กฎวาดวยถนกำาเนดสนคา (Rules of Origin) และสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

เป นททราบกนดวา ร ปแบบและระบบการคามการพฒนาและเปลยนแปลงไปอยตลอดเวลา ดงคำาเปรยบเปรยขององคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) ว า เ ป น ล ม พ า ย ห ม น“ทางการคาทไมเคยหยดนง” โดยแตละประเทศตางกมความพยายามทจะคดคนและจดทำากลไกหรอมาตรการทางการคาตางๆ เพอสรางความไดเปรยบเหน อประเทศอน เชน การเรงเป ดเขตการค าเสรทวภาค (Bilateral Free Trade Agreement หรอท ร จ กก นในนามของ FTA) การรวมกล มการค าพหพาค (Multilateral Free Trade Agreement) รวมถงการใชมาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษ (Non-Tariff Measures: NTM) อกทงการใชทรพยสนทางปญญา (Intellectual Property Rights) เพอผกขาดทางการคาแตผเดยว เ ป น ต น

กฎเกณฑหนงทมความสำาคญอยางยงตอการเปดตลาด (Market Access) การคาเสร คอ กฎวาดวยถนกำาเนดสนคา“ ” หรอ “Rules of Origin” ซ งเป นหนงในสบหกเร องใน ขอตกลงวาดวยภาษ“ศลกากรและการคาหรอแกตต” (General Agreement on Tariffs and Trade : GATT) ซงไดกลายเปนกฎระเบยบขององคการการคาโ ล ก (World Trade Organization: WTO) เ ม อ ว น ท 1 ม ก ร า ค ม  2538

สำาหรบสนคานำาเขาสงออกทกชนดภายใตกฎวาดวยถนกำาเนดสนคาน กำาหนดใหมการแสดงถนกำาเนดหรอทมาของสนคาเพอใชเปน

ขอมลพนฐานรวมกบกฎเกณฑอนในเวทการคาระหวางประเทศสมาชกดวยกน โดยใหถอวา "สนคาทมถนกำาเนด ณ ทใด ใหถอเปนสนคาทผลตในประ เทศน น" โดยสนค าท ได ถ นก ำา เน ด (Origin Conferred Goods) จ ะ ม ห ล ก ฐ า น แ ส ด ง ห ร อ ใ บ ร บ ร อ ง ถ น ก ำา เ น ด ส น ค า (Certificate of Origin) ทแสดงชอประเทศนนเปนสำาคญ ดงนน

การไดถนกำาเนดสนคา“ ” จงเปนเงอนไขหรอเกณฑขนตอนการผลตทเกดขนในประเทศสมาชกประเทศใดประเทศหนงและมความสอดคลองกบขนตอนการผลตจรง ซงจะชวยปองกนไมใหมการแอบอางเอาสนคาทผลตจากประเทศอนมาสวมสทธวาเปนสนคาทผลตในประเทศสมาชกตวเอง ทงน สนคาทไดถนกำาเนดตามเกณฑนจะยงไดสทธประโยชนพเศษ ไดแก การลดอากรขาเขา ซงจะทำาใหไดเปรยบเหนอประเทศคคาอนๆ ท ไ ม ใ ช ป ร ะ เ ท ศ ส ม า ช ก ไ ด

ค ว า ม ส ำา ค ญ ข อ ง ก ฎ ว า ด ว ย ถ น ก ำา เ น ด ส น ค า

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาถอเปนกฎเกณฑหนงทมความสำาคญตอระบบการคาระหวางประเทศ เนองจากเปนหลกเกณฑและเงอนไขทมมาตรฐานสากลระหวางประเทศสมาชกในการพจารณารวมกบกฎเกณฑหรอหลกปฏบตอนใหเปนอยางเดยวกน อกทงชวยปองกนไมใหประเทศหนงประเทศใดกำาหนดกฎเกณฑพเศษของตวเองมาเปนขอกดกนสนคาจากประเทศอนโดยเฉพาะเจาะจงได นอกจากนกฎวาดวยถนกำาเนดสนคายงมความสำาคญและมประโยชนตอระบบการคาระหวางประเทศอกหลายป ร ะ ก า ร ด ง น

1) ประเมนอากรขาเขาใหถกตองตามเกณฑทได / ไมไดถนกำาเนด

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

2

ในกรอบการคาเสรของ WTO กฎ ROO นนอกจากจะมไวสำาหรบประเทศสมาชกในการจดเกบอากรขาเขาในอตรา MFN แลว กฎนกำาลงจะ ได น ำามา ใชก บประ เทศพฒนาน อยท ส ด (Least Developed Countries) ในการลดและยกเวนอากรเปนการเฉพาะอกดวย กฎวาดวยถนกำาเนดสนคานจงสามารถใชแยกแยะถนกำาเนดเพอพจารณาจดเกบอากรขาเขาไดอยางถกตอง อาท สนคาผลตภณฑฝายจากประเทศพฒนานอยทสดทไดถนกำาเนดสงเขามาจำาหนายในประเทศไทยจะไดรบการยกเวนอากร แตถาไมไดถนกำาเนดกจะถกจดเกบอากรทอตรารอยละ 10 (MFN) เปนตน หลกการนยงเปนทใชแพรหลายในกรณทไทยเปดการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free Trade Area: AFTA) หรอการคาเสรทวภาค (Bilateral Free Trade Agreement: BFTA หรอ FTA) อ ก ด ว ย

2) ใชพจารณาลงทนเพมหรอผลตวตถดบขนในประเทศเพอใหส น ค า ส ง อ อ ก ไ ด ถ น ก ำา เ น ด

เ น อ ง จ า ก ค ว า ม ต ก ล ง เ ร อ ง ก ฎ ว า ด ว ย ถ น ก ำา เ น ด ส น ค า (Agreement on Rules of Origin) มจดยนของการไดถนกำาเนดโดยใชวตถดบในประเทศมาผลตเปนสนคาสงออก กฎนจงสนบสนนใหมการใชวตถดบในประเทศเพอสทธประโยชนดานอากรขาเขาและการแขงขนทางการคาทประเทศเปาหมาย หากยงไมมวตถดบดงกลาวกควรทจะลงทนผลตวตถดบขนมาในประเทศ หากเปนเขตการคาเสร (Free Trade Area) กอาจจะเลอกนำาเขาวตถดบนนจากประเทศสมาชกดวยก น เ ป น ท า ง เ ล อ ก ไ ด

3) ใชแสดงทมาหรอถนกำาเนดทถกตองและเปนจรงตามหลกเ ก ณ ฑ ท ก ำา ห น ด

การแสดงถนกำาเนดทถกตอง หมายถง การแสดงชอประเทศหรอผผลตสนค าท แท จรง ไมใชเพยงแตช อผ น ำาเขาสงออกเพ อการค า (Trader) เทานน กฎนยงสามารถนำาไปใชผกพนหรอใชรวมกบกฎสงบง กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 3

3

ชทางภมศาสตรไดดทสด นอกจากน ยงสามารถนำาไปใชกำาหนดกฏเกณฑเพอแสดงถนกำาเนดของสนคาบรการ การลงทน หรอทรพยสนทางปญญาไดอกดวย กฏวาดวยถนกำาเนดสนคาในลกษณะนจงชวยใหการคาและการลงทนต างๆ มความชด เจนและโปรง ใสมากข น ในท ส ด

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

4

4) ปรบปรงเทคโนโลยการผลตใหเปนไปตามเงอนไขของการไดถ น ก ำา เ น ด

สนค าบางประเภทมเง อนไขการได ถ นก ำาเน ดเป นการเฉพาะ (Product Specific Rules) เ ช น ก า ร ท ำา ป ฏ ก ร ย า ท า ง เ ค ม (Chemical Reactions) เพอผลตสารเคมชนดตางๆ การฟอกยอมสสงทอผนวกกบการป นดายทอผา การผลตเหลกรดรอนและเหลกรดเยนในประเทศเดยว การฟอกหนง การประกอบชนสวน (Assembly) ฯลฯ เงอนไขเฉพาะเหลานมกจะถกกำาหนดใหเปนขอตกลงทางการคาระหวางประเทศเพอใหไดถนกำาเนด ผประกอบการจงตองลงทนและผลตใหเปนไปต า ม เ ง อ น ไ ข ข า ง ต น ใ น ท ส ด

5) เปนขอมลประกอบการพจารณาเลอกนำาเขาวตถดบทมถนกำาเนดถกตองตามหลกเกณฑ หรอยายฐานการผลตไปประเทศเปาหมาย หรอเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนดานราคา และคณภาพตามค ว า ม ต อ ง ก า ร ข อ ง ผ ซ อ

ตามทไดกลาวมาแลวขางตน วตถดบเปนปจจยสำาคญของการไดถนกำาเนด การมวตถดบหรอการเลอกนำาเขาวตถดบทถกตองและเหมาะสมจะมสวนชวยอยางมากในการไดสทธประโยชนโดยเฉพาะอยางยงการใชถนกำาเนดสะสมผสมผสานกบการใชวตถดบจากประเทศอนภายใตเกณฑถนกำาเนดมลคาเพม เชน เกณฑมลคาเพมรอยละ 40 หมายถง สดสวนมลคาเพมจากการผลตและการใชวตถดบในประเทศอยางนอยรอยละ 40 และการใหนำาเขาวตถดบจากตางประเทศไดอกรอยละ 60 น น เ อ ง

6) เปนเคร องมอชวยพสจนถนกำาเนดสนคาไดอยางถกตองตอการใชมาตรการตอบโตทางการคา เชน มาตรการปกปองตลาดในประเทศ (Safeguard Measure) หรอมาตรการตอบโตการทมตลาด (Anti-Dumping Measure) ซงมใชมากขนตามจำานวนการเปดการคาเสรทม ม า ก ข น ไ ป ด ว ย กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 5

5

7) ใชเปนหลกฐานประกอบการเกบอากรขาเขาสนคาภายใตโควตาหรอเงอนไขเฉพาะทกำาหนดขน โดยไมใหประเทศอนใชแอบอางถนกำาเนดข อ ง อ ก ป ร ะ เ ท ศ ห น ง ม า แ ย ง ใ ช โ ค ว ต า น น

8) เปนขอมลในการจดทำาสถตการคาไดอยางถกตองแมนยำามากข น

9) ชวยปองกนมใหมการนำาเขาสนคาจากประเทศทไมใชสมาชกมาแปรรปหรอดดแปลงเพยงเลกนอยและแอบอางการไดถ นกำาเนดเพอใชส ท ธ ล ด อ า ก ร ข า เ ข า อ ก ป ร ะ เ ท ศ ห น ง

กฏวาดวยถนกำาเนดสนคาทไมมสทธประโยชนพเศษดานอากรขาเขา (Non-Preferential Rules of Origin)

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาภายใตองคการคาโลก WTO เกดจากความพยายามแกปญหาทประเทศสมาชกตางสรางกฎเกณฑขนเองเพอนำาไปใชเปนเครองมอสงเสรมหรอกดกนทางการคา โดยใหความตกลงเ ร อ ง ก ฎ ว า ด ว ย ถ น ก ำา เ น ด ส น ค า (Agreement on Rules of Origin) เ ป น ป ร ะ เ ด น ก า ร เ จ ร จ า

การคาพหภาครอบอรกวย (Uruquay Round พ.ศ. 2529 - 33 ม 125 ประเทศ) ซงไดตกลงแบงกฎวาดวยถนกำาเนดสนคาออกเปน 2 ประเภท คอ (1) กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาทใหสทธประโยชนพเศษทางการคา (Preferential Rules of Origin) ซงประเทศทน ำาเขาสนคา (ผซอ) จะพจารณาใหสทธพเศษแกสนคาทมถนกำาเนดจากประเทศทสงออก (ผขาย) ภายใตความตกลงเขตการคาเสร หรอภายใตโครงการทใหสทธพเศษทางศลกากรแกประเทศกำาลงพฒนาและประเทศทพฒนานอยทสด (2) กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาทไมใหสทธประโยชนพเศษทางการคา (Non-preferential Rules of Origin) โดยในเวทการคา WTO ประเทศผนำาเขาและสงออกจะใชกฎนอยางเทาเทยมกนและเปนอยางเดยวกน ซงเปนหลกการปฏบตเยยงชาตทไดรบการอนเคราะหยง

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

6

(Most Favoured Nations) สวนการใชกฏนจะเปนไปตามเกณฑพจารณาการไดถนกำาเนดสนคาภายใตความตกลงทวไปวาดวยภาษศ ล ก า ก ร แ ล ะ ก า ร ค า (General Agreement on Tariff and Trade: GATT)

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาของ WTO

ความตกลงของ GATT ไดกำาหนดใหมคณะกรรมการกฎวาดวยถนก ำา เ น ด (Committee on Rules of Origin: CRO) แ ล ะ ค ณ ะกรรมการเทคนคกฎวาดวยถนกำาเนด (Technical Committee on Rules of Origin: TCRO) ภายใต คณะมนตรความรวมมอทางศ ล กา กร (Customs Co-orperation Council: CCC) รว ม 2 คณะมาทำาหนาทพจารณาวางหลกเกณฑการไดถนกำาเนดโดยใหคณะกรรมการ TCRO เปนผพจารณาประเดนทางเทคนคและเงอนไขการผลตสนคาแตละชนด สวนคณะกรรมการ CRO จะพจารณาขนตอนวธการน ำากฎน ไปปฏ บต ตามความตกลงของประเทศสมาชก โดยม ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค 6 ข อ ไ ด แ ก

1) ใหกฎวาดวยถนกำาเนดสนคามความชดเจน โปรงใส ไมคลมเคลอ สามารถตความทมาของสนคาวา มถนกำาเนดจากประเทศใดไดอ ย า ง ถ ก ต อ ง

2) ชวยอำานวยความสะดวกทางการคา ไมเปนเคร องมอกดกน ไมมขอจำากด บดเบอน หรอกอใหเกดความสบสนทางการคา

3) ใหประเทศสมาชกใชกฎนอยางเสมอภาคและเทาเทยม โ ด ย ไ ม เ ล อ ก ป ฏ บ ต

4) ไมใหมการใชกฎวาดวยถนกำาเนดสนคาอนมเงอนไขทเขมงวดเครงครดเกนควร หรอเงอนไขบงคบอนทไมเกยวของกบการผลต อ ก ท ง ไ ม จ ำา ก ด ส ท ธ ท า ง ก า ร ค า ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ส ม า ช ก

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 7

7

5) เพอใหทกประเทศสมาชกมเกณฑพจารณาทเปนอยางเดยวกนตอการไดถนกำาเนดสนคาบนพนฐานขนตอนการผลตแปรรปว ต ถ ด บ ใ น ป ร ะ เ ท ศ น น

6) เพอชวยใหกระบวนการระงบขอพพาทมประสทธภาพและรวดเรวเมอนำากฎนมาใชประกอบการพจารณาหาผผลตหรอเจาของสนคาท แ ท จ ร ง เ ป น ข อ ย ต แ ล ะ เ ป น ท ย อ ม ร บ ร ว ม ก น

เกณฑหรอขอกำาหนดทใชรวมกบถนกำาเนดสนคา

ภายใตกรอบการคาเสร WTO ประเทศสมาชกสามารถใชถนกำาเนดสนคาเปนเกณฑพจารณาประกอบกบกฎเกณฑหลกปฏบต หรอขอก ำา ห น ด อ น ไ ด ด ง ต อ ไ ป น

1) Most-Favoured-Nation Treatment (MFN) หมายถง การใหสทธประโยชนใดกบประเทศสมาชกหนง กจะตองใหสทธประโยชนอยางเดยวกนนก บประเทศสมาชกอนภายใตเง อนไขและคณสมบตเดยวกน ดงนน การใชกฎวาดวยถนกำาเนดสนคาเพอใหสทธประโยชน ด านอากรขาเขาแก ประเทศท พฒนาน อยท สด (Least Developed Countries: LDC) ซ งเป นขอสร ปจากการประชมท ฮองกง ในป 2548 กจะตองใชกบสนคาทผลตและไดถนกำาเนดจากป ร ะ เ ท ศ ก ล ม น เ ป น เ ก ณ ฑ อ ย า ง เ ด ย ว ก น

2) Anti-Dumping and Countervailling Duties (AD & CVD) หมายถง กระบวนการแกไขหรอตอบโตดวยการขนอากรขาเขาอนเนองมากจากการลดราคาสนคาเพอทมตลาดในประเทศผนำาเขาโดยประเทศผสงออก เพยงเพอแยงตลาดการคาอยางไมเปนธรรมจนทำาใหเกดความเสยหายตอผประกอบการในประเทศผนำาเขา ทงน จำานวนอากรทไดจากการตอบโตจะตองไมมากไปกวามลคาความเสยหายทเกดขน ดงนน ถนกำาเนดจะถกใชเปนเกณฑทระบชอประเทศทลดราคาทมต ล า ด เ พ อ ใ ห ก า ร แ ก ไ ข ป ญ ห า น เ ป น ไ ป อ ย า ง ถ ก ต อ ง

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

8

3) Safeguard Measures หมายถง มาตรการปกปองตลาดในประเทศดวยการขนอากรขาเขาชวคราวหรอหยดยงการนำาเขาสนคาในจำานวนทมากผดปกตจนอาจเกดความเสยหายตอผประกอบการทผลตสนคานนในประเทศได การใชถนกำาเนดจะชวยใหทราบชอประเทศทมาของการสงสนคาเขามามากผดปกตได สวนมากจะใชมาตรการนกบสนคาเกษตร

4) Origin Marking Requirement หมายถง เงอนไขการใชหรอการแสดงถนกำาเนดของประเทศผผลตสนคาตามเงอนไขนน เงอนไขนจะเปนสทธของประเทศผผลตสนคาทไดถ นกำาเนดซงไมใชการปลอมแปลงถนกำาเนดของประเทศทมชอเสยงหรอผเปนเจาของสนคาตวจรง และเอามาแอบแสวงหาผลประโยชนทางการคาอยางไมเปนธรรม

5) Discriminatory Quantitative Restrictions or Tariff Quotas หมายถง การกำาหนดปรมาณนำาเขาสนคาทเขาขายมาตรการปกปอง (ในขอ 3) เปนระยะเวลานานไมเกนกวา 3 ป หรอกำาหนดปรมาณสนคานำาเขาทไดถนกำาเนดของประเทศนนๆ ซงยงใหมการใชเกณฑนเพอสทธประโยชนพเศษทางการคาตางๆ เชน FTA เ ป น ต น

6) Government Procurement หมายถง การจดซอจดจางโดยรฐของประเทศสมาชก ซงสามารถใชกฏวาดวยถนกำาเนดนเปนเงอนไขของการผลตและสงมอบสนคา ควบคกบคณภาพ และราคา เพอมใหมการนำาสนคาของประเทศอนมาทดแทน หรอเปนการแสดงจดยนบงคบใหผขายตองเปนผผลตหรอเสาะหาสนคาทตองการมาใหตรงต า ม เ ง อ น ไ ข ข อ ง ก า ร จ ด ซ อ น น ๆ

7) Trade Statistics หมายถง การรวบรวมหรอใชขอมลนำาเขาสงออก จดแบงแยกกลมตามประเทศทผลตสนคาดวยถนกำาเนด และทำาเปนสถตนำาเขาสงออกภายใตระบบพกดอตราศลกากรไดอยางถก

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 9

9

ตองและสอดคลองกบความเปนจรง ทำาใหขอมลมความนาเชอถอเพราะจ ด เ ป น ร ะ บ บ อ ย า ง เ ด ย ว ก น

(สำาหรบผประกอบการผลต นำาเขาและสงออกสนคา จะตองทราบเงอนไขการไดถนกำาเนดเพอนำามาพจารณา วางแผนการตลาด ปรบปรงขนตอนการผลต หรอยายฐานการผลตเพอใหไดประโยชนทางการคาใหม า ก ท ส ด )

สำาหรบการดำาเนนการรางกฎวาดวยถนกำาเนดสนคา คณะกรรมการ CRO และ TCRO ไดกำาหนดหลกเกณฑการไดถนกำาเนดโดยมเลขพกดอตราศลกากร (Harmonized System Code Number เรยกยอวา H.S. Code) เปนรหสประจำาตวสนคาทกชนดมาเปนเกณฑพจารณาสนคานำาเขา วา ผลตจากประเทศเดยวตามเงอนไขทก ำาหนดหรอไม ในกรณทผลตจากประเทศมากกวาหนงประเทศขนไป ตองพจารณาวาสนคานนไดมการแปรรปไปจากสภาพเดมมากนอยอยางไร ซงการผลตหรอแปรรปจนไดถนกำาเนดอาจมผลทำาใหเลขพกดฯ ของวตถดบเปลยนไปเปนเลขพกดของสนคาสงออก (เปลยนพกดอตราศลกากร) หากไมสามารถพจารณาหาขอสรปได กใหพจารณาจากหลกเกณฑอนๆ เชน การใชอตราสวนเปอรเซนตของวตถดบหลกหรอขนตอนการผลตทถอเปนกระบวนการสำาคญ โดยเกณฑทใชพจารณาการไดถนกำาเนดม 2 หลกเ ก ณ ฑ ด ง น

1) สนคาสงออกทใชวตถดบตนทางในประเทศทงหมด (Wholly Obtained Goods: WO) เป นสนคาสงออกทผลตจากวตถดบในประเทศทงหมดตามเงอนไขขอใดขอหนงดงตอไปน

(1) เกดขนเองตามธรรมชาตในประเทศนน เชน ไขมก น ำา ม น ด บ เ พ ช ร พ ล อ ย แ ร แ ล ะ น ำา ม น ด บ เ ป น ต น

(2) สตวมช วตท เก ดและโตในประเทศน น ไมว าจะเ ป น ก า ร เ ล ย ง ห ร อ ล า จ บ ไ ด เ ป น ต น

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

10

(3) พชและสวนของพชทปลกและเกบเกยวในประเทศ

(4) แ ร ท ข ด ไ ด ใ น ป ร ะ เ ท ศ

(5) สนคาทผลตจากวตถดบตามทระบในขอ (1) ถงขอ (4) ขางตนโดยไมมการนำาเขาวตถดบจากตางประเทศมาเจอปนหรอเปนส ว น ป ร ะ ก อ บ เ พ ม เ ต ม อ ก

(6) เศษหรอของทใชไมไดจากการผลตอตสาหกรรม ห ร อ ข อ ง เ ห ล อ จ า ก ก า ร บ ร โ ภ ค

2) สนคาสงออกทผลตจากการแปรสภาพวตถดบนำาเขาเ ป น เ ง อ น ไ ข ห ล ก ห ร อ ท เ ร ย ก ว า Substantial Transformation (ST)1 ซงเปลยนแปลงสาระสำาคญของวตถดบนำาเขาเปนสนคาสงออก จงใหใชเกณฑการเปลยนสาระส ำาคญมาเปนเกณฑพจารณาการไดถนกำาเนดในประเทศนน แบงออกเปน 4 ประเภท ค อ

(1) ขนตอนการผลตทมผลทำาใหเลขพกดอตราศลกากรเปลยนไปจากเดม (Change of Tariff Classification: CTC) โดยพจารณาเปรยบเทยบความแตกตางระหวางเลขพกดอตราศลกากรของวตถดบนำาเขากบเลขพกดอตราศลกากรของสนคาสงออก (ทเปลยนไป) เปนเกณฑทไดถนกำาเนดในประเทศททำาการแปรรปนน (ดรายละเอยดและว ธ ต ค ว า ม ใ น ภ า ค ผ น ว ก ก .)

อนง เลขพกดอตราศลกากร หมายถง ระบบรหสตวเลขสากล (Harmonized Code System) ทใชแทนชอตวสนคาทนำาเขาหรอสงออกซงมชอและภาษาเรยกแตกตางกนไปในแตละประเทศ ระบบตวเลขจงถกเปนรหสกลางทใชบงบอกชอสนคา (Goods Identity) กลม หรอหมวดหมของสนคาทเหมาะสมเพอใหศลกากรของทกประเทศ

1 Substantial Transformation (ST) คอ การแปลงสภาพวตถดบจากประเทศหนงเขาม า ผ ล ต เ ป น ส น ค า ใ น อ ก ป ร ะ เ ท ศ ห น ง แ ล ะ ส ง อ อ ก

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 11

11

นำาไปใชในการจดเกบอากรขาเขาเปนอยางเดยวกน ทำาใหสะดวกแกการตความ ประสานงานระหวางประเทศ แทนการบรรยายขนตอนและวธการผ ล ต ท ห ล า ก ห ล า ย ข อ ง ส น ค า แ ต ล ะ ช น ด

(2) เ ก ณ ฑ ก า ร ผ ล ต เ ฉ พ า ะ ส น ค า (Product Specific Rules: PSR) โดยพจารณาจากกรรมวธหรอกระบวนการผลตจากวตถดบนำาเขาจนไดสนคาสงออกทำาใหไดสนคาทมสาระสำาคญแตกตางไป จดเปนเกณฑทไดถนกำาเนดซงอาจจะมหรอไมมการเปลยนเลขพกดอตราศลกากรแตอยางใดกได เชน การใชปฏกรยาทางเคม (Chemical Reaction) การทำาใหบรสทธ (Purification) และการผสมตามสตรการผลตสนคาตางๆ (Mixing and Blending) ในการเจรจาการคาเสร มกจะตกลงใหใชเกณฑแบบนเพอการผลตสนคานนโดยเฉพาะ ซงจะมคำาอธบายหรอนยามไวเพอใหเขาใจเปนอยางเดยวกน (ด ร า ย ล ะ เ อ ย ด แ ล ะ ว ธ ต ค ว า ม ใ น ภ า ค ผ น ว ก ข .)

(3) เกณฑมลคาเพมโดยคดเปนสดสวนรอยละของส น ค า ส ง อ อ ก (Value Added or Ad Valorem in Percentages) เปนการกำาหนดอตราสวนสงสดของวตถดบนำาเขา หรออตราสวนตำาสดของวตถดบภายในประเทศทใชในการผลตสนคา ซงใหรวมไปถงคาใชจายในการผลตทงวงจร หากมปรมาณทใชในการผลตเขาตามเกณฑทกำาหนดจะถอวามการแปรรปวตถดบอยางมสาระสำาคญมากพอทจะไดถนกำาเนดในประเทศนน (ประเดน ST ขอนมกจะถกนำาไปเขยนเปนขอใหญดวยการกำาหนดสดสวนรอยละเปนเกณฑขนตำาทไดถนกำาเนดเพยงอยางเดยว และถกใชในกรณใหสทธประโยชนพเศษในเขตก า ร ค า เ ส ร น อ ก เ ห น อ จ า ก เ ข ต ก า ร ค า WTO)

(4) เกณฑผสมผสานจาก 3 เกณฑขางตน เปนเกณฑทกำาหนดจากการตกลงรวมกนระหวางประเทศสมาชก ใหเปนเกณฑทไดถนกำาเนด และสามารถเลอกกลมสนคาทจะใชเกณฑนบางสวนหรอทงหมดกได ถอวามการแปรรปวตถดบและสาระสำาคญ สนคาทมการเจรจาและ

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

12

สรปใหใชเกณฑผสมผสานสวนใหญเปนสนคาประเภท สงทอ เครองนงหม เครองใชไฟฟา ยานยนตและชนสวนยานยนต โดยมเกณฑการเปลยนพกด CTC รวมกบเกณฑมลคาเพม หรอ เกณฑผลตเฉพาะรวมกบเกณฑมลคาเพมเปนตน (ประเดน ST ขอนมกจะถกนำาไปใชเจรจาเพอใหสทธประโยชนการลดอากรขาเขาโดยเฉพาะกบการไดถนกำาเนดในเขตการค า เ ส ร น อ ก เ ห น อ จ า ก เ ข ต ก า ร ค า WTO)

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาทใหสทธประโยชนพเศษดานอากรขาเขา (Preferential Rules of Origin)

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาประเภทนจะมวตถประสงคหลกในการใหสทธประโยชนพเศษดวยการลดอากรขาเขาภายใตความตกลงจดตงเขตก า ร ค า เ ส ร ต า ง ๆ โ ด ย เ ฉ พ า ะ (Mulitilateral, Regional or Bilateral Free Trade Agreement หรอ FTA) เชน (1) กล มประเทศสมาชก WTO ในการใหส ทธประ โยชน GSP (General System of Preference) (2) กล มประเทศก ำาล งพฒนาภายใต GSTP (Global System of Trade Preferences) หรอ (3) กลมประเทศอาเซยนในการใหสทธประโยชน AISP (ASEAN Integrated System of Preferences) ก บประ เทศพมา ลาว ก มพช าและเ ว ย ด น า ม เ ป น ต น

สำาหรบเกณฑพจารณาการไดถนกำาเนดสนคาเพอสทธประโยชนพเศษ ยงคงใชหลกเกณฑตามอยางของ WTO แตมการดดแปลงใหมความหลากหลายตามความตองการของแตละกลมประเทศสมาชกภายใต (1) กรอบนโยบายเปดการคาเสรวาดวยการลดอากรทนทหรอไม (2) การกดกนมใหเออสทธประโยชนแกประเทศทไมใชสมาชก (3) การปกปองตลาดของกลมสนคาทมผลตในประเทศมใหมการนำาเขามาแขงขนมากเกนไป และ (4) มจดยนเงอนไขเฉพาะสนคา หรอเปนสนคาออนไหวเกยวกบวฒนธรรมหรอสงคมของประเทศ เปนตน ถนกำาเนดจงถกใชเป นเคร องมอก ดก นทางการค าท ม ใชภาษ (Non-tariff Barrier:

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 13

13

NTB) ไดเปนอยางด จดเปนกลไกทตองมการเจรจาในรายละเอยดและใชเวลานานสำาหรบสนคาเปาหมายระหวางประเทศกนกอนทจะบรรลเปนขอต ก ล ง ไ ด

เกณฑการพจารณาการไดถนกำาเนดยงคงเปนทง 2 หลกเกณฑตามทไดกลาวมาแลวขางตน แตสวนมากยงนยมใชเกณฑการคดสดสวนมลคาเพมเปนรอยละในประเทศผผลตสนคา (Value Added, Ad Valorem, Regional Value or Local Content by Percentages) โดยมพนฐานจากการคดคำานวนสดสวนมลคาเพมทเกดจากการผลตและการใชวตถดบตามหลกบญชสากลโดยใชราคาขาย (Selling Price) ราคาหนาโรงงาน (Ex-factory Price) หรอราคาสงออก (Free on Board : F.O.B. Price) เปนฐานท 100% อยางใดอยางหนง ผประกอบการจงตองมหลกเกณฑ วธการบนทก และหลกการท ำาบญชท ด (General Accounting Principle) ตงแต คล งวตถดบ คาจาง คาแรงงาน คาการตลาด คาผลต ฯลฯ จงจะสามารถแสดงผลคำานวนออกมาไดถกตองและแมนยำา อยางไรกตาม การเจรจาเพอใหไดขอยตในประเดนนกมปญหาในรายละเอยดคอนขางมาก วารายการใดจะนำามาคดไดหรอไมไดอยางไร เชน กำาไร คาลขสทธ สทธบตร เปนตน เนองจากประเดนเหลานมผลกระทบตอการกำาหนดตวเลขมลคาเพมขนตำา หรอ Threshold Level เพอใหไดถนกำาเนดทงสน หากคดคำานวนมลคาเพมไดตำากวา Threshold เชน ในเขตการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free Trade Area: AFTA) ไดกำาหนด Threshold ไวทรอยละ 40 สนคาทมสดสวนตำากวานจะไมไดถนกำาเนดถงแมวาจะผลตในประเทศนนกตาม ดงนน กฎขอนจงมความสำาคญตอสนคาทมมลคาเพมใกลรอยละ 40 มากทสดหากตองการไดใชสทธประโยชนพเศษลดอากรข า เ ข า น น

อยางไรกตาม เกณฑมลคาเพมยงเปดใหมเกณฑถนกำาเนดสนคาสะสม (Cumulative Rules of Origin: CRO) ซงเปนเกณฑทใหนำาเขาสนคา (วตถดบ) จากประเทศสมาชก หรอประเทศอนมาใชรวม

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

14

กบวตถดบในประเทศเพอผลตสนคาไดในสดสวนทตกลงกนไว เชน รอยละ 40 หมายถง ใหมสดสวนของประเทศภาคอยางตำารอยละ 40 สดสวนทเหลอนอกนน (รอยละ 60) กสามารถนำาเขาไดจนครบ เกณฑถนกำาเนดสะสมจงใชกบสนคาทจำาเปนตองมการผลตมากกวา 1 ขนตอนและในแตละขนตอนการผลตกอาจจะไปอยในแตละประเทศอกดวย ถาเปนกรณการไดถนกำาเนดจากการเปลยนพกดอตราศลกากร กมกจะกำาหนดใหเปนการผลตเปน 2 ขนตอน โดยในขนตอนแรกใหผลตในประเทศภาคเปนสนคากงสำาเรจรป และใหนำาเขามาผลตในขนตอนทสองเปนสนคาสำาเรจรปในประเทศทสองเพอการสงออกตอไป การคดถนกำาเนดจงกลายเปนการสะสม (Cumulation) มลคาเพมในแตละขนตอนการผลต สนคาทเขาขายนสวนมากจะเปนสนคาอตสาหกรรมทมการผลตหลายขนตอน และตองนำาเขาวตถดบหรอสนคาจากมากกวา 1 ประเทศ ซ งเปนประเทศในภาคดวยกน เชน อาหารแปรรป โทรทศน พดลม คอมพวเตอร เครองใชไฟฟา เครองจกรและเครองจกรกลตางๆ รถยนตและชนสวนยานยนต เฟอรนเจอร เสอผา รองเทา กระเปา เครองประดบ แ ล ะ ข อ ง เ ล น เ ป น ต น

อนง หลายประเทศไดมการใชถนกำาเนดทเขมงวดและซบซอนเกนความจำาเปนในการกดกนและปกปอง ไมใหไทยสงสนคาหลกบางชนดไปขายภายใตการใชสทธประโยชนดานการลดอากรขาเขา นอกจากน ในการเจรจาแบบทวภาค (Bilateral FTA) เชน ไทย-ออสเตรเลย ไทย-น วซแลนด ไทย -ญป น หรอแบบภมภาค (Regional FTA) เชน อาเซยน-จน อาเซยน-ญปน อาเซยน-เกาหล และ BIMSTEC ตางกมกฏเกณฑทแตกตางกน ทำาใหความตกลงดานถนกำาเนดในภาพรวมมความซบซอนมากขน หากปราศจากความเขาใจทถกตองกจะทำาใหผประกอบการของไทยไมไดผลประโยชนจากการทำา FTA ดงทรฐบาลไดคาดหวงไว ดงนน เพอใหมความเขาใจทถกตองกบการผลตทไดถ นกำาเนดจำาเปนต อ ง พ จ า ร ณ า จ า ก ข น ต อ น ก า ร ผ ล ต ด ง น

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 15

15

1) การผลตทใชวตถดบหลกจากภายในประเทศเดยว (Single Country Production) ขนตอนนจะหมายถง การผลตทไดถนกำาเนดในขนตอนเดยว (กรณนจะไมมการสะสมถนกำาเนด) ไดสนคาปลายนำาและสงออกไปยงประเทศเปาหมายเพอการบรโภคผานกระบวนการขนสงและจดจำาหนายในประเทศนน สนคาทสงออกจะไดถนกำาเนดจากการใช วตถดบตนทางในประเทศทงหมด (Wholly Obtained Goods) หรอไ ด จ า ก ก า ร แ ป ร ส ภ า พ ว ต ถ ด บ น ำา เ ข า (Substantial Transformation) ตามทไดกลาวถงในหนา 2-6 ถง 2-7 อยางใดอยางหนง ซงกมมลคาเพม (Value Added) อยแลวในตว ประโยชนทไดจากตลาดการคาระหวางกนจะตกเปนประเทศผสงออกทจะไดใชสทธป ร ะ โ ย ช น อ า ก ร ข า เ ข า น น

2) การผลตทตองนำาเขาวตถดบหลกจากประเทศ ในภาค ดวยกน นบเปนการผลต 2 ขนตอนโดยขนแรกจะผลตโดยประเทศภาคซงเปน Single Country Production ไดสนคากลางนำา (กงสำาเรจรป) มาสงออก สวนการผลตขนทสอง จะผลตในประเทศภาคอกประเทศหนงและไดสนคาปลายนำา (สำาเรจรป) (กรณนจะมการสะสมถนกำาเนด) แลวสงกลบเขาไปจำาหนายในประเทศแรก หรอประเทศภาคดวยกน หรอประเทศอน (ถอเปน ขนตอนการผลต แบบแนวตง ทดำาเนนการผาน 2 ประเทศ) ประโยชนทไดจงเปนการแบงปนผลประโยชนระหวางประเทศภาคดวยกน ประเทศทสามารถสรางมลคาเพมสงสดภายใตเงอนไขถนกำาเนดกบการไดใชสทธประโยชนดานอากรขาเขากจะเปนประเทศทไดประโยชนสงสด

3) การผลตทตองนำาเขาวตถดบหลกจากประเทศอน นอกภาค จะเปนการผลตเพยง 1 หรอ 2 ขนตอนกได ซ งเปน Single Country Production (กรณนจะไมมการสะสมถนกำาเนด) แตจะไดสนคาปลายนำา (ถอเปน ขนตอนการผลต แบบแนวนอนเพยงประเทศเดยว) โดยมการสงออก หรอเพอจำาหนายในประเทศ ประเทศผผลตสงออกจะไดใชสทธประ โยชน อากรขาเข า อ กท ง ได ม ลค าสนค า เพ มแต ผ เด ยว

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

16

4) การผลตทมการนำาเขาวตถดบหลกมากกวา 1 ชนดซงไดจากทงประเทศภาคและประเทศอน สวนการผลตสนคาจะเปนการรวมมอหรอผสมผสานกน จากประเทศหนงไปยงอกประเทศหนงในภาคเดยวกน (Network Production) ซงมการผลตมากกวา 1 ขนตอน ทงในแนวตง (ภาพท 2-1) แนวนอน (ภาพท 2-2) หรอทงแนวตงและแนวนอนไปพรอมๆ กน (กรณนจะมการสะสมถนกำาเนด) ประโยชนทไดจงเปนการแบงปนผลประโยชนระหวางประเทศภาคดวยกน ประเทศทสามารถสรางมลคาเพมสงสดภายใตเงอนไขถนกำาเนดกบใชสทธประโยชนดานอากรขาเขากจะเปนประเทศทไดประโยชนสงสด สวนมากจะไดแกประเทศทเปนผก ำา ห น ด ว ธ ก า ร ผ ล ต แ บ บ Network Production น น เ อ ง

ภาพท 2-1 แผนภมแสดงขนตอนการผลตทไดแหลงกำาเนดสะสมแนวตงOrigin Cumulation: 4 Straight Line Models

Thai Positions on 3 Hypothetical Goods Production Routes

China Japan

China

India

Thailandขนท 2

Thailandขนท 1

Malaysia

Philippines

Thailand

Malaysia

Singapore Korea

Thailandขนท 3 IndonesiaIndia Singapore

ขนท 1

ขนท 2

ขนท 3

ผซอ/นำาเขา

Model # 1 2 3 4

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 17

17

ขอดของการใชถนกำาเนดหรอถนกำาเนดสะสม คอ การนำาเขาสนคาหรอวตถดบจากประเทศสมาชกหรอภาคเนองจากไดรบสทธประโยชนอากรขาเขา ถอเปนปจจยสนบสนนสำาคญในการสรางเครอขายการผลตสนคา (Production Network) และการลงทน (Foreign Direct Investment) ระหวางประเทศสมาชก โดยเฉพาะอยางยง ในเขตการคาเสรอาเซยน และเมออาเซยนไปทำาเขตการคาเสรกบประเทศ จน ญปน อนเดย BIMSTEC และเกาหล เปนตน นอกจากจะชวยเพมขดความสามารถในการแขงขนในภาพรวมแลวยงเปนการเพมปรมาณการคาระหวางกนไดอกดวย แตขอเสยในเรองนคอ ประโยชนสงสดอาจจะตกอยกบประเทศนอกภาคทมสดสวนมลคาสงสดในตวสนคานนไดดวย ดงจะเหนไดจากภาพท 2-1 แตละประเทศไดรบสวนแบงในผลประโยชนตามขนตอนการผลตซ งได ไมเท าก น และในภาพท 2-2 จะเหนได วา มผลประโยชนทแบงกนไดนอย ถงแมสงคโปรจะไดผลประโยชนสงสด แตประเทศนอกภาค (หากเปนประเทศเดยว) กลบไดผลประโยชนในสนคาส ำา เร จร ปรวมเป น Non-ASEAN Content สงถ งร อยละ 50.8 เ ป น ต น

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร

18

นอกจากเกณฑถนกำาเนดสนคาสะสมแลว ยงมการใชเกณฑผสมผสานระหวางเกณฑเปลยนพกด (CTC) มาใชรวมกบเกณฑมลคาเพมมาเปนเกณฑทไดถนกำาเนด นบเปนเกณฑทมความยงยากทสดในทางปฏบตสำาหรบผประกอบการในการผลตสนคาเพอใหไดถนกำาเนด เนองจากเปนเกณฑทปดกนการนำาเขาวตถดบหรอสนคาจากประเทศอนทไมใชสมาชก ดงนน หากเปนการเจรจาเปดการคาเสรเพยง 2 ประเทศ (FTA) จะทำาใหเกณฑผสมผสานแบบนมความยงยากมากขนไปอก เนองจากไมอาจเสาะหาวตถดบทกชนดไดจาก 2 ประเทศ (ไมมประเทศใดในโลกทมวตถดบทกชนด) ประเทศทมวตถดบมากและหลากหลายกวา เชน จน อนเดย และสหรฐอเมรกาจงเปนผได เปรยบหากตกลงใหใชเกณฑผสมผสานน ประเทศทเจรจาดวยจะตกเปนฝายเสยเปรยบเพราะไมสามารถเลอกแหลงทมาของวตถดบได สวนผประกอบการกจะตองแยกวธการบรหารคลงสนคาวตถดบเพอสทธประโยชนในการลดอากรขาเขาในแตละ FTA สำาหรบประเทศไทยหรออาเซยนทยอมรบใหใชถนกำาเนดผสมผสานในการเจรจาการคาเสรกบหลายๆ ประเทศ เชน จน อนเดย เกาหล ญปน ฯลฯ ผ ประกอบการกจะมความยงยากเพมขนเพราะเปนการบรหารสนคาคงคลงและวตถดบทซบซอน สำาหรบผประกอบการทมขดความสามารถและมความพรอม อาจเลอกใชระบบสารสนเทศและซอฟทแวรทเหมาะสมมาชวยได ซ งประเดนนยงคงเปนปญหาอปสรรคส ำาคญขอหนงของผป ร ะ ก อ บ ก า ร SME ไ ท ย

กฎวาดวยถนกำาเนดสนคาและสทธประโยชนทางการคาภายใตเขตการคาเสร 19

19