1. 1NORBERTOC GIESU KITONGOI LI NHAP THEKITO HOC I TAI BAN CO SA CHA VA BO TUC* 2001 *

2. 2 3. 3LI NGO CHO AN BAN MIQuyen c Gie-su Kito, Ngoi Linhap the a en tay ban trc ay(nam 1989) di hnh thc quayroneo, sau o (nam 1996) di hnhthc anh bang vi-tnh. Mi hai nama troi qua. Nhieu cong trnh a cthc hien tren the gii trong lanh vcnghien cu Sach thanh cung nhtrong lanh vc than hoc va kito-hoc.Cung phai noi them la mot so tailieu a xuat hien vao cuoi thapnien 70 va trong thap nien 80, nhngmai sau nay chung toi mi co ieukien tiep can.An ban mi nay la mot co gangcap nhat hoa mot e tai rat quantrong trong than hoc : o la tm hieu 4. 4ve than the c Gie-su ma cackito-hu tuyen xng la Kito.Chung toi y thc la van connhieu thieu sot. Nhan tien ay,chung toi xin chan thanh cam nnhng ban oc a gop y phe bnh,nh o chung toi hy vong rang anban nay se hoan hao hn.NORBERTO 5. 5LI M AUThanh Phao-lo a noi cho chung ta bietc Gie-su thanh Nazaret chiem v tr naotrong i song cua ngi: oi vi toi, songchnh la c Ki-to... (v Ngi, toi anh thualo moi s va coi la phan bon ca, e lic c Ki-to va c thuoc ve Ngai) (Pl1,21; 3,8). Ngi Pharisieu mi tr lai ay xakia hung han biet bao oi vi cac mon ecua c Ki-to, th nay hoan toan b chinhphuc khong phai bi kh gii hay bao lc,nhng bi mot sc manh ky dieu : o latnh yeu cua c Ki-to, en noi ngi aphai thot len : Ai se tach chung ta ra khoilong men cua c Ki-to... Toi tham tn schet hay s song, du thien than hay thienphu, du la hien tai hay tng lai hay quyennang, du la chieu cao hay chieu sau, haybat c tao vat nao khac, khong g co thetach chung ta ra khoi long men cua Thien 6. 6Chua trong c Gie-su Ki-to Chua chung ta(Rm 8,35.38). Phai noi o la ngon ng cuamot con ngi a b tieng set tnh yeu quatnga va bien oi cuoc song tan goc re !Qua 20 the ky biet bao Ki-to hu khaccung a gap c c Ki-to va song kinhnghiem than b ay cua Phao-lo va cacTong o tien khi, tuy mot mc okhiem ton hn. Chng c cu the la bat cthi ai nao cung a co hang tram nganngi trong the gii, nam cung nh n, sansang t bo tnh yeu hon nhan ch v cGie-su Ki-to !Vay c Gie-su Ki-to la ai ?Tra li cau hoi ay la oi tng cuacuon sach nay. Noi ro hn, chung toimuon tm hieu c Gie-su la ai theo kinhnghiem cua cac Tong o, theo chng tacua chnh ban than Ngi, theo li day cuaGiao Hoi va theo suy t cua con ngi conhng nhan thc ve nhng kham pha cuakhoa triet hoc va tam ly hoc hien ai. Mac 7. 7dau chung toi danh tron mot quyen sachkhac e ban ve Cuoc Vt qua cua cGie-su, nhng ngay trong quyen sach naychung toi khong the bo qua mau nhiemphuc-sinh cua Ngi : v chnh nh bien coay ma cac Tong o nhan ra c motcach ay u c Gie-su la ai.Le d nhien khi tm hieu e tai nay,chung toi phai tham khao Kinh Thanh, liday cua cac Cong ong la nhng nguontai lieu c ban; sau na chung toi phaichay ti cac nha chu giai, cac nha thanhoc.Phan viec cua chung toi thc ra khongco g oc ao ang ke. Nh mot ngi boiban mang cac thc an t nha bep lenban an cho qu khach, chung toi a cogang chon la va tom dch cac y tngcua nhng chuyen gia a nghien cu trcchung toi, roi tong hp va trnh bay lai motcach gon gang, de tiep thu.Mong chut co gang be mon nay ap 8. 8ng c phan nao s ch i cua nhngban hu ang mang mot nguyen vong nhnhng ngi Hylap xa: Chung toi muonc gap Ngai Gie-su (Ga 12,21). 9. 9Phan IPHNG HNG NGHIEN CU 10. 10 11. 11 CHNG I KITO HOC TRONG Y HNG CUA C GIE-SUI. CAC CHIEU HNG CHNH CUA KI-TO HOCTrong chng nay, chung ta muon tm hieu yhng c ban cua c Gie-su khi Ngi at ra chocac mon e cau hoi: Anh em bao Thay la ai ? (Mt16,15). Chnh cau hoi nay a lam nay sinh likhang nh Ki-to hoc tien khi.1. Con ngi c Gie-su trong motkhoa Ki-to hoc nang ong. Khoa Kito hoc phai mang tnh nang ong v oitng cua no: Khoa Ki-to hoc nham tm hieu thanthe va s nghiep cua c Gie-su Kito the nao econ ngi va s nghiep khong tach ri nhau. 12. 12Khoa Ki-to hoc khong the t gii han vao viectm hieu c Ki-to ngay xa the nao. oi tng cuakhoa ay phai dien ta tnh nang ong ni hoat ong cuaThien Chua, ang hang muon cu roi loai ngi.Suy t Ki-to hoc phat xuat t no lc tm kiem cainang ong c ban a a ang Cu The vaotrong the gian va a sap at cai dien tien cuas mang cu the. No lc ay cha thanh cong baonhieu : con ngi can phai suy ngh, tm hieu hnna e co the phu hp mot cach trung tn hn vithc te cua chng trnh Thien Chua.ieu o phai chang co ngha la viec hoc hoithan the c Ki-to khong quan trong bang viechoc hoi s nghiep cua Ngi? Hoac la van ehu the ma c Gie-su at ra se b lu m bivan e cu the ?. Nhieu nha than hoc ch muontm hieu c Gie-su theo tieu chuan chc nangma thoi (Christologie fonctionnelle : Cullmann, Christologyof the N.T., London 1959). Ho khong muon at vane : ban tnh cua c Gie-su the nao, nhng :chc nang, nhiem vu cua Ngi the nao. 13. 13 Cau hoi ma c Gie-su at ra cho cac mone phai la mot ch dan cho ta : Con anh em, anh embao Thay la ai ? (Mt 16,15; Mc 8,29 ; Lc 9,20). Ngikhong hoi : Anh em noi Thay en e lam g ?. Nhngc Gie-su hoi ve chan tnh cua Ngi. Le dnhien, Ngi cho phep cac mon e tm hieu Ngiqua cac cong viec Ngi lam, nhng Ngi khongmuon ho ch bang long nhn Ngi qua cac congviec ma thoi. Cac cau tra li cua dan chungeu lien he en chan tnh : Gio-an Tay gia, E-li-a,Gie-re-mi-a hay la mot trong cac Ngon s. Viec tm hieu ve s nghiep chac chan phailien he ti mot kien thc ve than the cuaNgi. Chnh khi cac mon e a tuyen xng c tinvao than the cua Ngi, th Ngi bat au catngha phng cach Ngi se chu toan s mangcua Ngi. Tuy nhien, Ngi khong at van ethan the ch la e soi sang van e s nghiep.Ngi hoi mot cach chan thanh ve can tnh cuaNgi muc ch la e keu mi cac mon e isau vao trong tnh than ai cua Ngi trc khi saiphai ho i. Ngi mang ti cho tran the mot cai g 14. 14con hn la cac hoat ong ben ngoai : o la shien dien ch than cua Ngi.2. Mot khoa Ki-to hoc mang tnhoi thoai c Gie-su muon khoa Ki-to hoc phai mang tnhnang ong cua mot cuoc oi thoai, mot cuoc oi,thoai ma Ngi a khi s. Cau hoi Ngi at rakhong n thuan la ly thuyet, theo kieu mot cauhoi lien he en y ngha mot li giang day ;Ngi nhan manh ti nhng tng quan lien v :Phan anh em, anh em noi Thay la ai.? Tieng anh em atcac mon e ra khoi am ong. Va tieng Thaytrong cau tra li cua Simon Phe-ro cung mangmot s nhan manh co y thc nh tieng anh emtrong cau hoi cua c Gie-su.Le d nhien c Gie-su a co the tuyen bochan tnh cua mnh thay v at cau hoi nh the.Nhng o khong phai la cach hanh ong cuaNgi. Ngi khong muon t gii thieu, t nhngha mnh. Ngi muon ke khac kham pha mnhdan dan va trnh bay ket qua.S kien o co ngha la Ngi khong muon 15. 15mac khai chan tnh cua mnh qua mot cong thc.ieu o qua de va co the ch tao ra ni cacmon e mot s dan than nong can hoac lam choho lap i lap lai mot cong thc nh con vet. Ngimuon c mot li tuyen xng phat xuat t mot nolc tm hieu, ch khong muon cac ong chap nhanthu ong mot cong thc. Khoa Ki-to hoc phai lamot cuoc oi thoai, mot cuoc gap g khong phaich gia ly tr nhan ban vi chan ly mac khai,nhng la gia mot ngoi v nhan loai tron ven vimot ngoi v a neu van nan ve mnh : Thay laai ?3. Mot khoa Ki-to hoc bat nguont i song tai the cua cGie-suKhong phai la tnh c viec c Gie-su at racau hoi ay khi Ngi con tran gian. Hn ai hetNgi biet rang than the cua Ngi se c mackhai cach vien man nh bien co Phuc Sinh. Macdu Ngi at cho bien co ay mot tam mc ratquan trong, nhng Ngi khong ch i cho no tie roi mi at cau hoi. Nh vay Ngi phai ngh 16. 16rang Ngi a cho u dau ch qua li noi vaviec lam, e co the gi len ni cac mon e motcau tra li xac ang. Cuoc i cong khai cuaNgi t no a u e at van e c tin va taonen mot nen tang vng chac cho viec hieu bietchan tnh cua Ngi. Cau noi trong Lu-ca 22,32 :Simon, Simon ... Thay a cau nguyen cho anh, e anh khoi matlong tin, cho thay la niem tin cua cac Tong o a coroi. Bien co Phuc Sinh ch cung co them.Mot so ngi (vd. M. Pannenberg, Jesus, God andMan, London, 1968, p.66) cho rang cuoc i dng thecua c Gie-su la mot thi chuan b, ch co giatr nh bien co Phuc Sinh ma thoi, kieu nh cacsam ngon cua cac Tien tri trong CU-C chuanb cho TAN-C.Chung ta nhn nhan rang, chnh nh cac cuochien ra cua c Gie-su Phuc sinh, ma cac tongo at ti mot niem tin vng vang va sau xa vaoThan tnh cua c Gie-su. Tuy nhien ngi takhong the at ti niem tin vao s song lai nhvao cac cuoc hien ra ma thoi nh the cac cuochien ra la chng ly nhat thiet dan a en c tin. 17. 17Thc ra cac cuoc hien ra cua c Gie-su Phuc sinhla nhng dau hieu gi y cho cac tong o hieu laThay cua ho a vt qua s chet va at ti a vvien man cua thi canh chung. Luc ay, c thucay bi Thanh Kh cac ong nh lai nhng ieuma c Gie-su a noi va a lam trc kia,nhng cac ong khong hieu. Chnh cai lu niem vec Gie-su lch s ong vai tro quyet nh trong shnh thanh niem tin cua cac mon e vao ChuaGie-su (Lc 24,8 ; Ga 2,22). Lu niem ay tao nen tngquan gia c Gie-su lch s va c Ki-to vinhquang trong niem tin cua Giao Hoi. Nh lu niem ayma Giao Hoi tr ve vi c Gie-su cua lch sva xem o nh nen tang cho niem tin cua mnh. Luniem ay la moi day lien ket mot khoa Ki-to hoctiem an, tc la chng t cua c Gie-su tienphuc-sinh bang cuoc song hang ngay va mot khoaKi-to hoc minh nhien, tc la li cong bo minh bachcua cac tong o sau phuc-sinh. (x. J. Dupuis, Homme deDieu, Dieu des hommes, Paris 1995, p.65-66). 18. 18 4. Mot khoa Ki-to hoc chm sau trong mau nhiem Cau hoi au tien cua c Gie-su cho thay lavan e c at ra cho tat ca nhng ai a codp tiep xuc vi Ngi. Ngi ta hay la Danchung (Mt 16,13; Mc 8,27) hay la am ong (Lc19,18) a ngh g ve chan tnh cua Ngi. ola cau hoi ma moi ngi, neu muon onnhan s iep Tin Mng, eu phai at cho mnh.Trong ngha o, khoa Ki-to hoc lien he en moingi, dau ho la nam hay n, ch khong riengg cho cac nha than hoc. Nhng cau tra li co the rat nong can. cGie-su muon cac mon e a ra mot cau trali sau sac hn, mot cau tra li a ho vaomau nhiem than the cua Ngi.Cau hoi cua c Ki-to a co cai gkhac thng roi. Theo thong le th khongai hoi ke khac : Cac anh ch noi toi laai? Cau hoi la lung cua c Gie-su gicho ta chieu sau cua no. Hoan canh cung co cai g ac biet na, c 19. 19Gie-su at cau hoi ay tren ng i KaisariaPhilip. Cac Ngai ang i ve mot x ngoai giao,xa am ong on ao x Galile. Bau kh se dedang e Chua at cau hoi co tnh cach tams ay. Theo Lu-ca 9,18 th c Gie-su at cau hoi saukhi a cau nguyen mot mnh. ieu o co nghala Ngi a suy ngh trc ve cau hoi va acau xin Chua Cha soi sang cho cac mon e. Skien nay rat quan trong : Khoa Ki-to hoc lien heen mot mau nhiem ma con ngi ch co thetien vao nh anh sang phat xuat t ChuaCha. Danh hieu Con Ngi (Mt 16,13) ma c Gie-sudung (co le kieu noi nay ma Mattheu ghi laidien ung cau noi cua Chua, khac vi ieuCullmann ngh. Ong nay cho rang kieu noi trongMarco nh ngi ta noi th Ta la ai (t nhienhn) cung a gi len cai b nhiem : cau hoicua c Gie-su mi goi cac mon e hay vtqua nguon goc bnh thng cua Ngi, nhnglien he t nhien vi gia nh, xa hoi... e i ti 20. 20mot nguon goc cao xa hn.II. LI TUYEN XNG AU TIEN MANG TNH CACH KITO HOC1. Cau tra li cua Phe-ro a/ Cau tra li cua ong Phe-ro c ba tac gianhat lam ghi lai theo ba kieu : Thay la ang Ki-to (Mc 8,29) ; ang Ki-to cua Thien Chua (Lc 9,20); ang Ki-to Con Thien Chua hang song (Mt 16,16).Ban van au tien co le la cua Mac-co.Chung ta khong the xac nh ieu ma Phe-rongu y qua tc hieu Ki-to. Theo V.Taylor, li tuyenbo ay chac co ngha c Gie-su la ang se lam choniem hy vong cua Israel c nen tron (x. Mark, p. 376). Quatc hieu ay, chac Phe-ro tuyen xng quyennang ma c Gie-su a bieu lo qua cac phep la.Trong tng quan vi cac bien co a xay ra trongcuoc i cong khai cua c Gie-su, tc hieu Ki-to mac mot y ngha rong rai hn la truyen thongDothai gan cho no, va dien ta a v sieu viet alam cho cac mon e nhieu lan phai ngac nhien. 21. 21b/ Qua cau tra li au tien nay, ta thay crang khong co cong thc nao thch hp edien ta mau nhiem c Gie-su. V the co kieunoi phc tap hn ma ta gap trong Lu-ca ang Ki-to cua Thien Chua. No dien ta mot cai nhnsau xa hn ve nguon goc cua c Gie-su. Banvan cua Mat-theu noi ket hai tc hieu : Ki-to" va "Con Thien Chua hang song. Hai kieu noicua Luca va cua Mattheu rat co the phat xuatt viec oc lai bien co trong anh sang phuc-sinhva dien ta niem tin sau sac va ay u cuacac tn hu ve sau.Mot oan khac bo chng cho tnh cach xac thccua cau tra li cua Phe-ro la Mat-theu(26,63) : trc cong ngh, Thng te hoi cGie-su : Nhan danh Thien Chua hang song, toithnh cau ong noi cho chung toi biet : ong la c Ki-to con Thien Chua phai khong?. Cau hoi ay chothay ro rang la c Gie-su bang li noihoac loi song, a to ra Ngi khong phai chla Me-si-a theo ngha bnh thng, ma con lacon Thien Chua. Neu cac ch thu cua c 22. 22Gie-su a hieu nh the, th huong na la cacmon e cua Ngi, va chac chan cac ongcung a hieu sm hn.c/ Ta khong the xac nh c ong Phe-ro vaothi iem nay a muon ngu y g qua tc hieuCon Thien Chua hang song. Tc hieu " Con ThienChua " rat pho bien trong Kinh-thanh va co theam ch cac thien than, nhng ngi congchnh, cac vua va nhat la ang Kito. Tuy nhienkieu noi ay co the c cat ngha de dangbi thai o la lung cua c Gie-su oi viThien Chua : Ngi a goi Thien Chua laAbba. ieu o bieu lo tng quan than mat viThien Chua, mot a v lam con co mot khonghai. Cac mon e chac cung con kho long madien het y ngha cua kieu noi o. Ho chapnhan tat ca nhng g c Gie-su muon gancho no v cha co the hieu c tat ca nhngieu ma Thay cua ho muon at vao o. ay ta thay mot ac iem khac na cuakhoa Ki-to hoc: c tin tm cach dien ta ieuma c Gie-su mac khai ve mnh, nhng khong 23. 23dien ta het c y ngha suc tch cua Mackhai. Trong c Gie-su, Thien Chua to mnh ra;bi the lam the nao Thien Chua lai co the bthu ham trong mot kieu noi cua con ngi. Tuynhien con ngi cung c can phai noi ra echo c tin dan dan c sang to. Nhiem vucua khoa Ki-to hoc la tm mot kieu noi thch hpnhat e trnh bay mau nhiem Thien Chua cto lo ra ni c Gie-su. 2. Mot li tuyen tn dt khoat va duy nhata/ Cau tra li cua Phe-ro co the cha tron ven,nhng no ham cha mot khau cua chan ly. Nodien ta ro rang c Gie-su la ai. Theo Mac-co va Lu-ca th c Gie-su thinh lang chapnhan; theo Mt th Ngi noi mac khai ay phatxuat t Cha. Nh vay nhng cong thc cualoai ngi cung co kha nang a ra anh sangnhng sac thai chan thc ni than the cGie-su.Li tuyen tn cua Phe-ro co mot gia tr vngvang, tuy rang con ngi noi ra o cha co mot 24. 24s hieu biet tron ven ve can tnh cua c Gie-su nh ong se co sau bien co Phuc Sinh. Gia tray c bieu lo ni s kien la chnh c Gie-su se hy sinh mang song e bao am cho chanly ay. Ngi se b tuyen an t hnh v atuyen bo Ngi la Ki-to, Con Thien Chua.b/ Li tuyen tn cua Phe-ro cung dien ta niemtin duy nhat cua cac tong o, mac du gia danchung co nhieu y kien. Ly do la v co sphan biet gia nhng ke ngoai va nhng kema mau nhiem Nc Tri c thong ban (Mc 4,11). Hoan canh tren cho ta mot luong anh sang ve nhng g se xay ra sau nay. Se co rat nhieu y kien ve c Gie-su gia nhng ke ben ngoai. Nhng oi vi nhng ai a chap nhan mau nhiem, th ch co mot khoa Ki-to hoc thuan nhat trong chieu hng cau tra li cua Phe-ro, mot khoa Ki-to hoc luon tm cach ao sau y ngha cua li tuyen xng: Ngai la c Ki-to, Con Thien Chua hang song (Mt 16,16). Trong Tan-c co nhieu suy t Ki-to hoc. o 25. 25la v co nhieu cach nhn va dien ta than theva s nghiep cua c Ki-to. Nhng cac suy tKi-to hoc ay, cho dau bieu lo mot s bienchuyen, mot s ao sau dan dan vi thigian, nhng eu lien ket hai hoa trong motkhoa Ki-to hoc n gian : khoa Ki-to hoc nayda tren li chng nguyen thuy cua thanhPhe-ro tuyen xng c Gie-su laKi-to, ConThien Chua hang song. 26. 26 CHNG II NANG ONG C TIN VA NHNG PHNG HNG NGHIEN CU Ngi ta thng noi en hai phng hng nghiencu trongkhoa kito-hoc : Ki-to hoc t pha tren (R.Bultmann,K. Barth) va Ki-to hoc t pha di(W.Pannenberg). Hng I nham at c s tren Li Chuava i t than tnh ti nhan tnh cua c Gie-su ;hng II i t c Gie-su lch s e tien ti thantnh cua Ngi.Hai van e c at ra lien he en phngphap nghien cu : Van e I lien he en phng cach hieu biet ma ngi ta at lam nen tang cho Ki-to hoc : Ki- to hoc phai at c s tren li khang nh cua c tin va tren s iep rao giang, c xem nh sieu vt moi chng minh cua lch s, hay Ki-to hoc at c s tren c Gie-su cua lch s ? 27. 27 Van e II lien he en thc te chung ta nham: chung ta phai i t than tnh cua c Ki-to e i ti nhan tnh, hay i t nhan tnh e ti than tnh ? Hai van e nay noi lien vi nhau : v khi c tin lanen tang cua Ki-to hoc, th ngi ta co xu hng nhnThien Chua nh oi tng so 1 cua viec tm hieu vase chon than tnh cua c Gie-su lam khi iem,hay t nhat la than tnh c mac khai ni c Gie-su.ang khac, khi chung ta chon lch s lam nen tang,th bnh thng ta khi hanh t nhan tnh e i tithan tnh. Nhng hai van e van khac nhau : c tin quihng ve nhan tnh cua c Ki-to khong kem g vethan tnh cua Ngi va tren con ng c tin, motso ngi co the bat au nhn con ngi c Gie-sutrc khi nhn than tnh. Ca hai van e can phai ce cap : van e I lien he en chu nhan tm hieu ;van e II lien he en oi tng cua viec tm hieu. 28. 28 I. C KITO CUA NIEM TIN VA C GIE-SU CUA LCH SNhieu ngi phan biet c Ki-to va c Gie-suva i en cho oi lap Ki-to hoc vi Gie-su hoc. oivi ho, c Ki-to la oi tng cua c tin, con cGie-su la con ngi lch s, a song tai Palestina.Lam sao, xac nh tng quan gia s hieu bietcua c tin va s hieu biet co tnh cach lch s ?Phai danh u tien cho s hieu biet nao ? Ta phaiquan niem anh hng cua hai th kien thc ay lannhau the nao ? Cau tra li phc tap va nhn t quaniem nay chung ta khong the chon Ki-to hoc t phatren ma gat bo Ki-to ho t pha di hay ngc lai. 1. u tien khach quan cho bien co lch sng tren bnh dien khach quan, khoa Ki-to hocco oi tng la tm hieu c Gie-su lch s. Ki-togiao a khi s vi mot s kien lch s, tc la s xuathien cua con ngi Gie-su trong lch s nhan loai,ch no khong bat nguon trong t tng cua mot canhan hay mot cong oan nao o roi sau c to 29. 29chc va co ong lai trong s iep rao giang. Ki-togiao xuat hien qua con ngi cua c Gie-su, anga song mot i ngi va a thc hien s mangcu roi do Thien Chua uy thac. Chung ta khong thecoi nhe bien co lch s ay cung khong the tach biets iep Tin Mng Ki-to giao khoi nguon goc cuano. Chung ta khong the chap nhan vi Bulmann stach biet gia c Gie-su lch s, mot nhan vatkhong mau sac va khong ong vai tro Me-si-a gca, vi c Ki-to cua li rao giang, c to ve vinhng hnh anh lay trong van chng Khai Huyen Do-thai va trong cac huyen thoai. c tin chan chnh la c tin vao chnh c Ki-to, chkhong phai ch vao s iep cua Ngi (x. Cac con noiThay la ai). c tin ay hng ve mot con ngi cuthe ch khong phai mot nhan vat do tr tng tngcua ai o bay ve ra, mot ang Cu The, a sinh ranh moi ngi, a song i ngi, a chet va sauo a song lai khai hoan. Trung thanh vi c Gie-su lch s, o la mot net c ban cua c tin. V thekhong the tach biet Gie-su hoc va Ki-to hoc. Bat ckhoa Gie-su hoc nao phu hp vi chan ly cung phai 30. 30la mot khoa Ki-to hoc, va ngc lai. 2. u tien chu quan cho s hieu biet cua c tin Tren bnh dien chu quan, c tin la thai o chnhyeu oi vi nhng ai muon thc hien cong cuoc tmkiem nay: niem tin vao c Ki-to la khi iem cuacong trnh nghien cu. Ki-to hoc a c trien khai nhnhng no lc cua cong oan Ki-to hu, muc ch lae hieu biet mot cach sau sac hn oi tng ctin cua ho. Hom nay cung nh trong qua kh Ki-to hocphai xuat phat t niem tin Ki-to hu: niem tin ayluon luon tm anh sang nhieu hn, mot nen tangvng vang va sau sac hn. Hien thi, nhng ngi hoc hoi noi dung lch scua Tin Mng mot cach hang say nhat khong phaila cac s gia, nhng la cac nha chu giai va cacnha than hoc, ngha la nhng ngi a tin vao cGie-su la Con Thien Chua hang song. c Gie-sukhong the c xem nh oi tng cua viec nghiencu hoan toan nh kieu cac nhan vat lch s khac.c Gie-su lch s quan trong la v vai tro cua Ngi 31. 31oi vi c tin. Va c tin ay khong phai la motnao trang ma ngi ta at ti nh mot hau qua sau khi a lamcong viec nghien cu lch s. c tin ay la nguyen lycua cong trnh nghien cu. Chnh nhng con ngi atin dan than nghien cu, v c tin thuc ay ho tmkiem mot s hieu biet rong rai hn.c tin ay khong phai la c tin cua mot canhan, nh chung ta a thay khi ban ve cau tra lima Phe-ro a tuyen bo nhan danh nhom 12. Nhngay la c tin cua Giao Hoi. Khi noi ve chieu kchGiao Hoi cua c tin, chung ta phai hieu rangkhong nhng con ngi tin o thuoc ve Giao Hoi,nhng noi dung c tin cua ngi ay cung phai giongc tin cong oan Giao Hoi. c tin ay a chnmuoi dan dan qua cac the ky, c sang to dandan nh nhieu vien anh khac nhau. Hau qua la : Ca nhan moi than hoc gia khong the baoquat moi sac thai, moi chieu hng cua ctin; phai y thc mnh can c cac than hocgia khac bo tuc. Cac tn ieu dien ta noi dung chnh yeu cuac tin Giao Hoi. Vay ng xem o nh mot 32. 32 can tr cho viec tm kiem trong t do. Mot cong thc dau ung an en au cung khong the co ong c toan nang ong cua c tin. c tin luon vn len e tm kiem mot s hieu biet rong rai hn. Mau nhiem c Ki-to sieu vt moi cong thc.Cach trnh bay mau nhiem ay khong the lam chokhoa Ki-to hoc cng ong lai hay can tr nang ongtien xa hn.3. c tin va cong viec nghiencu lch s Phai quan niem the nao tng quan gia c tinva cong viec nghien cu lch s ? oi tng cuachung ta co the la kiem chng bang lch s niemtin cua ta vao c Ki-to c khong ? o la quaniem cua Pannenberg: theo ong, lch s la nen tang(nhat la bien co Phuc Sinh) cung cap chng ly chochung ta ve than tnh cua c Gie-su. Ki-to hoc cuaong co u iem la nhan manh ti gia tr lch scua cuoc i c Gie-su nhng no co the a ta timot thai cc. Viec tm hieu tren bnh dien lch s la can thiet, 33. 33nhng chung ta cung khong the noi ti viec kiem soat hoacchng minh cac tn ieu nh lch s. Noi ti kiem soat haychng minh la gia thiet rang moi ieu ma c tinkhang nh eu hoan toan nam trong lanh vc tracnghiem ma con ngi co the at ti nh cac phngphap lch s. Hau qua la cuoc nghien cu lch sse xac nh oi tng cua c tin, va mc o vngvang cua c tin trc thuoc vao s vng vang cuacac ket luan ma lch s a lai. Khong the nh the c. c tin co mot s vngvang manh me hn la s vng vang ma khoa lchs mang lai, v no da tren Li Chua. Dau la khic the hien trong lch s, c tin van sieu vt lchs v chan ly cua no. Trong trng hp c Ki-to,viec Thien Chua phan day c the hien ni NgoiLi Nhap The. S kien nhap the cua Con ThienChua la mot thc tai vt xa ra ngoai lanh vc lchs cua loai ngi, cho dau no c to lo trongcuoc i lch s cua c Gie-su. Viec nhap the,trong yeu tnh cua no, khong bao gi co the bienminh bang mot s kiem chng hoan toan da trencac nh luat cua khoa lch s. 34. 34 Tuy nhien c tin vao c Ki-to la c tin vaoc Gie-su lch s (khong the tach biet c Ki-to cuaniem tin va c Gie-su cua lch s theo kieu Bultmann), nenc tin keu mi thc hien viec nghien cu lch s.Lch s se cung cap cho ngi tin nhieu s kien hnve c Gie-su nh o ho co the vn ra khoi motcai nhn m ho va tong quat ve oi tng cua niemtin. T no, lch s khong the khi ong c tin, nhngco the cung cap nhng ly do vng vang, trong lanhvc kien thc lch s, e ngi ta chap nhan shien hu va s mang cua c Gie-su nh Giao Hoituyen xng trong niem tin cua mnh. Nh s nghiencu lch s, kien thc c tin tr nen sau sac hn vangi tin thay ro hn tai sao mnh tin. 4. Viec nghien cu lch s vi than hoc he thong Nang ong c tin thuc ay cong viec nghiencu tren bnh dien lch s ong thi cong viec tonghp thanh he thong ao ly. Neu ngi ta ch phantch cac li chng cua Thanh Kinh ma thoi th khongu; can phai lam cong viec tong hp na, v c tinluon luon muon tien xa hn, khong phai trong s hieu 35. 35biet ve cac ban van ri rac, nhng ve s nghiep vathan the cua c Ki-to. T o mot van e khacc at ra : Ta phai quan niem the nao moi lien hegia Ki-to hoc vi khoa chu giai Kinh Thanh ? Phaithc hien cong viec tong hp theo nguyen tac nao ? Cha Karl Rahner e ngh mot Ki-to hoc sieu nghiem(Christologie transcendentale). Ngi lay khi iem tkhoa nhan loai hoc (anthropologie) va nhn con ngitrong cai nhu cau sieu nghiem cua no, trong mot v trhien sinh c anh dau bang nhng tnh the batbien : con ngi luon luon khao khat mot cai g tuyetoi, noi ro ra con ngi khao khat c hng kienThien Chua, c thong phan vao i song cuaThien Chua. T o Karl Rahner dien dch nhng netchnh yeu cua Ki-to hoc. Viec Thien Chua hien thancho con ngi c thc hien trong lch s bi mot conngi la c Gie-su, ang a hien than tron vencho Thien Chua va c Thien Chua chap nhan.Viec nhap the cua c Gie-su c quan niem nhla viec Thien Chua thc hien mc toi thng vatuyet oi, ieu ma tham tam con ngi hang khaokhat. Sau khi a vach ra bc chan dung ly tng cua 36. 36ang Cu The bang viec dien dch sieu nghiem,Karl Rahner co gang xac nh nhng net lch s toithieu ma cac sach Tin Mng cong hien . Ngi tase thay Ki-to hoc hay la cac Ki-to hoc trong TANC kiem nhan mot cach ay u Ki-to hoc tangan trong niem hy vong cua con ngi : o la mot conngi that c ket hp vi Thien Chua . oi viKarl Rahner, Ki-to hoc la cung ch cua nhan hoc. Phng hng sieu nghiem cua Karl Rahner co liiem la lam noi bat nhng khang nh tn ly cuaGiao Hoi. Tuy nhien no cung at ra mot van nan :chung ta phai tm nhng net chnh yeu trong chngtrnh cu roi cua Thien Chua ni long con ngitrc khi xem xet Kinh Thanh sao? Hay la chung taphai nghe li Thien Chua trc ? Cach trnh bay cuaKarl Rahner cho thay ro tam quan trong trong s apng ma c Gie-su a ti cho niem khat vong cuacon ngi. Nhng cai khat vong ay ch c mac khaira nh the nh s hien dien cua ang Cu The macac sach Tin Mng mieu ta cho ta. Chnh c Ki-tomac khai long con ngi cho con ngi. Nhng net chnh yeu cua Ki-to hoc phai phat 37. 37xuat t cac chng t cua Kinh Thanh. Nhiem vuac biet cua Ki-to hoc la i t nhng khang nhtruyen thong cua niem tin ma Giao Hoi hang tuyenxng vao c Ki-to va tr ve vi nguon goc cuachung va kham pha s lien tuc trong tien trnh lchs khi au t bien co Gie-su ti nhng li tuyenbo tn ly.Nha than hoc khong the bo qua nhng ket luancua khoa chu giai Kinh-thanh, t nhat la ve nhngiem c ban, e lam nen tang cho cong viec hethong hoa cua mnh. Nhng ong khong dng lai o.Di anh sang cua truyen thong cac giao phu vatruyen thong than hoc, ong se neu ra mot suy nghve d kien Kinh-thanh va phat hien y ngha sau xacua no. Ong phai nhan dien nhng tng quan giacac yeu to, e lam sang to cac thanh phan trongke hoach cu o cua Thien Chua . e xay dngmot tong hp ao ly, nha than hoc con phai biets dung nhng ong gop cua cac khoa hoc nhanvan hien ai (triet hoc, tam ly hoc v.v.) e co the hieuc c Ki to trong c cau sieu hnh va trong phany thc tam ly cua Ngi, va cuoi cung e co the 38. 38dien ta mau nhiem c Ki-to va s mang cuaNgi bang th ngon ng cua con ngi thi nay.II. T CON NGI EN THIENCHUA VA T THIEN CHUAEN CON NGI Sau khi a xac nh cac tng quan gia c tin,viec nghien cu lch s va viec he thong hoa trenbnh dien ao ly, chung ta co the e cap en vane th hai : Ki-to hoc phai lay khi iem t thantnh hay t nhan tnh ? Phai i t tren xuong, tThien Chua en vi con ngi, hay t di len, tcon ngi en vi Thien Chua? Qua cac thi ai, cac nen van-hoa khac nhau alam phat sinh nhng cach dien ta khac nhau veniem tin vao c Ki-to. Tuy nhien, nhn mot cachtong quat, nhieu cach tiep can kito-hoc xuat hienvao nhng thi iem khac nhau lai rat giong nhau.Cung vay nhieu lac thuyet oi danh nhieu ngivao nhng thi iem khac nhau, cung rat giongnhau. Ly do lam phat sinh nhng thai o c ban ayla c cau sieu hnh cua mau nhiem c dien ta 39. 39qua hai chieu kch : mot ngoi v, hai ban tnh. C caunay m ng cho hai phng cach tiep can c ban,"t pha tren" va "t pha di", ngha la t ngoi v ConThien Chua a tr thanh ngi pham hoac la tcon ngi Gie-su la Con Thien Chua . Chung ta seban sau cach tiep can nao a xuat hien trctien tren bnh-dien lch s, trong truyen thong Kinh-thanh (x.Phan II, ch.4). Luc nay chung ta can y thcla cach tiep can nao cung co li the cua no,nhng lch s than hoc cung cho thay la cach tiepcan nao cung a mang theo nhng nguy c rieng.1. Ki-to hoc t pha tren Khoa kito-hoc t pha tren lay khi iem la ngoiv Con Thien Chua, ang a sinh xuong lam ngi.Lc o nay at nh cao tai cong ong Can-xe-o-ni-a va tr thanh "co ien" trong Giao-hoi cho tingay nay. Li the cua lc o nay la lam noi bat sthong nhat ngoi v ni c Gie-su Kito, va ngoi vay la Ngoi Li vnh cu cua Thien Chua. No cunggiai thch c mot cach ro rang gia tr than linh va 40. 40nhan ban cua moi hanh vi cua c Gie-su. Nhng lc o nay co the tao nen nguy c lamcho ngi ta khong quan tam u en nhan tnh cuac Gie-su. Trong lch s than hoc thi au chieuhng nay a lam phat sinh ra nhng lac thuyet nhao-the -thuyet, ngo-ao-thuyet, thuyet cua Apollario,nhat-tnh-thuyet Vao thi kinh vien, khuynh hngnay xuat hien di nhng hnh thai khac, v-du nhnguyen tac "nhng hoan hao tuyet oi " ap dungcho nhan tnh c Gie-su, ly thuyet ve phuc kien,hay la mot quan niem tu c trong o c Gie-su la"Thien Chua cao ca" di hnh dang ngi tran.Ngi ta xem s phuc-sinh nh la hanh ong cua chnhNgoi Li, "phep la ln nhat cua Ngoi Li", trong luco Tan-c trnh bay s phuc-sinh cua c Gie-sutrc het nh la tac ong cua Thien Chua )ChuaCha)sieu ton Con mnh. Khuynh hng nay van ton tai ngay nay. Ngi taa neu ra nhan xet la nhat tnh thuyet la chccam do ma "nhng ngi ao c" thng xuyengap phai. Cung chnh khuynh hng nay xuat hien laimot cach tinh vi trong "kito-hoc hien sinh" cua 41. 41R.Bultmann: oi vi ong nay, chung ta khong the bietg chac chan ve c Gie-su ca, va ieu o cungchang quan he g ; ieu quan he, theo ong, la s aptra hien sinh cua con ngi oi vi li mi goi cuaThien Chua c dien ta trong li rao giang.2. Kito-hoc t pha di i ngc lai vi chieu hng noi tren, khi xuatt Thien Chua Ba Ngoi, hay noi ung hn t NgoiLi sinh xuong lam ngi, khoa kito-hoc t pha dilay khi iem la con ngi lch s Gie-su, e tienti ngi Con cua Thien Chua va kham pha smac-khai cua Thien Chua at cao nh ni s phuc-sinh cua c Gie-su . Cach tiep can kito-hoc nay khong co g mi me: no a hien dien trong Tan-c, ac biet la trongcac bai giang cua thanh Phe-ro (x. sach Cong-vu).Thc ra kieu noi "kito-hoc t pha di" bieu lo motphan ng cua cac than-hoc-gia ngay nay (ac bietla W.Pannenberg) chong lai s nhan manh qua angve than tnh cua c Gie-su. Chung ta phai nhnnhan tnh cach hp ly cua phan ng tren : chung ta 42. 42nhn nhan la hp ly cai nhu cau cua cac kito-huva than hoc gia ngay nay muon tm gap ni c Ki-tomot con ngi hoan toan, giong chung ta trong mois, ngoai tr toi loi. Kito-hoc t pha di co ly khikhang nh rang chnh ni nhan tnh cua c Gie-suma than tnh c mac-khai. Tuy nhien cach tiep can nay cung mang theo motnguy c ln : o la giam thieu va nhieu khi i ticho phu nhan than tnh cua c Gie-su .Trongtruyen thong thi au, s "giam thieu" nay a xuathien di nhieu hnh thc, trong cac lac-thuyet nh :duy-ban-thuyet, ngha-t-thuyet, thuyet cua A-ri-o,thuyet cua Nes-to-ri-o. Vao thi kinh-vien no xuathien di mot hnh thc cc oan ni kito-hoc ve "conngi c nang len" (assumptus homo), theo o th conngi Gie-su a hien hu trc, sau o c ConThien Chua en c ngu trong tam hon. Ngay nay khuynh hng nay c pho bien kharong rai tai Tay phng, ni a chu anh hng nangne cua nao trang duy-ly va duy- khoa- hoc. Mac daucach tiep can "t pha di" la hp ly va co giatr, nhng trong nhieu trng hp, ngi ta khong con 43. 43nhan ra c Gie-su la Con Thien Chua na . Lucay kito-hoc "t pha di" tr thanh kito-hoc " phadi" (Christologie basse) : v-du John A.T. Robinson (x.Thehuman face of God, Londres,1972) giang day mot cach rorangkito-hoc " pha di", hoac kito-hoc " vinhieu cap o" (a degres) ; John Macquarrie (Jesus Christin modern thought, Londres,1990) cung theo mot lap trngnh the.3. Nguyen tac tong hp Mot "khoa kito-hoc toan dien" phai co kha nanglien ket cac yeu to bo tuc, mac dau nhn benngoai th tng phan nhau. Bang cach o chung tami ghi nhan lai c mot so sac thai ma truyenthong cung nh thi can ai a bo qua. Trc het chung ta phai nhn nhan hai cach tiepcan mau nhiem "t pha tren" va "t pha di" eu coly va co gia tr. Ngay trong Tan-c chung ta sethay la chung lien ket vi nhau trong nang ong ctin: cac tong o a i t kito-hoc t pha di" vatien ti kito-hoc "t pha tren". Cung vay kito-hoc va cu o hoc phai lien ket vi 44. 44nhau : theo cach nao, chung ta cung se thay trongTan-c. Khoa kito-hoc trc ay thng e cap en ngoiv c Gie-su mot cach chung chung, mot th kito-hoc ve than- nhan Gie-su. Mot khoa kito-hoc nh thethat la tru tng. Trong thc te, ngi ta khong thehieu c ngoi v than linh cua c Gie-su neukhong at vao trong tng quan vi Chua Cha vaChua Thanh Than. V the kito-hoc phai noi lien vithan hoc ve Ba Ngoi : chung ta se khong noi ve cGie-su nh mot than-nhan, nhng nh la ngi Concua Thien Chua (Chua Cha) tran ay Thanh Kh. Chung ta cung phai quan tam ti chieu kch lch scua c Gie-su. Niem tin kito-hu la niem tin vaoc Gie-su la Kito, ngha la mot c Gie-su cualch s ma Thien Chua a at lam Kito (x. Cv 2,36)qua viec phuc-sinh t coi chet. "Gie-su-hoc" va "kito-hoc " phai i oi vi nhau : mot Gie-su ma khongphai la Kito th trong rong va mot Kito ma khongphai la Gie-su, th ch la mot huyen thoai. Sau het khoa kito-hoc toan dien phai lien ket tnhcach ca biet cua con ngi lch s Gie-su vi y ngha 45. 45pho quat va chieu kch vu-tru cua mau nhiem ang Kito.c Gie-su khong ch la mot ngi Do-thai, motngi chau A, ma con la v Cu tinh cua loai ngi,c Chua cua vu-tru, v Thien Chua a muon "quy tumuon loai trong tri at di quyen mot Thu-lanh lac Ki-to " (Ep. 2,10 ; x. J. Dupuis, Homme de Dieu, Dieu deshommes, Paris 1995, p.57-61). 46. 46Phan IIMAU NHIEM C KITO THEO KINH-THANH 47. 47 48. 48 CHNG I NANG ONG NHAP THE TRONG CU C CU C cho ta thay ca mot nang ong nhapthe: nang ong ay tao cam hng khong ch chovai ban van ri rac, nhng co the noi no linh hoattoan bo c cau cua Do-thai giao. Chung ta phai xemxet c cau tong quat nay trc khi phan tch mot sosam ngon co tnh cach le te. Qua kieu noi nang ongnhap the, chung ta ngu y s chuyen ong a ThienChua i vao trong cac tng quan vi loai ngi vatham d vao i song cua loai ngi.I. C CAU NHAP THE TRONG DO-THAI GIAO 1. Giao c a. Khe cCau to c ban nhat va oc ao nhat cua Do- 49. 49thai giao la Giao c. ieu rat ang cho ta chu yla cac tng quan gia Gia-ve va dan Do-thai cquan niem theo kieu mot khe c. Mot khe c giathiet mot s ngang hang nao o gia nhng ngi ky hpong, v ho co bon phan oi vi nhau. ieu nay xemra khong hp vi tnh sieu viet cua Thien Chua; vthe mot so ngi khong muon hieu tieng berith theongha oi ben ky giao c hay hp ong, nhng theongha nhng bon phan cua pha loai ngi thoi. Tuynhien, sau khi xem xet cac hnh thc khe c, ta phainoi rang tng quan gia Gia-ve va dan Ngi quathat la mot giao c, ngha la mot ban ky hpong theo o hai ben co nhng bon phan oi vinhau. ac biet nhat la qua Giao c tai Si-nai (Xh 24) -c ky ket bang mau hoac bang mot ba tiecchung - ta phai nhn nhan rang tinh than cua Giao cla mot s lien minh tao nen mot tng quan bat khaphan ly gia hai ben, va lien minh ay c quan niemva mieu ta theo kieu cac giao c gia loai ngi. Ve pha Thien Chua, tr nen mot khe hu, motban chi trong giao c tc la quyet nh i vao mottng quan theo kieu loai ngi thiet lap vi nhau, va 50. 50hau qua la Thien Chua t at mnh trnh o nganghang vi loai ngi. oi vi Thien Chua yeu tonhap the nam cho hanh ong theo kieu mot con ngi.Thien Chua, ang co the hanh ong nh mothoang e, ra chieu ch cho cac be toi, ap at thieny cua mnh cho loai ngi, th lai oi ai vi cac taovat thap hen cua mnh theo mot kieu khac : Ngia thiet lap ton giao tren c s mot cuoc lien minhsong phng, theo kieu loai ngi. ang khac, mot khe c co the ch mang hnhthc phap ly va tao nen nhng tng quan benngoai. Trong trng hp o nang ong nhap the sechang co g sau sac; s dan than cua Thien Chuach gii han vao mot vai li ha, mot vai bonphan. Nhng khong phai the, dan Do-thai quan niemGiao c phai i vao noi tam. V the, sau thi lu ay,ngi ta cang cam thay nhu cau phai co mot giaoc mi tao nen mot tng quan than ai hn giaThien Chua va Dan. Giao c mi ay thng cdien ta qua kieu noi : Chung se la Dan Ta, Ta se laThien Chua cua chung (St 17,7 ; Xh 6,7 ; 20,2 ; Lv 26,12 ;nl 26,17...). 51. 51b. Tnh phu tY nh cua Thien Chua muon thiet lap nhngmoi day than ai nhat c bieu lo qua viec Ngi ivao trong tng quan phu t vi con ngi. Moi dayc giao c thiet lap bao ham viec Thien Chuaoi ai vi con ngi nh cha con t-ra-en la con aulong cua Ta (Xh 4,22 ; Hs 11,1). Ta phai hieu tnh cha con ay khong phai theo ngha the ly, nhng no namtrong trat t tinh than, ngha la no phat xuat t mots chon la rat t do cua Thien Chua va c bieu loqua long thng xot cua Ngi (Gr 31,9.20). Theo sachKhon Ngoan th Ai Cap a phai nhn nhan dan nay lacon cua Thien Chua (Kn 18,13).Lam luc tnh con thao con c trnh bay nh motly tng phai tien ti hn la mot thc tai a co,ngha la nh mot niem hy vong cua Thien Chua (Gr3,19). ieu Thien Chua nham trong chng trnh v aicua Ngi la thiet lap nhng tng quan phu t viDan Ngi. Tnh phu t ay noi lien vi cong trnhsang tao. Lay Gia-ve, Ngi la Cha chung toi : chung toi laat set,Ngi la ang nan ra chung toi (Is 64,7; x. them45,10), va cong trnh cu chuoc chnh Ngi la Cha chung toi;ang cu chuoc chung toi, o la Danh Ngi t ngan xa (Is 52. 52 163,16) .Tnh Cha con ham cha y tng ve mot angcao ca, a v Thien Chua (nl 13,4), tuy nhien nodien ta mot s tien trien hng ve mot tng quangan gui hn, theo chieu ngang hn, v no oi hoi mottnh yeu ma hai ben phai co oi vi nhau, va hamcha mot th quyen li nao o cua a con trentrai tim ay nhan t va tnh thng xot cua ngiCha.c. S phoi hp phu theMot hnh anh khac con c dung e mieu tamoi day an ai gia Gia-ve va Dan Ngi, motmoi day khac con bieu lo manh me hn na tngquan theo chieu ngang: o la hnh anh s phoi hp phuthe. Nhieu khi ca hai hnh anh noi lien nhau e lamsang to sc manh cua tnh yeu : t-ra-en c v nhmot ngi con phan loan va mot ngi v bat trung1Theo ban dch phap van trong TOB va Missel, du Dimanche duP.Jounel p.624. Cha Thuan dch : ang chuoc lay chung toi t nganxa, o la Danh Ngi. Lu y la trong Is 63,16 tac gia thanh noi tnhcha cua Thien Chua con cao hn tnh cha cua loai ngi, mottnh cha vo gii han, khac vi tnh cha cua bac to tien. 53. 53(Gr 3,19-22). Hnh anh ngi chong lam noi bat tngquan bnh ang,va bieu lo chieu hng nhap the cuatnh yeu Thien Chua: tnh yeu ay a mac lay hnhthai cua th tnh yeu sau am nhat gia loai ngi. Tang quen oi vi ngi Dothai, tnh yeu v chongc xem la mot s gan bo tron ven nhat, manh menhat (St 2,24)Tuy nhien, tnh cach sieu viet cua Thien Chuavan khong mat. Cung nh vai tro ngi cha i lienvi vai tro tao hoa va cu chuoc, th vai tro ngichong cung the (Is 54,5.8). Trong E-de-ki-en: chnhThien Chua ban cho t-ra-en sac ep (16,1-14) ;trc oHose a trnh bay chnh Gia-ve la tac ga cuacuoc giao duyen nay: cong chnh, nhan ngha, xotthng eu la tang pham cua Gia-ve (Hs 2,21-22).Nhng s ap tra cung khong b bo qua: Ngi se bietGia-ve (Hs 2,22). Sach Dieu ca con nhan manh en sap tra qua cau noi cua ngi thieu n: Toi thuocve ngi yeu cua toi va ngi yeu cua toi thuoc ve toi (Dc6,3). Nhng li nay dien giai bang ngon ng tnhyeu kieu noi tieu bieu cua giao c: Ta se la Thien 54. 54Chua cua chung va chung se la Dan Ta (Gr 31,33). Nh tathay, s hien than cua Thien Chua c at nganghang vi s hien than cua con ngi, e lam chocuoc trao oi ch thc co the thc hien. n hue cuaThien Chua a dung thi van cua tnh yeu : ThienChua a tr thanh nha thi s v ai nhat e nhapthe mot cach hoan hao phng the tiep xuc vinhan loai. d. Giao c mi Cu c a that bai, cac ngon s a tien baomot giao c mi. Bi v t-ra-en a khong tuan gibon phan cua mnh vi t cach la con va la honthe, nen mi xuat phat hnh anh ly tng ve motngi con hieu thao va mot ngi v trung tn. VaTan c ch co the thc hien c nh mot tac ongmanh me hn cua Thien Chua e cha tr s yeu uoicua con ngi. Tac ong ay bieu lo ro rang hnchieu hng nhap the, tc la chieu hng ThienChua en vi con ngi. Thc vay, trong giao c mi, Thien Chua sekhong ch e ngh le luat cua Ngi t pha ben 55. 55ngoai, nhng se at le luat ngay trong long con ngi(Gr 31,33). Tac ong cua Thien Chua se con ro rang hnna trong viec ban cho con ngi mot trai tim mi,mot tinh than mi (Ed 36,26-27). Thanh Kh cua ThienChua se i vao trong tham cung cua con ngi e soi sangva hng dan cac hanh ong cua no. Nh ta thay,c cau cua Giao c, ac iem tng quan gia Gia-ve va Dan Do-thai, bien chuyen theo chieu hngla Thien Chua i sau dan dan vao trong i songcua loai ngi, va tao nen mot tng quan than aihn : o la chieu hng tien ti mot s nhap thesau xa hn.2. Viec nhap the cua li noi,tac ong va s hien dien cuaThien Chuaa. Mac khai, s nhap the cua liThien Chua Mac khai la mot sac thai cua nang ong nhapthe. Thien Chua thong truyen s iep cua Ngitrong ngon ng cua loai ngi, va bi the chapnhan nhng gii han cua no. Nhng ngi chuyen 56. 56at mac khai khong phai ch lam cong viec phiendch, nhng con hn the : ho con e lai an dau cuaho, y kien cua ho, suy t cua ho tren s iep cuaThien Chua. Moi ngon s eu co mot cach raogiang Li Chua ; ho co gang dien ta phan thamsau nhat trong t tng cua ho. Bi the co mot s ong hoa gia t tng cuaThien Chua va t tng cua con ngi, en noikhong the tach biet c. Muon nam c s iepcua mac khai, chung ta phai chap nhan toan ven ttng cua ngon s hay cua van s va kham pha ynh cua Thien Chua trong o.b. Lch s, nhap the cua tac ongThien Chua Lch s cua Dan c chon bieu lo s nhap thecua tac ong Thien Chua. Theo s cam ket cua Giaoc, Thien Chua bieu lo quyen nang cua Ngibang viec hng dan nh mang cua Dan, sachXuat Hanh a cho thay mot cach ro rang hoatong cua Thien Chua a Dan vao at Ha. Nhvay co mot s ong hoa hoan toan gia chngtrnh hoat ong cua Thien Chua va nh mang cua 57. 57Dan Ngi. e thay ro y ngha cua viec nhap the nay, taphan biet hai sac thai trong hoat ong cua ThienChua : mot ang, Thien Chua sa phat Dan vnhng lam loi cua ho: o la lch s cua nhngtruan chuyen va th thach, co muc ch lam cho t-ra-en hoan cai va lanh nhan n tha th. ang khacThien Chua hoat ong e gn gi Dan khoi nhngnguy bien, bao am cho ho s song, s khai hoan,s thnh vng (Tv33,16-19). Qua hai sac thai nay,Thien Chua thc hien s ong hoa ln lao hn cavi Dan Ngi : hoat ong cua Thien Chua cnhap the trong hoat ong cua con ngi. Lch s cuaDan tr thanh chnh cong viec cua Thien Chua.c. S nhap the cua s hien dienThien Chua Thien Chua hien dien gia Dan Ngi khongphai ch bang hanh ong bao tr va giup (mots hien dien co tnh cach luan ly), nhng con bangmot s hien dien thc s. Ngi thc s vi DanNgi, bang mot phng cach nhiem mau, vo hnh,tuy nhien rat chan thc. Ngi a hanh trnh vi Dan 58. 58trong cuoc Xuat Hanh, qua cac chang ng. Ta cothe xem o la mot cuoc nhap the cua s hien dienThien Chua. Dau hieu cua s hien dien ay trc het la LeuHoi-ngo, ni Gia ve noi chuyen vi Mo-se dien oi dien(Xh 33,11). Vao thi ay con co mot s ngan cachtrong viec tiep xuc vi Thien Chua, v Leu c atngoai trai, va nhieu cuoc hien linh tao nen bau khs hai (v du: cot may). Nhng nguyen tac cua shien dien than ai, vi li mi goi ti gap g, bieulo ro rang la Thien Chua muon en song gialoai ngi. Khi Dan Do-thai a nh c yen on, th Leu Hoi-ngo c thay the bang en Th, trung tam isong ton giao cua Dan. Chnh s hien dien cuaThien Chua lam cho en Th tr nen quan trong. Nh ta thay, Thien Chua khong ch bang long viviec tr giup trong hanh ong, hay la trao ban Li cuaNgi ; nhng Ngi con muon trao ban Ban The cuaNgi na. Ngi la ang Cao Ca, khong the bgii han (1V 8,27 ; Is 66,1), cho nen s kien Ngi coLeu cua Ngi, roi Nha cua Ngi gia Dan, lai 59. 59cang bieu lo y muon cua Ngi en song vi loaingi, theo kieu cua loai ngi. II. NHNG DAU HIEU TIEN BAO HNH ANH THAN LINH CUA ANG ME-SI-A Nang ong nhap the khong ch lien he en bnhdien tap the. Nhieu ban van cua Cu c con trnhbay s lien lac gia con ngi vi Thien Chua trongvien canh ve mot ang Me-si-a ca biet.Hai chieu hng phai lu y : Trong chieu hng t di len, ngi ta trnh bay mot nhan vat phat xuat t loai ngi, tach biet khoi ai chung, c ban tang mot so tc hieu cua Thien Chua, hoac c nhan lanh mot danh hieu than thieng, hoac c nhan lam con Thien Chua. Trong chieu hng t tren xuong, mot nhan vat phat xuat t Thien Chua hoac t the gii cua Thien Chua en vi loai ngi. ieu nay c the hien ni viec nhan cach hoa c khon ngoan hoac ni viec tien bao Con Ngi, 60. 60 mot nhan vat chon thien thai, se en va nhan quyen bnh cao ca. A. CHIEU HNG T DI LEN 1. Tang mot danh hieu than thieng cho c Vua hoac cho ang Me-si-a Noi ve c Vua, Tv 45 tuyen bo : Ngai cua Ngai,hi Thien Chua (O Elohim) ngai thien nien vanai. Mot vai nha chu giai hieu tieng Elohimtheo ngha ang Me-si-a la Thien Chua (Vd. A.Feuillet). Th Hipri (1,8) da vao o e chng minhc Gie-su la Con Thien Chua. Truyen thong cacgiao phu theo cach cat ngha nay.Tuy nhien, theo mach y, ban van khong i xa nhthe. ang khac, nhieu nhan vat quan trong cungc tang cho danh hieu E-lo-him : Mo-se, Sa-mu-en,cac Thu Lanh, a-vt (Tv 5,11 ; 82,1.6 ; Xh 4,10; 7,1; 21,6;18,13 ; Dcr 12,8 ; 2 S 14,17). Vay nen hieu o la motnhan vat sieu pham, cao trong (cf. J. Cales, Les livres desPsaumes, Paris 1936, I, p.470). 61. 61 Mac dau vnh gia khong muon khang nh thantnh cua c Vua, nhng qua tc hieu E-lo-him, abieu lo mot chieu hng nh ta thay nhieu cho khaccua Kinh Thanh: nhn nhan mot cai g la than thieng,hay noi ro hn cai quyen bnh cua Thien Chua ninhng ngi cai tr dan. I-sai-a 9,5 goi ang Me-si-a la: Co van ky dieu, Thanlinh dung manh, ngi Cha muon thu, Thu lanh bnh an.ay cung the, ta phai hieu ang Me-si-a la angma ni Ngi Thien Chua anh dung se bieu lomnh ra. Cung nh ten Gie-su - rat thong thng nidan Do-thai - khong co ngha ngi ay la ThienChua Cu Chuoc, nhng : Thien Chua Cu Chuocto mnh ra ni ngi ay. Gie-re-mi-a (23,6) goi ang Me-si-a la: Gia ve cngha cua chung toi ; y ngha : ni ang Me-si-a,Thien Chua se mac khai c ngha cua Ngi. Dau sao ta cung phai lu y en tam quan trongcua cac danh hieu ni dan Do-thai : ten cua motngi bao ham thc chat cua ngi ay. Goi angMe-si-a la Thien Chua anh dung hay la Gia-ve, c ngha 62. 62cua chung toi la khang nh rang ni ngi ay ThienChua hien dien mot cach ac biet hn ni ngikhac, e bieu lo quyen nang va c ngha cuaNgi.2. Goi c Vua la Con ThienChuaa. Sam ngon cua Natan (2S 7,1-16)Li sam cua Natan la nguon goc cua niem hyvong vao ang Me-si-a thuoc dong doi a-vt. Trongsam ngon nay, Gia-ve ha se c x nh mot ngicha oi vi hau due cua Vua: Ta se la cha cua no vanoi se la con Ta (7,14). Cau nay dien ta s oi apho tng cua Giao c. Nhn t quan iem nhap the,li ha nay rat ang chu y, v tnh phu t a aThien Chua ti cho hanh ong theo kieu loai ngi:No co lam loi, th Ta se sa tr no bang roi ngi pham,bang on nhan loai tr nhau. Nhng long nhan ngha cuaThien Chua se khong ri xa no... (7,14-15).Li sam nay c nhac lai trong Tv 89,24 : Ngai keu khan cung Ta : Ngi la Cha toi Thien Chua cua toi, a tang te o toi Nen Ta a at Ngai lam trng t, 63. 63 Lam v toi cao tren vua chua tran gian. Thanh Vnh nhan manh a v cao ca cua angMe-si-a, giong nh Thien Chua, Cha cua Ngi.b. Thanh Vnh 2,7 Vua tuyen bo khi len ngoi : Toi cong bo sac lenh Chua thien toa, Ngi a phan: chnh ngi la con Ta, Hom nay ay Ta sinh con roi vay. Thanh Vnh nay trnh bay mot v vua lch s,nhng truyen thong Do-thai xem o nh mot hnh anhly tng, mot v vua Me-si-a. Vua la con cua Gia-ve,ieu o co ngha g ? Mot so nha chu giai xem a v lam con ayhoan toan co tnh cach phap ly : Vua la con, v Gia-ve nhan cho nh vay. Tnh cach phap ly xuat hienro rang, v Thanh Vnh noi ti mot sac ch cua Gia-ve. Tuy nhien quyen lam con xem ra con i xa hn na,va Thanh vnh con noi ti viec sinh ra. Cac danAssyro, Babylon va Ai Cap xem vua la ngi c cacthan thanh sinh ra. Li le cua Thanh Vnh 2 gi y 64. 64mot s sinh ra chan that bi Gia-ve : Giave ban chovua quyen hanh cua Ngi va chuye thong cho vuamot pham tnh than thieng nao o.c. Thanh Vnh 110,3Ban van au tien khong con nguyen ven nen 1a khi day nhieu gia thuyet . Ban Hylap LXX dch :(Ban pho thong cung theo).Vao ngay bieu dng sc manh con nam vng quyen, Trong huy hoang cua ch thanh; T coi long, trc khi ngoi sao mang hng ong ti, Ta sinh ra con.Ban LXX gi y ve mot ang Me-si-a c ThienChua sinh ra trong vnh cu, trc khi cac ngoi sao1 Ban Do-thai hien thi :Vao ngay bieu dng sc manh,Dan chung chay en vi Ngai,Vi trang phuc thanh thien;T long rang ong,Nh sng mai cac chien s tre trung en vi Ngai. 65. 65c tao dng. ieu nay chng to la trong nhngthe ky cuoi cung trc Gie-su Ki-to, Do-thai giaoquan niem ang Me-si-a la mot nhan vat sieu viet 2phat xuat t thng gii.Dung phng phap so sanh, A. Gelin a e nhmot loi dch xem ra thoa ang : Vng quyen thuoc ve con t ngay con sinh ra;Tren nui thanh, t long rang ong, nh sng mai,Ta sinh ra con.(Cha Bonsirven cung dch nh the trong quyen KinhThanh cua Crampon).2 Ban Cac Gi Kinh Phung Vu dch:c Chua phan bao rang:Ngay ang quang, Con nam quyen Thu Lanh,Ve huy hoang rc r, ta than linh.Ngay trc luc hng ong xuat hien,T long Cha, Cha a sinh ra con 66. 66 B. CHIEU HNG T TREN XUONG 1. c Khon ngoan cua Thien Chua en gia loai ngi c Khon ngoan cua Thien Chua c trnh baynh mot ngoi v khac vi Gia-ve, nhng phat xuat tNgi. Gia-ve a dng nen Ta... (Cn 8,22) ; ta a xuat tmieng ang toi cao (Hc 24,3). Nhng cho dau a tachbiet khoi Thien Chua, Khon ngoan van gi tnh cachthan thieng : Khon ngoan la kh thieng phat xuat tThien Chua, hao quang tinh rong t vinh quang angtoan nang phat hien Khon ngoan la phan anh cuas sang hang co, la gng khong ty o roi lai hoatong cua Thien Chua, la hnh anh cua Thien Chuatoan thien (Kn 7,25-26).Khon ngoan ong vai tro mot ky s hay la motnghe s (Cn 8,30), chu toan cong viec cua mnh nhmot tro chi hay nh mot ieu mua, lam cho angTao Hoa vui thoa. Khon ngoan a en gia loai ngi tm thay thuvui ni con cai loai ngi (Cn 8,30) tr nen gia san quybau cho ho (Cn 8, 34-35). Thien Chua ban khon ngoan 67. 67cho Gia-cop, va cho t-ra -en : The roi no xuat hien trenat va song gia con ngi (Br 3,38). Khon ngoan lam chutren toan coi at (Hc 24,6), nhng a at cho acbiet tai Si-on (Hc 24,10) va a ln len nh mot caynho, hay mot cay go quy (Hc 24,12-17) Qua cac the ai, Khon ngoan en trong tam honthanh thien (Kn 7,27). Khon ngoan mi goi loai ngien d tiec nh ba tiec thi Me-si-a ti. aychung ta bat gap mot quan niem cu the khong co Me-si-a, tuy thuoc vao c khon ngoan vnh cu (P.M. Braun) Ngi ta co the at van e : phai chang ay lamot kieu nhan cach hoa co tnh van chng hay lamot viec nhan cach hoa thc s, ngha la ay ophai co mot li khang nh ve mot ngoi v thanthieng khac vi Thien Chua. Thc ra cac tac giathanh, khi noi ve c Khon ngoan khong co y khangnh s hien hu cua mot ngoi v khac vi Gia-ve :khung canh ton giao oc than khong cho phep ho ixa nh the. Nhng khon ngoan cung khong phai lamot ch la mot hnh anh van chng. Vai tro cuaKhon ngoan co thc va viec Khon ngoan c trao choloai ngi khong phai ch la mot chuyen du ngon. 68. 68Cung nh s quan phong, Khon ngoan c hieu nhmot pham tnh cua Thien Chua khi Ngi hoat ongad extra (hng ve pha loai ngi) ieu ang chu y na la tnh cach tng phan ay : Khon ngoan a v than thieng va tham giavao cong viec sang tao, nhng lai i sau vao isong ngi pham hn la ang Me-si-a theo quanniem co truyen; v s mang cua ang Me-si-a chnam lanh vc ben ngoai. Ni c Khon ngoan,sieu viet tnh va noi tai tnh i oi vi nhau. 2. Li tien bao ve viec con ngi ti a. Sam ngon cua a-ni-en (7,13-14) Sam ngon nay khong noi ti viec giang lamtren tran gian, nhng la viec quang lam vao ngay tanthe, trong mot boi canh thien thai, c chiem ngamtrong mot th kien khai huyen. Theo ngha nay th thkien khong co lien he en mau nhiem nhap thetrong thc tai tran gian. Tuy vay chung ta phai quantam en y tng tien en. Nhan vat en nh mot Con Ngi la ai ? 69. 69Van e hi kho tra li, v nguon goc kieu noithat b nhiem, ang khac ban van a trai qua nhieulan oc lai (relectures) va nhieu an ban.Phai chang la mot con ngi ? xem ra ay la motnhan vat chon hoang thien, co ban tnh sieu viet,mot thien than theo ngha rong: Ngi en tren maytri1Nh Feuillet gi y, trong Kinh Thanh, may la dauhieu cua cac cuoc than hien : v du cot may danng trong sa mac, may tren nui Si-nai, tren TrngTao Phung, trong en th... (1V 8,10-11; St 5,14; 6,1; 2Mcb 2,8)T o ta thay kieu noi nh the mot con ngi dienta cai hnh dang thoi. Trong sam ngon cuaEdekien, Thien Chua c trnh bay la ang ngoitren ngai co hnh giong nh dang mot ngi (Ed 1,26.28).Trong the Khai huyen, lch s cua loai ngi cdien ta qua nhng bieu tng cac con vat. Trong1Vi may tri : Massoretic text ; Theodotion ; Mc 14,62 ; Kh1,7. Tren may tri : ban LXX ; Mt 24,30; 26,64 ; Xh 19,16. Kieunoi hai lam noi bat tnh sieu viet cua nhan vat. 70. 70Edekien cung nh trong a-ni-en, th kien cac con vati trc th kien cua con ngi. Nh vay hnh dangmot con ngi la xng ang e mac khai s canthiep cua Thien Chua, s tien ti cua nhan vatthan thieng. Va bi v Thien Chua c trnh bay nhmot ngi, mot cu gia, nen ta co the hieu tai saonhan vat than thieng, ang le thuoc vao ThienChua, va hng gia nghiep moi s t Thien Chua laico khuon mat cua mot con ngi: nhan vat ayng a v Con cua Thien Chua. b. Trong cac du ngon cua sach He- noc1Sau a-ni-en, Do-thai giao con nhan manh cacsac thai sieu viet cua Con Ngi. Sach He-noc(ban Ethiopi), trong phan cac du ngon, trnh bay motnhan vat ky la vi nhng tc pham cua angMe-si-a : nhan vat ay c goi la Con Ngi hay la1Sach He-noc thuoc ngoai th c viet bang tiengDo-thai hoac tieng Aram vao the ky th I trc Gie-su Ki-to; hien thi ch con mot so oan bang tieng Hylap, E-thi-o-pi va Do-thai. 71. 71ang c chon. Ngi co mot cuoc song tien hu : Trc khi mat tri va cac dau hieu c dng nen, th Ten Ngi c goi trc mat Chua Te cac thien than (esprits) (48,3). ieu nay nhac ta nh ti nguon goc cua Khon ngoan (Cn 8,22-31). Ngi hien dien ben canh ang cao nien, tc la Thien Chua va xem nh ngang hang vi Thien Chua. Ngi ong mot vai tro rat quan trong trong viec cu o loai ngi : moi ngi se c cu roi nh keu cau Danh Ngi (cac tc pham cua nhan vat Con Ngi rat giong vi c Gie-su Ki-to nh cac sach Tin Mng trnh bay, nen co tac gia ngh rang sach He-noc phat xuat t gii Ki-to hu goc Do- thai, hoac co ban tay ngi Ki-to hu them that vao). Nhng cung kho chap nhan gia thuyet nay v sach khong a ong g ti viec chet va song lai, ieu rat quan trong trong cuoc i cua c Gie-su Ki-to, va cung la ac iem cua nhng li ma c Gie-su tuyen bo ve Con Ngi. ang khac, Con Ngi trong sach He-noc khong phai la mot ngi pham, nhng la mot 72. 72 nhan vat sieu viet thuoc gii hoang thien : khong co gi y nao ti viec nhap the hay ti tham kch cu chuoc. 3. Ket luan a/ Hai chieu hng t di len va t tren xuong a c dung trong mac khai e chuan b mau nhiem nhap the. Trc het, chieu hng t di len, ma ta nhan thay trong cac ban van cu nhat va trong cac Thanh vnh vng e, trnh bay ang Me-si-a - Vua la Con Thien Chua. Sau o chieu hng t tren xuong trnh bay c Khon ngoan t Thien Chua en vi loai ngi, va Con Ngi, mot nhan vat than thieng lanh nhan quyen hanh cua ang Me-si-a.Hai chieu hng ay c khai trien khong phai la song song, nhng la noi tiep nhau. ieu nay la ket qua cua mot qua trnh t tng ni dan Do-thai : khi ho thay niem hy vong vao mot v Vua Cu The kho c thc hien, th y thc rang 73. 73n cu chuoc cua ho hoan toan phatxuat t tren, t chnh Thien Chua. Chieuhng t tren xuong bao ham cai ythc ve s bat lc cua con ngi trongcong trnh cu chuoc.b/ Tuy nhien ta phai ghi nhan rang chieuhng t di len cung bao ham motong tac t tren xuong : danh hieu thanthieng am ch nhng tc pham maThien Chua ban cho con ngi, va a vlam Con Thien Chua bao ham thai ohien phu cua Thien Chua hoac tac ongThien Chua sinh ra.Quan niem ve mot con ngi nhnhng kha nang nhan ban cua riengmnh co the vn len ti a v ThienChua, la hoan toan xa la vi t tngcua Do-thai giao.c/Khong chieu hng nao a at tinh cao trong Dothai giao: nang ongnhap the con xa mi co the c thchien tron ven. Trong chieu hng t di 74. 74 len, nh c mang nhng tc hieu than thieng hoac c nhan lam Con Thien Chua, ang Me-si-a at ti mot a v sieu viet nao o, nhng cha ti cho mang ban tnh cua Thien Chua. Con Khon ngoan khong phai la mot nhan vat pham tran, va cung co the Con Ngi van la mot nhan vat cua thng gii. Nh vay loai ngi khong hoan toan at ti Thien Chua va Thien Chua khong hoan toan noi ket vi loai ngi. Tuy nhien, dau khoang cach con xa, mot quang ng dai trong cuoc hanh trnh a c thc hien t hai pha. 75. 75CHNG IITRC BIEN CO PHUC-SINH :CHNG TA CUA C GIE-SUVE BAN THAN MNH Chung ta c biet cac li noi va viec lam cuac Gie-su qua chng ta c tin cua cong oan Ki-to hu tien khi, nhat la cua cac tac gia viet TinMng. Cac chng ta ay khong phai ch la nhngli khang nh chu quan cua c tin. Nh viecnghien cu cac chng ta ay, ngi ta co the atti mot mc khach quan lch s rat ln. Viec moitac gia e lai dau an cua mnh trong tac pham mnhviet ra, o la ieu khong tranh noi; nhng tat cacac tac gia ay eu chuyen at lai cho ta, trong phancot yeu, nhng li giang day va cach song cuac Gie-su. Khoa chu giai hien ai a than trong thiet lap 76. 76nhng tieu chuan e at ti mot nen tang lch s1vng vang . Hn na nhng tieu chuan ac bietcon c at ra e hoc hoi nhng cau noi cua cGie-su. Ngi ta phan biet ipsissima vox cua Chua,tc la hnh thc dien t cua Chua thng dung, vaipsissima verba tc la nhng cau noi ung nguyen 1van cua Chua .Nhng chung ta cung ng quen rang, con bietbao nhieu cau noi khac trong o tuy ngi ta camthay co s them that cua ngi ke lai, nhng phainhn nhan chung dien ta trung thc ieu c Gie-sumuon noi.Da tren cong trnh nghien cu Kinh Thanh hienai, ngi ta co the kham pha c mot cach chnhxac chng ta cua c Gie-su ve ban than mnh. Vtrong tam cua chung ta la mau nhiem nhap the,nen chung ta se tm hieu chng ta ay trong tngquan vi c cau nhap the nh ta a thay hien dien1R. Latourelle, Criteres dauthenticite historique des Evangiles,dans LAcces a Jesus par les Evangiles ; 1978, p.215-240.1J. Jeremias, Theologie du N.T. I, Paris, 1973, p. 49. 77. 77trong Do-thai giao. Trong lien he vi toan bo chngtrnh hanh ong cua Thien Chua, c Gie-su a ttrnh dien nh the nao e lam vien man cac liha trong Cu c? Noi cach khac, chung ta muontm hieu xem chieu hng nhap the nh ta c biettrong giao c cu, a tr thanh the nao ni cGie-su.I. GIAO C C NHAP THE 1. Giao c a/ C cau can ban cua Giao c, thc tai a tao nen mot net oc ao trong cac tng quan gia Thien Chua va dan Ngi, nay mac mot y ngha mi. Mot lan duy nhat c Gie-su a noi en Giao c, va ieu la lung la Ngi a ong hoa mnh vi Giao c. Mac-co (14,24) va Mat-theu (26-28) ghi lai li Ngi khi truyen phep chen ru : Nay la Mau Ta, mau cua Giao c (touto estin to haima mou tes diathekes; dch sat : nay la mau 78. 78 1 cua Ta, cua Giao c) . Kieu noi la lung ve phng dien van pham lam noi bat y hng cua c Gie-su la ong hoa mnh vi Giao c. Kieu noi cua Mo-se xa kia la : Nay la mau cua Giao c (Xh 24,8). Tieng Ta ay rat quan trong. Giao c khong con la mot tng quan m ho gia Thien Chua va loai ngi, nhng bay gi la mot nhan vat, mot ngoi v. b/ Trong ban van cua Phao-lo (1 Cr 11,25) va cua Lu-ca (22,20) kieu noi hi khac, nhng ham cha mot yeu to la lung na : Chen nay la Giao c mi trong mau 2 Ta : ong hoa chen uong vi Giao c la ieu hoan toan bat bnh thng. Nhng ieu o lai bo chng cho viec c Gie- 1 Tieng mau co hai tuc t dang genitif noi liennhau; kieu noi ay khong co trong tieng Hy-lap cung nhAram. 2 Kieu noi ung van pham, nhng theo J. Dupont, th chachn ca la ta phai at u tien cho kieu noi t ung phepva kho hieu hn. 79. 79su co tnh ong hoa chnh ban than mnhvi Giao c.Ban van sau ham cha kieu noi Giao c mi 3lay t sam ngon cua Gie-re-mi-a (31,33) . Chnh cacKi-to hu tien khi a muon phan biet Giao cc c Ki-to thiet lap vi Giao c cu cua danDo-thai. Kieu noi n gian cua Giao c xem ra lachnh kieu noi ma c Gie-su a dung. No co vem ho, nhng thc ra ngha manh hn : ay la Giao cduy nhat chan that.Cac Giao c trong luat cu ch la nhng hnhbong : chung co gia tr v bao trc Giao c cthiet lap bay gi ay. c Gie-su y thc rang tatca nhng g a c loan bao ve Giao c cho ennay eu c thc hien ni Ngi.c/ Th Hp-ri sau nay trnh bay c Ki-to latrung gian cua mot Giao c mi (Dt 8,6;10,15). Y ngha cua ban van hoa ongvi mach y bnh thng cua t tng Do-3Cac cho khac eu noi ti Giao c vnh vien : (Gr32,40 ; Ed 16,60; 37,26; Is 55,3; 61,8 vv) 80. 80 thai. ay la Giao c mi, mot Giao c tot hn Giao c cu. Vai tro cua v trung gian cung giong nh vai tro ma truyen thong Do-thai gan cho ong Mo-se. Khi dung kieu noi Giao c ch khong phai Giao c mi, c Gie-su gi y la vai tro cua Ngi con hn ca vai tro trung gian, v thc chat cua Giao c nam ngay ni ban than Ngi. ang khac ay khong phai la mot Giao c en sau cac Giao c khac, nhng ay mi ch thc la Giao c. d/ Trong Cu c, ngi toi t cua Gia- ve cung a c ong hoa vi Giao c : Ta a at ngi lam Giao c cua dan (Is 42,6; 49,8). Chac c Gie-su cung ngh ti li tuyen bo ay. Nhng c Gie-su khong t trnh dien mnh la Giao c cua dan. S khac biet co ve nho nhat, nhng thc ra quan trong. Kieu noi Giao c cua dan ngu y ngi toi t la hien than cua Dan trong Giao c vi 81. 81 Gia-ve. c Gie-su la Giao c, ieu nay co ngha Ngi la hien than cua ca hai pha, cua Thien Chua va cua Dan : Ngi noi ket Thien Chua vi loai ngi ni ban than mnh. Nh vay, c Gie-su m rong y ngha cua samngon ve ngi toi t theo hai chieu. Theo chieu ng: neu c Gie-su la Giao c, th trc het Ngi laGiao c cua Thien Chua. Qua thc, Giao c ac quan niem la cong trnh cua Thien Chua, nhue cua Thien Chua. Thien Chua a goi o laGiao c cua Ta (St 6,18; 9,8 vv). Theo chieu ngang :Giao c khong con han che vao Dan. Bay giGiao c c m rong ti toan the loai ngi.ieu nay c dien ta ro rang trong cau : Mau co ra cho nhieu ngi, ngha la cho moi ngi.Chieu hng pho quat nay a co trong sam ngoncua I-sai-a, nhng kieu noi cua c Gie-su co tam xahn. Trong Giao c c thc hien ni c Gie-su,dan Do-thai khong con gi mot a v ac biet na,mot giai oan e tien ti cac dan ti nhieu ngingha la tat ca moi ngi c trc tiep nhac ti 82. 82trong Giao c nay. Neu ta xem li khang nh cua c Gie-su nhmot cau noi ri rac, th ta co the nghi ng ve yngha ham an cua no. Nhng khi ta at no trong tngquan vi nhng cau noi khac, qua o c Gie-sumac khai than tnh cua mnh, th ta se chap nhan dedang y ngha sau xa cua kieu noi tren.2. Tan lang Qua nhieu dp, c Gie-su cho hieu rang Ngila Tan lang, ang thc hien Giao c hon phoi, ctien bao trong Cu c, gia Gia-ve va Dan Ngi.Li khang nh ro rang nhat nam trong cau tra licua Ngi vi cac mon e cua Gio-an Tay Gia (Mc2,19-20 ; Mt 9,14-15 ; Lc 5,33-35) : theo Mac-co th danchung at cau hoi ; nhng Mat-theu xem ra i satcac s kien hn khi trnh bay la cac mon e cuaGio-an Tay Gia hoi. Chung ta nh la chnh Gio-an TayGia a gii thieu c Gie-su la Tan lang, con mnhla ban cua Tan lang (Ga 3,29). ieu nay cho chung tahieu cach sau xa hn tai sao c Gie-su dung hnhanh Tan lang e tra li cho cac mon e cua Gio-anTay Gia ve van e an chay : Khach am ci co 83. 83the an chay trong luc co Tan lang vi ho khong ?Bao lau co Tan lang vi ho, at ho se khong anchay. Nhng se en ngay Tan lang b cat i khoi ho,va bay gi ho se an chay, trong ngay ay. Chng lyve cach hanh ong cua cac Tong o da trennguyen tac la c Gie-su con gia ho nh vTan lang. Ngi con so sanh Nc Tri vi mot ba tiecci cua hoang t (Mt 22,2), vi mi trinh n i gapchang re (Mt 25,1-13), vi cac ay t ch i chumnh i an tiec ci ve (Lc 12,36). c Gie-su phaic chao on nh mot Tan lang. Phep la hoa ncthanh ru mang mot y ngha tng trng va y nghaay c sang to khi c Gie-su noi ve Nc Trinh mot ba tiec ci va t ong hoa mnh viTan lang. Nhng ieu lam ta ngac nhien la c Gie-su noien Tan lang ma khong bao gi noi en Tan nng.Trong Cu c, Tan nng la t-ra-en : mot ngi vbat trung nhng se ti mot ngay c ket hp viThien Chua trong c ngha (Hs 2,21-22). Sau nay,thanh Phao-lo ap dung sam ngon ay cho c Ki-to 84. 84va Giao Hoi (Ep 5,25). Thanh Tong o trnh bay isong Ki-to hu vi ngon ng tnh yeu cua ngi voi vi chong mnh la c Ki-to (2 Cr 11,2). Chung taco the oan c ly do thuc ay thanh Phao-lodung hnh anh ay : chnh la v c Gie-su cung adung. Nhng khi noi ve mnh nh mot Tan lang, cGie-su khong theo cach ap dung bnh thng cua cacsam ngon. V hon the khong c nhac en, ieu o comot y ngha sau xa: moi day hon phoi c thehien ngay ni ban than c Gie-su. Ngi khongphai la mot trong hai ben ky Giao c : cung vayNgi khong phai ch la Tan lang oi dien vi tannng. Neu tr ve vi vien anh cua Cu c, thNgi noi ket ni than mnh Gia-ve va Dan. Chungta thay c nhng sac thai sau ay : mot sac thaitheo chieu ng, mot s m rong theo chieu ngangva gia tr cua hy le. Khi t goi mnh la Tan lang, c Gie-su nhanmanh la Ngi ong vai tro cua Gia-ve, va nh the,lam tron nhng g cac tien tri a noi ve Gia-ve trongtng quan phu the vi t-ra-en. 85. 85 Theo chieu ngang, ta thay du ngon ve tiec cim rong vien anh ve Tan nng. Trc het nhngngi c mi d tiec ci la cac thanh phan cuadan t-ra-en, sau o la tat ca moi ngi khong phanbiet ai (Mt 22, 9-10). Nh vay khong con la van ehon nhan gia Gia-ve va dan t-ra-en ma la giaThien Chua va toan the nhan loai. Vai tro cua le c gi y trong cau : Se enngay Tan lang b cat i khoi ho, va bay gi ho sean chay. c Gie-su i t quan niem vat chat veviec an chay ti mot quan niem thieng lieng hn : oivi cac mon e viec an chay cot yeu se la thamd vao cuoc kho nan cua Ngi. Bnh thng chungta thng hieu cac tieng bay gi ho se an chaytheo mot ngha qua vat chat. Nhng viec Tan lang ra i an khp the nao vimach y ve cuoc hon phoi ? Nen nh la khi am chmnh la Giao c, c Gie-su a noi ti viec omau cho nhieu ngi. ay cung vay, chnh nhcua le cua c Gie-su ma cuoc hon phoi cthc hien, tng quan gia Thien Chua va loai ngise tr nen than tnh hn. 86. 86 Trong Cu c, s vang mat cua Tan lang cxem nh dau hieu cua viec Thien Chua noi gian viDan bat trung (Is 54,7-8). Bay gi s vang mat ladau hieu cua mot tnh yeu hoan hao hn, v no dienta viec Tan lang hien than mnh en toi cho hienthe. Nh vay c Gie-su bo tuc mac khai ve ThienChua va cho hieu mot noi dung mi ve v Tan langthan linh.II. S NHAP THE CUA A VLAM CON THIEN CHUA Tng quan Cha Con, mot ac iem cua Giao cgia Gia-ve va Dan Ngi, nay mac mot hnh thcmi ni c Gie-su.1. Tieng Abba va tieng Con Tieng Aram Abba ch xuat hien mot lan trong TinMng, trong li kinh cua c Gie-su tai Ghet-se-ma-ni (Mc 14,36). Nhng ngi ta a chng minh rang trongcac li kinh c Gie-su a thng goi Thien Chuala Abba, Cha (J. Jeremias, Theologie du N.T., tr.82 ; W.Marchel, Abba, Pere, La priere du Christ et des Chretiens, Rome1963, p.132-138). 87. 87 Ngi Do-thai a quan niem Thien Chua la Cha,nhng t ai a goi Thien Chua la Cha. Ch co hai v duni Do-thai giao ngoai quoc (Kn 14,3 ; Hc 23,1-4). Abba la tieng rat bnh dan, m tnh than ai,ma con cai dung e noi chuyen vi cha mnh, giongnh tieng ba, bo. Nhng ngi Do-thai khong dungtrong li kinh, v knh trong a v sieu viet cua ThienChua. Cac mon e chac a ngac nhien, khi thayc Gie-su dung tieng ay luc cau nguyen. S dMac-co a ghi lai, la qua thc c Gie-su a dungtieng ay. Tng ng vi tieng Abba, c Gie-su t xngmnh la Con (Mt 11,27). Cung nh tieng Giao c vaTan lang, tieng Abba ham cha ba sac thai :* Theo chieu ng : tieng Abba cho thayrang tng quan gia c Gie-su vaThien Chua cung giong nh tng quangia mot em be vi cha mnh : tng quannay phat xuat t viec cha sinh ra con vacon ong ban tnh vi cha. Khi dung tiengAbba, c Gie-su khang nh Ngi laCon that Thien Chua, song trong tng 88. 88 quan than ai sau xa vi Thien Chua. Chung ta phai lu y them rang c Gie- su keu tieng Abba ay trong trai tim nhan ban cua Ngi : Ngi song a v than linh ay trong mot kinh nghiem nhan ban. Nh vay tieng Abba dien ta tnh phu t cua Thien Chua oi vi Ngoi Con a lam ngi. Theo ngha o ta co the noi Abba dien ta tnh phu t nhap the cua Thien Chua. Abba la t oc ao nhat, ang chu y nhat cua mau nhiem nhap the. * Theo chieu ngang : ta nhan thay cac tn hu tien khi cung a dung tieng Abba khi cau nguyen. Thanh Phao-lo a ghi lai s kien ay hai lan (Gl 4,6 ; Rm 8,15-17). ieu o khong co ngha la cac tn hu ng ngang hang vi c Ki-to. Nhng chnh la nhan danh c Ki-to, theo s ch day cua Ngi ma ho cau nguyen nh the (Lc 11,2). Tuy Ngi ban cho cac tn hu c lam con Thien Chua va goi 89. 89 Thien Chua la Abba, nhng a v cua Ngi van la duy nhat. Ngi phan biet Cha Ta va Cha cac ngi (Ga 20,17). * Moi lien he gia a v lam Con va cua le c gi len qua s kien tieng Abba c ghi lai cho ta thay trong Tin Mng, trong li kinh cua c Gie-su tai Giet-se- ma-ni. Ngi ta co cam tng la chnh gi au thng nay a lam cho c Gie-su thot len tieng ay mot cach tham tha, v cai y thc tron ven ve t the lam Con cua Ngi gan lien vi tham kch nay.2. Tieng Con Ngi Mac dau tc hieu Con Ngi con gay nhieutranh cai gia cac nha chu giai (x. N.J.B.C. 78 : 38-41),chung ta co the ghi nhan nhng net c ban sau aytrong noi dung cua no. Chnh c Gie-su a dung tc hieu nay e chve mnh. ieu ang chu y la e t gii thieu mnh, 90. 90c Gie-su khong dung tc hieu Con Thien Chuanhng la Con Ngi. Tc hieu sau mang nhieu yngha hn. Nguon goc tc hieu nay la n 7,13-14.a. Thc te nhan loai Chu y au tien cua c Gie-su la nhan manhrang Ngi la mot ngi thc s. ieu nay xem raco ve d tha. Nhng chnh v Ngi la mot ngi cuthe, that s, ma tc hieu Con Ngi mac mot noidung mi : trong sach a-ni-en va He-noc, Con Ngich co hnh dang ngi thoi. Ngi la mot ngi mot cach tron ven. Ngikhong thieu mot ac tnh nhan ban nao, ngoai trs toi (Ga 8,46). Va chnh v Ngi vo toi ma Ngila con ngi tron ven trc tiep t tay ang Tao Hoama en, khong b h hong chut nao. Nh vay ConNgi la Aam mi, ang a en e ban s songthc s cho nhan loai (Mc 10,45).b. Chieu kch than hoc cua tc hieu Tng quan vi sam ngon cua a-ni-en tao nenchieu kch than linh cho tc hieu Con Ngi. Trong E-de-ki-en (1.26) cung nh trong sam ngon 91. 91cua a-ni-en, Thien Chua c mieu ta nh motang giong nh mot ngi. Vay nhan vat t maytri en va giong nh Con Ngi (n 7 13) co motnguon goc than linh. Ngi en va ngoi ben canhThien Chua nh mot ngi con. Trong mach y nay,Con Ngi chnh la Con Cua Thien Chua. Trong a-ni-en Con Ngi con tng trng cho danthanh cua Thien Chua (n 7,27). Vay c Gie-su lahien than cua dan mi cua Thien Chua. Nhng khac vi Con Ngi trong a-ni-en, cGie-su la mot con ngi thc s, song i ngi cuthe, v Con Ngi en co an co uong (Mt 11,9).Nguon goc than linh khong can tr Ngi song ingi thc s. Ngi thi hanh quyen bnh Thien Chuatrong thc tai nhan ban cua mnh. Chnh vi t cach laThien Chua va la ngi ma c Gie-su thi hanhquyen tham phan, quyen tha toi va quyenban s song i i. S kien ay cho thay nic Gie-su viec nhap the a at ti mc hoanhao. Ni nhan vat Con Ngi, Thien Chua va ngicung hien dien, cung hanh ong mot cach bat khaphan ly. Ta co the noi trong t tng cua c Gie-su, 92. 92Con Ngi ong ngha vi Con-Thien Chua-lam-ngi. Trong Mc 14,62 c Gie-su lien ket hnh anhCon Ngi cua a-ni-en vi hnh anh Con Vua a-vitlam vua ngoi ben hu Thien Chua (theo Tv 110) etao nen mot mac khai mi. (x. A.Vahoye, dans la Passionselon les 4 Evangiles p.46-48). c. Sac thai ban the va sac thai s mangCach thc ma c Gie-su dung tc hieu ConNgi bieu lo tng quan gia hai sac thai ban theva s mang.S mang cua Ngi lo hien khi c Gie-su nhanmanh ti s kien Con Ngi a en e thc hienchng trnh cua Thien Chua: Con Ngi a en etm cu s a h i (Lc 19, 10), e phuc vu va ban ssong lam gia cu chuoc cho nhieu ngi (Mt 20,28 ;Mc 10,45).Tuy nhien, tc hieu Con Ngi con lu y chungta ve sac thai ban the. Ngi khong bao gi t goimnh bang tc hieu toi t, mac dau Ngi lamnhiem vu ngi toi t. Cung the, khi tien bao vevinh quang trong tng lai, Ngi cung a tranh tc 93. 93hieu Me-si-a, (hay Ki-to, ang c xc dau va saii) ; Ngi chap nhan vng quyen cua ang Me-si-ama van t goi mnh la Con Ngi. ieu o bieu loc Gie-su khong phai ch la ang c ThienChua sai i. Ngi la Con va Ngi en vi t cachla Con. ieu quan he au tien la can tnh cuaNgi, v the Ngi muon chung ta chu y ti maunhiem Ngi la ai ?. J.Guillet tom tat noi dung phong phu cua tc hieuCon Ngi nh sau : Xem ra c Gie-su a tm thayni hnh anh Con Ngi cach dien ta ro rang nhatve s vu va cuoc song cua Ngi. La hnh anhthien gii, kieu noi nay dien ta nguon goc cuaNgi ; la hnh anh khai huyen, no ch tr thanhhien thc khi c hoan tat tren tran gian ; la hnhanh phat xuat t mot ngon s va c ThienChua hoach nh, no dien ta mot cuoc song cThien Chua trao ban ; la mot hnh anh con trongrong, no c tao ra e bao trum mot cuoc song ;la mot hnh anh canh chung, no tien bao Nc Triva cuoc oi ni cua tran gian. (x. J.Guillet, Jesus devant sa vie et sa mort, Paris, DDB 1991, 94. 94tr.151.155)III. S NHAP THE CUA LITHIEN CHUA 1. Li uy quyen Mot trong nhng tieng oc ao trong ngon ngcua c Gie-su la tieng Amen. Trong Do-thai giaocung nh trong Tan c, khong ai co kieu noi la lungnh the. Tieng ay co ngha Thc vay, toi long trongkhang nh, c Gie-su dung nh mot li dan nhapcho cac bai dien t, e nhan manh ti chan ly cuanhng li Ngi noi. Qua kieu noi nay, c Gie-subieu lo quyen bnh cua mnh mot cach duy nhat vaoc ao. Cac tien tri xa thng noi : ay la liThien Chua phan (Gr 28, 2.4.11.13-14 vv....). Con cGie-su t nay noi theo quyen bnh cua mnh : Ngixem li cua mnh ngang hang vi li cua ThienChua. Cac thnh gia cua c Gie-su cung thay ro skhac biet gia li day cua Ngi va li day cuacac luat s, hoan toan da tren le luat (Mc 1,22 ; Mt7,29 ; Lc 4,32 ; Ga 5,46). 95. 95 c Gie-su con tuyen bo : Tri at se qua i,nhng li Ta noi se khong bao gi qua i (Mc 13,31 ; Mt24,35 ; Lc 1,33). Li cua c Gie-su c v nh n curoi va tnh nhan ngha cua Gia-ve, se khong qua inh cach thu tao, nhng mang s ben vng cua ThienChua vao the gii nay (Is 51,6; 54, 10). Kieu noi ro rang nhat lam noi bat tnh cach mme trong li day cua c Gie-su la: Cac ngi anghe bao ngi xa... Con Ta, Ta bao cac ngi (Mt5,21-22.27-28.31-32.33-34.38-39.43-44). c Gie-su atcho mnh mot quyen bnh cao hn ca le luat. ieu naythat ang ngac nhien khi ta y thc rang kieu noi dang thu ong a c noi cho ngi xa rang amch hanh ong cua Gia-ve. Lam sao cat ngha thaio cua c Gie-su xem li mnh cao hn chnh li cuaGia-ve ? Thai o cua c Gie-su ch co the hieu cbi s kien la trong qua kh Gia-ve a noi qua cactrung gian nhan loai, va bat c trung gian nhan loainao cung mang nhng thieu sot. c Gie-su at chomnh s mang lam vien man le luat (Mt 5,17), vNgi khong phai ch la trung gian. Ni Ngi, cac 96. 96li cua Thien Chua hien dien mot cach tron ven,khong b gii han chut nao. Va s hien dien cuaThien Chua mc toi a nay phat xuat t s kienchnh ban than Ngi la li cua Thien Chua.2. Li va Ngoi v S ong hoa gia Li va Ngoi v c gi y quahai cau noi cua c Gie-su :* Mt 12, 41 : Co g hn Gio-na na ayGio-na c trnh bay nh mau ngi tientri. c Gie-su khang nh Ngi cao tronghn Gio-na. oi vi mot tien tri th ch coli cua Thien Chua la cao trong hn ca.Nh the c Gie-su gi y cho thay chnhNgi la Li cua Thien Chua.* Mt 12,42 : Co g hn Sa-lo-mon na ay Ngi Do- thai xem Sa-lo-mon lamau vua khon ngoan ; tren Sa-lo-mon thch con co s khon ngoan cua Gia-ve.Qua kieu noi nay c Gie-su cho thayNgi la chnh s khon ngoan nhap thecua Gia-ve. Cach hieu nay con c bo 97. 97chng baang mot li khang nh khaccua c Gie-su Khon ngoan a cbien chnh ni cong viec mnh (Mt 11,19). Trong quyen Tin Mng IV, chung ta cung gap thaymot s ong hoa nh the gia c Gie-su, vi anhsang (Ga 8,12 ; x.them 3,19; 12,35-46; 9,5) va vi chanly (14,6). ay, c Gie-su khong phai ch laang ban anh sang hay ang noi s that, nhng chnhNgi la anh sang, chnh Ngoi la s that. S dNgi noi c nh the la v co mau nhiem nhapthe; anh sang va chan ly khong con ch la nhngtang pham ma Thien Chua trao ban cho loai ngi,nhng la mot ngoi v Thien Chua en gap g loaingi e hien than mnh cho loai ngi vi t cachla anh sang va chan ly. Khi c Gie-su noi : Neucac ngi khong tin Ta hie hu (ego eimi), cac ngi sechet trong toi loi cua cac ngi, cac oi thu hoi lai :Ong la ai ?, c Gie-su lien tra li : T khithuy, ieu Ta noi vi cac ngi (Ga 8, 24-25). Caunay se c sang ngha nh sach Cham Ngon 8,23trong o c Khon ngoan tuyen bo : T i i, Taa c tan phong, ngay t au, trc khi at khai 98. 98sinh. Cuoc oi thoai at ti nh cao khi c Gie-sutuyen bo : Qua that, qua that, Ta bao cac ngi,trc khi co Ap-ra-ham, Ta chnh la Ta (Ga 8,58). cGie-su a t gii thieu mnh la Khon ngoan, la Licua Thien Chua nhap the, ngang hang vi Gia-vetrong Cu c. V the c Gie-su mi goi ngi takhong nhng tin vao cac li Ngi noi, nhng con tinvao chnh ban than Ngi.IV. TAC ONG CUA THIENCHUA C NHAP THE1. c Gie-su, iem hoi tu cuamoi khuon mat ien hnh trongt-ra-en. Thien Chua a hng dan lch s t-ra-en quanhng trung gian ma Ngi a chon. Khi thi hanh svu cua mnh, c Gie-su vach lai lch s ay, ongthi vt xa tat ca nhng g ma cac to phu xa athc hien. Tat ca nhng g Ap-ra-ham ngng vong, euhng ve c Gie-su : Ap-ra-ham, Cha cac ngi ahan hoan c thay ngay cua Ta, ong a thay vaa mng r (Ga 8,56). I-xa-ac ch thc (ten ong co 99. 99ngha Thien Chua mm ci), niem vui cua Ap-ra-ham (St 17,17) thc ra la chnh c Gie-su. Tieng noiphat xuat t tri khi c Gie-su chu phep ra vakhi Ngi bien hnh a ong hoa Ngi vi I-xa-ac.Tuy nhien, Ngi van cao trong hn Ap-ra-ham v Ngico trc Ap-ra-ham (Ga 8, 58). Cung nh Gia-cop a tm c nguon mach vacung cap nc cho con chau, th c Gie-su cung bannc, nhng la nc trng sinh va thieng lieng (Ga4,11-12; 7,37-38). Mo-se a ban man-na, nhng congviec cua c Gie-su con cao trong hn; Ngi banbanh bi tri, banh cua Chua Cha (Ga 6,32-33). Va trong luc nhng ngi Biet phai a ra quanniem co truyen ve ang Cu The la con cua a-vt,th c Gie-su khang nh ang Cu The la Chuacua a-vt (Mt 22,45). c Gie-su gi ra ay mot iemmi me a cac thnh gia t hnh anh en thc te,hng ve mot ang Me-si-a sieu viet.2. S mang thiet lap nc Tria. c Gie-su va Nc Tri Tat ca s mang cua c Gie-su la thiet lap 100. 100Nc Tri. ieu o co ngha la Ngi lam vieccua Thien Chua. oi vi Ngi, vng quoc cua Thien Chua cungla vng quoc cua Con Ngi (Mt 13,41-43). Nh the,Ngi hanh ong khong phai ch la nhan danhChua Cha, ma con hanh ong nh la Chua cuaNc Tri. Bo moi s v Nc Tri (Lc 18,29); 10,29)cung co ngha la bo moi s v danh Ngi (Mt 19, 29 ;Mc 10,29). Ngi nhan vao hay uoi ra khoi NcTri trong ngay tan the (Mt 25,34).b. Cai Toi hanh ong vi uy quyencua Thien Chua Nhieu lan c Gie-su dung tieng Toi e nhanmanh la Ngi co uy quyen va hanh ong theo kieucua Thien Chua. Vi ngi an ba ngoai tnh : Ta cung khongx toi ngi au (Ga 8,11). Khi cha mot a tre b kinh phong, Ngi noi :Than cam iec, Ta truyen cho ngi, hay ra khoino.. (Mt 9,25). Ngi noi mot cach tong quat :Ta tr ma quy (Lc 11,20 ; Mt 12,28), va mi goicac thnh gia ng chung quanh nhn nhan quyen 101. 101ay la ngon tay cua Thien Chua hoac la Thanh kh cua Thien Chua . c Gie-su nhan manh quyen ay khi tuyen bovi cac mon e : Ta a chon cac con (Ga15,16.19) va sai phai cac mon e i (Mt 10,1;28,17-19). La lung hn na la li tuyen bo: Tasai en cung cac ngi; tien tri, hien nhan vaky luc (Mt 23,34). Ngi hanh ong nh Gia-vetrong Cu c. Sau het, Ngi ha la chnh Ngi se nang cac mon e khi ho b bat b va ieu ra trctoa an : Ta se cho cac ngi mieng li cungkhon ngoan, lam het thay nhng ke chong oicac ngi eu vo phng c lai hay khang ly(Lc 21,15).c. Ngi muc t Tc hieu muc t dien ta mot th quyen bnhhanh ong v tnh yeu. Khi c Gie-su noi : Ta langi muc t tot lanh (Ga 10,11). Ngi t trnh diennh la ngi muc t mau mc, ong thi nhac laicach the ma Gia-ve a oi x vi dan Ngi nhmot muc t nhan hau. 102. 102Chung ta hay lu y ti cac chi tiet sau ay : Khi t xng la muc t c Gie-su t xng laMe-si-a ma Thien Chua a gi ti (Ed 34,23).Ngi la a-vt mi, nhng ong thi la Chuacua a-vt. c Gie-su at cho mnh hai nhiem vu ma Gia-ve a am nhan ngay xa, tc la qui tu caccon chien tan mac va nuoi dng chung banglng thc tuyet hao. (Ed 34,11-16 ; Ga 10, 16-20). i xa hn sam ngon cua E-de-ki-en, li giangcua c Gie-su con cho thay la Ngi biet rocac con chien cua Ngi, mot s hieu biet atnen tang tren viec Cha biet Con (Ga 10,14-15);quan trong hn na la viec Ngi ban s songcho oan chien. ieu nay cang dien y rorang gia tr cua mau nhiem nhap the; ieuma Gia-ve trong a v cao vi khong the thchien c, th c Gie-su co the thc hien vNgi la mot con ngi. Ngi co the thchien mot cach tron ven ly tng ngi muc tqua viec dang hien cuoc i cua Ngi lamcua le. 103. 1033. Cac phep laa. Van nan ve cac phep la Trong than hoc co truyen ngi ta thng da vaocac phep la e chng minh than tnh cua c Gie-su. Ngay nay chng c cua cac phep la b lu m,nhat la bi nhng ngi theo phng phap giai thehuyen thoai mot cach triet e cua R. Bultmann. Mot so ngi khac tuy khong loai bo cac phepla, nhng loai bo cach trnh bay co truyen co tnhcach ho giao. Neu mot phep la c nhn nhan nh mot s kienc chng minh mot cach khoa hoc la khong thecat ngha bang nhng nguyen nhan t nhien va bithe o la mot hanh ong toan nang cua ThienChua, th van con hai kho khan : Co the chng minh mot cach tuyet oi theo khoahoc la co phep la khong ? Viec cha lanh motbenh nhan hoac la mot bien co phi thng co thela khong cat ngha c bang nhng nguyen nhant nhien nh chung ta biet hom nay. ieu o khongco ngha la chung ta co the nhn nhan vi mot schac chan tuyet oi la trong tng lai ngi ta se 104. 104khong bao gi phat hien c nhng ong lc tnhien co the cat ngha c cac s kien tren. ang khac theo nhng phng cach nghien cucua no, khoa hoc khong the ong hoa mot ong lcb nhiem ang hien hanh trong cac bien co hu hnhvi Thien Chua c. Nh vay neu ngi ta ch ng tren bnh dienkhoa hoc e chng minh co phep la, th ngi ta se bgii han bi nhng ranh gii cua khoa hoc va v thecha nam c thc chat cua phep la. e oi pho vi cac kho khan ay, khoa than hochien thi nhn nhan cac phep la nh nhng dau ch,nhng iem bao phi thng phat xuat t hanh ongcu roi cua Thien Chua. Cach suy t nay i ngcvi loi cat ngha cu. Ngay xa, ngi ta nhn t tratt t nhien; v trat t t nhien khong the giai thchc s kien, vay phai ket luan la co mot nguyennhan sieu nhien. Hien thi ngi ta lay khi iemla tac ong cu roi cua Thien Chua. Theo cachnhn nay cac phep la khong mang y ngha g ngoaiboi canh sieu nhien tc la hanh ong cu roi cuaThien Chua, chung la mot th ngon ng cua Thien 105. 105Chua, qua o Ngi mi goi con ngi hay tin vaotnh yeu cua Ngi. Bi the, cach thc ma cGie-su quan niem cac phep la rat quan trong.b. Vien anh tong quat ve cac phep lacua c Gie-su Khi cac mon e cua Gio-an Tay Gia hoi cGie-su ve chan tnh cua Ngi, th Ngi tra li:Cac ong hay i tin lai cho Gio-an moi ieu tai nghe matthay : mu c sang mat va que i c, phung huic sach va iec c nghe, cung ke chet song lai,va ngi ngheo kho c nghe bao Tin Mng... (Mt11,5 ; Lc 7,22). e chng minh Ngi qua that laang phai en va ngi ta khong con phai chi mot ai khac, Ngi mi goi cac thnh gia rut laybai hoc t cac phep la Ngi lam va dung kieunoi ma tien tri I-sai-a a dung e tien bao thi aiCu The (Is 29,18; 26,19; 35,5; 61,1). Vay trong y hngcua c Gie-su cac phep la la nhng dau ch vechan tnh cua Ngi. Vien anh cac phep la ay khong phai la vienanh khoa hoc : ngha la xem phep la nh mot hientng khong the cat ngha c bang cac nguyen 106. 106nhan t nhien, tuy rang cac phep la ay sieu vtcac kha nang cua con ngi (nhat la cho ke chetsong lai). Qua cac phep la, ieu ma c Gie-sunham la mi goi cac thnh gia nhn nhan rang chngtrnh cua Thien Chua ma cac tien tri loan bao nay ac thc hien. Lu y la s kien cuoi cung ma cGie-su neu ra khong phai la mot phep la ; Tin Mngc rao giang cho ngi ngheo, nhng no lai lamsang to y ngha cua cac phep la ke trc. Thc rao la tieu chuan cuoi cung, tieu chuan duy nhatchang ky la g ca, nhng lai la tieu chuan quyetnh. No lam chng cho tac ong cua Thien Chuama net oc ao la long thng xot oi vi ngingheo. Va bi v c Gie-su qui chieu ve samngon cac tien tri, chung ta cung phai hieu quan niemtong quat cua Cu c ve cac phep la. Trong Cu c, tat ca tao thanh, ke ca trat t tnhien nay eu c xem nh mot cong trnh ky dieucua Thien Chua. Trong cach trnh bay cua KinhThanh ve hanh ong cu o cua Thien Chua, tatca moi bien co eu bieu lo tnh cach phi thngcua nhng cuoc can thiep do Thien Chua thc hien, 107. 107ke ca nhng bien co ma xem ra ben ngoai la hauqua cua nhng nguyen nhan thien nhien hay nhanloai. e co the hieu va cat ngha cac bien co ay,chung ta phai xem chung nh nhng dau hieu, cungnh khi chung ta thau hieu ngon ng cua mot conngi bang cach nhan ra y hng ben trong qua cact ma ngi ay dung. Cac phep la, cac s kien phithng, phai c hieu trong mot toan bo cac dauhieu. Mot phep la khong phai la mot s kien phutroi, mot luat tr lat ngc la cai trat t a cthiet lap. Nhng o la mot nh cao, mot giay phutac biet quan trong trong bai dien t cua ThienChua ang luon luon tiep dien o qua cac dau ch.c. Y ngha cac phep la 1/ Chung ta a thay rang trong y hng cua c Gie-su, cac phep la la mot chng c ve chan tnh cua Ngi, t nhat la ve vai tro Me-si-a cua Ngi, ieu ma Gio-an Tay Gia a muon biet. T trong nha tu, Gio-an Tay Gia a nghe biet cac viec c Gie-su lam (Mt 11,2), ac biet la cac phep la. Nhng oi vi 108. 108ong, cac viec ay cha u. Ong con chi mot cai g hn na, mot hanh ongcu the huy hoang dien ta quyen nangghe gm ma ong a loan bao (Mt 3,7-12 ;Lc 3, 7-18). c Gie-su muon cho Gio-anTay Gia hieu rang qua cac phep la ay,Ngi ang thi hanh s mang vi t cachMe-si-a, nhng theo mot kieu khac; khongphai la bieu lo quyen nang bao oanbao thu cua Thien Chua, nhng la longthng xot la lung, ac biet qua viec traotang Tin Mng cho nhng ngi ngheo.2/ Trong phep la cha ngi bat toai, ucGie-su noi len y nh cua Ngi : ecac ong biet Con Ngi co quyen tha toidi at (Mt 9,6.11). Vay cac phep la ladau ch ve chan tnh cua c Ki-to :chung mac khai Con Ngi va quyennang cua Ngi. Nhng phai noi themna; chung la dau hieu ve cong viecgiai phong va cu o cua Thien Chua.Viec lanh benh tren than xac la dau 109. 109hieu ve n cu o trong trat t tinh than.Trc nhng dau ch ve n cuo ay, con ngi c mi goi ap trabang c tin. Mot ang th v thay longtin cua ho (Mc 2,5) ngha la cua nhngngi khieng ngi bat toai ti, ma cGie-su tha toi cho ngi benh, ang khacNgi cha lanh ngi benh cung lae tra li vi long cng tin cua nhngke bat toi Ngi a noi pham thng (Mc2,7-8). Thc ra, ngay trong s cng tin aycung a co long tin vao Thien Chua,nhng uc Gie-su muon cho ho thay rangniem tin vao Thien Chua phai c mrong ti niem tin vao chnh ban thanNgi.3/ Trong phep la noi tren, cung nh trongnhieu phep la khac, chung ta phai ythc la c Gie-su a lam nhan danhmnh, da tren quyen nang cua mnh (Mc2,11; 1,41; 5,41; 3,39-41), quyen nang maNgi nhan t Chua Cha vi t cach la 110. 110 Con (Ga 11,43). Sau nay cac Tong o cung se lam cac phep la khong phai nhan danh Thien Chua, nhng la nhan danh c Gie-su Kito (Cv 3,6; 9,34 ; Rm 15,18-19). Noi tom lai, cac phep la bieu lo quyen nangcua Thien Chua, nhng quyen nang ay luon i lienvi con ngi cua c Gie-su; chnh ni c Gie-suma quyen nang cua Thien Chua a c nhap the;tac ong cua Thien Chua va s hien hu cua motngoi v lien ket chat che vi nhau.d. Cac phep la va tnh yeu cu chuoc 1/ Trong cau tra li cho Gio-an Tay Gia, c Gie-su cho thay la ngi a mac khai chan tnh cua mnh qua cac phep la ; cac phep la ay eu dien ta tnh yeu cu o. Thien Chua ang hanh ong ni c Gie-su khong phai la ang hay bao thu, bao oan, nhng la ang hay thi an, giai phong va cu o.Trong cac bai trnh thuat ve cac hanh ong cua c Gie-su, khong co 111. 111bai nao giong nh sach Cong vu 13,11,trong o ngi ta thay Phao-lo a lamphep la phat ten phu thuy Elyma phaimu trong mot thi gian, c Gie-su akhong bao gi dung quyen nang cuamnh e trng tr cac ch thu. e batchung phai thinh lang, Ngi khong dungphep la nhng dung ly chng. Va khi Gia-co-be muon xin la t tri o xuongtren mot lang x Sa-ma-ri, th c Gie-sua qu trach (Lc 9,54-55). Nh vay cGie-su a khong bao gi lam phep lae chong lai ai.2/ ieu o khong co ngha la tnh yeucu o loai tr mo cuoc chien au.c Gie-su a chien au vi than d.Cac phep la cha lanh cac benh nhankhong nhng bieu lo quyen hanh cuac Gie-su tren cac chng benh, nhngcon hn the na nhieu : chung bieu locuoc chien thang cua Ngi tren Sa-tan(Mc 9,25). ieu ma c Gie-su nham thc 112. 112hien qua cac phep la la pha huy vngquoc cua Sa-tan (Mc 3,27) va a lai chonhan loai n giai phong trong tam hon.Nhn t quan iem nay ta thay cac phepla cua c Gie-su mac khai tac onglinh thieng cua Thien Chua. Ni Ngic bieu lo ngon tay cua Thien Chua(Lc 11,20), va chnh ni Ngi Nc ThienChua a en vi nhan loai.3/ Chung ta cung hay chu y ti viecc Gie-su lam nhieu phep la vao ngayhu le. V ngay Sa-bat la ngay cuaThien Chua, nen cac phep la c thchien trong ngay ay bieu lo mot cachac biet hanh ong thi an giang phuccua Thien Chua. c Gie-su a bienminh cac phep la ay bang cach nhac tihoat ong khong ngng cua Thien Chuama Ngi noi theo: Cha Ta en nay hanglam viec th Ta cung lam viec (Ga 5,17).Cac ch thu cua c Gie-su cung hieula Ngi at mnh ngang hang vi Thien 113. 113Chua. Qua thc Ngi am ch la Ngihanh ong nh Thien Chua, vi quyennang cua Thien Chua, va Ngi muoncong hien cho cac thnh gia mot hnh anhmi me ve Thien Chua, mot hnh anhtrung thc hn la hnh anh co truyen cuaCu oc : qua cac phep la vao ngay hule, Ngi muon mac khai tnh yeu cuaThien Chua khong bao gi ngi ngh viloai ngi. Lu y la cau noi cua c Gie-su : Con Ngi laChua cua ngay hu le (Mc 2,28) khong co g nghchvi tac ong cua Chua Cha. V chnh qua con ngiGie-su ma Chua Cha mac khai tnh yeu bao la cuaNgi. Tac ong cua Thien Chua trong tran gian amac lay hnh thai chung cuoc ni tac ong cua cGie-su. 114. 114V. S HIEN DIEN CUA THIENCHUA C NHAP THE 1. en Th va Nha cua Thien Chua Co lan c Gie-su t so sanh mnh vi en ThGie-ru-sa-lem (Ga 2,19-21) va cho mnh con trong hnen Th : Toi bao cac ong, ay con co g ln hnen Th na (Mt 12,6), cung nh Ngi a khangnh s troi vt tren Sa-lo-mon va Gio-an (Mt 12,40-41). Gia tr cot yeu cua en th la s hien diencua Thien Chua va ch co s hien dien ay mico the la cao ca hn en Th. Nh vay qua cau noitren c Gie-su ngu y la trong ban than Ngi cos hien dien cua Thien Chua an nau. Y tng tren con c dien ta qua mot hnh anhkhac khi c Gie-su noi vi cac mon e au tien :Qua that, qua that, Ta bao cac ngi, cac ngi sethay tri m ra, va cac thien than cua Thien Chualen xuong tren Con Ngi (Ga 1,51). Theo sach SangThe, ong Gia-cop nam m thay cac thien than cuaThien Chua len xuong tren mot cai thang dng trenat nhng chop nh thau ti tri. ay Con Ngi 115. 115va la cai thang va la Nha cua Thien Chua, v coGia-ve chon nay (St 28,17). Nh the Con Ngi lacho cua Thien Chua tren mat at. Ng la shien dien cu the cua Thien Chua tren mat atnay.2. Ego eimi (Ta hien hu) Gio-an ghi lai mot li tuyen bo bieu lo cho thays hien dien cua Thien Chua nay c nhap the nic Gie-su : Qua that, qua that, Ta bao cac ngi,trc khi co Ap-ra-ham Ta chnh la Ta (Ga 8,58). Cactieng Ta, chnh la Ta (ego eimi: dch sat: Ta hien hu,Ta co) qui chieu ti hoat canh trong o Gia-ve mackhai ten mnh cho Mo-se: Ta la; Ta la (Xh 3,14 ; Linhmuc Nguyen The Thuan dch : Ta co sao Ta co vay). ay chac Thien Chua a khong dung kieu noinay e bieu lo mot s hien hu tru tng, nhngla mot s hien dien cu the. Ngi luon luon hiendien o, mot s hien dien khong the h hoai, nhngluon luon trung tn. Ta la (hay Ta co) se bao amcho li Ngi a ha vi Mo-se, se giup ong thihanh s mang : Ta se vi ngi (Xh 3,12). S hien dien cua Thien Chua nay trong c 116. 116Gie-su. Li khang nh tren oi lap s chuyenbien cua Ap-ra-ham ac biet thuoc loai thu tao, vitnh thng ton cua Ta co trc moi bien chuyen.Mach y con cho thay Ta co ma c Gie-su khangnh ay mang sac thai ngi Con (Ga 8,54), va nhthe co mot s phan biet ma cha ai a biet entrong Ta co. Trong Tin Mng IV tieng Ta co; c dung nhieulan; x. Ga 8,24.28; 13,19. Kieu noi Hy-lap "Ego eimi" cothe c dch la "Ta co" hoac "Chnh la Ta" nhat lakhi so sanh vi I-sai-a (41,4; 43,10-25 v.v...) ang lu y la s tng ong gia Gio-an vi Mat-theu va Mac-co trong bai trnh thuat ve viec cGie-su i tren bien ho. Trong ca ba bai eu co cau :"Chnh la Ta ! ng s " (Mt 14,27 ; Mc 6,50; Ga 6,20).li "Chnh la Ta" la li cua mot ke keu goi ban humnh lai, nhng cung la tieng cua ang ang mackhai quyen nang than thieng cua mnh tren thiennhien. Pha sau nhng tieng nay, chung ta nh cnghe li cua Gia-ve trong I-sai-a (43,1-3) : ng s, vTa a chuoc lay ngi... V Ta la Gia-ve, Thien Chuacua ngi, ang Thanh cua t-ra-en, Cu Chua cua