลวงพอเทยน จตตสโภ
วดสนามใน กอนไปจ�าพรรษาแรก ณ วดปาสคะโต อ.แกงครอ
จ.ชยภม โดยศกษาธรรมกบหลวงพอค�าเขยน สวณโณ
ปจจบนเปนเจาอาวาสวดปาสคะโต แตสวนใหญพ�านกอยท
ประวต
พระไพศาล วสาโล
111
112
ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ต า ย ส บ า ย น ก
วดปามหาวน อ.ภเขยว จ.ชยภม โดยจ�าพรรษาสลบระหวาง
วดปาสคะโต กบวดปามหาวน
พระไพศาล วสาโล เปนภกษรนใหมทมคณปการตอ
สงคมไทย มบทบาทหลายทาง ทงในฐานะพระนกกจกรรม
นกปฏบตภาวนา นกวชาการ นกคด ทานมคณสมบตทง
ดานปญญา ภาวนา และการรบใชสงคม อาท กจกรรมดาน
สนตวธ การสมานไมตรหรอไกลเกลยความขดแยง กจกรรม
อาสาสมครดานการศกษา การรณรงคใหคนหนมาท�าบญ
ในรปแบบทมความสอดคลองและเหมาะสมกบแกนแทของ
พทธศาสนา และงานกจกรรมอนๆ อกมากมาย
นอกจากการจดอบรมปฏบตธรรมและการพฒนา
จรยธรรมแลว พระไพศาลยงมผลงานหนงสอและบทความ
ทงงานเขยน และงานแปลจ�านวนมาก
112
ไมวาจะหลกหนใหไกลเพยงใด
เราทกคนกหนความตายไมพน
ในเมอจะตองเจอกบความตายอยางแนนอน
แทนทจะวงหนความตายอยางไรผล
จะไมดกวาหรอ
หากเราหนมาเตรยมใจรบมอกบความตาย
www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam
